VikiMənbə http://az.wikisource.org/wiki/Ana_S%C9%99hif%C9%99 MediaWiki 1.10alpha first-letter Mediya Xüsusi Müzakirə İstifadəçi İstifadəçi müzakirəsi VikiMənbə VikiMənbə müzakirəsi Şəkil Şəkil müzakirəsi MediyaViki MediyaViki müzakirəsi Şablon Şablon müzakirəsi Kömək Kömək müzakirəsi Kateqoriya Kateqoriya müzakirəsi 1 17 2006-06-28T15:41:24Z Memty 5 Redirecting to [[Ana Səhifə]] #redirect[[Ana Səhifə]] 2 1681 2006-12-17T13:47:11Z Mehrdad 7 {| cellspacing="5px" | width="60%" align="justify" style="border: 1px solid #6688AA; background-color:#FFE4C4; padding:1em;" class="plainlinks"| <div style="float:left;margin-left:0.3em;margin-right:0.7em"> [[Image:Carl Spitzweg 021.jpg|130px]] </div> '''VikiMənbə''' - Azərbaycan dilində azad kitabxanaya xoş gəlmişsiniz! '''[[VikiMənbə:Hakkında|VikiMənbə]]''' '''''' mənbə mətinlərin istifadəçilər tərəfindən oluşturulduğu online bir kitabxanadır. '''[[VikiMənbə:Güncəl Hadisələr|Güncəl Hadisələrə]]''' baxaraq başlamaq üçün yardım ala bilərsiniz. '''VikiMənbə''' haqqındaki suallarınızı, '''[[VikiMənbə:Kənd Meydanı|Kənd Meydanında]]''' soruşa bilərsiniz. Dənəmələrinizi isə '''[[VikiMənbə:Qaralama dəftəri|Qaralama dəftərində]]''' edə bilərsiniz. Hal hazırda VikiMənbə'də '''[[Special:Statistics|{{NUMBEROFARTICLES}} mətn]]''' vardır. '''[[oldwikisource:Main_Page|Çokdilli Vikikaynak:]]''' [[oldwikisource:Wikisource:Logo|Yeni VK Logosu]] | [[oldwikisource:Wikisource:2005|VK Haberler 2005]], [[oldwikisource:Wikisource:2006|2006]] | rowspan="2" width="30%" style="border: 1px solid #6688AA; background-color:#FFFFFF; padding:1em;" valign="top"| {|width="*" | {| style="width: 100% ; text-align:center;font-size:12px;font-variant: small-caps;width: 18px; " align="center" |- <div style="border:1px solid #ccc; background: #fff; border-right:2px solid #ccc; border-bottom:2px solid #ccc; text-align: center; padding:3px; float:right; font-size: smaller; line-height: 1.3; margin-right: 4px; width: 65px; align= "center" > <div style="background: #aaa; color: #f9f9f9;">'''Tarix'''</div> <div style="width:100%">[[{{CURRENTDAYNAME}}|<font color=black>{{CURRENTDAYNAME}}</font>]]</div> <div style="font-size: x-large; width: 100%;">[[{{CURRENTDAY}}. {{CURRENTMONTHNAMEGEN}}|<font color=black>{{CURRENTDAY}}.</font>]]</div> <div style="width: 100%;"> [[{{CURRENTMONTHNAME}}|<font color=black>{{CURRENTMONTHNAMEGEN}}</font>]] '''[[{{CURRENTYEAR}}|<font color=black>{{CURRENTYEAR}}</font>]]'''</div> </div> {| Şəkil [[Şəkil:Separator.jpg|center]] <div style=" text-align: center;">'''Yazıçılar , Şairlər , Şəxslər '''</div><br /><br /> {{Yazıçılar ada göre}} |} [[Şəkil:Separator.jpg|center]] <div style=" text-align: center;">'''Yeni Mətnlər'''</div> {{yeni mətnlər}} [[Şəkil:Separator.jpg|center]] <div style=" text-align: center;">'''Topluluk'''</div><br /> [[VikiMənbə:Kənd Meydanı|Kənd Meydanı]] | [[VikiMənbə:Güncəl Hadisələr|Güncəl Hadisələr]] | [[VikiMənbə:İdarəçilər|İdarəçilər]] [[Şəkil:Separator.jpg|center]] <div style=" text-align: center;">'''VikiKaynak Hakkında'''</div><br /> [[Kömək:Mündəricət|Mündəricət]] | [[:Kateqoriya:VikiKaynak Yardım|Yardım]] <br /> |---- |} |- | style="border: 1px solid #6688AA; background-color:#EEE9E9; padding:1em;" valign="top"| <div style="border-bottom: 1px dashed #9999CC;"> [[:Kateqoriya:Ana kateqoriyalar|Ana Kateqoriyalar]]<br /> [[:Kateqoriya:Ədəbiyyat|Ədəbiyyat]] </div> [[Şəkil:Shakespeare.jpg|70px|right|William Shakespeare]] [[:Kateqoriya:Şeirlər|Şeirlər]] | [[:Kateqoriya:Xalq ədəbiyyatı|Xalq ədəbiyatı]] | [[:Kateqoriya:Dramlar|Dramlar]] <div style="border-bottom: 1px dashed #9999CC;"> [[:Kateqoriya:Hukuk|Hüquq]]:</div> [[:Kateqoriya:Əsas qanunlar|Əsas qanunlar]] | [[:Kateqoriya:Yargı Kararları ve İçtihatları|Yargı Kararları ve İçtihatları]] | [[:Kateqoriya:Deklarasyonlar |Deklarasyonlar-Bildirgeler]] | [[:Kateqoriya:Kanunlar|Qanunlar]] | [[:Kateqoriya:Antlaşmalar|Antlaşmalar]] | [[:Kateqoriya:Tezkereler|Tezkereler]] | [[:Kateqoriya:Fezlekeler|Fezlekeler]] | [[:Kateqoriya:Kararnameler|Qərarnamələr]] | [[:Kateqoriya:Yönetmelikler|İdarəçilik]] <div style="border-bottom: 1px dashed #9999CC;"> '''Çeşitli:'''</div>[[Şəkil:Mevlana rumi.jpg|right|70px|Mevlana Celaleddin-i Rumi]] [[:Kateqoriya:İnanç |İnanc]] | [[:Kateqoriya:Tarihi belgeler|Tarixi bəlgələr]] | [[:Kateqoriya:Basın|Mətbuat]] | [[:Kateqoriya:Hitabetler|Xitabətlər]] | [[:Kateqoriya:Mektuplar|Məktuplar]] | [[:Kateqoriya:Marşlar|Marşlar]] |} <!-- İnterviki linkleri diğer dillerin Ana Sayfalarına--> [[ang:]] [[ar:]] [[bg:]] [[bs:]] [[ca:]] [[cs:]] [[cy:]] [[da:]] [[de:]] [[el:]] [[en:]] [[es:]] [[et:]] [[fa:]] [[fi:]] [[fo:]] [[fr:]] [[gl:]] [[he:]] [[hr:]] [[ht:]] [[hu:]] [[id:]] [[is:]] [[it:]] [[ja:]] [[kn:]] [[ko:]] [[la:]] [[lt:]] [[ml:]] [[nl:]] [[no:]] [[pl:]] [[pt:]] [[ro:]] [[ru:]] [[sk:]] [[sl:]] [[sr:]] [[sv:]] [[te:]] [[th:]] [[tr:]] [[uk:]] [[yi:]] [[vi:]] [[zh:]] [[zh-min-nan:]] 3 1677 2006-12-13T13:13:36Z 217.14.102.172 '''Kənd Meydanı'''na xoş gəldiniz. [[Kateqoriya:VikiMənbə]] Ben kendi Azerice bilgim ile Ana sahifeyi düzenledim. Türkçe VikiMənbə'de idareciyim. Burada da aktif olmaya çaılşıyorum. Soru ve sorunlarınızda yardım istemekten çekinmeyin.--[[İstifadəçi:Absar|Absar]] 12:33, 30 Iyun 2006 (UTC) oldu 4 10 2006-06-28T13:19:00Z Absar 4 [[VikiMənbə:Kənd Meydani]] adı dəyişildi. Yeni adı: [[VikiMənbə:Kənd Meydanı]] #REDIRECT [[VikiMənbə:Kənd Meydanı]] 5 1445 2006-07-10T12:03:46Z Absar 4 <div style="text-align:center;font-size:125%;font-weight:bold;">Güncəl Hadisələrə xoş gəlmişsiniz!</div></br> [[Kateqoriya:VikiMənbə]] 6 22 2006-06-30T12:23:17Z Absar 4 <!-- LÜTFEN BU SƏTİRA DOKUNMAYIN -->{{Qaralama dəftəri}}<!-- ALT SATIRDAN İTİBAREN YAZABİLİRSİNİZ --> [[tr:VikiKaynak:Deneme tahtası]] 7 21 2006-06-30T12:21:33Z Absar 4 <div style="text-align: center; background: #CBECEF; margin: .5em 10%; padding: 0 1em; border: #9F9Fcc 2px solid;"> '''Burada məqalələrin necə redaktə edilməsini öyrənin. Zəhmət olmazsa Məşq üçün istədiyiniz redaktəni aşağidakı xəttin altında yaddaşa verin.''' ---- Yukarıdan '''[http://az.wikisource.org/w/index.php?title=%C5%9Eablon:Qaralama_d%C9%99ft%C9%99ri&action=edit redaktə]'''yə daxil olaraq bir şeyler qaralamağa başlayabilərsiniz. Yazdıqdan sonra "Səhifəni qeyd et"e basmağı unutmayın. </div> 8 23 2006-06-30T12:26:59Z Absar 4 Sayfa oluşturma, düzenleme, değiştirme ve benzeri birçok konudaki yardım sayfalarına Vikipediya'dan ulaşabilirsiniz. Ayrıntılı bilgi için: [[:w:Kömək:Mündəricət|Vikipediya kömək məqaləsi]] Qaralamalar içün [[VikiMənbə:Qaralama dəftəri|Qaralama dəftəri]] emrinizde. 1408 1428 2006-07-02T14:58:47Z Jon Harald Søby 6 I am '''[[m:User:Jon Harald Søby|Jon Harald Søby]]'''. You can contact me [[m:User talk:Jon Harald Søby|on Meta]].&nbsp;&nbsp; [[ang:User:Jon Harald Søby]] [[ar:User:Jon Harald Søby]] [[az:User:Jon Harald Søby]] [[bg:User:Jon Harald Søby]] [[bs:User:Jon Harald Søby]] [[ca:User:Jon Harald Søby]] [[cs:User:Jon Harald Søby]] [[cy:User:Jon Harald Søby]] [[da:User:Jon Harald Søby]] [[de:User:Jon Harald Søby]] [[el:User:Jon Harald Søby]] [[en:User:Jon Harald Søby]] [[es:User:Jon Harald Søby]] [[et:User:Jon Harald Søby]] [[fa:User:Jon Harald Søby]] [[fi:User:Jon Harald Søby]] [[fo:User:Jon Harald Søby]] [[fr:User:Jon Harald Søby]] [[gl:User:Jon Harald Søby]] [[he:User:Jon Harald Søby]] [[hr:User:Jon Harald Søby]] [[ht:User:Jon Harald Søby]] [[hu:User:Jon Harald Søby]] [[id:User:Jon Harald Søby]] [[is:User:Jon Harald Søby]] [[it:User:Jon Harald Søby]] [[ja:User:Jon Harald Søby]] [[kn:User:Jon Harald Søby]] [[ko:User:Jon Harald Søby]] [[la:User:Jon Harald Søby]] [[lt:User:Jon Harald Søby]] [[ml:User:Jon Harald Søby]] [[nl:User:Jon Harald Søby]] [[no:User:Jon Harald Søby]] [[pl:User:Jon Harald Søby]] [[pt:User:Jon Harald Søby]] [[ro:User:Jon Harald Søby]] [[ru:User:Jon Harald Søby]] [[sk:User:Jon Harald Søby]] [[sl:User:Jon Harald Søby]] [[sr:User:Jon Harald Søby]] [[sv:User:Jon Harald Søby]] [[te:User:Jon Harald Søby]] [[th:User:Jon Harald Søby]] [[tr:User:Jon Harald Søby]] [[uk:User:Jon Harald Søby]] [[vi:User:Jon Harald Søby]] [[yi:User:Jon Harald Søby]] [[zh:User:Jon Harald Søby]] 1409 1732 2007-01-24T06:57:35Z Mehrdad 7 İdarəçi namizədi '''Bu anda İdarəçi yox.''' ==İdarəçi namizədlərin seçgisi== --[[İstifadəçi:Mehrdad|Mehrdad]] [[Kateqoriya:VikiMənbə]] 1410 1434 2006-07-10T11:49:50Z Absar 4 1411 1441 2006-07-10T12:02:20Z Absar 4 1412 1443 2006-07-10T12:02:59Z Absar 4 [[Kateqoriya:Ana kateqoriyalar]] 1413 1725 2007-01-23T07:19:12Z 87.69.101.237 [[:oldwikisource:Wikisource|Wikisource — The Free Library]] == Yoxlama == Bura kimler girir, kimler sehifeleri edit edir? == [[:oldwikisource:Wikisource|Wikisource — The Free Library]] == Hello. Please check (and if need be ''add'' or ''correct'') the translation of '''''"Wikisource — The Free Library"''''' in your language, in the table at '''[[:oldwikisource:Wikisource|this page]]'''. Note: The table is linked to from the circular logo at '''[[:oldwikisource:|Wikisource's Multilingual Portal]]'''. Thank you! [[User:Dovi]] 17:47, 23 January 2007 (UTC) 1415 1451 2006-07-10T14:49:36Z Jean valjean 8 [[Baku:Ana Səhifə]] adı dəyişildi. Yeni adı: [[Müzakirə:Ana Səhifə]] #REDIRECT [[Müzakirə:Ana Səhifə]] 1416 1459 2006-07-11T17:45:34Z Absar 4 Kategorileme [[Kateqoriya:Ana kateqoriyalar]] 1417 1456 2006-07-10T15:05:13Z Jean valjean 8 1418 1461 2006-07-11T17:47:36Z Absar 4 [[VikiMənbə:Searching]] adı dəyişildi. Yeni adı: [[Azərbaycan Himn]] Azərbaycan! Azərbaycan! Ey qəhrəman övladın şanlı Vətəni! Səndən ötrü can verməyə cümlə hazırız! Səndən ötrü qan tökməyə cümlə qadiriz! Üçrəngli bayrağınla məsud yaşa! Minlərlə can qurban oldu! Sinən hərbə meydan oldu! Hüququndan keçən əsgər, Hərə bir qəhrəman oldu! Sən olasan gülüstan, Sənə hər an can qurban! Sənə min bir məhəbbət, Sinəmdə tutmuş məkan! Namusunu hifz etməyə, Bayrağını yüksəltməyə, Cümlə gənclər müştaqdır! Şanlı Vətən! Şanlı Vətən! Azərbaycan! Azərbaycan! '''Musiqi: Üzeyir Hacıbəyov''' '''Söz: Əhməd Cavad.''' [[Kateqoriya:Marşlar]] 1419 1462 2006-07-11T17:47:36Z Absar 4 [[VikiMənbə:Searching]] adı dəyişildi. Yeni adı: [[Azərbaycan Himn]] #REDIRECT [[Azərbaycan Himn]] 1420 1739 2007-01-24T14:35:32Z 210.84.22.76 '''Aldanmış kəvakib''' Müəllif [[Mirzə Fətəli Axundzadə]] <br> Axundov M.F. Bədii və fəlsəfi əsərlər. - Bakı:<br>Yazıçı, 1987. - 365 s. Tərt. Həmid Məmmədzadə <center> POVEST </center> <center> ALDANMIŞ KƏVAKİB (H E K A Y Ə T İ - Y U S İ F Ş A H) </center> Səfəviyyənin əvaili-səltənətində Qəzvin paytəxt idi. Hadisati-mütənəvviənin vüquundan sonra Məhəmməd şah Səfəvi səltənəti öz oğlu Şah Abbasi-əvvələ təslim etdi. Şah Abbasın cülusundan altı il keçib, yeddimci il başlanmışdı ki, aşağıda zikr olunan qəziyyə vaqe oldu. Baharın əvvəli idi, novruzdan üç gün keçmişdi; Şah Abbas günortadan üç saat keçmiş qəsrdə öz məhbubəsi Səlma xatun ilə oturub söhbətə məşğul idi ki, xacəbaşı xacə Mübarək içəri girib, kürnuş edib ərz elədi ki:<br> - Münəccimbaşı Mirzə Sədrəddin qibleyi-aləmin ziyarətinə müşərrəf olmaq istəyir, bir vacibi işdən ötrü. Şah Səlma xatuna işarə etdi ki, hərəmxanaya getsin və xacəyə buyurdu ki:<br> - Mirzə Sədrəddini çağır gəlsin! Münəccimbaşı şahın hüzuruna daxil olub kürnuşdan sonra əl-əl üstə qabaqda durub, dua və səna etdi. Şah soruşdu ki:<br> - Mirzə,nə var? Münəccimbaşı ərz elədi ki:<br> -Qibleyi-aləm sağ olsun, bu övqat kəvakibin seyrindən belə məlum olur ki,novruzdan on beş gün keçmiş Mərrixin Əqrəb ilə iqtiranı vaqe olacaq və bu qirani nəhseynin təsiri budur ki, məşri-zəmində və bittərcih mülki-İranda sahibi-səltənətin vücuduna sədəmeyi-üzma yetişəcəkdir. Buna binaən mən ki, asitaneyi-səniyyənin müxlis və cansipar bəndəsiyəm, özümə vacib bildim ki, bu keyfiyyəti piş-əz-hadisə qibleyi-aləmə məruz edim. Şah bu vaxt çox cavan idi. Ömründən ancaq iyirmi iki il keçmişdi. Məlumdur ki, bu sinndə həyat necə şirin və əzizdir, xüsusən ki, dərəceyi-ülyada və təxti-səltənətin üstündə! Bu səbəbə münəccimbaşının xəbəri şahi-cavanı qayətdə dəhşəti-üzmaya saldı. haman saat rəngi qaçıb, guya ki, bihuş oldu. Bir dəqiqədən sonra başın qaldırıb Mirzə Sədrəddinə buyurdu ki:<br> - Xub, mürəxxəssən, get! Münəccimbaşı kürnuş edib qayıtdı. Şah yalqız qəsrdə yarım saat fikrə piçidə olub, sonra xacə Mübarəki avaz etdi. Xacə hüzura daxil olduqda buyurdu ki:<br> - Fərraş göndər, bu saatda vəzir Mirzə Möhsünü və sərdar Zaman xanı və müstövfi Mirzə Yəhyanı və mollabaşı Axund Səmədi mənim hüzuruma çağırsın! Xacə çıxıb bir az vaxtdan sonra ehzar olunan əşxas gəldilər və lazimeyi-təzim əmələ gətirib müntəziri-fərmayiş oldular. Şah buyurdu ki:<br> - Sizi bir əmrdən ötrü məsləhətə çağırmışam, gərək haman xüsusda bir tədbir göstərəsiniz. Çünki bu məclisi-xasdır, ona binaən mənim tərəfimdən icazət olunur ki, oturasınız. Əşxas fərmayişi əmələ gətirdilər. Şah münəccimbaşının xəbərini ilqa etdikdən sonra buyurdu ki:<br> - Aya sizin rəyinizə görə mən nə qismi tədbir ilə bu hadi- səni ez vücudumdan dəf edə bilərəm? həzərat cümləsi heyran qaldılar. Bir dəqiqə sükutdan sonra vəzir Mirzə Möhsün başladı danışmağa:<br> - Bu bəndeyi-kəminənin ixlası dövləti-əliyyəyə nisbət bədihiyyatdandır. Əlbəttə, qibleyi-aləmin xatirindədir ki, pedəri-büzurgüvarlarının əyyami-səltənətində bir para naqisül-əql kimsənələrin vəzarətə mübaşirəti olmaq səbəbilə xəzineyi-amirə nə mərtəbədə nüquddan xali olmuşdu. Bu keyfiyyətə hali olduqda mən tədbirinə iqdam etdim və qərar qoydum ki, çakərani-dərgahdan hər kimsə ki, bir şüğlə və ya bir vilayətin hekumətinə mənsub olsa, fəraxuri-halına görə bir məbləğ berəsmipeşkəş xəzinəyə təslim etsin və əlavə hər zaman ki, qibleyi-aləm bir əmirin kaşanəsini təşrifi-qüdumu ilə mübarək etsə,sahibi-kaşanə əqmişeyi-nəfisə payəndaz və bir miqdar pul peşkəş eləsin. Bu nev tədbirin vasitəsilə indi ki, qibleyi-aləmin cülusunun yeddimci ilidir, xəzineyi-amirə əlhəmdu lillahi-vəlminnə, nüqudi-vafirədən malamaldır. Ümuri-vəzarətin pişrəftində bəndeyi-kəminə tərəfindən bitəcrübəlik qeyri-mütəsəvvirdir, amma kəvakibin müqabilində tədbir göstərməyə əlhəq acizəm. Bundan sonra sərdar Zaman xan şüru elədi:<br> - Bu çakəri-xalis, saqqalımın tükünü devləti-əliyyənin xədəmatında ixlas və hünər ilə ağartmışam. Məsələn, on il bundan əqdəm ki, taifeyi-Osmaniyyə Bəkir paşa Dəmirçioğlunun sərəskərliyi ilə yetmiş min nəfərə qərib xaki-İranə hücum gətirməyə müsəmməm olmuşdular: qibleyi-aləmin pedəri-büzurgüvarı İran qoşununun sərdarlığını mənə vagüzar etdi. Əgərçi bizim qoşunumuz da hesab və ədəddə taifeyi-Osmaniyyədən kəm deyildi, nəhayət, mənim heyfim gəldi ki, firqeyi-naciyyənin qoşunun güruhi-zallənin müqabilində tələfə verdirim. Ona binaən əmr etdim ki, Osmaniyyə sərhəddindən ta nəhayəti-mülki-Azərbaycan tamam dəhaqinin ziraətini xarab etsinlər və çarpalarını qovub gətirsinlər, körpüləri dağıtsınlar və yolları pozsunlar. Vəqta ki, Bəkir paşa sərhəddimizə daxil oldu, əgərçi müqabilində bizim qoşundan bir nəfər görmədi, amma yollar bir mərtəbədə xərab olunmuşdu ki, əsla ezü ilə topxana gətirməyə qadir olmuyub, ancaq atlı və piyadəsilə ənvai-zəhmətdə Təbrizə varid oldu və hər tərəfə dəstə göndərib zəxirə təhsilinə iqdam etdi. Əlinə bir həbbə və bir ögüz və qoyun düşmədi. Naçar üç gündən sonra üftan və xizan, ac və əfsürdə Təbrizdən kusi-rehlət döyüb qaçdı. Bu tədbir ilə mülki-İran taifeyi-biganənin hücumundan məhfuz qaldı. Yolları pozmaq və körpüləri yıxmaq bir mərtəbədə tədbiri-müfid göründü ki, dövləti-əliyyə Bəkir paşa qaçandan sonra dəxi belə səlah gördü ki, onları həmişə bu qərarda baqi qoysun, dübarə taifeyi-biganənin hücum gətirmək ehtiyatı ilə. Bu təriq ilə dövləti-əliyyənin qoşunundan bir nəfərinin dəxi burnu qanamayıb, əsakiri-mənsurənin cümləsi həmsayə düşmənlərin vəhşəti üçün salim qaldı. Belə işlər xüsusunda asitaneyi-əliyyənin qoca iti tədbir göstərməkdən aciz deyil! Amma kəvakib ilə müxalifət etməkdə əqlim hər bir əlacdan qasir görünür... Şahın vəhşəti qayətdə ziyadələnməyə başladı. Sonra müstövfi Mirzə Yəhya təkəllümə gəldi:<br> - Bu bəndeyi-həqir vəzirin əqrəbi və dəst-pərvərdəsi olduğum səbəbə və onun vücudu vasitəsilə bu mənsəbə yetişdiyimə görə, ixlas və sədaqət göstərməkdə bilkülliyyə onun niyyəti-həsənəsinə və qaydasına peyrəvilik etmişəm. Müşəxxəsdir ki,qoşunun və əvasiti-sahibmənsəbanın məvacibi qibleyi-aləmin fərmanı mucibincə və mənim imzam ilə vilayətlərin mədaxilindən həvalət olunur. Çünki xəzineyi-amirədə nüquddan nöqsan görsənmişdi, necə ki, vəzir zikr elədi, ona binaən mən bu cəhətdən qayətdə diləfsürdə idim. Əgərçi mən fəramini-məvacibi imza edib vilayətlərə həvalə etmişəm ki, məvaciblərin qəti ilə dövləti-əliyyə xalqın nəzərində bietibar görünməsin; amma məxfi hər bir vilayət hakiminə piş əz-vəqt məktub göndərmişəm ki, mənim tərəfimdən cüdaganə nəviştə olmamış məhz fərman mucibilə məvacib icra etməkdən etiraz etsinlər. Həmin tədbir səbəbilə xəzineyi-amirənin mədaxili çox təzayüd behəm edibdir və qoşun xalqı və sahibmənsəblər əgərçi bivüsuli-məvacib qalıblar, amma sülh və asayiş zamanı olmaq səbəbilə və İranın kəmali ucuzluğuna görə, məvacibə ziyadə möhtac olmayıblar. Belə işlər xüsusunda mənim zehni-dəqiqim yədi-beyza göstərir; lakin kəvakibin təsirini rədd etmək üçün, doğrusu, heç bir çarəyə əqlim çatmır... Növbət yetişdi mollabaşıya, təqrir elədi:<br> - Cənab əqdəsi-ilahi qibleyi-aləmin vücudi-mübarəkini əimmeyi-əthar hörmətinə cəmii-afati-səmavidən və ərzindən məhfuz etsin! Bu daiyi-dəvami-dövləti-qahirənin ixlas və sədaqəti,silsileyi-cəlileyi-Səfəviyyəyə nisbət tövsifdən xaricdir! Qibleyi-aləmin pedəri-büzürgüvarları zamanında mənsəbi-mollabaşılığa sərəfraz olduğumda nisfi-İran, hətta payitəxtin yarısı dəxi sünni məzhəb idi. Əvvələn, məvaizi-həsənə və saniyən, təxvifati-kəsirə səbəbilə tamam sünni məzhəbləri rahi-rasti-məzhəbiisna əşəriyyəyə hidayət etmişəm. İndi allahın kərəmindən səfheyi-İranda beş-altı nəfərdən ziyadə sünni tapılmaz. Bu xüsusda İran xalqından dəxi kəmali-rizaməndliyim var ki, bəmücərrədi-təklif qədimi ata və babalarının məzhəblərindən əl çəkib hidayətə rağib oldular. hətta mən istədim ki, cühudlara və ermənilərə dəxi əl qatıb oları da şiə məzhəbinə döndərim, amma bir para xeyrən-diş kimsənələr məsləhət görmədilər ki, lüzumu yoxdur. Çünki hər torpaqda cühuddan və ermənidən bir az var, bizim torpağımızda dəxi bir az olmaqları məsləhətdir. Əlavə, müşəxxəsdir ki, əimmeyi-ətharın əhadisi-sərihəsi mucibincə islam mülkündə təxtə və taca malik olan kimsənə zati-şərif və vacibüttaət məhsub olunmaz. Zira ki, bu dərəceyi-aliyə imama və ya onun naibi müctəhidi-ələmə mütəəlləqdir. Ona binaən mən cəmi xütəbaya hökm yazdım ki, tamam vilayətlərin mənabirində xalqa elam etsinlər ki, haman əhadisin silsileyi-Səfəviyəyə şümulu yoxdur. Zira ki, xanədani-nübüvvətdən və dudimani-imamətdən zühur ediblər və vazehdir ki, əimmə haman əhadisi qeyrilərinin haqqında buyurmuşlar, nə öz övladlarının. Bu övqat ki, qibleyi-aləmin vücudu təsiri-kəvakibdən məhəlli-xətərdədir, mənim ürəyim qüssədən, tabadaki balıq kimi büryan olur və qasir əqlimə belə yetişir ki, o məlun münəccimbaşının özü bu işin çarəsini bizdən artıq bilir. O, qibleyi-aləmə xəyanət edibdir ki, kəvakibin təsirini bildirib, dəfinin əlacını izhar etməyibdir, əlbəttə, bir xəbis fikrə görə: necə ola bilər ki, zəhri göstərə, padzəhri göstərməkdən özünü kənar çəkə? Peyğəmbər sələvatüllahi-əleyh buyurubdur ki: "küllü münəccimin kəzzab!"* İstinad:*( Münnəcimlərin hamısı yalançıdır.) Bu hədsi mən onların nə əhvalına isnad edirəm, nə elmlərinə. Çunki o məlunların əxbarı əksər evqat nəticə bağışlayır, amma özləri yalançı və bədzatdırlar! Qibleyi-aləm onun özünü çağırsın, bu hadisənin dəfi üçün onun ezündən əlac istəsin. Əgər üzr gətirsə, boynunu vurdursun. Mollabaşının münəccimbaşı ilə ədavəti-sabiqəsi var idi. Bu keyfiyyət onun üçün çox yaxşı vəsilə göründü ki, onun və sair münəccimlərin guri-pedərini yandırsın. Əlhəq, münəccimbaşı dəxi görünür ki, çox əhməq imiş. Nə lazım olmuşdu ki, belə vəhşətli xəbəri şaha verib bu qalmaqala səbəb ola və özün dəxi həlakətə sala?... Münəccimbaşıya əvaxirdə bu bəhsi varid edirdilər, cavab verirdi ki:<br> - Mən qorxdum ki, əgər bu xəbəri şaha əqdəm yetirməsəm özgə münəccimlər onu yetirərlər; mən şahın nəzərində xəri-nadan qələminə gedərəm, mənsəbdən məzul ollam. Behər surət, şahın münəccimbaşıdan haman namübarək xəbərə görə zəhləsi getmişdi. Mollabaşının təhriki olmamış da bu halda kəmali-qeyz ona üz verib, xacə Mübarəki qaim sövt ilə səda etdi. Xacə hazır olduqda, buyurdu ki:<br> - Bu saat fərraş göndər, münəccimbaşını mənim hüzuruma gətirsin! Xacə qayıdıb, bir saatdan sonra münəccimbaşı hazır oldu. Şah qəzəblənmiş aslan kimi dizi üstə çöküb xitab etdi:<br> - Pedərsüxtə, kəvakibin afətindən məni qorxudarsan və əlacını gizlərsən?! Cəllad! Türfətül-eyndə cəlladi-mühib belində xəncər, əlində tənab içəri girdi. Biçarə münəccimbaşının ərvahı uçub başladıq yarpaq kimi titrəməyə. Şah cəllada buyurdu ki:<br> - Apar bu səgin bu saatda boynunu vur! Sərdar Zaman xan əgərçi əhli-şəmşir idi, amma çox rəqi-qülqəlb adam idi, münəccimbaşının halına tərəhhüm edib ayağa durdu, ərz elədi ki:<br> - Təsaddüqün olum, bu səgin boynu vurulandan sonra hadisənin dəfi üçün kimdən əlac soruşacağıq? Bu bəndeyi-zəlil, istida edirəm ki, mənim saqqalımın ağ tükləri hörmətinə onun qətlindən güzəşt edib, hadisənin əlacı xüsusunda ondan tədbir soruşasınız. Əgər müvafiqi-xahiş cavab verməsə, o vaxt müqəssir və müstevcibül-qətldir. Şah cəllada buyurdu ki:<br> - Onu qoy get! Sonra münəccimbaşıya rücu edib dedi ki:<br> - Məlun, bu saatda hadisənin dəfinə əlac göstər! Biçarə münəccimbaşı yaman halda idi. hadisənin dəfinə heç bir əlac bilməyirdi. Amma ölüm qorxusundan izharına iqdam edə bilmədi; ərz elədi ki:<br> - Təsəddüqün olum, hadisənin əlacı mümkündür. Mənə bir saat möhlət verin, gedim "Zici-Uluğ bəyə" mülahizə edim, qayıdım ərz eləyim. "Zici-Uluğ bəy"də hərgiz bu növ hadisələrin dəfi üçün bir şey mərqum deyil, amma münəccimbaşı istədi ki, bu bəhanə ilə özünü ustadı mövlana Cəmaləddinin yanına salsın və ondan məşvərət soruşsun; çünki onu nücum elmində ezündən artıq təcrübəli bilirdi. Şah rüsxət verdi. Münəccimbaşı çıxmamış xacə Mübarək içəri girib ərz elədi ki:<br> -Mövlana Cəmaləddin hüzuri-mübarəkə müşərrəf olmaq istəyir. Şah buyurdu:<br> - Çağır gəlsin! Münəccimbaşıya dedi ki:<br> - Bir az hüzurda qal! Mövlana otağa daxil olub şaha lazimeyi-sitayiş əmələ gətirdi. Şahın işarəsilə oturub ərz elədi ki:<br> - Qibleyi-aləm sağ olsun, əgərçi bu bəndə pirlik səbəbilə dərxanədən kənar olub guşəgirlik ixtiyar etmişəm, lakin bu övqat, yəni novruzdan on beş gün keçmiş Mərrixin Əqrəb ilə iqtiran etmələrindən qibleyi-aləmin zati-mübarəkinə ehtimali-sədəmeyi-üzma olduğu üçün vacibatdan bildim ki, hüzuri-pürnura şərəfyab olub, piş-əz-vəqt hadisəni elam edib, dəfinə tədbir göstərim. Bu xatirə ki, məbada bu keyfiyyət cavan münəccimlərin bəsirətindən məxfi qala! Şah nəhayətdə xoşhal olub buyurdu ki:<br> - Mevlana, biz elə o xüsusda göftgu edirdik. hadisə mə- lumdur. Tədbirini izhar edin. Mövlana ərz elədi ki:<br> - Qibleyi-aləm bu əyyami-nühusətdə, yəni novruzdan on beş gün keçənədək gərək özünü səltənətdən xəl edə və təxtü tacı təslim eyliyə bir mücrim və vacibül-qətl kimsənəyə və özü xəlqin nəzərindən napədid ola. O surətdə kəvakibin təsiri haman mücrimin başında çatlayacaq; çünki o vaxt İran padşahı odur. Elə ki, hadisə vaqe olur və o mücrim ki, sahibi-təxtü tacdır, həlakətə yetişir, o zaman qibleyi-aləm ixtifadan çıxıb genə təxtü taca malik olur və kəmali-iqbal və afiyətdə səltənət edər. Amma görək xəlqdən bir kimsənə bu tədbiri bilmiyə və zənn etmiyə ki, qibleyi-aləm ariyətən təxtü tacdan əl çəkir:<br> ta ki, haman mücrimi ki, təxtə çıxacaqdır, müstəqillən padşah bilələr və gərək hərəmxanə xatunlarının da təlaqı verilib kəbin kağızları yırtıla. Sonra olara təklif oluna ki, Abbas Məhəmməd oğluna ki, dəxi padişah deyil və bir fərddir, əfradinasdən dübarə mənkuhə olub fəqr və qənaətə razı olurlarmı? hər birisi ki, razı olsa, ona dübarə Abbas Məhəmməd oğluna nikah oxuna və kəbin kağızı yazıla və hər biri ki, razı olmasa, haman saat buraxıla... Münəccimbaşı məhləkədən qurtardı. Şahın bəşərəsindən bilkülliyyə qorxu əsəri rəf oldu. Rəngi ağarmış ikən qırmızılığa təbdil tapdı. Əfradi-məclisdən mövlananın əql və kəmalına afərin sədası səqfə bülənd oldu. Şah bəşaşət ilə mollabaşıya mütəvəcceh olub sual etdi ki:<br> - Əhkami-şərə mütabiq bir qayətdə mücrim və vacibülqətl kimsənə nəzərdə varmı ki, səltənəti və təxtü tacı ona vagüzar edək? Mollabaşı cavab verdi ki:<br> - Pərvərdigari-aləm qibleyi-aləmə ömri-təbii kəramət etsin. Bu şəhri-Qəzvində bir nəfər nabəkar peyda olubdur ki, cəmi-ruyi-zəmində ondan mücrimtər və qətlə müstəhəq bir kimsənə tapılmaz; adına Yusif Sərrac deyirlər. Məlum deyil ki, harada tərbiyət tapıbdır. Ancaq bu övqat şəhri-Qəzvində sakin olduğu üçün əcamir və övbaşdan özünə mürid cəm edib, həmişə üləmayi-giramın və xüddami-şəriəti-qərranın zərbinə və zəmminə zəbangüşadır. Bu məlun həmişə öz müridlərinə sərahətən zikr edir ki, guya üləmayi-giram əvamə firib verirlər. Məsələn, onun əqidəsilə, guya ictihad lazım deyil və xüms və imam malı vermək xilafdır və guya üləma fövt olan müctəhidin rəyində qalmağı o cəhətdən əvamə caiz körmürlər ki, özlərinin bazarı rəvac olsun. Və bundan əlavə, dövləti-əliyyəyə dəxi bəhslər varid edir, deyir ki, kətxudadan tutmuş padşahadək küll ərbabi-mənasib əhli-zələmə və qüttaüttəriqdirlər, mülk və millətə hərgiz bulardan bir mənfəət aid deyil, həmişə ez həvai-nəfsləri ilə biçarə xalqı cərimə və müaxizə və müaqəb edirlər, öz rəftarlarında heç bir qanun və qaydaya mütəməssik deyillər, bu gunə rəftar ancaq əhli-zülmün və qüttaüttəriqlərin əməlidir. Və dəxi zikr edirlər ki, məzhəbi-tənasüxə qaildir. Bu daiyi-dəvamı-dövləti-qahirə belə səlah görürəm ki, qibleyi-aləm səltənəti və təxtü tacı bu məluna təslim etsin ki, kəvakibin təsirindən ez cəzasına yetişib dərəki-əsfələ vasil olsun. Əfradi-məclis küllən bu rəyi təsdiq edib qaim sövt ilə dedilər ki:<br> -Yusif Sərrac pedərsüxtə bilkülliyyə .qətlə səzavar və bəlayi-asimaniyə müstəhəqdir. Şah xoşhal olub buyurdu ki:<br> - Razıyam onun həlakına! Sabah bu tədbir tamam və kamal mücra olunacaqdır. Əfradi-məclisi mürəxxəs etdi. Məclis dağıldı. Olur ki, xanəndələr bu güzarişin vüquunda şübhə edib onu kizbə həml edələr; bu surətdə mən olardan təvəqqə edirəm ki, "Tarixi-Aləm-Ara"da Şah Abbasın cülusunun yeddinci ilində sadir olan vəqayiə mülahizə etsinlər. İndi bizə lazımdır ki, Yusif Sərracı tanıdaq ki, kimdir? Şəxsi-məzkur Qəzvinin qəryələrindən Kərbəlayı Səlim adlı bir dehqanın oğlu idi. Çünki Kərbəlayı Səlim bir mömin və müttəqi adam idi, istədi ki, oğlu molla olub üləma silkinə daxil olsun. Ona binaən onu uşaq ikən gətirib şəhri-Qəzvində məktəbə qoydu. Bir neçə ildən sonra Yusif Sərrac ki, həddi-büluğa yetişib, asari-rüşd ezündə mülahizə elədi, təhsili-elm üçün İsfahana getdi. Oradan dəxi bir neçə ildən sonra Kərbəlaya rəvanə olub, böyük alimlərin məclisində təkmili-ülumə şüru etdi. Müddəti-mədid orada məks edib tamam ülumi-islamiyyəyə vaqif oldu. Çünki üləmanın əksəri-ümurda təqəllübünü müşahidə edirdi, ona binaət bu sinfə nifrət bəhəm edib, istəmədi ki, özünü oların zümrəsinə daxil etsin. Kərbəladan qayıdıb varid oldu həmədana; orda usta Xəlilin yanında qırx yaşında ikən sərraclıq sənətini bir il müddətində öyrənib Qəzvinə müraciət etdi. Zira ki, bu şəhər paytaxt olduğu üçün onun sənətinin rəvacı burada arqıq görünürdü. Qəzvinə varid olandan sonra təəhhül ixtiyar edib dükan açdı, öz kəsbi ilə ezünü və əyalını saxlamağa məşğul oldu. Çünki bir mərdi-səlimünnəfs və nikukar idi, həmişə üləmanın və ərbabi-mənasibin hərəkəti-naşayistəsi onun xatirinə toxunub, oların zəmmindən və zərbindən dilini saxlamağa qadir ola bilmirdi. Əgərçi bu növ cangüdazlıq ona sadiq və xeyrəndiş dostlar bəhəm etdi, nəhayət, axırda bədbəxtliyinə bais oldu. Sabahı gün şahın buyruğu ilə günortaya iki saat qalmış tamam əyan və əşraf və ərkani-dövlət və üləma və sadat və cümlə ərbabi-mənasib, kətxudadan tutmuş vüzəraya dək dərbari-şahidə hazır olub, hər kəs öz yerində durub kəmali-sükut və biistehzarlıq ilə şahın hüzuruna müntəzir idilər. Bu halda şah başında tac və əlində cəvahir nişan toppuz, qolunda cəvahir bazubəndlər, belində kəmər və şəmşiri-mürəssə zahir olub dərbar otağında ki, bir arşın yerdən rüfətli və xalqa baxan tərəfi bilmərrə açıq və bihaildi, təxtə çıxıb oturdu və üzün hüzzari-dərbara tutub xitab elədi:<br> - Cəmaət, imdi yeddinci sənədir ki, mən cənabi-əqdəsi-ilahinin məşiyyəti ilə sizə padişaham və bəqədri-imkan sizin hər birinizə nəvaziş və mərhəmət göstərmişəm və sizdən dəxi çox razı və xoşnudam; çünki Səfəviyyə ocağına olan iradət səbəbi ilə həmişə mənə ixlas və sədaqət göstəribsiniz. İndi bir para səbəblərə görə ki, kəşfini mən sizə lazım görmürəm, mən məcburam ki, səltənətdən əl çəkib təxtü tacı bir kimsənəyə vagüzar edim ki, bu rütbəyə məndən əlhəq və şayistədir. haman şəxsi mollabaşı və sərdar Zaman xan və vəzir və müstövfi və mövlana Cəmaləddin və münəccimbaşı sizə göstərəcəklər. Gərək küllən gedib kəmali-şükuh və təntənə ilə onu gətirib, bu təxtin üstündə oturdub, müstəqillən özünüzə padişah biləsiniz. Vay o kimsənin halına ki, mənim fərmayişimdən təxəllüf edib, o şəxsin itaətində qüsur göstərə! Şah bu sözləri tamam edib, tacı başından götürüb təxtin üstünə qoydu və tamam libasi-faxirini soyunub, şəmşir və kəmərini açıb, bir mündəris libas əyninə geydi və xalqa mütəvvəcceh olub dedi ki:<br> - İndi mən əfradi-nasdən bir mərdi-fəqirəm:<br> Abbas Məhəmməd oğlu. Dəxi məni axtarmayın ki, görə bilməzsiniz! Xudahafiz! - deyib, təxtdən düşüb hərəmxanaya rəvanə oldu. hüzzari-məclis heyran qaldılar. Bilmədilər ki, bu keyfiyyəti nəyə həml etsinlər... hərəmxanədə cümlə hərəmlər şahın fərmayişi ilə bir otağa hazır olub qüdumuna müntəzir idilər. Şah mündəris libasda haman otağa daxil oldu. Xubani-hərəm onu bu heyətdə görəndə az qaldılar qəhqəhə etsinlər, amma şahın mühib baxışı və qaşqabağı olara bu hərəkətdən mane oldu. Şah haman saat xacə Mübarəkə buyurdu ki:<br> - Molla Rəsulu özünün iki yoldaşı ilə hüzura gətir! Mollalar dişqarıda piş-əz-vəqt hazır olmuşdular. hüzura daxil olduqda şah oturmağı işarə etdi. Sonra üzün hərəmlərə tutub xitab elədi:<br> - Mənim əziz həmfiraşlarım! Mən kəmali-əfsus ilə məcburam ki, bir yaman xəbər sizə elam edim. Sizə məlum olsun ki, indi mən dəxi İranın padşahı deyiləm, dəxi mənim imarətim və dövlətim yoxdur ki, sizi zinət və zivərdə və alişan otaqlarda saxlıyam. Mən əfradi-nasdən bir fəqir və biçiz kimsənəyəm. Ona binaən labüddəm ki, sizin təlağınızı verib cümlənizi azad edim ki, hər kəsə meyliniz olsa, onu ixtiyar edəsiniz. Sonra üzün Molla Rəsula tutub buyurdu ki:<br> - Buların siğeyi-təlaqlarını cari eylə! Molla Rəsul hamısının təlağını yanındakı ədleyn hüzurunda oxudu. Xubani-hərəm gördülər ki, bir qəribə iş üz verdi, çox xövfə və iztiraba düşdülər, heç keyfiyyətdən hali olmadıqları üçün bilmədilər ki, bu necə qəziyyədir. Cümləsi heyran qaldı... Təlaq tamam olduqda şahın buyruğu ilə oların kəbin kağızlarını xacə Mübarək yırtdı. Şah dübarə xubani-hərəmə mütəvəcceh olub dedi ki:<br> - Əgər sizdən hər biriniz fəqrə və qənaətə razı olub, məni, yəni Abbas Məhəmməd oğlunu ərliyə qəbul edirsə, təzədən bu ibarət ilə ona siğeyi-nikah oxutdurram. hərəmlərin küllisi təzədən razı oldular ki, şaha mənkuhə olsunlar; çünki şah çox cavan və göyçək oğlan idi və bir də hərəmlər bu əmri zarafat kimi bir şey qiyas edirdilər və hərgiz əqillərinə çatmırdı ki, Şah Abbas qəflətən bir Abbas Məhəmməd oğlu ola. Amma oların cümləsindən iki nəfər dilbəri-xubru ki, xilafi-rizaları ilə şahın hərəmxanəsinə-düşmuşdülər, qayət şərm ilə və ahəstə səslə ərz etdilər ki:<br> - Biz padişaha mənkuhə olmuşduq və öz bəxtimizdən və dərəcəmizdən çox xoşnud idik; indi ki, bu bəxtəvərlikdən məh- rum olduq, Abbas Məhəmməd oğluna ərə getməyi qəbul etmirik, haman saat bu iki iəfər mürəxxəs oldu. Oların birisi gürcü qızı idi ki, Gürcüstan valisi şaha peşkəş göndərmişdi; haman günün sabahısı öz əmisi oğlu ilə tamam cəvahiratın və məlbusatın götürüb, ziyadə pul ilə vətəninə müraciot etdi. Kürcüstanda onun nəqlinə bavər etməyib belə fərz edirdilər ki, guya o qaçıbdır və istəyirdilər ki, onu geri qaytarsınlar. Amma bilmirəm ki, nə əmr vaqe oldu ki, onu unutdular və bu qız bir cavan gürcüyə ərə gedib axır ömrünədək Gürcüstanda qaldı. O birisi dilbər Qəzvin əhlindən bir tacirin qızı və bir cavan və xoşru oğlana namizəd idi. Xubru olmaq üçün qəflətən şahın dəllallarının çuğulçuluğu ilə atasından mütalibə olunub şahın hərəmxanəsinə daxil olmuşdu; zikr olunan keyfiyyəti öz arzusuna yetişməyə vəsilə bilib atası evinə qayıtdı və namizədinə vasil oldu. Sair hərəmlərin nikahı mücəddədən Abbas Məhəmməd oğluna oxunub xacə Mübarəkə əmr olundu ki, cümləsini haman saat Qəzvinin altıncı küçəsinin başında müəyyən olunan bir evə piyadə götürüb yetirsin, özü dərbari-şahiyə qayıtsın. Sonra Abbas Məhəmməd oğlu hərəmxanədən çıxıb uzaqlaşdı, napədid oldu. Yusif Sərracın dükanı şah məscidinin meydanının məşriq səmtində vaqe idi. Günortadan iki saat keçmişdi. Yusif Sərrac fərizeyi-zöhrü əda edib, oturub, əlində bir cilovu tikib tamam edirdi, çünki müştəri tapşırmışdı ki, gərək o gün hazır ola. Yanında dostlarından iki nəfər dəxi var idi ki, onun söhbətinə qulaq asırdılar. Yusif Sərrac bahalıqdan şikayət edirdi ki, biçarə fəqir kəslər haman il çox iztiraba düşmüşdülər; çünki keçən il nəhayətdə quraqlıq olmaq səbəbilə və Qəzvinin ətrafında suyun qilləti cəhətilə əksəri-məhsulat yanıb əmələ gəlməmişdi. Bu keyfiyyət bahalığa bais olmuşdu. Yusif Sərrac deyirdi:<br> - Təəccüb edirəm bu dövlətdən ki, Qəzvinə su çıxarmaq üçün həzar gunə istitaət və qüdrəti var, amma belə qəflətdədir ki, əsla bu əmrə mültəfit olmayıb öz rəayasının halına və paytəxtinin revnəqiiə təvəccöh etmir. Bu halda meydanın məğrib səmtindən bulut kimi toz qalxdı. Yusif Sərrac iynəsi əlində başın yuxarı qovzadı, gördü ki, bir əsas peyda oldu və əsla xəyalından keçirmədi ki, bu əsas və tədarük onun üçündür. Qabaqda on iki şatır qıvraq geyinmiş, çəharguşə berk başlarında, onların dalısınca on iki ələmdar əlvan ələmlər əllərində, sonra dəsteyi-pişxidmətan ki, birisinin başında bir məcməi var idi. Dəstəyi-fərraş, əllərində ağac, onların əqəbində miraxur, yedəyində bir türkmən atı; cəvahir nişan yəhər və əsbab üstündə, mürəssə rəxt başında, mirvarid sinəbənd döşündə, zümrüd qotaz boynunda. Bunlardan sonra mollabaşı və sərdar Zaman xan, vəzir və müstövfi və mövlana Cəmaləddin və münəccimbaşı, üləmayi-giram və sadati-üzam və sair əyan və əşrəf və ərbabi-mənasib və bir dəstə piyada və bir dəstə atlı kəmali-şükuh və aram ilə gəlirdilər. Elə ki, Yusif Sərracın dükanına bərabər oldular, hamısı dayandı. Mollabaşı və sərdar irəli durub, Yusif Sərraca kürnuş etdilər. Yusif Sərrac ayağa durub təvazö elədi, amma qayət təəccübdə. Sonra mollabaşı təkəllümə gəlib dedi:<br> - Qəzanın təqdirindən, usta Yusif, bu gün sən bizim padişahımızsan. İranın səltənət təxti bu halda Şah Abbasın vücudundan xalidir. Bizləri sərəfraz və xoşbəxt eləyin, dərbari-şahiyə təşriffərma olun ki, cülusi-hümayun vaqe olsun. Yusif Sərrac kəmali-təhəyyürə düşüb heç bilmədi ki, bu nə vaqiədir. Onun qabağında tamam ərkani-dövlət durmuşdular. Bu səzləri ona mollabaşı deyirdi ki, İranda bir mətin kimsənə hesab olunurdu. Amma keyfiyyət bir mərtəbədə qərib idi ki, Yusif Sərrac onu doğru olmağına, bavücudi ki, gözü ilə görürdü, hərgiz etibar edə bilmirdi. Aqibət məqami-cəvaba gəlib dedi:<br> - Mənim məxdumum mollabaşı, mən cənabınızı İranda mətin adamlardan hesab edirəm, bilmirəm ki, aya dəli olubsunuz, ya bəng atıbsınız ki, bu qəbil sözləri mənim üzümə deyirsiniz. Mən bir fəqir sərrac babayam. Mən hara, təxtü tac Hara? Vallah, mən anlaya bilmirəm ki, sizin bu hərəkətinizi nəyə həml edəm... Mat və heyran qalmışam. Təvəqqei-çakəranə edirəm ki, mənə sataşmayasınız! Sərdar Zaman xan sözə şüru elədi:<br> - Usta Yusif, sən bu saatda qibleyi-aləmsən və biz cümləmiz sənin qulun və səgi-asitanən varıq! Sənə çakəranə bizdən təvəqqə etmək münasib deyil, sən xüsrovanə fərmayiş etməyə şayistəsən! Biz nə dəli olmuşuq və nə bəng atmışıq, cümləmiz əqli-səlim və şüuri-kamildə varıq, amma həzrəti-barinin təqdirinə təbdil yoxdur. Bu gün külli-İran mülkündə sənin səltənətin müsəlləmdir. Mollabaşının qovluna görə dərbari-şəhiyə təşrif-fərma olun ki, cülusi-hümayun vaqe olsun. Sonra üzün dörd nəfər hazırda olan pişxidmətlərə tutub dedi ki:<br> - Xələti-şahanəni gətirən, qibleyi-aləmi geyindirin! Pişxidmətlər əllərində məcməi ilə ki, içində xələti-şahanə qoyulmuşdu, dükana ayaq basdılar, məcməini yerə qoyub şüru etdilər Yusif Sərracın köhnə paltarını soyundurmağa və xələti-şahanəni ona geydirməyə. Müxalifət bir yana çatmazdı. Yusif Sərrac məqami-təslimdə durdu ki, üqəla ez xahişlərini əmələ gətirsinlər. Elə ki, libas geyinmək tamam oldu, miraxur mürəssə rəxtli atı qabağa çəkdi. Yusif Sərracı mindirdilər ata, əsas qərari-sabiq üzrə dərbari-şahiyə rəvanə oldu. Fərraşların küçələrdə "berəvid! berəvid!" səsi hər dəqiqədə ərşə dayandı. Tamam əhli-Qəzvin zükurən və ünasən, səğirən və kəbirən pəncərələrə və damlar üstünə çıxıb nəzzarəyə məşğul oldular və keyfiyyətdən müxbir olmadıqları üçün cümləsi heyrətdə qaldı. Dərbari-şahinin qapısında fərraşlar Yusif Sərracı atdan düşürdülər. Mollabaşı və sərdar Zaman xan qolundan yapışıb kəmali-təzim ilə imarətin otağına daxil etdilər və səltənət təxtinin üstündə oturtdular. Ərkani-dövlət, üləma və sadat, əyan və əşraf və ərbabi-mənasib otağın qabağında səf çəkib əl-əl üstə durdular. Mollabaşı dua oxuyub taci-səltənəti qoydu Yusif Sərracın başına, şəmşir və kəməri-mürəssəini bağladı belinə, cəvahir bazubəndləri asdı qollarından, mükəlləl toppuzu verdi əlinə, genə bir dua oxuyub, üzün xəlqə tutub dedi:<br> - Mübarəkbad edin! Mübarəkbad sədası xalqdan asimanə bülənd oldu və bargahın imarətlərindən əksi təkrar tapdı. Kərrənayi-şadiyanə başlandı çalınmağa. Bu halda sərayi-şahidən göyə bir fişəng buraxdılar. Bu əlamətə görə, şəhərdən xaric qələ toplarından yüz on tir şənlik topu atdılar. Əgərçi Sədi və hafizdən sonra İranda şer qayətdə tənəz-zülə düşüb şüəranın əşarı küllən biməzmun və məhz puç ləffazlıq olmuşdu, amma genə əlhəmdü-lillah o halda bir neçə nəfər sahibi-cövhər şair peyda oldu ki, bədahətən cülusi-hümayun üçün qəsaidi-qərra inşa edib, Yusif şahın təxtə çıxmağını tərif və özünü hikmətdə - Süleymana, səxavətdə - hatəmə, şücaətdə - Rüstəmə, qüdrətdə - qəza və qədərə təşbeh eləyib nəzərdən keçirdilər və tarixi-cülusunu nüktəsən-cani-Qəzvin belə tapdılar; "Şahi-xuban nəbud Yusifi-ma, Leyk u şahi-mülki-İran şod".* İstinad:<br>*( Bizim Yusif közəllərin şahı deyildi. Amma İran mulkünun şahı oldu.) Elə ki, bu əmal tamam oldu, mollabaşı xalqa elan etdi ki:<br> - Mürəxxəssiniz! hamı dərbari-şahidən çıxdı, ancaq Yusif şah qaldı təxtin üstündə, qabağında xacə Mübarək, başqa bir neçə xacə ilə və Əzim bəy pişxidmətbaşı və bir neçə pişxidmət və otaqdan dişrə fərraşlar. Yusif şah təhəyyür aləmində fikrə piçidə OLDU. Bir neçə dəqiqədən sonra xacə Mübarəkə üzün tutub soruşdu:<br> - Siz kimsiniz? Xacə Mübarək cavab verdi ki:<br> -Biz sizin çakərani-müxlisiniz; xacəgani-hərəmik, mən buların böyüyü və bular da mənim zirdəstlərimdirlər. Sonra pişxidmətlərə üzün çevirib soruşdu ki:<br> - Siz kimsiniz? Əzim bəy pişxidmətbaşı cavab verdi ki:<br> - Biz sizin kəminə nökərləriniz, pişxidmətlərik, mən buların rəisiyəm, bular da mənə tabedirlər. Yusif şah soruşdu ki:<br> -Bəs o dişqarıda görükənlər kimdir? Əzim bəy cavab verdi ki:<br> - Olar da firqeyi-fərraşdır ki, həmişə xidmət üçün kə- mərbəstədirlər. Yusif şah buyurdu ki:<br> - Siz dəxi çölə çıxın. Xacə Mübarək, sənin zirdəstlərin də çölə çıxsınlar, sən qal! Elə ki, hamısı qayib oldu, Yusif şah xacə Mübarəki yanına çağırıb dedi ki:<br> - Sənin bəşərəndən mən görürəm ki, sən gərək yaxşı adam olasan. Sən allah, mənə söylə görüm ki, bu qəziyyəyə səbəb nədir? Çünki sən həmişə Şah Abbasın əndərununda olubsan, mümkün deyil ki, bu qəziyyə sənə məlum olmasın. Xacə Mübarək vaqiən çox saf və sadiq adam idi. Fikir etdi ki, qibleyi-aləmin sualında həqiqəti gizlətmək cayiz deyil. Çünki həmişə şah Abbas oturan otağın qapısının dalında dururdu ki, çağırılan saat xidmət üçün hazır olsun, ona binaən, keçən gündə vaqe olan güzarişi və ərkani-məşvərətin göftgusunu tamam eşitmişdi, əhvalatdan xəbərdar idi. Qəziy-yəni ibtidadan intihayadək Yusif şaha nəql etdi. Yusif şah soruşdu ki:<br> - Bəs Şah Abbas haradadır? Xacə Mübarək cavab verdi ki:<br> - Bir gəda libası ilə müləbbəs olub napədid oldu. Mə- lum deyil ki, hardadır. Yusif şah aqil adam idi. Kəvakibdən onun hərgiz qorxusu yox idi. Ancaq bu növ qeyri-mütəarəf təriq ilə tərəqqi etmək onun ürəyinə bir vəhşət və qorxu salırdı. Nəhayət, bir belə cəmaətin vücudu ilə səltənətdən özünü kənar tutmağa əsla çarə görmədi. Naçar ümuri-səltənətin icrasına iqdam etdi. İbtida fərraşbaşı Əsəd bəyi ehzar elədi, buyurdu ki:<br> - Bu saatda on iki fərraş özünlə götürərsən, gedərsən mollabaşı Axund Səmədi və sərdar Zaman xanı və vəzir Mirzə Möhsünü və müstövfi Mirzə Yəhyanı və münəccimbaşı Sədrəddini və mövlana Cəmaləddini tutarsan, apararsan salarsan Ərkdə olan zindana, qayıdarsan gələrsən, əncami-fərmayişi mənə ərz elərsən! Əsəd bəy baş vurub rəvanə oldu. Sonra Yusif şah pişxid-mətbaşı Əzim bəyi ehzar edib buyurdu ki:<br> - Tapşır, mənə şam hazır etsinlər ki, bu gün bir zad yeməmişəm. Pişxidmətbaşı ərz elədi ki:<br> - Tapşırmışam, aşpazlar şam üçün təam hazır etməyə məşğuldurlar. Şah buyurdu ki:<br> - Bəs sən və xacə Mübarək gəlin otaqları və hərəmxanəni mənə bir-bir göstərin və məlum edin ki, mənim istirahət ota- ğım hansıdır. Pişxidmətbaşı və xacə Mübarək düşdülər qabağa, bir-bir əndərun otaqlarını göstərməyə şüru etdilər. Əvvəlinci otaqda əlvan fərşlər döşənib, qəribə gül və giyah ilə quş şəkilləri ilə divarı və səqfi münəqqəş olmuşdu. İkinci otaq da habelə fərşlə döşənmişdi və divarlarında Səfəviyyə nəslindən vəfat edən padşahların və namdar şahzadələrin təsviri çəkilmişdi. Üçüncü otağın divarlarında İranın sair silsilədən olan padşahlarının timsalı nəqş olunmuşdu. Dördüncü otağın divarlarında Şahnamədə yazılan İranın qədim pəhləvanlarının və Mazəndəran divlərinin surəti yazılmışdı ki, bir-birlərilə cəng edirdilər. Divlər buynuzlu və quyruqlu çəkilmişdi. Beşinci otağın divarlarında Şah İsmayıl Səfəvi ilə sairlərin mabeynində vaqe olan cənglərin surəti rəqəm olunmuşdu. hərəmxanə otaqlarının cümləsinin divarlarında qız, oğlan şəkli yazılmışdı ki, oğlanlar qızlara gül dəstəsi təarüf edirdilər və qızlar oğlanlara piyalə verirdilər və hər otaqda rəxti-xab hazır idi. Yusif şah hərəmxanə otaqlarının birisini özünün istirahəti üçün müqərrər edib xacə Mübarəkdən soruşdu ki:<br> - hərəmlərin ziynət otağı hansıdır? Xacə Mübarək ərz elədi ki:<br> - O başdakı otaqdır. Amma ağzı qıfıllıdır. Açarı san- dıqdar Ağa həsəndədir. Şahın buyruğu ilə pişxidmətbaşı haman saat sandıqları hazır etdi. Ziynət otağının qapısını açdılar, şaha göstərdilər:<br> bu bir böyük otaq idi; içində hər tərəfdən sandıqlar düzülmüş. Sandıqların qapağını götürdülər, qəribə-qəribə ziynət və zivərləri şaha göstərdilər; o cümlədən giranbaha kişmir şalları, lətif ünas libasları, pakizə ipək parçalar, cəvahiratdan qayrılmış güllər və guşvarələr və üzüklər və mümtaz mirvariddən boyunbağılar idi. Yusif şahın üç qızı var idi:<br> böyüyü on dörd yaşında, ortancısı on iki yaşında, kiçiyi səkkiz yaşında və iki oğlu var idi:<br> altı yaşında və dörd yaşında. Qızlarının hər birinə bir gül və bir cüt guşvarə və bir üzük və bir boyunbağı və bir dəst libas və bir rizayi şal və övrətinə bir dəst libas və bir rizayi şal ayırdı, xacə Mübarəkə təslim etdi, buyurdu ki:<br> - Bunları apararsan Qəzvinin ikinci küçəsində mənim qədimi evimdə övrətimə yetirərsən. Deyərsən ki, mənim cəhətimdən əndişə etməsin, sabah oğlanlarımı hüzura göndərsin. Xacə Mübarək şeyləri iki nəfər fərraşa götürdüb getdi. Bu vaxt gün qürub etdi. Pişxidmətbaşının təklifi ilə şah qayıtdı əvvəlinci otağa. Qızıl şamdanlar yanmışdı. Süfrə döşənmişdi. Şah əvvəl vüzu edib şam və xüftən namazını əda etdi, sonra süfrə üstündə oturdu. Pişxidmətlər rəngarəng təamlar hazır etdilər. Şah yedi, doydu, süfrə yığıldı. Aftaba-ləgən gəldi, şah əlini yudu. Qəhvə gətirdilər, içdi. Qəlyan verdilər, çəkdi. Bu halda fərraşbaşı Əsəd bəy daxil olub fərmayişi bitirdiyini ərz etdi. Şah buyurdu ki:<br> - Çox yaxşı, mürəxxəssən! Sonra xacə Mübarək qayıdıb şeyləri yetirməyini ərz elədi və dedi ki:<br> - Şahın övrəti və qızları göndərilən töhfələrdən qayətdə vəcd etdilər. Nəinki onun cəhətindən əndişə etmirlər, bəlkə bu qəziyeyi-qeyri-mütərəqqibədən çox sevinirlər və şadlıqdan tullanıb-düşürlər. Şah övrət-uşağı tərəfindən xatircəm oldu. Xacə Mübarəkdən və pişxidmətbaşıdan bir para əhvalat soruşdu. Gecədən dörd saat keçdi. Ayağa durub xabgahına gəldi; rəxti-xabını saldılar. Pişxidmətbaşıya buyurdu ki:<br> - Qaravul müvəkkillərinə tapşır:<br> qərari-sabiq üzrə hər yerdə qaravul qoysunlar. Sonra rəxti-xabına girib yatdı. Pişxidmətbaşı və xacə Mübarək çıxdılar. hər birisi öz məqamına getdi. Sabahı gün Yusif şah salam otağına təşrif gətirib Molla Rəməzanı və Qurban bəyi və Mirzə Cəlili və Mirzə Zəkini ki, onun dostlarından idilər və şahın olara hər xüsusda vüsuqu var idi, ehzar elədi, mənsəbi-mollabaşılığı verdi Molla Rəməzana, sərdarlığı həvalə elədi Qurban bəyə, xanlıq ləqəbilə vəzarəti tapşırdı Mirzə Cəlilə, müstövfiliyi Mirzə Zəkiyə, münəccimbaşılıq mənsəbini bilmərrə mətruk etdi ki, dövlətə və millətə zərərdən başqa bir faydası yox idi. Buyurdu tamam vilayət hakimlərinə elamnamə və hökmi-müəkkəd göndərilsin ki, bu gündən sonra hərgiz cürət etməsinlər ki, biduni-təcvizi-şəri-şərif bir müsəlmanı mövridi-müaxizəyə gətirsinlər və bacarmasınlar ki, məhz həvayi-nəfsləri ilə bir kəsi cərimə edələr və ya qətlə gətirələr və ya burun-qulağın kəsələr, gözün çıxardalar və hökmdən əlavə hər vilayətə mötəmid baxıcılar təyin oldu ki, gedib vilayətlərin əhvalından və xalqın həvaicindən xəbərdar olub, gəlib ərz etsinlər. Yusif şah bu baxıcıları hüzura istəyib dedi ki:<br> - hakimi-vilayətlərə mənim tərəfimdən elam edərsiniz ki, allahdan qorxsunlar, nahaq iş tutmasınlar, xalqı talayıb dağıtmasınlar, rüşvət almasınlar; yəqin bilsinlər ki, bu növ hərəkət axırda oların özlərinin bədbəxtliyinə və həlakətinə bais olur. Olar mükərrər müşahidə ediblər ki, bu növ rəftar ilə dövlət cəm edən kəslər axırda baş veriblər və ya kəmali-bədbəxtliyə və zillətə və məskənətə düşüblər. İranda bu növ ilə cəm olunan dövlətin hərgiz heç bir xanədanda davamı olmayıbdır. hanı damqanlı Cəfər xanın kürurları? hanı Səlim xan Qaragözlünün dövləti? hanı şirazlı Mirzə Nağının əmlakı? Padişahani-İran həmişə vəqta ki, bir sahibi-mənsəbi mülahizə edirlər ki, pul cəm edib, sərvətə çatıbdır, haman saat bir bəhanə ilə onu məqami-müaxizəyə gətirirlər, hər nə vardır əlindən alırlar, özün həlak edirlər və ya zillətə və məskənətə salırlar. Bu əmrdə hakimi-vilayətlər, şəbihdirlər zəlilərə ki, qan sorub şişdikdə, sahibi oları sıxar, tamam sorduqları qanı qusarlar. Kimisi bu cəhətdən ölür və kimisi zəif və lağər olur. Fəəmma əgər hakimlər niknəfəs olub və öz həlal rizqlərinə qane olalar, həmişə öz dərəcələrində baqi və xalq nəzərində müəzzəz və səlatin niyyətində mükərrəm olacaqlar və günbəgün rütbələri izdiyad behəm edəcək. Bu sezləri təlqin edəndən sonra şah baxıcıları buraxdı. Sonra buyurdu xirac məbləği mötədil miqdaradək təxfif tapsın və əmr etdi ki, hər yerdə yollar təmir olunsun və lazım məqamlarda və mənzillərdə körpülər və karvansaralar tikilsin və hər vilayətdə şəfaxanələr qayrılsın və mədrəsələr açılsın və susuz yerlərə su çıxarılsın, dullara və yetimlərə və şillərə və korlara ianət və himayət göstərilsin və vilayətlərdə hər bisərüpa özbaşına özünü üləma silkinə daxil etməsin, bu xüsusda mollabaşıdan icazət istəsinlər və sinfi-üləma hər yerdə xalqın ehtiyacına kifayət edən miqdardan ziyadə olmasın və külli-üləmaya güzəran kifafınca xəzineyi-amirədən vəzifə qərərdad etdi ki, səltənətə möhtac olub ərbabi-mənasibi xidməti-şahidə əhli-zələmə xitab etməsinlər və əmri-mürafiəni ki, səltənətin ümdə ləvazimatındadır, üləmanın əlindən alıb ərbabi-mənasibin süləhasına vagüzar elədi ki, millət mürafiə cəhətindən özlərini üləmaya möhtac görüb ancaq oları mərcə bilməsinlər və səltənətdən uzaq düşməsinlər və buyurdu ki:<br> vücuhi-bərr hər yerdə süləhadan dörd nəfərə müntəqil olub vilayatın füqərasına dəftər üzü ilə sərf olunsun və hesabı divana göstərilsin; ta ki, füqəranın bəzi vücuhi-bərrdən bəhrəyab olub, bəzisi məhrum qalmasın və əmr etdi ki, xüms və imam malı verilməsin ta övladi-rəsul-əley-hüssəlam zilləti-sualdan azad olub sair xalq kimi öz kəsbləri ilə vəchi-məişət təhsil etsinlər. Bu xüsusda mötəbər üləma Yusif şaha kütubi-fiqhdən fitvalar çıxardıb göstərdilər. Və vilayətlərə elamnamələr göndərdi ki, bundan sonra bir kimsənə cürət etməsin ki, şaha və ümənayi-dövlətə və çakərani-dərgaha peşkəş versin və payəndaz salsın və heç kəs peşkəş vasitəsilə hökumət tapmağı təmənna etməsin, ancaq öz ixlasını və hüsni-xidmətini bu mətləbin təhsilinə vəsilə bilsin və maliyyati-divan hər vilayətdə əmin şəxslərə təslim olunub xəzinə ismilə hər yerdə dursun və məsarifi-səltənət dəftəri üzilə təyin tapıb lazım olan övqatda hər yerin xəzinəsinə həvalə olunsun və rəaya bilkülliyyə həvaləcati-məsarifədən asudəhal qalsınlar. Və dəxi mədaxili-səltənətin izdiyadı üçün qərar qoydu ki, tacirlər və bəyzadələr və xanzadələr və şahzadələr, hətta üləma və sadat və sair sinfi xalq mədaxili-əmlakdan şəhərlərdə ondan bir, dehatda iyirmidən bir xəzinəyə versinlər və qoşun xalqının və əhli-xidmətin məvacibi əsla lavüsul qalmasın ki, səltənətin nəqsidir; bəlkə həmişə vilayət xəzinələrindən bilatəxir mücra olunsun. Və bey və şəra olunan əmlakın qiymətindən dəxi xəzinənin nəfi üçün tümənə beş şahı vəz olunsun və qaideyi-beyü-şəra tərk olunsun ki, tənxah sahibləri bu qaydanın vücudu ilə rəhn alıb borc verməyə mail olmadıqları üçün ərbabi-həvaici müztər edirlər ki, mülk və mallarını ədna qiymətə beyi-şəra etsinlər, bu ümid ilə ki, vədə başında ər-babi-həvaic mülk və mallarının istirdadından aciz ola-caqlar. Çün Yusif şah bilirdi ki, miraxur yay fəsli padşahlıq atları yaylağa aparıb bəsləmək bəhanəsi ilə ətraf xalqına çox əziyyət və cəfalar yetirirdi və oları çapırdı, talayırdı və əmiri-topxanə topçuların cümləsinə xəzinədən məvacib götürüb heç birisinə bir həbbə vermirdi və xəzinədar padşahlıq pulun içinə çox qəlp pul qatıb xalqa dağıdırdı və Qəzvin bəylərbəyisi xalqdan hədsiz rüşvət alırdı və daruğə dövlət-lilərə füqəranın müqabilində üz görürdü, kətxudalar Qəzvinin küçələrini natəmiz saxlayırdılar, cümləsini məzul edib, yerlərinə ezünə məruf olan şayistə adamlar təyin buyurdu. Mollabaşı Axund Səməd Ərkin zindanında zindanbandan eşitdi ki, onun mənsəbini həmçeşmi Molla Raməzana veriblər, qüssəsindən ficətən həlak oldu. Yusif şah dəxi əmr etdi ki, Qəzvinin küçələri genəlsin və içində hər yerdə zahir olan quyular örtülsün ki, gəlib-gedənlər olara düşməkdən məhfuz olsunlar və xalqın ərzinə qulaq asmağa və dadına yetişməyə qayda və qərar qoydu və buyurdu ki, Qəzvinin füqərasına bahalıq cəhətilə padşahlıq ambarından buğda verilsin və sahibi-vüquf adamlardan və mahir kənkanlardan bir məclisi-məşvərət bərpa olub Qəzvinə su çıxar-maq üçün köftgu olunsun və tədbir və dəsturüləməl təhrir olunub nəzərə yetişsin. Bu vaxtda Qolland taifəsindən bir parası fars xəlicinin qürbündə bir məhəldə sükna etmişdilər. Bu günlərdə oradan bir elçi əmələsi ilə Qəzvinə varid oldu ki, İran dövləti ilə mabeynlərdə ticarət üçün şürut bağlasınlar. Elçini əmələsi ilə Yusif şahın hüzuruna yetirdilər. Onun nəvazişatından və əql və fərasətindən və qaideyi-cahandarlığından elçi və əmələsi vəcd etdilər. Bilkülliyyə məramlarına nail olub tühəf və hədaya ilə mürəxxəs oldular və kəmali-rizaməndlikdə müavidət elədilər. Yusif şahın cülusundan bir həftə keçdi. Hər gün onun həsənatından və ədalətindən növ-növ əlamətlər xalqa zahir olurdu. İran üçün əyyami-firuzluq, əyyami-səadət və iqbal üz verdi. Lakin çifayda, bəni-növi-bəşər heç vaxt yaxşı günə dözməz. Bizim babamız Adəmə və anamız həvvaya cənnətdə nə əksik idi ki, genə allahın əmrini sındırdılar və cənnətdən qovuldular? İnsan belədir! Əhli-Qəzvin hər gün qələ qapılarından adam şaqqalarını asılmış görmədilər və şah meydanında cəlladların adam şaqqalamaqlarını və dardan asmaqlarını və göz çıxarmaqlarını müşahidə etmədilər. Bu keyfiyyət olara xeyli qərib köründü. Əvvəl dedilər ki:<br> "Görünür bu təzə padşah çox rəhmli və helmli adamdır!" Sonra onun rəhminə və helminə bəhslər varid etdilər. Bunu süst-rəyliyə və zəifülmizaclığa həml qıldılar. Bundan əlavə dəxi Yusif şahda hezar gunə özgə eyblər tapdılar. Müxtəsəri-kəlam bir belə ziyadə rəhmli padşahın təhti-əmrində zindəkanlıq etmək nəhayət dərəcədə məlal-əfza göründü. Ümənayi-məzul xalqın bu növ niyyətini istinbat etdilər və onu qənimət bilməyə fürsəti fövt etmədilər. hər birisinin başına şuriş və tuğyan xəyalı düşdü və tezliklə Qəzvində şurişi-əzim bərpa oldu. Şurişin əvvəlimci səbəbi məzul miraxur idi ki, küçədə köhnə xəzinədara rast gəlib, ona yoldaş olub soruşdu:<br> - Sən allah, Mirzə həbib, de görüm xalq bizim təzə pad- şahımızın haqqında nə danışır? Mirzə həbib cavab verdi ki:<br> - Xalqın təzə padşahdan zəhləsi gedir. Onu süstrəy və bikarə bilirlər. Miraxur:<br> - Vallah, Mirzə həbib, xalq bizdən əqillidir. Doğru deyirlər. Sən allah, bu necə əhməqlik idi ki, biz elədik? Bir sərraci-birütbəni gətirib özümüzə padşah qayırdıq, başımıza bəla açdıq. Qulluğumuzun və ixlasımızın əvəzində mənsəbimizi də əlimizdən aldı. İndi vilayət içində bir itcə abrumuz yoxdur. Vallah, belə rusvaylıq olmaz ki, biz tutduq... Xəzinədar:<br> - Məgər biz onu padşah elədik! Şah Abbas belə buyurdu; carəmiz nə idi? Miraxur:<br> - Xub, Şah Abbas o vaxt padşah idi, hökmü bizə rəvan idi. İndi ki, Şah Abbas yoxdur, aya bizə nə manedir ki, bu məlun və bidini ki, deyirlər tənasüxi məzhəbdir, təxtdən aşağı salaq, tələf edək, sonra Səfəviyyə nəslindən bir şahzadəni təxtə oturdaq ki, bari nəcabətinə görə təxtü taca səzavar olsun?! Xəzinədar:<br> - Çox yaxşı danışırsan! Bu xüsusda bilkülliyyə mən səninlə müvafiqəm. Amma biz iki adamın əlindən nə gələr? Gedək əmiri-topxanənin yanına, onun rəyini dəxi hasil edək. Axı, o da bizim kimi məzullardandır. hər ikisi getdilər əmiri-topxanənin otağına. Əmiri-topxanə oların gəlməyindən çox xoşhal oldu. Qayət şövq ilə sözlərinə qulaq asdı. Bilkülliyyə olar ilə şuriş xüsusunda müttəfiq olub dedi ki:<br> - Bu iş süvarilərin sərkərdəsi Bağır xanın rizası olmamış surət tapmaz. Əmiri-topxanə:<br> - Bağır xan mənim ilə çox yeganə dostdur. Mən boynuma çəkirəm ki, onu bu əmrdə özümüzə yoldaş edəm. Ona deyəcəyəm ki, bu bidin Yusif şahın əyyami-səltənətində laməhalə bizim başımıza gələn qəziyyə onun da başına gələcək. Vaxt ikən əlacını eləmək gərək. Yəqinimdir ki, bu söz Bağır xana əsər edəcək, çünki dünən səlami-ammdə şah ona qəzəbnak olub sərzəniş edibdir ki, çaxır içib, məst olub, namaz qılmağa məscidə daxil olubdur. Əgər Bağır xan bu əmrə razı olsa, piyadələrin sərkərdəsi Fərəc xan dəxi razı olacaq. Çünki Fərəc xan Bağır xanın əmisi oğlu və damadıdır. heç bir əmrdə onun rəyinə müxalifət etməz. Amma siz durun, gedin Qəzvinin köhnə bəylərbəyisinin yanına. Onu dəxi razı edin, boynuna qoyun ki, məzul daruğə və kəndxudalarla bu xüsusda göftgu etməyi və onların rəyini ələ almağı təəhhüd etsin. Müfəttinlər bir-birlərindən ayrıldılar. hər birisi getdi iş görməyə. Mətləb çox tez hasil oldu. Üç-dörd günün müddətində hamı müntəxəb olunan kəslər göründü və hamısı şurişə meyl və amadəlik göstərdilər. Müfəttinlər qərar qoydular ki:<br> - Şənbə günü sübhdən padşahlıq sarayını əhatə etsinlər və içəri daxil olub Yusif şahı təxtdən yerə salıb həlak eləsinlər. Sonra özlərinə Səfəviyyə nəslindən bir təzə padşah tiksinlər. Müqərrər olunan günün sübh çağında ki, hələ padşahlıq sarayının qapıları açılmamışdı, gülli süvari və piyadə tamam müsəlləh onun ətrafını bürüdülər... Yusif şah keyfiyyətdən xəbərdar olub buyurdu ki:<br> - Sarayın qapılarını açmasınlar. Bu günə namünasib hərəkatı Yusif şah mollabaşiyi-sabiq Axund Səmədin, sərdar Zaman xanın və vəzir Mirzə Möhsünün və müstövfi Mirza Yəhyanın və münəccimbaşının və mövlana Cəmaləddinin tərəfindən ki, əşxasi-sahib qüdrət və aşkara onun bədxahları idilər, mənzur edirdi. Ona binaən cülusunun ibtidasında ehtiyat yolundan lazım bilib oları həbsə saldırdı. Amma məhləkə özgə tərəfdən açıldı. Bu halda Yusif şahın dəxi həvaxahları xəbərdar olub müsəlləh və kəsrət və izdiham ilə sərayi-şahiyə anən-fəanən üz qoymağa başladılar. Müfəttinlər ilə müqabil durub nəsihət və mövizəyə şüru etdilər ki, bu hərəkəti tərk etsinlər; fayda-pəzir olmadı; iş islah və müdaradan keçdi; başladılar bir-birləri ilə atışmağa və cəng etməyə. Qiyamət bərpa oldu. hər səbəb rəf olubdur. Biz bilirik ki, o, harada gizlənibdir. Gedək gətirək, imarətinə yetirək! hamısı ayağa durub gəldilər Şah Abbas gizlənən evə. Onu oradan çıxardıb yetirdilər sərayi-şahiyə, təxtü tacına əvvəlki kimi malik oldu. hər iş qərari-sabiq üzrə surət tapdı, guya ki, heç bir hadisə vaqe olmamışdı. Bu kəvakibin həmaqətinə mən təəccüb edirəm ki, necə bilmədilər iranilər oları aldadırlar? Yusif Sərrac hərgiz İranın şahı deyil idi. İranilər onu hiylə üzündən padşahi-məsnu eləmişdilər. Belə sadəlik olurmu ki, kəvakib özlərini iranilərə aldadıb biçarə və bitəqsir Yusif Sərracı bədbəxt etdilər? Şah Abbası kənar qoyub qırx il sərasər onun səffaklığına və cəbbarlığına bietina nazir oldular? Şah Abbas cəbbarlığının ədna əlaməti bu idi ki, bir oğlunu öldürdu, ikisinin dəxi gözünü çıxartdı. Dəxi oğlu yox idi, nəvəsi ona varis oldu. Amma kəvakibi də qınamaq [yeri] yoxdur. Şah Abbasın xudi-şəxsinə nisbətən kəvakibin bir ədavəti yox idi. Olara lazım idi ki, novruzdan on beş gün keçmiş İran səltənətinin təxtindən bir şəxsi aşağı salıb bədbəxt etsinlər. Bu vaxt da İran səltənətinin təxtində oturmuşdu Yusif Sərrac. Ona binaən kəvakib onu aşağı salıb bədbəxt etdilər. Kəvakibin hərgiz xəyalından xütur etməzdi ki, iranilər oları aldadacaqlar, padşahi-həqiqinin əvəzinə padşahi-məsnuu oların sədəməsinin altına salacaqlar... Vallah, qəribə əhməqdirlər bu ingilis tayfası ki, belə xətərli millət ilə az qalmışdı cənk başlayalar. 1421 1472 2006-08-06T18:09:29Z 85.185.9.2 عزیزیم قاراباغ شکی شیروان قاراباغ عالم دونسه جنته یادان چیخماز قاراباغ 1422 1473 2006-08-19T18:07:47Z 80.69.48.243 Ses Mövqti-cismani ile sanma menim ölmeyimi, Seyyida ölmerem, alemde sesim var menim 1494 1555 2006-09-20T23:01:45Z 72.136.33.190 [[Ey Atamız]] 1495 1557 2006-09-20T23:02:29Z 72.136.33.190 ==The Lord's Prayer in Azeri== ===Roman alphabet=== Ey göylərdə olan Atamız, <br>Adın müqəddəs tutulsun. <br>Səltənətin gəlsin. <br>Göydə olduğu kimi, <br>Yerdə də Sənin iradən olsun. <br>Gündəlik çörəyimizi bizə bu gün ver; <br>Və bizə borclu olanları bağışladığımız kimi, <br>Bizim borclarımızı da bağışla; <br>Və bizi imtahana çəkmə, <br>Lakin bizi şərdən xilas et. <br>[Çünki səltənət, qüdrət və izzət <br>Əbədi olaraq Sənindir.] <br>Amin. ===Cyrillic alphabet=== Еј ҝөјләрдә олан Атамыз, <br>Адын мүгәддәс тутулсун. <br>Сәлтәнәтин ҝәлсин. <br>Ҝөјдә олдуғу кими, <br>Јердә дә Сәнин ирадән олсун. <br>Ҝүндәлик чөрәјимизи бизә бу ҝүн вер; <br>Вә бизә борҹлу оланлары бағышладығымыз кими, <br>Бизим борҹларымызы да бағышла; <br>Вә бизи имтаһана чәкмә, <br>Лакин бизи шәрдән хилас ет. <br>[Чүнки сәлтәнәт, гүдрәт вә иззәт <br>Әбәди олараг Сәниндир.] <br>Амин. ===Arabic alphabet=== ،اى ﮔؤيلرده اولان آتاميز <br>.سنئن آدين موقدّس اولسون <br>.سلطنتئن ﮔلسئن <br>،سنئن ائرادن، ﮔؤيده اولدوغى كئمى <br>.يرده ده اولسون <br>.ﮔونده لئگ چؤريئمئزى بو گون بزئه ور <br>،و بئزئم بورجلاريميزي بو گون بئزة باغيشلا <br>.نجه كى، بئز ده، بئزه بورجلى اولانلارى باغيشلاييريق <br>،بئزى ائمتاحانا چكمه <br>.لاكئن شرّدن خئلاص ات <br>چونكي سلطنت، قودرت و عئزّت] <br>[ابده كئمي سنئندر <br>.آمئن [[Category:Azərbaycanca]] [[Category:Pater noster]] 1496 1726 2007-01-24T06:16:49Z Mehrdad 7 [[Mirzə Fətəli Axundzadə]] adı dəyişildi. Yeni adı: [[Yazıçı:Mirzə Fətəli Axundzadə]]: Yazıçı qismetinde olmali {{Yazıçı |name = Mirzə Fətəli Axundzadə |last_initial = A |dates = 1812 – 1878 |description = Azərbaycan yazıçısı, materialist filosof, ictimai xadim, Azərbaycan dramaturgiyasının banisi. |image = |wikipedia_link = Mirzə Fətəli Axundzadə <!-- |wikiquote_link = Mirzə Fətəli Axundzadə --> |commons_link = }} '''Mirzə Fətəli Axundzadə''' Mirzə Fətəli Mirzə Məhəmmədtağı oğlu Axundzadə (Axundov) (1812, Şəki - 10 Mart 1878, Tiflis) Azərbaycan yazıçısı, materialist filosof, ictimai xadim, Azərbaycan dramaturgiyasının banisi. 1814-cü ildə atası Mirzə Məhəmmədtağı və anası Nanə xanımla Təbriz yaxınlığındakı Xamnə qəsəbəsinə köçmış, 13 yaşınadək İran Azərbaycanının müxtəlif yerlərində yaşamış, 1825-ci ildə anası ilə Şəkiyə qayıtmışdır. *[[Aldanmış kəvakib]] *[[Sərgüzəşti mərdi-xəsis (Hacı Qara)]] *[[Hekayəti Molla İbrahimxəlil kimyagər]] *[[Hekayəti Müsyö Jordan həkimi-nəbatat və dərviş Məstəli şah cadükuni məşhur]] *[[Sərgüzəşti vəziri-xani Lənkəran]] *[[Hekayəti -xırsi-quldurbasan]] 1497 1585 2006-10-10T17:38:35Z Mehrdad 7 M.F.Axundov / * SƏRGÜZƏŞTİ-MƏRDİ-XƏSİS (H A C I Q A R A) Təmsili-güzarişi-əcib ki, keyfiyyəti beş məclisdə bəyan olub itmamə yetir. == ƏFRADİ-ƏHLİ-MƏCALİS == *H e y d ə r b əy. *Ə s g ə r b ə y. *S ə f ə r b ə y. *S o n a x a n ı m - *Heydər bəyin adaxlısı. *T e y y i b ə x a n ı m - Sona xanımın anası. *H a c ı Q a r a - sövdəgər. *T ü k ə z - onun arvadı. *B ə d ə l - onun oğlu. *K ə r ə m ə l i - onun nökəri. *X u d a v e r d i - müəzzin. *O h a n - qaravulların yüzbaşısı. *S ə r k i s, Q ə h r ə m a n, K a r a p e t və başqa altı qaravul. *M k r t ı ç və A r a k e l - Tuğ əkinçiləri. *M u r o v. *N a ç a l n i k. *X ə l i l - yuzbaşı, murov yanında. *Murovun və naçalnikin əmələsi. *Y a s a v u l. == ƏVVƏLİMCİ MƏCLİS == Əvvəlimci məclis vaqe olur Heydər bəyin obasından kənar bir böyük palıd ağacının dibində, aydınlıq gecədə. Səfər bəy qıvraq geyinmiş, yaraqlı-əsbablı oturub daş üstə, Heydər bəy qabağında habelö yaraqlı-əsbablı, qıvraq geyinmiş məlal ilə danışır. H e y d ə r b ə y. Pərvərdigara, bu necə əsrdir? Bu necə zəmanədir? Nə at çapmağın qiyməti var, nə tüfəng atmağın hörməti var! Sabahdan axşamadək, axşamdan sabahadək arvad kimi dustaq alaçığın içində oturasan. Dövlət dəxi hardan olsun, pul hardan olsun? Ah, keçən günlər! Keçən dövrlər! Hər həftədə, hər ayda bir karvan çapmaq olurdu, bir ordu dağıtmaq olurdu. İndi nə karvan çapmaq olur, nə ordu dağıtmaq olur. Nə Qızılbaş döyüşü var, nə Osmanlı döyüşü var. Əgər qoşuna getmək istəsən də gərək ancaq çılpaq ləzgilərin üstünə gedəsən. Əgər yüz min zəhmətlə birisini dağların dəlik-deşiyindən çıxartsan, bir dağarcıq, bir kürkdən başqa əlinə bir zad düşməyəcək. Hanı Qızılbaş və Osmanlı döyüşü ki, tamam Qarabağı qızıl-gümüşə boyadı? Aslandüzün çapqınından indiyədək də çox evlər abaddır. Əmiraslan bəyin övladı genə dünən də Ağcabədi bazarında dədələri Osmanlıda qəsb etdiyi gümüş rəxtlərdən satırdılar. Bir belə döyüş olsun, hamıdan irəli dəstə başında gedən mən ollam! Bir hünər göstərrəm ki, Rüstəmi-dastan da göstərməmiş ola! Mənim işim budur! Nə ki, naçalnik çağırıb deyir: Heydər bəy, rahat dur-otur, quldurluq eləmə, yol kəsmə, oğurluğa getmə! Peşiman oldum dedim ki, naçalnik, biz də bu əmrə rağib deyilik, amma sizə lazımdır ki, bizim kimi nəcib kimsənələrə bir çörək yolu göstərəsiniz. Qulaq as, gör mənə nə cavab verdi: Heydər bəy, cüt ək, bağ becər, alış-veriş elə. Guya ki, mən Banazor ermənisiyəm ki, gərək gündüz axşamadək kotan sürəm, ya ləmbəranlıyam ki, qurd bəsləyəm və ya ləkəm ki, kəndlərdə çərçilik edəm. Ərz elədim ki, naçalnik, heç vaxt Cavanşirdən kotançı və kümçü görükməyib! Mənim atam Qurban bəy onu etməyib; mən ki onun oğlu Heydər bəyəm, mən də etməyəcəyəm! Qaşqabaqlı üzün çevirib atın sürdü. S ə f ə r b ə y. Bu sözlərdən fayda yoxdur. Hər kəs hər nə deyir, desin: oğurluq ət yeməyib, at minməyəndən sonra dünyada gəzməyin nə ləzzəti var? Gecə keçdi, Əsgər bəy bilmirəm niyə yubandı! Ha, odur gəlir! Bu halda Əsgər bəy yetişir. Ə s g ə r b ə y. Heydər bəy, mən də hazıram. Gedirsiniz, bismillah, yola düşək. Niyə belə qəmgin və fikirli görükürsən? H e y d ə r b ə y. A kişi, bilmirəm hansı ağzıdağınıq naçalnikə məni nişan veribdir. Mahalı gəzməyə çıxmış imiş. Bu gün obanın qırağından ötəndə məni çağırıb deyir ki, Heydər bəy, quldurluq, oğurluq eləmə! S ə f ə r b ə y. Yəni acından öl! H e y d ə r b ə y. Əlbəttə, elə deməkdir! Guya ki, bütün Qarabağda - dana-doluq oğrusu bir Heydər bəydir! Əgər o əl çəksə, ölkə farağat olur. Dana-doluq oğurlamaq da bizə çətin olubdur. İndi məəttəl qalmışam: əgər qızı gedib götürsək, qorxuram ata-anası şikayət edə: gərək genə təzədən qaçaq olam. Ə s g ə r b ə y. Heydər bəy, tamam Qarabağ bilir ki, o qızı ata-anası sənə veriblər; bilmirəm götürüb qaçmağına səbəb nədir? H e y d ə r b ə y. Səbəb odur ki, pul tapmıram xərcin çəkib, toyun edib gətirəm. Ondan ötrü Səfər bəy məsləhət görür ki, götürüb qaçım, toy xərci aralıqda itsin. Amma bu iş mənə ölümdən bədtər görünür ki, deyəcəklər: Qurban bəyin oğlu pul tapmadı toy edə, nişanlısın götürdü qaçdı. Çün Səfər bəy dedi ki, qorxundan bu bəhanəni gətirirsən, onun üçün acığa düşüb səni çağırtdım ki, sən də mənə yoldaşlıq edəsən. S ə f ə r b ə y. Mənim üçün təfavütü yoxdur! Mənim yanımda uf-uf elədin ki, iki ildir adaxlını toy edib gətirə bilmirsən. Mən dedim ki, istirsən gəlim, gedək qaçıraq, gətirək! İndi özün bil! Ə s g ə r b ə y. Heydər bəy, bu niyyətdən düş! Mənə bir on beş gün möhlət ver, mən sənə toy xərci hazır edim; ağıllı-başlı toy elə, adaxlını gətir! H e y d ə r b ə y. Toy xərcini hardan hazır edəcəksən? Ə s g ə r b ə y . On beş günədək Təbrizə gedərik, qayıdarıq, qaçaq mal gətirrik, birə bir qazanarıq; onun qazancı ilə toyunu elərsən! H e y d ə r b ə y. Avazın yaxşı gəlir, oxuduğun quran olsa! Məgər Təbrizdə müftə mal töküblər, gedib yığışdırıb gətirək, gələk? Ə s g ə r b ə y . Əlbəttə, müftə mal harda idi; pul ilə satın allıq. H e y d ə r b ə y. Əcəb danışırsan! Mən pulu hardan alım? Ə s g ə r b ə y . Məgər mənim özümün pulum var? Mən dediyim budur ki, Hacı Qara ağcabədilidən ki, sövdəgər və dövlətli kişidir, pul götürrük, gedərik, mal gətirrik, satarıq, onun pulunu özünə rədd edərik, qazancı bizə qalar. H e y d ə r b ə y. Hacı Qara, deyirlər, çox xəsisdir. O, adama pul verər? Ə s g ə r b ə y . Mən onun özünü də tovlaşdırıb özümüzə şərik edə billəm. Tamahkar adamdır; ondan ötrü bizə də pul verər, özü də bizim ilə gedər. H e y d ə r b ə y. Yaxşı, əgər özünə gümanın gəlirsə, mən razıyam. Amma gərəkdir əvvəl bir qız ilə görüşüb əhvalatı bildirəm, çünki söz vermişəm, bu gecə məni gözlüyür. Ə s g ə r b ə y və S ə f ə r b ə y. Çox əcəb, çox gözəl! H e y d ə r b ə y. Di, bəs siz gedin, sonra mən gəlləm, sizinlə görüşərəm, bərabər gedərik Hacı Qaranın yanına. Ə s g ə r b ə y v ə S ə f ə r b ə y. Salamat ol, gedirik. Amma sübh tezdən gəl (Gedirlər). Bu halda məclis dəyişilir. Uzaqda bir alaçıq görünür. Alaçıqdan on qədəm kənar, kolun daldasında Sona xanım qəşəng səfər paltarını geymiş, ipək çadirşəbi başında, o yan-bu yana baxır, qalxır oturur. S o n a x a n ı m. Allah, görəsən genə nə oldu, gəlmədi? Gecə yarıdan ötübdür, hələ indiyədək görünməyir. Dan yeri ağarıb, sabah indicə açılar, bilmirəm necə edim? Bir azacıq da gözətləyim, əgər gəlməsə, çarə yoxdur, gərək alaçığa qayıdam! (Qalxır ayağa,o yana-bu yana baxır). Xeyr, gəlmədi! Yəqin ki, dəxi gəlməz. Şəkk yoxdur ki, gəlməyəcək! Görəsən genə hansı dəli qudurmuşa rast gəldi, tovlayıb at, mal oğurluğuna götürüb getdi, yoxsa bu vaxtadək gərək idi gələydi. Öhdəsindən gələ bilmirəm. Əgər bu səfər də tanıyalar, gərək genə təzədən qaçaq ola, mənim günümü qara edə. Genə iki il evdə məni dustaq eyliyə. Vallah, dəxi gözləmənəm! Heç vaxt dəxi onun yolunda bu qədər oturmanam, gedərəm özgəsinə! Onun fikri budur ki, atam evində mənim birçəyimi ağarda. (Oturur yerə, sonra). Eh, nə vəsvəsələr gəlir könlümə! İnşallah getməz, mənə and içibdir ki, səni aparanadək heç bir quzu oğurluğuna da getmənəm. Şəksiz, yubanmağına başqa səbəb var. Ax, indi bu kolun dalından qulaq asıb eşidəydi ki, mən deyirəm, gedirəm özgəsinə, görəsən inanardımı? Əlbəttə, inanmayacaqdır, çünki bilir yalan deyirəm. Hövsələm daralıb, ağzıma gələni söyləyirəm. Bıy, şıqqıltı gəlir. Bu halda kolun dalısından H e yd ə r b ə y atlı üzə çıxır, atdan enir . H e y d ə r b ə y. Sona xanım! Sona xanım! S o n a x a n ı m. Heydər, sənsən? H e y d ə r bəy.Mənəm! S o n a x a n ı m. Yalqızsan? Bəs hanı yoldaşların? H e y d ə r b ə y. Yoldaşlarım yoxdur, yalqız gəlmişəm. S o n a x a n ı m. Bu nə sözdür deyirsən? Yalqız niyə gəlibsən? Atam da, qardaşlarım da alaçıqda yatırlar, belə ki, gec gəlibsən, indicə sabah açılacaq, məni alaçıqda görməyib duyacaqlar, şəksiz, dalımca atlanıb, atın izilə gəlib məni əlindən alacaqlar. Sonra dəxi mənim üzümü qiyamətədək görməzsən! H e y d ə r b ə y. Hələ səni aparmağa gəlməmişəm, qorxma! S o n a x a n ı m (qeyz ilə). Necə aparmağa gəlməmişəm? Nə söylüyürsən? H e y d ə r b ə y. Başqa məsləhət var, qulaq as! S o n a x a n ı m. Heç məsləhət yoxdur! Atı bəri çək, gedəcəyəm! Dəxi mən alaçığa qayıda bilmənəm! H e y d ə r b ə y. Bir dayan, söz deyirəm! S o n a x a n ı m (atın cilovundan yapışıb). Qulaq asmıram. Hələ üzəngini bas, sözünü yolda deyərsən! H e y d ə r b ə y (onun qolundan tutub). A qız, bir gör nə deyirəm! Axır tələsmə! S o n a x a n ı m. Sabah açılır. Dayanmaq vaxtı deyil. Sözünü sonra de! H e y d ə r bəy. A qız, belə pul tapmışam! Ağıllı-başlı, ellər adətincə toy edəcəyəm. Dəxi səni niyə götürüm qaçım? Səni ki, əlimdən alan yoxdur? S o n a x a n ı m. Yalan deyirsən! Pul tapan bu iki ildə tapardı. Mən toy istəmirəm. Elə toysuz gedəcəyəm. Qoşulub qaçan ölkədə ki, bir mən deyiləm; gündə yüzü qoşulub qaçır. Nə ayıb-zaddır? İyirmi qızdan birisinə toy olmur. H e y d ə r b ə y. A canım, o qoşulub qaçanların ata-anası vermir, qızın da çarəsi kəsilir, qoşulub qaçır. Axır sənin atan-anan ki, səni mənə özləri verir. Deməzlərmi, utanmaz, dəxi bu nə hərəkət idi etdin, bizi rüsvay elədin? Onda nə cavab verrəm? S o n a x a n ı m (bir az fikir edib). Pulu hardan tapıbsan? H e y d ə r b ə y. Di, bir yerə otur, qulaq as, deyim ki, hardan tapmışam. S o n a x a n ı m (yerə oturur). Yaxşı, söylə görüm! H e y d ə r b ə y. Sən bilirsənmi ki, qaçaq mal necə bahadır, necə qazanclıdır? S o n a x a n ı m. Qaçaq mal ilə nə alıb-verəcəyin var? Sövdəgər ki, deyilsən, bu hesabları yoxlursan? De görüm, nə qədər pul tapıbsan? H e y d ə r b ə y. Axır bir qulaq ver, gör nə deyirəm! Rus firəng çitini qadağan edibdir; heç kəs qorxudan gedib gətirə bilmir; məgər handa bir rəşid və qoçaq adam cürət edib bir yük, iki yük çıxarda bilir. S o n a x a n ı m. A kişi, mənim nə vecimə ki, rus firəng malını qadağan edibdir? Allah vara yerli-dibli çit geyməyi xalqa qadağan edə! Sözünü de görüm; pulu kimdən aldın? H e y d ə r b ə y. A qız, qoymazsan, bir sözümü tamam edəm? Amma buranın xalqı belə firəng çitinə hərisdir ki, onu görən al-yaşılın üzünə baxmırlar? Əsgər bəy deyir ki, həmi ucuzdur və həmi göyçəkdir, həmi də rəngi solmur. Arvadlar belə çitlərdən ötrü biixtiyardırlar. Heç rus çitini tanımırlar. S o n a x a n ı m. Axır mənə nə, firəng çiti, ya rus çiti? İkisi də cəhənnəm olsun! Sözünü de! H e y d ə r b ə y. Belə, naçalnikin arvadı da, deyirlər, ərindən xəlvət həmişə firəng çiti alır geyir, Hacı Əziz bu yaxında iyirmi tümənlik ona firəng çiti satıbdır. S o n a x a n ı m. Cəhənnəmə satsın, gora satsın! Bilmirəm çit sözü haradan bunun beyninə düşübdür! Heydər, ağlın çaşıb? Nələr söylürsən? H e y d ə r b ə y . Hər nə isə, başa düşürsənmi ki, burda firəng çiti necə əzizdir? S o n a x a n ı m. Nəyimə gərəkdir ki, başa düşüm? Firəng çiti alıb-satanam? H e y d ə r b ə y. Çox yaxşı, di indi qulaq as. Mən bir yol gedib firəng çiti gətirib sövdəgərlərə versəm, iki toyun xərci çıxar! S o n a x a n ı m. Elə bayaqdan bəri hıqqana-hıqqana bunu deyəcəkdin? Barakallah! Mən də deyirəm ki, bəs oğlan doğrudan pul tapıbdır. Firəng malı deyəsən çöldə imiş, bu gedib yığışdırıb gətirə! Dur ayağa gedək, bəsdir, indicə sabah açılar! H e y d ə r b ə y. Pul tapmışam, yalan demirəm! S o n a x a n ı m. Pul tapıbsan, toyunu elə! Dəxi firəng malına niyə verirsən? H e y d ə r b ə y. Axır borc almışam, yiyəsi bu şərt ilə mənə verir ki, firəng malı gətirəm, qazancını yarı bölək. Yoxsa verməz ki, toy edim! S o n a x a n ı m. Mən elə qazanc ilə toy istəmirəm, dur gedək! Əgər firəng malında belə qazanc var, dəxi pul yiyəsi səninlə niyə bölür? Gedib özü gətirib hamı xeyrini özü görsün. H e y d ə r b ə y. Özü sövdəgər, tacir kişidir; mənim kimi adama yanaşmasa, nəkarədir ki, Arazın o tayına ayaq basa bilə? Kazaklar onun tükün didərlər. S o n a x a n ı m. Kazaklar sənin də tükünü didə bilməzlərmi? H e y d ə r bəy. Mən oğurluğa, quldurluğa getmiş adamam. Yüz tülkü fənni bilirəm. Kazakların gözünə görükərəmmi ki, mənim tükümü didələr? S o n a x a n ı m. Sən elə oğurluğa, quldurluğa da gedəndə deyirdin ki, məni görən, tanıyan olmaz; amma genə görürdülər, tanıyırdılar. İki il qaçaq gəzib ev üzü görmədin. İndi üzə çıxıbsan, istirsən genə bir iş tutasan, qaçaq olasan, məni ağlıya-ağlıya qoyasan? Mən razı deyiləm! Dur gedək, mən toy istəmirəm! H e y d ə r b ə y. Deyək ki, toy istəmədin, axır gərəkməz mənim bir qazanc yolum ola? Çörək istəməzsənmi? S o n a x a n ı m. Allah kərimdir, ac ki, qalmayacağıq? H e y d ə r b ə y. Necə ac qalmanıq? Deyirsən, oğurluğa getmə, quldurluğa getmə, çörək bacadan ki, düşməz! S o n a x a n ı m. Sabah açılır. Hələ dur gedək! Məni apar evində qoy, iki həftədən sonra istirsən get qaçaq mala! H e y d ə r b ə y. Çünki rüsxət verirsən, iki həftə atan evində otur, əgər sonra sənə toy edib aparmasam, məndən əskik adam yoxdur! S o n a x a n ı m. İstəmirəm! İstəmirəm! Mən indi gedəcəyəm! Dur gedək! (Qalxır ayağa). H e y d ə r b ə y . Belə, başına dönüm, qadan alım, ayağından öpüm, yalvarıram, iki həftə səbr et! İki həftədən sonra vallah toy ilə səni aparram. Səni toysuz aparmaq mənə ölümdən bədtər görünür. Atan-anan yanında məni xəcil eləmə! S o n a x a n ı m. İki həftə səbr eləmək cəhənnəm əzabından artıqdır. Dəxi dayana bilmənəm, dur gedək! H e y d ə r b ə y. Allahı sevirsən, sözümə qulaq as! S o n a x a n ı m (başlayır ağlamağa). Heydər, görükür ki, məndən soyumusan? H e y d ə r b ə y. Sona xanım, ürəyimi dağlama! Çünki tablaşa bilmirsən, atı min, gedək. S o n a xanım istir ayağın üzəngiyə qoya, bu halda dan yeri ağarıb. Sona xanımın anası Teyyibə x a n ı m alaçıqdan çıxır, çağırır. T e y y i b ə x a n ı m. Sona, Sona, Sona huy! S o n a x a n ı m. Vay, dədəm vay, anam çağırır, dəxi gedə bilmənəm (Tez qısılır yerə). Heydər bəy. A qız, bəs mən necə edim? S o n a x a n ı m. Dəxi burda durma, get! Anam indicə bu tərəfə gəlir! Heydər b ə y. Ha vaxt bəs gəlim? S o n a x a n ı m. Heç vaxt, get, dəxi məni görməzsən! H e y d ə r b ə y. Sona, sözünü dəyiş, yoxsa bu xəncəri çaxaram ürəyimin başına, özümü öldürrəm! S o n a x a n ı m. Yox, yox, allahı sevirsən! Get qaçaq mala, sonra gəl, toyunu elə! Get, get, anam səni görməsin! Heydər bəy(onun boynun qucaqlayıb üzündən öpür). Bu saatda gedirəm, qadan alım, dərd eləmə, bax özün izn verdin! T e y y i b ə x a n ı m. A qız, Sona, hardasan? H e y d ə r b ə y tez atı minib tələsik uzaqlaşır. S o n a x a n ı m. Ay ana, burdayam, gəlirəm. T e y y i b ə x a n ı m (yaxınlaşıb). A qız, çöldə nə qayırırsan bu qədər vaxt? S o n a x a n ı m. Ay ana, gündüz burda xalça salıb oturmuşdum. Gecə yadıma düşdü ki, xalça burda qalıbdır. Yerdən qalxıb gəldim götürüm ki, tezdən sığırçıya, buzovçuya rast gəlib aparmasın. Xalçanı götürüb gəlirdim, başmağımın tayı ayağımdan sürüşüb çıxdı, qaranlıqda axtarıram, tapmıram (Əyilib başmağın axtarır). Teyyibə x a n ı m. Ayağını düz yerə basa bilmirsən? Hansı tərəfdə düşdü? S o n a x a n ı m. Elə buradaca düşdü ey(Əlin yerə sürtür). T e y y i b ə x a n ı m (yerə əyilib). Bəs hanı, əgər burda düşübdür? S o n a x a n ı m. Bax, budur, tapdım (Başmağın tayın əlində göstərir). T e y y i b ə x a n ı m. Di gey ayağına, gedək! Sona xanım başmağı geyib anası ilə gedir. Pərdə salınır. == İKİMCİ MƏCLİS == İkimci məclis Ağcabədi kəndində vaqe olur. Bazarın bir küncündə tikilmiş dükanın içində qədəkdən, bezdən, şilədən, alçaq çitlərdən tökülübdür. Hacı Qara yarımarşın əlində bikef oturubdur. H a c ı Q a r a. Allah kəssin belə bazarı! Belə alış-verişi! İt oğlu qədək, şilə verənin əli qurğuşun imiş! Üç aydır Qalada almışam, gətirib beş top satmamışam! Heç kəs malın üzünə baxmır. Deyəsən ölətdən qırılanların sovxasıdır. Heç kəs yovuğuna gəlmir. Bu bazar ilə mən bir ilədək də buları satıb qurtara bilməyəcəyəm. Evim yıxıldı getdi! Bu nə iş idi mənim başıma gəldi?! Beş yüz manat nəqd pul verəsən, faydasından, qazancından əl çəkəsən, mayan da əlinə gəlməyə, bu harda görülübdür? Evin dağılsın çit satan! Qapın çırpılsın şilə verən! Çadra verən, səni görüm heç uğruna xeyir gəlməsin! Sağ-salamat satdığın malın qazancın yemiyəsən! Uf, uf! (Əlin dizinə çırpır). Zalım oğlu, yüz yol qurana, peyğəmbərə and içdi ki, çox rəvac maldır, Ağcabədi bazarında üç gündə hamısın satarsan! Üç gün indi üç ay olubdur. Üç ay deyil ki, bu mal üç ilə də satılmaz. Yaxşı məni aldatdı. Bu hesab ilə düz yüz manat zərərim var. Bu dərd məni şəksiz öldürəcək. Bu halda Xudaverdi müəzzin yetişib qəflətən. X u d a v e r d i. Salaməleyk! Hacı, atanızın ismi-şərifi nədir? H a c ı Q a r a. Əleykəssəlam! Naşurun topu neçiyədir? X u d a v e r d i. Xeyr, mən soruşuram ki, mərhum atanızın adı nədir? H a c ı Q a r a. Nəyinə lazımdır, əzizim? X u d a v e r d i. Necə nəyinə lazımdır? Axır bir sureyi-cümə oxumuşam, istəyirəm atanızın adına tapşıram. H a c ı Q a r a. Çox-çox razıyam, əzizim! Yaxşı, bu xeyir iş hardan sizin xəyali-şərəfinizə düşdü? X u d a v e r d i. Necə hardan düşdü? Bu gün səhərdən bizim evin qabağından keçəndə bəndəzadənizə özünüz buyurmuyubsunuz ki, atana de, bu gün cir cümə surəsi mənim atama oxusun, gəlsin bir abbası verim? H a c ı Q a r a. Mən? Necə? Nə danışırsan, dəli olubsan? X u d a v e r d i. Hacı, hələ dəli olmağa bir səbəb yoxdur. Sən deyibsən, oğlum da mənə xəbər veribdir, surəni də oxumuşam, indi abbasını verməsən, bəlkə onda dəli olam. H a c ı Q a r a. Kişi, özbaşına sənə nə lazım olmuşdu, mənim atama quran oxuyursan? X u d a v e r d i. Mən özbaşına oxumamışam, sən demisən, mən oxumuşam. H a c ı Q a r a. Mən heç vaxt belə sözü demənəm! Bu heç olan iş deyil! Mən həmişə özüm atama quran oxuram. Pul ilə mən ömrümdə quran oxutduğum yoxdur! X u d a v e r d i. Hacı, bir abbası nə olacaqdır ki, bu qədər danışırsan? Deməmiş olsan da, bir abbası şəfəqqət elə, gedim. Əgərçi oğlum nişanbənişan səni deyirdi. H a c ı Q a r a. Əzizim, oğlun yanılıbdır; olur ki, özgəsi demiş ola, get, axtar, tap, abbasını al. Bu kasad bazarda mənim bir şahı qazancım yoxdur, abbasını hardan alıram, sənə verim? Allahı sevirsən, dükanın qabağın kəsmə, müştəri gəlir. Xudaverdi gedir. Bu halda Əsgər bəy, Səfər bəy, Heydər bəy yetişirlər. Ə s g ə r b ə y. Səlaməleyküm, hacı. H a c ı Qara (başın yuxarı götürüb). Vəəleyküməssəlam! Hacı belə sizin qadanızı alsın! Buyurun içəri, əyləşin! (Bəylər dükana girib otururlar). Xoş gəldiniz, ağrınızı alım, səfa gətirdiniz. Bu dükan sizə peşkəşdir! Çubuqmu çəkirsiniz, qəlyanmı istirsiniz! Ə s g ə r bəy.Qəlyan çəkirik! H a c ı Q a r a. Bu saatda, qadanız mənə gəlsin! (Tez qəlyanı doldurur). Ə s g ə r b ə y . Hacı, bazarınız necədir? Alış-veriş yaxşıdırmı? H a c ı Q a r a. Allah bərəkət versin! Ağrın alım, mal ki, yaxşı oldu, bazar heç vaxt kasad olmaz. Özün bilirsən ki, mən dükana pis mal qoymanam. Günbəgün satılır. Dünən dükan lap boşalmışdı. Qalaya sifariş eləmişdim, qulbeçəniz bu malı təzə göndəribdir. Elə bu gün yığıb doldurmuşam. (Qəlyanı verib, əlin uzadır qədəkdən, şilədən tökür bəylərin qabağına). Hacı qadanızı alsın, hər nə qədər istirsiniz seçin. Getdiyim Kəbəyi-beytüllah haqqı, qurana and olsun, peyğəmbər haqqı, oğlum Bədəlin toyun görməyim, yalan deyirəmsə, tamam Ağcabədidə bundan yaxşı qədək və çit heç kimdə tapmazsınız! Buların qumaşı özgə qumaşdır. Müştəri macal vermir, göydə götürür. Sabah bura güzarınız düşsə, buların birin də dükanda görməzsiniz. Alın, aparın! Ə s g ə r b ə y. Nəyimizə gərəkdir, Hacı? Zəhmət çəkib parçaları töküb-dağıtma! H a c ı Qara (təəccüb və məlal ilə). Necə nəyinizə gərəkdir? Bəs sövdə eləməyəcəksiniz? Bayram ağzıdır, yalavaşlıq istəməzsinizmi? Ə s g ə r b ə y. Xeyr, Hacı, yalavaşlıq üçün gəlməmişik, bir ayrı mətləbimiz var. H a c ı Q a r a. Əgər nəqd pulunuz yox isə, mən yağ ilə də sövdə edərəm. Bəşərti ki, xalis inək yağı ola. Heydər b ə y. A kişi, yağ olsa, özümüz yeyərik: nə inək yağı var və nə qoyun yağı. Qulaq as, gör Əsgər bəy nə deyir. H a c ı Q a r a (qaşqabaq ilə). Allahı sevirsiniz, indi zəhmət çəkin, gedin, bir özgə vaxt gələrsiniz, danışarıq! Müştərinin gələn zamanıdır, dükanın qabağın kəsməyiniz! Ə s g ə r b ə y . Hacı, bir çox vacib iş vardır. Alış-veriş bir az sonra olsun. Axı biz səni deyib gəlmişik! H a c ı Q a r a. Vallah, indi macalım yoxdur. Sonra dan-şarıq. Hələ zəhmət çəkin, gedin! H e y d ə r b ə y. A kişi, bizi qovmayacaqsan ki? Nə tövr adamsan! H a c ı Q a r a. A başına dönüm, mən ki, qovmuram. Təvəqqə edirəm. Axıb kasıb adamam, siz mənim zərərimə razı gərək olmayasınız! İndiyədək siz gəlməsəydiniz, beş-on top çit, qədək satmışdım. H e y d ə r b ə y. Əsgər bəy əcəb adam yanına gətirdi bizi! Durun gedək, bundan fayda yoxdur! Ə s g ə r b ə y. Heydər bəy, sən allah, sən dinmə! Hacı, incimə, bir qəlyan ver çəkək, bu saatda gedərik. H a c ı Q a r a. Oğlum ölsün ki, dəxi kisədə tənbəki yoxdur. Elə axırı idi ki, silkədim, doldurdum. Xoş gəldiniz! Ə s g ə r b ə y. Hacı, doğru deyirmişlər ki, bir adamdan allah alsa, bəndə vermək ilə dövlət olmaz. Mən ki, bilirəm sən Ağcabədidə üç aydır üç top çit, qədək satmayıbsan. Dərya zərərin vardır. Biz gəlmişdik ki, on beş günün içində sənə yüz manat xeyir yetirək; çifayda bəxtin işləmədi, xudahafiz! Ayağa durub çevrilirlər getməyə. H a c ı Q a ra. Bura baxın görüm, nə deyirsiniz? Necə on beş günün içində yüz manat? Ə s g ə r b ə y. Dəxi nə deyək? Sən ki, qulaq asmadın, bizi aşkara qovdun. H a c ı Q a r a. A kişi, nə vaxt mən sizi qovdum? Oturun aşağı, allahı sevirsiniz, cəhənnəm olsun alış-veriş! Oturun aşağı! Mən bilmədim ki, siz inciyəcəksiniz, yoxsa yüz tümən zərərə düşsəydim də, sizə get deməzdim. Məndən bir kimsənə güldən ağır söz eşitdiyi yoxdur! Ə s g ə r b ə y. İndi ki, belədir, baş üstə, oturaq, deyək ki, mətləb nədir. Hamı təzədən otururlar. H a c ı Q a r a. Di söyləyin görüm, Hacı qadanızı alsın, yüz manat xeyir hardan yetişəcək? Bu xeyri yetirən kimdir? Ə s g ə r b ə y. Bu xeyri yetirən Heydər bəydir. (İşarə edir Heydər bəyə). H a c ı Q a r a. Hardan yetirəcək? Bay sənin qadan alım, Heydər bəy! Qəlyan doldurummu, ağrın mənə gəlsin! H e y d ə r b ə y. Tənbəki yoxdur, nədən dolduracaqsan? H a c ı Q a r a. Torbada var. Sən təki qəlyan çək. (Tez əlin uzadıb, torbadan tənbəki çıxarıb, qəlyanı doldurub Heydər bəyə təvazö edir, üzün çevirir Əsgər bəyə). Di söylə görüm, necə yetirəcək? Ə s g ə r b ə y. Hacı, bu qədər mal ki, bura tökübsən, heç bir quruş bundan qazanc varmı? H a c ı Q a r a. Nə bilim varmı, yoxmu, sözünü de! Ə s g ə r b ə y. Hacı, Heydər bəyin qoçaqlığını sən bilirsənmi? H a c ı Q a r a. Bəli, deyirlər ki, qoçaq adamdır! Ə s g ə r b ə y. Hamı bilir ki, Qarabağda Heydər bəyin adı gələndə quş qorxusundan qanad salır! H a c ı Q a r a. Bu zəmanədə çox qoçaqlıqdan isə ağrın alım, adamın cibi pul ilə dolu olsa yaxşıdır. Ə s g ə r b ə y. Qoçaqlıq da olmasa, pul olmaz. Hacı, sözümə qulaq as! İndi firəng malı görürsənmi necə baha olub? Təbrizdə arşını bir abbasıya alınan çit, burda altı şahıya satılır. Girvənkəsi bir manata alınan çay, burda manat yarıma göydə gedir, heç bilirsənmi bunun səbəbi nədir? H a c ı Q a r a. Xeyr, bilmirəm! Ə s g ə r b ə y . Səbəbi odur ki, qarabağlıların, erməni yasavullarının, gömrükxana qaravullarının və kazakların qorxusundan quş quşluğu ilə Arazın o tayına səkə bilmir. H a c ı Q a r a . Yaxşı, siz istirsiniz ki, quşdan da zirək olub Arazın o tayına səkəsiniz? Ə s g ə r b ə y . Əlbəttə, bizim Araz aşığımızdandır, Kür topuğumuzdan! Heydər bəy ki, bizim yanımızda ola, qaravul, yasavul, bizə nə eyliyə bilər! H a c ı Q a r a. Olan, qaravulları, yasavulları qırağa qoy, kazaklar olmasa, vallah, ayda iki yol Təbrizə gedib qayıdaram. Qaravul, yasavul mənə nə eliyəcək? Mən allahın lütfü ilə yalqız oların iyirmisinin öhdəsindən gələrəm. Ancaq rus adı gələndə bağrım yarılır. Oların qılınc-tüfəngi o qədər məni qorxutmur ki, silisti, apar-gətiri canıma vəlvələ salır. Doğrusu, kazaklardan çox xəta var! Ə s g ə r b ə y. Eh, biz əlli yolun bilirik. Kazakları aldadıb elə yerdən keçərik ki, izimizi-tozumuzu görməzlər. H a c ı Q a r a. Bəs indi mənim yanıma gəlməkdən qərəziniz nədir? Ə s g ə r b ə y. Qərəzimiz odur ki, milçək gözünə qona-qona sən burda nə qazanacaqsan? Dur, çoxlu pul götür, bizə də ver, özün də saxla, gedək. Bizim alış-verişdən başımız çıxmaz. Təbrizdə sən bizə də, özünə də xirid elə. Biz də səni sağ-salamat malın ilə gətirək bura çıxardaq. On beş günə yüz qızıla əlli qızıl qazanc olur. Bizə verdiyin pulun qazancın bizə ver, öz pulunun qazancın özün götür. H a c ı Q a r a. Yaxşı, sizə verdiyim pulun faydası necə olsun? Ə s g ə r b ə y. Axır faydasının əvəzinə biz də sənə yaxşılıq edirik; səni quldurdan ötürürük, qazanc yetiririk, dəxi artıq nə istirsən? On beş günə bizdən puluna fayda istəmək sənə ayıb deyilmi? Bizsiz ki, sən nə gedə bilərsən, nə mal gətirə bilərsən! H a c ı Q a r a. Niyə gedə bilmirəm? İstəsəm bu gün gedərəm. Heç kəs də məndən bir çöp ala bilməz! Mən özüm neçə yol quldura rast gəlmişəm, dava eləmişəm. Ə s g ə r b ə y. A canım, yüz əjdaha olasan, bu yola yalqız gedib-gələ bilməzsən! Biz ki, sənin rəşidliyini danmırıq. H a c ı Q a r a. Doğrusu, mən faydasız pul verməyə öyrənməmişəm. Əgər pulumun faydasın çıxarsanız, sözünüzə qulaq asaram. Ə s g ə r b ə y. Adama yüz qızıl versən, on beş günə nə qədər fayda istəyəcəksən? H a c ı Q a r a. Beş qızıl yüz qızıla fayda götürrəm. Artıq hər nə qazansanız sizin olsun. Ə s g ə r b ə y (Heydər bəyə, Səfər bəyə üzün çevirib). Yoldaşlar, nə deyirsiniz, razısınızmı? H e y d ə r bəy v ə S ə f ə r bəy. Dəxi, nə eliyək, razıyıq! Ə s g ə r b ə y. Hacı, di pul hazır elə! H a c ı Q a r a. Ha vaxt gedirsiniz? Ə s g ə r bəy. Bu axşam gərək yola düşək! H a c ı Q a r a. Çox yaxşı, pul hazırdır. Gedin, geyinin, axşamçağı gəlin bizim evə. Mən də atımı, əsbabımı tədarük edim, yola düşək. B ə y l ə r (ayağa durub). Xudahafiz, Hacı! Gedirlər. H a c ı Q a r a (dallarınca). Xoş gəldiniz, axşam vaxtlı qayıdın! B ə y l ə r. Xatircəm ol. Uzaqlaşırlar. H a c ı Q a r a. A kişi, canım çıxdı dəxi bu köpək oğlunun malının üstündə oturmaqdan! Qiyamətədək bu satılmayacaqdır. Deyirlər firəng malı alıb satma, sövdəgərlik eliyirsən, qızılbaş, rus malı al, sat. Mən başıma nə kül töküm! Bu qızılbaş, rus malı bəs niyə satılmır? Xeyr, bir elə iş olmasa, mən bu zərəri ölüncə ödəyə bilməyəcəyəm! Durum, gedim evə, tədarükü görüm. Bir belə xeyir az ələ düşər, yoxsa qüssədən dərdəcər ollam. Dükanı yığışdırıb bağlayıb gedir. Bu vaxtda məclisin vəzi dəyişib Hacı Qaranın evi nəzərə gəlir. Hacı Qara əlində açar, sandığın ağzın açır, torbadan qızıl çıxardır. Üç yüz qızıl sanıyıb əlahiddə kisələrə qoyur, sonra gedir tüfəng-tapançasını, xəncərini, qılıncını gətirir, yığır qabağına. Bu halda arvadı Tükəz yetişir. T ü k ə z. A kişi, nə qayırırsan? Bu yaraq-əsbabı qabağına niyə tökübsən? H a c ı Q a r a. Səfərim var, yola çıxacağam! T ü k ə z. De görüm, hara gedəcəksən? H a c ı Q a r a. Sənə deməli deyil! T ü k ə z. Necə deməli deyil! Quldurluğa getmirsən ki, məndən gizlirsən. H a c ı Q a r a. Elə, bir elə zaddır! T ü k ə z. Bəs elə zad isə, heç vaxt gedə bilməzsən! Dur ayağa, get dükanına, malını sat! (Yaraqları yığışdırır). H a c ı Q a r a. Dükanı allah batırsın, malı yoxa çıxsın! Satılır məgər! Qoymazsan başımın çarəsini görüm? T ü k ə z. A kişi, başına nə gəlibdir, çarəsin görəsən? Nə danışırsan? H a c ı Q a r a. Dəxi nə gələcəkdir! Evim yıxılıb gedib. Düz yüz manat indiyədək zərərim var. Boğazıma çörək getmir! T ü k ə z. Səni görüm boğazın elə tutulsun ki, su da ötməsin, ay göyərmiş! Uşaq aşıq yığan kimi, bu qədər pulu yığıb nə eləyəcəksən? Yüz il ömrün ola yiyəsən, geyəsən, içəsən, sənin pulun tükənməz. Yüz manat zərərdən ötrü nə özünü öldürürsən? H a c ı Q a r a. Min kəmə sənə demişəm ki, sən arvadsan, get arvadlığına, mənə öyüd-nəsihət vermə! Yaraqları yerə qoy! (Əlin uzadıb tüfəng-tapançanı dartıb alır). T ü k ə z. Yəni sən bu yaraqları qurşanıb olar ilə adam qorxudacaqsan? Bu tüfəng-tapançanın iyirmisin üstünə götürəsən, mən bu arvadlığım ilə səndən qorxmanam! Torpaq sənin başına (İkiəlli başına qarıyır). H a c ı Q a r a. Səni lənətə gələsən, arvad! Toxumunuz yer üzündən götürülsün! İtil burdan! T ü k ə z. Kişi, dəli olubsan. Mən evimdən hara itiləcəyəm? De görüm, hara gedirsən? H a c ı Q a r a. Cəhənnəmə, gora! Əl çəkməzsən? Nə istirsən məndən? T ü k ə z. Kaş cəhənnəmə, gora indiyədək getmiş olaydın! O günü görərəmmi toy-bayram edəm? Çifayda, Əzrailin yolu yumrulsun ki, sənin kimi murdarı yer üzündə qoyub, gözəl cavanları qara torpaq altına yollayır. H a c ı Q a r a. Yer üzündə qalan murdarların biri sən özünsən ki, tuği-lənət olub keçibsən mənim boğazıma! Mən ömrümdə bir kimsəni incitməmişəm, bir kimsəyə bir zərər yetirməmişəm! Mən niyə murdar oluram? T ü k ə z. Bir kimsəyə zərər yetirməmisən, xeyir də verməmisən! Ondan ötrü murdarsan ki, öz malını nə özün yeyib-içirsən, nə əyalına məsrəf edirsən. Sən ölsən, heç olmazsa arvad-uşağın doyunca çörək yeyər. H a c ı Q a r a. Arvad-uşaq zəhirmar yesin! T ü k ə z. Sənin evində zəhirmar da tapılmaz; olsaydı, onu da bizə qıyıb verməzdin! Bu halda bəylər çağırır. B ə y l ər. Hacı! Hacı! H a c ı Q a r a. Arvad, çəkil get, adamlar gəlir! Tükəz tez uzaqlaşıb, qapının dalısından qulaq asır. B ə y l ə r (geyinmiş içəri girirlər). Səlaməleyk, Hacı! H a c ı Q a r a. Əleyküməssəlam. Hacı qadanızı alsın, buyurun əyləşin. Ə s g ə r b ə y. Hacı, hazırsanmı? H a c ı Q a r a. Bəli, başına dönüm, hazıram! Pulları da, budur, ayırmışam; amma Hacı ağrını alsın, üç yüz qızılı mən özüm Təbrizdə gözünüzün qabağında çaya, parçaya verrəm, əlinizə tapşırram, gətirərsiniz! Ə s g ə r b ə y. Elə niyə, Hacı? Burada tapşıranda nə olar? H a c ı Q a r a. O yaxşıdır, qadan alım! Heç təfavütü yoxdur. Ə s g ə r bəy. Eybi yoxdur, olsun. Di dur gedək! H a c ı Q a r a. Bir az dayanın, qulbeçənizi göndərmişəm atlarımı, nökərimi gətirməyə. Ə s g ə r bəy. Neçə at götürürsən, Hacı? H a c ı Q a r a. Üç at, ağrın alım! Birin qulbeçəniz minəcək, birin özüm, birini də yüklərik, nökər başın çəkər. Siz neçə at götürürsünüz? Ə s g ə r bəy. Bizim də hər birimizin iki atı var: biri yük üçün, biri minik üçün. Bu yaraq-əsbab sənindir, Hacı? H a c ı Q a r a. Bəli! Ə s g ə r b ə y. Çox yaxşı. Di bəs geyin! Heydər bəy. Vallah, Hacı, səni tanımayan adam olsa, görəndə bağrı yarılacaq. S ə f ə r b ə y. Vallah, mənim Hacıya bu gümanım yox idi. H a c ı Q a r a. Adam iş vaxtı tanılır, qadan alım! Siz məni elə arşınölçən bilib saya salmırsınız. Amma, inşallah, görərsiniz ki, mən qorxaqlardan deyiləm! Təəccüb edirəm bir para qaçaqçılara ki, hər yoldan ötənlərə mallarını verib boş qayıdırlar. S ə f ə r bəy.Hacı, mal tutanlar bilmirsən necə hiyləgərdirlər. Yasavul-qaravul libasında ki, adamın gözünə görükmürlər. Görürsən ki, bəzi vaxt ya palanlı at, ya eşşək minib, bəzi vaxt piyada, yaraqsız-əsbabsız qabağına rast gəlirlər, nə biləsən, deyirsən ki, fəqir yoldan ötəndir. Elə ki, qapaqap yavuqlaşanda, yaraq-əsbab bilmirsən ki, haradan tapıldı. Dəxi əl açmağa heç macal olmur; soyurlar, hər nəyin var alırlar. H a c ı Q a r a. Bular tamam qorxaqlıqdan və ehtiyatsızlıqdan adamın başına gəlir. Heç kəsi gərək adam özünə yavuq qoymasın. İstər hər libasda olsa da. Bircə mənə rast gələlər, görərlər oların başına nə gətirrəm! Hamısına tövbələmə verrəm ki, dəxi heç qaçaqçının qabağın kəsməsinlər! S ə f ə r b ə y. Bəli, doğru deyirsən, adam gərək qorxaq olmaya, ehtiyatını əldən qoymaya! Bu halda Kərəməli - Hacının nökəri və oğlu Bədəl içəri girirlər. K ə r ə m ə l i. Ağa, atlar hazırdır. Hara gedəcəksən? H a c ı Q a r a. Təbrizə! K ə r ə m ə l i. Təbrizə məni də istirsən aparasan? H a c ı Q a r a. Bəli! K ə r ə m ə l i. Nədən ötrü gedirsən, ağa? H a c ı Q a r a. Sənin nə vecinə? K ə r ə m ə l i. Necə vecimə deyil? Axı deyirsən, səni də aparıram. Bəs bilməyim ki, mən nəyə gərəyəm? H a c ı Q a r a. Gedirəm xiridə. Mal alıb ata yükləyəcəyəm, sən çəkə-çəkə gətirəcəksən. K ə r ə m ə l i. Ay ağa, havaxt başburt aldın ki, Təbrizə gedirsən? H a c ı Q a r a. Başburt lazım deyil. K ə r ə m ə l i. Elə olsa, mən getmənəm. Mən bir yol burdan Səlyana bilitsiz getmişdim, murov o qədər döydürdü ki, indi də ağrısı yadımdan çıxmayıbdır. Ə s g ə r b ə y. Qorxma, murov heç vaxt bizim getdiyimizi bilməz! K ə r ə m ə l i. Doğrusu, mənim vədəm yaxınlaşıbdır, çıxıb özgəyə nökər duracağam. Hacı çox az muzd verir; bir də, qarnım doymur. Mən gedən də deyiləm. Ə s g ə r bəy. Sən bu səfər get. Yolda qarnın tutunca biz sənə çörək verrik. Hər birimiz də bir top çit bağışlarıq. K ə r ə m ə l i. Hacı da bağışlarmı? H a c ı Q a r a. Yükü sağ-salamat gətirib çıxarsan, mən də çalışaram sənin xeyrin üçün sənə verilən çitləri çox baha sataram. K ə r ə m ə l i. Olsun! H a c ı Q a r a. Buyurun, gedək! Hamısı çölə çıxırlar. Sonra Tükəz məclisə gəlir, yalqız. T ü k ə z. Vay, evinizi allah yıxsın! Kişiciyi tovlayıb qaçaq mala apardılar. Başına bir iş gəlsə uşaqcıqlarım yetim qalacaq! Vay-vay! (Dizinə çırpır, gedir). Pərdə salınır. == ÜÇÜMCÜ MƏCLİS == Üçümcü məclis vaqe olur Arazın kənarında. Qızılbaş səmtində. Bəylər və Hacı Qara Təbrizdən qaçaq mal alıb qayıdırlar. Arazın kənarına, piyadalanıb yığışıblar qırağa. Araz qıjhaqıj axır, dumanlı gecədir, gah-gah ildırım şaxır. H e y d ə r b ə y. Burdan indi keçmək olmaz. Gərək bir dört verst aşağıda küy-qalmaqal salaq, kazaklar tamam aşağı ensinlər, sonra qayıdıb burdan keçək. Ə s g ə r b ə y. A kişi, indi bu dumanda, çiskində kazaklar tamam dam altında yığışıblar. Arazın qırağında cin də tapılmaz, gəlmişkən keçək. H e y d ə r b ə y. Heç vaxt olmaz! Mən Arazdan bu taya çox oğurluğa gəlmişəm; kazakların həmişə Arazın qırağında busqusu olur. H a c ı Q a r a. Heydər bəy doğru deyir. Ehtiyatı əldən qoymamaq gərək! O deyən kimi edək. S ə f ə r b ə y. Hacının sözü doğrudur. Gedək aşağıda küy salaq. Hacı, sən yüklərin yanında qal. Bəylər uzaqlaşırlar aşağı. Bir azdan sonra küy, qalmaqal qopur. Yuxarıdan kazaklar yaraqlı-əsbablı başlayırlar beş bir, üç bir aşağı enməyə. K a z a k l a r d a n b i r i s i. Ax, məlunlar! Yəqin quldurdurlar, at qovub gətirib keçirmək istirlər! İ k i n c i s i. Mən belə bilirəm qaçaqçıdırlar! Ü ç ü n c ü s ü. Hər kim olsa, haqqına fikir çəkərik. Kazakların dalı kəsilir. Bir azdan sonra qalmaqal sakit olur. Bəylər Hacı Qaranın yanında olurlar. H e y d ə r b ə y. Di tez olun, keçin! Dayanmaq vaxtı deyil. Hamısı tökülürlər Araza, ortasında Hacı Qaranın atı büdrüyür. Hacı Qara atdan oynuyub düşür suya, axır, kənardan suya uzanan söyüd ağacının budağına ikiəlli yapışıb sallanır, çağırır. H a c ı Q a r a. Ay aman, Heydər bəy, Səfər bəy, Əsgər bəy, mənim dadıma yetişin, mən boğuldum! H e y d ə r b ə y. Hacı, hardasan? H a c ı Q a r a. Burda, söyüd ağacına yapışıb sallanmışam! H e y d ə r b ə y. Ay evin yıxılsın, bir elə dərin yerə düşübsən ki, səni çıxarmaq heç mümkün deyil! B ə d ə l. A başınıza dönüm, mənim atamı çıxardın! K ə r ə m ə l i. A gədə, qoy boğulsun, malı, dövləti tökülsün qalsın, beş gün yeyin, için, kef edin! Nəyinə gərəkdir qaydına qalırsan? Ə s g ə r b ə y. Gədə, sarsaq danışma! Xurcundan sicimi çıxart, bura ver! Kərəməli sicimi tez çıxardıb verir. H e y d ə r b ə y. Əsgər bəy, tez sicimi gətir! Əsgər bəy sicimi yetirir. H e y d ə r b ə y. Hacı, sicimi atırıq, tut! H a c ı Q a r a. A qurbanınız olum, tuta bilmənəm. Əlimi budaqdan üzsəm, su güclüdür, məni aparacaq. Halqa edin, atın, belimə düşsün! Heydər bəy sicimi halqa edib tullayır, düşür Hacı Qaranın boğazına, çəkir. Hacı Qara ikiəlli sicimdən yapışıb boğula-boğula qırağa çıxır, suyu səpələnir. H a c ı Q a r a. Evin yıxılsın məni bu günə salan! Qapın çırpılsın məni dükanımdan avara qoyan! H e y d ə r bəy. Hacı, səfərdə adamın başına çox iş gələr, gərək darılmamaq! Söyləmək vaxtı deyil, indi üstümüzə tökülərlər. Tez gərək qıraqdan uzaqlaşaq, qamışlıqda gizlənək. Gecəyarısı adam yatan vaxtda yola düşək. Hamısı tez qıraqdan uzaqlaşıb gözdən itirlər. Sonra on nəfər yaraqlı-əsbablı ermənilər bu yan tərəfdən yetişirlər. O h a n (ermənilərin yüzbaşısı). Qoççum Sərkis, qoççum Karapet, qoççum Qəhrəman, siz mənim yanımda durun, qabaqda tüfənglərinizi hazır edin, mən havaxt deyərəm, o saatda atın, vurun! Mən sizi adbaad murova nişan verib istəmişəm, siz mənim yanımda olandan sonra yüz qaçaqçı da olsa, öhdəsindən gəlləm. Ay qalan uşaqlar, siz bizim dalımızda olun, qorxmuyun. İnşallah bizi görən kimi yükləri töküb qaçacaqlar. Qaçmasalar, əl açsalar, allah bilir, hamısını xingəl kimi doğrayacağam! S ə r k i s. A yüzbaşı, hansı tərəfdən gələcəklər? O h a n. Bax, elə qabağımızdan gələcəklər. Qasid xəbər gətirib ki, burdan başqa gələsi yolları yoxdur. Sərkis, muğayat ol! Allah qoysa, bu yüklərdən adama əlli manatdan artıq bəxşeyiş yetişəcək! S ə r k i s. A yüzbaşı, elə hamı yüklərini alacaqsan? O h a n. Allah bilir ki, xurcunlarınadək alacağam! S ə r k i s. A yüzbaşı, yazıq deyillərmi? Hər necə olsa axır qarabağlıdırlar. Biz onların tərəfin saxlamasaq, kim saxlayacaq? Genə gərək bir zad özlərinə qoyaq qalsın; yoxsa bəd dua yiyəsi olluq. O h a n. Olan, nə danışırsan, tərəf saxlamaq bizəmi düşübdür? Tərəf saxlasan, qarabağlılığını gözətləsən, bəd duadan qorxsan, qulluq yaraşdıra bilməzsən. S ə r k i s. Yüzbaşı, bir irəli gedim, baxım görüm gəlirlərmi? O h a n. Yaxşı, ehtiyatlı ol, qorxudub geri qaçırma! S ə r k i s. Xeyr, heç gözlərinə görükmənəm! Gedir. O h a n. Uşaqlar, sərhesab olun! Başlayır adamları düzməyə, sonra Sərkis qayıdıb. S ə r k i s. Yüzbaşı, evinə od düşsün, qaçaqçılar gəlirlər! Amma qabaqlarınca bir ucaboylu, qıvraq geyinmiş, yaraqlı-əsbablı oğlan gəlir ki, çox heybətlidir. Gözlərindən qan damır. O h a n. Doğru deyirsən? S ə r k i s. Allah bilir ki, doğru deyirəm! O h a n. De ki, sən öləsən! S ə r k i s. Sən öləsən, sənin başın üçün! O h a n. Üstündə doğrudan tüfəng və tapança gördün? S ə r k i s. Vallah gördüm! O h a n. Neçə idilər? S ə r k i s. Hamısı üç adam nəzərə gəldi, amma o bir oğlan heç birisinə bənzəməz. O h a n. Heç qorxu yoxdur, qoy gəlsinlər. Amma, Sərkis, çox irəli durmuşuq, bu yerdə qapaqap üstümüzə çıxarlar. Bir az geri dursaq yaxşıdır ki, sərvaxt olaq. Adamları geri durğuzur. Bu halda bəylər qabaqca, dallarınca Hacı Qara və yüklər yetişirlər. H e y d ə r b ə y (əlində tüfəng irəli yeriyir). Ey, nə atlısınız? Yolu niyə kəsibsiniz? Çıxın yoldan! O h a n . Ba, olan, yoldan niyə çıxırıq? Sən kimsən ki, belə ürəklə danışırsan? H e y d ə r b ə y. Qırışmal, qara soransan, rahdarsan, bizim yolumuzu kəsdiribsən? Sənə nə kiməm! Demirəm çıxın yoldan, doldurummu qarnını tüstü ilə! (Tüfəng qaldırır). A gədə, Əsgər bəy, Səfər bəy, niyə durubsunuz, niyə buları qırmırsınız? Vursanız buları yıxılalar! O h a n (yoldaşlarilə yoldan yan durub). Olan, dəli olubsunuz, qudurubsunuz? Nahaq qan eləməyə, gümanam, çox örgənibsiniz, amma balam, biz qırılası adamlar deyilik. H e y d ə r b ə y. Qırışmal, siz yəni nə qoçaq adamlarsınız ki, qırılmayasınız? Al gəldi! (Tüfəngi uzadır). O h a n. A balam, dəli olma! Bax, biz gedirik. Gəl yolunla düz çıx get. Allahı sevirsən, nahaq qan yiyəsi olma. Bizim sizlə işimiz yoxdur! H e y d ə r b ə y. Olmaz, qırışmal, öyünmə! Səni öldürməmiş qoymayacağam! O h a n. A canım, mən qoçaqlıqdan ötrü demirdim ki, biz qırılası adam deyilik. Mən dediyim odur ki, bizi murov göndərib, bizi öldürsəniz, murova nə cavab verərsiniz? Heydər b ə y . Qırışmal, özümüz billik murova nə cavab verrik; sənin nə borcundur soruşursan? Çıxın yoldan, yoxsa bu saatda hamınızı yarpaq kimi tökərəm!! O h a n. Çıxırıq, çıxırıq, darıxma balam! Sərkis, Karapet, Qəhrəman, dönün, qayıdın, balam! Bulardan qan iyisi gəlir! S ə r k i s. A yüzbaşı, bəs murova nə deyək? O h a n. Olan, nə deyəcəyik? Görmürsən bular quldurdullar? Qaçaqçı belə olar? Qaçaqçı yarım ağaclıqdan qaraltı görəndə malın tökür, qaçır. Bular ha bizi də soymaq, qırmaq istirlər. Sarsaq köpək oğlu qasid, buları nahaq yerə qaçaqçı hesab edib, xəbər gətiribdir! Qayıdırlar. S ə r k i s. A yüzbaşı, murov soruşsa ki, heç bir adama rast gəlmədinizmi, nə deyək? O h a n. Deyərik ki, heç qaçaqçıya rast gəlmədik! S ə r k i s. Bəs deyəkmi quldura rast gəldik? O h a n. Balam, nə işimiz var? Deyərik: dəvə gördün qığın da görmədik. K a r a p e t. Xeyr, yüzbaşı, deyərik quldura rast gəldik, çox idilər, girişə bilmədik. O h a n. Yaxşı, onu sonra fikir edərik, hələ gəl! S ə r k i s. Qoy bir bulardan soruşum ki, qaçaq malınız varmı? (Geri dönür). H e y d ə r bəy. Erməni, genə geri dönürsən? Vallah, sizin əcəliniz yetib. Mən sizi qırmasam, siz burdan itməzsiniz. Ermənilərin üstünə hərəkət edir. Bu halda Sərkisin papağı qaçdığı yerdə başından düşür. O h a n (diltəng). A gədə, Sərkis, bu yana dön, bizi qana çalxama! S ə r k i s. Yüzbaşı, papağım düşübdür, qoy bir əyilim, götürüm. O h a n (darıxmış). A gədə, qoy gəl, qoy qalsın! Sərkis tez dönür, hamısı gedirlər. H e y d ə r b ə y (dallarınca). Ey, atamın goru haqqı, əgər bizi gördüyünüzü bir yerdə deyərsiniz, xəbər verərsiniz, sonra evinizin içində beşikdəki uşaqlarınızadək tamam gəlləm qırram! Özünüz bilin! O h a n (uzaqdan). Olan, nə danışırsan? Bir elli deyilik, üz-üzə gəlmiyəcəyik? Nə işimiz var xəbər verək? Sən elə bilirsən, biz sizin üstünüzə gəlmişdik? Yalandan sizə sataşırdıq ki, bizi murov göndərib, görək siz nə deyirsiniz. Biz hadrutluyuq, gəlmişdik şahsevənlərdən camış almağa, sövdəmiz baş tutmadı, qayıdıb gedirik. H e y d ə r b ə y. Yaxşı, di gedin! (Heydər bəy qeyzlə ayağın yerə çırpıb). Tez-tez gedin!.. Ermənilər qədəmlərin yeyin götürürlər, uzaqlaşıb gözdan itirlər. Bundan sonra Hacı Qara irəli yeriyib yoldaşlarına. H a c ı Q a r a. A kişi, niyə erməniləri buraxdınız? Niyə qolların bağlayıb bu qamışlığa salmadınız? H e y d ə r b ə y. Nədən ötrü, Hacı? H a c ı Q a r a. Ondan ötrü ki, gedib üstümüzə kazak gətirməsinlər. H e y d ə r b ə y. Camış alanın nəyinə lazımdır ki, gedib özünə zəhmət verə, üstümüzə kazak gətirə? H a c ı Q a r a. Sən bilmirsən, şəksiz, bular camış alan deyillər! Oların sözünə necə inanmaq olar? Eşitmədin, Səfər bəy deyirdi ki, buların yüz hiyləsi olur? H e y d ə r b ə y. Hacı, mən zamın ki, bu səfərdə bulardan sənə heç bir xəta yetişməsin. H a c ı Q a r a. Olan, nə danışırsan? Məgər elə bu səfərdir? Gərək belə adamların bir neçəsinə tənbih oluna ki, qaçaqçının qabağına çıxmayalar. Hər qabağa gələni adam sağ-salamat buraxsa, dəxi buların əlindən qaçağa gedib-gəlməkmi olar? Bundan sonra hərgiz dəxi belə qazanclı səfərdən geri qalmayacağam. Çifayda, mən sənə arxayın oldum, dalda durdum, yoxsa bulara zərbi-dəstimi göstərib, bu nadürüstlərdən gələcəyinə yolları təmizlərdim! Ə s g ə r b ə y. Yaxşı, bir özgə dəfə rast gələndə zərbi-dəstini göstərərsən, indi keçdi dəxi. H a c ı Q a r a. Allah qoysa, siz də eşidərsiniz. Di sürün, durmağa vaxt yoxdur; gərək bu gecə Qarğabazarına yetişək. Ordan mən Bədəli sizin yanınızda qoyub gərək Kərəməlilə ötüm Ağcabədiyə ki, sabah cümə günüdür, bazara çatam, malı satam. H e y d ə r b ə y. Hacı, oradan o yana yalqız gedə bilərsənmi? H a c ı Q a r a. Oradan o yana dəxi ki, kazak yoxdur. H e y d ə r b ə y. Kazak yoxdur, amma murov yasavuluna tuş gələsən, onda yaxşı olmaz. H a c ı Q a r a. Mən özüm tarıdan istirəm ki, bir murov yasavuluna rast gələm, olardan bir qisas alam! H e y d ə r b ə y. Bərakallah, Hacı, maşallah qoçaq imişsən! H a c ı Q a r a. Bir-iki yasavul mənə rast düşsün, oların başına bir iş gətirim ki, qiyamətədək dadı damaqlarından getməsin; bundan sonra xalq olar sarıdan farağat olsunlar. Ta bu yasavulların bir neçəsinə toy tutulmasa, ölkə oların əlindən dincəlməz! H e y d ə r b ə y. Əcəb olar, Hacı, biz də hünərini eşidərik. Başlayırlar getməyə, bir az gedib gözdən itirlər. Pərdə salınır. DÖRDÜMCÜ MƏCLİS Dördümcü məclis vaqe olur Xonaşin dərəsində, aydınlıq gecədə, iki erməni, biri piyada, biri eşşək üstə gəlirlər. A r a k e l. Mkrtıç, allah qoysa, bu il səksən çuval taxılımız olar. M k r t ı ç. İnşallah olar. Üç ildir taxılımızı çəyirtkə yeyirdi, amma tarı bu il o qədər veribdir ki, keçən illərin də əvəzi çıxacaq. A r a k e l. Mkrtıç, nə yaxşı deyirəm ki, bizim köhnə zamandan quyularda taxıllarımız qalırmış, yoxsa bu bahalıq illərdə çox korluq çəkərdik. M k r t ı ç. Bişək, bizim kəndin taxılı olmasaydı, Dizaq mahalı acından qırılacaq idi. A r a k e l. Əkinçiliyə allah bərəkət versin. Dünyada ondan yaxşı peşə yoxdur. M k r t ı ç. At tappıltısı gəlir. Dayan görək kimdir. Dayanırlar, bu halda qabaqda Hacı Qara görükür. K ə r ə m ə l i. Evimiz yıxıldı, ağa, qabaqda iki adam görürük. Dedimmi, yoldaşlardan ayrılma! Tamahın güc gətirdi, gəldin di indi yaxşı Ağcabədi bazarında malını satarsan. Bu saatda yükü alacaqlar. H a c ı Q a r a. Gədə, nə danışırsan? Kimin həddi var mənim malımı ala? K ə r ə m ə l i. Belə bu görükənlər! Bir irəli dur, bax! Bular, şəksiz, murov yasavullarıdırlar. Di çalış görək necə yükünü saxlayacaqsan. H a c ı Q a r a. Allah qoysa olara bir çöp də vermənəm dişlərini qurtlayalar! Sən yükün üstündə bərk otur, qorxub yıxılma. Mən buları qabaqlayım, görüm sözləri nədir? Tutub qollarını bağlayıb yıxacağam dərəyə. Ta mən özümü bir neçə beləsinə göstərməsəm, yollar əmin olmaz! Allah qoysa bir iş tutum ki, dəxi heç kəs cürət edib qaçaqçı malına tamah etməsin. K ə r ə m ə l i. Mən mıx kimi yükün üstünə qaxılmışam. Dartıb salan olmasa, yıxılan deyiləm. H a c ı Q a r a. Yaxşı, otur irəli! (Ermənilərlə qabaqlaşıb əlində tüfəng). Ay adam, kimsiniz? Dinin, yoxsa vurdum! M k r t ı ç. A canım, niyə vurursan? Biz ki, sənə yamanlıq eləmirik? Yoldan gedənik! H a c ı Q a r a. Yava-yava danışma! Yoldan çox adam gedir. Doğrusun de görüm, kimsiniz? Bu gecə vaxtı burda niyə görükürsünüz? M k r t ı ç. Tuğluyuq, getmişdik çöldə taxılımızı biçirdik. Biçib qurtarıb evimizə qayıdırıq. H a c ı Q a r a. Bu sözlər ilə məni aldada bilməzsiniz. Mən siz deyənlərdən deyiləm. Mən bilirəm ki, siz kimsiniz! Ta mən sizin ikinizi də şil-küt etməsəm, ölkə sizin əlinizdən dincəlməz, gəlib-gedənlər sizin əlinizdən qurtarmaz! M k r t ı ç (təəccüb ilə). Arakel, bu nə danışır?! A r a k e l. Bir ağıllı-başlı soruş gör, sözü nədir, nə istir? M k r t ı ç. Ay qardaş, biz fağır padşah rəiyyətiyik. Öz kasıblığımız ilə başımızı saxlayan adamıq. Biz ömrümüzdə bir kəsə zərər yetirməmişik. Yol kəsmirik, bunt salmırıq. Biz neylirik ki, ölkə bizim əlimizdən dincələ bilmir? H a c ı Q a r a. Mən sizin tamam hiylələrinizdən xəbərdaram! Əgər siz dürüst adam olsaydınız, bu gecə vaxtı bu yolda görükməzdiniz. Sizin fikriniz həmişə xalqa zərər yetirməkdir, xalqın evin yıxmaqdır. Tüfənglərinizi yerə salın, yoxsa vurdum! M k r t ı ç. A canım, tüfəngimiz harda idi ki, yerə salaq! Bir cüt oraqdan başqa bizdə bir zad yoxdur. Əgər qərəzin bizi soymaqdır, onu bildir. H a c ı Q a r a. Mən adam soyan deyiləm. Sizin kimi özgə malına tamah edənlərin canını alanam! A r a k e l. Mkrtıç, bu necə quldurdur? Mən heç bunun sözlərin başa düşmürəm. M k r t ı ç. Heç mən də başa düşmürəm. Dinmə, görüm nə danışır. (Hacı Qaraya mütəvəcceh olub), Qardaş, biz kimin malına tamah eləmişik. Biz bir əkinçi xalqıq. Allaha şükür, padşaha xərac da, töycü də veririk. Biyara gedirik. Bacardıqca xalqa da xeyrimiz dəyir. Bu qış bahalıqda tamam qonşu müsəlman obalarına taxıl borc verdik ki, aclarından qırılmasınlar. Əgər bu zamanadək tuğlu bir adamın bir quruşunu yeyibsə, bizim qanımız sənə halaldır! H a c ı Q a r a. Sizin qanınız çoxdan halaldır. Amma bu zamanədək tökən olmuyub. İndi sizi əcəl çəkə-çəkə mənə düçar edibdir. Özgəyə quyu qazan özü düşər. Çox adamların evin yıxıbsınız. İndi cəzanıza yetişərsiniz! Yaraqlarınızı salın, yoxsa, vallah, tüfəngi bu saatda ürəyinizin başına boşaldaram! Ermənilər başlayırlar qorxmağa. M k r t ı ç. Ay qardaş, yer haqqı, göy haqqı bizim yarağımız yoxdur! Axır bizim təqsirimiz nədir ki, sənin bizə belə qəzəbin tutur? H a c ı Q a r a. Sizin təqsiriniz nə yerə sığışır, nə göyə! Qurumsaq uşağı, başınıza sənət qəhət olubdur? M k r t ı ç. A canım, dünyada bizim sənətimizdən yaxşı sənət varmı? Bizim peşəmiz olmasa, aləm çörək tapmaz. H a c ı Q a r a. Bax, bax, cürətinə bax, sənətini tərif də edir! Qırışmal uşağı, xalq əzab çəksin, alnının tərilə mal qazansın, siz müftə yerə sahiblik edin! Bu harda görülübdür? M k r t ı ç. A qardaş, allahı sevirsən, bizi incitmə, qoy ötək, çıxaq gedək! Sənin işin zarafata bənzir. Hacı Q a r a . Vallah, əgər ayaq-ayaqdan tərpədibsiniz, cəmdəklərinizi yerdə sərilmiş bilin! Mənim sözlərimi zarafat sayırsınız? Qərəziniz budur ki, mən sizin kimi sarsaqlara allanam, yaxın gəlib öz bildiyinizi edəsiniz? Yaraqlarınızı tulluyun, deyirəm! M k r t ı ç . Arakel nə eyliyək? A r a k e l. Vallah, mən özüm də mat qalmışam. M k r t ı ç. Pərvərdigara, bu nə iş idi düşdük? A canım, irəli qoymursan ötək, bəs qoy geri qayıdıb, başqa yol tapıb gedək. H a c ı Q a r a. Heç vaxt olmaz! Ayaq tərpədə bilməzsiniz, fikriniz odur ki, gedib murova xəbər verəsiniz, özü gəlib mənim üstümə tökülə? Allah qoysa, sizin ölüm xəbəriniz murova çatar! Bundan sonra qalan yoldaşlarınıza ibrət olar! M k r t ı ç. A canım, sən bizi kim hesab edirsən ki, bu oyunu bizim başımıza gətirirsən? H a c ı Q a r a. Mən sizi hesab edirəm quldura, yol kəsənə, xalqın evini yıxana, zalıma, müftəxora, dar ağacına layiq olana! M k r t ı ç. Bəs sən özün kimsən? H a c ı Q a r a. Məni siz özünüz yaxşı bilirsiniz. Bilməsəydiniz bu gecə vaxtı dərənin ortasında məni qabaqlardınızmı? M k r t ı ç. Vallah, biz özümüz də çox-çox peşmanıq ki, bu yol ilə gəldik, sənə düçar olduq. Biz heç səni tanımırıq və xəyalımızdan da keçməzdi ki, səni görəcəyik. H a c ı Q a r a. Bu sözlər bir pula dəyməz! Axırıncı sözümdür, məni məəttəl eləməyin. Tez olun, yaraqlarınızı salın! M k r t ı ç. Arakel, nə çarə edək? A r a k e l. Vallah, yarağımız yoxdur! Bu iki oraqdan başqa bizdə bir kəsər tapılmaz; istirsən tullayaq, ha! Oraqları qabağa tulluyurlar. H a c ı Q a r a. Tüfənginizi, tapançanızı, qılıncınızı tulluyun! Yoxsa od elədim! A r a k e l. A kişi, sən necə adamsan? Allah haqqı, peyğəmbər haqqı tüfəng, tapança yoxdur! H a c ı Q a r a. İnanmanam, yalan deyirsiniz, gizliyibsiniz, tulluyun. M k r t ı ç. Çünki inanmırsan, özün bil, hər nə eləyəcəksən elə! Allah cəzanı versin! H a c ı Q a r a. Bəs belə? Görün nə eylərəm! (Başlarının üstündən tüfəngi atır. Eşşək ürkür, Arakel qorxusundan eşşəyin üstündən yumbalanır. Hacı Qara tapançanı çəkib buların üstünə yüyürür, çığırır). Tərpənməyin! Biçarə ermənilərin biri yıxılmış, biri ayaq üstə. M k r t ı ç. Ay allah bəndəsi, bizi nahaq yerə niyə öldürürsən? H a c ı Q a r a. Tərpənməyin! (Sonra üzün Kərəməliyə tutub). A gədə, Kərəməli, mən buları əyləmişəm, tez qaç qurtar! K ə r ə m ə l i. Ay ağa, geri qaçım, ya irəli! H a c ı Qa r a. Gic oğlu gic, geriyə hara qaçacaqsan? Genə Araza qayıdıb gedəcəksən? İrəliyə qaç qurtar, tez! K ə r ə m ə l i. Yəni yük ilə qaç demirsənmi? H a c ı Q a r a. Fu, gic balası gic! Əlbəttə, yüksüz necə gedərsən? K ə r ə m ə l i. Mən özüm də belə bilirəm. Atı çubuqlayıb qabağa, gözdən itir. Bu halda Arakel istiyir ayağa dursun. H a c ı Q a r a (qaim sövt ilə). Ay tərpənmə, yoxsa vurdum! A r a k e l genə yerə enir. Bu əsnada m u r o v, üstüncə bir dəstə adam yetişir. X ə l i l yüzbaşı(murova). Ay ağa, burdadırlar, tapmışam, gəlin! M k r t ı ç. Ay başınıza dönüm, gəlin bizi bu zalımın əlindən qurtarın! A r a k e l (ayağa durmuş). Ay qurbanınız olum, yetişin, bizə bu quldurdan nəcat verin! H a c ı Q a r a. Gözünüzə dönüm, hər kimsiniz, gəlin! Bular mənim qorxumdan tərpənə bilmirlər. Buların qolun bağlayın, əyliyin, mən çıxım gedim. Bu halda murov adamları ilə bulara tərəf çevrilir. M u r o v. Haramzadalar, mənim əlimdən hara gedəcəksiniz? Sorağınızı alıb dalınızca gəlmişəm! Xəlil yüzbaşı, qoyma! X ə l i l yüzbaşı(irəli yeriyib ermənilərə). Ey, vallah, tərpənərsiniz, hamınızı qırrıq, yarağınızı salın! M k r t ı ç. Ay başına dönüm, biz quldur deyilik. Bizim üstümüzə tökülən bu kişidir. Hacı Qaraya işarə edir. Xəlil yüzbaşı onun tərəfinə çevrilir. X ə l i l y ü z b a ş ı. A kişi, tərpənmə, yarağını sal! H a c ı Q a r a. A qardaş, mən dinc, farağat kəsb əhliyəm. Yoldan ötdüyüm yerdə bular məni qabaqlayıb əyləyiblər, istirdilər soyalar, çalışıb özümü soydurmamışam. M u r o v. Xəlil yüzbaşı buyurur ki, hamınız yarağınızı salın! Sonra hər kim təqsirlidir, məlum olar! M k r t ı ç v ə A r a k e l. Ay ağa, vallah, bizim yarağımız yoxdur. İstirsən, yaxın gəlin, baxın. X ə l i l y ü z b a ş ı (Hacı Qaraya). A kişi, sən yarağını sal, murov buyurur! H a c ı Q a r a. A başına dönüm, murov burdadır? Başım üstə, budur saldım! Mənim canım və malım murova peşkəşdir. Amma bular yalan deyirlər, yaraqların gizləyiblər. Yaraq-əsbabını yerə salır, sonra murov öz adamları ilə yavuqlaşıb Hacı Qaraya. M u r o v. A kişi, mən səni üç gecədir axtarıram. Xəlil yüzbaşı, bağla bunun qolların! Xəlil yüzbaşı Hacı Qaranın qollarını bağlayır. H a c ı Q a r a. A başına dönüm, mənim təqsirim nədir? M u r o v. Çox danışma, yoldaşlarını de, yoxsa sabah səni dar ağacından asdırram. H a c ı Q a r a. Ağa, niyə məni dar ağacından asdırırsan? Mən quldur deyiləm, yolkəsən deyiləm. Quldur, yolkəsən dar ağacından asılır. M u r o v. Necə quldur deyilsən! Bəs sən Əylis ermənilərini soyub ipəklərini aparanların yoldaşı deyilsən? H a c ı Q a r a. Ay ağa, başına dönüm, mən bir fağır adamam, peşəm sövdəgərlikdir. Adam soymaq bacarmanam. M u r o v. Bəs yaraqlı-əsbablı bu gecə vaxtı burda nə qayırırsan? Düz adam burda gəzməz. Ay uşaqlar, bunu bərk saxlayın, görüm bu adamlar kimdir (Üzün çevirir ermənilərə). A kişi, siz kimsiniz? M k r t ı ç. A qurbanın olum, biz tuğlu fağır biçinçiyik. Əkindən evimizə qayıtdığımız yerdə bu kişi bizi əyliyib qoymuyub gedək. Sən yetişməsəydin, bunun əlində dustaq idik. M u r o v (Hacı Qaraya). A kişi, buları sən burda saxlamışdın? H a c ı Q a r a. Mən buları saxlamışdım? Yalan isə buların evini allah yıxsın! A başına dönüm, bular mənim yolumu kəsib məni soymaq istirdilər. M k r t ı ç. Ağa, yalan deyir, o bizi soymaq istirdi. H a c ı Q a r a. Bularda çox hiylə var, ağa! Bulara inanma! Deyirdilər ki, guya sizin yasavullarınızdırlar. İndi öz sözlərini gizlirlər. M k r t ı ç. Ay ağa, vallah, bu kişi yalan deyir! Bunun sözünə inanma! Biz əvvəldən axıra özümüzü tuğlu biçinçi deyib buna yalvarmışıq ki, bizdən əl çəksin. Bunun bir yoldaşı da var idi, qaçdı. M u r o v. Xəlil yüzbaşı, di gəl qan ki, buların hansı doğru deyir. Şeytan da buların sözündən baş aça bilməz. Kim bilsin bular necə adamdırlar? Buların üçün də götürün gedin, sabah naçalnikə göstərrik, silist olunar. Hər necə buyursa, əməl edərik. Xəlil yüzbaşı hamısını dustaq edir. H a c ı Qara(başlayır ağlamağa). Evin yıxılsın mənim evimi yıxan! Qan qusasan məni qana çalxayan! İmansız öləsən məni bəlaya salan! Mən harda, divan harda! Mən silistdən qaçırdım, genə silistə düşdüm! Çibindən birəyədək başlayacaqlar soruşmağa. Di gəl boş-boş suallara cavab ver! Gözlə ki, axırı olacaq! E r m ə n i l ə r d ə n b i r i s i. A kişi, səni görək könlün şad olub, üzün gülməsin ki, bizi nahaq yerə müsibətə saldın. Kim bilsin indi silistdən havaxt qurtaracağıq! Urusun silisti beş ilə qurtarmaz. Taxılımızı kim yığacaq, xırmanımızı kim döyəcək. Ax-ax! X ə l i l y ü z b a ş ı. A kişi, az danışın, yeriyin. Hamı gedirlər, gözdən itirlər. Pərdə salınır. BEŞİMCİ MƏCLİS Beşimci məclis vaqe olur obada. Heydər bəy alaçığın içində oturubdur bir gün irəli toy edib gətirdiyi gəlini ilə. Çöldə zurna-qaval çalırlar. Cahıl uşaqlar oynuyub söz oxuyurlar. H e y d ə r b ə y. Allah, kərəminə şükür! Yuxudur, görəsən, ya zahirəndir ki, mən səninlə qabaq-qabağa oturmuşam. İki il çöllərdə dərdinlə gün keçirib axır ki, arzuma yetişdim. Bu nemətin şükürün yerinə yetirə bilmənəm. S o n a x a n ı m. Heydər bəy, səni allaha and verirəm ki, bundan sonra dəxi gəzməyə getməyəsən! Vallah, dəxi mənim ayrılığa hərgiz tabım yoxdur. Allah eləməmiş, əgər sənin başına bir iş gələ, ya qaçaq olasan, ya tutulasan, mən dünyada sağ qala bilməyəcəyəm. Bundan sonra səni bir gün görməsəm, öləcəyəm! H e y d ə r b ə y. Xatircəm ol! Quldurluğa, oğurluğa hərgiz getməyəcəyəm. Naçalnik də mənə dililə tapşırıbdır. Amma bir yaxşı qazanc yolu tapmışıq. İnşallah sən özün də ona mane olmazsan. Çünki bir artıq iş deyil. S o n a x a n ı m. De görüm, necə işdir? H e y d ə r b ə y. Özün bilmirsən? İyirmi beş gün bundan irəli sənə demədim ki, Hacı Qaradan pul götürüb qaçaq mala gedirik? Onda razı olmurdun. İndi xeyrini gördünmü? Gedib gətirən kimi bir gündə Qarğabazarında satıb mayasını verdik Hacı Qaranın oğluna, qazancını götürüb gəldik. Yoldaşlarım da bu səfər paylarını mənə verdilər. On günün içində xərc çəkib, el adətincə toy edib səni gətirdim. Əgər sənin sözünə baxıb getməsəydim, ya gərək səni götürüb qaçaydım, ya indiyədək hələ atan evində qalaydın. S o n a x a n ı m. Bəs deyirlər ki, axır qadağandır, gedib-gələnlərə tənbih edirlər. H e y d ə r b ə y. Əlbəttə, acizləri həmişə tuturlar. Malını alıb tənbih edirlər. Amma mənə kim yavuq gələ bilər! S o n a x a n ı m. Bəs sənin qabağına çıxan olmadı? H e y d ə r b ə y. Niyə olmadı? Onu birdən çıxdı, qorxutdum, hamısı qaçdı, getdi. S o n a x a n ı m. Ay aman, Heydər bəy, bu iş də xatalı işə bənzəyir! Doğrusu, mən buna da razı deyiləm! Hacı Qaraya sifariş edəcəyəm ki, dəxi sizə pul verməsin, sizi tovlaşdırıb aparmasın. Vallah, bu işi də fikir edəndə ürəyim əsir! H e y d ə r b ə y. A qız, nə var ki, ürəyin əsir? (Sona xanımın boynun qucaqlayıb üzündən öpür). A qurbanın olum, bəs nə işə yapışım? Bəs nə ilə səni saxlayım? S o n a x a n ı m (başlayır ağlamağa). Əl çək. Bu işdən də əl çək! Mən atam evindən gətirdiyim cehiz ilə bir il yaxşı dolannıq. Sonra bir yaxşı iş tapmasan, özün bil! H e y d ə r b ə y. Bəs qoy bir-iki dəfə də gedim, yoldaşlarımın borcunu verim, sonra deyərsən dəxi getmənəm. S o n a x a n ı m (ağlaya-ağlaya). Heç bir dəfə də qoymanam! Yarım dəfə də qoymanam! Qoy yoldaşların gözləsinlər! H e y d ə r bəy. Axır şərtimiz belə idi. Getməsəm, pullarını istirlər, gözləməzlər. S o n a x a n ı m. Sənin işin olmasın, anama sifariş edərəm, atama deyər, oları sakit edər. H e y d ə r bəy. Yaxşı, amma mən heç bilmirəm ki, sən nədən ehtiyat edirsən? S o n a x a n ı m. Mən ondan ehtiyat edirəm ki, genə sənin adın çəkilə, işə düşəsən, mən günü qara olam. H e y d ə r b ə y. Boş-boş xəyal eləmə. Bu heç vaxt olmaz! S o n a x a n ı m. Çifayda mən dincələ bilmirəm. Ürəyim yarpaq kimi əsir. Elə bilirəm genə səni əlimdən alacaqlar. Bu halda Hacı Qaranın arvadı T ü k ə z içəri girir. T ü k ə z. A başına dönüm, mənim ərimi neylədiniz? Mənim ərimin başına nə iş gəldi? Siz hamınız gəlibsiniz, onun nə özü var, nə nökəri var! H e y d ə r b ə y. Ay arvad, hələ bu vaxtadək gəlib çıxmayıbdır? T ü k ə z. Xeyr. Axır bu nə iş idi eylədiniz? Kişiciyi tovluyub aparıb avara saldınız! Yoxsa ölümə verdiniz? H e y d ə r bəy. Ay arvad, qorxma, görəsən kəndlərin hansında əylənibdir, gələr çıxar, fikir eləmə! T ü k ə z. Kəndlərdə əylənməz. İndiyədək başı əlində olsaydı, gələrdi. Mən ərimi sizdən istirəm! Gərək mənim ərimi necə ki, aparıbsınız, elə də mənə tapşırasınız! H e y d ə r b ə y. Bizə mühəssil vaqe oldun! Ərin uşaq deyildi, nabaliğ deyildi, biz onu tovlayıb aparaydıq. Biz ona bir təklif elədik, öz xeyrini yoxladı, qoşuldu bizə getdi. Hər yerdə muğayat olub, qorxulu yerlərdən ötürüb yola saldıq. Dəxi biz nə eləyək ki, gəlib çıxmayıbdır. Çıx get, başımı ağrıtma! T ü k ə z. Gedirəm murova, naçalnikə şikayət etməyə. Mənim ərimi siz itiribsiniz! Bu halda qışqırıq qopur, murov və naçalnik adamları ilə alaçığı çevirirlər. M u r o v. Naçalnikin buyruğudur ki, heç kəs yerindən tərpənməsin. H e y d ə r b ə y (qabağa çıxıb). Murov, naçalnikin qərəzi nədir, buyursun görüm! Burada təqsirli yoxdur ki, ondan qaça. M u r o v. Təqsirli var, ya yoxdur, ancaq naçalnik Heydər bəyi görmək istəyir. H e y d ə r b ə y. Heydər bəy mənəm, hər nə qulluğunuz var, buyurun! N a ç a l n i k (irəli yeriyib). Heydər bəy, sən mənim nəsihətimi eşitməyib, genə yaman işə qoşuldun? İndi gərək mənim ilə Qalaya gedəsən! Sona xanım başlayır titrəməyə, ağlamağa. H e y d ə r bəy.Naçalnik, sən mənə buyurmuşdun ki, oğurluğa, quldurluğa getmə. Əgər mən sənin sözündən çıxmışam, mənim yerim Sibirdir. N a ç a l n i k. Bəli, çıxıbsan! On gün bundan irəli Arazdan bir az yuxarı Əylis ermənilərini soyub, ipəklərini alıbsınız. İş aşkar olubdur. Yaxşısı odur ki, tənbihin yüngül olmaq üçün boynuna götür, yoldaşlarını nişan ver. H e y d ə r b ə y. Naçalnik, buyurursan ki, bu iş aşkar olubdur. Amma mən bir adamı soymamışam. Əgər bir kəs mənim üzümə durub, bir söz desə, mən qanımı sənə halal elədim. N a ç a l n i k. Yaxşı, Xəlil yüzbaşı, o erməniləri bura çağır! Xəlil yüzbaşı Ohan yüzbaşını öz dəstəsi ilə irəli gətirir. N a ç a l n i k. Ohan yüzbaşı, bu idimi sizə rast gələn? H e y d ə r b ə y. Naçalnik, hər belə mujik sözünə etibar edib məni bədbəxt etməyin! O h a n. Başına dönüm, mən hərgiz mujik deyiləm. Mən iyirmi ildir vilayət böyüklərinə qulluq edirəm. İyirmi rizaməndlik kağızım var. Keçən il mənə gümüş medal yazmışdılar! Alın bu kağızları bir oxuyun, görün! (Kağızları göstərir). N a ç a l n i k. Hələ mənə sənin qulluqlarını bilməyə vaxt yoxdur. Gördüyün işi söylə! O h a n. Başına dönüm, mənim bəylik üçün şəhadətnaməm dəxi var! Alın, oxuyun! (Şəhadətnaməsini cibindən çıxarıb uzadır naçalnikə). N a ç a l n i k. Olan, sözünü de, nəcabətini isbat eləmək qoy sonraya qalsın! H e y d ə r bəy. Naçalnik, bu şəhadətnamələrin yüzü bir pula dəyməz. Zatında şübhə olanlar öz nəsəbləri üçün şəhadətnamə qayırdarlar. O h a n. Bu sözü naçalnik hüzurunda deməyib, bir özgə yerdə mənə desəydin, bu tüfəng ilə sənə cavab verərdim! (Əlin uzadır tüfənginə, sonra naçalnikə mütəvəcceh olub). Başına dönüm, mən bu axırıncı nüfus dəftərində bəy yazılmışam. İndi bu mənim bəyliyimi istir batırsın. Haqq elə, mən bədbəxt olmuyum. N a ç a l n i k. Bu saatda buyurram sənə əlli çubuq vurarlar. Bəyliyini lap unudarsan, əgər sualıma cavab verməsən! Səndən mən soruşuram ki, bu idimi sizə rast gələn? O h a n. Bəli, başına dönüm, bu idi bizim üstümüzə yoldaşları ilə tüfəng və qılınc çəkən! İyirmi yaraqlı-əsbablı atlı idilər. Biz ancaq on adam idik. Əgər bizdən çox olmasaydılar, sizin dövlətinizdən, buları tutardıq. Elə ki, bizdən ötüblər, gedib Əylis ermənilərini soyublar. H e y d ə r b ə y. Naçalnik, tamam danışdığı sözlər böhtandır! N a ç a l n i k. Tatar tayfası tamam yalançı olar. Sən də o cümlədənsən, sözünüzə etibar eyləmək müşküldür. Birisi də yaraqlı-əsbablı, iki tuğlu ermənini əyləyib soyurmuş. İndi aşkara yalan deyir ki, guya ermənilər onu soymaq istirlərmiş. H e y d ə r b ə y. Mən bilirəm ki, o, kişi kimdir. Mən Qarabağın tamam yaxşı-yaman adamların tanıyıram. Onu görsəm billəm ki, onun sözü doğrudur, ya yalandır. Sənin başına and olsun ki, həqiqətini ərz eylərəm! N a ç a l n i k. Xəlil yüzbaşı, o tutulan kişini bura gətirin! Xəlil yüzbaşı gedib Hacı Qaranı hüzura gətirir. N a ç a l n i k. De görüm, bu kimdir, necə adamdır? H e y d ə r b ə y. Naçalnik, mən bunu tanıyıram. Sənin başına and olsun ki, bu adamsoyan deyil, ermənilər xilaf ərz ediblər. N a ç a l n i k. Xəlil yüzbaşı, erməniləri gətir. Xəlil yüzbaşı tuğluları gətirir. N a ç a l n i k. Heydər bəy, odur ki, sənin sözünə etibar etmirəm! Axır özün bir fikir eylə: bəs bu ermənilər adam soyandırmı? Amma bu kişi deyir ki, guya bular onu soymaq istirmişlər! H e y d ə r b ə y. Belə deyil, bu kişi də yalan danışır. N a ç a l n i k (acıqlanmış). Bəs necə olmaq gərək? Məlum ki, hamınız yalan danışırsınız! Hamınız tənbihə layiqsiniz! Mən gərək səni aparam! H e y d ə r b ə y. İxtiyar sənindir. Sona xanım başlayır titrəməyə. N a ç a l n i k (Hacı Qaraya). A kişi, sən axır bu erməniləri nə səbəbə əyləmişdin? H a c ı Q a r a. Başına dönüm, mən öz kəsb-karım ilə dolanan adamam. Heç vaxt yol kəsmək mənim işim deyil. Həmişə alış-veriş eylərəm. Padşaha çox qulluqlar etmişəm. N a ç a l n i k. Padşaha sən nə qulluq etmisən, a kişi? H a c ı Q a r a. Başına dönüm, on beş ildir padşah gömrüyünə ildə əlli tümən xeyir verirəm. N a ç a l n i k. Bəli, çox böyük qulluqlar edibsənmiş! Əlhəq böyük mərhəmətə layiq imişsən! H a c ı Q a r a. Bəli, başına dönüm, bu qulluqlarıma görə gərək mənə qızıl medal veriləydi, nəinki... N a ç a l n i k. Bəli, sənin kimi qulluq edənlər çoxdur. Verdiyiniz pulları gərək verib qızıl medal qayırdaq, genə özünüzə dağıdaq. Cəfəngiyat danışma! De görüm, erməniləri niyə əyləmişdin? H a c ı Q a r a. Başına dönüm, olar məni əyləmişdilər. Ermənilərin birisi, y əni Mkrtıç. M k r t ı ç. Qurbanın olaq, yalan deyir, bu bizi soymaq istirdi! Bu halda Cavanşir murovunun yasavulu yetişib. Yasavul (naçalnikə). Ağa, murovumuz əylisliləri soyan quldurları tutub, tamam ipəkləri alıb, özlərini dustaq edib. Məni qulluğunuza göndərdi ki, bu xüsusda ərz edim. Dalınca əhvalatı yazı ilə bildirəcək. M u r o v. Yəqin ki, genə tatardırlar. Y a s a v u l. Bəli. N a ç a l n i k. Yoxsa xəyal edirdin ki, ingilis ya firəngdirlər? O h a n. Başına dönüm, quldur həmişə tatardan olur. Bizlərdən heç vaxt quldur olmaz! N a ç a l n i k. Kəs səsin, bu sizin doğruluğunuzdan deyil. Ondan ötrü ki, cürət edə bilmirsiniz və bacarmırsınız! Y a s a v u l. Ağa, murov bir qaçaqçı da yük ilə tutub göndəribdir. Hacı Qaranın rəngi qaçır. N a ç a l n i k. Hardadır! Hüzura gətir! Yasavul gedir. Heydər b ə y. Naçalnik, indi sizə məlum oldu ki, mən quldur deyiləm? O h a n. Ağa, o tutulan quldurlar bişək bunun yoldaşlarıdırlar. N a ç a l n i k. Həqiqət olunar. Bu halda yasavul Kərəməlini hüzura gətirir. Hacı Qara onu görən kimi "vay" edib özündən gedir. Naçalnik (təəccüb ilə), Bu necə işdir? Bu kişi niyə özündən getdi? Bunu ayıldın görək! M u r o v su tökür, Heydər bəy, Xəlil yüzbaşı qolun boğur, H a c ı Q a r a gözün açır. N a ç a l n i k. A kişi, sənə nə gəldi özündən getdin? Hacı Qaranın dili tutulur. N a ç a l n i k (Kərəməliyə). A gədə, doğrusun de, səni buraxaram. Bu kişi səni görəndə niyə özündən getdi? K ə r ə m ə l i. Bilmirəm, başına dönüm! N a ç a l n i k. Sən kim ilə və haçan qaçaq mala getmişdin? K ə r ə m ə l i. Mən heç kim ilə və heç vaxt qaçaq mala getməmişdim. N a ç a l n i k. Nə danışırsan? Səni yükün üstündə tutublar, necə dana bilərsən? K ə r ə m ə l i. Mənim o yükdən heç xəbərim yoxdur. N a ç a l n i k. Bəs o mal kimindir? K ə r ə m ə l i. Bilmirəm. N a ç a l n i k. Bəs sən at üstündə deyildin? K ə r ə m ə l i. Bəli. N a ç a l n i k. Bəs yükü atın üstünə kim qoyubdur? K ə r ə m ə l i. Şeytan qoyubdur, mənim ondan xəbərim yoxdur. N a ç a l n i k. Əzizim, biz şeytanı səndən yaxşı tanıyırıq. Ondan çox iş baş verər. Amma qaçaq mal alış-veriş eləməz. Doğrusunu de, yoxsa dərini soyaram. H e y d ə r b ə y. Naçalnik, bir ərzim var. Na ç a l n i k. De görüm. H e y d ə r b ə y. Qulluğunuzda çox-çox müqəssirəm, amma təqsirimi boynuma götürürəm. Bu kişini mən iki yoldaşım ilə qaçaq malı gətirməyə aparmışdım. Bu tutulan onun nökəridir. Çün bu çox xəsis olduğu üçün malı tutulduğundan ötrü özündən getdi. Erməniləri də malının qorxusundan yolda əyləmiş imiş. Naçalnik (Heydər bəyə). Mətləb məlum oldu. Bəs yoldaşların kim idi? H e y d ə r b ə y. Əsgər bəy, Səfər bəy. Naçalnik (murova). Oları çağırt, gətirt. M u r o v. Bu saatda. Murov bir yasavul göndərir. N a ç a l n i k (Heydər bəyə). Bəs niyə utanmadın, dedin ki, Ohan yalan danışır? Heydər bəy. Ohan həqiqətdə yalan danışdı, naçalnik! Ondan ötrü ki, biz hamı bir yerdə altı adam idik, qaçaq mal gətirirdik. Dörd yükümüz var idi. Bulara rast gəlib, qorxudub qovduq, çıxıb gəldik. Sənin başın üçün, Əylis ermənilərinin soyulmağından bizim xəbərimiz yoxdur! Bu halda bir yasavul Əsgər bəyi, Səfər bəyi gətirir. N a ç a l n i k. Heydər bəy, yoldaşların bulardımı? H e y d ə r b ə y. Bəli, bulardır! N a ç a l n i k. Heydər bəy, əgərçi quldurluq cəhətindən sənin təqsirin yoxdur, amma çün paşburtsuz sərhəddən o taya keçib, qaçaq mal gətirib, murov göndərən qaravulların üstünə qılınc və tüfəng çəkibsiniz, zakona görə gərək mən bu saatda sizi dustaq edib Qalaya aparam. H e y d ə r b ə y. İxtiyar sənindir, naçalnik! S o n a x a n ı m (yeriyib naçalnikin ətəyin tutur). Qurbanın olum, məni öldür, onu aparma! Məni bisahib qoyma! N a ç a l n i k. Heydər bəy, bu kimdir? H e y d ə r b ə y. Naçalnik, bu mənim arvadımdır. Dünən toy edib gətirmişəm. Bu bədbəxtliyimə bais budur! N a ç a l n i k. Necə məgər? H e y d ə r b ə y. Naçalnik, biz bir-birimizi nəhayətdə sevirdik. İki il idi qovuşmaq həsrətin çəkirdik. Pul tapmırdım toy edim. Axır ki, qaçaq mal gətirib satdıq, qazancı ilə toy elədim, bunu gətirdim. Kaş öləydim, bu günü görməyəydim. S o n a x a n ı m. Başına dönüm, bizi padşahın başına çevir! Qul xatasız olmaz, ağa kərəmsiz. Yaz bu işi yuxarı bildir, bəlkə mənim göz yaşıma rəhm eləyələr. Mən dilimdən kağız verrəm ki, bundan sonra Heydər bəyi heç bir yaman işə qoymuyum. H e y d ə r bəy. Naçalnik, mən hazıram ki, bu təqsirimi öz qanım ilə Dağıstanda padşahın düşmənlərinin qabağında yuyam. N a ç a l n i k (murova). Vallah, yazığım gəlir bu biçarələri bir-birindən ayırmağa. Görəsən mən bu işi yuxarı bildirənədək buları zamına vermək olarmı? M u r o v. Olar. Ə s g ə r b ə y. Naçalnik, biz də düşmən qabağında qılınc çalmağa hazırıq! N a ç a l n i k (murova). Buları zamına ver, ta yuxarıdan cavab gəlincə. M u r o v. Baş üstə! Bu halda Hacı Qaranın arvadı T ü k ə z içəri girib, naçalnikin ayağına döşənib. T ü k ə z. Başına dönüm, mənim ərimi mənə ver! N a ç a l n i k (Hacı Qaraya). Kişi, dəxi qaçaq mala getməzsən ki? H a c ı Q a r a. Tövbə olsun, naçalnik! Tövbə, tövbə! Gecə-gündüz sənə dua edəcəyəm ki, məni bu əməldən qaytardın! N a ç a l n i k (murova). Bunu da zamına ver. M u r o v. Baş üstə! H a c ı Q a r a. Başına dönüm, bəs malım necə olsun? N a ç a l n i k. O barədə səbr elə. H a c ı Q a r a. Qurbanın olum, malım yetişməsə ölləm! N a ç a l n i k. Özün bil. Xəlil yüzbaşı, Hacı Qaranın nökərini və tuğluları da burax getsinlər. (Bəylərə). Sizin nəcabətinizə hərgiz layiq deyil ki, yaman əməllər ilə özünüzü bədnam edib ümənayi-dövlətin nəzərində xar və zəlil olasınız. Necə ki, oğurluq, elə də qaçaq mala getmək dövlət tərəfindən qadağandır. Padşahın əmrindən çıxan - allahın əmrindən çıxan kimidir. Allahın əmrindən çıxana o dünyada qəzəb yetişər, padşahın əmrindən çıxana bu dünyada; allahın əmrin bitirənə behişt var, padşahın əmrini bitirənə mərhəmət və şəfəqqət. Ümənayi-dövlətin rəhmi çoxdur, olur ki, sizin bu təqsirinizi bağışlayalar. Amma bundan sonra gərəkdir niyyəti-xalis ilə dövlətə sədaqətindiş olub, hər bir xüsusda, yaman xəyalları başınızdan çıxardasınız! B ə y l ə r. Can-baş ilə nəsihətini qəbul edirik, naçalnik. N a ç a l n i k (Sona xanımın əlindən tutub). Bax, sənin gözəlliyinə və göz yaşına Heydər bəyi səndən ayırmadım. Ondan yaxşı muğayat ol, genə bir pis iş tutmasın, ta yuxarıdan cavab gəlincə. S o n a x a n ı m. Mənim başım üstə, naçalnik! Arxayın ol! Özümü öldürrəm ki, onu yaman işə qoymanam. N a ç a l n i k. Çox-çox razıyam! Sənin zamınlığın hər kəsin zamınlığından etibarlıdır. Xudahafiz! (İstir getsin). H a c ı Q a r a. Başına dönüm, naçalnik, murovun yasavulları məni tutanda cibimdən yarım abbasımı çıxardıblar, buyur versinlər. N a ç a l n i k (murova). Buyur, bu saatda bunun pulunu versinlər! Yasavulların gərək belə əməlləri tərk ola! H a c ı Q a r a. Allah sənin ömür və dövlətini artıq eləsin, ağa! Nə qədər bədənimdə canım var, sənin bu şəfəqqətini unutmayacağam! Naçalnik uzaqlaşır, dalısınca da adamlar. Pərdə salınır. Tamam oldu.*/ [[Kateqoriya:Dramlar]] 1498 1561 2006-10-09T09:15:40Z Mehrdad 7 [[Zəşti mərdi-xəsis Hacı Qara]] adı dəyişildi. Yeni adı: [[Sərgüzəşti mərdi-xəsis (Hacı Qara)]]: islah #REDIRECT [[Sərgüzəşti mərdi-xəsis (Hacı Qara)]] 1499 1566 2006-10-09T09:44:29Z Mehrdad 7 [[Mirzə Fətəli Axundov]] adı dəyişildi. Yeni adı: [[Mirzə Fətəli Axundzadə]] #REDIRECT [[Mirzə Fətəli Axundzadə]] 1500 1577 2006-10-09T17:15:37Z Mehrdad 7 {| border="0" class="noprint" style="clear: right; border: solid #aaa 1px; margin: 0 0 1em 1em; font-size: 90%; background: #f9f9f9; width: 250px; padding: 4px; spacing: 0px; text-align: left; float: right;" |[[Image:Wikipedia.png|50px|none|Wikipedia logo]] | '''''[[Wikipedia:{{{1|{{PAGENAME}}}}}|{{{1|{{PAGENAME}}}}}]]''''' haqqında [[Wikipedia:Wikipedia|Vikipediya]], Açıq Ensiklopediaya baxin . |}<noinclude>[[Category:Vikiarası şablonlar]] [[en:Category:Interwiki link templates|Wikipedia]] [[ru:Template:Wikipedia]][[sv:Mall:Wikipedia]] </noinclude> 1501 1576 2006-10-09T15:13:39Z Mehrdad 7 {| style="width:100%; margin-bottom:5px; border:1px solid #BEA2A2; background:#E4D8D8;" |- <!-- Bu qismət İngilis Wikisoursa keçid verir ??? --- | style="width:20%; font-size:0.9em;" | ←[[Wikisource:Authors-{{{last_initial|}}}|Author Index: {{{last_initial|}}}]] --> | style="width:60%; text-align:center;" | '''{{{name}}}'''{{#if:{{{dates|}}}|<br />({{{dates}}})}} | style="width:20%;" | |} {| style="width:100%; border-bottom:1px solid #A88; background:#FFFBFC; font-size:0.9em;" |- | <!--Check for see-also links:-->{{#if:{{{commons_link|}}}{{{wikipedia_link|}}}{{{wikiquote_link|}}}|<span style="float:right; padding:2px; margin:0 0 0.5em 1em; border:1px solid #CCC;">Baxın: <!-- Wikipedia link: -->{{#if:{{{wikipedia_link|}}}|[[w:{{{wikipedia_link}}}|biography]]}}<!-- Wikicommons link: -->{{#if:{{{commons_link|}}}|{{#if:{{{wikipedia_link|}}}|,&#32;}}[[commons:{{{commons_link|}}}|media]]}}<!-- Wikiquote link: -->{{#if:{{{wikiquote_link|}}}|{{#if:{{{wikipedia_link|}}}{{{wikiquote_link|}}}|,&#32;}}[[wikiquote:{{{wikiquote_link}}}|quotes]]}}.</span>}} <!-- end see-also links -->{{{description|}}} |} {{#if:{{{image|}}}|[[Image:{{{image}}}|thumb|200px|{{#if:{{{image_caption|}}}|{{{image_caption}}}|{{{name|}}}}}]]}}<includeonly>[[Category:Yazıçılar|{{{last_initial}}}]] [[Category:Yazıçılar-{{{last_initial}}}|{{{last_initial}}}]]</includeonly><noinclude> [[cs:Šablona:Autorinfo]] [[en:Template:Author]] [[pt:Predefinição:Autor]] [[Kateqoriya:Məqalə şablonları|{{PAGENAME}}]]</noinclude> 1502 1583 2006-10-09T18:24:42Z Mehrdad 7 [[Kateqoriya:Ədəbiyyat]] 1503 1591 2006-10-18T06:19:42Z 203.23.27.1 <div dir="rtl" align="right" style="text-align: justify;font-family: Tahoma, Verdana, DejaVu Sans; font-size: 18px"> 1504 1587 2006-10-11T18:57:43Z Mehrdad 7 </div> 1505 1590 2006-10-18T06:19:06Z 203.23.27.1 {{Rtl}} حيدر بابايه سلام '''(۱)''' حيدربابا ، ايلديريملار شاخاندا سئللر ، سولار ، شاققيلدييوب آخاندا قيزلار اوْنا صف باغلييوب باخاندا سلام اولسون شوْکتوْزه ، ائلوزه ! منيم دا بير آديم گلسين ديلوزه '''(٢)''' حيدربابا ، کهليک لرون اوچاندا کوْل ديبينَّن دوْشان قالخوب ، قاچاندا باخچالارون چيچکلنوب ، آچاندا بيزدن ده بير مومکون اوْلسا ياد ائله آچيلميان اوْرکلرى شاد ائله '''(٣)''' بايرام يئلى چارداخلارى ييخاندا نوْروز گولى ، قارچيچکى ، چيخاندا آغ بولوتلار کينکلرين سيخاندا بيزدن ده بير ياد ائلييه ن ساغ اوْلسون دردلريميز قوْى ديّکلسين ، داغ اوْلسون '''(٤)''' حيدربابا ، گون دالووى داغلاسين ! اوزون گولسون ، بولاخلارون آغلاسين ! اوشاخلارون بير دسته گول باغلاسين ! يئل گلنده ، وئر گتيرسين بويانا بلکه منيم ياتميش بختيم اوْيانا '''(٥)''' حيدربابا ،‌ سنون اوزون آغ اوْلسون ! دؤرت بير يانون بولاغ اوْلسون باغ اوْلسون ! بيزدن سوْرا سنوْن باشون ساغ اوْلسون ! دوْنيا قضوْ-قدر ، اؤلوْم-ايتيمدى دوْنيا بوْيى اوْغولسوزدى ، يئتيمدى '''(٦)''' حيدربابا ، يوْلوم سنَّن کج اوْلدى عؤمروْم کئچدى ، گلممه ديم ، گئج اوْلدى هئچ بيلمه ديم گؤزللروْن نئج اوْلدى بيلمزيديم دؤنگه لر وار ،‌ دؤنوْم وار ايتگين ليک وار ، آيريليق وار ، اوْلوْم وار '''(٧)''' حيدربابا ، ايگيت اَمَک ايتيرمز عؤموْر کئچر ، افسوس بَرَه بيتيرمز نامرد اوْلان عؤمرى باشا يئتيرمز بيزد ، واللاه ، اونوتماريق سيزلرى گؤرنمسک حلال ائدوْن بيزلرى '''(٨)''' حيدربابا ، ميراژدر سَسلننده کَند ايچينه سسدن - کوْيدن دوْشنده عاشيق رستم سازين ديللنديرنده يادوندادى نه هؤلَسَک قاچارديم قوشلار تکين قاناد آچيب اوچارديم '''(٩)''' شنگيل آوا يوردى ، عاشيق آلماسى گاهدان گئدوب ، اوْردا قوْناق قالماسى داش آتماسى ، آلما ،‌ هيوا سالماسى قاليب شيرين يوخى کيمين ياديمدا اثر قويوب روحومدا ، هر زاديمدا '''(١٠)''' حيدربابا ، قورى گؤلوْن قازلارى گديکلرين سازاخ چالان سازلارى کَت کؤشنين پاييزلارى ، يازلارى بير سينما پرده سى دير گؤزوْمده تک اوْتوروب ، سئير ائده رم اؤزوْمده '''(١١)''' حيدربابا ،‌ قره چمن جاداسى چْووشلارين گَلَر سسى ، صداسى کربليا گئدنلرين قاداسى دوْشسون بو آج يوْلسوزلارين گؤزوْنه تمدّونون اويدوخ يالان سؤزوْنه '''(١٢)''' حيدربابا ، شيطان بيزى آزديريب محبتى اوْرکلردن قازديريب قره گوْنوْن سرنوشتين يازديريب ساليب خلقى بير-بيرينن جانينا باريشيغى بلشديريب قانينا '''(١٣)''' گؤز ياشينا باخان اوْلسا ، قان آخماز انسان اوْلان بئلينه خنجر تاخماز آمما حئييف کوْر توتدوغون بوراخماز بهشتيميز جهنّم اوْلماقدادير ! ذى حجّه ميز محرّم اوْلماقدادير ! '''(١٤)''' خزان يئلى يارپاخلارى تؤکنده بولوت داغدان يئنيب ، کنده چؤکنده شيخ الاسلام گؤزل سسين چکنده نيسگيللى سؤز اوْرکلره دَيَردى آغاشلار دا آللاها باش اَيَردى '''(١٥)''' داشلى بولاخ داش-قومونان دوْلماسين ! باخچالارى سارالماسين ، سوْلماسين ! اوْردان کئچن آتلى سوسوز اولماسين ! دينه بولاخ ، خيرون اوْلسون آخارسان افقلره خُمار-خُمار باخارسان '''(١٦)''' حيدر بابا ، داغين ، داشين ، سره سى کهليک اوْخور ، داليسيندا فره سى قوزولارين آغى ، بوْزى ، قره سى بير گئديديم داغ-دره لر اوزونى اوْخويئديم‌ « چوْبان ، قيتر قوزونى » '''(١٧)''' حيدر بابا ، سولى يئرين دوْزوْنده بولاخ قئنير چاى چمنين گؤزونده بولاغ اوْتى اوْزَر سويون اوْزوْنده گؤزل قوشلار اوْردان گليب ، گئچللر خلوتليوْب ، بولاخدان سو ايچللر '''(١٨)''' بيچين اوْستى ، سونبول بيچن اوْراخلار ايله بيل کى ، زوْلفى دارار داراخلار شکارچيلار بيلديرچينى سوْراخلار بيچين چيلر آيرانلارين ايچللر بيرهوشلانيب ، سوْننان دوروب ، بيچللر '''(١٩)''' حيدربابا ، کندين گوْنى باتاندا اوشاقلارون شامين ئييوب ، ياتاندا آى بولوتدان چيخوب ، قاش-گؤز آتاندا بيزدن ده بير سن اوْنلارا قصّه ده قصّه ميزده چوخلى غم و غصّه ده '''(٢٠)''' قارى ننه گئجه ناغيل دييَنده کوْلک قالخيب ، قاپ-باجانى دؤيَنده قورد گئچينين شنگوْلوْسون يينده من قاييديب ، بيرده اوشاق اوْلئيديم بير گوْل آچيب ، اوْندان سوْرا سوْلئيديم '''(٢١)''' عمّه جانين بال بلله سين ييه رديم سوْننان دوروب ، اوْس دوْنومى گييه رديم باخچالاردا تيرينگَنى دييه رديم آى اؤزومى اوْ ازديرن گوْنلريم ! آغاج مينيپ ، آت گزديرن گوْنلريم ! '''(٢٢)''' هَچى خالا چايدا پالتار يوواردى مَمَد صادق داملارينى سوواردى هئچ بيلمزديک داغدى ، داشدى ، دوواردى هريان گلدى شيلاغ آتيب ، آشارديق آللاه ، نه خوْش غمسيز-غمسيز ياشارديق '''(٢٣)''' شيخ الاسلام مُناجاتى دييه ردى مَشَدرحيم لبّاده نى گييه ردى مشْدآجلى بوْز باشلارى ييه ردى بيز خوْشودوق خيرات اوْلسون ، توْى اوْلسون فرق ائلَمَز ، هر نوْلاجاق ، قوْى اولسون '''(٢٤)''' ملک نياز ورنديلين سالاردى آتين چاپوپ قئيقاجيدان چالاردى قيرقى تکين گديک باشين آلاردى دوْلائيا قيزلار آچيپ پنجره پنجره لرده نه گؤزل منظره ! '''(٢٥)''' حيدربابا ، کندين توْيون توتاندا قيز-گلينلر ، حنا-پيلته ساتاندا بيگ گلينه دامنان آلما آتاندا منيم ده اوْ قيزلاروندا گؤزوم وار عاشيقلارين سازلاريندا سؤزوم وار '''(٢٦)''' حيدربابا ، بولاخلارين يارپيزى بوْستانلارين گوْل بَسَرى ، قارپيزى چرچيلرين آغ ناباتى ، ساققيزى ايندى ده وار داماغيمدا ، داد وئرر ايتگين گئدن گوْنلريمدن ياد وئرر '''(٢٧)''' بايراميدى ، گئجه قوشى اوخوردى آداخلى قيز ، بيگ جوْرابى توْخوردى هرکس شالين بير باجادان سوْخوردى آى نه گؤزل قايدادى شال ساللاماق ! بيگ شالينا بايرامليغين باغلاماق ! '''(٢٨)''' شال ايسته ديم منده ائوده آغلاديم بير شال آليب ، تئز بئليمه باغلاديم غلام گيله قاشديم ، شالى ساللاديم فاطمه خالا منه جوراب باغلادى خان ننه مى يادا ساليب ، آغلادى '''(٢٩)''' حيدربابا ، ميرزَممدين باخچاسى باخچالارين تورشا-شيرين آلچاسى گلينلرين دوْزمه لرى ، طاخچاسى هى دوْزوْلر گؤزلريمين رفينده خيمه وورار خاطره لر صفينده '''(٣٠)''' بايرام اوْلوب ، قيزيل پالچيق اَزَللر ناققيش ووروب ، اوتاقلارى بَزَللر طاخچالارا دوْزمه لرى دوْزللر قيز-گلينين فندقچاسى ، حناسى هَوَسله نر آناسى ، قايناناسى '''(٣١)''' باکى چى نين سؤزى ، سوْوى ، کاغيذى اينکلرين بولاماسى ، آغوزى چرشنبه نين گيردکانى ، مويزى قيزلار دييه ر « آتيل ماتيل چرشنبه آينا تکين بختيم آچيل چرشنبه » '''(٣٢)''' يومورتانى گؤيچک ، گوللى بوْيارديق چاققيشديريب ، سينانلارين سوْيارديق اوْيناماقدان بيرجه مگر دوْيارديق ؟ على منه ياشيل آشيق وئرردى ارضا منه نوروزگوْلى درردى '''(٣٣)''' نوْروز على خرمنده وَل سوْرردى گاهدان يئنوب ، کوْلشلرى کوْرردى داغدان دا بير چوْبان ايتى هوْرردى اوندا ، گؤردن ، اولاخ اياخ ساخلادى داغا باخيب ، قولاخلارين شاخلادى '''(٣٤)''' آخشام باشى ناخيرينان گلنده قوْدوخلارى چکيب ، ووراديق بنده ناخير گئچيب ، گئديب ، يئتنده کنده حيوانلارى چيلپاق مينيب ، قوْوارديق سؤز چيخسايدى ، سينه گريب ، سوْوارديق '''(٣٥)''' ياز گئجه سى چايدا سولار شاريلدار داش-قَيه لر سئلده آشيب خاريلدار قارانليقدا قوردون گؤزى پاريلدار ايتر ، گؤردوْن ، قوردى سئچيب ، اولاشدى قورددا ، گؤردوْن ، قالخيب ، گديکدن آشدى '''(٣٦)''' قيش گئجه سى طؤله لرين اوْتاغى کتليلرين اوْتوراغى ، ياتاغى بوخاريدا يانار اوْتون ياناغى شبچره سى ، گيردکانى ، ايده سى کنده باسار گوْلوْب - دانيشماق سسى '''(٣٧)''' شجاع خال اوْغلونون باکى سوْقتى دامدا قوران سماوارى ، صحبتى ياديمدادى شسلى قدى ، قامتى جؤنممه گين توْيى دؤندى ، ياس اوْلدى ننه قيزين بخت آيناسى کاس اوْلدى '''(٣٨)''' حيدربابا ، ننه قيزين گؤزلرى رخشنده نين شيرين-شيرين سؤزلرى ترکى دئديم اوْخوسونلار اؤزلرى بيلسينلر کى ، آدام گئدر ، آد قالار ياخشى-پيسدن آغيزدا بير داد قالار '''(٣٩)''' ياز قاباغى گوْن گوْنئيى دؤيَنده کند اوشاغى قار گوْلله سين سؤيَنده کوْرکچى لر داغدا کوْرک زوْيَنده منيم روحوم ، ايله بيلوْن اوْردادور کهليک کيمين باتيب ، قاليب ، قاردادور '''(٤٠)''' قارى ننه اوزاداندا ايشينى گوْن بولوتدا اَييرردى تشينى قورد قوْجاليب ، چکديرنده ديشينى سوْرى قالخيب ، دوْلائيدان آشاردى بايدالارين سوْتى آشيب ، داشاردى '''(٤١)''' خجّه سلطان عمّه ديشين قيساردى ملا باقر عم اوغلى تئز ميساردى تندير يانيب ، توْسسى ائوى باساردى چايدانيميز ارسين اوْسته قايناردى قوْورقاميز ساج ايچينده اوْيناردى '''(٤٢)''' بوْستان پوْزوب ، گتيررديک آشاغى دوْلدوريرديق ائوده تاختا-طاباغى تنديرلرده پيشيررديک قاباغى اؤزوْن ئييوْب ، توخوملارين چيتدارديق چوْخ يئمکدن ، لاپ آز قالا چاتدارديق '''(٤٣)''' ورزغان نان آرموت ساتان گلنده اوشاقلارين سسى دوْشردى کنده بيزده بوياننان ائشيديب ، بيلنده شيللاق آتيب ، بير قيشقريق سالارديق بوغدا وئريب ، آرموتلاردان آلارديق '''(٤٤)''' ميرزاتاغى نان گئجه گئتديک چايا من باخيرام سئلده بوْغولموش آيا بيردن ايشيق دوْشدى اوْتاى باخچايا اى واى دئديک قورددى ، قئيتديک قاشديق هئچ بيلمه ديک نه وقت کوْللوکدن آشديق '''(٤٥)''' حيدربابا ، آغاجلارون اوجالدى آمما حئييف ، جوانلارون قوْجالدى توْخليلارون آريخلييب ، آجالدى کؤلگه دؤندى ، گوْن باتدى ، قاش قَرَلدى قوردون گؤزى قارانليقدا بَرَلدى '''(٤٦)''' ائشيتميشم يانير آللاه چيراغى داير اوْلوب مسجديزوْن بولاغى راحت اوْلوب کندين ائوى ، اوشاغى منصورخانين الي-قوْلى وار اوْلسون هاردا قالسا ، آللاه اوْنا يار اوْلسون '''(٤٧)''' حيدربابا ، ملا ابراهيم وار ، يا يوْخ ؟ مکتب آچار ، اوْخور اوشاقلار ، يا يوْخ ؟ خرمن اوْستى مکتبى باغلار ،‌ يا يوْخ ؟ مندن آخوندا يتيررسن سلام ادبلى بير سلامِ مالاکلام '''(٤٨)''' خجّه سلطان عمّه گئديب تبريزه آمما ، نه تبريز ، کى گلممير بيزه بالام ، دورون قوْياخ گئداخ ائمميزه آقا اؤلدى ، تو فاقيميز داغيلدى قوْيون اوْلان ، ياد گئدوْبَن ساغيلدى '''(٤٩)''' حيدربابا ، دوْنيا يالان دوْنيادى سليماننان ، نوحدان قالان دوْنيادى اوغول دوْغان ، درده سالان دوْنيادى هر کيمسَيه هر نه وئريب ، آليبدى افلاطوننان بير قورى آد قاليبدى '''(٥٠)''' حيدربابا ، يار و يولداش دؤندوْلر بير-بير منى چؤلده قوْيوب ، چؤندوْلر چشمه لريم ، چيراخلاريم ، سؤندوْلر يامان يئرده گؤن دؤندى ، آخشام اوْلدى دوْنيا منه خرابه شام اوْلدى '''(٥١)''' عم اوْغلينان گئدن گئجه قيپچاغا آى کى چيخدى ، آتلار گلدى اوْيناغا ديرماشيرديق ، داغلان آشيرديق داغا مش ممى خان گؤى آتينى اوْيناتدى تفنگينى آشيردى ، شاققيلداتدى '''(٥٢)''' حيدربابا ، قره کوْلون دره سى خشگنابين يوْلى ، بندى ، بره سى اوْردا دوْشَر چيل کهليگين فره سى اوْردان گئچر يوردوموزون اؤزوْنه بيزده گئچک يوردوموزون سؤزوْنه '''(٥٣)''' خشگنابى يامان گوْنه کيم ساليب ؟ سيدلردن کيم قيريليب ، کيم قاليب ؟ آميرغفار دام-داشينى کيم آليب ؟ بولاخ گنه گليب ، گؤلى دوْلدورور ؟ ياقورويوب ، باخچالارى سوْلدورور ؟ '''(٥٤)''' آمير غفار سيدلرين تاجييدى شاهلار شکار ائتمه سى قيقاجييدى مَرده شيرين ، نامرده چوْخ آجييدى مظلوملارين حقّى اوْسته اَسَردى ظالم لرى قيليش تکين کَسَردى '''(٥٥)''' مير مصطفا دايى ، اوجابوْى بابا هيکللى ،ساققاللى ، توْلستوْى بابا ائيلردى ياس مجلسينى توْى بابا خشگنابين آبروسى ، اَردَمى مسجدلرين ، مجلسلرين گؤرکَمى '''(٥٦)''' مجدالسّادات گوْلردى باغلارکيمى گوْروْلدردى بولوتلى داغلارکيمى سؤز آغزيندا اريردى ياغلارکيمى آلنى آچيق ، ياخشى درين قاناردى ياشيل گؤزلر چيراغ تکين ياناردى '''(٥٧)''' منيم آتام سفره لى بير کيشييدى ائل اليندن توتماق اوْنون ايشييدى گؤزللرين آخره قالميشييدى اوْننان سوْرا دؤنرگه لر دؤنوْبلر محبّتين چيراخلارى سؤنوْبلر '''(٥٨)''' ميرصالحين دلى سوْلوق ائتمه سى مير عزيزين شيرين شاخسِى گئتمه سى ميرممّدين قورولماسى ، بيتمه سى ايندى دئسک ، احوالاتدى ، ناغيلدى گئچدى ، گئتدى ، ايتدى ، باتدى ، داغيلدى '''(٥٩)''' مير عبدوْلوْن آيناداقاش ياخماسى جؤجيلريندن قاشينين آخماسى بوْيلانماسى ، دام-دوواردان باخماسى شاه عبّاسين دوْربوْنى ، يادش بخير ! خشگنابين خوْش گوْنى ، يادش بخير ! '''(٦٠)''' ستاره عمّه نزيک لرى ياپاردى ميرقادر ده ، هر دم بيرين قاپاردى قاپيپ ، يئيوْب ، دايچاتکين چاپاردى گوْلمه ليدى اوْنون نزيک قاپپاسى عمّه مينده ارسينينين شاپپاسى '''(٦١)''' حيدربابا ، آمير حيدر نئينيوْر ؟ يقين گنه سماوارى قئينيوْر داى قوْجاليب ، آلت انگينن چئينيوْر قولاخ باتيب ، گؤزى گيريب قاشينا يازيق عمّه ، هاوا گليب باشينا '''(٦٢)''' خانم عمّه ميرعبدوْلوْن سؤزوْنى ائشيدنده ، ايه ر آغز-گؤزوْنى مَلْکامِدا وئرر اوْنون اؤزوْنى دعوالارين شوخلوغيلان قاتاللار اتى يئيوْب ، باشى آتيب ، ياتاللار '''(٦٣)''' فضّه خانم خشگنابين گوْلييدى آميريحيا عمقزينون قولييدى رُخساره آرتيستيدى ، سؤگوْلييدى سيّد حسين ، مير صالحى يانسيلار آميرجعفر غيرتلى دير ، قان سالار '''(٦٤)''' سحر تئزدن ناخيرچيلار گَلَردى قوْيون-قوزى دام باجادا مَلَردى عمّه جانيم کؤرپه لرين بَلَردى تنديرلرين قوْزاناردى توْسيسى چؤرکلرين گؤزل اييى ، ايسيسى '''(٦٥)''' گؤيرچينلر دسته قالخيب ، اوچاللار گوْن ساچاندا ، قيزيل پرده آچاللار قيزيل پرده آچيب ، ييغيب ، قاچاللار گوْن اوجاليب ، آرتارداغين جلالى طبيعتين جوانلانار جمالى '''(٦٦)''' حيدربابا ، قارلى داغلار آشاندا گئجه کروان يوْلون آزيب ، چاشاندا من هارداسام ، تهراندا يا کاشاندا اوزاقلاردان گؤزوم سئچر اوْنلارى خيال گليب ، آشيب ، گئچر اوْنلارى '''(٦٧)''' بير چيخئيديم دام قيه نين داشينا بير باخئيديم گئچميشينه ، ياشينا بير گورئيديم نه لر گلميش باشينا منده اْونون قارلاريلان آغلارديم قيش دوْندوران اوْرکلرى داغلارديم '''(٦٨)''' حيدربابا ، گوْل غنچه سى خنداندى آمما حئيف ، اوْرک غذاسى قاندى زندگانليق بير قارانليق زينداندى بو زيندانين دربچه سين آچان يوْخ بو دارليقدان بيرقورتولوب ، قاچان يوْخ '''(٦٩)''' حيدربابا گؤيلر بوْتوْن دوماندى گونلريميز بير-بيريندن ياماندى بير-بيروْزدن آيريلمايون ، آماندى ياخشيليغى اليميزدن آليبلار ياخشى بيزى يامان گوْنه ساليبلار '''(٧٠)''' بير سوْروشون بو قارقينميش فلکدن نه ايستيوْر بو قوردوغى کلکدن ؟ دينه گئچيرت اولدوزلارى الکدن قوْى تؤکوْلسوْن ، بو يئر اوْزى داغيلسين بو شيطانليق قورقوسى بير ييغيلسين '''(٧١)''' بير اوچئيديم بو چيرپينان يئلينن باغلاشئيديم داغدان آشان سئلينن آغلاشئيديم اوزاق دوْشَن ائلينن بير گؤرئيديم آيريليغى کيم سالدى اؤلکه ميزده کيم قيريلدى ، کيم قالدى '''(٧٢)''' من سنون تک داغا سالديم نَفَسى سنده قئيتر ، گوْيلره سال بوسَسى بايقوشوندا دار اوْلماسين قفسى بوردا بير شئر داردا قاليب ، باغيرير مروّت سيز انسانلارى چاغيرير '''(٧٣)''' حيدربابا ، غيرت قانون قاينارکن قره قوشلار سنَّن قوْپوپ ، قالخارکن اوْ سيلديريم داشلارينان اوْينارکن قوْزان ، منيم همّتيمى اوْردا گؤر اوردان اَييل ، قامتيمى داردا گؤر '''(٧٤)''' حيدربابا . گئجه دورنا گئچنده کوْراوْغلونون گؤزى قارا سئچنده قير آتينى مينيب ، کسيب ، بيچنده منده بوردان تئز مطلبه چاتمارام ايوز گليب ، چاتميونجان ياتمارام '''(٧٥)''' حيدربابا ، مرد اوْغوللار دوْغگينان نامردلرين بورونلارين اوْغگينان گديکلرده قوردلارى توت ، بوْغگينان قوْى قوزولار آيين-شايين اوْتلاسين قوْيونلارون قويروقلارين قاتلاسين '''(٧٦)''' حيدربابا ، سنوْن گؤيلوْن شاد اوْلسون دوْنيا وارکن ، آغزون دوْلى داد اوْلسون سنَّن گئچن تانيش اوْلسون ، ياد اوْلسون دينه منيم شاعر اوْغلوم شهريار بير عمر دوْر غم اوْستوْنه غم قالار {{-Rtl}} 1506 1671 2006-11-29T20:52:59Z Amd628 15 '''Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası''' Azərbaycan xalqı özünün çoxəsrlik dövlətçilik ən`ənələrini davam etdirərək, “Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyi haqqında” Konstitusiya Aktında əks olunan prinsipləri əsas götürərək, bütün cəmiyyətin və hər kəsin firavanlığının tə`min edilməsini arzulayaraq, ədalətin, azadlığın və təhlükəsizliyin bərqərar edilməsini istəyərək, keçmiş, indiki və gələcək nəsillər qarşısında öz məs`uliyyətini anlayaraq, suveren hüququndan istifadə edərək, təntənəli surətdə aşağıdakı niyyətlərini bəyan edir: * Azərbaycan dövlətinin müstəqilliyini, suverenliyini və ərazi bütövlüyünü qorumaq; * Konstitusiya çərçivəsində demokratik quruluşa tə`minat vermək; * vətəndaş cəmiyyətinin bərqərar edilməsinə nail olmaq; * xalqın iradəsinin ifadəsi kimi qanunların aliliyini tə`min edən hüquqi, dünyəvi dövlət qurmaq; * ədalətli iqtisadi və sosial qaydalara uyğun olaraq hamının layiqli həyat səviyyəsini tə`min etmək; * ümumbəşəri dəyərlərə sadiq olaraq bütün dünya xalqları ilə dostluq, sülh və əmin-amanlıq şəraitində yaşamaq və bu məqsədlə qarşılıqlı fəaliyyət göstərmək. Yuxarıda sadalanan ülvi niyyətlərlə ümumxalq səsverməsi — referendum yolu ilə bu Konstitusiya qəbul edilir. = Birinci bölmə = == '''Ümumi müddəalar''' == === 1-ci fəsil. Xalq hakimiyyəti === ==== Maddə 1. Hakimiyyətin mənbəyi ==== :I. Azərbaycan Respublikasında dövlət hakimiyyətinin yeganə mənbəyi Azərbaycan xalqıdır. :II. Azərbaycan xalqı Azərbaycan Respublikası ərazisində və ondan kənarda yaşayan, Azərbaycan dövlətinə və onun qanunlarına tabe sayılan Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarından ibarətdir; bu isə beynəlxalq hüquqla müəyyənləşdirilmiş normaları istisna etmir. ==== Maddə 2. Xalqın suverenliyi ==== :I. Sərbəst və müstəqil öz müqəddəratını həll etmək və öz idarəetmə formasını müəyyən etmək Azərbaycan xalqının suveren hüququdur. :II. Azərbaycan xalqı öz suveren hüququnu bilavasitə ümumxalq səsverməsi — referendum və ümumi, bərabər və birbaşa seçki hüququ əsasında sərbəst, gizli və şəxsi səsvermə yolu ilə seçilmiş nümayəndələri vasitəsilə həyata keçirir. ==== Maddə 3. Ümumxalq səsverməsi — referendum yolu ilə həll edilən məsələlər ==== :I. Azərbaycan xalqı öz hüquqları və mənafeləri ilə bağlı olan hər bir məsələni referendumla həll edə bilər. :II. Aşağıdakı məsələlər yalnız referendumla həll oluna bilər: ::1. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının qəbul edilməsi və ona dəyişikliklər edilməsi; ::2. Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədlərinin dəyişdirilməsi. ==== Maddə 4. Xalqı təmsil etmək hüququ ==== Xalqın seçdiyi səlahiyyətli nümayəndələrindən başqa heç kəsin xalqı təmsil etmək, xalqın adından danışmaq və xalqın adından müraciət etmək hüququ yoxdur. ==== Maddə 5. Xalqın vahidliyi ==== :I. Azərbaycan xalqı vahiddir. :II. Azərbaycan xalqının vahidliyi Azərbaycan dövlətinin təməlini təşkil edir. Azərbaycan Respublikası bütün Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının ümumi və bölünməz vətənidir. ==== Maddə 6. Hakimiyyətin mənimsənilməsinə yol verilməməsi. ==== :I. Azərbaycan xalqının heç bir hissəsi, sosial qrup, təşkilat və ya heç bir şəxs hakimiyyətin həyata keçirilməsi səlahiyyətini mənimsəyə bilməz. :II. Hakimiyyətin mənimsənilməsi xalqa qarşı ən ağır cinayətdir. === 2-ci fəsil. Dövlətin əsasları === ==== Maddə 7. Azərbaycan dövləti ==== :I. Azərbaycan dövləti demokratik, hüquqi, dünyəvi, unitar respublikadır. :II. Azərbaycan Respublikasında dövlət hakimiyyəti daxili məsələlərdə yalnız hüquqla, xarici məsələlərdə isə yalnız Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrdən irəli gələn müddəalarla məhdudlaşır. :III. Azərbaycan Respublikasında dövlət hakimiyyəti hakimiyyətlərin bölünməsi prinsipi əsasında təşkil edilir: * qanunvericilik hakimiyyətini Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi həyata keçirir; * icra hakimiyyəti Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə mənsubdur; * məhkəmə hakimiyyətini Azərbaycan Respublikasının məhkəmələri həyata keçirir. :IV. Bu Konstitusiyanın müddəalarına əsasən qanunvericilik, icra və məhkəmə hakimiyyətləri qarşılıqlı fəaliyyət göstərir və öz səlahiyyətləri çərçivəsində müstəqildirlər. ==== Maddə 8. Azərbaycan dövlətinin başçısı ==== :I. Azərbaycan dövlətinin başçısı Azərbaycan Respublikasının Prezidentidir. O, ölkənin daxilində və xarici münasibətlərdə Azərbaycan dövlətini təmsil edir. :II. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Azərbaycan xalqının vahidliyini təcəssüm etdirir və Azərbaycan dövlətçiliyinin varisliyini tə`min edir. :III. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Azərbaycan dövlətinin müstəqilliyinin, ərazi bütövlüyünün və Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrə riayət olunmasının tə`minatçısıdır. :IV. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti məhkəmə hakimiyyətinin müstəqilliyinin tə`minatçısıdır. ==== Maddə 9. Silahlı Qüvvələr ==== :I. Azərbaycan Respublikası öz təhlükəsizliyini və müdafiəsini tə`min etmək məqsədi ilə Silahlı Qüvvələr və başqa silahlı birləşmələr yaradır. :II. Azərbaycan Respublikası başqa dövlətlərin müstəqilliyinə qəsd vasitəsi kimi və beynəlxalq münaqişələrin həlli üsulu kimi müharibəni rədd edir. :III. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin Ali Baş Komandanıdır. ==== Maddə 10. Beynəlxalq münasibətlərin prinsipləri ==== Azərbaycan Respublikası başqa dövlətlərlə münasibətlərini hamılıqla qəbul edilmiş beynəlxalq hüquq normalarında nəzərdə tutulan prinsiplər əsasında qurur. ==== Maddə 11. Ərazi ==== :I. Azərbaycan Respublikasının ərazisi vahiddir, toxunulmazdır və bölünməzdir. :II. Azərbaycan Respublikasının daxili suları, Xəzər dənizinin (gölünün) Azərbaycan Respublikasına mənsub olan bölməsi, Azərbaycan Respublikasının üzərindəki hava məkanı Azərbaycan Respublikası ərazisinin tərkib hissəsidir. :III. Azərbaycan Respublikasının ərazisi özgəninkiləşdirilə bilməz. Azərbaycan Respublikası öz ərazisinin heç bir hissəsini heç bir şəkildə kimsəyə vermir; yalnız Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin qərarı ilə Azərbaycanın bütün əhalisi arasında referendum keçirmək yolu ilə Azərbaycan xalqının iradəsi əsasında dövlət sərhədləri dəyişdirilə bilər. ==== Maddə 12. Dövlətin ali məqsədi ==== :I. İnsan və vətəndaş hüquqlarının və azadlıqlarının tə`min edilməsi dövlətin ali məqsədidir. :II. Bu Konstitusiyada sadalanan insan və vətəndaş hüquqları və azadlıqları Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrə uyğun tətbiq edilir. ==== Maddə 13. Mülkiyyət ==== :I. Azərbaycan Respublikasında mülkiyyət toxunulmazdır və dövlət tərəfindən müdafiə olunur. :II. Mülkiyyət dövlət mülkiyyəti, xüsusi mülkiyyət və bələdiyyə mülkiyyəti növündə ola bilər. :III. Mülkiyyətdən insan və vətəndaş hüquqları və azadlıqları, cəmiyyətin və dövlətin mənafeləri, şəxsiyyətin ləyaqəti əleyhinə istifadə edilə bilməz. ==== Maddə 14. Təbii ehtiyatlar ==== Təbii ehtiyatlar hər hansı fiziki və ya hüquqi şəxslərin hüquqlarına və mənafelərinə xələl gətirmədən Azərbaycan Respublikasına mənsubdur. ==== Maddə 15. İqtisadi inkişaf və dövlət ==== :I. Azərbaycan Respublikasında iqtisadiyyatın inkişafı müxtəlif mülkiyyət növlərinə əsaslanaraq xalqın rifahının yüksəldilməsinə xidmət edir. :II. Azərbaycan dövləti bazar münasibətləri əsasında iqtisadiyyatın inkişafına şərait yaradır, azad sahibkarlığa tə`minat verir, iqtisadi münasibətlərdə inhisarçılığa və haqsız rəqabətə yol vermir. ==== Maddə 16. Sosial inkişaf və dövlət ==== :I. Azərbaycan dövləti xalqın və hər bir vətəndaşın rifahının yüksəldilməsi, onun sosial müdafiəsi və layiqli həyat səviyyəsi qayğısına qalır. :II. Azərbaycan dövləti mədəniyyətin, təhsilin, səhiyyənin, elmin, incəsənətin inkişafına yardım göstərir, ölkənin təbiətini, xalqın tarixi, maddi və mə`nəvi irsini qoruyur. ==== Maddə 17. Ailə və dövlət ==== :I. Cəmiyyətin əsas özəyi kimi ailə dövlətin xüsusi himayəsindədir. :II. Uşaqların qayğısına qalmaq və onları tərbiyə etmək valideynlərin borcudur. Bu borcun yerinə yetirilməsinə dövlət nəzarət edir. ==== Maddə 18. Din və dövlət ==== :I. Azərbaycan Respublikasında din dövlətdən ayrıdır. Bütün dini e`tiqadlar qanun qarşısında bərabərdir. :II. İnsan ləyaqətini alçaldan və ya insanpərvərlik prinsiplərinə zidd olan dinlərin yayılması və təbliği qadağandır. :III. Dövlət təhsil sistemi dünyəvi xarakter daşıyır. ==== Maddə 19. Pul vahidi ==== :I. Azərbaycan Respublikasının pul vahidi manatdır. :II. Pul nişanlarının tədavülə buraxılması və tədavüldən çıxarılması hüququ yalnız Milli Banka mənsubdur. Azərbaycan Respublikasının Milli Bankı dövlətin müstəsna mülkiyyətindədir. :III. Azərbaycan Respublikasının ərazisində manatdan başqa pul vahidlərinin ödəniş vasitəsi kimi işlədilməsi qadağandır. ==== Maddə 20. Dövlətin borclarına qoyulan məhdudiyyətlər ==== Azərbaycan dövlətinə qarşı qiyama və ya dövlət çevrilişinə kömək məqsədi ilə alınmış borclar Azərbaycan Respublikası tərəfindən öhdəlik kimi qəbul edilə və ödənilə bilməz. ==== Maddə 21. Dövlət dili ==== :I. Azərbaycan Respublikasının dövlət dili Azərbaycan dilidir. Azərbaycan Respublikası Azərbaycan dilinin inkişafını tə`min edir. :II. Azərbaycan Respublikası əhalinin danışdığı başqa dillərin sərbəst işlədilməsini və inkişafını tə`min edir. ==== Maddə 22. Paytaxt ==== Azərbaycan Respublikasının paytaxtı Bakı şəhəridir. ==== Maddə 23. Azərbaycan dövlətinin rəmzləri ==== :I. Azərbaycan Respublikasının dövlət rəmzləri Azərbaycan Respublikasının Dövlət bayrağı, Azərbaycan Respublikasının Dövlət gerbi və Azərbaycan Respublikasının Dövlət Himnidir. :II. Azərbaycan Respublikasının Dövlət bayrağı bərabər enli üç üfqi zolaqdan ibarətdir. Yuxarı zolaq mavi, orta zolaq qırmızı, aşağı zolaq yaşıl rəngdədir və qırmızı zolağın ortasında bayrağın hər iki üzündə ağ rəngli aypara ilə səkkizguşəli ulduz təsvir edilmişdir. Bayrağın eninin uzunluğuna nisbəti 1:2-dir. :III. Azərbaycan Respublikası Dövlət bayrağının və Azərbaycan Respublikası Dövlət gerbinin təsviri, Azərbaycan Respublikası Dövlət Himninin musiqisi və mətni Konstitusiya Qanunu ilə müəyyən edilir. = İkinci bölmə = == Əsas hüquqlar, azadlıqlar və vəzifələr == === 3-cü fəsil. Əsas insan və vətəndaş hüquqları və azadlıqları === ==== Maddə 24. İnsan və vətəndaş hüquqlarının və azadlıqlarının əsas prinsipi ==== :I. Hər kəsin doğulduğu andan toxunulmaz, pozulmaz və ayrılmaz hüquqları və azadlıqları vardır. :II. Hüquqlar və azadlıqlar hər kəsin cəmiyyət və başqa şəxslər qarşısında məs`uliyyətini və vəzifələrini də əhatə edir. ==== Maddə 25. Bərabərlik hüququ ==== :I. Hamı qanun və məhkəmə qarşısında bərabərdir. :II. Kişi ilə qadının eyni hüquqları və azadlıqları vardır. :III. Dövlət irqindən, milliyyətindən, dinindən, dilindən, cinsindən, mənşəyindən, əmlak vəziyyətindən, qulluq mövqeyindən, əqidəsindən, siyasi partiyalara, həmkarlar ittifaqlarına və digər ictimai birliklərə mənsubiyyətindən asılı olmayaraq hər kəsin hüquq və azadlıqlarının bərabərliyinə tə`minat verir. İnsan və vətəndaş hüquqlarını və azadlıqlarını irqi, milli, dini, dil, cinsi, mənşəyi, əqidə, siyasi və sosial mənsubiyyətə görə məhdudlaşdırmaq qadağandır. ==== Maddə 26. İnsan və vətəndaş hüquqlarının və azadlıqlarının müdafiəsi ==== :I. Hər kəsin qanunla qadağan olunmayan üsul və vasitələrlə öz hüquqlarını və azadlıqlarını müdafiə etmək hüququ vardır. :II. Dövlət hər kəsin hüquqlarının və azadlıqlarının müdafiəsinə tə`minat verir. ==== Maddə 27. Yaşamaq hüququ ==== :I. hər kəsin yaşamaq hüququ vardır. :II. Dövlətə silahlı basqın zamanı düşmən əsgərlərinin öldürülməsi, məhkəmənin qanuni qüvvəyə minmiş hökmünə əsasən ölüm cəzasının tətbiqi və qanunla nəzərdə tutulmuş digir hallar istisna olmaqla hər bir şəxsin yaşamaq hüququ toxunulmazdır. :III. Müstəsna cəza tədbiri kimi ölüm cəzası, tam ləğv edilənədək, yalnız dövlətə, insan həyatına və sağlamlığına qarşı xüsusilə ağır cinayətlərə görə qanunla müəyyən edilə bilər. :IV. Qanunla nəzərdə tutulmuş zəruri müdafiə, son zərurət, cinayətkarın yaxalanması və tutulması, həbsdə olanın həbs yerindən qaçmasının qarşısının alınması, dövlətə qarşı qiyamın yatırılması və ya dövlət çevrilişinin qarşısının alınması, fövqəl`adə və hərbi vəziyyət zamanı səlahiyyətli şəxsin verdiyi əmrin yerinə yetirilməsi, ölkəyə silahlı basqın edilməsi halları istisna olmaqla insana qarşı silah işlədilməsinə yol verilmir. ==== Maddə 28. Azadlıq hüququ ==== :I. Hər kəsin azadlıq hüququ vardır. :II. Azadlıq hüququ yalnız qanunla nəzərdə tutulmuş qaydada tutulma, həbsəalma və ya azadlıqdan məhrumetmə yolu ilə məhdudlaşdırıla bilər. :III. Qanuni surətdə Azərbaycan Respublikasının ərazisində olan hər kəs sərbəst hərəkət edə bilər, özünə yaşayış yeri seçə bilər və Azərbaycan Respublikasının ərazisindən kənara gedə bilər. :IV. Azərbaycan Respublikası vətəndaşının hər zaman maneəsiz öz ölkəsinə qayıtmaq hüququ vardır. ==== Maddə 29. Mülkiyyət huququ ==== :I. Hər kəsin mülkiyyət hüququ vardır. :II. Mülkiyyətin heç bir növünə üstünlük verilmir. Mülkiyyət hüququ, o cümlədən xüsusi mülkiyyət hüququ qanunla qorunur. :III. Hər kəsin mülkiyyətində daşınar və daşınmaz əmlak ola bilər. Mülkiyyət hüququ mülkiyyətçinin təkbaşına və ya başqaları ilə birlikdə əmlaka sahib olmaq, əmlakdan istifadə etmək və onun barəsində sərəncam vermək hüquqlarından ibarətdir. :IV. Heç kəs məhkəmənin qərarı olmadan mülkiyyətindən məhrum edilə bilməz. Əmlakın tam müsadirəsinə yol verilmir. Dövlət ehtiyacları və ya ictimai ehtiyaclar üçün mülkiyyətin özgəninkiləşdirilməsinə yalnız qabaqcadan onun dəyərini ədalətli ödəmək şərti ilə yol verilə bilər. :V. Dövlət vərəsəlik hüququna tə`minat verir. ==== Maddə 30. Əqli mülkiyyət hüququ ==== :I. Hər kəsin əqli mülkiyyət hüququ vardır. :II. Müəlliflik hüququ, ixtiraçılıq hüququ və əqli mülkiyyət hüququnun başqa növləri qanunla qorunur. ==== Maddə 31. Təhlükəsiz yaşamaq hüququ ==== :I. Hər kəsin təhlükəsiz yaşamaq hüququ vardır. :II. Qanunla nəzərdə tutulmuş hallar istisna olmaqla, şəxsin həyatına, fiziki və mə`nəvi sağlamlığına, mülkiyyətinə, mənzilinə qəsd etmək, ona qarşı zor işlətmək qadağandır. ==== Maddə 32. Şəxsi toxunulmazlıq hüququ ==== :I. Hər kəsin şəxsi toxunulmazlıq hüququ vardır. :II. Hər kəsin şəxsi və ailə həyatının sirrini saxlamaq hüququ vardır. Qanunla nəzərdə tutulan hallardan başqa şəxsi həyata müdaxilə etmək qadağandır. :III. Öz razılığı olmadan kimsənin şəxsi həyatı haqqında mə`lumatın toplanılmasına, saxlanılmasına, istifadəsinə və yayılmasına yol verilmir. :IV. Hər kəsin yazışma, telefon danışıqları, poçt, teleqraf və digər rabitə vasitələri ilə ötürülən mə`lumatın sirrini saxlamaq hüququna dövlət tə`minat verir. Bu hüquq qanunla nəzərdə tutulmuş qaydada cinayətin qarşısını almaqdan və ya cinayət işinin istintaqı zamanı həqiqəti üzə çıxarmaqdan ötrü məhdudlaşdırıla bilər. ==== Maddə 33. Mənzil toxunulmazlığı hüququ ==== :I. Hər kəsin mənzil toxunulmazlığı hüququ vardır. :II. Qanunla müəyyən edilmiş hallar və ya məhkəmə qərarı istisna olmaqla mənzildə yaşayanların iradəsi ziddinə heç kəs mənzilə daxil ola bilməz. ==== Maddə 34. Nikah hüququ ==== :I. Hər kəsin qanunla nəzərdə tutulmuş yaşa çatdıqda ailə qurmaq hüququ vardır. :II. Nikah könüllü razılıq əsasında bağlanılır. Heç kəs zorla evləndirilə (ərə verilə) bilməz. :III. Nikah və ailə dövlətin himayəsindədir. Analıq, atalıq, uşaqlıq qanunla mühafizə edilir. Dövlət çoxuşaqlı ailələrə yardım göstərir. :IV. Ər ilə arvadın hüquqları bərabərdir. Uşaqlara qayğı göstərmək, onları tərbiyə etmək valideynlərin həm hüququ, həm də borcudur. :V. Valideynlərə hörmət etmək, onların qayğısına qalmaq uşaqların borcudur. 18 yaşına çatmış əmək qabiliyyətli uşaqlar əmək qabiliyyəti olmayan valideynlərini saxlamağa borcludurlar. ==== Maddə 35. Əmək hüququ ==== :I. Əmək fərdi və ictimai rifahın əsasıdır. :II. Hər kəsin əməyə olan qabiliyyəti əsasında sərbəst surətdə özünə fəaliyyət növü, peşə, məşğuliyyət və iş yeri seçmək hüququ vardır. :III. Heç kəs zorla işlədilə bilməz. :IV. Əmək müqavilələri sərbəst bağlanılır. Heç kəs əmək müqaviləsi bağlamağa məcbur edilə bilməz. :V. Məhkəmə qərarı əsasında şərtləri və müddətləri qanunla nəzərdə tutulan məcburi əməyə cəlb etmək, hərbi xidmət zamanı səlahiyyətli şəxslərin əmrlərinin yerinə yetirilməsi ilə əlaqədar işlətmək, fövqəl`adə vəziyyət və hərbi vəziyyət zamanı vətəndaşlara tələb olunan işləri gördürmək hallarına yol verilir. :VI. Hər kəsin təhlükəsiz və sağlam şəraitdə işləmək, heç bir ayrı-seçkilik qoyulmadan öz işinə görə dövlətin müəyyənləşdirdiyi minimum əmək haqqı miqdarından az olmayan haqq almaq hüququ vardır. :VII. İşsizlərin dövlətdən sosial müavinət almaq hüququ vardır. :VIII. Dövlət işsizliyin aradan qaldırılması üçün bütün imkanlarından istifadə edir. ==== Maddə 36. Tə`til hüququ ==== :I. Hər kəsin təkbaşına və ya başqaları ilə birlikdə tə`til etmək hüququ vardır. :II. Əmək müqaviləsi əsasında işləyənlərin tə`til etmək hüququ yalnız qanunla nəzərdə tutulmuş hallarda məhdudlaşdırıla bilər. Azərbaycan Respublikasının Silahlı Qüvvələrində və digər silahlı birləşmələrdə xidmət edən hərbi qulluqçular və mülki şəxslər tə`til edə bilməzlər. :III. Fərdi və kollektiv əmək mübahisələri qanunla müəyyənləşdirilmiş qaydada həll edilir. ==== Maddə 37. İstirahət hüququ ==== :I. Hər kəsin istirahət hüququ vardır. :II. Əmək müqaviləsi ilə işləyənlərə qanunla müəyyən edilmiş, lakin gündə 8 saatdan artıq olmayan iş günü, istirahət və bayram günləri, ildə azı bir dəfə 21 təqvim günündən az olmayan ödənişli mə`zuniyyət verilməsi tə`min edilir. Maddə 38. Sosial tə`minat hüququ ==== Maddə 38. Sosial təminat hüququ ==== :I. Hər kəsin sosial tə`minat hüququ vardır. :II. Yardıma möhtac olanlara kömək etmək, ilk növbədə, onların ailə üzvlərinin borcudur. :III. Hər kəs qanunla müəyyən edilmiş yaş həddinə çatdıqda, xəstəliyinə, əlilliyinə, ailə başçısını itirdiyinə, əmək qabiliyyətini itirdiyinə, işsizliyə görə və qanunla nəzərdə tutulmuş digər hallarda sosial tə`minat almaq hüququna malikdir. :IV. Təqaüdlərin və sosial müavinətlərin minimum məbləği qanunla müəyyən edilir. :V. Dövlət xeyriyyəçilik fəaliyyətinin, könüllü sosial sığortanın və sosial tə`minatın başqa növlərinin inkişafı üçün imkanlar yaradır. ==== Maddə 39. Sağlam ətraf mühitdə yaşamaq hüququ ==== :I. Hər kəsin sağlam ətraf mühitdə yaşamaq hüququ vardır. :II. Hər kəsin ətraf mühitin əsl vəziyyəti haqqında mə`lumat toplamaq və ekoloci hüquqpozma ilə əlaqədar onun sağlamlığına və əmlakına vurulmuş zərərin əvəzini almaq hüququ vardır. ==== Maddə 40. Mədəniyyət hüququ ==== :I. Hər kəsin mədəni həyatda iştirak etmək, mədəniyyət tə`sisatlarından və mədəni sərvətlərdən istifadə etmək hüququ vardır. :II. Hər kəs tarixi, mədəni və mə`nəvi irsə hörmətlə yanaşmalı, ona qayğı göstərməli, tarix və mədəniyyət abidələrini qorumalıdır. ==== Maddə 41. Sağlamlığın qorunması hüququ ==== :I. Hər kəsin sağlamlığını qorumaq və tibbi yardım almaq hüququ vardır. :II. Dövlət müxtəlif mülkiyyət növləri əsasında fəaliyyət göstərən səhiyyənin bütün növlərinin inkişafı üçün zəruri tədbirlər görür, sanitariya-epidemiologiya salamatlığına tə`minat verir, tibbi sığortanın müxtəlif növləri üçün imkanlar yaradır. :III. İnsanların həyatı və sağlamlığı üçün təhlükə törədən faktları və halları gizlədən vəzifəli şəxslər qanun əsasında məs`uliyyətə cəlb edilirlər. ==== Maddə 42. Təhsil hüququ ==== :I. Hər bir vətəndaşın təhsil almaq hüququ vardır. :II. Dövlət pulsuz icbari ümumi orta təhsil almaq hüququnu tə`min edir. :III. Təhsil sisteminə dövlət tərəfindən nəzarət edilir. :IV. Maddi vəziyyətindən asılı olmayaraq iste`dadlı şəxslərin təhsili davam etdirməsinə dövlət zəmanət verir. :V. Dövlət minimum təhsil standartlarını müəyyən edir. ==== Maddə 43. Mənzil hüququ ==== :I. Heç kəs yaşadığı mənzildən qanunsuz məhrum edilə bilməz. :II. Dövlət yaşayış binalarının və evlərin tikintisinə rəvac verir, insanların mənzil hüququnu gerçəkləşdirmək üçün xüsusi tədbirlər görür. ==== Maddə 44. Milli mənsubiyyət hüququ ==== :I. Hər kəsin milli mənsubiyyətini qoruyub saxlamaq hüququ vardır. :II. Heç kəs milli mənsubiyyətini dəyişdirməyə məcbur edilə bilməz. ==== Maddə 45. Ana dilindən istifadə hüququ ==== :I. Hər kəsin ana dilindən istifadə etmək hüququ vardır. Hər kəsin istədiyi dildə tərbiyə və təhsil almaq, yaradıcılıqla məşğul olmaq hüququ vardır. :II. Heç kəs ana dilindən istifadə hüququndan məhrum edilə bilməz. ==== Maddə 46. Şərəf və ləyaqətin müdafiəsi hüququ ==== :I. Hər kəsin öz şərəf və ləyaqətini müdafiə etmək hüququ vardır. :II. Şəxsiyyətin ləyaqəti dövlət tərəfindən qorunur. Heç bir hal şəxsiyyətin ləyaqətinin alçaldılmasına əsas verə bilməz. :III. Heç kəsə işgəncə və əzab verilə bilməz. Heç kəs insan ləyaqətini alçaldan rəftara və ya cəzaya mə`ruz qala bilməz. Özünün könüllü razılığı olmadan heç kəsin üzərində tibbi, elmi və başqa təcrübələr aparıla bilməz. ==== Maddə 47. Fikir və söz azadlığı ==== :I. Hər kəsin fikir və söz azadlığı vardır. :II. Heç kəs öz fikir və əqidəsini açıqlamağa və ya fikir və əqidəsindən dönməyə məcbur edilə bilməz. :III. İrqi, milli, dini, sosial ədavət və düşmənçilik oyadan təşviqat və təbliğata yol verilmir. ==== Maddə 48. Vicdan azadlığı ==== :I. Hər kəsin vicdan azadlığı vardır. :II. Hər kəsin dinə münasibətini müstəqil müəyyənləşdirmək, hər hansı dinə təkbaşına və ya başqaları ilə birlikdə e`tiqad etmək, yaxud heç bir dinə e`tiqad etməmək, dinə münasibəti ilə bağlı əqidəsini ifadə etmək və yaymaq hüququ vardır. :III. Dini mərasimlərin yerinə yetirilməsi, ictimai qaydanı pozmursa və ya ictimai əxlaqa zidd deyildirsə, sərbəstdir. :IV. Dini e`tiqad və ya əqidə hüquq pozuntusuna bəraət qazandırmır. ==== Maddə 49. Sərbəst toplaşmaq azadlığı ==== :I. Hər kəsin başqaları ilə birlikdə sərbəst toplaşmaq azadlığı vardır. :II. Hər kəsin başqaları ilə birlikdə müvafiq dövlət orqanlarını qabaqcadan xəbərdar etməklə dinc, silahsız yığışmaq, yığıncaqlar, mitinqlər, nümayişlər, küçə yürüşləri keçirmək, piketlər düzəltmək hüququ vardır. ==== Maddə 50. Mə`lumat azadlığı ==== :I. Hər kəsin qanuni yolla istədiyi mə`lumatı axtarmaq, əldə etmək, ötürmək, hazırlamaq və yaymaq azadlığı vardır. :II. Kütləvi informasiyanın azadlığına tə`minat verilir. Kütləvi informasiya vasitələrində, o cümlədən mətbuatda dövlət senzurası qadağandır. ==== Maddə 51. Yaradıcılıq azadlığı ==== :I. Hər kəsin yaradıcılıq azadlığı vardır. :II. Dövlət ədəbi-bədii, elmi-texniki və başqa yaradıcılıq növlərinin azad həyata keçirilməsinə tə`minat verir. ==== Maddə 52. Vətəndaşlıq hüququ ==== Azərbaycan dövlətinə mənsub olan, onunla siyasi və hüquqi bağlılığı, habelə qarşılıqlı hüquq və vəzifələri olan şəxs Azərbaycan Respublikasının vətəndaşıdır. Azərbaycan Respublikasının ərazisində və ya Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlarından doğulmuş şəxs Azərbaycan Respublikasının vətəndaşıdır. Valideynlərindən biri Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı olan şəxs Azərbaycan Respublikasının vətəndaşıdır. ==== Maddə 53. Vətəndaşlıq hüququnun tə`minatı ==== :I. Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı heç bir halda Azərbaycan Respublikası vətəndaşlığından məhrum edilə bilməz. :II. Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı heç bir halda Azərbaycan Respublikasından qovula və ya xarici dövlətə verilə bilməz. :III. Azərbaycan Respublikası onun ərazisindən kənarda müvəqqəti və ya daimi yaşayan Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının hüquqi müdafiəsinə tə`minat verir və onlara hamilik edir. ==== Maddə 54. Cəmiyyətin və dövlətin siyasi həyatında iştirak hüququ ==== :I. Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının cəmiyyətin və dövlətin siyasi həyatında maneəsiz iştirak etmək hüququ vardır. :II. Dövlətə qarşı qiyama və ya dövlət çevrilişinə müstəqil müqavimət göstərmək Azərbaycan Respublikasının hər bir vətəndaşının hüququdur. ==== Maddə 55. Dövlətin idarə olunmasında iştirak etmək hüququ ==== :I. Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının dövlətin idarə olunmasında iştirak etmək hüququ vardır. Bu hüququ onlar bilavasitə və ya nümayəndələr vasitəsilə həyata keçirə bilərlər. :II. Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları dövlət orqanlarında qulluq etmək imkanına malikdirlər. Dövlət orqanlarının vəzifəli şəxsləri Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları sırasından tə`yin edilirlər. Əcnəbilər və vətəndaşlığı olmayan şəxslər dövlət qulluğuna qanunla müəyyənləşdirilmiş qaydada qəbul edilə bilərlər. ==== Maddə 56. Seçki hüququ ==== :I. Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının dövlət orqanlarına seçmək və seçilmək, habelə referendumda iştirak etmək hüququ vardır. :II. Məhkəmənin qərarı ilə fəaliyyət qabiliyyətsizliyi təsdiq olunmuş şəxslərin seçkilərdə, habelə referendumda iştirak etmək hüququ yoxdur. :III. Hərbi qulluqçuların, hakimlərin, dövlət mə`murlarının, din xadimlərinin, məhkəmənin hökmü ilə azadlıqdan məhrum edilmiş şəxslərin bu Konstitusiyada və qanunda nəzərdə tutulan digər şəxslərin seçkilərdə iştirak etmək hüququ qanunla məhdudlaşdırıla bilər. ==== Maddə 57. Müraciət etmək hüququ ==== :I. Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının dövlət orqanlarına şəxsən müraciət etmək, habelə fərdi və kollektiv yazılı müraciətlər göndərmək hüququ vardır. Hər bir müraciətə qanunla müəyyən edilmiş qaydada və müddətlərdə yazılı cavab verilməlidir. :II. Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının dövlət orqanlarının və onların vəzifəli şəxslərinin, siyasi partiyaların, həmkarlar ittifaqlarının və digər ictimai birliklərin, habelə ayrı-ayrı vətəndaşların fəaliyyətini və ya işini tənqid etmək hüququ vardır. Tənqidə görə tə`qib qadağandır. Təhqir və böhtan tənqid sayıla bilməz. ==== Maddə 58. Birləşmək hüququ ==== :I. Hər kəsin başqaları ilə birləşmək hüququ vardır. :II. Hər kəs istənilən birlik, o cümlədən siyasi partiya, həmkarlar ittifaqı və digər ictimai birlik yaratmaq və ya mövcud birliyə daxil olmaq hüququna malikdir. Bütün birliklərin sərbəst fəaliyyətinə tə`minat verilir. :III. Heç kəs hər hansı birliyə daxil olmağa və ya onun üzvlüyündə qalmağa məcbur edilə bilməz. :IV. Azərbaycan Respublikasının bütün ərazisində və ya hər hansı hissəsində qanuni dövlət hakimiyyətini zorla devirmək məqsədi güdən birliklər qadağandır. Konstitusiyanı və qanunları pozan birliklərin fəaliyyətinə yalnız məhkəmə qaydasında xitam verilə bilər. ==== Maddə 59. Azad sahibkarlıq hüququ ==== Hər kəs qanunla nəzərdə tutulmuş qaydada öz imkanlarından, qabiliyyətindən və əmlakından sərbəst istifadə edərək təkbaşına və ya başqaları ilə birlikdə azad sahibkarlıq fəaliyyəti və ya qanunla qadağan edilməmiş digər iqtisadi fəaliyyət növü ilə məşğul ola bilər. ==== Maddə 60. Hüquq və azadlıqların məhkəmə tə`minatı ==== :I. Hər kəsin hüquq və azadlıqlarının məhkəmədə müdafiəsinə tə`minat verilir. :II. Hər kəs dövlət orqanlarının, siyasi partiyaların, həmkarlar ittifaqlarının və digər ictimai birliklərin, vəzifəli şəxslərin qərar və hərəkətlərindən (yaxud hərəkətsizliyindən) məhkəməyə şikayət edə bilər. ==== Maddə 61. Hüquqi yardım almaq hüququ ==== :I. Hər kəsin yüksək keyfiyyətli hüquqi yardım almaq hüququ vardır. :II. Qanunla nəzərdə tutulmuş hallarda hüquqi yardım ödənişsiz, dövlət hesabına göstərilir. :III. Hər bir şəxsin səlahiyyətli dövlət orqanları tərəfindən tutulduğu, həbsə alındığı, cinayət törədilməsində ittiham olunduğu andan müdafiəçinin köməyindən istifadə etmək hüququ vardır. ==== Maddə 62. Məhkəmə aidiyyətinin dəyişdirilməsinə yol verilməməsi ==== Hər kəsin onun işinə qanunla müəyyən edilmiş məhkəmədə baxılması hüququ vardır. Şəxsin razılığı olmadan onun işinə başqa məhkəmədə baxılmasına yol verilmir. ==== Maddə 63. Təqsirsizlik prezumpsiyası ==== :I. Hər kəsin təqsirsizlik prezumpsiyası hüququ vardır. Cinayətin törədilməsində təqsirləndirilən hər bir şəxs, onun təqsiri qanunla nəzərdə tutulan qaydada sübuta yetirilməyibsə və bu barədə məhkəmənin qanuni qüvvəyə minmiş hökmü yoxdursa, təqsirsiz sayılır. :II. Şəxsin təqsirli olduğuna əsaslı şübhələr varsa, onun təqsirli bilinməsinə yol verilmir. :III. Cinayətin törədilməsində təqsirləndirilən şəxs özünün təqsirsizliyini sübuta yetirməyə borclu deyildir. :IV. Ədalət mühakiməsi həyata keçirilərkən qanunu pozmaqla əldə edilmiş sübutlardan istifadə oluna bilməz. :V. Məhkəmənin hökmü olmasa kimsə cinayətdə təqsirli sayıla bilməz. ==== Maddə 64. Bir cinayətə görə təkrarən məhkum etməyə yol verilməməsi ==== Heç kəs bir cinayətə görə təkrarən məhkum edilə bilməz. ==== Maddə 65. Məhkəməyə təkrar müraciət hüququ ==== Məhkəmənin məhkum etdiyi hər bir şəxsin öz barəsində çıxarılmış hökmə qanunla nəzərdə tutulan qaydada yuxarı məhkəmədə yenidən baxılması, habelə özünün əfv edilməsi və cəzasının yüngülləşdirilməsi haqqında müraciət etmək hüququ vardır. ==== Maddə 66. Qohumların əleyhinə ifadə verməyə məcbur etməyə yol verilməməsi ==== Heç kəs özünə, arvadına (ərinə), övladlarına, valideynlərinə, qardaşına, bacısına qarşı ifadə verməyə məcbur edilə bilməz. Əleyhinə ifadə verilməsi məcburi olmayan qohumların tam siyahısı qanunla müəyyən edilir. ==== Maddə 67. Tutulan, həbsə alınan və cinayət törədilməsində ittiham edilənlərin hüquqları ==== Səlahiyyətli dövlət orqanlarının tutduğu, həbsə aldığı, cinayət törədilməsində ittiham etdiyi hər bir şəxsə dərhal onun hüquqları bildirilir və tutulmasının, həbsə alınmasının və cinayət məs`uliyyətinə cəlb edilməsinin səbəbləri izah edilir. ==== Maddə 68. Zərərin ödənilməsini tələb etmək hüququ ==== :I. Cinayət, habelə hakimiyyətdən sui-istifadə nəticəsində zərər çəkmiş şəxsin hüquqları qanunla qorunur. Zərər çəkmiş şəxsin ədalət mühakiməsində iştirak etmək və ona vurulmuş zərərin ödənilməsini tələb etmək hüququ vardır. :II. Hər kəsin dövlət orqanlarının, yaxud onların vəzifəli şəxslərinin qanuna zidd hərəkətləri və ya hərəkətsizliyi nəticəsində vurulmuş zərərin dövlət tərəfindən ödənilməsi hüququ vardır. ==== Maddə 69. Əcnəbilərin və vətəndaşlığı olmayan şəxslərin hüquqları ==== :I. Əcnəbilər və vətəndaşlığı olmayan şəxslər Azərbaycan Respublikasında olarkən, qanunla və ya Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilə ilə başqa hal nəzərdə tutulmayıbsa, Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları ilə bərabər bütün hüquqlardan istifadə edə bilər və bütün vəzifələri yerinə yetirməlidirlər. :II. Azərbaycan Respublikası ərazisində daimi yaşayan və ya müvəqqəti qalan əcnəbilərin və vətəndaşlığı olmayan şəxslərin hüquq və azadlıqları yalnız beynəlxalq hüquq normalarına və Azərbaycan Respublikasının qanunlarına uyğun olaraq məhdudlaşdırıla bilər. ==== Maddə 70. Siyasi sığınacaq hüququ ==== :I. Hamılıqla qəbul edilmiş beynəlxalq hüquq normalarına uyğun olaraq Azərbaycan Respublikası əcnəbilərə və vətəndaşlığı olmayan şəxslərə siyasi sığınacaq verir. :II. Siyasi əqidəsinə görə, habelə Azərbaycan Respublikasında cinayət sayılmayan əmələ görə tə`qib edilən şəxslərin başqa dövlətə verilməsinə yol verilmir. ==== Maddə 71. İnsan və vətəndaş hüquqlarının və azadlıqlarının tə`minatı ==== :I. Konstitusiyada təsbit edilmiş insan və vətəndaş hüquqlarını və azadlıqlarını gözləmək və qorumaq qanunvericilik, icra və məhkəmə hakimiyyəti orqanlarının borcudur. :II. İnsan və vətəndaş hüquqlarının və azadlıqlarının həyata keçirilməsini heç kəs məhdudlaşdıra bilməz. :III. Yalnız müharibə, hərbi vəziyyət və fövqəl`adə vəziyyət, habelə səfərbərlik e`lan edilərkən insan və vətəndaş hüquqlarının və azadlıqlarının həyata keçirilməsi Azərbaycan Respublikasının beynəlxalq öhdəliklərini nəzərə almaq şərti ilə qismən və müvəqqəti məhdudlaşdırıla bilər. Həyata keçirilməsi məhdudlaşdırılan hüquq və azadlıqlar haqqında əhaliyə qabaqcadan mə`lumat verilir. :IV. Heç bir halda heç kəs din, vicdan, fikir və əqidəsini açıqlamağa məcbur edilə bilməz və bunlara görə təqsirləndirilə bilməz. :V. Bu Konstitusiyanın heç bir müddəası insan və vətəndaş hüquqlarının və azadlıqlarının ləğvinə yönəldilmiş müddəa kimi təfsir edilə bilməz. :VI. Azərbaycan Respublikası ərazisində insan və vətəndaş hüquqları və azadlıqları birbaşa qüvvədədir. :VII. İnsan və vətəndaş hüquqlarının və azadlıqlarının pozulması ilə əlaqədar mübahisələri məhkəmələr həll edir. :VIII. Heç kəs törədildiyi zaman hüquq pozuntusu sayılmayan əmələ görə məs`uliyyət daşımır. Hüquq pozuntusu törədildikdən sonra yeni qanunla bu cür hərəkətlərə görə məs`uliyyət aradan qaldırılmışsa və ya yüngülləşdirilmişsə, yeni qanun tətbiq edilir. === 4-cü fəsil. Vətəndaşların əsas vəzifələri === ==== Maddə 72. Vətəndaşların vəzifələrinin əsası ==== :I. Dövlət və cəmiyyət qarşısında hər bir şəxs onun hüquq və azadlıqlarından bilavasitə irəli gələn vəzifələr daşıyır. :II. Hər bir şəxs Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına və qanunlarına əməl etməli, başqa şəxslərin hüquq və azadlıqlarına hörmət bəsləməli, qanunla müəyyən edilmiş digər vəzifələri yerinə yetirməlidir. :III. Qanunu bilməmək məs`uliyyətdən azad etmir. ==== Maddə 73. Vergilər və başqa dövlət ödənişləri ==== :I. Qanunla müəyyən edilmiş vergiləri və başqa dövlət ödənişlərini tam həcmdə və vaxtında ödəmək hər kəsin borcudur. :II. Heç kəs qanunla nəzərdə tutulmuş əsaslar olmadan və qanunda göstərilmiş həcmdən əlavə vergiləri və başqa dövlət ödənişlərini ödəməyə məcbur edilə bilməz. ==== Maddə 74. Vətənə sədaqət ==== :I. Vətənə sədaqət müqəddəsdir. :II. Vəzifəyə seçilmə və ya tə`yinat yolu ilə qanunvericilik, icra və ya məhkəmə hakimiyyəti orqanlarında işləyən şəxslər öz vəzifələrini dürüst və layiqincə yerinə yetirməməyə görə məs`uliyyət daşıyırlar və qanunla müəyyən edilmiş hallarda and içirlər. :III. Vəzifəyə seçilmə və ya tə`yinat yolu ilə qanunvericilik, icra və ya məhkəmə hakimiyyəti orqanlarında işləyən, Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına sadiq qalacağına and içmiş şəxs dövlətə qarşı cinayətdə,o cümlədən dövlətə qarşı qiyamda və ya dövlət çevrilişində ittiham edilibsə və bu ittiham əsasında məhkum olunubsa, həmin vəzifədən getmiş sayılır və bir daha bu vəzifəni tuta bilməz. ==== Maddə 75. Dövlət rəmzlərinə hörmət ==== Hər bir vətəndaş Azərbaycan Respublikasının dövlət rəmzlərinə — bayrağına, gerbinə və himninə hörmət etməlidir. ==== Maddə 76. Vətəni müdafiə ==== :I. Vətəni müdafiə hər bir vətəndaşın borcudur. Qanunla müəyyən edilmiş qaydada vətəndaşlar hərbi xidmət keçirlər. :II. Vətəndaşların əqidəsi həqiqi hərbi xidmət keçməyə ziddirsə, qanunla müəyyən edilmiş hallarda həqiqi hərbi xidmətin alternativ hərbi xidmətlə əvəz olunmasına yol verilir. ==== Maddə 77. Tarix və mədəniyyət abidələrinin qorunması ==== Tarix və mədəniyyət abidələrini qorumaq hər bir şəxsin borcudur. ==== Maddə 78. Ətraf mühitin qorunması ==== Ətraf mühitin qorunması hər bir şəxsin borcudur. ==== Maddə 79. Qanuna zidd vəzifələrin icrasına yol verilməməsi ==== Heç kəs Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına və ya qanunlarına zidd vəzifələrin icrasına məcbur edilə bilməz. ==== Maddə 80. Məs`uliyyət ==== Konstitusiyanın və qanunların pozulması, o cümlədən Konstitusiyada və qanunlarda nəzərdə tutulan hüquqlardan sui-istifadə və ya vəzifələrin yerinə yetirilməməsi qanunla müəyyən edilən məs`uliyyətə səbəb olur. = Üçüncü bölmə = == Dövlət hakimiyyəti == === 5-ci fəsil. Qanunvericilik hakimiyyəti === ==== Maddə 81. Qanunvericilik hakimiyyətinin həyata keçirilməsi ==== Azərbaycan Respublikasında qanunvericilik hakimiyyətini Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi həyata keçirir. ==== Maddə 82. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin say tərkibi ==== Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi 125 deputatdan ibarətdir. ==== Maddə 83. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatlarının seçkilərinin əsasları ==== Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatları macoritar və proporsional seçki sistemləri ümumi, bərabər və birbaşa seçki hüququ əsasında sərbəst, şəxsi və gizli səsvermə yolu ilə seçilirlər. ==== Maddə 84. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi çağırışının səlahiyyət müddəti ==== :I. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin çağırışının səlahiyyət müddəti 5 ildir. :II. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin hər çağırışının seçkiləri hər beş ildən bir noyabr ayının birinci bazar günü keçirilir. :III. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatlarının səlahiyyət müddəti Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin çağırışının səlahiyyət müddəti ilə məhdudlaşır. :IV. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatlığından çıxanların yerinə yeni seçkilər keçirilərsə, yeni seçilən deputatın səlahiyyət müddəti deputatlıqdan çıxanın qalan səlahiyyət müddəti ilə məhdudlaşır. ==== Maddə 85. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatlığına namizədlərə aid tələblər ==== :I. Azərbaycan Respublikasının yaşı 25-dən aşağı olmayan hər bir vətəndaşı qanunla müəyyən edilmiş qaydada Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı seçilə bilər. :II. İkili vətəndaşlığı olan, başqa dövlətlər qarşısında öhdəliyi olan, icra və ya məhkəmə hakimiyyəti sistemlərində qulluq edən, elmi, pedaqoci və yaradıcılıq fəaliyyəti istisna olmaqla, başqa ödənişli fəaliyyətlə məşğul olan şəxslər, din xadimləri, fəaliyyət qabiliyyətsizliyi məhkəmə tərəfindən təsdiq edilən, ağır cinayətlərə görə məhkum olunmuş şəxslər, məhkəmənin qanuni qüvvəyə minmiş hökmü ilə azadlıqdan məhrumetmə yerlərində cəza çəkən şəxslər Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə deputat seçilə bilməzlər. ==== Maddə 86. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi deputatlarının seçkilərinin nəticələrinin yoxlanılması və təsdiqi ==== Seçkilərin nəticələrinin düzgünlüyünü Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi yoxlayır və təsdiq edir. ==== Maddə 87. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi deputatlarının səlahiyyətinin bitməsi ==== :I. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi deputatlarının səlahiyyətləri Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin yeni çağırışının ilk iclas günü bitir. :II. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi deputatlığından çıxanların yerinə seçkilər Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin səlahiyyət müddətinin bitməsinə 120 gündən az müddət qalarsa, keçirilmir. :III. Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi 83 deputatının səlahiyyətləri təsdiq olunduqda səlahiyyətlidir. ==== Maddə 88. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin sessiyaları ==== :I. Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi hər il iki növbəti sessiyaya yığılır. Yaz sessiyası fevralın 1-də başlanır və mayın 31-dək davam edir. Payız sessiyası sentyabrın 30-da başlanır və dekabrın 30-dək davam edir. Əgər fevralın 1-I. və sentyabrın 30-u istirahət günlərinə düşərsə, sessiya bu gündən sonra gələn birinci iş günü öz işinə başlayır. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 83 deputatının səlahiyyətləri təsdiq edildikdən sonra Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin ilk iclası həmin gündən başlayaraq bir həftədən gec olmayaraq çağırılır. Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə seçkilərdən sonra fevralın 1-dək onun 83 deputatının səlahiyyətləri təsdiq edilməzsə, Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin ilk iclasının keçirilmə vaxtını Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi müəyyən edir. :II. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin növbədənkənar sessiyalarını Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin sədri Azərbaycan Respublikası Prezidentinin və ya Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 42 deputatının tələbi əsasında çağırır. :III. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin növbədənkənar sessiyasının gündəliyini müvafiq olaraq onun çağırılmasını tələb edənlər müəyyənləşdirir. Bu gündəlikdəki məsələlərə baxıldıqdan sonra növbədənkənar sessiyanın işi bitir. ==== Maddə 89. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi deputatlığından məhrumetmə və Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatlarının səlahiyyətlərinin itirilməsi ==== :I. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı aşağıdakı hallarda mandatdan məhrum edilir: ::1. seçkilər zamanı səslərin düzgün hesablanmadığı aşkar olunduqda; ::2. Azərbaycan Respublikası vətəndaşlığından çıxdıqda və ya başqa dövlətin vətəndaşlığını qəbul etdikdə; ::3. cinayət törətdikdə və məhkəmənin qanuni qüvvəyə minmiş hökmü olduqda; ::4. dövlət orqanlarında vəzifə tutduqda, din xadimi olduqda, sahibkarlıq, kommersiya və başqa ödənişli fəaliyyətlə məşğul olduqda (elmi, pedaqoci və yaradıcılıq fəaliyyəti istisna olmaqla); ::5. özü imtina etdikdə; ::6. deputatın mənsub olduğu siyasi partiya ləğv edildikdə. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatlığından məhrumetmə haqqında qərar qanunla müəyyən edilmiş qaydada qəbul edilir. :II. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatları öz səlahiyyətlərini daimi icra edə bilmədikdə və qanunda nəzərdə tutulmuş digər hallarda onların səlahiyyətləri itirilir. Müvafiq qərarın qəbul edilmə qaydası qanunla müəyyən edilir. ==== Maddə 90. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatlarının toxunulmazlığı ==== :I. Səlahiyyət müddəti ərzində Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi deputatının şəxsiyyəti toxunulmazdır. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı səlahiyyət müddəti ərzində cinayət başında yaxalanma hallarından başqa, cinayət məs`uliyyətinə cəlb edilə bilməz, tutula bilməz, onun barəsində məhkəmə qaydasında inzibati tənbeh tədbirləri tətbiq edilə bilməz, axtarışa mə`ruz qala bilməz, şəxsi müayinə edilə bilməz. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı cinayət başında yaxalanarsa tutula bilər. Belə olduqda Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatını tutan orqan bu barədə dərhal Azərbaycan Respublikasının Baş prokuroruna xəbər verməlidir. :II. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatının toxunulmazlığına yalnız Azərbaycan Respublikası Baş prokurorunun təqdimatına əsasən Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin qərarı ilə xitam verilə bilər. ==== Maddə 91. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi deputatının məs`uliyyətə cəlb olunmasına qoyulan qadağanlar ==== Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatları Azərbaycan Respublikası Milli Məclisindəki fəaliyyətinə, sesverməyə və söylədiyi fikrə görə məs`uliyyətə cəlb oluna bilməzlər. Razılığı olmadan onlardan bu hallarla əlaqədar izahat, ifadə tələb edilə bilməz. ==== Maddə 92. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin işinin təşkili ==== Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi öz iş qaydasını müəyyən edir və Milli Məclisin müvafiq orqanlarını yaradır, o cümlədən öz sədrini və onun müavinlərini seçir, daimi və başqa komissiyalar təşkil edir, hesablama palatası yaradır. ==== Maddə 93. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin aktları ==== :I. Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi öz səlahiyyətlərinə aid məsələlər üzrə Konstitusiya qanunları, qanunlar və qərarlar qəbul edir. :II. Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisində Konstitusiya qanunları, qanunlar və qərarlar, bu Konstitusiya ilə nəzərdə tutulmuş qaydada qəbul edilir. :III. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatları səsvermə hüququnu şəxsən həyata keçirirlər. :IV. Qanunlarda və Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin qərarlarında icra hakimiyyəti və məhkəmə orqanlarına konkret tapşırıqlar nəzərdə tutula bilməz. ==== Maddə 94. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin müəyyən etdiyi ümumi qaydalar ==== :I. Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi aşağıdakı məsələlərə dair ümumi qaydalar müəyyən edir: ::1. bu Konstitusiyada təsbit edilmiş insan və vətəndaş hüquqlarından və azadlıqlarından istifadə, bu hüquqların və azadlıqların dövlət tə`minatı; ::2. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin seçkiləri; ::3. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinə seçkilər və Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatlarının statusu; ::4. referendum; ::5. məhkəmə quruluşu və hakimlərin statusu; prokurorluq; vəkillik və notariat; ::6. məhkəmə icraatı, məhkəmə qərarlarının icrası; ::7. bələdiyyələrə seçkilər və bələdiyyələrin statusu; ::8. fövqəl`adə vəziyyət recimi; hərbi vəziyyət recimi; ::9. dövlət təltifləri; ::10. fiziki və hüquqi şəxslərin statusu; ::11. mülki hüquq obyektləri; ::12. əqdlər, mülki müqavilələr, nümayəndəlik və vərəsəlik; ::13. mülkiyyət hüququ, o cümlədən dövlət, xüsusi və bələdiyyə mülkiyyətinin hüquqi recimi, əqli mülkiyyət hüququ; digər əşya hüquqları; öhdəlik hüququ; ::14. ailə münasibətləri, o cümlədən himayəçilik və qəyyumluq; ::15. maliyyə fəaliyyətinin əsasları, vergilər, rüsumlar və ödənişlər; gömrük işi; ::16. əmək münasibətləri və sosial tə`minat; ::17. cinayətlərin və başqa hüquq pozuntularının müəyyən edilməsi, onların törədilməsinə görə məs`uliyyətin tə`yin edilməsi; ::18. müdafiə və hərbi qulluq; ::19. dövlət qulluğu; ::20. təhlükəsizliyin əsasları; ::21. ərazi quruluşu; dövlət sərhədi recimi; ::22. beynəlxalq müqavilələrin təsdiqi və ləğvi; ::23. rabitə və nəqliyyat işi; ::24. statistika, metrologiya və standartlar; ::25. gömrük işi; ::26. ticarət işi və birca fəaliyyəti; ::27. bank işi, mühasibat, sığorta. :II. Bu maddənin 2, 3, 4-cü bəndlərində göstərilən məsələlərə dair qanunlar 83 səs çoxluğu ilə, qalan məsələlərə dair qanunlar isə 63 səs çoxluğu ilə qəbul edilir. :III. Bu maddənin birinci hissəsinə Konstitusiya qanunu ilə əlavələr edilə bilər. ==== Maddə 95. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin həll etdiyi məsələlər ==== :I. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin səlahiyyətinə aşağıdakı məsələlərin həlli aiddir: ::1. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin işinin təşkili; ::2. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqdimatı ilə Azərbaycan Respublikası diplomatik nümayəndəliklərinin tə`sis edilməsi; ::3. inzibati ərazi bölgüsü; ::4. dövlətlərarası müqavilələrin təsdiq və ləğv edilməsi; ::5. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqdimatına əsasən Azərbaycan Respublikası dövlət büdcəsinin təsdiq edilməsi və onun icrasına nəzarət; ::6. amnistiya; ::7. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqdimatına əsasən Azərbaycan Respublikasının hərbi doktrinasının təsdiqi; ::8. bu Konstitusiyada nəzərdə tutulmuş hallarda Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanlarının təsdiqi; ::9. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqdimatına əsasən Azərbaycan Respublikasının Baş nazirinin vəzifəyə tə`yin edilməsinə razılıq verilməsi; ::10. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqdimatına əsasən Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi, Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsi və Azərbaycan Respublikası İqtisad Məhkəməsi hakimlərinin tə`yin edilməsi; ::11. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqdimatına əsasən Azərbaycan Respublikası Baş prokurorunun vəzifəyə tə`yin və vəzifədən azad edilməsinə razılıq verilməsi; ::12. Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin təqdimatına əsasən Azərbaycan Respublikası Prezidentinin impiçment qaydasında vəzifədən kənarlaşdırılması; ::13. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqdimatına əsasən hakimlərin vəzifədən kənarlaşdırılması; ::14. Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinə e`timad məsələsinin həll edilməsi; ::15. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqdimatına əsasən Azərbaycan Respublikası Milli Bankı İdarə Hey`əti üzvlərinin vəzifəyə tə`yin və vəzifədən azad edilməsi; ::16. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqdimatına əsasən Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin tə`yinatı ilə bağlı olmayan vəzifələrin icrasına cəlb edilməsinə razılıq verilməsi; ::17. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin müraciətinə əsasən müharibə e`lan edilməsinə və sülh bağlanmasına icazə verilməsi; ::18. referendum tə`yin edilməsi; 1::9. Auditor palatasının yaradılması. :II. Bu maddənin 1-5-ci bəndlərində göstərilən məsələlərə dair 63 səs çoxluğu ilə qanunlar, qalan məsələlərə dair isə bu Konstitusiyada başqa qayda nəzərdə tutulmayıbsa, eyni qaydada qərarlar qəbul edilir. :III. Bu Konstitusiyada Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinin səlahiyyətlərinə aid edilən digər məsələlərə dair də qərarlar qəbul edilir. :IV. Bu maddənin birinci hissəsinə Konstitusiya qanunu ilə əlavələr edilə bilər. ==== Maddə 96. Qanunvericilik təşəbbüsü hüququ ==== :I. Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisində qanunvericilik təşəbbüsü hüququ (qanun layihələrini və başqa məsələləri Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin müzakirəsinə təqdim etmək hüququ) Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatlarına, Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə, Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsinə və Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisinə mənsubdur. :II. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin, Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin və Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin qanunvericilik təşəbbüsü qaydasında Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin müzakirəsinə verdiyi qanun və ya qərar layihələri müzakirəyə təqdim olunmuş şəkildə çıxarılır və səsə qoyulur. :III. Belə qanun və ya qərar layihələrində dəyişikliklər qanunvericilik təşəbbüsü hüququndan istifadə edən orqanın razılığı ilə edilə bilər. :IV. Qanunvericilik təşəbbüsü qaydasında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin, Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin və ya Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinə təqdim etdiyi qanun və ya qərar layihələri iki ay ərzində səsə qoyulur. :V. Qanun və ya qərar layihəsini Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsi və ya Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisi tə`cili e`lan edibsə, bu müddət 20 gün təşkil edir. ==== Maddə 97. Qanunların imzalanmaq üçün təqdim olunması müddəti ==== :I. Qanunlar qəbul edildiyi gündən 14 gün müddətində Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə imzalanmaq üçün təqdim edilir. :II. Tə`cili e`lan olunan qanun layihəsi Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə imzalanmaq üçün qəbul edildiyi gündən 24 saat ərzində təqdim edilir. ==== Maddə 98. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin aktlarının qüvvəyə minməsi ==== Qanunun və Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin qərarının özündə başqa qayda nəzərdə tutulmayıbsa, qanun və qərar dərc edildiyi gündən qüvvəyə minir. === 6-cı fəsil. İcra hakimiyyəti === ==== Maddə 99. İcra hakimiyyətinin mənsubiyyət ==== Azərbaycan Respublikasında icra hakimiyyəti Azərbaycan Respublikası Prezidentinə mənsubdur. ==== Maddə 100. Azərbaycan Respublikasının Prezidentliyinə namizədlərə aid tələblər ==== Yaşı otuz beşdən aşağı olmayan, Azərbaycan Respublikasının ərazisində 10 ildən artıq daimi yaşayan, seçkilərdə iştirak etmək hüququna malik olan, o cümlədən ağır cinayətə görə məhkum olunmayan, başqa dövlətlər qarşısında öhdəliyi olmayan, ali təhsilli, ikili vətəndaşlığı olmayan Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı Azərbaycan Respublikasının Prezidenti seçilə bilər. ==== Maddə 101. Azərbaycan Respublikası Prezidenti seçkilərinin əsasları ==== :I. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti ümumi, bərabər və birbaşa seçki hüququ əsasında, sərbəst, şəxsi və gizli səsvermə yolu ilə 5 il müddətinə seçilir. :II. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti səsvermədə iştirak edənlərin üçdə iki səs çoxluğu ilə seçilir. :III. Bu səs çoxluğu səsvermənin birinci dövrəsində toplanmayıbsa, səsvermə günündən sonra ikinci bazar günü səsvermənin ikinci dövrəsi keçirilir. İkinci dövrədə ancaq birinci dövrədə ən çox səs toplamış iki namizəd, yaxud ən çox səs toplamış və öz namizədliyini geri götürmüş namizədlərdən sonra gələn iki namizəd iştirak edir. Səsvermənin ikinci dövrəsində sadə səs çoxluğu toplayan namizəd Azərbaycan Respublikasının Prezidenti seçilmiş sayılır. :IV. Heç kəs iki dəfədən artıq təkrarən Azərbaycan Respublikasının Prezidenti seçilə bilməz. :V. Bu maddənin tətbiqi qaydası qanunla müəyyən edilir. ==== Maddə 102. Azərbaycan Respublikası Prezidenti seçkilərinin yekunları ==== Azərbaycan Respublikası Prezidenti seçkilərinin yekunları haqqında mə`lumatı səsvermə günündən sonra 7 gün ərzində Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi rəsmən e`lan edir. ==== Maddə 103. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti seçilmiş şəxsin andı ==== :I. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti seçilmiş şəxs Azərbaycan Respublikası Prezidenti seçkilərinin yekunları haqqında mə`lumatın e`lan olunduğu gündən başlayaraq 3 gün ərzində Konstitusiya Məhkəməsi hakimlərinin iştirakı ilə belə bir and içir: “Azərbaycan Respublikası Prezidentinin səlahiyyətlərini həyata keçirərkən Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına əməl edəcəyimə, dövlətin müstəqilliyini və ərazi bütövlüyünü qoruyacağıma, xalqa ləyaqətlə xidmət edəcəyimə and içirəm”. :II. And içdiyi gündən Azərbaycan Respublikasının Prezidenti öz səlahiyyətlərinin icrasına başlamış sayılır. ==== Maddə 104. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin öz səlahiyyətlərini daimi icra edə bilməməsi ==== :I. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti iste`fa verdikdə, səhhətinə görə öz səlahiyyətlərini icra etmək qabiliyyətini tamamilə itirdikdə, bu Konstitusiya ilə nəzərdə tutulmuş hallarda və qaydada vəzifəsindən kənarlaşdırıldıqda vaxtından əvvəl vəzifədən getmiş sayılır. :II. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti iste`fa verdikdə onun iste`fa ərizəsi Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsinə təqdim olunur. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi iste`fa ərizəsini Azərbaycan Respublikası Prezidentinin özünün verdiyinə əmin olduğu təqdirdə Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin iste`fasının qəbul olunması haqqında qərar qəbul edir. Həmin andan Azərbaycan Respublikasının Prezidenti iste`fa verdiyinə görə vəzifədən getmiş sayılır. :III. Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin səhhətinə görə öz səlahiyyətlərini icra etmək qabiliyyətini tamamilə itirdiyi barədə mə`lumat verildikdə Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi bu faktın aydınlaşdırılması üçün Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsinə müraciət edir. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi bu barədə qərarı hakimlərin 6 səs çoxluğu ilə qəbul edir. Əgər Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi bu faktı təsdiq etməzsə, məsələ bununla bitmiş sayılır. ==== Maddə 105. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti vəzifədən getdikdə onun səlahiyyətlərinin icrası ==== :I. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti vaxtından əvvəl vəzifədən getdikdə üç ay ərzində növbədənkənar Azərbaycan Respublikasının Prezidenti seçkiləri keçirilir. Bu halda Azərbaycan Respublikasının yeni Prezidenti seçilənədək Azərbaycan Respublikasının Prezidenti səlahiyyətlərini Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinin sədri icra edir. :II. Bu müddət ərzində Azərbaycan Respublikası Prezidentinin səlahiyyətlərini icra edən Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinin sədri iste`fa verdikdə, səhhətinə görə öz səlahiyyətlərini icra etmək qabiliyyətini tamamilə itirdikdə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin səlahiyyətlərini Azərbaycan Respublikasının Baş naziri icra edir. :III. Bu maddənin ikinci hissəsində göstərilən səbəblərə görə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin səlahiyyətlərini Azərbaycan Respublikasının Baş nazirinin icra etməsi mümkün olmadıqda Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi Azərbaycan Respublikası Prezidentinin səlahiyyətlərinin başqa vəzifəli şəxs tərəfindən icrası haqqında qərar qəbul edir. ==== Maddə 106. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin toxunulmazlığı ==== Azərbaycan Respublikasının Prezidenti toxunulmazlıq hüququna malikdir. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin şərəf və ləyaqəti qanunla qorunur. ==== Maddə 107. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin vəzifədən kənarlaşdırılması ==== :I. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin vəzifədən kənarlaşdırılması təşəbbüsü Azərbaycan Respublikasının Prezidenti ağır cinayət törətdikdə Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin təşəbbüsü ilə Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin 30 gün müddətində verilən rə`yi əsasında Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi qarşısında irəli sürülə bilər. :II. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatlarının 95 səs çoxluğu ilə qəbul olunmuş qərar əsasında Azərbaycan Respublikasının Prezidenti vəzifədən kənarlaşdırıla bilər. Bu qərarı Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin sədri imzalayır. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi həmin qərarın imzalanmasına bir həftə ərzində tərəfdar çıxmazsa, qərar qüvvəyə minmir. :III. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin vəzifədən kənarlaşdırılması haqqında qərar Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə müraciət etdiyi gündən başlayaraq 2 ay ərzində qəbul olunmalıdır. Bu müddətdə göstərilən qərar qəbul edilməsə, Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə qarşı irəli sürülmüş ittiham rədd edilmiş sayılır. ==== Maddə 108. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin tə`minatı ==== Azərbaycan Respublikasının Prezidenti və onun ailəsi dövlət hesabına tə`min edilir. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin və onun ailəsinin təhlükəsizliyini xüsusi mühafizə xidmətləri tə`min edir. ==== Maddə 109. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin səlahiyyətləri ==== Azərbaycan Respublikasının Prezidenti: ::1. Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə seçkiləri tə`yin edir; ::2. Azərbaycan Respublikasının dövlət büdcəsini Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin təsdiqinə təqdim edir; ::3. dövlət iqtisadi və sosial proqramlarını təsdiq edir; ::4. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin razılığı ilə Azərbaycan Respublikasının Baş nazirini vəzifəyə tə`yin edir; Azərbaycan Respublikasının Baş nazirini vəzifədən azad edir; ::5. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin üzvlərini vəzifəyə tə`yin və vəzifədən azad edir; zəruri hallarda Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin iclaslarına sədrlik edir; ::6. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin iste`fası haqqında qərar qəbul edir; ::7. Azərbaycan Respublikasının dövlət büdcəsində icra hakimiyyəti üçün nəzərdə tutulmuş xərclər çərçivəsində mərkəzi və yerli icra hakimiyyəti orqanları yaradır; ::8. Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinin və Naxçıvan Muxtar Respublikasının Nazirlər Kabinetinin qərar və sərəncamlarını, mərkəzi və yerli icra hakimiyyəti orqanlarının aktlarını ləğv edir; ::9. Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsi, Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsi və Azərbaycan Respublikasının İqtisad Məhkəməsi hakimlərinin vəzifəyə tə`yin edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə təqdimatlar verir; Azərbaycan Respublikasının digər məhkəmələrinin hakimlərini vəzifəyə tə`yin edir; Azərbaycan Respublikasının Baş prokurorunu Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin razılığı ilə vəzifəyə tə`yin və vəzifədən azad edir; ::10. Azərbaycan Respublikası Milli Bankı İdarə Hey`əti üzvlərinin vəzifəyə tə`yin və vəzifədən azad edilməsi barədə Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə təqdimat verir; ::11. Azərbaycan Respublikasının hərbi doktrinasını Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin təsdiqinə verir; ::12. Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin ali komanda hey`ətini vəzifəyə tə`yin və vəzifədən azad edir; ::13. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin icra aparatını təşkil edir və onun rəhbərini tə`yin edir; ::14. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin səlahiyyətli nümayəndələrini vəzifəyə tə`yin və vəzifədən azad edir; ::15. Azərbaycan Respublikasının xarici ölkələrdə və beynəlxalq təşkilatlarda diplomatik nümayəndəliklərinin tə`sis edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinə təqdimat verir, Azərbaycan Respublikasının xarici ölkələrdə və beynəlxalq təşkilatlarda diplomatik nümayəndələrini tə`yin edir və geri çağırır; ::16. xarici dövlətlərin diplomatik nümayəndələrinin e`timadnamə və övdətnamələrini qəbul edir; ::17. hökumətlərarası beynəlxalq müqavilələr bağlayır, dövlətlərarası beynəlxalq müqavilələri təsdiq və ləğv olunmaq üçün Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə təqdim edir; təsdiqnamələri imzalayır; ::18. referendum tə`yin edir; ::19. qanunları imzalayır və dərc edir; ::20. vətəndaşlıq məsələlərini həll edir; ::21. siyasi sığınacaq verilməsi məsələlərini həll edir; ::22. əfv edir; ::23. dövlət təltifləri ilə təltif edir; ::24. ali hərbi və ali xüsusi rütbələr verir; ::25. ümumi və qismən səfərbərlik e`lan edir, habelə səfərbərlik üzrə çağırılanları tərxis edir; ::26. Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının müddətli hərbi xidmətə çağırılması və müddətli hərbi xidmətdə olan hərbi qulluqçuların ehtiyata buraxılması barədə qərarlar qəbul edir; ::27. Azərbaycan Respublikasının Təhlükəsizlik Şurasını yaradır; ::28. Azərbaycan Respublikasının Silahlı Qüvvələrinin tə`yinatı ilə bağlı olmayan vəzifələrin icrasına cəlb edilməsinə razılıq verilməsi barədə Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə təqdimat verir; ::29. fövqəl`adə və hərbi vəziyyət e`lan edir; ::30. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin razılığı ilə müharibə e`lan edir və sülh bağlayır; ::31. Azərbaycan Respublikası dövlət büdcəsində bu məqsədlər üçün nəzərdə tutulmuş xərclər çərçivəsində xüsusi mühafizə xidmətləri yaradır; ::32. Bu Konstitusiya ilə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin və məhkəmə orqanlarının səlahiyyətlərinə aid edilməyən digər məsələləri icra qaydasında həll edir. ==== Maddə 110. Qanunların imzalanması ==== :I. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti qanunları ona təqdim olunmuş gündən başlayaraq 56 gün ərzində imzalayır. Qanun Azərbaycan Respublikası Prezidentinin e`tirazını doğurursa, o, qanunu imzalamayıb öz e`tirazları ilə birlikdə göstərilən müddət ərzində Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə qaytara bilər. :II. Konstitusiya qanunları Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tərəfindən imzalanmazsa, qüvvəyə minmir. Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi 83 səs çoxluğu ilə qəbul edilən qanunları 95 səs çoxluğu ilə, 63 səs çoxluğu ilə qəbul edilən qanunları isə 83 səs çoxluğu ilə yenidən qəbul edərsə, belə qanunlar təkrar səsvermədən sonra qüvvəyə minir. ==== Maddə 111. Hərbi vəziyyət e`lan edilməsi ==== Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Azərbaycan Respublikası ərazisinin müəyyən hissəsi faktik işğal olunduqda, xarici dövlət və ya dövlətlər Azərbaycan Respublikasına müharibə e`lan etdikdə, Azərbaycan Respublikasına qarşı real silahlı hücum təhlükəsi yarandıqda, Azərbaycan Respublikasının ərazisi blokadaya alındıqda, habelə belə blokada üçün real təhlükə olduqda Azərbaycan Respublikasının bütün ərazisində və ya ayrı-ayrı yerlərində hərbi vəziyyət e`lan edir və bu barədə fərmanı 24 saat müddətində Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin təsdiqinə verir. ==== Maddə 112. Fövqəl`adə vəziyyət tətbiq edilməsi ==== Azərbaycan Respublikasının Prezidenti təbii fəlakətlər, epidemiyalar, epizootiyalar, böyük ekoloji və başqa qəzalar baş verdikdə, habelə Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyünün pozulmasına, dövlətə qarşı qiyama və ya dövlət çevrilişinə yönəldilən hərəkətlər edildikdə, zorakılıqla müşayiət olunan kütləvi iğtişaşlar yarandıqda, vətəndaşların həyatı və təhlükəsizliyi, yaxud dövlət tə`sisatlarının normal fəaliyyəti üçün qorxu törədən digər münaqişələr meydana gəldikdə Azərbaycan Respublikasının ayrı-ayrı yerlərində fövqəl`adə vəziyyət tətbiq edir və bu barədə qəbul etdiyi fərmanı 24 saat müddətində Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin təsdiqinə verir. ==== Maddə 113. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin aktları ==== :I. Ümumi qaydalar müəyyən etdikdə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti fərmanlar, başqa məsələlər barəsində isə sərəncamlar qəbul edir. :II. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərman və sərəncamlarında başqa qayda nəzərdə tutulmayıbsa, onlar dərc edildiyi gündən qüvvəyə minir. ==== Maddə 114. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin statusu ==== :I. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti icra səlahiyyətlərinin həyata keçirilməsinin təşkili məqsədi ilə Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetini yaradır. :II. Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti Azərbaycan Respublikası Prezidentinin yuxarı icra orqanıdır. :III. Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə tabedir və onun qarşısında cavabdehdir. :IV. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin iş qaydasını Azərbaycan Respublikasının Prezidenti müəyyənləşdirir. ==== Maddə 115. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin tərkibi ==== Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin tərkibinə Azərbaycan Respublikasının Baş naziri, onun müavinləri, nazirlər və başqa mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarının rəhbərləri daxildirlər. ==== Maddə 116. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin iste`fası ==== Yeni seçilmiş Azərbaycan Respublikasının Prezidenti vəzifəsini tutduğu və səlahiyyətlərini icra etməyə başladığı gün Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti Azərbaycan Respublikası Prezidentinə iste`fa verir. ==== Maddə 117. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin iclasları ==== Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin iclaslarına, bir qayda olaraq, Azərbaycan Respublikasının Baş naziri sədrlik edir. ==== Maddə 118. Azərbaycan Respublikası Baş nazirinin tə`yin edilməsi qaydası ==== :I. Azərbaycan Respublikasının Baş nazirini Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin razılığı ilə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tə`yin edir. :II. Azərbaycan Respublikasının Baş naziri vəzifəsinə namizədlik haqqında təklifi Azərbaycan Respublikasının Prezidenti onun öz vəzifələrinin icrasına başladığı gündən bir ay və ya Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin iste`fa verdiyi gündən iki həftə müddətindən gec olmayaraq Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin müzakirəsinə təqdim edir. :III. Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi Azərbaycan Respublikasının Baş naziri vəzifəsinə namizədlik haqqında qərarı həmin namizədliyin təqdim edildiyi gündən bir həftədən gec olmayaraq qəbul edir. Göstərilən qayda pozularsa və ya Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqdim etdiyi namizədlərin Azərbaycan Respublikasının Baş naziri vəzifəsinə tə`yin olunmasına üç dəfə razılıq verilməzsə, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Azərbaycan Respublikasının Baş nazirini Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin razılığı olmadan tə`yin edə bilər. ==== Maddə 119. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin səlahiyyətləri ==== Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti: * Azərbaycan Respublikası dövlət büdcəsinin layihəsini hazırlayıb Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə təqdim edir; * Azərbaycan Respublikası dövlət büdcəsinin icrasını tə`min edir; * maliyyə-kredit və pul siyasətinin həyata keçirilməsini tə`min edir; * dövlət iqtisadi proqramlarının həyata keçirilməsini tə`min edir; * dövlət sosial tə`minat proqramlarının həyata keçirilməsini tə`min edir; * nazirliklərə və digər mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarına rəhbərlik edir, onların aktlarını ləğv edir; * Azərbaycan Respublikası Prezidentinin onun səlahiyyətlərinə aid etdiyi digər məsələləri həll edir. ==== Maddə 120. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin aktları ==== :I. Ümumi qaydalar müəyyən etdikdə Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti qərarlar, başqa məsələlər üzrə sərəncamlar qəbul edir. :II. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərar və sərəncamlarında başqa qayda nəzərdə tutulmayıbsa, onlar dərc edildiyi gündən qüvvəyə minir. ==== Maddə 121. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin üzvlüyünə namizədlərə dair tələblər ==== :I. Azərbaycan Respublikasının Baş naziri vəzifəsinə yaşı 30-dan aşağı olmayan, seçkilərdə iştirak etmək hüququna malik, ali təhsilli, başqa dövlət qarşısında öhdəliyi olmayan Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı tə`yin edilir. :II. Azərbaycan Respublikası Baş nazirinin müavini, nazir, digər mərkəzi icra hakimiyyəti orqanının rəhbəri vəzifəsinə yaşı 25-dən aşağı olmayan, seçkilərdə iştirak etmək hüququna malik, ali təhsilli, başqa dövlət qarşısında öhdəliyi olmayan Azərbaycan Respublikası vətəndaşı tə`yin edilir. ==== Maddə 122. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin üzvlərinə aid tələblər ==== Azərbaycan Respublikasının Baş naziri, onun müavinləri, nazirlər, digər mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarının rəhbərləri heç bir başqa seçkili və ya tə`yinatlı vəzifə tuta bilməzlər, elmi, pedaqoci və yaradıcılıq fəaliyyətindən başqa heç bir sahibkarlıq, kommersiya və digər ödənişli fəaliyyətlə məşğul ola bilməzlər, vəzifə maaşından, habelə elmi, pedaqoci və yaradıcılıq fəaliyyətinə görə aldığı vəsaitdən başqa məvacib ala bilməzlər. ==== Maddə 123. Azərbaycan Respublikası Baş nazirinin toxunulmazlığı ==== :I. Səlahiyyət müddəti ərzində Azərbaycan Respublikası Baş nazirinin şəxsiyyəti toxunulmazdır. :II. Azərbaycan Respublikasının Baş naziri cinayət başında yaxalanma hallarından başqa tutula bilməz, cinayət məs`uliyyətinə cəlb edilə bilməz, onun barəsində məhkəmə qaydasında inzibati tənbeh tədbirləri tətbiq edilə bilməz, axtarışa mə`ruz qala bilməz, şəxsi müayinə edilə bilməz. :III. Azərbaycan Respublikasının Baş naziri cinayət başında yaxalanarsa tutula bilər. Belə olduqda onu tutan orqan bu barədə dərhal Azərbaycan Respublikasının Baş prokuroruna xəbər verməlidir. :IV. Azərbaycan Respublikası Baş nazirinin toxunulmazlığına yalnız Azərbaycan Respublikası Baş prokurorunun təqdimatına əsasən Azərbaycan Respublikası Prezidenti tərəfindən xitam verilə bilər. ==== Maddə 124. Yerlərdə icra hakimiyyəti ==== :I. Yerlərdə icra hakimiyyətini yerli icra hakimiyyətlərinin başçıları həyata keçirirlər. :II. İcra hakimiyyəti başçılarını Azərbaycan Respublikasının Prezidenti vəzifəyə tə`yin və vəzifədən azad edir. :III. Yerli icra hakimiyyətlərinin səlahiyyətlərini Azərbaycan Respublikasının Prezidenti müəyyən edir. === 7-ci fəsil. Məhkəmə hakimiyyəti === ==== Maddə 125. Məhkəmə hakimiyyətinin həyata keçirilməsi ==== :I. Azərbaycan Respublikasında məhkəmə hakimiyyətini ədalət mühakiməsi yolu ilə yalnız məhkəmələr həyata keçirirlər. :II. Məhkəmə hakimiyyətini Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi, Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsi, Azərbaycan Respublikasının İqtisad Məhkəməsi, Azərbaycan Respublikasının ümumi məhkəmələri və digər ixtisaslaşdırılmış məhkəmələri həyata keçirirlər. :III. Məhkəmə hakimiyyəti Konstitusiya, mülki və cinayət məhkəmə icraatı vasitəsilə və qanunla nəzərdə tutulmuş digər vasitələrlə həyata keçirilir. :IV. Konstitusiya icraatı istisna olmaqla, ədalət mühakiməsinin həyata keçirilməsində Azərbaycan Respublikasının Prokurorluğu və müdafiə tərəfi iştirak edir. :V. Məhkəmə quruluşu və məhkəmə icraatı qaydası qanunla müəyyən olunur. :VI. Məhkəmələrin səlahiyyətlərinin dəyişdirilməsi məqsədilə müəyyən olunmamış hüquqi üsulların tətbiq edilməsi və fövqəl`adə məhkəmələrin yaradılması qadağandır. ==== Maddə 126. Hakimliyə namizədlərə aid tələblər ==== :I. Yaşı 30-dan aşağı olmayan, seçkilərdə iştirak etmək hüququna malik olan, ali hüquq təhsilli və hüquqşünas ixtisası üzrə 5 ildən artıq işləyən Azərbaycan Respublikası vətəndaşları hakim ola bilərlər. :II. Hakimlər heç bir başqa seçkili və tə`yinatlı vəzifə tuta bilməzlər, elmi, pedaqoci və yaradıcılıq fəaliyyətindən başqa heç bir sahibkarlıq, kommersiya və digər ödənişli fəaliyyətlə məşğul ola bilməzlər, siyasi fəaliyyətlə məşğul ola bilməz və siyasi partiyalara üzv ola bilməzlər, vəzifə maaşından, habelə elmi, pedaqoci və yaradıcılıq fəaliyyətinə görə aldığı vəsaitdən başqa məvacib ala bilməzlər. ==== Maddə 127. Hakimlərin müstəqilliyi, ədalət mühakiməsinin həyata keçirilməsinin əsas prinsipləri və şərtləri ==== :I. Hakimlər müstəqildir, yalnız Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına və qanunlarına tabedirlər və səlahiyyətləri müddətində dəyişilməzdirlər. :II. Hakimlər işlərə qərəzsiz, ədalətlə, tərəflərin hüquq bərabərliyinə, faktlara əsasən və qanuna müvafiq baxırlar. :III. Hər hansı bir şəxs tərəfindən və hər hansı bir səbəbdən bilavasitə, yaxud dolayı yolla məhkəmə icraatına məhdudiyyət qoyulması, qanuna zidd tə`sir, hədə və müdaxilə edilməsi yolverilməzdir. :IV. Ədalət mühakiməsi vətəndaşların qanun və məhkəmə qarşısında bərabərliyi əsasında həyata keçirilir. :V. Bütün məhkəmələrdə işlərin icraatı açıq aparılır. İşə qapalı iclasda baxılmasına yalnız o halda icazə verilir ki, məhkəmə açıq icraatın dövlət, peşə və kommersiya sirrinin açılmasına səbəb olacağını güman edir, ya da vətəndaşların şəxsi və ya ailə həyatının məxfiliyini qorumaq zərurətinin mövcudluğunu müəyyən edir. :VI. Qanunda nəzərdə tutulmuş hallar istisna olmaqla, cinayət işlərinin qiyabi məhkəmə icraatına yol verilmir. :VII. Məhkəmə icraatı çəkişmə prinsipi əsasında həyata keçirilir. :VIII. Məhkəmə icraatının istənilən mərhələsində hər kəsin müdafiə hüququ tə`min olunur. :IX. Ədalət mühakiməsi təqsirsizlik prezumpsiyasına əsaslanır. :X. Azərbaycan Respublikasında məhkəmə icraatı Azərbaycan Respublikasının dövlət dilində və ya müvafiq yerin əhalisinin çoxluq təşkil edən hissəsinin dilində aparılır. İşin iştirakçısı olub məhkəmə icraatının aparıldığı dili bilməyən şəxslərin işin materialları ilə tam tanış olmaq, məhkəmədə tərcüməçi vasitəsi ilə iştirak etmək və məhkəmədə ana dilində çıxış etmək hüququ tə`min edilir. ==== Maddə 128. Hakimlərin toxunulmazlığı ==== :I. Hakimlər toxunulmazdırlar. :II. Hakim cinayət məs`uliyyətinə yalnız qanunda nəzərdə tutulan qaydada cəlb oluna bilər. :III. Hakimlərin səlahiyyətlərinə yalnız qanunda nəzərdə tutulmuş əsaslara və qaydalara müvafiq surətdə xitam verilə bilər. :IV. Hakimlərin vəzifədən kənarlaşdırılması təşəbbüsünü hakimlər cinayət törətdikdə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin rə`yi əsasında Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi qarşısında irəli sürə bilər. Müvafiq rə`yi Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsi Azərbaycan Respublikası Prezidentinin sorğusundan sonra 30 gün müddətində təqdim etməlidir. :V. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi, Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsi və Azərbaycan Respublikası İqtisad Məhkəməsi hakimlərinin işdən kənarlaşdırılması haqqında qərar Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisində 83 səs çoxluğu ilə qəbul edilir; başqa hakimlərin işdən kənarlaşdırılması haqqında qərar Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisində 63 səs çoxluğu ilə qəbul edilir. ==== Maddə 129. Məhkəmə qərarları və onların icrası ==== Məhkəmənin qəbul etdiyi qərarlar dövlətin adından çıxarılır və onların icrası məcburidir. ==== Maddə 130. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi ==== :I. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi 9 hakimdən ibarətdir. :II. Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin hakimlərini Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqdimatı ilə Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi tə`yin edir. :III. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi Azərbaycan Respublikası Prezidentinin, Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin, Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin, Azərbaycan Respublikası Prokurorluğunun, Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin sorğusu əsasında aşağıdakı məsələləri həll edir: ::1. Azərbaycan Respublikası qanunlarının, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərman və sərəncamlarının, Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin qərarlarının, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərar və sərəncamlarının, mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarının normativ hüquqi aktlarının Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına uyğunluğu; ::2. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanlarının, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarlarının, mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarının normativ hüquqi aktlarının Azərbaycan Respublikası qanunlarına uyğunluğu; ::3. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarlarının, mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarının normativ hüquqi aktlarının Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanlarına uyğunluğu; ::4. Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin qərarlarının qanunda nəzərdə tutulmuş hallarda Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına və qanunlarına uyğunluğu; ::5. bələdiyyə aktlarının Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına, Azərbaycan Respublikası qanunlarına, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanlarına, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarlarına (Naxçıvan Muxtar Respublikasında həm də Naxçıvan Muxtar Respublikasının Konstitusiyasına, qanunlarına və Naxçıvan Muxtar Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarlarına) uyğunluğu; ::6. Azərbaycan Respublikasının qüvvəyə minməmiş dövlətlərarası müqavilələrinin Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına uyğunluğu; Azərbaycan Respublikasının hökumətlərarası müqavilələrinin Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına və qanunlarına uyğunluğu; ::7. Siyasi partiyaların və digər ictimai birliklərin ləğv edilməsi; ::8. Naxçıvan Muxtar Respublikası Konstitusiyasının, qanunlarının, Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin qərarlarının və Nazirlər Kabinetinin qərarlarının Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına uyğunluğu; Naxçıvan Muxtar Respublikası qanunlarının, Naxçıvan Muxtar Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarlarının, Azərbaycan Respublikası qanunlarına uyğunluğu; Naxçıvan Muxtar Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarlarının Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanlarına və Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarlarına uyğunluğu; ::9. qanunvericilik, icra və məhkəmə hakimiyyətləri arasında səlahiyyətlər bölgüsü ilə bağlı mübahisələr. :IV. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi Azərbaycan Respublikası Prezidentinin, Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin, Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin, Azərbaycan Respublikası Prokurorluğunun, Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin sorğusu əsasında Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasını və qanunlarını şərh edir. :V. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi bu Konstitusiyada nəzərdə tutulmuş digər səlahiyyətləri də həyata keçirir. :VI. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi öz səlahiyyətlərinə aid edilən məsələlərə dair qərarlar qəbul edir. Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin qərarı Azərbaycan Respublikası ərazisində məcburi qüvvəyə malikdir. :VII. Qanunlar və digər aktlar, yaxud onların ayrı-ayrı müddəaları, Azərbaycan Respublikasının hökumətlərarası müqavilələri Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin qərarında müəyyən edilmiş müddətdə qüvvədən düşür; Azərbaycan Respublikasının dövlətlərarası müqavilələri qüvvəyə minmir. ==== Maddə 131. Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsi ==== :I. Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsi ümumi və ixtisaslaşdırılmış məhkəmələrin icraatına aid edilən mülki, cinayət və digər işlər üzrə ali məhkəmə orqanıdır; o, qanunla müəyyən edilmiş prosessual qaydalarda ümumi və ixtisaslaşdırılmış məhkəmələrin işinə nəzarəti həyata keçirir; məhkəmələrin praktikasına aid məsələlər üzrə izahatlar verir. :II. Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin hakimlərini Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqdimatı ilə Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi tə`yin edir. ==== Maddə 132. Azərbaycan Respublikasının İqtisad Məhkəməsi ==== :I. Azərbaycan Respublikasının İqtisad Məhkəməsi iqtisadi mübahisələrə baxılması üzrə yuxarı məhkəmə orqanıdır; o, qanunla müəyyən edilmiş qaydada müvafiq ixtisaslaşdırılmış məhkəmələrin işinə nəzarəti həyata keçirir. :II. Azərbaycan Respublikasının İqtisad Məhkəməsinin hakimlərini Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqdimatı ilə Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi tə`yin edir. ==== Maddə 133. Azərbaycan Respublikasının Prokurorluğu ==== :I. Azərbaycan Respublikasının Prokurorluğu qanunla nəzərdə tutulmuş qaydada qanunların eyni cür və dürüst icra və tətbiq olunmasına nəzarət edir; qanunla nəzərdə tutulmuş hallarda cinayət işləri başlayır və istintaq aparır; məhkəmədə dövlət ittihamını müdafiə edir; məhkəmədə iddia qaldırır; məhkəmə qərarlarından protest verir. :II. Azərbaycan Respublikasının Prokurorluğu ərazi və ixtisaslaşdırılmış prokurorların Azərbaycan Respublikası Baş prokuroruna tabeliyinə əsaslanan vahid mərkəzləşdirilmiş orqandır. :III. Azərbaycan Respublikasının Baş prokurorunu Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin razılığı ilə vəzifəyə tə`yin və vəzifədən azad edir. :IV. Azərbaycan Respublikası Baş prokurorunun müavinlərini, respublika ixtisaslaşdırılmış prokurorluqlara rəhbərlik edən prokurorları, Naxçıvan Muxtar Respublikasının Prokurorunu Azərbaycan Respublikası Baş prokurorunun təqdimatı ilə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti vəzifəyə tə`yin və vəzifədən azad edir. :V. Ərazi və ixtisaslaşdırılmış prokurorları Azərbaycan Respublikası Prezidentinin razılığı ilə Azərbaycan Respublikasının Baş prokuroru vəzifəyə tə`yin və vəzifədən azad edir. 8-ci fəsil. Naxçıvan Muxtar Respublikası ==== Maddə 134. Naxçıvan Muxtar Respublikasının statusu ==== :I. Naxçıvan Muxtar Respublikası Azərbaycan Respublikasının tərkibində muxtar dövlətdir. :II. Naxçıvan Muxtar Respublikasının statusu bu Konstitusiya ilə müəyyən edilir. :III.. Naxçıvan Muxtar Respublikası Azərbaycan Respublikasının ayrılmaz tərkib hissəsidir. :IV. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyası, qanunları, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanları və Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarları Naxçıvan Muxtar Respublikasının ərazisində məcburidir. :V. Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin qəbul etdiyi Naxçıvan Muxtar Respublikasının Konstitusiyası və qanunları müvafiq olaraq Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına və qanunlarına; Naxçıvan Muxtar Respublikasının Nazirlər Kabinetinin qəbul etdiyi qərarlar Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına, qanunlarına, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanlarına, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarlarına zidd olmamalıdır. ==== Maddə 135. Naxçıvan Muxtar Respublikasında hakimiyyətlərin bölünməsi ==== :I. Naxçıvan Muxtar Respublikasının qanunvericilik hakimiyyətini Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisi, icra hakimiyyətini Naxçıvan Muxtar Respublikasının Nazirlər Kabineti, məhkəmə hakimiyyətini Naxçıvan Muxtar Respublikasının məhkəmələri həyata keçirir. :II. Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisi Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası və qanunları ilə onun səlahiyyətlərinə aid edilən məsələlərin həllində, Naxçıvan Muxtar Respublikasının Nazirlər Kabineti Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası, qanunları və Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanları ilə onun səlahiyyətlərinə aid edilən məsələlərin həllində, Naxçıvan Muxtar Respublikasının məhkəmələri isə Azərbaycan Respublikası Konstitusiyası və qanunları ilə onların səlahiyyətlərinə aid edilən məsələlərin həllində müstəqildir. ==== Maddə 136. Naxçıvan Muxtar Respublikasının ali vəzifəli şəxsi ==== Naxçıvan Muxtar Respublikasının ali vəzifəli şəxsi Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin sədridir. ==== Maddə 137. Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisi ==== :I. Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisi 45 üzvdən ibarətdir. :II. Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin səlahiyyət müddəti 5 ildir. :III. Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisi Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin sədrini və onun müavinlərini seçir, daimi və digər komissiyalar təşkil edir. ==== Maddə 138. Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin müəyyən etdiyi ümumi qaydalar ==== I. Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisi aşağıdakılara dair ümumi qaydalar müəyyən edir: 1 Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisinə seçkilər;<br> 2 vergilər;<br> 3 Naxçıvan Muxtar Respublikası iqtisadiyyatının inkişafı istiqamətləri;<br> 4 sosial təminat;<br> 5 ətraf mühitin qorunması;<br> 6 turizm;<br> 7 səhiyyə, elm, mədəniyyət. II. Bu maddədə göstərilən məsələlərə dair Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisi qanunlar qəbul edir. ==== Maddə 139. Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin həll etdiyi məsələlər ==== I. Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisi aşağıdakı məsələləri həll edir: 1 Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin işinin təşkili;<br> 2 Naxçıvan Muxtar Respublikasının büdcəsinin təsdiqi;<br> 3 Naxçıvan Muxtar Respublikasının iqtisadi və sosial proqramlarının təsdiqi;<br> 4 Naxçıvan Muxtar Respublikası Baş nazirinin vəzifəyə təyin və vəzifədən azad edilməsi;<br> 5 Naxçıvan Muxtar Respublikasının Nazirlər Kabineti tərkibinin təsdiqi;<br> 6 Naxçıvan Muxtar Respublikasının Nazirlər Kabinetinə etimad.<br> II. Bu maddədə göstərilən məsələlərə dair Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisi qərarlar qəbul edir. ==== Maddə 140. Naxçıvan Muxtar Respublikasının Nazirlər Kabineti ==== I. Naxçıvan Muxtar Respublikasının Nazirlər Kabinetinin tərkibini Naxçıvan Muxtar Respublikası Baş nazirinin təklifi ilə Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisi təsdiq edir. II. Naxçıvan Muxtar Respublikasının Baş nazirini Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqdimatına əsasən Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisi təyin edir. III. Naxçıvan Muxtar Respublikasının Nazirlər Kabineti:<br> - muxtar respublika büdcəsinin layihəsini hazırlayıb Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisinə təqdim edir;<br> - muxtar respublikanın büdcəsini icra edir;<br> - muxtar respublikanın iqtisadi proqramlarının həyata keçirilməsini təmin edir;<br> - muxtar respublikanın sosial proqramlarının həyata keçirilməsini təmin edir;<br> - Azərbaycan Respublikası Prezidentinin onun səlahiyyətlərinə aid etdiyi digər məsələləri həll edir. IV. Naxçıvan Muxtar Respublikasının Nazirlər Kabineti qərar və sərəncamlar qəbul edir. ==== Maddə 141. Naxçıvan Muxtar Respublikasında yerli icra hakimiyyəti ==== Naxçıvan Muxtar Respublikasında yerli icra hakimiyyətlərinin başçılarını Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi sədrinin təqdimatı əsasında Azərbaycan Respublikasının Prezidenti təyin edir. = DÖRDÜNCÜ BÖLMƏ = == YERLİ ÖZÜNÜİDARƏETMƏ == === IX fəsil BƏLƏDİYYƏLƏR === ==== Maddə 142. Yerlərdə özünüidarənin təşkili ==== I. Yerli özünüidarəni bələdiyyələr həyata keçirir. II. Bələdiyyələr seçkilər əsasında yaradılır. III. Bələdiyyələrin statusunun əsasları bu Konstitusiya ilə, bələdiyyələrə seçkilərin qaydaları isə qanunla müəyyən edilir. ==== Maddə 143. Bələdiyyələrin işinin təşkili ==== I. Bələdiyyə öz fəaliyyətini iclaslar, daimi və başqa komissiyalar vasitəsi ilə həyata keçirir. II. Bələdiyyənin iclaslarını bələdiyyənin sədri çağırır. ==== Maddə 144. Bələdiyyələrin səlahiyyətləri ==== I. Bələdiyyələrin iclaslarında aşağıdakı məsələlər həll edilir: 1 bələdiyyə üzvlərinin səlahiyyətlərinin tanınması, qanunla müəyyən edilmiş hallarda onların səlahiyyətlərinin itirilməsi və səlahiyyətlərinə xitam verilməsi;<br> 2 bələdiyyənin reqlamentinin təsdiq edilməsi;<br> 3 bələdiyyənin sədrinin və onun müavinlərinin, daimi və başqa komissiyaların seçilməsi;<br> 4 yerli vergilərin və ödənişlərin müəyyən edilməsi;<br> 5 yerli büdcənin və onun icrası haqqında hesabatların təsdiq edilməsi;<br> 6 bələdiyyə mülkiyyətinə sahiblik, ondan istifadə və onun barəsində sərəncam;<br> 7 yerli sosial müdafiə və sosial inkişaf proqramlarının qəbul və icra edilməsi;<br> 8 yerli iqtisadi inkişaf proqramlarının qəbul və icra edilməsi;<br> 9 yerli ekoloji proqramların qəbul və icra edilməsi. II. Bələdiyyələrə qanunvericilik və icra hakimiyyətləri tərəfindən əlavə səlahiyyətlər də verilə bilər. Bu səlahiyyətlərin həyata keçirilməsi üçün bələdiyyə üzrə müvafiq zəruri maliyyə vəsaiti də ayrılmalıdır. Belə səlahiyyətlərin həyata keçirilməsinə müvafiq olaraq qanunvericilik və icra hakimiyyətləri nəzarət edirlər. ==== Maddə 145. Bələdiyyələrin qərarları ==== I. Bələdiyyənin iclaslarında baxılan məsələlərə dair qərarlar qəbul edilir. II. Bələdiyyənin qərarları bələdiyyə üzvlərinin sadə səs çoxluğu ilə qəbul edilir. III. Yerli vergilər və ödənişlər ilə bağlı qərarlar bələdiyyə üzvlərinin üçdə iki səs çoxluğu ilə qəbul edilir. ==== Maddə 146. Bələdiyyələrin müstəqilliyinin təminatı ==== Bələdiyyələrin məhkəmə tərəfindən müdafiəsinə, dövlət orqanlarının qərarları nəticəsində yaranan əlavə xərclərinin ödənilməsinə təminat verilir. = BEŞİNCİ BÖLMƏ = == HÜQUQ VƏ QANUN == === X fəsil QANUNVERİCİLİK SİSTEMİ === ==== Maddə 147. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının hüquqi qüvvəsi ==== I. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası Azərbaycan Respublikasında ən yüksək hüquqi qüvvəyə malikdir. II. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası birbaşa hüquqi qüvvəyə malikdir. III. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik sisteminin əsasıdır. ==== Maddə 148. Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik sisteminə daxil olan aktlar ==== I. Qanunvericilik sistemi aşağıdakı normativ hüquqi aktlardan ibarətdir: 1 Konstitusiya;<br> 2 referendumla qəbul edilmiş aktlar;<br> 3 qanunlar;<br> 4 fərmanlar;<br> 5 Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarları;<br> 6 mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarının normativ aktları. II. Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələr Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik sisteminin ayrılmaz tərkib hissəsidir. III. Naxçıvan Muxtar Respublikasında həm də Naxçıvan Muxtar Respublikasının Konstitusiyası və qanunları, Naxçıvan Muxtar Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarları hüquqi qüvvəyə malikdir. IV. Naxçıvan Muxtar Respublikasının qanunvericilik sistemi Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik sisteminə uyğun olmalıdır. V. Öz səlahiyyətləri daxilində yerli icra hakimiyyəti orqanları qanunvericilik sisteminə daxil olan aktlara zidd gəlməyən normativ xarakterli aktlar qəbul edə bilərlər. ==== Maddə 149. Normativ hüquqi aktlar ==== I. Normativ hüquqi aktlar hüquqa və haqq-ədalətə (bərabər mənafelərə bərabər münasibətə) əsaslanmalıdır. II. Referendumla qəbul olunmuş aktlar yalnız dərc edildikdə onların tətbiqi və icrası vətəndaşlar, qanunvericilik, icra və məhkəmə hakimiyyəti, hüquqi şəxslər və bələdiyyələr üçün məcburidir. III. Qanunlar Konstitusiyaya zidd olmamalıdır. Yalnız dərc edilmiş qanunların tətbiqi və icrası bütün vətəndaşlar, qanunvericilik, icra və məhkəmə hakimiyyəti, hüquqi şəxslər və bələdiyyələr üçün məcburidir. IV. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanları Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına və qanunlarına zidd olmamalıdır. Yalnız dərc edilmiş fərmanların tətbiqi və icrası bütün vətəndaşlar, icra hakimiyyəti orqanları, hüquqi şəxslər üçün məcburidir. V. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarları Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına, qanunlarına və Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanlarına zidd olmamalıdır. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarları yalnız dərc edildikdə onların tətbiqi və icrası vətəndaşlar, mərkəzi və yerli icra hakimiyyəti orqanları, hüquqi şəxslər üçün məcburidir. VI. Mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarının aktları Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına, qanunlarına, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanlarına və Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarlarına zidd olmamalıdır. VII. Fiziki və hüquqi şəxslərin hüquqi vəziyyətini yaxşılaşdıran, hüquq məsuliyyətini aradan qaldıran və ya yüngülləşdirən normativ hüquqi aktların qüvvəsi geriyə şamil edilir. Başqa normativ hüquqi aktların qüvvəsi geriyə şamil edilmir. ==== Maddə 150. Bələdiyyə aktları ==== I. Bələdiyyələrin qəbul etdikləri aktlar hüquqa və haqq-ədalətə (bərabər mənafelərə bərabər münasibətə) əsaslanmalı, Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına, qanunlarına, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanlarına, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarlarına (Naxçıvan Muxtar Respublikasında isə həm də Naxçıvan Muxtar Respublikasının Konstitusiyasına, qanunlarına, Naxçıvan Muxtar Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarlarına) zidd olmamalıdır. II. Bələdiyyənin qəbul etdiyi aktın icrası onun ərazisində yaşayan vətəndaşlar və onun ərazisində yerləşən hüquqi şəxslər üçün məcburidir. ==== Maddə 151. Beynəlxalq aktların hüquqi qüvvəsi ==== Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik sisteminə daxil olan normativ hüquqi aktlar ilə (Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası və referendumla qəbul edilən aktlar istisna olmaqla) Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı dövlətlərarası müqavilələr arasında ziddiyyət yaranarsa, həmin beynəlxalq müqavilələr tətbiq edilir. === XI fəsil AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ KONSTİTUSİYASINDA DƏYİŞİKLİKLƏR === ==== Maddə 152. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasında dəyişikliklərin qəbul edilməsi qaydası ==== Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının mətnində dəyişikliklər yalnız referendumla qəbul edilə bilər. ==== Maddə 153. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının mətnində dəyişikliklərin təklif edilməsi qaydası ==== Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının mətnində dəyişiklikləri Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi və ya Azərbaycan Respublikasının Prezidenti təklif etdikdə, təklif olunan dəyişikliklərə dair əvvəlcədən Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin rəyi alınır. ==== Maddə 154. Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin səlahiyyətlərinin məhdudlaşdırılması ==== Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi referendumla qəbul olunmuş Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının mətnində dəyişikliklərə dair qərar qəbul edə bilməz. ==== Maddə 155. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasında dəyişikliklər təklif edilməsi təşəbbüsünün məhdudlaşdırılması ==== Bu Konstitusiyanın 1-ci, 2-ci, 6-cı, 7-ci, 8-ci və 21-ci maddələrində dəyişikliklər və ya onların ləğv edilməsi haqqında, III fəslində nəzərdə tutulmuş insan və vətəndaş hüquqları və azadlıqlarının ləğvi və ya Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrdə nəzərdə tutulduğundan daha artıq dərəcədə məhdudlaşdırılması haqqında təkliflər referenduma çıxarıla bilməz. === XII fəsil AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ KONSTİTUSİYASINA ƏLAVƏLƏR === ==== Maddə 156. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına əlavələrin qəbul edilməsi qaydası ==== I. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına əlavələr Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisində 95 səs çoxluğu ilə Konstitusiya qanunları şəklində qəbul edilir. II. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına əlavələr haqqında Konstitusiya qanunları Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisində iki dəfə səsə qoyulur. İkinci səsvermə birinci səsvermədən 6 ay sonra keçirilir. III. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına əlavələr haqqında Konstitusiya qanunları həm birinci, həm də ikinci səsvermədən sonra bu Konstitusiyada qanunlar üçün nəzərdə tutulmuş qaydada Azərbaycan Respublikası Prezidentinə imzalanmaq üçün təqdim olunur. IV. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına əlavələr haqqında Konstitusiya qanunları Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tərəfindən ikinci səsvermədən sonra imzalandıqda qüvvəyə minir. V. Konstitusiya qanunları Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının ayrılmaz hissəsidir və Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının əsas mətninə zidd olmamalıdır. ==== Maddə 157. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına əlavələrin təklif edilməsi təşəbbüsü ==== Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına əlavələri Azərbaycan Respublikasının Prezidenti və ya Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin azı 63 deputatı təklif edə bilərlər. ==== Maddə 158. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına əlavələrin təklif edilməsi təşəbbüsünün məhdudlaşdırılması ==== Bu Konstitusiyanın birinci bölməsində əks etdirilmiş müddəalarla əlaqədar Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına əlavələr təklif edilə bilməz. = KEÇİD MÜDDƏALARI = 1. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası referendumla qəbul edildikdən sonra rəsmən dərc olunduğu gündən qüvvəyə minir. Bu Konstitusiyanın qüvvəyə mindiyi gündən 1978-ci il aprelin 21-də qəbul edilmiş Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası (Əsas Qanunu) qüvvədən düşür. 2. Bu Konstitusiyanın qüvvəyə minməsinə qədər seçilmiş Azərbaycan Respublikasının Prezidenti bu Konstitusiya ilə Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə aid edilmiş səlahiyyətləri həyata keçirir. 3. Bu Konstitusiyanın 101-ci maddəsinin V hissəsi bu Konstitusiya qəbul edildikdən sonra seçilən Azərbaycan Respublikası Prezidentinə şamil edilir. 4. Azərbaycan Respublikası xalq deputatlarının və Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin yaratdığı Milli Məclisin səlahiyyətləri yeni seçilmiş Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin ilk iclas günü başa çatır. Yeni seçilmiş Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin ilk iclası Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin azı 83 deputatının seçildiyi gündən bir həftə sonra keçirilir. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin ilk sessiyası 1996-cı il mayın 31-dək davam edir. 1995-ci il avqustun 12-də qəbul edilmiş “Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə seçkilər haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 85-ci maddəsi bu Qanun əsasında seçilmiş Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin birinci çağırışının səlahiyyətləri bitənədək qüvvədədir. 5. Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti bu Konstitusiyanın qüvvəyə mindiyi gündən bu Konstitusiyada müəyyən edilən səlahiyyətləri həyata keçirir. 6. Bu Konstitusiya qüvvəyə mindiyi gündən Azərbaycan Respublikası yerli xalq deputatları sovetlərinin səlahiyyətlərinə xitam verilir. Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə Azərbaycan Respublikasının yerli xalq deputatları sovetlərinə aid edilmiş səlahiyyətləri yerli icra hakimiyyəti orqanları həyata keçirir. 7. Bu Konstitusiya qüvvəyə mindikdən sonra iki il müddətində yerli özünüidarə haqqında qanun qəbul edilməli və bələdiyyələrə seçkilər keçirilməlidir. 8. Bu Konstitusiyanın qəbul edildiyi günədək Azərbaycan Respublikasının ərazisində qüvvədə olan qanunlar və başqa normativ hüquqi aktlar bu Konstitusiyaya zidd olmayan hissədə öz qüvvəsini saxlayır. 9. Bu Konstitusiya qüvvəyə minənədək fəaliyyət göstərən Azərbaycan Respublikasının məhkəmələri ədalət mühakiməsini bu Konstitusiyada müəyyən edilən səlahiyyətlərə və prinsiplərə uyğun həyata keçirir. 10. Bu Konstitusiya qüvvəyə mindiyi gündən bir il ərzində hakimlərin statusu, məhkəmə quruluşu və məhkəmə islahatı ilə əlaqədar Azərbaycan Respublikasının bu Konstitusiyaya uyğun olan qanunvericiliyi qəbul edilməlidir və Azərbaycan Respublikası məhkəmələrinin hakimləri yenidən təyin edilməlidir. Həmin qanunvericilik qəbul edilənədək hakimlərin vəzifəyə təyin və vəzifədən azad edilməsi bu Konstitusiya qüvvəyə minənədək qüvvədə olan qanunvericilik əsasında həyata keçirilir. 11. Bu Konstitusiya qüvvəyə mindiyi gündən bir il müddətində Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu qəbul edilməli və Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi yaradılmalıdır. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi yaradılanadək bu Konstitusiyada nəzərdə tutulmuş Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin səlahiyyətləri həyata keçirilmir. Bu Konstitusiyanın 130-cu maddəsinin III hissəsinin 7-ci bəndində nəzərdə tutulmuş məsələni Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsi həll edir. 12. Azərbaycan Respublikasının Ali Arbitraj Məhkəməsi bu Konstitusiyanın qüvvəyə mindiyi gündən Azərbaycan Respublikasının İqtisad Məhkəməsi adlanır və qüvvədə olan qanunvericiliklə müəyyən olunmuş səlahiyyətləri həyata keçirir. 1507 1596 2006-10-25T06:35:28Z 203.23.27.1 [[İbrahim Göyçaylı]]ya məxsus şer . '''QOYMAYIN QIZLARI KƏDƏRLƏNMƏYƏ''' Qoymayın qızları kədərlənməyə, <br> Ürəyə xal düşər, <br> Hissə xal düşər. <br> Dünyada bircə qız kədərlənərsə, <br> Dəyişər rəngini, <br> Dəyişər səhər. Qoymayın qızları kədərlənməyə, <br> Ağacdan yarpaq da saralar düşər. <br> Bir sevinc kürlşər, <br> Çəkilər göyə, <br> İllərin səfindən bir bahar düşər. Qoymayın qızları kədərlənməyə, <br> Qaçar anaların şirin yuxusu. <br> Qızının ürəyi şad olsun deyə, <br> Ananın qayğıya dönər arzusu. Kədərə düşməsin bir qız ürəyi, <br> Məğrur ataların beli qırılar. <br> Böyüyər ağzında halal çörəyi, <br> Hər yanda, <br> Hər yerdə yeri dar olar. Kədərə boyansa bir qız baxışı, <br> İşindən, gücündən olar bacılar. <br> Döyər ürəkləri payız yağışı, <br> Bacının yerinə solar bacılar. Həsrət dolaşmasın, <br> Həsrət gəzməsin <br> Bir bacı üzündə, <br> Bir qız gözündə. <br> Qardaş ürəyini qardaş üzməsin, <br> Vüqar sınanmasın qardaş gözündə. Qoymayın qızları kədərlənməyə, <br> Ağacdan yarpaq da saralar düşər. <br> Bir sevinc kürləşər, <br> Çəkilər göyə, <br> İllərin səfindən bir bahar düşər. Qoymayın qızları kədərlənməyə, <br> Od düşər dünyaya, <br> Od düşər ərşə. <br> Təbiət özü də kədərə dönər, <br> Həyatda gözəllik kədərlənərsə. '''Yazıçı nəşr - 1982''' 1564 1662 2006-11-16T16:27:32Z Celal 14 {{Rtl}} میرزا علی اکبر صابر - (میرزا عل‌اکبر طاهرزاده) (1862 -1910) صابر آذربایجانین اجتماعی و انقلابی شاعری . صابر 1862نجی ایل شماخی شهرینده آنادان اولموشدور.اوشاقلیقدا اول قدیم ملا مکتبینه سونرا ایسه باکینین ینی سیستم ایله قورولموش مکتبینه گئتمیشدیر. 1884 نجی ایل زیارت اوچون مشهد و سمرقند و بخارا شهرلرینه گئتدی، و سونرا کربلا یا دا سفر ائتدی. او قفقاز دا ملانصرالدین مجله سینده اشتراک ائدیردی. ایران نین مشروطه حرکاتینده بویوک تاثیر قویوب . «حال مجذوبيم گؤروب قاره؛ دئمه ديوانه دير نعره ي شوريده مي ظن ائتمه بير افسانه دير شاعرم طبعیم دنیز، شعرِ تریم دردانه دیر بهجتیم، عشقیم، سروریم، وجدیم احرارانه دير انجذابیم جرأت مردانه ی مردانه دَیر آفرینیم همتِ والایِ ستّارخانه دیر * * * تا که ملت مجمعین طهرانده ویران ائتدیلر تورک لر ستّارخانیله عهد و پیمان ائتدیلر ظلم و استبداده قارشی نفرت اعلان ائتدیلر ملته ملّیته جان نقدی قربان ائتدیلر آیه ی «ذبح عظیم» اطلاقی اول قربانه دیر آفرینیم همتِ والایِ ستّارخانه دیر * * * حق مددکار اولدو آذربایجان اتراکینه آل قاچارین «پروتست» ائتدیلر ضحاکینه اول شهیدانین سلام اولسون روانِ پاکینه کیم تؤکولموش قانلاری تبریز و طهران خاکینه اونلارین جنت دگیل دیر منزلی آیا نه دیر آفرینیم همتِ والایِ ستّارخانه دیر * * * ایشته ستّارخان باخیز بیر نوعی اقدامات ائدیب بیر وزیر و شاهی یوخ! دونیانی یکسر مات ائدیب عرض اسلامی، وطن ناموسینی یوزقات ائدیب حرمت حیثیّت ملّتین اثبات ائدیب ایمدی دنیانین توجه نقطه سی ایرانه دیر آفرینیم همت والای ستّارخانه دیر * * * ایشته آذربایجان ایرانی احیا ائیله دی تورک لوک؟ ایرانلی لیق تکلیفین ایفا ائیله دی بیر رشادت، بیر هنر گؤستردی دعوا ائیله دی دولتین بیر عینی نی دونیاده رسوا ائیله دی قاچماییب پروانه تک اوددان دیمه پروانه دیر آفرینیم همت والای ستّارخانه دیر * * * آفرین تبریزیان ائتدیز عجب عهد و وفا دوست و دشمن ال چالیب ائیله رسیزه صد مرحبا چوخ یاشا دولتلی ستّارخان! افندیم! چوخ یاشا جنت اعلاده پیغمبر سیزه ائیلر دعا چون بو خدمتلر بوتون اسلامه دیر، انسانه دیر، آفرینیم همتِ والایِ ستّارخانه دیر {{-Rtl}} 1565 1665 2006-11-29T17:25:14Z Amd628 15 New page: Mənimlə əlaqə üçün [http://az.wikipedia.org/wiki/%C4%B0stifad%C9%99%C3%A7i:Amd628 bura] tıqla Mənimlə əlaqə üçün [http://az.wikipedia.org/wiki/%C4%B0stifad%C9%99%C3%A7i:Amd628 bura] tıqla 1566 1672 2006-11-29T21:05:49Z Amd628 15 New page: '''TÜRKMƏNÇAY MÜQAVİLƏ MƏTNİ''' ===I MADDƏ === Bütün [[Rusiya]] imperatoru həzrətləri və [[İran]] şahı həzrətləri arasında, onların vərəsələri və taxt-tacın... '''TÜRKMƏNÇAY MÜQAVİLƏ MƏTNİ''' ===I MADDƏ === Bütün [[Rusiya]] imperatoru həzrətləri və [[İran]] şahı həzrətləri arasında, onların vərəsələri və taxt-tacın varisləri, onların dövlətləri və qarşılıqlı surətdə təbəələri arasında bundan sonra əbədi sülh, dostluq və tam razılıq olacaqdır. ===II MADDƏ === Bütün [[Rusiya]] imperatoru həzrətləri və [[İran]] şahı həzrətləri hörmətlə qəbul edirlər ki, razılığa gələn yüksək tərəflər arasında baş vermiş və indi xoşbəxtlikdən qurtarmış müharibə ilə [[Gülüstan]] traktatının qüvvəsi üzrə qarşılıqlı təəhhüdlər də başa çatmışdır; onlar göstərilən [[Gülüstan]] traktatını [[Rusiya]] və [[İran]] arasında yaxın və uzaq gələcəyə sülh və dostluq münasibətləri qurmalı və təsdiq etməli olan indiki şərtlər və qərarlarla əvəz etməyi zəruri hesab etdilər. ===III MADDƏ === [[İran]] şahı həzrətləri öz adından və öz vərəsələri və varisləri adından [[Araz çayı|Araz]]ın o tayı və bu tayı üzrə [[Erivan xanlığı]nı və [[Naxçıvan xanlığı]]nı [[Rusiya İmperiyası]]nın tam mülkiyyətinə güzəştə gedir. Şah həzrətləri bu güzəşt nəticəsində, hazırki müqavilənin imzalanmasından sayılmaqla altı aydan gec olmayaraq, yuxarıda adları çəkilən hər iki xanların idarə edilməsinə aid olan bütün arxivləri və ictimai sənədləri [[Rusiya]] rəisliyinə verməyi vəd edir. ===IV MADDƏ === Müqaviləyə qoşulan yüksək tərəflərin razılığı ilə hər iki dövlət arasında sərhədlər aşağıdakı hüdudda qərara alınır: sərhəd xətti [[Türkiyə]] torpaqlarının ucundakı kiçik [[Ararata]]nın zirvəsindən aralıda düz istiqamətdə ən yaxın nöqtədən başlayaraq o dağların zirvəsindən keçir; buradan maillik üzrə [[Ararata]]nın cənub tərəfindən axan [[Aşağı Qarasu çayı]]nın yuxarılarına düşür, sonra sərhəd xətti o çayın axarı üzrə Şərur qarşısında onun [[Araz çayı|Araz]]a töküldüyü yerədək davam edir; bu məntəqədən [[Abbasabad qalası]]nadək [[Araz çayı|Araz]] çayının yatağı üzrə gedir; burada qalanın [[Araz çayı|Araz]]ın sağ sahilində yerləşən xarici istehkamları yanında yarım ağac, yəni 3 1 / 2 [[Rusiya]] [[verst]]i enində bütün istiqamətlərdə dövrə haşiyələnəcək və o ətrafda olan torpaq sahəsi büsbütün məhz [[Rusiya]]ya məxsus olacaqdır və bu gündən sayılmaqla iki ay ərzində ən yüksək dəqiqliklə ayrılacaqdır. Sərhəd xətti o yerdən, göstərilən dövrənin şərq tərəfdən [[Araz çayı|Araz]]ın sahilinə birləşdiyi yerdən başlayaraq bir daha o çayın yatağı ilə Yeddibulaq bərəsinədək gedir; burada [[İran]] torpaqları [[Araz çayı]]nın yatağı üzrə üç ağaca, yəni 21 [[Rusiya]] versti uzanacaqdır: sonra sərhəd [[Muğan]] düzü vasitəsilə [[Bolqarçay]]adək, iki kiçicik [[Adınabazar]] və [[Sarıqamış çay]]larının birləşməsində üç ağac yəni 21 rus [[vers]]ti aşağıda olan torpaqlara gedir; sərhəd buradan [[Bolqarçay]]ın sol sahili ilə yuxarı; adları çəkilən kiçik Adınabazar və Sarıqamış çaylarının birləşməsinədək, sonra Şərqi [[Adınabazar çayı]]nın sağ sahili üzrə onun yuxarılarınadək davam edir, buradan isə [[Cikoir yüksəkliyi]]nin zirvəsinədək elə davam edir ki, o yüksəklikdən [[Xəzər dənizi]]nə tökülən bütün sular [[Rusiya]]ya məxsus olacaqdır, [[İran]] tərəfə axan bütün sular isə [[İran]]a məxsus olacaqdır. Burada iki dövlət arasındakı sərhəd dağ zirvələrilə müəyyən edilir; qərarlaşdırılmışdır ki, onların [[Xəzər dənizi]]nə doğru enişi [[Rusiya]]ya məxsus olmalıdır, o biri yandakı enişi isə [[İran]]a məxsusdur. Sərhəd [[Cikoir yüksəkliyi]] zirvəsindən, [[Talış]]ı [[Ərş dairəsi]]ndən ayıran dağlar üzrə [[Qəmərkühüm zirvəsi]]nədək keçir. Suların axarını iki yerə bölən dağların başı, yuxarıda [[Adınabazar]]ın yuxarı axarı və [[Cikoir zirvəsi]] arasındakı sahə haqqında deyilən kimi, burada da eləcə sərhəd hüdudunu təşkil edəcəkdir. Sonra sərhəd xətti suların axarına aid yuxarıda şərh olunan qaydalara aramsız əməl etməklə [[Qəmərkuhun zirvəsi]]ndən [[Züvand]] və [[Ərş dairəsi|Ərş dairələrini]] ayıran dağ silsiləsi üzrə [[Velgic dairəsi]]nin sərhədlərinədək uzanacaqdır. Beləliklə, adı çəkilən dağın zirvəsindən əks tərəfdə yerləşən hissəsi istisna olmaqla [[Züvand dairəsi]] [[Rusiya]]ya birləşir. Hər iki dövlət arasındakı sərhəd xətti su axınının yuxarıda qeyd olunan qaydalarına daima uyğun olaraq, [[Velkic dairəsi]] sərhəddindən [[Kloputanın zirvəsi]] və [[Velkic dairəsi]]ndəki dağların baş silsiləsi üzrə [[Astara çayı]]nın şimal mənbəyinədək, buradan o çayın yatağı boyu onun [[Xəzər dənizi]]nə töküldüyü yerədək davam edəcək ki, burada da [[Rusiya]] torpaqlarını [[İran]]dan ayırmalı olan sərhəd xətti qurtarır. ===V MADDƏ=== [[İran]] şahı həzrətləri bütün [[Rusiya]] imperatoru həzrətlərinə öz səmimi dostluğuna sübut olaraq, bu maddə ilə həm öz vərəsələri və [[İran]] taxt-tacının varisləri adından, yuxarıda göstərilən sərhəd xətti arasında və [[Qafqaz sıra dağları]] və [[Xəzər dənizi]] arasında yerləşən bütün torpaqların və bütün adaların, bununla bərabər həmin məmləkətlərdə yaşayan bütün köçəri və başqa xalqların əbədi zamanədək [[Rusiya]] imperiyasına məxsus olduğunu təntənə ilə tanıyır. ===VI MADDƏ === [[İran]] şahı həzrətləri hər iki dövlət arasında baş vermiş müharibə ilə [[Rusiya]] imperiyasına vurulmuş xeyli ziyana, həmçinin [[Rusiya]] təbəələrinin düçar olduğu qurbanlara və itkiyə hörmət əlaməti olaraq, onların əvəzini pul təzminatı ilə ödəməyi öhdəsinə götürür. Müqaviləyə qoşulan hər iki yüksək tərəf o mükafatın məbləğini on kurur tümən raicə və ya iyirmi milyon gümüş manat qərarlaşdırmışdır, onun vaxtı, ödəniş qaydası və təminatı sözbəsöz hazırkı traktata daxil edilə biləcək qüvvəyə malik olan xüsusi müqavilədə qərarlaşdırılmışdır. ===VII MADDƏ === [[İran]] şahı həzrətləri öz əlahəzrət oğlu şahzadə [[Abbas Mirzə]]nin öz vərəsəsi və taxt-tacın varisi təyin etmək iltifatında bulunan kimi, Bütün [[Rusiya]] imperatoru həzrətləri öz dostluq münasibətlərini və bu varislik qaydasının təsdiqinə kömək etmək arzusunu açıq-aşkar sübut etməkdən ötrü bundan sonra şahzadə [[Abbas Mirzə]] həzrətlərinin simasında [[İran]] taxt-tacının vərəsəsi və varisini, onun taxta çıxmasından sonra isə onu o dövlətin qanuni hökmdarı hesab etməyi öhdəsinə götürür. ===VIII MADDƏ=== [[Rusiya]]nın ticarət gəmiləri, əvvəlki qayda üzrə, [[Xəzər dənizi]]ndə və onun sahilləri boyunca azad üzmək və bununla bərabər onlara yaxınlaşmaq hüququna malikdir; gəmi qəzası hallarında [[İran]]da onlara hər cür kömək edilməlidir. Bu üsulla [[İran]] ticarət gəmilərində də [[Xəzər dənizi]]ndə əvvəlki qayda ilə üzmək və [[Rusiya]] sahillərinə yan almaq hüququ verilir ki, orada gəmi qəzası hallarında onlara qarşılıqlı surətdə hər cür kömək göstərilməlidir. Hərbi gəmilərə gəldikdə isə, qədimdə olduğu kimi, yalnız [[Rusiya]] hərbi bayrağı altında olan hərbi gəmilər [[Xəzər dənizi]]ndə üzə bilərlər; bu səbəbdən də əvvvəlki müstəsna hüquq indi də onlara verilir və təsdiq edilir ki, [[Rusiya]]dan başqa heç bir dövlətin [[Xəzər dənizi]]ndə hərbi gəmiləri ola bilməz. ===IX MADDƏ === Bütün [[Rusiya]] imperatoru həzrətləri və İran şahı həzrətləri hər vasitə ilə onlar arasında bu qədər xoşbəxtliklə bərpa olunmuş sülh və dostluğu bərqərar etməyi arzulayaraq, müvəqqəti tapşırıqların icrası və ya daimi qalmaq üçün bu və ya o biri dövlətə göndərilən yüksək sarayların (hökumətlərin) səfirlərinin, nazirlərinin və işlər müvəkillərinin, onların dərəcəsinə, razılığa gələn yüksək tərəflərin şərəfinə, onları birləşdirən səmimi dostluğa və yerli adətlərə uyğun olaraq, ehtiramla və (hər birinin) ayrılıqda qəbul edilməsini qarşılıqlı surətdə rəva bilirlər. Xüsusi protokol ilə bu və ya o biri tərəfin əməl etməsi üçün bu məzmunda mərasim qərarlaşdırılacaqdır. ===X MADDƏ=== Bütün [[Rusiya]] həzrətləri və [[İran]] şahı həzrətləri hər iki dövlət arasında ticarət əlaqələrinin bərpa olunmasını və genişlənməsini sülhün bərqərar olmasının ən başlıca xeyirxah nəticələrindən biri saydıqları üçün, tam qarşılıqlı razılıq əsasında hökm verdilər ki, ticarətə hakimlik edilməsinə və qarşılıqlı surətdə təbəələrin təhlükəsizliyinə aid olan bütün sərəncamlar səadətlə yoluna qoyulsun və onlar onu qarşılıqlı surətdə müvəkkillər tərəfindən bağlanacaq bu sülh müqaviləsinin eyni güclü hissəsi sayılmalı olan və ona əlavə edilən ayrıca Akt ilə izah etsinlər. [[İran]] şahı həzrətləri, qabaqlar olduğu kimi, [[Rusiya]]ya ticarətin xeyrinə tələb olunan hər yerə konsullar və ticarət agentləri təyin etmək hüququ verir və öhdəsinə götürür ki, hər ikisinin məiyyəti on nəfərdən çox olmayacaq konsul və agentlərə hamilik göstərsin ki, onlar öz rütbələrinə verilmiş şan-şövkət və üstünlüklərdən istifadə etsinlər. Bütün [[Rusiya]] imperatoru həzrətləri öz tərəfindən [[İran]] şahı həzrətlərinin konsul və ya ticarət agentlərinə münasibətdə buna tam müvafiq əməl edilməsinə vəd verir. [[İran]] hökumətinin [[Rusiya]] agentinə və ya konsuluna əsaslı şikayəti olarsa, [[Rusiya]] naziri (səfiri) və ya onun şah həzrətləri sarayı yanında işlər müvəkkili, ya da onların bilavasitə rəisi öz mülahizəsinə əsasən günahkarı vəzifəsindən uzaqlaşdıra və onu müvəqqəti olaraq digər şəxsə həvalə edə bilər. ===XI MADDƏ=== Qarşılıqlı surətdə təbəələrin bütün tələbləri və müharibə ilə dayandırılmış başqa işlər sülh bağlandıqdan sonra ədalətlə bərpa olunacaq və həll ediləcəkdir. Qarşılıqlı surətdə təbəələrin öz aralarında bu və ya o biri hökumətin xəzinəsinə müqavilə təəhhüdləri dərhal və tamamilə təmin edilməlidir. ===XII MADDƏ === Barışığa gələn yüksək tərəflər təbəələrin xeyri üçün özlərinin ümumi razılığı üzrə qarşılıqlı surətdə qərara almışdır: onlardan [[Araz çayı|Araz]]ın hər iki tərəfində tərpənməz əmlaka malik olanlarına üç il vaxt verilməlidir ki, onlar bu müddət ərzində onu azad surətdə satsınlar və dəyişsinlər. Lakin bütün [[Rusiya]] imperatoru həzrətləri ona aid olduğuna görə, keçmiş İrəvan sərdarı [[Hüseyn xan]]ı, onun qardaşı [[Həsən xan]]ı və keçmiş [[Naxçıvan hakimi]] [[Kərim xan]]ı bu iltifatlı sərəncamdan kənar edir. ===XIII MADDƏ=== Axırıncı və ya bundan qabaqkı müharibənin gedişində əsir alınmış hər iki tərəfin bütün hərbi əsirləri, bununla bərabər hər iki hökumətin nə vaxtsa əsir düşmüş təbəələri qarşılıqlı surətdə azad edilməli və dörd ay ərzində qaytarılmalıdır; onlar həyati azuqə və digər tələbatlarla təmin edilməli və onları qəbul etmək və sonrakı yaşayış yerinə yollamağa sərəncam vermək üçün hər iki tərəfdən ayrılmış komissarlara verməkdən ötrü [[Abbasabad]]a göndərilməlidirlər. Razılığa gələn yüksək tərəflər hər iki tərəfdən əsir düşmüş, lakin olduqları yerin uzaqlığına və ya başqa bir səbəbə və ya vəziyyətə görə göstərilən müddətə qaytarıla bilməyəcək bütün hərbi əsirlərə, habelə Rusiya və İran təbəələrinə də bu yolla yanaşacaqlar. Hər iki dövlət belələrinin hər bir vaxt tələb edilməsində özünə dəqiq və qeyri-məhdud hüquq verir və öhdəsinə götürür ki, onlar aşkar edildikdə və ya onlar haqqında tələblər alındıqda qarşılıqlı surətdə onları (bir-birinə) qaytarsınlar. ===XIV MADDƏ === Razılığa gələn yüksək tərəflərdən heç biri axırıncı müharibənin başlanmasınadək və ya o vaxtı digərinin təbəəliyinə keçmiş olan satqınların və fərarilərin verilmısini tələb etməyəcəkdir. [[İran]] hökuməti bu qaçqınlardan bəzilərinin və onların köhnə həmvətənlərinin və ya hakimiyyəti altında olanların arasında qərəzli əlaqələrdən qarşılıqlı surətdə baş verə biləcək zərərli nəticələrin qarşısını almaq üçün, öhdəsinə götürür ki, indi və ya sonralar [[Rusiya]] hökumətinin adbaad göstərdiyi adamların [[Araz çayı|Araz]]la [[Çara çayı]]nın, [[Urmiya gölü]]nün, [[Cakatu çayı]]nın və [[Qızıl Üzən çayı]]nın [[Xəzər dənizi]]nə töküldüyü yer arasında yaratdığı hüduddakı öz torpaqlarında olmasını qadağan edəcəkdir. Bütün [[Rusiya]] imperatoru həzrətləri öz tərəfindən [[İran]] qaçqınlarının [[Qarabağ xanlığı|Qarabağ]] və [[Naxçıvan xanlığı|Naxçıvan]] xanlıqlarında və [[İrəvan xanlığı]]nın [[Araz çayı]]nın sağ sahilində yerləşən hissəsində yurd salmasına və ya yaşamasına (hər hansı) bir qərarda icazə verməyəcəyini vəd edir. Lakin özlüyündə aydındır ki, ancaq rəsmi rütbə daşıyan və ya müəyyən ləyaqət sahibi olan adamlara: şəxsi nümunələri, nəsihət və gizli əlaqələri ilə keçmişdə onların idarəsində və ya hakimiyyəti altında olan əvvəlki həmvətənlərinə zərərli təsir göstərə bilən xan, bəy və dini rəislər və ya mollalara qarşı bu şərtin gücü var və olacaqdır. Ümumiyyətlə, hər iki dövlətin sakinlərinə gəldikdə isə, razılığa gələn yüksək tərəflər qərara alır ki, hər iki tərəfin bir dövlətdən o birinə keçmiş və ya bundan sonra keçəcək təbəələri onların keçdiyi hökumətin icazə verdiyi hər yerdə yurd sala və yaşaya bilər. ===XV MADDƏ=== Şah həzrətləri öz dövlətinə sakitliyi qaytarmaq və öz təbəələrindən hazırki müqavilə ilə bu qədər xoşbəxtliklə başa çatmış müharibədə törədilmiş bədbəxtlikləri daha da artıra bilən hər şeyi kənar etmək kimi xeyirli, xilasedici niyyətlə hərəkət edərək, [[Azərbaycan]] adlanan vilayətin bütün əhalisinə və məmurlarına büsbütün və tam bağışlanma əta edir. Hansı dərəcəyə məxsus olmasından asılı olmayaraq, onlardan heç kəs öz hərəkətinə və ya müharibə ərzində və ya [[Rus ordusu]]nun adı çəkilən vilayəti müvəqqəti tutduğu zaman davranışına görə təqibə, dini əqidəsinə görə təhqirə məruz qalmamalıdır. Bundan başqa o məmur və sakinlərə bu gündən başlayaraq öz ailəsi ilə birlikdə [[İran vilayəti]]ndən [[Rusiya]]ya sərbəst keçmək, hökumət və yerli rəisliyin heç bir maneçiliyi olmadan onların satlıq malına və ya əmlakına və əşyalarına hər hansı gömrük və vergi qoyulmadan tərpənən mülkiyyətini aparmaq və satmaq üçün bir il vaxt verilir. Tərpənməz mülkə gəldikdə isə, onun satılması və ya onun haqqında özxoşuna sərəncam üçün beş illik müddət müəyyən edilir. Lakin bu bağışlanma qeyd olunan bir illik müddət başa çatanadək məhkəmə cəzası düşən günah və ya cinayət işləmiş adamlara şamil edilmir. ===XVI MADDƏ=== Müvəkkillər bu sülh müqaviləsi imzalandıqdan sonra, qarşılıqlı surətdə təxirə salınmadan təcili olaraq, hərbi əməliyyatların kəsilməsi haqqında bütün yerlərə xəbər və lazımı fərman göndərməlidir. Eyni məzmunda iki nüsxədə tərtib edilmiş, hər iki tərəfin müvəkkilləri tərəfindən imzalanmış, onların gerbli möhürləri ilə təsdiq edilmiş və qarşılıqlı olaraq bir-birinə verilmiş bu sülh müqaviləsi bütün Rusiya imperatoru həzrətləri və İran şahı həzrətləri tərəfindən təsdiq və ratifaksiya edilməli və onların imzaladığı ratifikasiya mətnləri təntənəli şəkildə hər iki tərəfin müvvəkilləri tərəfincdən dörd ay ərzində və ya mümkün olduqca daha tez dəyişdirilməlidir. Fevral ayının 10-da İsanın anadan olmasının 1828-ci ilində [[Türkmənçay müqaviləsi|Türkmənçay kəndi]]ndə bağlanmışdır. Müqavilə nəticəsində Azərbaycan iki yerə bölünmüşdür. 1567 1673 2006-12-01T21:43:24Z Amd628 15 New page: [http://az.wikipedia.org/wiki/%C4%B0stifad%C9%99%C3%A7i_m%C3%BCzakir%C9%99si:Amd628 Bura tıqla] [http://az.wikipedia.org/wiki/%C4%B0stifad%C9%99%C3%A7i_m%C3%BCzakir%C9%99si:Amd628 Bura tıqla] 1568 1674 2006-12-02T10:39:20Z Amd628 15 New page: <H4>QADİR ALLAH NAMİNƏ</H4> Biz yəni [[Şuşa|Şuşalı]] və [[Qarabağ|Qarabağlı]] [[İbrahim xan]] və Bütün [[Rusiya]] qoşunlarının infanteriya generalı, [[Qafqaz]] müf... <H4>QADİR ALLAH NAMİNƏ</H4> Biz yəni [[Şuşa|Şuşalı]] və [[Qarabağ|Qarabağlı]] [[İbrahim xan]] və Bütün [[Rusiya]] qoşunlarının infanteriya generalı, [[Qafqaz]] müfəttişliyinin infanteriya müfəttişi kn. [[Pavel Sisianov]], olduqca mərhəmətli böyük İmperator əlahəzrətləri [[Aleksandr Pavlov|Aleksandr Pavloviç]]in verdiyi tam səlahiyyət və ixtiyarla Allahın köməyi ilə [[Şuşa|Şuşalı]] və [[Qarabağ|Qarabağlı]] [[İbrahim xan]]ın bütün ailəsi, nəsli və ölkəsi ilə Bütün [[Rusiya]] imperiyasının və indi bəxtiyarlıqla hökmranlıq edən böyük imperator əlahəzrətləri [[Aleksandr Pavlov|Aleksandr Pavloviç]] və onun yüksək varislərinin əbədi təbəəliyini qəbul etməsi məsələsinə başlayaraq aşağıdakı şərtləri bağladıq, qərara aldıq və imzaladıq: ==BİRİNCİ MADDƏ== Mən [[Şuşa|Şuşalı]] və [[Qarabağ|Qarabağlı]] [[İbrahim xan]] öz adımdan, varislərim və vəliəhdlərim adından İran və ya hər hansı bir dövlətin hər cür vassallığından və ya hər hansı ad altında olsa da, hər cür asılılığından təntənəli surətdə həmişəlik imtina edirəm və bütün dünya qarşısında bununla bildirirəm ki, mən özüm və varislərim üzərində Bütün [[Rusiya]]nın böyük İmperator əlahəzrətlərinin və onun yüksək varislərinin və vəliəhdlərinin ali hakimiyyətindən başqa heç bir dövlətin hakimiyyətini tanımıram, həmin taxt-taca sədaqət vəd edirəm, çünki onun sadiq quluyam və bu haqda, adətə görə, müqəddəs Qurana and içməliyəm. ==İKİNCİ MADDƏ== İmperator əlahəzrətləri zadi-aliləri (xan) həzrətlərinin belə səmimi söz verməsini qəbul edərək, özünün və vəliəhdlərinin adından İmperator sözü ilə vəd edir və söz verir ki, onlar zati-aliləri [[Şuşa|Şuşalı]] və [[Qarabağ|Qarabağlı]] [[İbrahim xan]]dan və onun varislərindən öz sadiq təbəələri kimi mərhəmət və nəcib havadarlığını heç vaxt əsirgəməyəcəklər, buna sübut olaraq İmperator əlahəzrətləri zati-alilərinin (xanın) və onun varislərinin ölkəsinin bütövlüyünün saxlanılmasına öz imperator zəmanətini verir. ==ÜÇÜNCÜ MADDƏ== Zati-aliləri [[Şuşa|Şuşalı]] və [[Qarabağ|Qarabağlı]] [[İbrahim xan]]ın Bütün [[Rusiya]] imperatorlarının və onların vəliəhdlərinin öz üzərində ali və yeganə hakimiyyətini belə səmimiyyətlə qəbul etməsi müqabilində qərara alınır ki, adı çəkilən xan, ondan sonra isə böyük oğlunun və bu qayda ilə nəslin yaşca sonrakı böyüyü irsən xanlığa keçərkən [[Gürcüstan]] Baş hakimi tərəfindən xanlıqda bərqərar olmaq haqqında dövlət möhürü ilə təsdiq edilmiş imperator fərmanından ibarət investitura aldıqdan sonra Bütün [[Rusiya]] imperiyasının təbəəliyinə sadiq olmasına, özü və varisləri üzərində Bütün [[Rusiya]] imperatorlarının ali və yeganə hakimiyyətinin tanınmasına təntənəli surətdə and içməlidirlər. Andın forması traktata əlavə olunur ki, indi hakim olan [[Şuşa|Şuşalı]] və [[Qarabağ|Qarabağlı]] [[İbrahim xan]] bu mərasim [[Gürcüstan]] Baş hakiminin və bu qətnaməni başa çatdıran inf-gen. knyaz [[Pavel Sisianov|Sisianov]]un iştirakı ilə yerinə yetirsin. ==DÖRDÜNCÜ MADDƏ== Mən, [[Şuşa|Şuşalı]] və [[Qarabağ|Qarabağlı]] [[İbrahim xan]], mənim və varislərimin Bütün [[Rusiya]] imperiyasına sadiq təəbəliyimiz və həmin imperiyanın işıqlı ali və yeganə hakimiyyətini qəbul etməyimiz haqda mənim mövqeyimin təmizliyini göstərmək üçün [[Gürcüstan]] Baş hakimi ilə qabaqcadan qarşılıqlı razılıq olmadan qonşu hakimlərlə əlaqə saxlamağa, onlardan elçilər gələrsə və ya məktub göndərilərsə, onlardan məzmunca tutarlı olanları Baş hakimə göndərməyə və ondan icazə istəməyə, dəyəri az olanları haqda isə məlumat verməyə və [[Gürcüstan]] Baş hakimi tərəfindən mənim yanıma təyin edilmiş şəxsə məlumat verməyə və onunla məsləhətləşməyə söz verirəm. ==BEŞİNCİ MADDƏ== İmperator əlahəzrətləri [[Şuşa|Şuşalı]] və [[Qarabağ|Qarabağlı]] [[İbrahim xan]]ın ölkəsi üzərində özünün ali və yeganə hakimiyyətinin tanınmasını razılıqla qəbul edərək, özünün və varislərinin adından söz verir: 1) həmin ölkənin xalqlarını böyük [[Rusiya]] imperiyasının sakinlərindən az da olsa ayırmayaraq öz təbəələri sayacaqdır. 2) [[İbrahim xan]] zati-alilərinin və onun ocağından olan varislərin və arxasının Qarabağ xanlığı üzərində hakimiyyəti dəyişilməz saxlanılacaqdır. 3) Daxili idarə etmə ilə bağlı hakimiyyət işləri, məhkəmə və divanxana işləri, bununla yanaşı ölkədən yığılan gəlir zati-alilərin (xanın) səlahiyyətində qalacaqdır. 4) Zati-alilərinin və onun sülaləsinin, eləcədə onun ölkəsinin qorunması üçün Şuşa qalasına 500 nəfərlik [[Rusiya]] qoşunu qərərgah və baş zabitləri ilə, (habelə) toplarla birlikdə yeridiləcək, ciddi müdafiə üçün isə [[Gürcüstan]] Baş hakimi şərait və ehtiyaca görə bu dəstəni gücləndirəcək və zati-alilərinin ölkəsinin Bütün [[Rusiya]] imperiyasına məxsus olan bir ölkə kimi hərbi qüvvə ilə müdafiə edəcəkdir. ==ALTINCI MADDƏ== Mən, [[Şuşa|Şuşalı]] və [[Qarabağ|Qarabağlı]] [[İbrahim xan]], mənim sadiq təbəəlik istəyimin əlaməti olaraq söz verirəm: 1) istər indi, istərsə də sonralar yuxarıda adı çəkilən qoşuna lazım olan buğda və darı yarmasını ([[Gürcüstan]]) Baş hakiminin müəyyən etdiyi qiymətlə tədarük edəcəyəm, çünki onların [[Gəncə|Yelizavetpol(Gəncə)]]dan gətirilməsi ya çox çətindir, ya da tamamilə qeyri-mümkündür. 2) Qoşunların [[Şuşa qalası]]nda yerləşməsi üçün qoşun rəisinin bəyəndiyi evləri ayıracaq və lazımi qədər odunla təmin edəcəyəm. 3) Şuşa qalasına Yelizavetpol tərəfdən yoxuşu sahmana salacaq və yolu arabaların gedişi üçün yararlı edəcəyəm. 4) Hökumət [[Şuşa qalası]]ndan [[Cavad xanlığı|Cavad]]a gedən yolu qaydaya salmaq istəsə, onda bu iş üçün lazımi olan işçilər hökumətin müəyyən etdiyi məzənnə ilə mənə verilməlidir. ==YEDDİNCİ MADDƏ== İmperator əlahəzrətlərinin zati-aliləri [[Şuşa|Şuşalı]] və [[Qarabağ|Qarabağlı]] [[İbrahim xan]]a və onun varislərinə böyük ehtiram və mərhəmət əlaməti olaraq onu və varislərini üzərində Bütün [[Rusiya]] imperiyasının gerbi olan bayraqla təltif edir, onun yanında saxlanmalı və bu ölkə üzərində əlahəzrət tərəfindən bəxş edilmiş xanlıq və hakimiyyət rəmzi kimi müharibəyə gedəndə özü ilə aparılmalıdır. ==SƏKKİZİNCİ MADDƏ== Mən, [[Şuşa|Şuşalı]] və [[Qarabağ|Qarabağlı]] [[İbrahim xan]], İmperator əlahəzrətlərinin yüksək razılığı ilə özümün gəlirimdən həmişəki kimi istifadə etməyə icazəm olduğundan İmperator əlahəzrətlərinin [[Tiflisdə]] yerləşən xəzinəsinə ildə 8000 çervon bac verməyi öhdəmə alıram, bac iki müddətə, yeni bir hissəsi fevralın 1-də, o biri hissəsi isə sentyabrın 1-də, özü də bu traktatın İmperator əlahəzrətləri tərəfindən təsdiqi zamanı birinci hissəsinin, yəni 4000 çervonun ödənişi ilə başlanır. Bundan başqa [[Asiya]] qayda-qanunu ilə and içməklə yanaşı, mən böyük oğlum [[Məhəmmədhəsən Ağa]]nın ikinci oğlu [[Şükürallah]]ı həmişəlik [[Tiflis]]də yaşamaq üçün girov verməliyəm. ==DOQQUZUNCU MADDƏ== İmperator əlahəzrətləri özünün xüsusi mərhəməti ilə, Tiflisdə sədaqət bildirmək üçün saxlanılması olan zati-aliləri (xanın) nəvəsinin dolanışığı üçün [[Rusiya]] pul vahidi ilə gündə 10 gümüş manat iltifatla bəxş edir. ==ONUNCU MADDƏ== Bu müqavilə əbədi müddətə bağlanır və bundan belə həmişəlik heç bir dəyişikliyə uğramamalıdır. ==ON BİRİNCİ MADDƏ== Bu traktın İmperator əlahəzrətləri tərəfindən onun dövlət möhürü vurulmuş Ali Fərmanı ilə təsdiqi bu sənədin imzalanmasından 6 ay keçənədək və ya mümkün olsa, daha tez olmalıdır. Yuxarıdakıların həqiqətə uyğun olduğunu (bildirmək) üçün aşağıda imza edənlər [[Gəncə|Yelizavetpol]] dairəsinin düşərgəsində, [[Kürək çayı]] yaxınlığında, [[milad]]ın [[1805]]-ci ilinin yayında, mayın 14-də ([[hicri təqvim|müsəlman təqvimi]] ilə [[1220]]-ci il səfər ayında) bu maddələrə qol çəkərək öz möhürlərini vurdular. 1569 1675 2006-12-02T10:41:22Z Amd628 15 New page: Az Vikipediyasından kopyalanıb --~~~~ Az Vikipediyasından kopyalanıb --[[İstifadəçi:Amd628|Amd628]] 10:41, 2 Dekabr 2006 (UTC) 1570 1685 2007-01-05T01:39:19Z 85.103.106.204 [[Hasan Sami Bolak]] Türk Gazeteci. Şair. Tv-Radyo spikeri, hipnotizör... Çok yönlü bir yazar. Tevellüdü: 10 Mayıs 1942. Ses özelliği. Basbariton. 1571 1740 2007-01-24T16:39:56Z 210.84.22.76 {{Yazıçı |name = Aşıq Ələsgər |last_initial = Ə |dates = 18?? – 1923 |description = Azərbaycan aşığı, aşıq poeziyasının ən görkəmli nümayəndəsi. |image = |wikipedia_link = Aşıq Ələsgər <!-- |wikiquote_link = Aşıq Ələsgər --> |commons_link = }} === Xoş Gəldin === Qədəm qoyub asta-asta,</br> Sən bu diyara, xoş gəldin!</br> Süzdürüb ala gözləri. </br> Qaşları qara, xoş gəldin! </br> </br> Oğrun durub, qıya baxdın,</br> Mücganın sinəmə çaxdın,</br> Cismimi yandırıb yaxdın, </br> Alışdım nara, xoş gəldin! </br> </br> Qaynayıb, peymanım dolub, </br> Saralıb gül rəngim solub, </br> Həsrətin çəkməkdən olub, </br> Sinəm sədpara, xoş gəldin! </br> </br> Dostun vəfasını gördüm,</br> Seçib, sevib, könül verdim,</br> Təzələndi köhnə dərdim,</br> Dərdimə çara, xoş gəldin!</br> </br> Sinəmdi eşqin dəftəri,</br> Sənsən dilimin əzbəri,</br> Yazıq Aşıq Ələsgəri,</br> Çəkməyə dara, xoş gəldin! </br> </br> == Dünyada == </br> Sirat, sual qabaqdadı, Nədamətdı dünyada! </br> Kəlməyi-şəhadət lazımdı, Ölən vaxtı dünyada. </br> Tut orucun, qıl namazın, Şükür eylə Allaha. </br> Qul olma dünya malına, Qalacaqdı dünyada. </br> </br> Yalan deyib, qeybət etmə, Rəhmin gəlsin canına. </br> Öz-özünə fəxr eləyib, Baxma şövkət-şanına. </br> Əzrayıl əlində çəngəl, Gələcəkdi yanına. </br> Qəzəbindən gül irəngin Solacaqdı dünyada. </br> </br> Şagiridlikdə can çürütdüm, Hərgiz ustad olmadım. </br> Nəfs öldürdüm, düz dolandım, Dostumdan yad olmadım.</br> Ələsgərəm, qan ağladım, Ölüncə şad olmadım.</br> Əzəl gündən fələk mənə Qara baxdı dünyada. </br> == EYLƏMİŞƏM == Ala gözlüm, səndən ayrı düşəli,</br> Hicranın qəmiylə kef eyləmişəm,</br> Ah-vayınan günüm keçib dünyada,</br> Dərd alıb, qəm satıb, nəf eyləmişəm.</br> </br> Səndən ayrı şad olmuram, gülmürəm,</br> Canımdan bezmişəm, ölə bilmirəm,</br> Nə müddətdi qulluğuna gəlmirəm;</br> Bağışla təqsirim, səf eyləmişəm.</br> </br> Həsrət qoyma gözü gözə, amandı!</br> Yandı bağrım, döndü közə, amandı!</br> Keçən sözü çəkmə üzə, amandı!</br> </br>Hədyan danışmışam, laf eyləmişəm,</br> </br> İnsafdımı, gülə həmdəm xar ola?</br> Tülək tərlan ovlağında sar ola?</br> Ələsgər istəyir bir bazar ola,</br> Seçmişəm gövhəri, saf eyləmişəm.</br> </br> == AY SİNƏ, SİNƏ == </br> İbtida "əlif"dən dərsimi aldım,</br> Oxudum yetişdim ay "sin"ə, "sin"ə.</br> Nəkreyin sualın yadıma saldım,</br> Nə deyim gedəndə ay sinə, sinə?</br> </br> Ovsunçular əllərinə mar alı,</br> Zənbur fəmə şaqayıqdan mar alı,</br> Kamil ovçu yəqin görüb maralı,</br> Gedir bərəsinə ay sinə-sinə.</br> </br> Ələsgərəm, sənə ərzim budu, ağa,</br> Yuyar qəssal, qəddim bükər budu, ağa.</br> Məcnun könlüm-məskən salıb bu dağa,</br> Müştaqdı Leylinin ay sinəsinə.</br> </br> </br> == YÜKÜM == </br> Ələstidən bəli dedim, nə xoş kamaldı yüküm,</br> Bir gözəlin aşiqiyəm, vəsfi-camaldı yüküm.</br> Həm dərindi, həm dayazdı, həm acıdı, həm şirin,</br> Həmi dürdü, həmi gövhər, həm şəhdi-baldı yüküm.</br> </br> Nütfəsindən əyri olan tez göstərər isbatın,</br> Hər ağac kökündə bitər, hər meyvə gözlər zatın.</br> Hərcayı hədyana sayar, naşı bilməz qıymatın,</br> Əhli-urfan məclisində gövhər misaldı yüküm.</br> </br> Gəl ey biçarə Ələsgər, sığın şahi-Heydara,</br> Onun damənindən tutan yəqin ki, yanmaz nara.</br> Pirim özü nüsrət verdi, bu gün çıxdım bazara,</br> Sərrafısan, aç baxgınan, gör nə cəlaldı yüküm.</br> </br> == BAXIN == Ariflər, fəhm eləyin, süzüb gedən yara baxın!</br> Eyləyib müjganları sinəmi səd para, baxın!</br> Aşığa rəhm eləmir, zalım sitəmkara baxın!</br> Çəkirəm həsrətini, mən yazıq bimara baxın!</br> Axır məni çölə salıb, eləyib avara, baxın!</br> </br> Yaraşır əndamına yaşılı, alı gözəlin;</br> Ayaqda sağrı başmaq, başında şalı gözəlin;</br> Tə`rifi, səs-sorağı tutub mahalı gözəlin;</br> Hər yana şö`lə salır günəş camalı gözəlin;</br> Açılıb yaxa bəndi, ağ sinəsi qara, baxın!</br> </br> Alıbdı qana-qana yaradandı pay bu sənəm;</br> Behiştin pərisinə deyə bilməm tay bu sənəm;</br> Xubluqda, gözəllikdə bədirlənmiş ay bu sənəm;</br> Gah məndən üz döndərib, eylər ömrüm zay bu sənəm;</br> Tərlandan nə ayrılıb, uyur yasar sara, baxın!</br> </br> Geyinib çıxır yenə, qəsd edir cana, sallanır;</br> Baş əymir o, sərdara, sultana, xana sallanır;</br> Bürümür gül camalın, mərdi-mərdana sallanır,</br> Yusifi damə salan Züleyxayana sallanır;</br> Görəni eşqə salan gözləri xumara baxın!</br> </br> Bu gözəl ağ gərdənə həmayılın taxdı, keçdi;</br> Binəva, yazıq canımı eşq oduna yaxdı keçdi;</br> Daldadan mənə sarı oğrun-oğrun baxdı keçdi;</br> Naqafıl müjganların bu bağrıma çaxdı, keçdi;</br> Dostuna endirməyən zalım vəfadara baxın!</br> </br> Danışır, gəlir xoşa bu dilbərin şəkər sözü;</br> Yaraşıqdı, boy-buxunda budu gözəllərin gözü</br> Gün kimi şö`lə verir, camalı, göyçək üzü,</br> Basıbdı sinəm üstə bimürüvvət yanar gözü,</br> Yandırır bu sinəmi, ol atəşə, nara baxın!</br> </br> Tökülür halqa-halqa Gözəlin dəstə telləri;</br> Eyləyib Ələsgəri, billah ki, xəstə telləri;</br> Qıymır, bimürvət gözəl, vəfalı dosta telləri;</br> Qıvrılar qıvrım-qıvrım, gərdənin üstə telləri;</br> Az qalır adam çala, o zülfü şahmara baxın!</br> 1572 1684 2006-12-17T13:50:33Z Mehrdad 7 | [[:Kateqoriya:Yazıçılar-A|A]] | [[:Kateqoriya:Yazıçılar-B|B]] | [[:Kateqoriya:Yazıçılar-C|C]] | [[:Kateqoriya:Yazıçılar-Ç|Ç]] | [[:Kateqoriya:Yazıçılar-D|D]] | [[:Kateqoriya:Yazıçılar-E|E]] | [[:Kateqoriya:Yazıçılar-Ə|Ə]] | [[:Kateqoriya:Yazıçılar-F|F]] | [[:Kateqoriya:Yazıçılar-G|G]] | [[:Kateqoriya:Yazıçılar-Ğ|Ğ]] |- | [[:Kateqoriya:Yazıçılar-H|H]] | [[:Kateqoriya:Yazıçılar-I|I]] | [[:Kateqoriya:Yazıçılar-İ|İ]] | [[:Kateqoriya:Yazıçılar-J|J]] | [[:Kateqoriya:Yazıçılar-K|K]] | [[:Kateqoriya:Yazıçılar-L|L]] | [[:Kateqoriya:Yazıçılar-M|M]] | [[:Kateqoriya:Yazıçılar-N|N]] | [[:Kateqoriya:Yazıçılar-O|O]] | [[:Kateqoriya:Yazıçılar-Ö|Ö]] |- | [[:Kateqoriya:Yazıçılar-P|P]] | [[:Kateqoriya:Yazıçılar-Q|Q]] | [[:Kateqoriya:Yazıçılar-R|R]] | [[:Kateqoriya:Yazıçılar-S|S]] | [[:Kateqoriya:Yazıçılar-Ş|Ş]] | [[:Kateqoriya:Yazıçılar-T|T]] | [[:Kateqoriya:Yazıçılar-U|U]] | [[:Kateqoriya:Yazıçılar-Ü|Ü]] | [[:Kateqoriya:Yazıçılar-V|V]] | [[:Kateqoriya:Yazıçılar-W|W]] |- | [[:Kateqoriya:Yazıçılar-X|X]] | [[:Kateqoriya:Yazıçılar-Y|Y]] | [[:Kateqoriya:Yazıçılar-Z|Z]] |- <noinclude>[[Kateqoriya:Ana Səhifə Şablonları]]</noinclude> 1573 1702 2007-01-11T19:20:34Z 88.224.217.149 '''HASAN SAMİ BOLAK''' - [[Wikipedia.org]] - [[Türkçe - Almanca - İngilizce - Tatar - Türkmen ve Azerbaycan dilleri editörü.]] Sürekli basın kartı hamili Türk journalist, şair. :'''Hususi hayatı''': tr[[Vikipedi]] de. tr - [[Wıkısource]] de :'''Şiirleri''': tr - [[Vikikaynak]] ta. :'''Resimleri''': [[ Wikipedia Commons]] ta. :'''Özdeyişleri''': tr [[Vikisöz]] de. 1574 1730 2007-01-24T06:54:25Z Mehrdad 7 [[Author:شهریار]] adı dəyişildi. Yeni adı: [[Yazıçı:شهریار]]: Yazıçı qismetinde olmalidir {{Rtl}} '''محمد حسین بهجت (شهریار)''' (۱۲۸۵ - ۱۳۶۷), ایرانین مشهور شاعیری، آذربایجان دیلینده و فارس دیلینده بویوک اثرلر یارادیب. شهریار ۱۳۶۷ گونش ایلده وفات ائتدی و اوز وصیتینه گوره تبریز ین مقبرةالشعرا مزارلقیندا دفن اولدو. اونون وفات گونو ایران‌دا میللی شعر گونو آدلانیب. == اثرلر == *[[حيدر بابايه سلام]] *تورکی دیوانی کلیاتی *فارسی اشعار کلیاتی {{-Rtl}} {{ویکیپئدیا}} 1575 1701 2007-01-07T16:27:52Z Mehrdad 7 &#32; {| border="0" class="noprint" style="clear:right; border:solid #AAA 1px; margin: 0 0 1em 1em; font-size:0.9em; background:#f9f9f9; width:200px; padding:2px; text-align:left; float:right;" |- | [[Image:Wikipedia-logo.png|30px|Wikipedia logo]] | '''''[[w:{{{1|{{PAGENAME}}}}}|{{{1|{{PAGENAME}}}}}]]'''''- حاقینده مقاله - [[w:ویکیپئدیا|ویکیپئدیادا]] . |}<noinclude>[[Category:Interwiki link templates|Wikipedia]] [[en:Template:Wikipedia]] [[fr:Modèle:Wikipédia]] [[ja:Template:ウィキペディア]] [[ru:Template:Wikipedia]] [[sv:Mall:Wikipedia]] [[zh:Template:Wikipedia]] </noinclude> 1576 1698 2007-01-07T16:03:36Z Mehrdad 7 '''Şəhriyar''' (Seyid Məhəmmədhüseyn Behcət Təbrizi) (1906- 18 Sentyabr 1988), Azərbaycanlı məşhur şair. Şerlərini Azərbaycan və Fars dilində yazmışdır. Şəhriyar 1906-cı ildə Təbriz in yaxinliğindakı Xoşginab kəndində anadan olmuşdur. 1921-ci ildə həkimlik təhsili üçün Tehran a getmişdir. 60-cı illərin birinci yarısında Şəhriyarın '''''[[Heydər Babaya Salam]]''''' şerləri Azərbaycanda böyuk maraq yaratmışdır. [[Kateqoriya: Şəhriyar]] 1577 1697 2007-01-07T16:02:21Z Mehrdad 7 == Heydər babaya salam == ::''Şer güney ləhcəsində yazıldığından, vəzn və üslubu qorumaq üçün bəzi yerlərdə ədəbi dildən kənara çıxan yazılışlar bilərəkdən saxlanılmışdır'' :Heydər Baba, ildırımlar şaxanda, :Sellər, sular şaqqıldayıb axanda, :Qızlar ona səf bağlayıb baxanda, :Salam olsun şövkətizə, elizə, :Mənim də bir adım gəlsin dilizə. </br> :Heydər Baba, kəkliklərin uçanda, :Göl dibindən dovşan qalxıb qaçanda, :Bağçaların çiçəklənib açanda, :Bizdən də bir mümkün olsa, yad elə, :Açılmayan ürəkləri şad elə. </br> :Bayram yeli çardaqları yıxanda, :Novruzgülü, qarçiçəyi çıxanda, :Ağ buludlar köynəklərin sıxanda, :Bizdən də bir yad eləyən sağ olsun, :Dərdlərimiz qoy dikəlsin dağ olsun. </br> :Heydər Baba, gün dalını dağlasın, :Üzün gülsün, bulaqların ağlasın, :Uşaqlarun bir dəstə gül bağlasın, :Yel gələndə ver gətirsin bu yana, :Bəlkə mənim yatmış bəxtim oyana. </br> :Heydər Baba, sənin yüzün ağ olsun, :Dörd bir yanın bulaq olsun, bağ olsun, :Bizdən sonra sənin başın sağ olsun, :Dünya qəzov-qədər, ölüm-itimdir, :Dünya boyu oğulsuzdur, yetimdir. </br> :Heydər Baba, yolum səndən kəc oldu, :Ömrüm keçdi, gələmmədim, gec oldu, :Heç bilmədim gözəllərin necoldu, :Bilmez idim döngələr var, dönüm var, :Itginlik var, ayrılık var, ölüm var. </br> :Heydər Baba, igid əmək itirməz, :Ömür keçər, əfsus bərə bitirməz, :Namərd olan ömrü başa yetirməz, :Biz də vallah, unutmarıq sizləri, :Görəmməsək, halal edin bizləri. </br> :Heydər Baba, Mirəjdər səslənəndə, :Kənd içinə səsdən-küydən düşəndə, :Aşıq Rüstəm sazın dilləndirəndə, :Yadındadır, nə hövləsək qaçardım? :Quşlar təkin qanad çalıb uçardım. </br> :Şəngilava yurdu, aşıq alması, :Gahdan gedib orda qonaq qalması, :Daş atması, alma-heyva salması, :Qalıb şirin yuxu kimin yadımda, :Əsər qoyub ruhumda, hər zadımda. </br> :Heydər Baba, Quru gölün qazları, :Gədiklərin sazaq çalan sazları, :Kənd-kövşənin payızları, yazları, :Bir sinema pərdəsidir gözümdə, :Tək oturub, seyr edərəm özüm də. </br> :Heydər Baba, Qaraçəmən cadası, :Çovuşların gələr səsi, sədası, :Kərbəlaya gedənlərin qadası, :Düşsün bu ac yolsuzların gözünə, :Təməddünün uyduq yalan sözünə. </br> :Heydər Baba, şeytan bizi azdırıb, :Məhəbbəti ürəklərdən qazdırıb, :Qara günün sər-nüviştin yazdırıb, :Salıb xalqı bir-birinin canına, :Barışığı bələşdirib qanına. </br> :Göz yaşına baxan olsa, qan axmaz, :Insan olan xəncər belinə taxmaz, :Amma heyif, kor tutduğun buraxmaz, :Behiştimiz cəhənnəm olmaqdadır, :Zilhiccəmiz məhərrəm olmaqdadır. </br> :Xəzan yeli yarpaqları tökəndə, :Bulud dağdan yenib kəndə köçəndə, :Şeyxülislam gözəl səsin çəkəndə, :Nisgilli söz ürəklərə dəyərdi, :Ağaclar da Allaha baş əyərdi. </br> :Daşlı bulaq daş-qumunan dolmasın, :Bağçaları saralmasın, solmasın, :Ordan keçən atlı susuz olmasın, :Deynə bulaq, heyran olsun, axarsan, :Üfüqlərə xumar-xumar baxarsan. </br> :Heydər Baba, dağın daşın sərəsi, :Keklik oxur, dalısında fərəsi, :Quzuların ağı, bozu, qərəsı, :Bir gedəydim dağ-dərələr uzunu, :Oxuyaydım: “Çoban, qaytar quzunu”. </br> :Heydər Baba, Sulu yerin düzündə, :Bulaq qaynar çay-çəmənin gözünde, :Bulaqotu üzər suyun üzündə, :Gözəl quşlar ordan gəlib keçərlər, :Xəlvətləyib bulaqdan su içərlər. </br> :Biçin üstü sünbül biçən oraqlar, :Elə bil ki, zülfü darar daraqlar, :Şikarçılar bildirçini soraqlar, :Biçinçilər ayranların içərlər, :Bihuşlanıb sondan durub biçerler. </br> :Heydər Baba, kəndin günü batanda, :Uşaqların şamın yeyib yatanda, :Ay buluddan çıxıb qaş-göz atanda, :Bizdən də bir sən onlara qissə de, :Qissəmizdə çoxlu qəmü-qüssə de. </br> :Qarı nənə gecə nağıl deyəndə, :Külek qalxıb qapı-bacanı döyəndə, :Qurd keçinin Şəngülüsün yeyəndə, :Mən qayıdıb bir də uşaq olaydım, :Bir gül açıb ondan sonra solaydım. </br> :Əmməcanın bal-bəlləsin yeyərdim, :Sondan durub üst donumu geyərdim, :Bağçalarda tiringəni deyərdim, :Ay özümü o əzdirən günlərim, :Ağac minib, at gəzdirən günlərim. </br> :Həçi xala çayda paltar yuyardı, :Məmmədsadıx damlarını suvardı, :Heç bilməzdik dağdır, daşdır, divardır :Hər yan gəldi, şıllaq atıb aşardıq, :Allah, nə xoş, qəmsiz-qəmsiz yaşardıq. </br> :Şeyxəlislam münacatı deyərdi, :Məşədrəhim ləbbadəni geyərdi, :Məşdəcəli bozbaşları yeyərdi, :Biz xoş idik, heyrat olsun, toy olsun, :Fərq eləməz, hər nolacaq, qoy olsun. </br> :Melikniyaz vərəndilin salardı, :Atın çapıb qıyqacıdan çalardı, :Qırğı təkin gədik başın alardı. :Dolayıya qızlar açıb pəncərə, :Pəncərələrdən nə gözəl mənzərə. </br> :Heydər Baba, kəndin toyun tutanda, :Qız gəlinlər həna, piltə satanda, :Bəy gəlinə damdan alma atanda, :Mənim də o qızlarında gözüm var, :Aşıqların sazlarında sözüm var. </br> :Heydər Baba, bulaqların yarpızı, :Bostanların gülbəsəri, qarpızı, :Çərçilərin ağ nobatı, saqqızı, :Indi də var damağımda, dad verər :Itgin gedən günlərimdən yad verər. </br> :Bayram idi, gecəquşu oxurdu, :Adaxlı qız bəy corabın toxurdu, :Hər kəs şalın bir bacadan soxurdu, :Ay nə gözəl qaydadı şal sallamaq, :Bəy şalına bayramlığın bağlamaq. </br> :Şal istədim mən də evdə ağladım, :Bir şal alıb tez belimə bağladım, :Qulamgilə qaçdım, şalı salladım, :Fatma xala mənə corab bağladı, :Xan nənəmi yada salıb ağladı. </br> :Heydər Baba, Mirzəmmədin bağçası, :Bağçaların turşaşirin alçası, :Gəlinlərin düzmələri, taxçası :Hey düzülər gözlərimin rəfində, :Heyimə vurar xatirələr səfində. </br> :Bayram olub, qızıl palçıq əzərlər, :Naqqış vurub, otaqları bəzərlər, :Taxçalara dizmələri dizərlər :Qız-gəlinin fındıqçası, hənası, :Həvəslənər anası, qaynanası. </br> :Baxıcının sözü-sovu, kağızı :Inəklərin bulaması, ağızı, :Çərşənbənin girdəkanı, mövizi :Qızlar deyər: “Atıl-matıl, çərşənbə, :Ayna təkin bəxtim açıl, çərşənbə”. </br> :Yumurtanı göyçək, güllü boyardıq, :Çaqqışdırıb sınanların soyardıq, :Oynamaqdan bircə məgər doyardıq, :Əli mənə yaşıl aşıq verərdi, :İrza mənə novruzgülü dərərdi. </br> :Novruzəli xərməndə vəl sürərdi, :Gahdan yenib küləşlərin kürərdi, :Dağdan da bir çoban iti hürərdi, :Onda gördün, ulaq ayaq saxladı, :Dağa baxıb qulaqların şaxladı. </br> :Axşambaşı naxırınan gələndə, :Qoduqları çəkib vurardıq bəndə, :Naxır keçib gedib yetəndə kəndə, :Heyvanları çılpaq minib qovardıq, :Söz çıxsaydı, sinə gərib sovardıq. . </br> :Yaz gecəsi çayda sular şarıldar, :Daş qayalar seldə aşıb karıldar, :Qaranlıqda qurdun gözü parıldar, :Itlər gördün, qurdu seçib ulaşdı, :Qurd da gördün, qalxıb gədikdən aşdı. </br> :Qış gecəsi tövlələrin otağı, :Kəndlilərin oturağı, yatağı, :Buxarıda yanar odun yanağı, :Şəbçərəsi, girdəkanı, iydəsi, :Kəndi basar gülüb-danışmaq səsi. </br> :Şüca xaloğlunun Bakı sovqatı, :Damda quran samavarı, söhbəti, :Yadımdadı şəstli qəddi, qaməti, :Cünəmməyin toyu döndü yas oldu, :vənəqızın bəxt aynası kas oldu. </br> :Heydər Baba, Nənəqızın gözləri, :Rəxşəndənin şirin-şirin sözləri, :Türki dedim, oxusunlar özləri, :Bilsinlər ki, adam gedər, ad qalar, :Yaxşı-pisdən ağızda bir dad qalar. </br> :Yaz qabağı gün güneyi döyəndə, :Kənd uşağı qar gülləsin sövəndə, :Kürəkçilər dağda kürək zivəndə, :Mənim ruhum elə bilin ordadır, :Kəklik kimi batıb qalıb, qardadır. </br> :Qarı nənə uzadanda işini, :Gün buludda əyirərdi teşini, :Qurd qocalıb, səkdirəndə dişini, :Sürü qalxıb dolayıdan aşardı, :Baydaların südü aşıb-daşardı. </br> :Həccəsultan əmmə dişin qısardı, :Mollabağır əmoğlu tez mısardı, :Təndir yanıb, tüstü evi basardı, :Çaydanımız ərsin üstə qaynardı, :Qovurğamız sac içində oynardı. </br> :Bostan pozub gətirirdik aşağı, :Doldururduq evdə taxta-tabağı, :Təndirlərdə bişirərdik qabağı, :Özün yeyib, toxumların çırtlardıq, :Çox yeməkdən lap az qala çatlardıq. </br> :Vərziğandan armud satan gelende, :Uşaqların səsi düşərdi kəndə, :Biz də bu yandan eşidib biləndə, :Şıllaq atıb bir qışqırıq salardıq, :Buğda verib armudlardan alardıq. </br> :Mirzə Tağıynan gecə getdik çaya, :Mən baxıram seldə boğulmuş aya, :Birdən ışıq düşdü o tay bağçaya, :“Eyvay!” dedik, “qurddu!”, qayıtdıq, qaçdıq, :Heç bilmədik nə vaxt güllükdən aşdıq. </br> :Heydər Baba, ağaçların ucaldı, :Amma hayıf, cavanların qocaldı, :Toğluların arıqlayıb acaldı, :Kölgə döndü, gün batdı, qaş qarəldi, :Qurdun gözü qaranlıqda bərəldi. </br> :Eşitmişəm yanır Allah çırağı, :Dayır olub məscidizin bulağı, :Rahat olub kəndin evi, uşağı, :Mənsurxanın əli-qolu var olsun, :Harda qalsa, Allah ona yar olsun. </br> :Heydər Baba, Moll’ Ibrahim var, ya yox? :Məktəb açar, oxur uşaqlar, ya yox? :Xərmən üstü məktəbi bağlar, ya yox? :Məndən axunda yetirərsən salam, :Ədəbli bir salam malakəlam. </br> :Həci Sultan əmmə gedib Təbrizə :Amma nə Tebriz ki, gələmmir bizə, :Balam, durun qoyaq gedək evimizə, :Ağa öldü, tufağımız dağıldı, :Qoyun olan yad gedibən sağıldı. </br> :Heydər Baba, dünya yalan dünyadı, :Süleymandan, Nuhdan qalan dünyadı, :Oğul doğan, dərdə salan dünyadı, :Hər kimsəyə hər nə verib, alıbdı, :Əflatundan bir quru ad qalıbdı. </br> :Heydər Baba, yaru-yoldaş döndülər, :Bir-bir məni çöldə qoyub, çöndülər, :Çeşmələrim, çıraqlarım söndülər, :Yaman yerdə gün döndü, axşam oldu, :Dünya bizə xarabei-şam oldu. </br> :Emoğluynan gedən gecə Qıpçağa, :Ay ki, çıxdı, atlar gəldi oynağa, :Dırmaşırdıq, dağdan aşırdıq dağa, :Məşməmixan göy atını oynatdı, :Tüfəngini aşırdı, şaqqıldatdı. </br> :Heydər Baba, Qara kolun dərəsi, :Xoşginab’ın yolu, bəndi, bərəsi, :Orda düşər çil kəkliyin fərəsi, :Ordan keçər yurdumuzun özünə, :Biz də keçək yurdumuzun sözünə. </br> :Xoşginabı yaman günə kim salıb? :Seyidlərdən kim qırılıb, kim qalıb? :Amir Qafar dam daşını kim alıb? :Bulaq genə gəlib gölü doldurur, :Ya quruyub, bağçaları soldurur? </br> :Amir Qafar seyidlərin tacıydı, :Şahlar şikar etməsi qıyqacıydı, :Mərdə şirin, namərdə çox acıydı, :Məzlumların haqqı üstə əsərdi, :Zalimləri qılınc təkin kəsərdi. </br> :Mirmustafa dayı, ucaboy baba, :Heykəlli-saqqallı Tolustoy baba, :Eylərdi yas meclisini toy, baba :Xoşginabın abi-rusu, ərdəmi, :Məscidlərin, məclislərin görkəmi. </br> :Məcdüssadat gülərdi bağlar kimi, :Guruldardı, buludlu dağlar kimi, :Söz ağzında ərirdi yağlar kimi, :Alnıaçıq, yaxşı, dərin qanardı, :Yaşıl gözler çıraq kimi yanardı. </br> :Mənim atam süfrəli bir kişiydi, :El əlindən tutmaq onun işiydi, :Gözəllərin axıra qalmışıydı, :Ondan sonra dönərgələr dönüblər, :Məhəbbətin çırağları sönüblər. </br> :Mirsalehin dəlisovluq etməsi, :Mirəzizin şirin şaxsey getməsi, :Mirməmmədin quruması, bitməsi, :Indi desək, əhvalatdır, nağıldır, :Keçdi getdi, itdi batdı, dağıldı. </br> :Mirəbdülün aynada qaş yaxması, :Çövçülərindən qaşının axması, :Boylanması, dam-divardan baxması, :Şah Abbasın dürbini, ya dəş bixeyr, :Xoşginabın xoş günü, ya dəş bixeyr. </br> :Sitar’əmmə nəzikləri yapardı, :Mirqadir də hərdən birin qapardı, :Qapıb yeyib dayça təkin çapardı, :Gülməliydi onun nəzik qapması, :Əmməmin də ərsiyinin şappası. </br> :Heydər Baba, Amir Heydər neyləyir? :Gəlin yenə samavarı göynəyir, :Daha qocalıb, alt əngini çeynəyir, :Qulaq batıb, gözü girib qaşına, :Yazıq əmmə, hava gəlib başına. </br> :Xanım əmmə Mirəbdülün sözünü, :Eşidəndə əyər ağzı-gözünü, :Məlkamıda verər onun özünü, :Davaların şuxluğunan qatarlar, :Əti yeyib, başı atıb yatarlar. </br> :Fizzəxanım Xoşginabın gülüydü, :Amir Yəhya əmiqızının quluydu, :Rüxsarə artist idi, sevgiliydi, :Seyid Hüseyn Mirsalehi yamsılar, :Əmir Cəfər qeyrətlidir, qan salar. </br> :Səhər tezdən naxırçılar gələrdi, :Qoyun-quzu dam-bacadan mələrdi, :Əmməcanım körpələrin bələrdi, :Təndirlərin qovzanardı tüstüsü, :Çörəklərin gözəl iyi, istisi. </br> :Göyərçinlər dəstə qalxıb uçarlar, :Gün saçanda qızıl pərdə açarlar, :Qızıl pərdə açıb, yığıb qaçallar, :Gün ucalıb, artar dağın cəlalı, :Təbiətin cavanlanar cəmalı. </br> :Heydər Baba, qarlı dağlar aşanda, :Gecə karvan yolun aşıb çaşanda, :Mən hardasam, Tehranda, ya Kaşanda, :Uzaqlardan gözüm seçər onları, :Xəyal gəlib, aşıb keçər onları. </br> :Bir çıxaydım Damqayanın daşına, :Bir baxaydım keçmişinə, yaşına, :Bir görəydim nələr gəlib başına, :Mən də onun qarlarıyla ağlardım, :Qış donduran ürəkləri dağlardım. </br> :Heydər Baba, gül-qönçəsi xəndandır :Amma hayıf, ürək qəzası qandır, :Zindəganlıq, bir qaranlıq zindandır, :Bu zindanın dərbəçəsin açan yox, :Bu darlıqdan bir qurtulub qaçan yox. </br> :Heydər Baba, göylər bütün dumandı, :Günlərimiz bir-birindən yamandı, :Bir-birizdən ayrılmayın, amandı, :Yaxşılığı əlimizdən alıblar, :Yaxşı bizi yaman günə salıblar! </br> :Bir soruşun bu qarqınmış fələkdən, :Nə istəyir bu qurduğu kələkdən? :Deynə, keçirt ulduzları ələkdən, :Qoy tökülsün, bu yer yüzü dağılsın, :Bu şeytanlıq qurğusu bir yığılsın. </br> :Bir uçaydım bu çırpınan yelinən, :Bağlaşaydım dağdan aşan selinən, :Ağlaşaydım uzaq düşən elinən, :Bir görəydim ayrılığı kim saldı? :Ölkəmizdə kim qırıldı, kim qaldı? </br> :Mən sənintək dağa saldım nəfəsi, :Sən də qaytar, göylərə sal bu səsi, :Bayquşun da dar olmasın qəfəsi, :Burda bir şir darda qalıb, bağırır, :Mürüvvətsiz insanları çağırır. </br> :Heydər Baba, qeyrət qanın qaynarkən, :Qaraquşlar səndən qopub qalxarkən, :O sıldırım daşlarıynan oynarkən, :Qovzan, mənim hümmətimi orda gör, :Ordan əyil, qamətimi darda gör. </br> :Heydər Baba, gecə durna keçəndə, :Koroğlunun gözü qara seçəndə, :Qıratını minib, kəsib-biçəndə, :Mən də burdan tez mətləbə çatmaram, :Eyvaz gəlib çatmayıncan yatmaram. </br> :Heydər Baba, mərd oğullar doğginan, :Namərdlərin burunların ovginan, :Gədiklərdə qurdları tut boğginan, :Qoy quzular ayın-şayın otlasın, :Qoyunların quyruqların qatlasın. </br> :Heydər Baba, sənin gönlün şad olsun, :Dünya varkən ağzın dolu dad olsun, :Səndən keçən tanış olsun, yad olsun, :Deynə, mənim şair oğlum Şəhriyar, :Bir ömürdür qəm üstünə qəm qalar. [[Category:Şəhriyar]] 1578 1704 2007-01-11T19:59:20Z 88.224.217.149 (''Şer Türkiyə ləhcəsində yazıldığından, vəzn və üslubu qorumaq üçün bəzi yerlərdə ədəbi dildən kənara çıxan yazılışlar bilərəkdən saxlanılmışdır.'' ) '''Vəzn kalıbı: Fe i lâ tün / Fe i lâ tün / Fe i lâ tün / Fe i lün''' == Gülü Solmaz Sanılan Bahçe == :Gülü solmaz sanılır bu ömür bahçesinin, :Ebedi susmayacak nağmesi, bülbül sesinin! </br> :Ne kadar sürse hayatın sonu bir gün gelecek :Yeniden başlayan her şey yine bir gün bitecek, </br> :Bitecek sevgilinin tatlı ılık merhabası, :Bitecek, bahçede gül goncasının naz havası. </br> :Azalır belki sanıp, gönlümüzün gamlarını :Boşa bekler dururuz ilkbahar akşamlarını.. </br> :Ne hayâller avutur gönlü, ne tozpembe saray; :Veremez gençliğimin hazzını sarhoş dolunay! </br> :Bulanık ufkumuz artık… sona gelmiş gibiyiz :Namazın vakti yakın… gitgide elmiş gibiyiz! </br> :Hani canlar, hani can yoldaşımız sevgililer? :Ne bu dünyâlara gelmiş, ne de gitmiş gibiler. </br> :Görünüp, beş para etmezliği dünyâ malının :Giderek anlaşılır kıymeti zeytin dalının! </br> :Yaşarız ömrümüzün sendeleyen günlerini :Derin özlem duyarak… yad ederek , dünlerini. </br> :Kocamış gönlümüzün duygulu yağmurları az, :Yumulan gözleri artık geceler korkutamaz! </br> :Getirir fermanı bir gün ecelin zâlim atı :Ve güneş battı mı başlar gecenin saltanatı! </br> :Bir ömür öyle hayâllerle avuttun ki beni; :Seni hâin, seni zâlim ve sefil dünya seni! </br> :Koyacak noktayı, bardaktaki zemzem suyudur :Doğuyorsan öleceksin, kaderin hükmü budur! </br> :::::HASAN SAMİ BOLAK [[Category:Hasan Sami Bolak]] 1579 1705 2007-01-11T20:02:22Z 88.224.217.149 New page: Category:Hasan Sami Bolak Category:Hasan Sami Bolak 1580 1709 2007-01-11T20:13:42Z 88.224.217.149 Düzenleme yapıldı ''Şer Türkiyə ləhcəsində yazılmıştır.'' == Yalnızlık == :Ay dilsizdir karşınızda, :Yıldız kayar, yalnızsınız :Yıllar bıçak sırtınızda :Yirm’dört ayar yalnızsınız! :Koca evrende bir nokta :Ne varda varız, ne yokta :Cellat saatler tik-takta :Ömür sayar, yalnızsınız! :Sevdiğiniz buzdan heykel :Erciyes bakışlı güzel.. :Çok şey alır kayadan yel :Yollar biter, yalnızsınız! :Solgun baharlar tez geçer :Isıtmaz oldu güneşler :Son yıllarda bütün günler :Hep son bahar, yalnızsınız! :Dostlar avunmaya yetmez :Yorgunluk gitmeyi bilmez :Ölmeseniz de fark etmez; :Hayat mezar... yalnızsınız! :::HASAN SAMİ BOLAK [[Category:Hasan Sami Bolak]] 1581 1707 2007-01-11T20:10:46Z 88.224.217.149 New page: ''Şer Türkiyə ləhcəsində yazılmıştır.'' == Şair Gönlü == :Bin kez âşık olsa da az; :Şair gönlü hiç kocamaz :Bir arıdır çiçek çiçek, :Şundan biraz, bundan bi... ''Şer Türkiyə ləhcəsində yazılmıştır.'' == Şair Gönlü == :Bin kez âşık olsa da az; :Şair gönlü hiç kocamaz :Bir arıdır çiçek çiçek, :Şundan biraz, bundan biraz.. :Doğuşundan ölene dek :Ömür boyu gam çekecek :Hiç büyümez nazlı bebek :Hep yaramaz, hep yaramaz.. :Dünya ona darmış gibi :Her sevdiği yârmış gibi :Sanki duyan varmış gibi :Gün boyu naz, gün boyu naz.. :::HASAN SAMİ BOLAK [[Category:Hasan Sami Bolak]] 1582 1712 2007-01-12T21:12:21Z 81.213.93.26 == Bana bayramlar getir == :Yalnız bıraktın giderken :Ama çabuk gel :Duvak duvak tel tel :Bana bayramlar getir. :Gün biter yıllar biter :Erimez sabır taşı ve erimez çileler :Mutluluklar boy versin :İstiyorsan bu seher :Hem kendin gel bana hem de :Bana bayramlar getir. :Kahrını koy kenara gülsün yüzün :Hep gördüğüm olsun tebessümün :Bulut bulut yağ gönlüme, efil efil es :Uçaraktan, nefes nefes :Bana bayramlar getir. :Bilsin dağlarda böcekler :Bilsin denizde balık :Sevgiyi aşkı artık :Leylaklar hemen açsın :Böyle bayramlarda :Bana leylaklar getir :Bana bayramlar getir :Hep sıcacık duygular :Hep saflığı kalplerin :El öperken çocuklar :Çehreler pembe çiçek, :Kör kuytularda bahar :Olsun, istiyorsan yâr :Dikine aksa sular :Bana bayramlar getir. :Uzat ellerini ak pak :Duygu duygu :Duyarak sevginin ne olduğunu :Saçlarını dağıt, göğsüne gül tak :Yüreğini yükle melek kanatlarına :Birlikte uçalım bu şafak :Bana bayramlar getir. :Göz bebeklerin duvarda :Odalarda sesin olsun :Gülün neşesi, gözlerin :Rüzgar nefesin olsun :Açan çiçeğim ol tüm saksılarda :Bana bayramlar getir. :Ben her bayram sabahında :Kır çiçekleriyle, bir tutam :Elim kapının tokmağında :Gözlerim gölgeni arar :Bu bayram da gelmezsen :Bayramlar neye yarar? :Kimsenin duymadığı :Kimsenin bilmediği :Böyle bir bayramın arifesinde :Selâmınla, sam yelinin sesinde :Yüzünde tebessümler :Hem mektubun gelsin :Hem gül gönder, :Hem de kendin gel; :Bana bayramlar getir. :::::HASAN SAMİ BOLAK [[Category:Hasan Sami Bolak]] 1583 1719 2007-01-13T19:29:03Z Amd628 15 Orta əsrlər Azərbaycan şairi. == Qəzəlləri == * [[Məni candan usandırdı]]. * [[Ey mələksima ki, səndən özgə heyrandır sana]]. == Qəsidələri == == Poemaları == [[Kateqoriya:Məhəmməd Füzuli]] [[Kateqoriya:Yazıçılar]] 1584 1714 2007-01-13T15:32:53Z Amd628 15 New page: {{kateqoriya}} {{kateqoriya}} 1585 1722 2007-01-13T19:31:29Z Amd628 15 Məni candan usandırdı Məni candan usandırdı, cəfadan yar usanmazmı?<br> Fələklər yandı ahimdən, muradım şəmi yanmazmı? Qamu bimarinə canan dəvayi-dərd edər ehsan.<br> Neçin qılmaz mənə dərman, məni bimar sanmazmı? Qəmim pünhan tutardım mən, dedilər yarə qıl rövşən <br> Desəm, ol bivəfa bilmən, inanarmı, inanmazmı? Şəbi-hicran yanar canım, tökər qan çeşmi-giryanım <br> Oyadar xəlqi əfğanım, qara bəxtim oyanmazmı? Güli-rüsxarinə qarşu gözümdən qanlı axar su, <br> Həbibim, fəali-güldür bu, axar sular bulanmazmı? Degildim mən sənə mail, sən etdin əqlimi zail, <br> Mənə tən eyləyən qafil səni görcək utanmazmı? Füzuli rindü şeydadır, həmişə xəlqə rüsvadır, <br> Sorun kim, bu nə sevdadır, bu sevdadan usanmazmı? [[Kateqoriya:Məhəmməd Füzuli]] [[Kateqoriya:Füzuli qəzəlləri]] 1586 1717 2007-01-13T15:37:20Z Amd628 15 New page: {{kateqoriya}} {{kateqoriya}} 1587 1718 2007-01-13T15:37:55Z Amd628 15 New page: [[Kateqoriya:Məhəmməd Füzuli]] [[Kateqoriya:Qəzəllər]] [[Kateqoriya:Məhəmməd Füzuli]] [[Kateqoriya:Qəzəllər]] 1588 1721 2007-01-13T19:31:15Z Amd628 15 Ey mələksima ki, səndən özgə heyrandır sana,<br> Həq bilir insan deməz, hər kim ki, insandır, sana. Verməyən canın sənə bulmaz həyati-cavidan,<br> Zindeyi-cavid ona derlər ki, qurbandır sana. Aləmi pərvaneyi-şəmi-cəmalın qıldı eşq,<br> Cani-aləmsən, fəda hər ləhzə min candır sana. Aşiqə şövqünlə can vermək ikən müşkül deyil,<br> Çün Məsihi-vəqtsən, can vermək asandır sana. Çıxma yarım, gecələr, əğyar tənindən saqın,<br> Sən məhvi-övci-məlahətsən, bu nöqsandır sana. Padişahım, zülm edib aşiq sana zalim demiş,<br> Xuburlardan yaman gəlməz, bu böhtandır sana. Ey Füzuli, xuburlardan təğafüldür yaman,<br> Gər cəfa həm gəlsə onlardan, bir ehsandır sana! [[Kateqoriya:Məhəmməd Füzuli]] [[Kateqoriya:Füzuli qəzəlləri]] 1589 1724 2007-01-21T01:42:38Z Baki66 17 == Xoş gəlmişsiniz == Mənimlə əlaqə saxlamaq üçün bura basın [http://az.wikipedia.org/wiki/%C4%B0stifad%C9%99%C3%A7i:Baki66] 1590 1727 2007-01-24T06:16:49Z Mehrdad 7 [[Mirzə Fətəli Axundzadə]] adı dəyişildi. Yeni adı: [[Yazıçı:Mirzə Fətəli Axundzadə]]: Yazıçı qismetinde olmali #REDIRECT [[Yazıçı:Mirzə Fətəli Axundzadə]] 1591 1729 2007-01-24T06:52:52Z Mehrdad 7 [[Aşıq Ələsgər]] adı dəyişildi. Yeni adı: [[Yazıçı:Aşıq Ələsgər]]: Yazıçı qismetinde olmalidir #REDIRECT [[Yazıçı:Aşıq Ələsgər]] 1592 1731 2007-01-24T06:54:25Z Mehrdad 7 [[Author:شهریار]] adı dəyişildi. Yeni adı: [[Yazıçı:شهریار]]: Yazıçı qismetinde olmalidir #REDIRECT [[Yazıçı:شهریار]] 1593 1733 2007-01-24T06:58:44Z Mehrdad 7 New page: Azerbaycan dillinde Vikipedyada idareci unvanila calisiram. Azerbaycan dillinde Vikipedyada idareci unvanila calisiram. 1594 1736 2007-01-24T07:53:22Z Mehrdad 7 New page: Xosgelmisinis Xosgelmisinis