Wikipedia afwiki https://af.wikipedia.org/wiki/Tuisblad MediaWiki 1.45.0-wmf.6 first-letter Media Spesiaal Bespreking Gebruiker Gebruikerbespreking Wikipedia Wikipediabespreking Lêer Lêerbespreking MediaWiki MediaWikibespreking Sjabloon Sjabloonbespreking Hulp Hulpbespreking Kategorie Kategoriebespreking Portaal Portaalbespreking TimedText TimedText talk Module Module talk 0 1769 2814014 2747595 2025-06-18T21:15:15Z SpesBona 2720 /* Vakansie-, vierings- en waarnemingsdae */ + skakels 2814014 wikitext text/x-wiki {{DesemberKalender}} '''10 Desember''' is die 344ste dag van die jaar in die [[Gregoriaanse kalender]], (345ste in [[skrikkeljaar|skrikkeljare]]). Daar volg nog 21 dae in die res van die jaar. == Gebeure == <!-- Die konvensie is om teenwoordige tyd te gebruik --> * [[741]] – [[Pous Sagarias]] volg [[Pous Gregorius III]] op. * [[1477]] – [[Pous Sixtus IV]] stel sewe nuwe kardinale aan waaronder drie familielede, Cristoforo della Rovere, Girolamo Basso della Rovere en Raffaelle Sansoni Riario. * [[1508]] – Die Heilige Bond kom tot stand onder leiding van [[Pous Julius II]]. * [[1607]] – [[Pous Paulus V]] stel vyf kardinale aan, waaronder Maurizio di Savoia, nefie van die koning van [[Spanje]]. * [[1633]] – [[Emilio Bonaventura Altieri]] (later [[Pous Clemens X]]) word goewerneur van Loreto. * [[1726]] – [[Pous Benedictus XIII]] verklaar Dominic Gangala (Jacobus van die moerasse) en Turibus van Mogroveio heilig. * [[1792]] – [[Pous Pius VI]] publiseer "Perpensis circumstantiis" oor die toestand in Frankryk. * [[1817]] – [[Mississippi]] word die 20ste [[Deelstate van die Verenigde State van Amerika|deelstaat]] van die [[Verenigde State]]. * [[1868]] – Die eerste verkeersligte word buite die Westminsterpaleis in [[London]] geïnstalleer. * [[1869]] – [[Wyoming]], [[Verenigde State]] gee aan [[vrou]]e die reg om te [[stem]]. * [[1898]] – 'n Verdrag wat die [[Spaans-Amerikaanse oorlog]] beëindig, word in [[Parys]], [[Frankryk]] onderteken. * [[1899]] – [[Tweede Vryheidsoorlog]]: Die [[Slag van Stormberg]] vind plaas. * [[1901]] – Die eerste [[Nobelprys]]e word toegeken. * [[1902]] – Die eerste Aswan-dam in die [[Nylrivier]] voltooi. * [[1906]] – [[Theodore Roosevelt]] wen die [[Nobelprys vir Vrede]]. * [[1936]] – [[Edward VIII van die Verenigde Koninkryk|Edward VIII]] abdikeer. Hy is die enigste [[Britse monargie|Britse monarg]] wat die troon vrywillig opgee. * [[1948]] – Die [[Verenigde Nasies]] se Algemene Vergadering neem die [[Universele menseregteverklaring]] aan. * [[1953]] – Dr. [[Albert Schweitzer]] wen die Nobelprys vir Vrede. * [[1963]] – [[Zanzibar]] word van die [[Verenigde Koninkryk]] onafhanklik. * [[1975]] – [[Andrei Sacharof]] wen die Nobelprys vir Vrede. Die prys word deur sy vrou Yelena Bonner namens hom aanvaar. * [[1978]] – [[Menachem Begin]] en [[Anwar Sadat]] wen die Nobelprys vir Vrede. * [[1983]] – [[Lech Walesa|Lech Wałęsa]] wen die Nobelprys vir Vrede. Die prys word deur sy vrou, Danuta, namens hom aanvaar. * [[1984]] – [[Desmond Tutu]] ([[Suid-Afrika]]) wen die Nobelprys vir Vrede. * [[1993]] – President [[Nelson Mandela]] en voormalige staatspresident [[Frederik Willem de Klerk]] (beide van Suid-Afrika) wen die Nobelprys vir Vrede. == Geboortes == *[[1815]] – [[Ada Lovelace|Ada Byron of Lovelace]], Britse wiskundige en skryfster, die eerste [[rekenaarprogrammeerder]] († [[1852]]). *[[1822]] – [[César Franck]], Belgiese komponis († [[1890]]). *[[1858]] – [[George Simpson (Kanadese politikus)|George Simpson]], [[Kanada|Kanadese]] politikus († [[1906]]). *[[1870]] – [[Adolf Loos]], Oostenrykse argitek († [[1933]]). *[[1882]] – [[Shigenori Tōgō]], Minister van Buitelandse Sake vir die [[Japannese Keiserryk]] († [[1950]]). *[[1883]] – [[Giovanni Messe]], Italiaanse generaal en politikus († [[1968]]). *[[1891]] – Nelly Sachs, Duits-Sweedse skrywer en ontvanger van die [[Nobelprys vir Literatuur]] in [[1966]] († [[1970]]). *[[1908]] – [[Olivier Messiaen]], Franse komponis († [[1992]]). *[[1937]] – [[Piet Uys (rugbyspeler)|Piet Uys]], [[Springbokke|Springbokrugbyspeler]] († [[2009]]). *[[1957]] – [[Michael Clarke Duncan]], Amerikaanse akteur († [[2012]]). *[[1960]] – [[Kenneth Branagh]], Noord-Ierse akteur en filmregisseur. == Sterftes == *[[1041]] – [[Michael IV die Paflagoniër|Michael IV]], keiser van die [[Bisantynse Ryk]] (* [[1010]]). *[[1081]] – [[Nikephoros III Botaneiates|Nikephoros III]], keiser van die Bisantynse Ryk (* [[1002]]). *[[1198]] – [[Averroes|Averroës]], Spaanse filosoof en arts (* [[1126]]). *[[1618]] – [[Giulio Caccini]], [[Italië|Italiaanse]] komponis van die vroeë [[barokmusiek|baroktydperk]] (* [[1551]]). *[[1865]] – Koning [[Leopold I van België]] (* [[1790]]). *[[1884]] – [[Eduard Rüppell]], Duitse natuurwetenskaplike en ontdekkingsreisiger in Afrika (* [[1794]]). *[[1896]] – [[Alfred Nobel]], Sweedse ondernemer, uitvinder van [[dinamiet]] en stigter van die [[Nobelprys]] (* [[1833]]). *[[1898]] – [[Thomas Upington]], vierde eerste minister van die [[Kaapkolonie]] (* [[1844]]). *[[1911]] – [[Sytze Wierda]], Nederlandse argitek in die [[Zuid-Afrikaanse Republiek]] (ZAR) (* [[1839]]). *[[1957]] – Maj. [[James Stevenson-Hamilton]] in [[Skotland]]. Met sy aftrede is sy droom van die stigting van die [[Krugerwildtuin|Nasionale Krugerwildtuin]] in [[Suid-Afrika]] bewaarheid (* [[1867]]). *[[1990]] – [[Daan Retief]], Suid-Afrikaanse akteur, radio-omroeper, rolprentregisseur. Bekend as ''Staal Burger'' in sy radiovervolgreekse (* [[1921]]). *[[1994]] – [[G.S. Nienaber]], Afrikaanse [[taalkundige]] (* [[1903]]). *[[2006]] – [[Augusto Pinochet]], Chileense generaal en politikus (* [[1915]]). == Vakansie-, vierings- en waarnemingsdae == * Die [[Nobelprys]]-seremonie, 'n [[Vlag van Swede|amptelike vlagdag in Swede]]. * [[Menseregtedag]] soos ingestel deur die [[Verenigde Nasies]]. * Feesdag van [[Pous Miltiades]] in die [[Rooms-Katolieke Kerk]]. (Sommige bronne gee 10 Januarie). {{commonskat|10 December|10 Desember}} {{en-vertaal|10 December}} {{Normdata}} [[Kategorie:Desember]] maf035gk3ojqa81jxd7jytj3pd223ic 0 2173 2813934 2711996 2025-06-18T17:44:42Z Johannescharlesventer 146706 /* Sterftes */ 2813934 wikitext text/x-wiki {{JunieKalender}} '''17 Junie''' is die 168ste dag van die jaar in die [[Gregoriaanse kalender]] (169ste in [[skrikkeljaar|skrikkeljare]]). Daar volg nog 197 dae in die res van die jaar. == Gebeure == * [[900]] – Winedmar, die handlanger van Boudewyn II van Vlaandere vermoor aartsbiskop Fulk van [[Reims]]. * [[1405]] – Appenzeller Vryheidsoorlog: Veldslag bei Stoss, die boere van Appenzell oorwin die troepe van die abdy van St Gallen en [[Oostenryk]] en verkry so hul vryheid. * [[1602]] – [[Alessandro Ottaviano de' Medici]] (later [[Pous Leo XI]]) word biskop van Albano. * [[1614]] – [[Pous Paulus V]] promulgeer 'n nuwe uitgawe van die ''Rituale Romanum'', die Roomse liturgieboek. * [[1771]] – [[Pous Clemens XIV]] stel Antonio Eugenio Visconti, titulêr aartsbiskop van Efeso en Bernardino Giraud, aartsbiskop van Ferrara aan as kardinale. * [[1775]] – Tydens die [[Amerikaanse Rewolusionêre Oorlog]], neem [[Brittanje|Britse magte]] [[Slag van Bunker Hill|Bunker Hill]] buite [[Boston]], [[Massachusetts]] oor. * [[1789]] – Tydens die [[Franse Rewolusie]] roep die Derde Stand (Frans:''Tiers état'') van [[Frankryk]] 'n nasionale vergadering uit. * [[1793]] – [[Pous Pius VI]] publiseer ''Quare Lacrymae'' oor die onthoofding van koning [[Lodewyk XVI van Frankryk]]. * [[1795]] – [[Kaapkolonie|Kaapse]] burgers beset die drosdy in [[Swellendam]] waarna die [[Colonie van Swellendam]] uitgeroep word. * [[1804]] – [[Pous Pius VII]] verklaar Veronica Giuliani salig. * [[1924]] – Die [[Pakt-regering]] word gevorm nadat 'n koalisie tussen die [[Nasionale Party]] en die [[Arbeidersparty (Suid-Afrika, 1910)|Arbeidersparty]] die [[Suid-Afrikaanse Party]] in die algemene verkiesing verslaan. * [[1940]] – Die [[Rooi Leër]] beset [[Letland]]. * [[1944]] – [[Ysland]] word 'n republiek. * [[1953]] – Die Volksopstand in die [[Duitse Demokratiese Republiek|DDR]] word deur [[Sowjetunie|Sowjetse]] troepe bloedig onderdruk. * [[1961]] – [[Kanada]] se New Democratic Party word gestig deur 'n samesmelting van die [[Cooperative Commonwealth Federation|CCF]] en georganiseerde arbeid. * [[1964]] – [[Nico Malan]], Kaapland se administrateur, wy die gebou van die [[Hoërskool Groote Schuur]], [[Kaapstad]] in. * [[1972]] – Watergate skandaal: Vyf mans word gevange geneem vir die inbraak by die kantore van die Democratic National Committee. * [[1991]] – Die [[Wet op Bevolkingsregistrasie]], een van die hoekstene van [[Apartheid]], word deur die [[Suid-Afrika]]anse parlement opgehef. * [[1994]] – [[O. J. Simpson]] word gejaag en gearresteer op verdenking daarvan dat hy sy gewese vrou Nicole Brown Simpson, en Ronald Goldman vermoor het. * [[2003]] – Die eerste [[blitsskare]] kom byeen in die Macy afdelingswinkel in [[New York Stad]], georganiseer deur Bill Wasik, seniorredakteur van ''Harper’s Magazine''. == Geboortes == * [[1239]] – Koning [[Edward I van Engeland]] († [[1307]]). * [[1604]] – [[Johan Maurits]], Nederlandse staatsman, goewerneur van [[Nederlands-Brasilië]] († [[1679]]). * [[1637]] – [[Sybrandis Abbema]], 'n kommissaris van die [[Verenigde Oos-Indiese Kompanjie|VOC]] († [[1684]]). * [[1818]] – [[Charles Gounod]], [[Frankryk|Franse]] [[komponis]] († [[1893]]). * [[1867]] – [[Flora Finch]], Engels-Amerikaanse [[aktrise]] († [[1940]]). * [[1871]] – [[Herman van Broekhuizen]], Suid-Afrikaanse predikant en Volksraadslid († [[1953]]). * 1871 – James Weldon Johnson, Amerikaanse [[skrywer]], [[politikus]], diplomaat en joernalis († [[1938]]). * [[1873]] – [[John Weston]], Suid-Afrikaanse lugvaartingenieur, pioniervlieënier, boer en soldaat († [[1950]]). * [[1882]] – [[Igor Stravinsky]], Russiese komponis († [[1971]]). * [[1888]] – [[Heinz Guderian]], Duitse generaal († [[1954]]). * [[1898]] – [[M.C. Escher]], Nederlandse kunstenaar († [[1972]]). * [[1902]] – [[Phil Nel]], Suid-Afrika se agttiende [[Springbokkaptein]] († [[1984]]). * [[1904]] – [[Ralph Bellamy]], Amerikaanse akteur († [[1991]]). * [[1914]] – [[John Hersey]], Amerikaanse outeur en joernalis († [[1993]]). * [[1923]] – [[Elroy Hirsch]], Amerikaanse sokkerspeler († [[2004]]) * [[1933]] – [[Christian Ferras]], Franse [[violis]] († [[1982]]). * [[1936]] – [[Samuel Pauw]], Suid-Afrikaanse modernistiese en postmodernistiese argitek († [[2016]]). * [[1937]] – [[Clodovil Hernandes]], Brasiliaanse modeontwerper, televisie-aanbieder en politikus († 2009). * [[1943]] – [[Barry Manilow]], Amerikaanse akteur, sanger-liedjieskrywer en vervaardiger. * [[1947]] – [[Christopher Allport]], Amerikaanse akteur († [[2008]]). * [[1954]] – [[Pedro Filho]], Brasiliaanse reeksmoordenaar († [[2023]]). * [[1960]] – [[Thomas Haden Church]], Amerikaanse akteur en vervaardiger. * [[1963]] – [[Greg Kinnear]], Amerikaanse akteur, televisie-aanbieder en vervaardiger. * [[1975]] – [[Joshua Leonard]], Amerikaanse akteur, skrywer en regisseur. * [[1976]] – [[Scott Adkins]], Engelse akteur en gevegkunstenaar. * [[1980]] – [[Venus Williams]], Amerikaanse tennisspeler. * [[1982]] – [[Jodie Whittaker]], Engelse aktrise. * [[1989]] – [[Simone Battle]], Amerikaanse sangeres en aktrise († [[2014]]). * [[1991]] – [[Akker van der Merwe]], [[Springbokke|Springbokrugbyspeler (haker)]]. == Sterftes == * [[676]] – [[Pous Adeodatus II]], die 77ste [[pous]] van die [[Rooms-Katolieke Kerk]] (* onbekend). * [[1893]] – [[Rutherford B. Hayes]], 19de [[President van die Verenigde State]] (* [[1822]]). * [[1920]] – Ds. [[Johannes Rudolph Albertyn]], een van die mees gevierde kanselredenaars in die [[Nederduitse Gereformeerde Kerk]] (* [[1847]]). * [[1967]] – [[Tienie Holloway]], 'n Afrikaanse skrywer van kinderliteratuur (* [[1888]]). * [[1996]] – [[Thomas Kuhn]], Amerikaanse historikus en filosoof (* [[1922]]). * [[2010]] – [[Dawie Couzyn]], opera- en ligte Afrikaanse musieksanger (* [[1925]]). * [[2012]] – [[Dolf Bekker]], [[Springbokke|Springbokrugbyspeler]] (* [[1926]]). * [[2014]] – [[George Claassen (atleet)|George Claassen sr.]], wenner van die [[Comrades-maraton]] in 1961 (* [[1917]]). * [[2017]] – [[Daniel Steyn]], Suid-Afrikaanse [[politikus]] en kabinetsminister (* [[1923]]). * [[2021]] – [[Kenneth Kaunda]], Zambiese president (* [[1924]]). * [[2025]] – [[Alfred Brendel]], Oostenrykse [[pianis]] (* [[1931]]). == Vakansies, vierings, en waarnemingsdae == * Feesdag van [[Pous Adeodatus]] in die Rooms-Katolieke Kerk. {{commonskat|17 June}} [[Kategorie:Junie]] rckmf6cpiwaw9jabi0ril3shzjsjzmk 0 3804 2814013 2770682 2025-06-18T21:15:07Z SpesBona 2720 /* Vakansiedae */ + skakels 2814013 wikitext text/x-wiki {{MaartKalender}} '''12 Maart''' is die 71ste dag van die jaar in die [[Gregoriaanse kalender]] (72ste in 'n [[skrikkeljaar]]). Daar volg nog 294 dae in die res van die jaar. == Gebeure == [[Lêer:NATO1999.jpg|duimnael|400px|1999 – Tsjeggië, Hongarye en Pole sluit by die NAVO aan]] * 515 v.C. – Bouwerk aan die Tempel in Jerusalem word voltooi. * [[1088]] – [[Pous Urbanus II]] volg [[Pous Victor III]] op. * [[1144]] – [[Pous Lucius II]] volg [[Pous Celestinus II]] op. * [[1178]] – [[Pous Alexander III]] keer na [[Rome]] terug na sy tweede ballingskap. * [[1239]] – [[Pous Gregorius IX]] [[Ekskommunikasie|ekskommunikeer]] keiser Frederik II vir die tweede keer. * [[1272]] – [[Tebaldo Visconti]] (na [[27 Maart]] [[Pous Gregorius X]]) tot priester gewy. * [[1278]] – [[Pous Nicolaas III]] maak sy nefie Latino 'n kardinaal. * [[1278]] – Pous Nicolaas III maak [[Girolamo Masci d'Ascoli]] (later [[Pous Nicolaas IV]] kardinaal-priester van Sint Prassede. * [[1403]] – Die konsilie van Constance set [[Teenpous Benedictus XIII]] af en ekskommunikeer hom. * [[1443]] – [[Pous Eugenius IV]] stel [[Tommaso Parentucelli]] (later [[Pous Nicolaas V]]) aan as vise-camerlengo. * [[1488]] – [[Bartolomeus Dias]] rig 'n kalksteenkruis op by [[Kwaaihoek]]. * [[1565]] – [[Pous Pius IV]] stel nog 23 kardinale aan waaronder [[Ugo Boncompagni]] (later [[Pous Gregorius XIII]]). * [[1612]] – [[Alessandro Ludovisi]] (later [[Pous Gregorius XV]]) word aartsbiskop van [[Bologna]]. * [[1622]] – [[Pous Gregorius XV]] verklaar Teresa van Avila, Francis Xavier, Ignatius van Loyola, Philip Neri en Isodore die Werker, heilig. * 1622 – Pous Gregorius XV publiseer sy bul ''Decet Romanorum pontificem'' oor pouslike verkiesings. * [[1652]] – [[Pietro Vito Ottoboni]] (later [[Pous Alexander VIII]]) word kardinaal-priester van S. Salvatore in Lauro. * [[1664]] – [[New Jersey]] word 'n kolonie van [[Koninkryk van Groot-Brittanje|Groot-Brittanje]]. * [[1699]] – [[Pous Innocentius XII]] publiseer die brief ''Com Alias'' teen kwiëtisme. * [[1894]] – [[Coca-Cola]] vir die eerste keer in bottels verkoop. * [[1912]] – Die Girl Guides (later hernoem as die Girl Scouts in die [[VSA]]) word gestig in die VSA. * [[1913]] – [[Canberra]] word die hoofstad van [[Australië]]. * [[1928]] – In [[Kalifornië]] breek die St. Francis-dam en 400 sterf. * [[1930]] – [[Mahatma Gandhi]] lei 'n 200-myl protesmars na die see ten spyte van die [[Verenigde Koninkryk|Brittanje]] se teenkanting, om te protesteer teen die Britse monopolie op [[tafelsout|sout]]. * [[1933]] – [[Groot Depressie]]: [[Franklin D. Roosevelt]] spreek die nasie toe vir die eerste keer as [[President van die Verenigde State]]. * [[1938]] – ''[[Anschluss]]:'' [[Duitsland|Duitse]] troepe beset [[Oostenryk]]; anneksasie word die volgende dag verklaar. * [[1940]] – [[Winteroorlog]]: [[Finland]] teken 'n vredesverdrag met die [[Sowjetunie]]. Finse troepe en die oorblywende bevolking word onmiddellik ontruim. * [[1947]] – Die Truman Doctrine is verklaar om die verspreiding van [[Kommunisme]] te keer. * [[1951]] – Die ''Dennis the Menace'' tekenprent verskyn die eerste keer in [[koerant]]e oor die VSA. * [[1968]] – [[Mauritius]] verkry onafhanklikheid. * [[1987]] – ''Les Misérables'' open in [[Broadway]]. * [[1992]] – [[Mauritius]] word 'n [[republiek]] maar bly 'n lid van die [[Britse Statebond]]. * [[1993]] – Verskeie bomme ontplof in [[Mumbai]], [[Indië]], en ongeveer 300 mense sterf, en verskeie meer word verwond. * [[1993]] – Noord-Korea kernwapenprogram: [[Noord-Korea]] sê dat hulle beplan om te onttrek van die Nuclear Nonproliferation Treaty en weier om inspekteurs toegang te gee na kernterreine. * [[1994]] – 'n Foto van Marmaduke Wetherell, voorheen beskou as 'bewys' van die bestaan van die Loch Ness-monster, bevestig as 'n poets. * [[1997]] – Mikail Markhasev word gearresteer in [[Los Angeles]] vir die skiet van [[Bill Cosby]] se 27-jare-oue seun, Ennis Cosby. * [[1999]] – Voormalige lede van die [[Warskouverdrag]] [[Tsjeggië]], [[Hongarye]] en [[Pole]] sluit by die [[NAVO]] aan. * [[2002]] – In [[Texas]] word Andrea Yates skuldig bevind van die verdrinking van haar vyf kinders op [[20 Junie]] [[2001]]. Sy word later tot lewenslange tronkstraf veroordeel. * [[2003]] – Zoran Djindjic, Eerste Minister van [[Serwië]], word om die lewe gebring in [[Belgrado]]. == Geboortes == * [[1607]] – [[Paul Gerhardt]], Duitse teoloog en komponis van kerkliedere († [[1676]]). * [[1685]] – [[George Berkeley]], Ierse filosoof († [[1753]]). * [[1710]] – [[Thomas Arne]], Engelse [[komponis]] († [[1778]]). * [[1823]] – [[Katsu Kaishū]], Japannese staatsman, vlootingenieur en militêre bevelvoerder († [[1899]]). * [[1863]] – [[Gabriele D'Annunzio]], digter, († [[1938]]). * [[1871]] – Sen. [[F.S. Malan]], Suid-Afrikaanse politikus en kabinetsminister († [[1941]]). * [[1879]] – [[Alfred Abel]], Duitse akteur en filmregisseur († [[1937]]). * [[1881]] – [[Kemal Atatürk]], stigter en eerste president van die [[Turkye|Turkse Republiek]] († [[1938]]). * [[1888]] – [[Hans Knappertsbusch]], [[Duitsers|Duitse]] [[dirigent]] († [[1965]]). * [[1890]] – [[Vaslav Nijinsky]], Russiese [[ballet]]-danser († [[1950]]). * [[1921]] – [[Gordon MacRae]], sanger, akteur († [[1986]]). * [[1922]] – [[Jack Kerouac]], Amerikaanse skrywer († [[1969]]). * [[1923]] – [[Walter M. Schirra]], Amerikaanse [[ruimtevaarder]] († [[2007]]). * [[1928]] – [[Edward Albee]], Amerikaanse dramaturg († [[2016]]). * [[1941]] – [[Hercules von Molendorff]], rugby- en krieketspeler van die Boland († [[2006]]). * [[1946]] – [[Liza Minnelli]], sanger en aktrise. * [[1947]] – [[Mitt Romney]], Amerikaanse sakeman, politikus en voormalige goewerneur. * 1947 – [[Rupert Frazer]], Britse [[akteur]]. * [[1968]] – [[Aaron Eckhart]], Amerikaanse akteur. * [[1972]] – [[Arno Carstens]], Suid-Afrikaanse internasionale sanger en liedjieskrywer. * [[1985]] – [[Pieter Howes]], Suid-Afrikaanse akteur, regisseur en joernalis. († [[2019]]). * [[1990]] – [[Karla Pretorius]], 'n Suid-Afrikaanse netbalspeler. == Sterftes == * [[417]] – [[Pous Innocentius I]], die 40ste [[pous]] van die [[Rooms-Katolieke Kerk]] (* datum onbekend). * [[604]] – [[Pous Gregorius I]], die 64ste pous van die Rooms-Katolieke Kerk (* ±[[540]]). * [[1507]] – Kardinaal Cesare Borgia, seun van [[Pous Alexander VI]] (* [[1475]]). * [[1619]] – [[Richard Burbage]], Engelse verhoogakteur en teater-eienaar (* [[1567]]). * [[1820]] – Sir [[Alexander Mackenzie (ontdekkingsreisiger)|Alexander Mackenzie]], [[Skotland|Skotse]] pelshandelaar en ontdekkingsreisiger (* [[1764]]). <!-- * [[1889]] – Keiser Johannes IV van Ethiopië * [[1925]] – Sun Yat Sen, [[China|Chinese]] politikus (* [[1866]]) * [[1935]] – Michel Pupin, [[telefoon]] pionier --> * [[1937]] – [[Jenő Hubay]], Hongaarse violis en komponis (* [[1858]]). * [[1942]] – [[Robert Bosch]], Duitse nyweraar, ingenieur en uitvinder (* [[1861]]). * [[1945]] – [[Anne Frank]], Joodse dagboekskrywer in Nederland (* [[1929]]). * 1945 – [[Friedrich Fromm]], Duitse generaal (* [[1888]]). * [[1946]] – [[Ferenc Szálasi]], Hongaarse militêre offisier en politikus (* [[1897]]). * [[1955]] – [[Charlie Parker]], Amerikaanse [[jazz]] [[saxofoon]]speler (* [[1920]]). * [[1985]] – [[Eugene Ormandy]], (Jena Belö) dirigent, violis (* [[1899]]). * [[1992]] – [[Dirk Kotzé]], Suid-Afrikaanse geskiedkundige (* [[1927]]). * [[1999]] – Sir [[Yehudi Menuhin]], Amerikaanse [[viool|violis]] (* [[1916]]). * [[2001]] – [[Robert Ludlum]], Amerikaanse outeur van rillerromans en speurverhale (* [[1927]]). * [[2011]] – [[Hubert du Plessis]], Suid-Afrikaanse komponis en pianis (* [[1922]]). * [[2015]] – [[Terry Pratchett]], Britse outeur (* [[1948]]). * [[2021]] – Koning [[Goodwill Zwelithini]], koning van die [[Zoeloes|Zoeloenasie]] van 1968–2021 (* [[1948]]). * 2021 – [[Ferdi Hartzenberg]], Suid-Afrikaanse politikus en laaste leier van die [[Konserwatiewe Party]] (* [[1936]]). * 2021 – [[Noxolo Maqashalala]], Suid-Afrikaanse aktrise (* [[1977]]). == Vakansiedae == * Antieke [[Letland]] – Gregoru Diena word gevier * [[Mauritius]] – Nasionale dag * [[Swede]] – Naamdag vir [[Victoria van Swede|Victoria]], kroonprinses van Swede, 'n [[Vlag van Swede|amptelike vlagdag]]. * Feesdag van [[Pous Innocentius I]] in die Rooms-Katolieke Kerk. {{commonskat|12 March}} {{Normdata}} [[Kategorie:Maart]] e5b5b9xgm1vd7qwep6sumo8oh9ytc98 0 4085 2814073 2739445 2025-06-19T03:33:28Z InternetArchiveBot 131157 Red 1 verwysing(s) en merk 0 as dood.) #IABot (v2.0.9.5 2814073 wikitext text/x-wiki {{Infoboks Voormalige Land |native_name = |conventional_long_name = Unie van Sosialistiese Sowjetrepublieke<br /><small>Союз Советских <br />Социалистических Республик<br />Sojoez Sowjetskich <br />Sotsialistitsjeskich Respoeblik</small> |common_name = Sowjetunie |continent=Eurasië |region1=Noord-Asië |region2=Oos-Europa |country=Rusland |era=20ste eeu |status=State unie |year_start = 1922 |year_end = 1991 |date_start = 30 Desember |date_end = 26 Desember |event_start = Stigting |event_end = Ontbinding |p1 = Russiese Sosialistiese Federale Sowjetrepubliek |flag_p1 = Flag RSFSR 1918.svg |p2 = Transkaukasiese Sosialistiese Federale Sowjetrepubliek |flag_p2 = Flag of Transcaucasian SFSR.svg |p3 = Oekraïense Sosialistiese Sowjetrepubliek |flag_p3 = Flag of the Ukrainian SSR (1927-1937).svg |p4 = Wit-Russiese Sosialistiese Sowjetrepubliek |flag_p4 = Flag of Byelorussian SSR (1919-1927).gif |s1 = Armenië |flag_s1 = Flag of Armenia.svg |s2 = Azerbeidjan |flag_s2 = Flag of Azerbaijan.svg |s3 = Estland |flag_s3 = Flag of Estonia.svg |s4 = Georgië |flag_s4 = Flag of Georgia (1990-2004).svg |s5 = Kasakstan |flag_s5 = Flag of Kazakhstan.svg |s6 = Kirgisië |flag_s6 = Flag of Kyrgyz SSR.svg |s7 = Letland |flag_s7 = Flag of Latvia.svg |s8 = Litaue |flag_s8 = Flag of Lithuania 1989-2004.svg |s9 = Moldowa |flag_s9 = Flag of Moldova.svg |s10 = Oekraïne |flag_s10 = Flag of Ukraine.svg |s11 = Oesbekistan |flag_s11 = Flag of Uzbekistan.svg |s12 = Rusland |flag_s12 = Flag of Russia 1991-1993.svg |s13 = Tadjikistan |flag_s13 = Flag of Tajik SSR.svg |s14 = Turkmenistan |flag_s14 = Flag of Turkmen SSR.svg |s15 = Wit-Rusland |flag_s15 = Flag of Belarus (1991-1995).svg |image_flag = Flag of the Soviet Union.svg |image_coat = State Emblem of the Soviet Union.svg |image_map = Union of Soviet Socialist Republics (orthographic projection).svg |image_map_caption = Die Sowjetunie op sy grootste tydens die [[Koue Oorlog]] |national_motto = Пролетарии всех стран, соединяйтесь!<br />''Proletarii fsech stran, sojedinjaites'!''<br /><small>([[Russies]] vir: "Werkers van die wêreld, verenig!")</small> |national_anthem = ''[[Die Internasionale]]'' <small>(1922–1944)</small><br /><center>[[Lêer:Internationale-ru.ogg]]</center><br />[[Volkslied van die Sowjetunie|Госуда́рственный гимн Сове́тского Сою́за]] <small>(1944–1991)</small><br /><center>[[Lêer:Soviet Anthem Instrumental 1955.ogg]]</center><small>([[Transliterasie|tr.]]: ''Gosoedarstwenni gimn Sowjetskowo Sojoeza'')</small><br /><small>''([[Russies]] vir: "Volkslied van die Sowjetunie")''</small> |capital = [[Moskou]] |common_languages = [[Russies]] |government_type = Republiek |title_leader = Staatshoof |leader1 = [[Wladimir Lenin]] |year_leader1 = 1917–1924 |leader2 = [[Josef Stalin]] |year_leader2 = 1924–1953 |leader3 = [[Georgi Malenkof]] |year_leader3 = 1953 |leader4 = [[Nikita Chroesjtsjof]] |year_leader4 = 1953–1964 |leader5 = [[Leonid Brezjnef]] |year_leader5 = 1964–1982 |leader6 = [[Joeri Andropof]] |year_leader6 = 1982–1984 |leader7 = [[Konstantin Tsjernenko]] |year_leader7 = 1984–1985 |leader8= [[Michail Gorbatsjof]] |year_leader8 = 1985–1991 |legislature = [[Opperste Sowjet]] |house1 = Sowjet van die Unie |house2 = Sowjet van die Nasionaliteite |stat_year1=1991 |stat_area1=22402200 |stat_pop1 =293047571 |currency = Russiese roebel |cctld = [[.su]] |calling_code = 7 |footnotes = }} Die '''Sowjetunie''' (Сове́тский Сою́з, ''Sowjetski Sojoez'', {{Audio|Ru-Советский Союз.ogg|luister}}), amptelik die '''Unie van Sosialistiese Sowjetrepublieke (USSR)''' (Сою́з Сове́тских Социалисти́ческих Респу́блик (СССР), ''Sojoez Sowjetskich Sotsialistitsjeskich Respoeblik'' (SSSR), {{Audio|Ru-CCCP.ogg|luister}}), was 'n [[staat]] wat van 1922 tot 1991 bestaan en 'n groot deel van [[Eurasië]] beslaan het. Dit was 'n vlagskip- [[Kommunisme|kommunistiese land]] en het teen die einde uit [[Republieke van die Sowjetunie|15 nasionale republieke]] bestaan; in die praktyk was sy [[regering]] en [[ekonomie]] tot met sy laaste jare in 'n groot mate gesentraliseer. Dit was 'n eenpartystaat wat deur die [[Kommunistiese Party van die Sowjetunie]] regeer is, met [[Moskou]] as sy hoofstad en ook dié van die grootste republiek met die grootste bevolking: die [[Russiese SFSR]]. Ander groot stede het ingesluit [[Leningrad]] (Russiese SFSR), [[Kiëf]] ([[Oekraïense SSR]]), [[Minsk]] ([[Wit-Russiese SSR]]), [[Tasjkent]] ([[Oezbekistanse Sosialistiese Sowjetrepubliek|Oezbekistanse SSR]]), [[Almati|Alma-Ata]] ([[Kazachstanse Sosialistiese Sowjetrepubliek|Kazachstanse SSR]]) en [[Nowosibirsk]] (Russiese SFSR). Dit was die grootste land ter wêreld, met 'n oppervlakte van 22&nbsp;402&nbsp;200 km² oor 11 [[tydsone]]s. Die land se oorsprong lê in die [[Oktober-rewolusie]] van 1917. Die [[Bolsjewis]]te het die tussentydse regering omvergewerp wat vroeër dié jaar gestig is ná die [[Februarie-rewolusie]] en die abdikasie van [[Nikolaas II van Rusland|tsaar Nikolaas II]]. Dit het die einde van die [[Russiese Ryk]] ingelui. Die nuwe regering, onder [[Wladimir Lenin]], het die Russiese SFSR gestig, wat die wêreld se eerste [[Sosialisme|sosialistiese staat]] was wat in die grondwet gewaarborg is. Volgehoue interne spanning het tot die wrede Russiese Burgeroorlog gelei. Namate die oorlog in die Bolsjewiste se guns beklink is, het die RSFSR begin om grond wat in die oorlog verower is in te sluit in nominaal onafhanklike state, wat in Desember 1922 in die Sowjetunie verenig is. {{Multibeeld | align = left | direction = vertical | background color = | beeld1 = Sputnik-stamp-ussr.jpg | width1 = 180 | onderskrif1 = 'n Sowjetseël van 1957 wat [[Spoetnik 1]] se wentelbaan toon. | beeld2 = 1987 CPA 5896.jpg | width2 = 180 | onderskrif2 = 'n Seël van 1987 ter viering van 'n kernverdrag tussen die USSR en VSA. }} Ná Lenin se dood in 1924 het [[Josef Stalin]] aan die mag gekom. Stalin het 'n tydperk van vinnige [[Nywerheid|industrialisasie]] en gedwonge [[kollektivisme]] begin wat tot aansienlike ekonomiese groei gelei het, maar ook tot 'n [[hongersnood]] in 1930-1933 waarin miljoene dood is. Die strafkampstelsel [[Goelag]] is ook in dié tyd uitgebrei. Stalin het die [[Groot Suiwering]] begin om sy werklike en denkbeeldige teenstanders uit die weg te ruim. Ná die uitbreek van die [[Tweede Wêreldoorlog]] het [[Duitsland]] die Sowjetunie binnegeval. Die gesamentlike burgerlike en militêre sterftes van die Sowjetunie – wat op sowat 20&nbsp;miljoen geraam is – was die grootste verlies van die [[Geallieerdes van die Tweede Wêreldoorlog|Geallieerde magte]]. Ná die oorlog het die gebied wat deur die [[Rooi Leër]] beset is, verskeie Sowjet-satellietstate gevorm. In die daaropvolgende [[Koue Oorlog]] het die Oosblok van die Sowjetunie die Wesblok van die [[Verenigde State van Amerika]] gekonfronteer, met laasgenoemde groepering wat in 1949 onder [[Navo]] grootliks verenig is, en eersgenoemde in 1955 onder die [[Warskouverdrag]]. Daar was geen regstreekse militêre konfrontasie tussen die twee organisasies nie; die konflik het eerder op 'n [[ideologie]]se grondslag en deur oorlog by volmag plaasgevind. Beide Navo en die Warskouverdrag het gelei tot die uitbreiding van militêre magte en hulle integrasie by die respektiewelike blokke. Die Warskouverdrag se grootste militêre operasie was die inval in [[Tsjeggo-Slowakye]], sy eie lidland, in Augustus 1968 (met die deelname van al die ander lidlande buiten [[Albanië]] en [[Roemenië]]). Die gevolg was dat Albanië minder as 'n maand later aan die verdrag onttrek het. Ná Stalin se dood in 1953 het 'n tydperk van de-Stalinisasie plaasgevind onder die leierskap van [[Nikita Chroesjtsjof]]. Die Sowjetunie het die voortou geneem in die vroeë [[ruimtewedloop]] met die lansering van die eerste kunsmatige satelliet, [[Spoetnik 1]]; die eerste bemande ruimtevlug, [[Wostok-ruimteprogram|Wostok 1]]; en die eerste tuig wat op 'n ander planeet ([[Venus]]) geland het, [[Wenera 7]]. In die 1970's was daar 'n kort [[détente]] in die verhouding tussen die Sowjetunie en die VSA, maar spanning het in 1979 weer toegeneem met die Sowjetinval in [[Afganistan]]. In die middel 1980's het die Sowjetleier, [[Michail Gorbatsjof]], die land probeer hervorm deur sy beleide van [[glasnost]] en [[perestroika]]. In 1989, in die laaste fases van die Koue Oorlog, het verskeie lande van die Warskouverdrag hulle [[Marxisme|Marxisties]]-[[Leninisme|Leninistiese]] regerings omvergewerp, en dit het gepaard gegaan met die ontstaan van sterk [[Nasionalisme|nasionalistiese]] en [[Separatisme|separatistiese]] bewegings oor die hele Sowjetunie. In 1991 het Gorbatsjof 'n nasionale referendum uitgeroep, wat geboikot is deur die Sowjetrepublieke [[Litause Sosialistiese Sowjetrepubliek|Litaue]], [[Lettiese Sosialistiese Sowjetrepubliek|Letland]], [[Estniese Sosialistiese Sowjetrepubliek|Estland]], [[Armeense Sosialistiese Sowjetrepubliek|Armenië]], [[Georgiese Sosialistiese Sowjetrepubliek|Georgië]] en [[Moldawiese Sosialistiese Sowjetrepubliek|Moldawië]]. Dit het daartoe gelei dat die meeste deelnemende burgers gestem het vir die behoud van die land as 'n hernude federasie. In Augustus 1991 het onbuigsame lede van die Kommunistiese Party 'n staatsgreep teen Gorbatsjof gelei. Die poging het misluk, met [[Boris Jeltsin]] wat 'n groot rol daarin gespeel het, en die Kommunistiese Party is daarna verbied. Die [[Russiese Federasie]] het die opvolgerstaat van die Sowjetunie geword, terwyl die ander republieke almal onafhanklik geword het. Die Sowjetunie het baie sosiale en tegnologiese prestasies behaal: Dit het die tweede grootste ekonomie in die wêreld gehad en sy weermag was die grootste op aarde. Dit het die grootste arsenaal [[kernwapen]]s gehad. Dit was 'n stigterslid van die [[Verenigde Nasies]] en een van die vyf permanente lede van die VN se [[Veiligheidsraad]]. Voor sy verbrokkeling het die land sy status as een van die wêreld se twee [[Supermoondheid|supermoondhede]] gehandhaaf met sy leierskap in [[Oos-Europa]], sy militêre en ekonomiese krag en sy wetenskaplike navorsing. ==Etimologie== Die woord "sowjet" is afgelei van die [[Russies]]e woord совет, ''sowjet''; "raad", "vergadering", "advies"). Die woord ''sowjetnik'' beteken "raadgewer".<ref name="americana">{{Cite |title=Soviet |year=1920 |author=Klein, Henri F. (red.)|publisher= Encyclopedia Americana|date=1920}}</ref> Die sowjets as werkersrade het die eerste keer tydens die [[Russiese Rewolusie (1905)|Russiese Rewolusie van 1905]] ontstaan.{{sfn|Pons|Service|2010|p=763}}{{sfn|Mccauley|2014|p=487}} Hoewel hulle vinnig deur die keiserlike weermag onderdruk is, het werkers en soldate se sowjets ná die [[Februarie-rewolusie]] deur die hele land verskyn, en hulle het mag met die tussentydse regering gedeel.{{sfn|Pons|Service|2010|p=763}}<ref name="br1"/> Die Bolsjewiste, wat deur Lenin gelei is, het geëis dat alle mag na die sowjets oorgedra word en hulle het die steun van die werkers en soldate geniet.<ref>{{cite encyclopedia |url=https://www.britannica.com/event/April-Theses |title=April Thesis |encyclopedia=Encyclopædia Britannica |access-date=27 December 2022 }}</ref> Ná die Oktober-rewolusie, waarin die Bolsjewiste die mag van die oorgangsregering in die naam van die sowjets oorgeneem het,<ref name="br1">{{cite encyclopedia |url=https://www.britannica.com/place/Soviet-Union |title=Soviet Union |encyclopedia=Encyclopædia Britannica |last1=Dewdney|first1=John C. |last2=Conquest |first2=Robert |last3=Pipes|first3=Richard E. |last4=McCauley|first4=Martin |access-date=27 December 2022 }}</ref><ref name=BBC1>{{Cite news |title=The causes of the October Revolution |publisher=BBC |url=https://www.bbc.co.uk/bitesize/higher/history/russia/october/revision/4 |url-status=dead |access-date=31 December 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140805155250/http://www.bbc.co.uk/bitesize/higher/history/russia/october/revision/4 |archive-date=5 August 2014}}</ref> het Lenin die stigting van die RSFSR aangekondig.{{sfn|Service|2005|p=84}} In 1922 het Lenin 'n beroep gedoen vir die stigting van ander nasionale sowjetrepublieke om 'n groter unie te stig wat hy aanvanklik die Unie van Sowjetrepublieke van Europa en Asië (Russies: Союз Советских Республик Европы и Азии, ''Sojoez Sowjetskich Respoeblik Ewropi i Aziji'') genoem het. Stalin het aanvanklik Lenin se voorstel teengestaan, maar dit eindelik aanvaar. Met Lenin se toestemming het hy die naam verander na die Unie van Sosialistiese Sowjetrepublieke (USSR). СССР (in die [[Latynse alfabet]] "SSSR") is die afkorting van die Russiese naam vir die Sowjetunie in die [[Cyrilliese skrif]]. Die Sowjette het die afkorting so dikwels gebruik dat mense wêreldwyd met die betekenis vertroud was. Verder word die Russiese naam Советский Союз (''Sowjetski Sojoez'', letterlik "Sowjetunie") net so algemeen gebruik, maar net in 'n onafgekorte vorm. In [[Afrikaans]] is die staat die Sowjetunie of die USSR genoem. Dit is in Engels ''Soviet Union'' (''USSR'') genoem, in [[Frans]] ''Union soviétique'' (''URSS'') en in [[Duits]] ''Union der Sozialistischen Sowjetrepubliken'' (''UdSSR''). == Geskiedenis == === Rewolusie en stigting === Moderne rewolusionêre bydrywighede in die [[Russiese Ryk]] het begin met die [[Desembriste]]-opstand van 1825. Hoewel [[lyfeienskap]] in Rusland in 1861 afgeskaf is, was die terme daarvan ongunstig vir die kleinboere en het dit rewolusionêre aangemoedig. ’n Parlement, die [[Staatsdoema]], is in 1906 gestig ná die [[Russiese Rewolusie (1905)|Russiese Rewolusie van 1905]], maar [[tsaar]] [[Nikolaas II van Rusland|Nikolaas II]] het pogings teengestaan om van ’n [[Absolute monargie|absolute monargie]] na ’n konstitusionele monargie oor te slaan. Maatskaplike onrus is in die [[Eerste Wêreldoorlog]] vererger deur militêre terugslae en voedseltekorte in groot stede. [[Lêer:19191107-lenin second anniversary october revolution moscow.jpg|thumb|240px|Lenin, Trotsky en Kamenef vier die tweede herdenking van die Oktoberrewolusie.]] ’n Spontane opstand in [[Petrograd]] weens Rusland se ekonomiese en morele agteruitgang tydens die oorlog het gelei tot die [[Februarie-rewolusie]] en die omverwerping van die keiserlike regering in Maart 1917. Die tsaristiese [[outokrasie]] is vervang met die Russiese Voorlopige Regering, wat [[verkiesing]]s sou hou vir die Russiese Grondwetgewende Vergadering en sou aanhou veg in die oorlog aan die kant van die [[Drievoudige Entente]]. Terselfdertyd het werkersrade, in [[Russies]] bekend as "sowjets" (советы, ''sowjeti''), dwarsoor die land ontstaan. Die [[Bolsjewis]]te, onder leiding van [[Wladimir Lenin]], het in die sowjets en op straat voorspraak gemaak vir ’n sosialistiese rewolusie. Op [[25 Oktober]] (7 November volgens die [[Gregoriaanse kalender]]) 1917 het die Bolsjewiste die belangrikste regeringsgeboue in Petrograd sonder veel teenstand beset. Ook die [[Winterpaleis]] in Petrograd is oorgeneem en die bewind van die Voorlopige Regering is so beëindig. Alle mag was nou in die hande van die sowjets. Hierdie gebeure sou later amptelik in die Sowjetunie bekend word as die [[Oktober-rewolusie|Groot Sosialistiese Oktober-rewolusie]]. In Desember het die Bolsjewiste ’n wapenstilstandsooreenkoms met die [[Sentrale Moondhede]] onderteken, hoewel gevegte teen Februarie 1918 hervat is. In Maart het Sowjet-Rusland sy betrokkenheid in die oorlog finaal beëindig en die [[Verdrag van Brest-Litofsk]] onderteken. ’n Lang en bloedige [[burgeroorlog]] het hierop gevolg tussen die [[Rooi Leër]] en die [[Wit Leër]]. Dit het in 1917 begin en in 1923 geëindig met die Rooi Leër se oorwinning. Die oorlog het ingesluit buitelandse inmenging, die moord op die tsaar en sy gesin en die [[hongersnood]] van 1921, waarin sowat vyf miljoen mense dood is.<ref>{{cite book|author=Evan Mawdsley|title=The Russian Civil War|url=https://books.google.com/?id=LUhXZD2BPeQC&pg=PA287|date=1 Maart 2007|publisher=Pegasus Books|isbn=978-1-933648-15-6|page=287 }}</ref> In Maart 1921, ná ’n verwante konflik met [[Pole]], is die [[Vrede van Riga]] onderteken, waarvolgens betwiste gebiede in die huidige [[Belarus]] en [[Oekraïne]] tussen Pole en Sowjet-Rusland verdeel is. Laasgenoemde moes ook soortgelyke konflikte in die nuwe republieke [[Finland]], [[Estland]], [[Letland]] en [[Litaue]] oplos. === Vereniging van republieke === Op 28 Desember 1922 is ’n konferensie van gevolmagtigde afgevaardigdes van die [[Russiese Sosialistiese Federale Sowjetrepubliek|Russiese SFSR]], die Transkaukasiese SFSR, die [[Oekraïense Sosialistiese Sowjetrepubliek|Oekraïense SSR]] en die [[Wit-Russiese Sosialistiese Sowjetrepubliek|Wit-Russiese SSR]] gehou waar die verdrag vir die stigting van die Sowjetunie<ref>Richard Sakwa ''The Rise and Fall of the Soviet Union, 1917–1991: 1917–1991''. Routledge, 1999. {{ISBN|978-0-415-12290-0}}. pp. 140–143.</ref> en die verklaring van die stigting van die USSR onderteken is, en daarmee is die Unie van Sosialistiese Sowjetrepublieke gestig.<ref>Julian Towster. ''Political Power in the U.S.S.R., 1917–1947: The Theory and Structure of Government in the Soviet State'' Oxford Univ. Press, 1948. p. 106.</ref> Op 1 Februarie 1924 het die [[Verenigde Koninkryk]] die USSR erken. In dieselfde jaar is die Sowjetgrondwet aanvaar, wat die Desember 1922-vereniging gewettig het. ’n Intensiewe restrukturering van die land se [[ekonomie]], [[nywerheid]] en [[politiek]] het in die vroeë dae van Sowjetmag in 1917 begin. ’n Groot deel daarvan is gedoen volgens die Bolsjewistiese Aanvanklike Verordenings, regeringsdokumente wat deur Lenin onderteken is. Een van die prominentste deurbrake was die groot restrukturering van die Sowjetekonomie gebaseer op die totale elektrifisering van die land. Die plan is in 1920 ontwikkel en het ’n tydperk van 10 tot 15 jaar behels. ’n Netwerk van 30 kragstasies, insluitende 10 groot hidroëlektriese kragaanlegte, en verskeie nywerheidsprojekte is aangepak.<ref>{{Cite journal|last1=Lapin|first1=G. G.|journal=Hydrotechnical Construction|volume=34|issue=8/9|pages=374–379|doi=10.1023/A:1004107617449|year=2000|pmid= |title=70 Years of Gidroproekt and Hydroelectric Power in Russia|pmc= |issn=0018-8220}}</ref> Dit het die prototipe geword van daaropvolgende vyfjaarplanne en is teen 1931 voltooi.<ref name="Kuzbassenergo">{{ru}} [http://www.kuzbassenergo.ru/goelro/ On GOELRO Plan — at Kuzbassenergo.] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20081226190310/http://www.kuzbassenergo.ru/goelro/ |date=26 Desember 2008 }}</ref> === Stalin-era === Van sy stigting af was die regering van die Sowjetunie geskoei op die eenpartyregering van die [[Kommunistiese Party van die Sowjetunie|Kommunistiese Party (Bolsjewiste)]]. Ná die ekonomiese beleid van "oorlogskommunisme" tydens die burgeroorlog, as ’n voorspel tot die volle ontwikkeling van [[sosialisme]] in die land, het die Sowjetregering in die 1920's sommige privaat ondernemings toegelaat om saam met die genasionaliseerde nywerheid te bestaan volgens die [[Nuwe Ekonomiese Beleid]]. Die verklaarde doel van die eenpartystaat was om te verseker [[kapitalisme|kapitalistiese]] uitbuiting vind nooit weer in die land plaas nie en dat die beginsels van demokratiese sentralisme die doeltreffendste manier sou wees om die wense van die volk op ’n praktiese manier te verteenwoordig. Debatte oor die toekoms van die ekonomie het die agtergrond verskaf vir ’n magstryd in die jare ná Lenin se dood in 1924. Aanvanklik sou Lenin vervang word deur ’n driemanskap bestaande uit [[Grigori Zinowijef]] van die Oekraïense SSR, [[Lef Kamenef]] van die Russiese SFSR en [[Josef Stalin]] van die Transkaukasiese SFSR. Op 3 April 1922 is Stalin aangewys as hoofsekretaris van die Kommunistiese Party. Lenin het Stalin aangestel as hoof van die Werkers- en Boere-inspektoraat en dit het Stalin aansienlike mag gegee. Deur sy invloed stelselmatig te konsolideer en sy mededingers in die party te uitoorlê het Stalin die onbetwiste leier van die Sowjetunie geword en, teen die einde van die 1920's, ’n [[Totalitarisme|totalitaristiese bewind]] gevestig. In Oktober 1927 is Zinowijef en Trotsky uit die Sentrale Komitee geskop en verban. {{Kombi-beeld|Soviet Union - Russian SFSR (1922).svg|Soviet Union - Russian SFSR (1936).svg| |align=right |caption1= |caption2=Die USSR in 1922 en 1936 (in rooi - [[Russiese Sosialistiese Federale Sowjetrepubliek|Russiese SFSR]]). }} In 1928 het Stalin die eerste vyfjaarplan in werking gestel om die sosialistiese ekonomie op te bou. In die nywerheid het die staat beheer oor alle bestaande ondernemings oorgeneem en ’n intensiewe industrialiseringsprogram onderneem. In die [[landbou]] is die gedwonge kollektivisering van plase oor die hele land ingestel. Droogtes en hongersnood het ontstaan en die dood van miljoene mense veroorsaak; [[koelak]]ke (groot grondbesitters) wat oorleef het, is vervolg en baie is na die [[Goelag]] gestuur vir gedwonge arbeid.<ref>{{cite book|author=Stéphane Courtois|author2=Mark Kramer|title=Livre noir du Communisme: crimes, terreur, répression|url=https://books.google.com/?id=H1jsgYCoRioC&pg=PA206|date=15 October 1999|publisher=Harvard University Press|isbn=978-0-674-07608-2|page=206 }}</ref> Gemeenskaplike opstuwing het in die middel 1930's voortgeduur. Stalin se [[Groot Suiwering]] het gelei tot die teregstelling of aanhouding van baie "ou Bolsjewiste" wat saam met Lenin aan die Oktober-rewolusie deelgeneem het. Volgens gedeklassifiseerde dokumente het die [[FSB|NKGB]] in 1937 en 1938 meer as een en ’n half miljoen mense in hegtenis geneem, van wie 681&nbsp;692 geskiet is.<ref name="Thurston">{{cite book |last= Thurston|first=Robert W.|date=1998 |title=Life and Terror in Stalin's Russia, 1934–1941|url= |location= |publisher=Yale University Press|page=139 |isbn=978-0-300-07442-0}}</ref> Oor dié twee jaar was daar gemiddeld meer as duisend teregstellings per dag.<ref>{{cite book|author=Abbott Gleason|title=A companion to Russian history|url=https://books.google.com/?id=JyN0hlKcfTcC&pg=PA373|year=2009|publisher=Wiley-Blackwell|isbn=978-1-4051-3560-3|page=373 }}</ref> Volgens die historikus Geoffrey Hosking is sowat 10&nbsp;miljoen tot 11&nbsp;miljoen mense in die 1930's vermoor,<ref name="1930s">{{cite book|author=Geoffrey A. Hosking|title=Russia and the Russians: a history|url=https://books.google.com/?id=oh-5AAmboMUC&pg=PA469|year=2001|publisher=Harvard University Press|isbn=978-0-674-00473-3|page=469 }}</ref> hoewel die historikus Timothy D. Snyder beweer volgens argiefbewyse is hoogstens 9&nbsp;miljoen mense gedurende die hele Stalin-era dood.<ref>[http://www.nybooks.com/daily/2011/01/27/hitler-vs-stalin-who-was-worse/ Hitler vs. Stalin: Who Was Worse?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171012090945/http://www.nybooks.com/daily/2011/01/27/hitler-vs-stalin-who-was-worse/ |date=12 Oktober 2017 }}, ''The New York Review of Books'', 27 Januarie 2011</ref> Volgens die leerstelling van staatsateïsme was daar ’n regeringsgesteunde program om almal tot [[ateïsme]] te dwing.<ref>Religion and the State in Russia and China: Suppression, Survival, and Revival, by Christopher Marsh, page 47. Continuum International Publishing Group, 2011.</ref><ref>Inside Central Asia: A Political and Cultural History, by Dilip Hiro. Penguin, 2009.</ref><ref name="Adappur2000">{{cite book|last=Adappur|first=Abraham|title=Religion and the Cultural Crisis in India and the West|url=https://books.google.com/books?id=44DYAAAAMAAJ|accessdate=14 July 2016|year=2000|publisher=Intercultural Publications|language=Engels|isbn=978-81-85574-47-9|quote=Forced Conversion under Atheistic Regimes: It might be added that the most modern example of forced "conversions" came not from any theocratic state, but from a professedly atheist government — that of the Soviet Union under the Communists.|archive-url=https://web.archive.org/web/20170314065732/https://books.google.com/books?id=44DYAAAAMAAJ|archive-date=14 Maart 2017|df=dmy-all}}</ref> Die regering het [[godsdiens]]te geteiken op grond van staatsbelang, en hoewel die meeste georganiseerde godsdienste nooit verbied is nie, is beslag op kerkeiendomme gelê, gelowiges lastig geval en godsdiens bespot terwyl ateïsme in skole verkondig is.<ref>USGOV1</ref> Die regering het die [[Russies-Ortodokse Kerk]] probeer beheer en, in tye van nasionale krisis, uitgebuit vir die staat se eie doeleindes. Hulle eindelike doel was egter om dit uit die weg te ruim. In die eerste vyf jaar van die Sowjetbewind het die Bolsjewiste duisende biskoppe en priesters tereggestel. Baie ander is gevange geneem en verban. Die meeste kweekskole is gesluit en die publikasie van die meeste godsdiensmateriaal is verbied. Teen 1941 was nog net 500 van die duisende kerke oop. ==== 1930's ==== Nouer samewerking tussen die Sowjetunie en die [[Weste]] het in die vroeë 1930's ontwikkel. Van 1932 tot 1934 het die Sowjetunie aan die Wêreldontwapeningskonferensie deelgeneem. In 1933 is diplomatieke betrekkinge tussen die land en die [[Verenigde State]] aangeknoop nadat die nuutverkose Amerikaanse president [[Franklin D. Roosevelt]] in November Stalin se Kommunistiese regering amptelik erken en ’n nuwe handelsooreenkoms tussen die twee lande aangegaan het.<ref>[http://www.holodomorct.org/history.html Ukrainian 'Holodomor' (man-made famine) Facts and History] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130424093532/http://www.holodomorct.org/history.html |date=24 April 2013 }}. Holodomorct.org (28 November 2006). Besoek op 29 Julie 2013.</ref> In September 1934 het die Sowjet by die [[Volkebond]] aangesluit. Nadat die [[Spanje|Spaanse]] Burgeroorlog in 1936 uitgebreek het, het die USSR die republikeinse magte teen die nasionaliste gesteun, terwyl laasgenoemde deur [[Koninkryk van Italië|Fascistiese Italië]] en [[Nazi-Duitsland]] gesteun is. In Desember 1936 het Stalin ’n nuwe grondwet afgekondig wat wêreldwyd as die mees demokratiese grondwet denkbaar geprys is. Volgens die historikus J. Arch Getty was baie mense later spyt oor hulle ondersteuning daarvan. "Die burgerregte, persoonlike vryhede en demokratiese vorme wat in Stalin se grondwet verkondig is, is feitlik onmiddellik vertrap en het lank ná Stalin se dood steeds leë beloftes gebly."<ref>{{Cite journal |jstor = 2500596|title = State and Society Under Stalin: Constitutions and Elections in the 1930s|journal = Slavic Review|volume = 50|issue = 1|pages = 18–35|last1 = Getty|first1 = J. Arch|year = 1991|doi = 10.2307/2500596}}</ref> In 1939 het die Sowjetunie voelers na Nazi-Duitsland uitgesteek. Byna ’n jaar nadat Brittanje en [[Frankryk]] die [[München-ooreenkoms]] met Duitsland aangegaan het, het die Sowjetunie ook ooreenkomste met dié land aangegaan. In Augustus 1939 het die twee lande die [[Molotof-Ribbentrop-verdrag]] onderteken. Die nieaanvalsverdrag het die Sowjetunie in staat gestel om die [[Baltiese lande]] ([[Litaue]], [[Letland]] en [[Estland]]), [[Bessarabië]], [[Boekowina|Noord-Boekowina]] en [[Pole|Oos-Pole]] te beset. Laat in November, toe die Sowjetunie nie [[Finland]] langs diplomatieke weë kon oorreed om sy grens 25&nbsp;km weg van Leningrad te skuif nie, het Stalin opdrag gegee vir die inval van Finland. ==== Tweede Wêreldoorlog ==== {{Hoofartikel|Tweede Wêreldoorlog}} [[Lêer:RIAN archive 44732 Soviet soldiers attack house.jpg|thumb|300px|Baie historici beskou die [[Slag van Stalingrad]] as ’n keerpunt in die Tweede Wêreldoorlog.]] Duitsland het die Molotof-Ribbentrop-verdrag verbreek en die Sowjetunie op 22 Junie 1941 binnegeval. Dit was die begin van die stryd aan die oostelike front, wat in die USSR bekend was as die Groot Patriotiese Oorlog. Die Rooi Leër het die skynbaar onoorwinlike Duitse weermag in die [[Slag van Moskou]] gestuit, deels danksy ’n besonder strawwe winter. In die [[Slag van Stalingrad]], wat van laat in 1942 tot vroeg in 1943 geduur het, is die Duitsers ’n terugslag toegedien waarvan hulle nooit heeltemal herstel het nie en dit het ’n keerpunt in die oorlog geword. Ná Stalingrad het die Sowjetmagte deur [[Oos-Europa]] na [[Berlyn]] beweeg voordat Duitsland in 1945 oorgegee het. Die Duitse weermag het 80% van sy militêre lewensverliese aan die oostelike front gely.<ref>{{cite book|author=William J. Duiker|title=Contemporary World History|url=https://books.google.com/?id=uqvgYtJHGSMC|date=31 August 2009|publisher=Wadsworth Pub Co|isbn=978-0-495-57271-8|page=128 }}</ref> [[Lêer:Teheran conference-1943.jpg|thumb|Van links Stalin, Roosevelt en die Britse premier, [[Winston Churchill]], in 1943 by die Teheran-konferensie.]] Die Sowjetunie het ook groot verliese in die Tweede Wêreldoorlog gely – sowat 27&nbsp;miljoen van die land se mense het gesterf.<ref name="Geoffrey A. Hosking 2006 242">{{cite book|author=Geoffrey A. Hosking|title=Rulers and victims: the Russians in the Soviet Union|url=https://books.google.com/?id=CDMVMqDvp4QC&pg=PA242|year=2006|publisher=Harvard University Press|isbn=978-0-674-02178-5|page=242}}</ref> Sowat 2,8&nbsp;miljoen Sowjetse oorlogsgevangenes is in net agt maande van 1941 tot 1942 weens Nazi-mishandeling dood as gevolg van verhongering en teregstellings.<ref>Daniel Goldhagen, ''Hitler's Willing Executioners'' (p. 290)</ref><ref>{{cite web |url=https://encyclopedia.ushmm.org/content/en/article/the-treatment-of-soviet-pows-starvation-disease-and-shootings-june-1941january-1942 |title=The Treatment of Soviet POWs: Starvation, Disease, and Shootings, June 1941–January 1942 |website=encyclopedia.ushmm.org |access-date=9 Maart 2019 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200522011511/https://encyclopedia.ushmm.org/content/en/article/the-treatment-of-soviet-pows-starvation-disease-and-shootings-june-1941january-1942 |archive-date=22 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Tydens die oorlog was die Sowjetunie, Amerika, Brittanje en [[China]] bekend as die Groot Vier Geallieerde moondhede,<ref>{{cite book|last=Brinkley|first=Douglas|title=The New York Times Living History: World War II, 1942–1945: The Allied Counteroffensive|url=https://books.google.com/?id=HymSg_Pp7X0C&pg=PA223&lpg=PA223&dq=big+four+world+war+2#v=onepage&q=big%20four%20world%20war%202&f=false|publisher=Macmillan, 2004|isbn=978-0-8050-7247-1|year=2003}}</ref> en hulle het later die "Vier Polisiemanne" geword wat die grondslag van die [[Verenigde Nasies]] se Veiligheidsraad gevorm het.<ref>{{cite book|last=Urquhart|first=Brian|title=Looking for the Sheriff|publisher=New York Review of Books, 16 July 1998}}</ref> Die Sowjetunie het as ’n supermoondheid uit die oorlog getree. Nadat die Westerse wêreld eers geweier het om dit te erken, het die land teen die laat 1940's amptelike betrekkinge met feitlik elke land gehad. Dit was ’n stigterslid van die Verenigde Nasies in 1945 en het een van die vyf permanente lede van die Veiligheidsraad geword; dit het die land die reg gegee om enige van die raad se besluite te veto. Die Sowjetunie het sy status as een van die wêreld se twee supermoondhede behou vanweë sy oorheersing in Oos-Europa, militêre krag, ekonomiese krag, hulp aan [[ontwikkelende land]]e en wetenskaplike navorsing, veral in ruimtetegnologie en wapens.<ref>{{Cite web|url=https://www.loc.gov/exhibits/archives/sovi.html|title=The Soviet Union and the United States – Revelations from the Russian Archives {{!}} Exhibitions – Library of Congress|date=15 Junie 1992|website=www.loc.gov|language=en|access-date=12 November 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170915012329/http://www.loc.gov/exhibits/archives/sovi.html|archive-date=15 September 2017|df=dmy-all}}</ref> ==== Koue Oorlog ==== {{Hoofartikel|Koue Oorlog}} Die [[Koue Oorlog]] was ’n langdurige toestand van politieke konflik, militêre spanning en ekonomiese mededinging wat ná die Tweede Wêreldoorlog ontstaan het, hoofsaaklik tussen die Sowjetunie en sy satellietstate aan die een kant en die Westerse wêreld, veral die Verenigde State, aan die ander kant. Hoewel die twee belangrikste magte amptelik nooit regstreeks gebots het nie, het die konflik gelei tot militêre bondgenootskappe, die strategiese ontplooiing van wapens, uitgebreide hulp aan swakker lande, spioenasie, propaganda, ’n [[wapenwedloop]], mededinging op internasionale [[sport]]geleenthede en [[tegnologie]]se mededinging soos die [[ruimtewedloop]]. Net ná die oorlog het die Sowjetunie sy ekonomie uitgebrei, terwyl dit steeds streng sentrale beheer gehandhaaf het. Dit het beheer oor die meeste lande in Oos-Europa geneem en hulle in satellietstate omskep. Die land het dié state in 1955 in ’n militêre bondgenootskap, die [[Warskouverdrag]], verenig en van 1949 tot 1991 in ’n ekonomiese organisasie, die Raad vir Wedersydse Ekonomiese Bystand.<ref name="fas.org">{{cite web |url=https://fas.org/irp/world/russia/gru/ |title=Main Intelligence Administration (GRU) Glavnoye Razvedovatel'noye Upravlenie – Russia / Soviet Intelligence Agencies |publisher=Fas.org |access-date=24 November 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200406022848/https://fas.org/irp/world/russia/gru/ |archive-date=6 April 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Die Sowjetunie het op sy eie herstel gekonsentreer en beslag op die meeste van Duitsland se nywerheidsfabrieke gelê. Dit het oorlogsvergoeding van [[Oos-Duitsland]], [[Hongarye]], [[Roemenië]] en [[Bulgarye]] gevorder met Sowjetoorheersde gesamentlike ondernemings. Dit het ook handelsooreenkomste aangegaan wat ontwerp was om die Sowjetunie te bevoordeel. Moskou het die Kommunistiese Partye van sy satellietstate beheer en hulle het opdragte van die [[Moskouse Kremlin|Kremlin]] uitgevoer. Sy bondgenote van die Tweede Wêreldoorlog, Amerika en Brittanje, het sy vyande geword uit vrees vir sy ambisies. === Chroesjtsjof-era === [[Lêer:John Kennedy, Nikita Khrushchev 1961.jpg|thumb|Die Sowjetleier [[Nikita Chroesjtsjof]] (links) by die Amerikaanse president [[John F. Kennedy]] op 3 Junie 1961 in [[Wene]].]] [[Lêer:Yuri Gagarin (1961) - Restoration.jpg|thumb|180px|Die Sowjetse ruimtevaarder Joeri Gagarin, die eerste mens in die ruimte.]] Stalin is op 5 Maart 1953 dood. Omdat geen opvolger aangewys is nie, wou die hoogste amptenare van die Kommunistiese Party aanvanklik die Sowjetunie met ’n driemanskap regeer onder leiding van [[Georgi Malenkof]]. Dit het nie lank geduur nie en [[Nikita Chroesjtsjof]] het eindelik die daaropvolgende magstryd teen die middel 1950's gewen. In 1956 het hy Stalin se wandade ontbloot en beheer oor die party en die volk afgeskaal. Dis was bekend as de-Stalinisasie. [[Lêer:Soviet empire 1960.png|duimnael|links|220px|Die grootste omvang van die Sowjetse invloedsfeer, ná die Kubaanse Rewolusie van 1959 en voor die Sowjet-Chinese konflik van 1961.]] Moskou het Oos-Europa as ’n kritieke buffersone in die weste beskou in die moontlike geval van nog ’n inval soos die een deur die Duitsers in 1941. Daarom wou die USSR sy beheer oor die streek verstewig deur die Oos-Europese lande in satellietstate te omskep wat van hom afhanklik en aan sy leierskap onderdanig is. Militêre mag is in 1956 gebruik om opstande in Hongarye en Pole te onderdruk. Laat in die 1950's het ’n konfrontasie met [[China]] oor die USSR se soeke na toenadering tot die Weste, wat [[Mao Zedong]] beskou het as Chroesjtsjof se [[revisionisme]], gelei tot ’n skeuring in die wêreldwye Marxisties-Leninistiese beweging. Die regerings van [[Albanië]], [[Kambodja]] en [[Somalië]] het hulle aan die kant van China geskaar in plaas van die USSR. In dié tydperk van die laat 1950's en vroeë 1960's het die Sowjetunie groot wetenskaplike en tegnologiese suksesse in die [[ruimtewedloop]] behaal: Hulle het die eerste kunsmatige satelliet, [[Spoetnik 1]], in 1957 gelanseer; ’n lewende hond met die naam [[Laika]] ook in 1957 en die eerste [[mens]], [[Joeri Gagarin]], in 1961 die ruimte ingestuur. Die eerste vrou in die ruimte was [[Walentina Teresjkowa]] (1963), die eerste mens wat in die ruimte geloop het was [[Aleksei Leonof]] (1965), die eerste sagte landing op die [[maan]] was deur [[Loena-ruimteprogram|Loena 9]] (1966) en die eerste maanverkenningstuie was [[Loenochod-ruimteprogram|Loenochod 1 en 2]] (1970 en 1973).<ref name="lunokhod">{{cite episode|title=Tank on the Moon |series=The Nature of Things with David Suzuki |network=CBC-TV |airdate=6 Desember 2007 |url=http://www.cbc.ca/natureofthings/magazine2.html |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20081226123643/http://www.cbc.ca/natureofthings/magazine2.html |archivedate=26 Desember 2008 }}</ref> Chroesjtsjof het in die middel 1950's die [[Chroesjtsjof-ontdooiing|Ontdooiing]] begin – ’n komplekse verskuiwing in die politieke, kulturele en ekonomiese lewe in die Sowjetunie. Dié tydperk sluit in ’n mate van openlikheid en kontak met ander nasies, asook nuwe sosiale en ekonomiese beleide met groter klem op verbruikersgoedere. Dit het ’n verhoging van die lewenstandaard tot gevolg gehad, terwyl hoë vlakke van ekonomiese groei gehandhaaf is. Sensuur is ook verslap. Chroesjtsjof se hervormings in landbou en administrasie was egter oor die algemeen onproduktief. In 1962 het hy ’n [[Kubaanse missielkrisis|krisis met die VSA]] ontketen oor die Sowjetunie se ontplooiing van [[Kernkrag|kernmissiele]] in [[Kuba]]. ’n Ooreenkoms is tussen die USSR en VSA aangegaan om vyandelike kernmissiele uit beide Kuba en [[Turkye]] te verwyder en die krisis is so afgeweer. Dit het Chroesjtsjof baie verleentheid veroorsaak en sy prestige het afgeneem. Eindelik het dit gelei tot sy verwydering uit sy amp in 1964. === Tydperk van stagnasie === [[Lêer:Carter Brezhnev sign SALT II.jpg|thumb|300px|Leonid Brezjnef en die Amerikaanse president [[Jimmy Carter]] onderteken die SALT II-wapenbeperkingsooreenkoms op 18 Junie 1979 in Wene.]] Die tydperk van stagnasie was ’n tyd met negatiewe ekonomiese, politieke en sosiale resultate in die Sowjetunie. Dit het tydens die bewind van [[Leonid Brezjnef]] begin en voortgeduur onder [[Joeri Andropof]] en [[Konstantin Tsjernenko]]. Nadat nog ’n tydperk van gesamentlike leierskap op Chroestsjof se verwydering gevolg het, het Brezjnef hom vroeg in die 1970's as leier gevestig. In 1968 het die Sowjetunie en Warskouverdragsbondgenote [[Tsjeggo-Slowakye]] binnegeval om die [[Praagse Lente]]-hervormings te beëindig. Brezjnef het die inval en vorige invalle in Oos-Europese state geregverdig met die instelling van die [[Brezjnef-doktrine]], waarvolgens die Sowjetunie hom die reg toeëien om die soewereiniteit te skend van enige land wat probeer om Marxisme-Leninisme met kapitalisme te vervang. Onder Brezjnef was daar ’n tydperk van [[détente]] met die Weste, wat gelei het tot verdrae oor wapenbeheer (soos SALT I en SALT II) terwyl die Sowjetunie steeds sy militêre krag vergroot het. In Oktober 1977 is die Sowjetunie se derde grondwet eenparig goedgekeur. Die heersende gevoel van die Sowjetleiers met Bresjnef se dood in 1982 was ’n teenstand teen verandering. Bresjnef se lang bewind is later ’n tydperk van stagnasie (период застоя, ''period zastoja'') gedoop. Die topleierskap was teen dié tyd oud en verstok. === Gorbatsjof-era === Twee ontwikkelings het die daaropvolgende dekade oorheers: die toenemende oënskynlike verbrokkeling van die Sowjetunie se ekonomiese en politieke strukture, en die laslappiepogings van hervorming om dié proses om te keer. Kenneth S. Deffeyes meen in ''Beyond Oil'' die [[Ronald Reagan|Reagan-administrasie]] het [[Saoedi-Arabië]] aangemoedig om die prys van olie in 1980 te verlaag tot op ’n punt waar die Sowjetunie nie ’n wins kon maak met die verkoop van sy olie nie, en die USSR se ekonomie is so geknou.<ref>Kenneth S. Deffeyes, Beyond Oil: The View from Hubbert's Peak.</ref> [[Lêer:President Ronald Reagan greets a young boy while touring Red Square during the Moscow Summit in the USSR.jpg|thumb|Reagan groet ’n jong seun tydens ’n toer van [[Rooiplein]] saam met Gorbatsjof tydens die Moskouberaad van Mei 1988.]] [[Beeld:RIAN archive 330109 Soviet President Mikhail Gorbachev and U.S. President George Bush.jpg|thumb|Michail Gorbatsjof en [[George H.W. Bush]] teken bilaterale dokumente tydens Gorbatsjof se amptelike besoek aan die VSA in 1990.]] Brezjnef se twee opvolgers, oorgangsfigure met hulle wortels diep in sy tradisie, het nie lank gehou nie. Andropof was 68 jaar oud en Tsjernenko 72 toe hulle aan die bewind gekom het; albei is binne twee jaar dood. In ’n poging om ’n derde korttermynbewind af te weer het die regering hom tot die volgende generasie gewend en [[Michail Gorbatsjof]] tot hoofsekretaris van die Kommunistiese Party verkies. Gorbatsjof het pogings aangewend om aansienlike veranderings in die ekonomie en partyleierskap teweeg te bring, wat [[perestroika]] ("hervorming") genoem is. Sy beleid van [[glasnost]] ("openheid") het die publiek toegang tot inligting gegee ná dekades van groot regeringsensuur. Hy wou ook die [[Koue Oorlog]] beëindig. In 1988 het die Sowjetunie sy troepe uit [[Afganistan]] onttrek ná ’n nege jaar lange oorlog. In 1989 het rewolusies in die satellietstate ontstaan. Met die afbreek van die [[Berlynse Muur]] en met [[Oos-Duitsland]] en [[Wes-Duitsland]] wat ’n hereniging nagestreef het, het die einde aangebreek van die [[Ystergordyn]] tussen die Weste en die Sowjetbeheerde streke. Laat in die 1980's het die republieke van die Sowjetunie stappe aangewend om hulle soewereiniteit te herstel. Op 7 April 1990 is ’n wet aanvaar dat enige republiek kon afstig as meer as twee derdes van sy inwoners in ’n referendum daarvoor stem.<ref>[http://www.rspp.su/sobor/conf_2006/istoki_duh_nrav_crisis.html Origins of Moral-Ethical Crisis and Ways to Overcome it] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070928104220/http://www.rspp.su/sobor/conf_2006/istoki_duh_nrav_crisis.html |date=28 September 2007 }} by V.A.Drozhin Honoured Lawyer of Russia.</ref> In 1990 het baie republieke die eerste vrye verkiesings vir hulle eie wetgewende liggame gehou. In 1989 het die Russiese SFSR, die grootste republiek (met sowat die helfte van die bevolking), ’n nuutverkose Kongres van Volksafgevaardigdes saamgeroep. [[Boris Jeltsin]] is as voorsitter verkies. Op 12 Junie 1990 het die kongres Rusland se soewereiniteit oor sy grondgebied verklaar en wette begin goedkeur wat sommige van die USSR se wette sou vervang. Ná ’n wegholoorwinning van die Hervormingsbeweging in Litaue het dié land op 11 Maart 1990 sy onafhanklikheid verklaar. Op 17 Maart 1991 is ’n referendum vir die behoud van die USSR in nege lande gehou (die ander het die stem geboikot). Die meeste van die inwoners in dié nege lande het vir die behoud van die Sowjetunie gestem en dit het Gorbatsjof se gewildheid ’n klein hupstootjie gegee. In die somer van 1991 het agt republieke ooreengekom oor die Nuwe Unie-verdrag – dit sou die Sowjetunie in ’n baie losser unie omskep het. Die ondertekening van die verdrag is egter in Augustus onderbreek deur ’n staatsgreeppoging deur geharde lede van die regering en die [[KGB]] wat Gorbatsjof se hervormings wou omkeer en die sentrale regering se beheer oor die publiek wou herstel. Nadat die staatsgreep misluk het, is Jeltsin as ’n held beskou danksy sy besliste optrede tydens die oproer, terwyl Gorbatsjof se bewind so te sê verby was. Die [[magsbalans]] het aansienlik na die kant van die republieke oorbeweeg. In Augustus 1991 reeds het Letland en Estland hulle volle onafhanklikheid verklaar. Gorbatsjof het laat in Augustus as hoofsekretaris van die Kommunistiese Party bedank en kort daarna is die party se bedrywighede vir ’n onbepaalde tyd opgehef – wat sy bewind in effek beëindig het. Teen die herfs kon Gorbatsjof nie langer gebeure buite Moskou beïnvloed nie en selfs daar is hy uitgedaag deur Jeltsin, wat in Julie 1991 tot president van Rusland verkies is. === Ontbinding === {{Hoofartikel|Ontbinding van die Sowjetunie}} [[Lêer:Cold War border changes.png|duimnael|400px|Grensveranderinge ná die Koue Oorlog.]] Die oorblywende 12 republieke het voortgegaan met besprekings oor nuwe, al hoe losser modelle vir die unie. In dié tyd het Jeltsin dit wat van die Sowjetregering oorgebly het, oorgeneem – insluitende die [[Moskouse Kremlin]]. Die finale slag was op 1 Desember 1990 toe Oekraïne, die tweede magtigste republiek, oorweldigend vir onafhanklikheid gestem het. Dit het enige realistiese kans dat die Sowjetunie op enige manier kon voortbestaan, beëindig. Teen Desember 1990 het almal, buiten Rusland en [[Kazakhstan]], hulle volle onafhanklikheid verklaar. Op 8 Desember 1991 het die presidente van Rusland, Oekraïne en [[Belarus]] (voorheen Wit-Rusland) die Belawezja-ooreenkoms onderteken wat die Sowjetunie as ontbind verklaar het en die [[Gemenebes van Onafhanklike State]] (GOS) in sy plek in die lewe geroep het. Op 21 Desember 1991 het afgevaardigdes van al die Sowjetrepublieke buiten [[Georgië]] die [[Alma-Ata-protokol]] onderteken wat die ooreenkoms bekragtig het. Op 25 Desember het Gorbatsjof as president van die USSR bedank en die president se magte aan Jeltsin oorgedra. Daardie nag is die Sowjetvlag vir die laaste keer gestryk en die [[Vlag van Rusland|Russiese driekleur]] in sy plek gehys. Die volgende dag, op 26 Desember 1991, het die Opperste Sowjet, die hoogste regeringsliggaam van die Sowjetunie, gestem dat nie hy of die land meer bestaan nie. Dit word algemeen beskou as die amptelike, finale [[ontbinding van die Sowjetunie]] en die einde van die Koue Oorlog.<ref>{{Cite book | url=https://books.google.com/?id=Vt5OLD3vp4UC&pg=PR5&lpg=PR5&dq=26+december+1991+ussr#v=onepage&q=26%20december%201991%20ussr&f=false | title=Russia and the Commonwealth of Independent States: Documents, Data, and Analysis| isbn=978-1-56324-637-1| last1=Brzezinski| first1=Zbigniew| last2=Brzezinski| first2=Zbigniew K| last3=Sullivan| first3=Paige| year=1997}}</ref> Rusland is daarna internasionaal erken<ref name="uk">[http://www.fco.gov.uk/servlet/Front?pagename=OpenMarket/Xcelerate/ShowPage&c=Page&cid=1007029394365&a=KCountryProfile&aid=1019744935436 Country Profile: Russia] Foreign & Commonwealth Office of the United Kingdom. {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080311123046/http://www.fco.gov.uk/servlet/Front?pagename=OpenMarket%2FXcelerate%2FShowPage&c=Page&cid=1007029394365&a=KCountryProfile&aid=1019744935436 |date=11 Maart 2008 }}</ref> as die USSR se opvolgerstaat. Rusland het al die USSR se buitelandse skuld aanvaar en die voormalige land se oorsese eiendomme as sy eie opgeëis. === Leiers === Leiers van die Sowjetunie, in chronologiese volgorde: # [[Wladimir Lenin]] (1917–1924) # [[Josef Stalin]] (1924–1953) # [[Nikita Chroesjtsjof]] (1953–1964) # [[Leonid Brezjnef]] (1964–1982) # [[Joeri Andropof]] (1982–1984) # [[Konstantin Tsjernenko]] (1984–1985) # [[Michail Gorbatsjof]] (1985–1991) == Geografie == [[Lêer:Center of Vladivostok and Zolotoy Rog.jpg|duimnael|links|[[Wladiwostok]] in die [[Russiese Verre Ooste]].]] [[Lêer:The Diomede Islands in the BeringSea (picture from space).jpg|duimnael|links|[[Nasa]]-satellietbeeld van die [[Diomedes-eilande]] in die [[Beringstraat]] (Rusland is links en die VSA regs).]] Die Sowjetunie het sowat 'n sesde van die totale landoppervlakte van die wêreld beslaan. Dit het die oostelike helfte van [[Europa]] en 'n derde van [[Asië]] ingesluit en was meer as twee keer so groot soos die [[Volksrepubliek China]]. Byna 10&nbsp;000&nbsp;km het die westelikste punt (20°&nbsp;O), naby [[Kaliningrad]], van Kaap Dezjnef aan die [[Beringstraat]] (170°&nbsp;W) geskei. Die noordelikste punt van die land, wat aan die bopunt van die Taimir-skiereiland geleë was, lê op 78°&nbsp;N en die suidelikste punt, wat in [[Turkmenistan]] geleë was, lê op 38°&nbsp;N. Driekwart van die landmassa het noord van die 50ste breedtegraad gelê. Dit was 'n laagland met uitgestrekte vlaktes wat aan die een kant na die [[Arktiese Oseaan]] en aan die ander kant via [[Wes-Europa]] na die [[Atlantiese Oseaan]] afgeloop het. Slegs in die suide en ooste was daar hoë bergreekse. Sowat 75% van die Sowjetunie was minder as 450&nbsp;m bo seespieël geleë. Die land se grense was meer as 56&nbsp;000&nbsp;km lank, waarvan twee derdes kuslyn (in die noorde en ooste) en 'n derde landgrense (in die weste en die suide) was. Aan die uiters noordwestelike grens van die Sowjetunie was [[Noorweë]], [[Finland]], die [[Finse Golf]], die [[Oossee]] en [[Pole]]. Op die punt waar die grens landinwaarts buig, het dit die skeiding tussen die Sowjet- en die Poolse deel van die voormalige [[Oos-Pruise]] gevorm. Verder suid het die Sowjetunie aan die destydse [[Tsjeggo-Slowakye]], [[Hongarye]] en [[Roemenië]] gegrens. Die noordelike tak van die [[Donau]]delta het die grens tot by die [[Swartsee]] beloop. Tussen die Swart- en die [[Kaspiese See]] het die Sowjetunie aan [[Turkye]] en [[Iran]] gegrens. Oos van die Kaspiese See het die Sowjetunie aan Iran, [[Afganistan]] en die Volksrepubliek China gegrens. Naby die ontmoetingspunt van die grense van die Sowjetunie, Afganistan en die Volksrepubliek China was die Sowjetunie deur 'n smal strook Afgaanse land van [[Pakistan]] en [[Indië]] geskei. Die Sowjetunie het ook aan [[Mongolië]] en [[Noord-Korea]] gegrens. Geen land ter wêreld het so 'n lang kuslyn gehad nie, maar geen land was ook deur soveel ysseë en moerasagtige kuste omring nie. Net ten suide van die belangrike hawens [[Wladiwostok]] ('n ysvrye hawe en destydse Sowjet-vlootbasis) en [[Nachodka]], was die kort grens tussen die Sowjetunie en Noord-Korea die [[See van Japan]]. Aan die oostelikste kant het die Beringstraat die Eurasiese vasteland van die [[Noord-Amerika]]anse vasteland geskei. Aan die Arktiese Oseaan het die Sowjetkus verskeie vlak seë gehad wat deur groepe eilande van mekaar geskei is. Van oos na wes was dit die [[Oos-Siberiese See]], [[Laptefsee]], [[Karasee]] en [[Barentssee]]. Die [[argipel]]s word onderskeidelik die [[Nieu-Siberiese Eilande]], [[Nordland]], [[Nowaja Zemlja]] en [[Franz Josef-land]] genoem. Naby die [[Moermansk]]-hawe aan die [[Beringsee]] het die landgrens met [[Noorweë]] begin. == Regering en politiek == Daar was drie magshiërargieë in die Sowjetunie: die wetgewende gesag, verteenwoordig deur die Opperste Sowjet; die regering, verteenwoordig deur die Ministersraad; en die [[Kommunistiese Party van die Sowjetunie]] (KPSU), die enigste wettige party en die finale beleidmaker van die land.<ref name="sakwa">Sakwa, Richard. ''Soviet Politics in Perspective''. 2nd ed. London – N.Y.: Routledge, 1998.</ref> === Kommunistiese Party === [[Beeld:MoskauRoterPlatzSeptember1990.jpg|links|thumb|280px|'n Militêre parade op [[Rooiplein]] in [[Moskou]], <br>7 November 1964]] Aan die bopunt van die Kommunistiese Party was die Sentrale Komitee, wat op partykongresse en {{nowrap|-konferensies}} verkies is. Die Sentrale Komitee het op sy beurt gestem vir die Politburo (wat tussen 1952 en 1966 die "Presidium" genoem is), asook vir die sekretariaat en die algemene sekretaris van die Kommunistiese Party (van 1953 tot 1966 die "eerste sekretaris" genoem), wat de facto die hoogste amp in die Sowjetunie was.<ref>{{cite book |author=Law, David A. |title=Russian Civilization |publisher=Ardent Media |year=1975 |pages=193–194 |url=https://books.google.com/books?id=f3ky9qBavl4C |isbn=978-0-8422-0529-0|access-date=20 June 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150512055909/http://books.google.com/books?id=f3ky9qBavl4C&dq|archive-date=12 May 2015|url-status=live}}</ref> Na gelang van die graad van magskonsolidasie, het óf die Politburo gesamentlik óf die algemene sekretaris, wat altyd lid van die Politburo was, die party en die land gelei<ref>{{cite book |author=Zemtsov, Ilya |title=Chernenko: The Last Bolshevik: The Soviet Union on the Eve of Perestroika |publisher=Transaction Publishers |year=1989 |page=325 |url=https://archive.org/details/chernenkolastbol00zemt|url-access=registration |isbn=978-0-88738-260-4|access-date=20 June 2015}}</ref> (behalwe in die tyd van Stalin se leierskap, toe sy mag ná 1941 direk deur sy posisie as lid van die Ministersraad uitgeoefen is, pleks van die Politburo).<ref>{{cite book |author=Knight, Amy |title=Beria: Stalin's First Lieutenant |publisher=Princeton University Press |year=1995 |page=5 |url=https://books.google.com/books?id=PxiuUGRQhUIC |isbn=978-0-691-01093-9|access-date=20 June 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150512055028/http://books.google.com/books?id=PxiuUGRQhUIC&dq|archive-date=12 May 2015|url-status=live}}</ref> Die algemene lede van die KPSU het nie 'n stem in verkiesings gehad nie, want die sleutelbeginsel van die partyorganisasie was demokratiese sentralisme: Dit het streng onderhorigheid aan hoër liggame vereis en verkiesings is nie teengestaan nie; die kandidate wat van bo af voorgestel is, is goedgekeur.<ref>{{cite book |author1=Hough, Jerry F. |author2=Fainsod, Merle |title=How the Soviet Union is Governed |publisher=Harvard University Press |year=1979 |page=486 |url=https://books.google.com/books?id=38gMzMRXCpQC |isbn=978-0-674-41030-5|access-date=20 June 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150512054528/http://books.google.com/books?id=38gMzMRXCpQC&dq|archive-date=12 May 2015|url-status=live}}</ref> Die Kommunistiese Party het sy oorheersing oor die staat gehandhaaf hoofsaaklik deur sy beheer van die aanstellingstelsel. Alle senior regeringsamptenare en die meeste afgevaardigdes van die Opperste Sowjet was lede van die KPSU. Van die partyleiers self was Stalin (1941-1953) en Chroestsjof (1958-1964) ook premiers. Nadat Chroestsjof gedwing is om te bedank is die partyleier verbied om so 'n dubbele amp te beklee,<ref>{{cite book |author=Service, Robert |title=History of Modern Russia: From Tsarism to the Twenty-first Century |publisher=Penguin Books Ltd |year=2009 |url=https://books.google.com/books?id=o8Z1QAAACAAJ |isbn=978-0-14-103797-4 |page=378|access-date=20 June 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20110511090135/http://books.google.com/books?id=o8Z1QAAACAAJ&dq|archive-date=11 May 2011|url-status=live}}</ref> hoewel die latere algemene sekretarisse vir minstens 'n deel van hulle bewind ook die hoofsaaklik seremoniële amp beklee het van voorsitter van die Presidium van die Opperste Sowjet, die nominale staatshoof.<ref>{{Cite book |title=Конститутион оф тхе Руссиян Федератион: витх комментариес анд интерпретатион |publisher=Brunswick Publishing Corp |year=1994 |url=https://books.google.com/books?id=3mQjvzP8VSYC |isbn=978-1-55618-142-9 |page=82|access-date=20 June 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150512045452/http://books.google.com/books?id=3mQjvzP8VSYC&dq|archive-date=12 May 2015|url-status=live}}</ref> === Regering === [[Lêer:Supreme Soviet 1982.jpg|duimnael|links|280px|Die Groot Kremlinpaleis, die setel van die Opperste Sowjet in Moskou, 1982.]] Vir die grootste deel van die Sowjetunie se geskiedenis was die Opperste Sowjet die hoogste staatsliggaam.<ref>{{cite book |author1=F. Triska, Jan |author2=Slusser, Robert M. |title=The Theory, Law, and Policy of Soviet Treaties |publisher=Stanford University Press |year=1962 |pages=[https://archive.org/details/theorylawpoli00tris/page/63 63]–64 |url=https://archive.org/details/theorylawpoli00tris|url-access=registration |isbn=978-0-8047-0122-8|access-date=20 June 2015}}</ref> Aanvanklik het dit net alle besluite van die party goedgekeur en toegepas. Sy mag en funksies is egter in die laat 1950's, 1960's en 1970's uitgebrei, met onder meer nuwe staatskommissies en {{nowrap|-komitees}}. Dit het bykomende magte gekry met betrekking tot die goedkeuring van die land se vyfjaarplanne en regeringsbegroting.<ref>{{cite book |author=Deb, Kalipada |title=Soviet Union to Commonwealth: Transformation and Challenges |publisher=M.D. Publications Pvt. Ltd |year=1996 |page=81 |url=https://books.google.com/books?id=IvK6r-8Ogg0C |isbn=978-81-85880-95-2|access-date=20 June 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150512053347/http://books.google.com/books?id=IvK6r-8Ogg0C&dq|archive-date=12 May 2015|url-status=live}}</ref> Die Opperste Sowjet het 'n Presidium (die opvolger van die Sentrale Uitvoerende Komitee) verkies om sy mag uit te oefen tussen voltallige sittings,<ref name="COMSSP" /> wat gewoonlik elke twee jaar gehou is, en was verantwoordelik vir die aanstelling van die Opperste Hof,<ref>{{cite book |title=The Communist World |publisher=Ardent Media |year=2001 |page=441 |url=https://books.google.com/books?id=h9FFVgu-Ff0C |isbn=978-0-271-02170-6|access-date=20 June 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150512051205/http://books.google.com/books?id=h9FFVgu-Ff0C&dq|archive-date=12 May 2015|url-status=live}}</ref> die prokureur-generaal<ref>{{cite book |author=Joseph Marie Feldbrugge, Ferdinand |title=Russian Law: The End of the Soviet System and the Role of Law |publisher=Martinus Nijhoff Publishers |year=1993 |page=205 |url=https://books.google.com/books?id=JWt7MN3Dch8C |isbn=978-0-7923-2358-7|access-date=20 June 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150512041218/http://books.google.com/books?id=JWt7MN3Dch8C&dq|archive-date=12 May 2015|url-status=live}}</ref> en die Ministersraad (voor 1946 bekend as die Raad van Volkskommissarisse), met die voorsitter (premier) aan die hoof. Dit het ook 'n enorme burokrasie bestuur wat verantwoordelik was vir die administrasie van die ekonomie en gemeenskap.<ref name="COMSSP">{{cite book |author=Benson, Shirley |title=Nikita Khrushchev and the Creation of a Superpower |publisher=Penn State University Press |year=2001 |pages=XIV |url=https://books.google.com/books?id=dQeahlZdM7sC |isbn=978-0-271-02170-6|access-date=20 June 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150910233718/https://books.google.com/books?id=dQeahlZdM7sC&dq|archive-date=10 September 2015|url-status=live}}</ref> Die staatsveiligheidsraad (die [[KGB]] en sy voorlopers) het 'n belangrike rol in die politiek gespeel. Dit was instrumenteel in die [[Wladimir Lenin#Rooi Terreur|Rooi Terreur]] en [[Groot Suiwering]],<ref>{{cite book |author1=P. Hoffmann, Erik |author2=Laird, Robin Frederick |title=The Soviet Polity in the Modern Era |publisher=Transaction Publishers]] |year=1984 |pages=313–315 |url=https://books.google.com/books?id=63_obglArrMC |isbn=978-0-202-24165-4|access-date=20 June 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150512045329/http://books.google.com/books?id=63_obglArrMC&dq|archive-date=12 May 2015|url-status=live}}</ref> maar is ná Stalin se dood onder streng partybeheer geplaas. === Skeiding van mag en hervorming === Die grondwet, wat in 1924, 1936 en 1977 afgekondig is,<ref>{{cite book |author=Sakwa, Richard |title=Soviet Politics in Perspective |publisher=Routledge |year=1998 |url=https://books.google.com/books?id=vX1U5G_xnqcC |isbn=978-0-415-07153-6 |page=106|access-date=20 June 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150512042437/http://books.google.com/books?id=vX1U5G_xnqcC&dq|archive-date=12 May 2015|url-status=live}}</ref> het nie staatsmag beperk nie. Geen formele skeiding van magte het bestaan tussen die KPSU, Opperste Sowjet en Ministersraad nie.<ref>{{cite book |author=Kucherov, Samuel |title=The Organs of Soviet Administration of Justice: Their History and Operation |publisher=Brill Archive Publishers |year=1970 |url=https://books.google.com/books?id=ssMUAAAAIAAJ |page=31|access-date=20 June 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150512060346/http://books.google.com/books?id=ssMUAAAAIAAJ&dq|archive-date=12 May 2015|url-status=live}}</ref> Daar was ook geen vasgestelde meganisme vir die opvolging van leiers nie. Bitter en soms dodelike magstryde het in die Politburo plaasgevind ná die dood van Lenin<ref>{{cite book |author=Phillips, Steve |title=Lenin and the Russian Revolution |publisher=Heinemann |year=2000 |url=https://books.google.com/books?id=_na0zfdhKQMC |isbn=978-0-435-32719-4 |page=71|access-date=20 June 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150512055812/http://books.google.com/books?id=_na0zfdhKQMC&dq|archive-date=12 May 2015|url-status=live}}</ref> en Stalin,<ref>{{cite encyclopedia |encyclopedia=Encyclopædia Britannica |year=2005 |title=Union of Soviet Socialist Republics |publisher=Encyclopædia Britannica, Inc. |page=1014}}</ref> sowel as ná die afsetting van Chroesjtsjof,<ref>{{cite book |author=Service, Robert |title=History of Modern Russia: From Tsarism to the Twenty-first Century |publisher=Penguin Books Ltd |year=2009 |url=https://books.google.com/books?id=o8Z1QAAACAAJ |page=379 |isbn=978-0-14-103797-4|access-date=20 June 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20110511090135/http://books.google.com/books?id=o8Z1QAAACAAJ&dq|archive-date=11 May 2011|url-status=live}}</ref> wat plaasgevind het ná 'n besluit deur beide die Politburo en Sentrale Komitee.<ref name="Khrushchevgoner">{{cite book |author=Khrushchev, Nikita |year=2007 |title=Memoirs of Nikita Khrushchev, Volume 3: Statesman |publisher=Pennsylvania State University Press |isbn=978-0-271-02935-1 |page=674}}</ref> [[Beeld:RIAN archive 699872 Dushanbe riots, February 1990.jpg|thumb|260px|Nasionalistiese opstande in 1990 in Doesjanbe, [[Tadjikistan]].]] Tussen 1988 en 1990 het [[Michail Gorbatsjof]], te midde van groot teenstand, hervormings toegepas wat die mag weg van die hoogste liggame van die party gewentel en die Opperste Sowjet se steun op hulle verminder het. Die Kongres van Volksafgevaardigdes is gestig. Die meeste van die lede is regstreeks verkies in 'n mededingende verkiesing in Maart 1989, wat die eerste in die Sowjetunie was. Die Kongres het nou die Opperste Sowjet verkies, wat 'n voltydse parlement en baie sterker as voorheen geword het. Vir die eerste keer sedert die 1920's het dit geweier om voorstelle van die party en Ministersraad goedsmoeds goed te keur.<ref name="countrystudies">{{cite web |publisher=Library of Congress Country Studies |title=Gorbachev's Reform Dilemma |url=http://countrystudies.us/russia/18.htm|access-date=16 October 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20110623125043/http://countrystudies.us/russia/18.htm|archive-date=23 June 2011|url-status=live}}</ref> In 1990 het Gorbatsjof die amp van president van die Sowjetunie ingestel en aanvaar en dit het die mag in sy uitvoerende kantoor op homself gekonsentreer, onafhanklik van die party, en die regering is ondergeskik gestel.<ref>{{cite book |author=Polmar, Norman |title=The Naval Institute Guide to the Soviet |publisher=United States Naval Institute |year=1991 |url=https://books.google.com/books?id=tkGDkpkQh-sC |isbn=978-0-87021-241-3 |page=1|access-date=20 June 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150904015129/https://books.google.com/books?id=tkGDkpkQh-sC&dq|archive-date=4 September 2015|url-status=live}}</ref> Lassgenoemde is hernoem tot die Kabinet van Ministers van die USSR.<ref>{{cite book |author=McCauley, Martin |title=The Rise and Fall of the Soviet Union |publisher=Pearson Education |year=2007 |url=https://books.google.com/books?id=ycCZqmhhceMC |isbn=978-0-582-78465-9 |page=490|access-date=20 June 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150904015129/https://books.google.com/books?id=ycCZqmhhceMC&dq|archive-date=4 September 2015|url-status=live}}</ref> Spanning het toegeneem tussen die landwye owerhede onder Gorbatsjof; reformiste onder [[Boris Jeltsin]], wat die nuut verkose Opperste Sowjet van die Russiese SFSR beheer het; en Kommunistiese onversetlikes. Op 19-21 Augustus 1991 het 'n groep geharde Kommuniste 'n staatsgreeppoging uitgevoer. Die staatsgreep het misluk en die Staatsraad van die Sowjetunie het in die "oorgangstydperk" die hoogste orgaan van staatsmag geword.<ref>{{cite web |author=Government of the USSR: Gorbachev, Mikhail |script-title=ru:УКАЗ: ПОЛОЖЕНИЕ О МИНИСТЕРСТВЕ ЮСТИЦИИ СССР |trans-title=Law: About state governing bodies of USSR in a transition period on the bodies of state authority and administration of the USSR in Transition |url=http://www.sssr.su/zopp.html |date=21 March 1972 |publisher=sssr.su |language=ru |archive-url=https://web.archive.org/web/20130425162517/http://www.sssr.su/zopp.html |archive-date=25 April 2013 |url-status=live}}</ref> Gorbatsjof het as algemene sekretaris bedank en net in die laaste maande van die bestaan van die Sowjetunie president gebly.<ref>{{cite book |author=Vincent Daniels, Robert |title=A Documentary History of Communism in Russia: From Lenin to Gorbachev |publisher=University Press of New England (UPNE) |year=1993 |url=https://books.google.com/books?id=gTIZ2dvDKF0C |isbn=978-0-87451-616-6 |page=388|access-date=20 June 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150512041324/http://books.google.com/books?id=gTIZ2dvDKF0C&dq|archive-date=12 May 2015|url-status=live}}</ref> ===Menseregte=== [[Menseregte]] in die Sowjetunie was uiters beperk. Die Sowjetunie was van 1927 tot 1953 'n [[Totalitarisme|totalitaristiese]] staat<ref>{{Cite book|title=Rutland, Peter (1993). The Politics of Economic Stagnation in the Soviet Union: The Role of Local Party Organs in Economic Management|year= 1993 |publisher= Cambridge University Press |page=9|isbn =978-0-521-39241-9 }}</ref><ref>{{Cite book|title=von Beyme, Klaus (2014). On Political Culture, Cultural Policy, Art and Politics|date=19 November 2013 |publisher=Springer |page= 65| isbn =978-3-319-01559-0}}</ref> en daarna tot in 1990 'n eenpartystaat.<ref>{{Cite web|date=2017-10-10|title=Закон СССР от 14 марта 1990 г. N 1360-I "Об учреждении поста Президента СССР и внесении изменений и дополнений в Конституцию (Основной Закон) СССР"|url=http://constitution.garant.ru/history/ussr-rsfsr/1977/zakony/185465/|archive-url=https://web.archive.org/web/20171010070843/http://constitution.garant.ru/history/ussr-rsfsr/1977/zakony/185465/|url-status=dead|archive-date=2017-10-10|access-date=2021-01-04}}</ref> [[Vryheid van spraak]] is onderdruk en andersdenkendes gestraf. Onafhanklike politieke bedrywighede is nie geduld nie – nie in [[vakbond]]e, privaat korporasies, onafhanklike [[kerk]]e of opposisiepartye nie. Die vryheid van beweging binne en veral buite die land was ingeperk. Die staat het ook burgers se reg tot privaat eiendom ontneem. Die Sowjetbegrip van menseregte het grootliks van dié in die internasionale reg verskil. Die regering het enige vorm van vryheid, beweging en regte op die besit van eiendom feitlik verbied.<ref>{{cite web|url=https://spice.fsi.stanford.edu/docs/regional_perspectives_on_human_rights_the_ussr_and_russia_part_one|title=Regional Perspectives on Human Rights: The USSR and Russia, Part One|work=Bertrand M. Patenaude Center for Russian, East European & Eurasian Studies, Stanford University}}</ref><ref name="Pipes"/><ref>Richard Pipes (2001) ''Communism'' Weidenfeld & Nicolson. {{ISBN|978-0-297-64688-4}}</ref> Sulke optrede is deur regsteoretici in die Sowjetunie as voorbeelde van 'n "bourgeois moraliteit" beskou.<ref>{{Cite book|title = Teoria dowodów sądowych w prawie radzieckim|last = Wyszyński|first = Andrzej|publisher = Biblioteka Zrzeszenia Prawników Demokratów|year = 1949|pages = 153, 162|url = http://echelon.pl/files/echelon/Wyszy%C5%84ski%20-%20Teoria%20dowod%C3%B3w%20s%C4%85dowych%20(OCR).pdf|access-date = 29 December 2022|archive-date = 29 July 2018|archive-url = https://web.archive.org/web/20180729141510/https://echelon.pl/files/echelon/Wyszy%C5%84ski%20-%20Teoria%20dowod%C3%B3w%20s%C4%85dowych%20%28OCR%29.pdf|url-status = dead}}</ref> Volgens Lenin was die doel van sosialistiese howe nie om terreur deur die staat uit te wis nie ... maar "om dit te bevestig en in beginsel te wettig".<ref name="Pipes">Richard Pipes ''Russia Under the Bolshevik Regime'', Vintage books, Random House Inc., New York, 1995, {{ISBN|978-0-394-50242-7}}, pp. 401–403</ref> === Administratiewe verdelings === Volgens sy grondwet was die Sowjetunie 'n [[federasie]] van deelrepublieke. Dié was óf enkele state soos [[Oekraïne]] en [[Wit-Rusland]] óf federasies soos die [[Rusland|Russiese]] en die Transkaukasiese SFSR.<ref name="sakwa" /> Al vier dié republieke was in Desember 1922 stigterslede van die Sowjetunie. Van die republieke se landsgrense en name het deur die bestaan van die USSR verander,<ref>{{cite book |last=Adams, Simon |title=Russian Republics |url=https://books.google.com/books?id=LyqIDCc-cSsC |year=2005 |page=21 |publisher=Black Rabbit Books |isbn=978-1-58340-606-9|access-date=20 June 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150512041101/http://books.google.com/books?id=LyqIDCc-cSsC&dq|archive-date=12 May 2015|url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |last=Feldbrugge, Ferdinand Joseph Maria |title=Russian Law: The Rnd of the Soviet system and the Role of Law |url=https://books.google.com/books?id=JWt7MN3Dch8C |year=1993 |page=94 |publisher=Martinus Nijhoff Publishers |isbn=978-0-7923-2358-7|access-date=20 June 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150512041218/http://books.google.com/books?id=JWt7MN3Dch8C&dq|archive-date=12 May 2015|url-status=live}}</ref> totdat daar eindelik 15 republieke was, soos hier onder aangedui. Hoewel dit in naam 'n unie van gelyke republieke was, is die land deur [[Russe]] oorheers. Dit was so erg dat die land vir die grootste deel van sy geskiedenis verkeerdelik as "Rusland" bekend was. Hoewel die Russiese SFSR tegnies net een republiek in die groter unie was, was dit verreweg die grootste (wat betref bevolking én oppervlakte), die magtigste en die bes ontwikkelde republiek. Dit was ook die nywerheidsentrum van die Sowjetunie. Die historikus Matthew White het geskryf dit was 'n ope geheim dat die land se federale struktuur oëverblindery was vir Russiese oorheersing. Daarom is die mense van die USSR gewoonlik "Russe" genoem en nie "Sowjette" nie, want "almal het geweet wie gee regtig die toon aan".<ref name="White 2012">{{cite book |title=The Great Big Book of Horrible Things |last=White |first=Matthew |publisher=W.W. Norton |year=2012 |page=368 |isbn=978-0-393-08192-3}}</ref> [[Lêer:USSR Republics Numbered Alphabetically.png|duimnael|links|400px|Die voormalige state* van die Sowjetunie: <br>1. Armeense SSR, 2. Azerbeidjanse SSR, 3. Wit-Russiese SSR, 4. Estniese SSR, 5. Georgiese SSR, 6. Kazachstanse SSR, 7. Kirgisiese SSR, 8. Lettiese SSR, 9. Litause SSR, 10. Moldawiese SSR, 11. Russiese SFSR, 12. Tadjikistanse SSR, 13. Turkmeense SSR, 14. Oekraïense SSR, 15. Oezbekistanse SSR <br>(*die republieke soos aan die einde van die USSR se bestaan)]] {| class="wikitable" ! Voormalige Sowjetrepublieke !! Opvolgerstate |- | *[[Lêer:Flag of Armenian SSR.svg|30px]] [[Armeense Sosialistiese Sowjetrepubliek]] *[[Lêer:Flag of Azerbaijan SSR.svg|30px]] [[Azerbeidjanse Sosialistiese Sowjetrepubliek]] *[[Lêer:Flag of Estonian SSR.svg|30px]] [[Estniese Sosialistiese Sowjetrepubliek]] *[[Lêer:Flag of Georgian SSR.svg|30px]] [[Georgiese Sosialistiese Sowjetrepubliek]] *[[Lêer:Flag of Kazakh SSR.svg|30px]] [[Kazachstanse Sosialistiese Sowjetrepubliek]] *[[Lêer:Flag of Kyrgyz SSR.svg|30px]] [[Kirgisiese Sosialistiese Sowjetrepubliek]] *[[Lêer:Flag of Latvian SSR.svg|30px]] [[Lettiese Sosialistiese Sowjetrepubliek]] *[[Lêer:Flag of Lithuanian SSR.svg|30px]] [[Litause Sosialistiese Sowjetrepubliek]] *[[Lêer:Flag of Moldavian SSR.svg|30px]] [[Moldawiese Sosialistiese Sowjetrepubliek]] *[[Lêer:Flag of Ukrainian SSR.svg|30px]] [[Oekraïense Sosialistiese Sowjetrepubliek]] *[[Lêer:Flag of the Uzbek SSR.svg|30px]] [[Oezbekistanse Sosialistiese Sowjetrepubliek]] *[[Lêer:Flag of Russian SFSR.svg|30px]] [[Russiese Sosialistiese Federale Sowjetrepubliek]] *[[Lêer:Flag of Tajik SSR.svg|30px]] [[Tadjikistanse Sosialistiese Sowjetrepubliek]] *[[Lêer:Flag of Turkmen SSR.svg|30px]] [[Turkmeense Sosialistiese Sowjetrepubliek]] *[[Lêer:Flag of Byelorussian SSR.svg|30px]] [[Wit-Russiese Sosialistiese Sowjetrepubliek]] | * [[Armenië]] * [[Azerbeidjan]] * [[Estland]] * [[Georgië]] * [[Kasakstan]] * [[Kirgisië]] * [[Letland]] * [[Litaue]] * [[Moldowa]] * [[Oekraïne]] * [[Oesbekistan]] * [[Rusland]] * [[Tadjikistan]] * [[Turkmenistan]] * [[Belarus]] |} {{-}} == Weermag == [[Beeld:RSD-10 2009 G1.jpg|thumb|260px|'n Nie-interkontinentale ballistiese missiel SS-20, waarvan die ontplooiing deur die Sowjetunie in die laat 1970's 'n nuwe wapenwedloop in Europa ontketen het toe Navo gereageer het deur onder meer Pershing II-missiele in [[Wes-Duitsland]] te ontplooi.]] Kragtens die militêre wet van September 1925 het die Sowjetweermag bestaan uit die leër, lugmag, vloot, gesamentlike staatspolitieke direktoraat en die interne troepe.<ref>Scott and Scott, The Armed Forces of the Soviet Union, Westview Press, 1979, p.13</ref> Die direktoraat het later onafhanklik geword en in 1934 by die geheime polisie, die [[FSB#Van die Tsjeka tot die FSB|NKWD]], aangesluit. Ná WO II is die strategiese missielmagte (1959), lugverdedigingsmagte (1948) en nasionale burgerlike weermag (1970) gestig: Hulle rang van belangrikheid was eerste, derde en sesde in die amptelike Sowejetverdedigingstelsel (die leër was tweede, die lugmag vierde en die vloot vyfde). Die leër het die grootste politieke invloed gehad. Tot die vroeë 1960's was die Sowjetvloot 'n taamlik klein militêre tak, maar ná die [[Kubaanse missielkrisis|Karibiese krisis]] het dit aansienlik uitgebrei. Dit het bekend geword vir sy gevegskruisers en duikbote. In 1989 het 500&nbsp;000 mans daar diens gedoen. In die tydperk ná die oorlog was die Sowjetleër regstreeks betrokke by verskillende militêre operasies oorsee.<ref name="theodora.com">{{cite web |url=http://www.theodora.com/wfb/1990/rankings/gdp_million_1.html |title=GDP – Million – Flags, Maps, Economy, Geography, Climate, Natural Resources, Current Issues, International Agreements, Population, Social Statistics, Political System | access-date=29 August 2018 | archive-url=https://web.archive.org/web/20180612163518/https://www.theodora.com/wfb/1990/rankings/gdp_million_1.html | archive-date=12 June 2018 | url-status=live }}</ref><ref>Scott en Scott (1979) p. 305</ref><ref>{{cite web |title=October 30, 1961 – The Tsar Bomba: CTBTO Preparatory Commission |url=https://www.ctbto.org/specials/testing-times/30-october-1961-the-tsar-bomba |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160319201753/http://ctbto.org/specials/testing-times/30-october-1961-the-tsar-bomba/ |archive-date=19 March 2016 |access-date=29 August 2018}}</ref> Dit sluit in die onderdrukking van die opstand in [[Oos-Duitsland]] (1953), die [[Hongaarse Rewolusie van 1956|Hongaarse Rewolusie]] (1956) en die Warskouverdrag se inval in [[Tsjeggo-Slowakye]] (1968). Hulle het ook tussen 1979 and 1989 aan die konflik met [[Afganistan]] deelgeneem. Diensplig het in die Sowjetunie gegeld, wat beteken alle mans van 18 jaar en ouer wat liggaamlik geskik was, is opgeroep.<ref>{{cite web|url=https://www.prlib.ru/history/619624|title=Принят закон "О всеобщей воинской обязанности"|translator-last=A law on the mandatory military draft|publisher=prlib.ru|date=12 October 1967}}</ref> == Ekonomie == [[Beeld:DneproGES 1947.JPG|thumb|280px|links|Die [[Dnjepr]]-hidroëlektrisiteitstasie, een van baie sulkes in die Sowjetunie.]] In die Sowjetunie is die vervaardiging en verspreiding van goedere deur die regering gesentraliseer en beheer. Die Bolsjewiste se eerste kennismaking met 'n sentraal beheerde ekonomie was die beleid van [[oorlogskommunisme]], wat die nasionalisering van nywerhede behels het, asook die gesentraliseerde verspreiding van produkte, die gedwonge aanskaffing van landbouprodukte en pogings om geldsirkulasie, privaat ondernemings en vrye handel uit te skakel.<ref>Lih, Lars T., ''Bread and Authority in Russia, 1914–1921'', University of California Press (1990), p. 131</ref> Ná die ernstige ekonomiese verval daarna het Lenin oorlogskommunisme in 1921 met die [[Nuwe Ekonomiese Beleid]] (NEB) vervang, en vrye handel en privaat eienaarskap van klein sakeondernemings gewettig. Dit het die ekonomie geleidelik laat herstel.<ref name="gregory2004">{{cite book |author=Gregory, Paul R. |title=The Political Economy of Stalinism: Evidence from the Soviet Secret Archives |pages=218–220 |publisher=Cambridge University Press |year=2004 |url=https://books.google.com/books?id=hFHU5kaXhu8C |isbn=978-0-521-53367-6|access-date=20 June 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150512042222/http://books.google.com/books?id=hFHU5kaXhu8C&dq|archive-date=12 May 2015|url-status=live}}</ref> Stalin het die NEB afgeskaf en volle sentrale beplanning ingestel; hy het die gedwonge kollektivisme van die landbou en drakoniese arbeidswette ingestel. Die vinnige industrialisasie van die land het die vermoëns in swaar nywerhede in die 1930's verhoog.<ref name="gregory2004" /> Die belangrikste motivering vir industrialisasie was voorbereiding vir oorlog, hoofsaaklik weens 'n wantroue in die kapitalistiese wêreld.<ref>{{cite book |author=Mawdsley, Evan |page=30 |title=The Stalin Years: The Soviet Union, 1929–1953 |publisher=Manchester University Press |year=1998 |url=https://books.google.com/books?id=m-voAAAAIAAJ |isbn=978-0-7190-4600-1 |access-date=25 May 2020 |archive-date=21 March 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210321215327/https://books.google.com/books?id=m-voAAAAIAAJ |url-status=live }}</ref> As gevolg hiervan het die Sowjetunie van 'n grootliks landbougedrewe ekonomie ontwikkel tot 'n groot nywerheidsmag, en dit het gelei tot sy opkoms as 'n supermoondheid ná WO&nbsp;II.<ref name="auto2">{{cite book |author1=Wheatcroft, S. G. |author2=Davies, R. W. |author3=Cooper, J. M. |pages=30–32 |title=Soviet Industrialization Reconsidered: Some Preliminary Conclusions about Economic Development between 1926 and 1941 |publisher=Economic History Review |year=1986 |url=https://books.google.com/books?id=m-voAAAAIAAJ |isbn=978-0-7190-4600-1 |volume=39 |issue=2 |access-date=25 May 2020 |archive-date=21 March 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210321215327/https://books.google.com/books?id=m-voAAAAIAAJ |url-status=live }}</ref> Die oorlog het 'n groot vernietiging van die Sowjetunie se ekonomie en infrastuktuur veroorsaak en dit moes in 'n groot mate herbou word.<ref>{{cite web |title=Reconstruction and Cold War |publisher=Library of Congress |url=http://countrystudies.us/russia/12.htm|access-date=23 October 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20060927170555/http://countrystudies.us/russia/12.htm|archive-date=27 September 2006|url-status=live}}</ref> [[Beeld:RIAN archive 633872 Workers of Soligorsk potash plant.jpg|thumb|240px|Werkers van die Soligorsk-potasfabriek in 1968 in Belarus.]] [[Beeld:RIAN archive 878967 AvtoVAZ- Volga automaking plant in Togliatti, the Samara Region.jpg|thumb|240px|Die [[AftoWAZ|Wolzjski Aftomobilni Zawod]] (WAZ) in 1969.]] Teen die vroeë 1940's het die Sowjet-ekonomie taamlik selfonderhoudend geword en net 'n klein deel van binnelandse produkte is internasionaal verhandel.<ref name="foreign trade">{{cite web |title=Reconstruction and Cold War |publisher=Library of Congress Country Studies |url=http://rs6.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field%28DOCID+su0391%29|access-date=23 October 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20170309155830/http://rs6.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd%2Fcstdy%3A%40field%28DOCID+su0391%29|archive-date=9 March 2017|url-status=live}}</ref> Ná die skepping van die Oosblok het buitelandse handel vinnig toegeneem. Tydens die [[wapenwedloop]] van die Koue oorlog het die Sowjetunie se ekonomie swaar gebuk gegaan onder militêre uitgawes. Terselfdertyd het die land die grootste wapenuitvoerder na [[ontwikkelende land]]e geword. Die Sowjetunie se militêre begroting in die 1970's was enorm; dit het 40-60% uitgemaak van die totale federale begroting.<ref>{{cite web|url=https://su90.ru/defence.html|title=Расходы на оборону и численность вооруженных сил СССР|translator-last=Defense spending and size of the Armed Forces of the USSR}}</ref> Van die 1930's tot met sy verbrokkeling laat in 1991 het die manier waarop die Sowjetunie se ekonomie gewerk het, in 'n groot mate onveranderd gebly. Die ekonomie is amptelik met sentrale beplanning beheer en in vyfjaarplanne georganiseer. Hoë staatslui kon egter in die planne inmeng. Alle groot ekonomiese besluite is deur die politieke leiers geneem.<ref name="gregory2004" /> In die vervaaardigingsektor het swaar nywerheid en verdediging voorrang geniet bo gebruikersgoedere..<ref name="economy">{{cite web |title=Economy |publisher=Library of Congress Country Studies |url=http://rs6.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field%28DOCID+su0009%29|access-date=23 October 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20150904015129/http://rs6.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd%2Fcstdy%3A%40field%28DOCID+su0009%29|archive-date=4 September 2015|url-status=dead}}</ref> Laasgenoemde, veral buite die groot stede, was dikwels skaars en van swak gehalte. Onder die sentraal beheerde ekonomie het verbruikers feitlik geen invloed gehad op vervaardiging nie, en die veranderende aanvraag van 'n bevolking met 'n toenemende inkomste kon nie bevredig word deur produkte teen streng vasgestelde pryse nie.<ref name="hanson">Hanson, Philip. ''The Rise and Fall of the Soviet Economy: An Economic History of the USSR from 1945''. Londen: Longman, 2003.</ref> 'n Enorme, onbeplande tweede ekonomie het op lae vlakke saam met die beplande een ontstaan. Dit het van die goedere en dienste verskaf wat die beplanners nie kon nie. Met hervormings in 1965 is probeer om sommige elemente van die gedesentraliseerde ekonomie te wettig.<ref name="gregory2004" /> Hoewel dit algemeen bekend is dat statistieke oor die Sowjetse ekonomie onbetroubaar is en sy ekonomiese groei moeilik is om presies te raam,<ref>{{cite journal |doi=10.1057/ces.1997.1 |author=Bergson, Abram |year=1997 |title=How Big was the Soviet GDP? |journal=Comparative Economic Studies |volume=39 |issue=1 |pages=1–14 |s2cid=155781882}}</ref><ref>{{cite journal |doi=10.1080/09668139308412080 |author=Harrison, Mark |year=1993 |title=Soviet Economic Growth Since 1928: The Alternative Statistics of G. I. Khanin |journal=Europe-Asia Studies |volume=45 |issue=1 |pages=141–167}}</ref> lyk dit of die ekonomie tot in die middel 1980's aanhou groei het. In die 1950's en 1960's het dit die Weste se ekonomie ingehaal.<ref>{{cite book |author=Gvosdev, Nikolas |title=The Strange Death of Soviet communism: A Postscript |publisher=Transaction Publishers |year=2008 |url=https://books.google.com/books?id=Q_xTyZUEqkYC |isbn=978-1-4128-0698-5 |access-date=25 May 2020 |archive-date=19 August 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200819204015/https://books.google.com/books?id=Q_xTyZUEqkYC |url-status=live }}</ref> In 1987 het Gorbatsjof die ekonomie met sy beleid van [[perestroika]] probeer hervorm. Dit het die staatsbeheer oor ondernemings verslap, maar dit nie met markdryfvere vervang nie en dit het gelei tot 'n skerp afname in uitset. Die ekonomie, wat reeds gely het onder die afname in petroleumuitvoer, het in duie begin stort. Pryse was steeds vasgestel en die land het dit steeds beheer tot ná die land se verbrokkeling.<ref name="gregory2004" /><ref name="hanson" /> === Wetenskap en tegnologie === Die Sowjetunie het groot klem gelê op wetenskap en tegnologie binne sy ekonomie,<ref name="science&technology">{{cite web |title=Science and Technology |publisher=Library of Congress Country Studies |url=http://rs6.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field%28DOCID+su0413%29|access-date=23 October 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20150904015129/http://rs6.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd%2Fcstdy%3A%40field%28DOCID+su0413%29|archive-date=4 September 2015|url-status=dead}}</ref><ref name="auto">{{cite web |date=15 June 1992 |title=The Soviet Union and the United States – Revelations from the Russian Archives {{!}} Exhibitions – Library of Congress |url=https://www.loc.gov/exhibits/archives/sovi.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170915012329/http://www.loc.gov/exhibits/archives/sovi.html |archive-date=15 September 2017 |access-date=12 November 2017 |website=www.loc.gov}}</ref> maar sy grootste tegnologiese prestasies, soos die ontwikkeling van Spoetnik&nbsp;1, was gewoonlik die weermag se verantwoordelikheid.<ref name="economy"/> Lenin het geglo die USSR sal nie die [[ontwikkelde land]]e verbysteek solank dit so 'n groot tegnologiese agterstand het as met sy stigting nie. Die Sowjetse owerhede het hulle ondersteuning van Lenin se siening bewys deur enorme netwerke en navorsings- en ontwikkelingsentrums te beplan. In die vroeë 1960's het die Sowjetunie 40% van sy doktorsgrade in chemie aan vroue toegeken, in vergelyking met die VSA se 5%.<ref>Rose Eveleth (12 Desember 2013). [http://www.smithsonianmag.com/smart-news/soviet-russia-had-a-better-record-of-training-women-in-stem-than-america-does-today-180948141/?no-ist Soviet Russia Had a Better Record of Training Women in STEM Than America Does Today] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141006112126/http://www.smithsonianmag.com/smart-news/soviet-russia-had-a-better-record-of-training-women-in-stem-than-america-does-today-180948141/?no-ist |date=6 October 2014 }}. ''Smithsonian.com.'' Besoek op 26 Junie 2014.</ref> Teen 1989 was Sowjetse wetenskaplikes onder die wêreld se bes opgeleide spesialiste op verskeie gebiede, soos [[energie]]fisika, sekere velde van [[geneeskunde]], [[wiskunde]] en militêre tegnologie. Weens hulle rigiede staatsbeplanning en burokrasie het die Sowjette ver agter gebly wat betref [[chemie]], [[biologie]] en [[rekenaar]]s in vergelyking met die ontwikkelde lande. Die regering het [[Genetika|genetici]] teengestaan en vervolg ten gunste van lysenkoïsme (wat [[natuurlike seleksie]] verwerp), 'n [[skynwetenskap]] wat deur wetenskaplikes in die Sowjetunie en oorsee afgeskiet maar deur Stalin se binnekring ondersteun is. Dit is in die USSR en [[China]] in werking gestel en het tot kleiner oeste gelei. Daar word algemeen geglo dit het bygedra tot die [[Groot Chinese Hongersnood]].<ref>{{cite journal |last1=Offord |title=Stamping Out Science, 1948 |journal=The Scientist |url=https://www.the-scientist.com/foundations/stamping-out-science-1948-68665 |access-date=20 September 2021 |archive-date=28 May 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210528184521/https://www.the-scientist.com/foundations/stamping-out-science-1948-68665 |url-status=live }}</ref> Die Sowjetunie het meer wetenskaplikes as [[ingenieur]]s as enige ander land gehad relatief tot die wêreldbevolking, deels vanweë die staat se sterk ondersteuning teen die 1980's van wetenskaplike ontwikkelings.<ref>{{cite journal |last1=Chan |first1=Chi Ling |title=Fallen Behind: Science, Technology and Soviet Statism |journal=Intersect: The Stanford Journal of Science, Technology, and Society |date=11 June 2015 |volume=8 |issue=3 |url=https://ojs.stanford.edu/ojs/index.php/intersect/article/view/691#:~:text=This%20essay%20argues%20that%20the,demands%20of%2021st%20century%20informationalization. |language=en}}</ref> === Ruimteprogram === [[Beeld:RIAN archive 159271 Nikita Khrushchev, Valentina Tereshkova, Pavel Popovich and Yury Gagarin at Lenin Mausoleum.jpg|thumb|links|240px|Van links is [[Joeri Gagarin]], Pawel Popowitsj, [[Walentina Teresjkowa]] en [[Nikita Chroesjtsjof]] in 1963 by die [[Lenin-mausoleum]].]] [[Beeld:Soyuz rocket ASTP.jpg|thumb|180px|'n [[Sojoes-program|Sojoes]]-vuurpyl by die [[Baikonoer]]-lanseersentrum.]] Teen die einde van die 1950's het die USSR die eerste kunsmatige satelliet, [[Spoetnik 1|Spoetnik&nbsp;1]], gebou. Dit het die [[ruimtewedloop]] ingelui – 'n wedywering met die VSA om die beste ruimtevlugvermoëns te hê.<ref>{{cite web|date=27 November 2021|title=Sputnik|url=https://www.encyclopedia.com/science-and-technology/astronomy-and-space-exploration/space-exploration/sputnik|url-status=live|website=Encyclopedia|access-date=27 November 2021|archive-date=27 November 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211127121715/https://www.encyclopedia.com/science-and-technology/astronomy-and-space-exploration/space-exploration/sputnik}}</ref> Dit is gevolg deur ander geslaagde satelliete, veral [[Spoetnik&nbsp;5]], waarmee [[hond]]e die ruimte ingestuur is. Op 12 April 1961 het die USSR [[Wostok-ruimteprogram|Wostok&nbsp;1]] met [[Joeri Gagarin]] gelanseer. Gagarin was die eerste mens wat in die ruimte gestuur is en 'n ruimtereis voltooi het.<ref>{{cite web|date=27 November 2021|title=Soviet cosmonaut Yuri Gagarin becomes the first man in space|url=https://www.history.com/this-day-in-history/first-man-in-space|url-status=live|website=History.com|access-date=27 November 2021|archive-date=23 November 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211123163507/https://www.history.com/this-day-in-history/first-man-in-space}}</ref> Teen dié tyd het die Sowjetunie die eerste planne opgetrek vir [[Pendeltuig|pendeltuie]] en wentelende ruimtestasies, maar op die ou end het persoonlike dispute tussen die ontwerpers en die bestuur die inwerkingstelling daarvan verhoed. Met vlugte na die [[Maan]] het die USSR net [[Loena-ruimteprogram|outomatiese ruimtevlugte]] sonder enige bemanning gehad, en dié wedloop is deur die VSA gewen toe [[Apollo&nbsp;11]] met 'n bemanning op die Maan land. In die laat 1980's het die Sowjetunie die [[Mir]]-ruimtestasie gebou. Dit was tussen 1986 en 1998 die enigste wentelende ruimtestasie. Ander modules, onder meer van Amerika, is geleidelik bygevoeg. Weens die agteruitgang van Mir is in 2001 besluit om dit in die [[atmosfeer]] te laat uitbrand.<ref name=Harland2020>{{Cite encyclopedia |title=Mir |last=Harland |first=David M. |encyclopedia=Encyclopedia Britannica |date=28 January 2020 |access-date=22 January 2021 |url=https://www.britannica.com/topic/Mir-Soviet-Russian-space-station |archive-date=1 February 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210201090705/https://www.britannica.com/topic/Mir-Soviet-Russian-space-station |url-status=live }}</ref> === Vervoer === [[Beeld:RUS-2016-Murmansk-Icebreaker Lenin 01.jpg|thumb|Die ysbreker Lenin.]] Vervoer was 'n belangrike deel van die Sowjetse ekonomie. Die ekonomiese sentralisasie van die laat 1920's en die 1930's het gelei tot die enorme ontwikkeling van infrastruktuur. Veral die stigting van [[Aeroflot]] is noemenswaardig.<ref>{{cite book |author1=Highman, Robert D.S. |author2=Greenwood, John T. |author3=Hardesty, Von |title=Russian Aviation and Air Power in the Twentieth Century |publisher=Routledge |year=1998 |url=https://books.google.com/books?id=cpynoFM-Jf4C |isbn=978-0-7146-4784-5 |page=134 |access-date=14 September 2017 |archive-date=16 November 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201116193139/https://books.google.com/books?id=cpynoFM-Jf4C |url-status=live }}</ref> Daar was 'n groot verskeidenheid vervoermiddele op land, op water en in die lug.<ref name=ciacom /> Weens onvoldoende onderhoud was 'n groot deel van die Sowjetunie se vervoernetwerk egter verouderd en tegnologies swak in vergelyking met dié van die ontwikkelde lande.{{sfn|Wilson|1983|p=205}} Die USSR se spoorvervoer is die meeste ter wêreld gebruik;{{sfn|Wilson|1983|p=205}} dit was ook beter ontwikkel as dié in die meeste lande in die Weste.{{sfn|Wilson|1983|p=201}} Die padnetwerk en motornywerheid het onderontwikkel gebly{{sfn|Ambler|Shaw|Symons|1985|p=168}} en grondpaaie buite die groot stede was algemeen.{{sfn|Ambler|Shaw|Symons|1985|p=167}} Intussen het die motornywerheid vinniger gegroei as die padnetwerk.{{sfn|Ambler|Shaw|Symons|1985|p=169}} Die onderontwikkelde paaie het gelei tot 'n toenemende vraag na openbare vervoer.<ref>{{cite book |author1=IMF |author2=OECD |title=A Study of the Soviet Economy |volume=3 |publisher=International Monetary Fund en Economic Co-operation and Development |year=1991 |url=https://books.google.com/books?id=_AQFk8R18f0C |page=56 |isbn=978-92-64-13468-3}}</ref> Die owerhede was agter nie in staat om in dié groter vraag te voorsien nie.<ref>{{citation |title=ДОРОГИ И ДВИЖЕНИЕ В СССР И ЦАРСКОЙ РОССИИ: ЧТО БЫ ПЕРЕНЯТЬ?|translator-last=Roads and transportation in the USSR and Tsarist Russia|date=1 August 2016}}</ref> Daarteenoor was die Sowjetse handelsvloot een van die grootstes in die wěreld.<ref name="ciacom">{{cite web |url=http://www.theodora.com/wfb1991/soviet_union/soviet_union_communications.html |title=Soviet Union – Communications |author=Central Intelligence Agency |website=The World Factbook |year=1991 |access-date=20 October 2010 |author-link=Central Intelligence Agency |archive-url=https://web.archive.org/web/20101005005759/http://www.theodora.com/wfb1991/soviet_union/soviet_union_communications.html |archive-date=5 October 2010 |url-status=dead}}</ref> == Demografie == Die oormaat sterftes in die [[Eerste Wêreldoorlog]] en die Russiese Burgeroorlog (insluitende die Russiese hongersnood van 1921 en '22, wat deur Lenin se oorlogskommunisme veroorsaak is),<ref>{{cite encyclopedia|url=https://www.britannica.com/event/War-Communism|title=War Communism|encyclopedia=[[Encyclopaedia Britannica]]|author=((The Editors of Encyclopaedia Britannica))|date=8 June 2023 }}</ref> het altesaam 18&nbsp;miljoen beloop,<ref>{{cite book |author=Mark Harrison |title=Accounting for War: Soviet Production, Employment, and the Defence Burden, 1940–1945 |url=https://books.google.com/books?id=yJcD7_Q_rQ8C&pg=PA167 |year=1996 |publisher=Cambridge University Press |isbn=978-0-521-89424-1 |page=167 |access-date=25 May 2020 |archive-date=17 June 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200617211223/https://books.google.com/books?id=yJcD7_Q_rQ8C&pg=PA167 |url-status=live }}</ref> in the 1930's sowat 10&nbsp;million<ref name="1930s" /> en in 1941-1945 meer as 20&nbsp;miljoen. Die bevolking ná die [[Tweede Wêreldoorlog]] in die Sowjetunie was 45 tot 50&nbsp;miljoen kleiner as wat dit sou gewees het as die vooroorlogse bevolkingsgroei gehandhaaf kon word.<ref name="Geoffrey A. Hosking 2006 242"/> Volgens Catherine Merridale is 'n redelike raming van die oormaat sterftes vir die hele tydperk "sowat 60&nbsp;miljoen".<ref>{{cite book |author1=Jay Winter |author2=Emmanuel Sivan |title=War and Remembrance in the Twentieth Century |url=https://books.google.com/books?id=ZK2A5x7E8IkC&pg=PA64 |date=2000 |publisher=Cambridge University Press |isbn=978-0-521-79436-7 |page=64|access-date=20 June 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150904015129/https://books.google.com/books?id=ZK2A5x7E8IkC&pg=PA64|archive-date=4 September 2015|url-status=live}}</ref> Die geboortesyfer het afgeneem van 44 per duisend in 1926 tot 18 in 1974, hoofsaaklik weens groter verstedeliking en die stygende gemiddelde ouderdom van mense wat getrou het. In die laat 1960's en die 1970's is die tempo van sterftes omgekeer, veral onder mans van werkende ouderdom. Dit was egter ook in ander [[Slawiërs|Slawiese lande]] die geval.<ref>{{cite book |author1=Vallin, J. |author2=Chesnais, J.C. |title=Recent Developments of Mortality in Europe, English-Speaking Countries and the Soviet Union, 1960–1970 |volume=29 |pages=861–898 |year=1970 |publisher=Population Studies}}</ref> Kindersterftes het toegeneem van 24,7 in 1970 tot 27,9 in 1974. Sommige navorsers beskou dit as die gevolg van verslegtende gesondheidstoestande en {{nowrap|-dienste}}.<ref>{{cite book |author1=Davis, Christopher |author2=Feshbach, Murray |title=Rising Infant Mortality in the USSR in the 1970s |page=95 |location=Washington, D.C. |publisher=United States Census Bureau}}</ref> === Etniese groepe === Die Sowjetunie was 'n etnies uiteenlopende land, met meer as 100 aparte [[etniese groep]]e. Die totale bevolking was in 1991 sowat 293&nbsp;miljoen. [[Beeld:Mestia, Svaneti. October 30, 1929.JPG|thumb|200px|links|'n Man van Swanetië in die [[Georgiese SSR]], 1929.]] Volgens 'n raming van 1990 was die meerderheid Russies (50,78%), gevolg deur Oekraïens, (15,45%) en Oezbeeks (5,84%).<ref name="cia">{{cite web |url=http://www.theodora.com/wfb1991/soviet_union/soviet_union_people.html |title=Soviet Union – People |author=Central Intelligence Agency |website=The World Factbook |year=1991 |access-date=25 October 2010 |author-link=Central Intelligence Agency |archive-url=https://web.archive.org/web/20101004135453/http://www.theodora.com/wfb1991/soviet_union/soviet_union_people.html |archive-date=4 October 2010 |url-status=live}}</ref> In 1989 was 69,8% van die bevolking Oos-Slawies, 17,5% Turkies, 1,6% Armeens, 1,6% Balties, 1,5% Fins en 1,5% Tadjiks. Altesaam 1,4% was Georgies, 1,2% Moldawies en 4,1% van verskeie ander etniese groepe.<ref>{{Cite web|url=http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_89.php|title=Демоскоп Weekly – Приложение. Справочник статистических показателей.|website=www.demoscope.ru}}</ref> Alle Sowjetburgers het tot 'n spesifieke etniese groep behoort. 'n Kind se etnisiteit is deur sy ouers gekies wanneer hy 16 jaar oud was.{{sfn|Comrie|1981|p=2}} Deels vanweë Sowjetbeleide is lede van sommige kleiner minderhede beskou as lid van 'n groter groep; die Mingreliërs van Georgië is byvoorbeeld beskou as Georgiërs, wat linguisties verwant is.<ref>{{harvnb|Comrie|1981|p=3}}</ref> Sommige etniese groepe het vanself verenig, terwyl ander gedwing is om dit te doen. Die Russe, Oekraïners en Wit-Russe (Belarusse), wat almal Oos-Slawies en Ortodoks was, het naverwante kultuur-, etniese en godsdiensbande gedeel, terwyl dit met ander groepe nie die geval was nie. Waar verskillende etniese groepe 'n grondgebied gedeel het, het etniese vyandelikhede mettertyd ontstaan.<ref>{{cite web |url=http://www.historytoday.com/geoffrey-hosking/rulers-and-victims-russians-soviet-union |title=Rulers and Victims: The Russians in the Soviet Union |author=Hosking, Geoffrey |date=13 March 2006 |website=History Today |access-date=25 October 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110501085443/http://www.historytoday.com/geoffrey-hosking/rulers-and-victims-russians-soviet-union |archive-date=1 May 2011 |url-status=live}}</ref> Lede van verskillende etniese groepe het in die regeringsliggame gedien. Magsorgane soos die Politburo, Sentrale Komitee, ensovoorts was amptelik etnies neutraal, hoewel die meeste lede in die praktyk Russe was. Daar was egter ook verskeie nie-Russiese leiers, soos Stalin en [[Andrei Gromiko]]. In die Sowjettyd het 'n aansielike aantal etniese Russe en Oekraïners na ander Sowjetrepublieke migreer en baie het daar bly woon. Volgens die laaste sensus, van 1989, het die Russiese [[diaspora]] in die ander republieke sowat 25&nbsp;miljoen getel.<ref>Pål Kolstø, "Political construction sites: Nation-building in Russia and the post-Soviet States". Boulder, Colorado: Westview press 2000, pp. 81–104 uncorrected version, [https://folk.uio.no/palk/ch02.htm Chapter 2, par. "Nations and Nation-Building in Eastern Europe"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171219130957/http://folk.uio.no/palk/ch02.htm |date=19 December 2017 }} and [https://folk.uio.no/palk/PCSch05russian%20diasporas.htm Chapter 5] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050102081015/http://folk.uio.no/palk/PCSch05russian%20diasporas.htm |date=2 January 2005 }}</ref> === Taal === Onder Lenin het die regering aan kleiner taalgroepe hulle eie [[skryfstelsel]]s gegee.<ref>{{harvnb|Comrie|1981|pp=3–4}}</ref> Die ontwikkeling van dié stelsels was hoogs geslaagd, al was daar soms klein probleme. Een daarvan was dat baie tale se dialekte grootliks van mekaar verskil het.<ref>{{harvnb|Comrie|1981|p=4}}</ref> Wanneer 'n taal sy eie skryfstelsel gekry en in 'n groot publikasie verskyn het, het dit 'n "amptelike taal" geword. Baie klein minderheidstale het nooit hulle eie skryfstelsel gekry nie en sprekers moes dus noodgedwonge 'n tweede taal aanleer.<ref>{{harvnb|Comrie|1981|p=25}}</ref> Baie tale is deur die jare eenvoudig afgeskaf. Hulle is dan deur ander tale vervang, meestal [[Russies]].<ref>{{harvnb|Comrie|1981|p=26}}</ref> Omdat Russies die moedertaal van die meste mense was, was dit [[de facto]] 'n amptelike taal en die taal van "interetniese kommunikasie".<ref>{{cite web|script-title=ru:ЗАКОН СССР ОТ 24 April 1990 О ЯЗЫКАХ НАРОДОВ СССР |publisher=Government of the Soviet Union |date=24 April 1990 |url=http://legal-ussr.narod.ru/data01/tex10935.htm|trans-title=Law of the USSR from 24 April 1990 on languages of the USSR|access-date=24 October 2010 |language=ru|archive-url=https://web.archive.org/web/20160508201331/http://legal-ussr.narod.ru/data01/tex10935.htm|archive-date=8 May 2016|url-status=dead}}</ref> === Godsdiens === [[Beeld:Bezbozhnik u stanka 22-1929.jpg|thumb|links|180px|Die voorblad van ''Bezbozjnik'', 'n tydskrif vir goddeloses, in 1929. Die eerste vyfjaarplan vermorsel die gode van die [[Abrahamitiese gelowe]].]] Die [[Christendom]] en [[Islam]] was die grootste twee godsdienste in die Sowjetunie.<ref name="dailylife">{{cite book |author=Eaton, Katherine Bliss |title=Daily life in the Soviet Union |publisher=Greenwood Publishing Group |year=2004 |url=https://archive.org/details/dailylifeinsovie00eato|url-access=registration |isbn=978-0-313-31628-9 |pages=[https://archive.org/details/dailylifeinsovie00eato/page/285 285] and 286|access-date=20 June 2015}}</ref> Die [[Oosters-Ortodokse Kerk|Oosterse Christendom]] het oorheers onder Christene, met die tradisionele [[Russies-Ortodokse Kerk]] wat die grootste denominasie was. Sowat 90% van die Moslems was [[Soenni]], terwyl [[Sjia]] oorheers het in die Azerbeidjanse SSR.<ref name="dailylife" /> Kleiner groepe het ingesluit [[Rooms-Katoliek]]e, [[Jode]], [[Boeddhisme|Boeddhiste]] en verskeie [[Protestant]]e denominasies (veral Baptiste en Lutherane).<ref name="dailylife" /> [[Beeld:Christ saviour explosion.jpg|thumb|220px|Die [[Katedraal van Christus die Verlosser]] in Moskou word in 1931 gesloop.]] [[Beeld:Perrot View of Sennaya Square 1841.jpg|thumb|220px|Die Verlosserkerk op Sennajaplein in [[Leningrad]] was een van die talle kerke wat in Chroesjtsjof se tyd gesloop is.]] Die godsdienstige invloed was groot in die [[Russiese Ryk]]. Die Russies-Ortodokse Kerk het 'n bevoorregte posisie beklee as die kerk van die monargie en het aan amptelike staatsfunksies deelgeneem.<ref name="Simkin 2003">{{cite book |author=Silvio Ferrari |author2=W. Cole Durham |author3=Elizabeth A. Sewell |title=Law and religion in post-communist Europe |url=https://books.google.com/books?id=QEucgny-0k4C |year=2003 |publisher=Peeters Pub & Booksellers |isbn=978-90-429-1262-5 |page=261 |access-date=25 May 2020 |archive-date=22 June 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200622083150/https://books.google.com/books?id=QEucgny-0k4C |url-status=live }}</ref> Die onmiddellike tydperk ná die stigting van die Sowjetunie het 'n stryd teen die Ortodokse Kerk ingesluit, want die rewolusionêre het dit beskou as 'n bondgenoot van die voormalige heersersklasse.<ref name="Simon 1974, 64-65">{{harvnb|Simon|1974|pp=64–65}}</ref> Die 1918-grondwet het die Russiese SFSR as 'n sekulêre staat verklaar en alle godsdienstige leringe op plekke van algemene opvoeding verbied. Burgers kon wel godsdiens privaat studeer of daarin onderrig word.<ref name="Simon 1974, 209">{{harvnb|Simon|1974|p=209}}</ref> In 1929 is 'n verskeidenheid kerkbedrywighede verbied, soos ontmoetings vir georganiseerde Bybelstudie.<ref name="Simon 1974, 64-65" /> Duisende Christelike en nie-Christelike instellings is in die 1920's en 1930's gesluit. Teen 1940 was tot 90% van die kerke, sinagoges en moskees wat in 1917 oop was, gesluit; Die meeste is gesloop of vir ander doeleindes deur die staat gebruik, ongeag hulle historiese en kulturele waarde.<ref name="Atwood 2001, 311">{{cite book |author=Atwood, Craig D. |title=Always Reforming: A History of Christianity Since 1300 |location=Macon, Georgia |publisher=Mercer University Press |year=2001 |url=https://archive.org/details/alwaysreformingh0000atwo|url-access=registration |isbn=978-0-86554-679-0 |page=[https://archive.org/details/alwaysreformingh0000atwo/page/311 311]|access-date=20 June 2015}}</ref> Meer as 85&nbsp;000 Ortodokse priesters is in 1937 alleen doodgeskiet.<ref>The Globe and Mail (Kanada), 9 Maart 2001. "Why father of glasnost is despised in Russia" deur Geoffrey York http://www.cdi.org/russia/johnson/5141.html# {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120120105914/http://www.cdi.org/russia/johnson/5141.html |date=2012-01-20 }}</ref> Teen 1941 was net 'n twaalfde van die priesters van die Russies-Ortodokse Kerk nog in hulle gemeentes oor.<ref>D. Pospielovsky, ''The Russian Orthodox Church under the Soviet Regime'', vol. 1, p. 175.</ref> Tussen 1927 en 1940 het die Ortodokse kerke in Rusland afgeneem van 29&nbsp;584 tot minder as 500 (1,7%).<ref>Dimitry V. Pospielovsky. ''A History of Soviet Atheism in Theory, and Practice, and the Believer'', vol 2: Soviet Antireligious Campaigns and Persecutions, St Martin's Press, New York (1988)</ref> Die Sowjetunie was amptelik 'n sekulêre staat,<ref>{{cite web |url=http://www.departments.bucknell.edu/russian/const/36cons04.html |title=ARTICLE 124. |access-date=4 February 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190102163245/http://www.departments.bucknell.edu/russian/const/36cons04.html |archive-date=2 January 2019 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.departments.bucknell.edu/russian/const/77cons02.html |title=Article 52. |access-date=4 February 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190216062245/http://www.departments.bucknell.edu/russian/const/77cons02.html |archive-date=16 February 2019 |url-status=live}}</ref> maar die regering het 'n program geborg waarmee [[ateïsme]] afgedwing is.<ref>Religion and the State in Russia and China: Suppression, Survival, and Revival, by Christopher Marsh, page 47. Continuum International Publishing Group, 2011.</ref><ref>Inside Central Asia: A Political and Cultural History, by Dilip Hiro. Penguin, 2009.</ref><ref name="Adappur2000"/> Hoewel die meeste godsdienste nooit verbied is nie, is beslag gelê op godsdienstige eiendomme, gelowiges is lastig geval en gosdiens is bespot, terwyl ateïsme in skole verkondig is.<ref>USGOV1.</ref> In 1925 het die regering die Bond van Militante Ateïste gestig om die propagandaveldtog te versterk.<ref>{{cite book |first=Geoffrey |last=Blainey |title=A Short History of Christianity |publisher=Viking |year=2011 |page=494}}</ref> Daar het 'n sosiale stigma aan godsdiens gekleef; dit was onaanvaarbaar vir mense in sekere beroepe (soos onderwysers, staatsburokrate en soldate) om openlik godsdienstig te wees. Oortuig daarvan dat godsdienstige antisowjetisme iets van die verlede was en met 'n oorlog wat gedreig het, het die Stalin-regime in die laat 1930's 'n gematigder godsdiensbeleid aanvaar.<ref name="Janz 1998, 38-39">{{harvnb|Janz|1998|pp=38–39}}</ref> Godsdiensbedrywighede het in dié tyd onder alle gelowiges toegeneem.<ref name="Ro'i 1995, 263">{{cite book |author=Ro'i, Yaacov |title=Jews and Jewish Life in Russia and the Soviet Union |location=Londen |publisher=Frank Cass |year=1995 |url=https://books.google.com/books?id=bJBH5pxzSyMC |isbn=978-0-7146-4619-0 |page=263|access-date=20 June 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150512055620/http://books.google.com/books?id=bJBH5pxzSyMC|archive-date=12 May 2015|url-status=live}}</ref> Onder Nikita Chroesjtsjof het die staatsleiers tussen 1958 en 1964 met die kerke gebots. In dié tyd is die klem in die skole weer op ateïsme geplaas en verskeie staatspublikasies het dit bevorder.<ref name="Janz 1998, 38-39" /> Die getal kerke, sinagoges en moskees het weer eens geweldig afgeneem.<ref name="Nahaylo & Swoboda 1990, 144">{{cite book |author1=Nahaylo, Bohdan |author2=Victor Swoboda |title=Soviet Disunion: A History of the Nationalities Problem in the USSR |location=London |publisher=Hamish Hamilton |year=1990 |url=https://books.google.com/books?id=ZrG7vrPue4wC |isbn=978-0-02-922401-4 |page=144|access-date=20 June 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150512050225/http://books.google.com/books?id=ZrG7vrPue4wC|archive-date=12 May 2015|url-status=live}}</ref><ref name="Nahaylo & Swoboda 1990, 144" /> Die regering het in die Brezjnef-tydperk steeds godsdiensinstellings gemonitor, maar godsdiensbedrywighede het weer toegeneem.<ref name="Steinberg & Wanner 2008,">{{cite book |author=Mark D. Steinberg |author2=Catherine Wanner |title=Religion, morality, and community in post-Soviet societies |url=https://books.google.com/books?id=LR6X3EY8oPIC |date= 2008 |publisher=Indiana University Press |isbn=978-0-253-22038-7 |page=6 |access-date=25 May 2020 |archive-date=17 June 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200617211211/https://books.google.com/books?id=LR6X3EY8oPIC |url-status=live }}</ref> Volgens 'n staatsopname in 1982 was 20% van die bevolking "aktiewe godsdienstige gelowiges".<ref name="subculture">{{cite book |author1=McKay, George |author2=Williams, Christopher |title=Subcultures and New Religious Movements in Russia and East-Central Europe |publisher=Peter Lang |year=2009 |url=https://books.google.com/books?id=xpNBm-z7aOYC |isbn=978-3-03911-921-9 |pages=231–232|access-date=20 June 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150512035801/http://books.google.com/books?id=xpNBm-z7aOYC&dq|archive-date=12 May 2015|url-status=live}}</ref> == Kultuur == [[Lêer:Марш энтузиастов.ogg|thumb|"Die Mars van die Entoesias", ’n lied uit die 1930's wat beroemd in die Sowjetunie was.]] [[Lêer:Vladimir Vysotsky.jpg|thumb|180px|Die Sowjetse sanger, liedjieskrywer, digter en akteur [[Wladimir Wisotski]] in 1979.]] Die kultuur van die Sowjetunie het gedurende sy 69-jarige bestaan deur verskeie stadiums gegaan. In die eerste 11 jaar ná die rewolusie (1918-1929), was daar relatiewe vryheid en kunstenaars het met verskillende style geëksperimenteer om ’n besonderse Sowjetkunsstyl te vind. Lenin wou hê kuns moet toeganklik vir die publiek wees. Aan die ander kant is honderde intellektuele, skrywers en kunstenaars verban of tereggestel en hulle werk verbied, soos Nikolai Goemiljof (geskiet omdat hy glo teen die Bolsjewistiese regering saamgesweer het) en [[Jewgeni Zamjatin]] (verban).<ref>'On the other hand...' See the index of ''Stalin and His Hangmen'' by Donald Rayfield, 2004, Random House</ref> Die regering het ’n verskeidenheid neigings aangemoedig. In die [[kuns]] en [[letterkunde]] het talle skole floreer, sommige tradisioneel en ander radikaal eksperimenteel. Die Kommunistiese skrywers [[Maksim Gorki]] en [[Wladimir Majakofski]] was in dié tyd aktief. [[Rolprent]]e as ’n manier om ’n grootliks ongeletterde gemeenskap te beïnvloed is deur die staat aangemoedig; baie van die regisseur [[Sergei Eisenstein]] se beste prente dateer uit dié tydperk. Later, tydens Stalin se bewind, is die Sowjetkultuur gekenmerk deur die opkoms en oorheersing van die regeringvoorgeskrewe styl [[sosialistiese realisme]], en alle ander neigings is streng onderdruk. Daar was enkele uitsonderings, soos die werk van [[Michail Boelgakof]]. Baie skrywers is gevange geneem en vermoor.<ref>{{harvnb|Rayfield|2004|pp=317–320}}</ref> Ná die Chroestsjof-ontdooiing van die laat 1950's en vroeë 1960's het sensuur verslap. In dié tyd het ’n kenmerkende Sowjetkultuur ontwikkel wat gekenmerk is deur ’n konformistiese openbare lewe en ’n intense fokus op persoonlike lewe. ’n Groter eksperimentering met kunsvorme was weer toelaatbaar, met die gevolg dat meer gesofistikeerde en subtiel kritieke werk geskep is. Die regering se klem op sosialistiese realisme het afgeneem. ’n Ondergrondse andersdenkende letterkunde, bekend as [[samizdat]], het in dié tyd ontwikkel. In [[argitektuur]] het die Chroesjtsjof-era gefokus op funksionele ontwerp eerder as die hoogs dekoratiewe styl van Stalin se tyd. In die tweede helfte van die 1980's het Gorbatsjof se beleide perestroika en glasnost die vryheid van uitdrukking dwarsdeur die Sowjetunie aansienlik in die media uitgebrei.<ref>{{cite encyclopedia|title=Gorbachev, Mikhail|encyclopedia=Encyclopædia Britannica|date=2 October 2007|url=http://www.britannica.com/eb/article-9037405&gt|quotation="Under his new policy of glasnost ("openness"), a major cultural thaw took place: freedoms of expression and of information were significantly expanded; the press and broadcasting were allowed unprecedented candour in their reportage and criticism; and the country's legacy of Stalinist totalitarian rule was eventually completely repudiated by the government."|accessdate=1 Desember 2017}}{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> {| class="wikitable" |+ {{Teksgrootte|120%|'''Vakansiedae'''}} |- style="background:#efefef;" ! Datum !! Afrikaanse naam !! Plaaslike naam !! Opmerkings |- | [[1&nbsp;Januarie]] || [[Nuwejaarsdag]] | Новый Год | Seker die grootste viering van die jaar. Die meeste van die tradisies van [[Kersfees]], wat deur Stalin verbied is, soos [[Djed Moroz]] (Kersvader) en ’n feesboom is na Nuwejaar geskuif en word vandag steeds daarmee verbind. |- | [[23&nbsp;Februarie]] || Dag van die Weermag en Vloot | День Советской Армии и Военно-Морского Флота | Die stigting van die [[Rooi Leër]], [[1918]] |- | [[8&nbsp;Maart]] || Internasionale Vrouedag | Международный Женский День | &nbsp; |- | [[12&nbsp;April]] || Ruimtevaardersdag | День космонавтики | Die dag in 1961 waarop Joeri Gagarin die eerste mens in die ruimte geword het |- | [[1&nbsp;Mei]] || Internasionale Werkersdag | Первое Мая - День Солидарности Трудящихся | &nbsp; |- | [[9&nbsp;Mei]] || Oorwinningsdag | День Победы | Oorgawe van Nazi-Duitsland, [[1945]] |- | [[7&nbsp;Oktober]] || Dag van die USSR-grondwet | День Конституции СССР | Aanvaarding van die 1977-grondwet; tussen 1936 en 1977 gevier op [[5 Desember]], ná die 1936-grondwet |- | [[7&nbsp;November]]&nbsp;- [[8 November|8&nbsp;November]] | Viering van die [[Russiese Rewolusie (1917)|Oktober-rewolusie]], 1917 | Годовщина Великой Октябрьской социалистической революции | |} == Sport == [[Lêer:RIAN archive 487039 Opening ceremony of the 1980 Olympic Games.jpg|duimnael|Openingseremonie van die [[Olimpiese Somerspele]] 1980 in [[Moskou]]]] In sport was die [[Sowjetse nasionale sokkerspan]] een van die sterkste mededingende spanne. Dit het sewe keer aan die [[FIFA]] [[Sokker-Wêreldbeker]]toernooi deelgeneem en een keer die vierde plek behaal (in [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 1966|1966]]). Vir die [[UEFA Europa-beker]] kon die Sowjetunie ses keer kwalifiseer en dit het die heel eerste toernooi, in [[1960]], gewen. Tydens die [[Olimpiese Somerspele 1956]] in [[Melbourne]] kon die Sowjetse nasionale sokkerspan die goue medalje verower. Die land se eerste sportkoerant, ''Sowetski Sport'', is op 20 Julie 1924 in Moskou gestig. Die Sowjetse Olimpiese Komitee is op 21 April 1951 gestig en die [[Internasionale Olimpiese Komitee]] (IOK) het dit op 7 Mei 1951 erken. Sowjetatlete se eerste Olimpiese Spele was in 1952 in [[Helsinki]]. Moskou, die destydse hoofstad van die Sowjetunie en die [[Russiese Sosialistiese Federale Sowjetrepubliek|Russiese SFSR]], het die [[Olimpiese Somerspele 1980]] gehuisves, wat deur talle, veral Westerse lande geboikot is. Die staatgeborgde "voltydse amateuratlete" van die [[Oosblok]]lande het gehelp om die ideologie van ware amateurs in die wiele te ry omdat dit die amateurs van die Weste wat hulleself gefinansier het, ’n agterstand gegee het. Die USSR het sportspanne ingeskryf wat in naam studente, soldate of beroepslui was, maar in werklikheid het die staat baie van hierdie mededingers betaal om voltyds te oefen.<ref>{{cite magazine|url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,976117-1,00.html|title=Traditions Pro Vs. Amateur|author=Benjamin, Daniel|magazine=Time|accessdate=18 Maart 2009|date=27 Julie 1992|archive-url=https://web.archive.org/web/20090902183140/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,976117-1,00.html|archive-date=2 September 2009|df=dmy-all}}</ref> Tog het die IOK gehou by die tradisionele reëls rakende amateursport.<ref>{{cite journal|last=Schantz|first=Otto|title=The Olympic Ideal and the Winter Games Attitudes Towards the Olympic Winter Games in Olympic Discourses—from Coubertin to Samaranch|publisher=Comité International Pierre De Coubertin|url=http://www.coubertin.ch/pdf/schantz.pdf|accessdate=13 September 2008|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130505052232/http://www.coubertin.ch/pdf/schantz.pdf|archivedate=5 Mei 2013|df=}}</ref> == Verwysings == {{Verwysings|3}} == Bibliografie == {{refbegin|3}} * {{cite book |last1=Ambler |first1=John |last2=Shaw |first2=Denis J.B. |last3=Symons |first3=Leslie |title=Soviet and East European Transport Problems |publisher=Taylor & Francis |year=1985 |url=https://books.google.com/books?id=Rpg9AAAAIAAJ |isbn=978-0-7099-0557-8 }} * {{cite book |last=Comrie |first=Bernard |title=The Languages of the Soviet Union |publisher=Cambridge University Press (CUP) Archive |year=1981 |url=https://archive.org/details/languagesofsovie0000comr |url-access=registration |isbn=978-0-521-29877-3 }} * {{cite book |last1=Davies |first1=Robert |last2=Wheatcroft |first2=Stephen |title=The Industrialisation of Soviet Russia Volume 5: The Years of Hunger: Soviet Agriculture 1931–1933 |url=http://www.palgrave.com/us/book/9780333311073 |year=2004 |publisher=Palgrave Macmillan |isbn=978-0-230-23855-8 }} * {{cite book |title=The Life of Lenin |last=Fischer |first=Louis |year=1964 |publisher=Weidenfeld and Nicolson |location=Londen}} * {{cite web |last1=Fischer |first1=Stanley |last2=Easterly |first2=William |title=The Soviet Economic Decline, Historical and Republican Data |publisher=World Bank |year=1994 |url=http://www-wds.worldbank.org/external/default/WDSContentServer/IW3P/IB/1994/04/01/000009265_3961006063138/Rendered/PDF/multi0page.pdf |access-date=23 October 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110301162126/http://www-wds.worldbank.org/external/default/WDSContentServer/IW3P/IB/1994/04/01/000009265_3961006063138/Rendered/PDF/multi0page.pdf |archive-date=1 March 2011 |url-status=live }} * {{cite book |last=Goldstein |first=Erik |date=2013 |title=The First World War Peace Settlements, 1919–1925 |location=Londen |publisher=Routledge |isbn=978-1-31-7883-678}} * {{cite book |last=Janz |first=Denis |title=World Christianity and Marxism |location=New York |publisher=Oxford University Press |year=1998 |url=https://books.google.com/books?id=EUVwrcnXwBsC |isbn=978-0-19-511944-2 }} * {{cite book |last=Lane |first=David Stuart |title=Soviet Society under Perestroika |publisher=Routledge |year=1992 |url=https://books.google.com/books?id=rcXafOqyxgQC |isbn=978-0-415-07600-5 }} * {{cite book |last=Lee |first=Stephen J. |year=2003 |title=Lenin and Revolutionary Russia |location=Londen |publisher=Routledge |isbn=978-0-415-28718-0}} * {{cite book |last=Leggett |first=George |title=The Cheka: Lenin's Political Police |location=Oxford |publisher=Oxford University Press |year=1981 |isbn=978-0-19-822552-2 |url-access=registration |url=https://archive.org/details/chekaleninspolit0000legg }} * {{cite book |title=Lenin's Last Struggle |last=Lewin |first=Moshe |year=1969 |publisher=Faber and Faber |location=Londen |translator-last=Sheridan Smith |translator-first=A.M.}} * {{cite book |last1=Pons |first1=Silvio |last2=Service |first2=Robert|title=A Dictionary of 20th-Century Communism |publisher=Princeton University Press |year=2010 |isbn=978-1-4008-3452-5}} * {{cite book |last=Rayfield |first=Donald |title=Stalin and His Hangmen: An Authoritative Portrait of a Tyrant and Those Who Served Him |publisher=Viking Press |year=2004 |isbn=978-0-375-75771-6 }} * {{cite book|last=Read |first=Christopher |title=From Tsar to Soviets |publisher=Taylor & Francis |year=2005 |isbn=978-1-135-36625-4}} * {{Cite book |last=Ryan |first=James |year=2012 |title=Lenin's Terror: The Ideological Origins of Early Soviet State Violence |location=Londen |publisher=Routledge |isbn=978-1138815681 |url=https://books.google.com/books?id=XJ6LAgAAQBAJ }} * {{cite book |title=Lenin: A Biography |last=Service |first=Robert|year=2000 |publisher=Macmillan |location=Londen |isbn=978-0-333-72625-9}} * {{cite book|last=Service|first=Robert|title=A History of Modern Russia from Nicholas II to Vladimir Putin |publisher=Harvard University Press |year=2005|isbn=978-0-674-01801-3}} * {{cite book |last=Simon |first=Gerard |title=Church, State, and Opposition in the U.S.S.R |location=Berkeley and Los Angeles |publisher=University of California Press |year=1974 |url=https://books.google.com/books?id=sTLc8H3b4vUC |isbn=978-0-520-02612-4 }} * {{cite book |title=Lenin: Life and Legacy |last=Volkogonov |first=Dmitri |year=1994 |translator-last=Shukman |translator-first=Harold |publisher=HarperCollins |location=Londen |isbn=978-0-00-255123-6}} * {{cite book |title=Lenin: The Practice and Theory of Revolution |last=White |first=James D. |year=2001 |series=European History in Perspective |publisher=Palgrave |location=Basingstoke, Engeland |isbn=978-0-333-72157-5}} * {{cite book |last=Wilson |first=David |title=The Demand for Energy in the Soviet Union |publisher=Taylor & Francis |year=1983 |url=https://books.google.com/books?id=1qgOAAAAQAAJ |isbn=978-0-7099-2704-4 }} * {{cite journal |url=http://sovietinfo.tripod.com/WCR-German_Soviet.pdf |title=The Scale and Nature of German and Soviet Repression and Mass Killings, 1930–45 |last=Wheatcroft |first=Stephen |year=1996 |volume=48 |issue=8 |pages=1319–1353 |journal=Europe-Asia Studies |jstor=152781 |doi=10.1080/09668139608412415 |access-date=18 September 2023 |archive-date=17 Julie 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110717103830/http://sovietinfo.tripod.com/WCR-German_Soviet.pdf |url-status=dead }} * {{cite book|last=Mccauley |first=Martin |title=The Rise and Fall of the Soviet Union |publisher=Taylor & Francis |year=2014 |isbn=978-1-317-86783-8}} {{refend}} == Skakels == * {{ru}} [http://www.maps-world.ru/usssr.htm Kaart van die USSR, grense, republieke en die grondgebied van die USSR] {{CommonsKategorie-inlyn|Soviet Union|Sowjetunie}} {{Wikt-inlyn|Sowjetunie}} {{vertaaluit| taalafk = en| il = Soviet Union}} {{Normdata}} {{Voorbladster}} [[Kategorie:Sowjetunie| ]] n9t1llsnoj1rnyr8asys9cl8xb0u7jm 0 6435 2813887 2735641 2025-06-18T14:46:54Z Rooiratel 90342 Interne skakel 2813887 wikitext text/x-wiki <!--{{voedingswaarde | kJ=1 | name = Rooibos | sodium_mg=3.42 | potassium_mg=2.37 | vitC_mg=7.5 | iron_mg=0.161 | magnesium_mg=1.210 | zinc_mg=0.128 | calcium_mg=0.870 | copper_mg=0.024 | fluoride_mg=0.085 | Manganese_mg=0.710 | source_usda=1 | note=Rooibos is high in antioxidants, low in tannin and free of oxalic acid and '''Caffeine Free'''}} --> {{Taksoboks | status = VU | status_system = IUCN3.1 | status_ref = <ref>{{en}} {{IUCN2008 |year=2008 |title=Aspalathus linearis |id=549 |downloaded=5 Februarie 2009}}</ref> | name = Rooibos | image = rooibos.jpg | image_width = 250px | image_caption = Rooibostee | regnum = [[Plantae]] | divisio = [[Magnoliophyta]] | classis = [[Magnoliopsida]] | ordo = [[Fabales]] | familia = [[Fabaceae]] | genus = ''[[Aspalathus]]'' | tribus = [[Crotalarieae]] | species = '''''A. linearis''''' | binomial = ''Aspalathus linearis'' | binomial_authority = ([[Nicolaas Laurens Burman|Burm.f.]]) R.Dahlgren, (1963) | synonyms = * ''Achyronia tenuifolia'' <small>(DC.) Kuntze</small> * ''Aspalathus cognata'' <small>C.Presl</small> * ''Aspalathus corymbosa'' <small>E.Mey.</small> * ''Aspalathus linearis subsp. pinifolia'' <small>([[Hermann Wilhelm Rudolf Marloth|Marloth]]) R.Dahlgren</small> * ''Aspalathus tenuifolia'' <small>DC.</small> * ''Borbonia pinifolia'' <small>Marloth</small> * ''Genista contaminata'' <small>Poir.</small> * ''Lebeckia candolleana'' <small>Walp.</small> * ''Lebeckia contaminata'' <small>DC.</small> * ''Lebeckia linearis'' <small>(Burm.f.) DC.</small> * ''Psoralea linearis'' <small>Burm.f.</small> * ''Rafnia filifolia'' <small>[[Christian Friedrich Ecklon|Eckl.]] ex Walp.</small> }} '''Rooibos''' (''Aspalathus linearis'') is 'n lid van die [[Fabaceae]]-familie plante, en word algemeen gebruik om [[kruietee]] van te maak. Dit behoort tot die ''[[Aspalathus]]'' plantgroep, wat bestaan uit meer as 200 [[spesie]]s wat in die [[Sederberg]]e van [[Suid-Afrika]] groei en [[Endemie (ekologie)|endemies]] daar is.<ref>https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:475647-1</ref> Die blare van die bos word geoes, gekneus en in die [[son]] gelaat om te [[oksidasie|oksideer]], waarna hulle hul kenmerkende [[rooi (kleur)|rooi]] [[kleur]] verkry. Hierdie produk word dan gekook of in water laat lê soos [[tee]], om 'n drankie te maak wat beide warm en koud geniet kan word. Die produk word ook gereeld as "rooi tee" bemark. Rooibostee staan ook bekend as ''naald-'', ''speld-'' of ''koopmanstee''.<ref>Verklarende Afrikaanse Woordeboek (Van Schaik). 1956- en 1992-uitgawe</ref> Rooibos het ook sy opwagting gemaak in gesondheids- en skoonheidsprodukte. Dit is wyd deur die antieke [[San]] van die streek gebruik. Dit is vry van [[kafeïen]] en bevat ''Aspalathin'', 'n geurstof wat gevind word in medisinale kruie wat gebruik word om vel- en sirkulasieprobleme mee te behandel. Rooibos het 'n besonder hoë vitamien C-inhoud van 15,7 mg per 100&nbsp;g. Dit het min [[tannien]] (sowat 4,4 persent teenoor die 12 persent in gewone tee). Tannien belemmer die absorpsie van minerale. Rooibostee bevat ook klein hoeveelhede [[fluoried]], [[kalsium]] en [[mangaan]]. Japannese navorsing oor die effekte van ''[[oligosakkaried]]e'', wat ook in Rooibos gevind word, dui aan dat hierdie stowwe die immuunstelsel help om virusinfeksies af te weer. Rooibos is ryk aan ''[[flavonoïd]]e'', [[antioksidant]]e wat die optrede van ''Superoksied Dismutase'' (S.O.D.) naboots deurdat hulle [[vrye radikaal|vry radikale]] verwyder. Ander voorgestelde voordele sluit in: * Anti-inflammatoriese en anti-allergiese eienskappe * verligting van [[hooikoors]], [[asma]] en [[allergie|allergieë]] * verligting van [[slapeloosheid]] en spanning * verligting van [[hardlywigheid]], [[maag]]krampe en [[koliek]] in klein kinders * verligting van velprobleme soos [[aknee]], [[ekseem]] en doekuitslag Navorsing oor die positiewe [[Gesondheidsvoordele van tee|gesondheidsvoordele van rooibos]] word deur die Suid-Afrikaanse Rooibosraad befonds en ondersoek deur navorsers soos [[Amanda Swart]] aan die [[Universiteit Stellenbosch]].<ref name="SABC">{{cite news| url=http://www.sabc.co.za/news/a/7040e98049300672a084a1423b398f00/South-African-rooibos-and-honey-bush-teas-could-fight-cancer-20150721| title=South African rooibos and honey-bush teas could fight cancer| date=21 Julie 2015| publisher=[[Suid-Afrikaanse Uitsaaikorporasie]]| archive-url=https://web.archive.org/web/20160816210022/http://www.sabc.co.za/news/a/7040e98049300672a084a1423b398f00/South-African-rooibos-and-honey-bush-teas-could-fight-cancer-20150721| archive-date=16 August 2016 |access-date=17 Desember 2020 |language=Engels}}</ref><ref name="Rooibos">{{cite web| url=https://sarooibos.co.za/women-in-science-honoured-for-their-contribution-to-rooibos/| title=Women in science honoured for their contributions to rooibos| publisher=South African Rooibos Council| date=7 Februarie 2020 |access-date=17 Desember 2020 |language=Engels}}</ref><ref name="news24">{{cite news| url=https://www.news24.com/news24/Archives/City-Press/R2m-for-rooibos-research-20150429| publisher=News 24| title=R2m for rooibos research| date=25 Januarie 2012 |access-date=17 Desember 2020 |language=Engels}}</ref> == Galery == <gallery> Lêer:Rooibos (Aspalathus linearis)PICT2813.JPG|Rooibosplant, [[Clanwilliam]], Suid-Afrika Lêer:Rooibos (Aspalathus linearis).jpg|Blomme aan 'n Rooibosplant, Clanwilliam, Suid-Afrika Lêer:Roibosch Trockenfeld.JPG|Rooibos-plaas in Clanwilliam, hier word Rooibos gedroog Lêer:Rooibos geschnitten.jpg|Rooibostee, gedroog en gesny Lêer:Rooibos tea 2.jpg|Rooibostee in 'n glas </gallery> == Verwysing == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn|Aspalathus linearis}} {{Wikispecies-inlyn|Aspalathus linearis}} {{Suid-Afrikaanse kookkuns|state=autocollapse}} {{Taksonbalk}} {{Normdata}} [[Kategorie:Aspalathus|linearis]] [[Kategorie:Kruie]] [[Kategorie:Medisinale plante]] [[Kategorie:Suid-Afrikaanse kookkuns]] [[Kategorie:Tee]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] jx2vzxezv8uzpzy4a8lv7aa9do1yhau 0 6452 2813904 2769013 2025-06-18T15:48:40Z AFM 21229 /* Bronne */ 2813904 wikitext text/x-wiki [[Lêer:Kogelberg Biosphere Reserve - city of Cape Town.JPG|duimnael|300px|Fynbos in die [[Kogelberg-natuurreservaat]].]] [[Lêer:Fynbos.jpg|duimnael|regs|300px|Fynbos naby [[Kaapstad]].]] '''Fynbos''' is 'n oorkoepelende naam vir die groot verskeidenheid [[plante]] in die [[Wes-Kaap]], [[Suid-Afrika]]. In die weste van hierdie gebied heers 'n winterreënvalklimaat soortgelyk aan dié van die [[Middellandse See]], en neerslae in die ooste word sonder 'n duidelike maksimum deur die jaar versprei. Gedurende warmer en droër periodes kom veldbrande gereeld voor, wat 'n belangrike element in die voortplanting van fynbos is: baie van die [[Saad|sade]] ontkiem slegs ná die intense hitte van 'n veldbrand. Die naam is afkomstig van die dun stamme van die [[struik]]e, wat ongeskik geag is om bouwerk mee te kon doen. In die meeste ander tale is die naam "fynbos" as [[leenwoord]] oorgeneem. == Verskeidenheid == Fynbos groei in 'n 100-200&nbsp;km breë kusstrook wat strek van [[Clanwilliam]] aan die weskus tot [[Port Elizabeth]] aan die suidooskus. Dit maak deel uit van die [[Kaapse floraryk]], die kleinste dog rykste floraryk van die wêreld se ses plantkoninkryke – vergelykbaar met byvoorbeeld Holarctis, wat die [[Noordelike Halfrond]] se nietropiese streke beslaan – en word ooreenkomstig die naam [[Capensis]] gegee. Fynbos bedek omtrent die helfte van die fisiese oppervlak van die Kaapse floraryk en maak omtrent 80% van die plantsoorte uit wat daar voorkom. In getalle beteken dit meer as 7&nbsp;000 varing- en blomplantsoorte (meer as die helfte hiervan [[endemies (ekologie)|endemies]]) op 'n oppervlakte van 46&nbsp;000&nbsp;km² (ter vergelyking: in [[Nederland]], met 'n landoppervlakte van 33&nbsp;000&nbsp;km², kom sowat 1&nbsp;400 plantsoorte voor, geen daarvan endemies nie). [[Tafelberg]], in [[Kaapstad]], huisves self 1&nbsp;470 [[spesie]]s — meer as die hele [[Verenigde Koninkryk]]. Die fynbos in die westelike deel van die streek is ook beduidend meer veelsoortig as in die oostelike deel. Die fynbosflora is ryk aan struikagtige hardblarige gewasse. [[Proteaceae|Protea]]s (''Proteaceae'') word veral deur baie soorte verteenwoordig en staan kenmerkend uit teen die landskap met hul handpalmgrootte-blomme wat deur [[voëls]] bestuif word. Heide of erikas (''[[Ericaceae]]'') word ewe goed verteenwoordig met meer as honderd soorte. Die grasverwante (''[[Restionaceae]]'') – slegs 'n klein hoeveelheid soorte kom buite die fynbosgebied voor – groei op natter plekke. Ongeveer 1&nbsp;400 [[geofiet]]e – waarvan 96 gladioolsoorte en 54 van die genus ''[[Lachenalia]]'' is – vorm ook deel van die fynbosflora. == Gebruik == [[Beeld:Rooibos_(Aspalathus_linearis)PICT2813.JPG|duimnael|280px|Die rooibosplant.]] Van ekonomiese belang is byvoorbeeld [[rooibos]] (''[[Aspalathus linearis]]'') en heuningbos (''[[Cyclopia]]''), wat op groot skaal verbou en geoes word in die gebied rondom die [[Sederberg]]. Beide rooibos- en [[heuningbostee]] (of bergtee) is belangrike uitvoerprodukte van hierdie streek. In baie streke met klimate soortgelyk aan dié van die Middellandse See word fynbosflora as sierplante gebruik (byvoorbeeld heelwat [[aalwyn]]e en [[geranium]]s), of in koeler streke as kas- of vensterbankplante. Veral in bloeityd is fynbos 'n gewilde aantrekking vir buitelandse toeriste, en dwarsdeur die jaar vorm die streek 'n belangrike ontspanningsgebied vir die groter gebied rondom [[Kaapstad]]. == Bewaring == Groot dele van die fynbosplantegroei is reeds verwoes as gevolg van die stedelike uitbreiding rondom Kaapstad, die uitbreiding van landbou-aktiwiteite en die verspreiding van [[Uitheemse plante|uitheemse plantsoorte]]. Talle plante van die fynboskoninkryk het reeds uitgesterf, en meer as 1&nbsp;000 spesies word bedreig. Die bewaring hiervan is 'n prioriteit en reservate is op die been gebring om dele van die plantegroei te bewaar, soos die [[Tsitsikamma Nasionale Park]]. Die voortdurende inbreuk wat op die fynbosgebied gemaak word, beklemtoon egter die feit dat nog baie gedoen moet word om die fynbosbioom te bewaar. Die bioom moenie net bewaar word omdat dit uniek is nie, maar ook omdat dit baie werk verskaf. Ekotoerisme moet aangemoedig word om die belang van fynbos te beklemtoon. Bewaringskorridors in stadsgebiede moet doelbewus bestuur word om seker te maak die verskeidenheid spesies fynbos bly vir die nageslag behoue. Die fynbosbioom verskaf ook werk aan brandweermanne omdat hulle die brande moet beheer en voorkom in gebiede waar fynbos voorkom. == Kaapse fynbos == [[Beeld:Cape_Fynbos_-_Gladiolus_alatus.jpg|duimnael|280px|Die blom van die ''Gladiolus alatus''.]] Kaapse fynbos is een van die wonders van die wêreld. Al is dit verreweg die kleinste van die wêreld se ses plantkoninkryke, is dit die tweede belangrikste vanweë sy groot verskeidenheid, met 9&nbsp;000 verskillende spesies wat oor 90&nbsp;000&nbsp;km² voorkom. Altesaam 6&nbsp;190 van hierdie spesies is eksklusief tot die Kaapse flora. Om die syfers in perspektief te plaas: die Britse Eilande is drie en 'n half maal groter as die fynbosgebied, maar het slegs 1&nbsp;500 spesies, waarvan slegs 20 [[endemies]] is. Dit was die vroeë Hollandse setlaars wat die harde plante van die kaap as ''fijnbosch'' beskryf het vanweë die dun blare van die struike. Vandag verwys die term "fynbos" na al die verskillende soorte plante soos proteas, erikas, rietgrasse en [[geofiet]]e (waaronder gladioli, lelies en orgideë) wat op die voedingsarme terreine met sterk winde en droë somers oorleef en die suidelike punt van [[Afrika]] kenmerk. Al kom dit lowerryk en groen voor, brand fynbos redelik maklik. Vure word dus beperk tot plekke wat as “veilig” aangedui is. Enkele van die grootste bedreigings vir fynbos is ontydige veldbrande, uitheemse plantegroei, onoordeelkundige oes en ontwikkeling. == Soorte plantegroei == Die twee hoofhabitats van fynbos is berge en die kusgebied, en binne hierdie gebiede kom kategorieë voor soos heide, protea-agtige, rietagtige en asteragtige fynbos. === Heidefynbos === Hierdie tipe veld is ook bekend as erika-agtige fynbos vanweë die oorheersing deur die familie [[Ericaceae]]. Heidefynbos kom voor op vlak, sanderige, suur grond wat besonder onvrugbaar is en word aangetref in vogtiger gebiede van natuurlike sypelgebiede en vleie aan steil, suidelike berghellings. Erikas gebruik swamme in 'n [[Simbiose|simbiotiese]] (wedersyds voordelige) verhouding om vogtigheid te absorbeer, en in ruil daarvoor voorsien hulle die swamme van suiker. Ander interessante plante in hierdie habitat is die bergblouklokkie, wat nou bedreig is; die vlamrooi [[Bredasdorplelie]], wat slegs op die [[Bredasdorpberge]] aangetref word, veral na vure; die groot [[Bakkiesblom|rooidisa]], wat in klam klowe in die [[Harold Porter Botaniese Tuin|Harold Porter]]-natuurreservaat groei; die oumakappie (''[[Pterygodium catholicum]]''), 'n orgidee wat gewoonlik 'n ryk olie afskei om sy bestuiwer ('n by) te lok; en die Kaapse of matrassewejaartjie, waarvan die groot, wit blomme eens gebruik is om matrasse te stop. === Protea-agtige fynbos === [[Beeld:Protea_cynaroides_flower.jpg|duimnael|260px|links|Die [[koningsprotea]].]] Proteas, wat 'n groot deel van die fynbosveld uitmaak, is gewoonlik groter as die omringende plante en het ’n diep wortelstelsel wat hulle help om aan die droër berghellings te oorleef. Baie spesies in die [[Proteaceae|proteafamilie]] het 'n beperkte verspreiding: [[Begrafnissuikerbos|langblaarsuikerbos]], ovaalblaar speldekussing en “knikkende” speldekussing kom net op vlak strande of sandsteen voor. Die protea is vernoem na die [[Griekse mitologie|Griekse]] god Proteus, wat sy voorkoms na wense kon verander. Lede van die proteafamilie neem ook 'n wye verskeidenheid vorme aan, van die tipiese leeragtige blaarprotea tot die keëldraende plante, [[speldekussings]] en delikate, veeragtige [[serruria]]s. Die spesie met die grootste blomknop is die [[Koningsprotea|konings]]- of reuseprotea, Suid-Afrika se nasionale blom, waarvan die blomknop in Mei, ’n deursnee van 30&nbsp;cm bereik. Elke proteablom is in werklikheid 'n blomknop wat as 'n hegpunt vir baie klein blomme dien, en werk soos 'n landingsplatform wat voëls na hul nektar aantrek. Net twee klein populasies van die [[vleiroos]] ''Orothamnus zeyheri'', die skaarsste protea, oorleef in hoë, ontoeganklike gebiede in die [[Kogelberg-natuurreservaat|Kogelberg]] en [[Kleinrivierberge]]. Die [[stinkblaarsuikerbos]] ''Protea susannae'', 'n tweede plaaslike soort proteaveld wat op diep, meer vrugbare sandveld voorkom, word veral bedreig as gevolg van indringing deur uitheemse [[rooikrans]] en [[Port Jackson (boom)|portjackson-wilgers]]. Die derde soort protea-agtige fynbos kom eksklusief voor op kalksteenuitlopers van die Bredasdorpformasie, van [[Gansbaai]] tot die [[Gouritsmond|Gouritsriviermond]], waar die grond sanderig, vlak en ryk aan organiese materiaal en [[stikstof]], maar onvrugbaar en dikwels tot klein slaggate in die [[kalksteen]] sypaadjies beperk is. Hierdie kalksteenfynbos tel so'n 110 spesies waarvan 42% plaaslike endemiese spesies is. Kalksteenfynbosspesies wat kommersieel geoes word, sluit in die [[astolbos]] ''Leucadendron meridianum'', die [[kruiphout]] ''Leucadendron muirii'', die [[basterkreupelhout]] ''Leucospermum patersonii'', die [[Bredasdorpstompie]] ''Mimetes saxatilis'' en die [[bredasdorpsuikerbos]] ''Protea obtusifolia''.<ref>{{cite journal|title=Limestone fynbos|authors= Jonkershoek Heydenrych, B., Burgers, C. and Cape Nature Conservation|journal=Veld & Flora|volume=80|issue=3|url=https://hdl.handle.net/10520/AJA00423203_1794}}</ref> === Rietveld === Soos die naam aandui, word rietagtige fynbos (rietveld) oorheers deur hoë lede van die rietfamilie en word dit geassosieer met seisoenale vleilande wat in die winter dikwels oorstroom word, maar in die somer droog is. Dit word gewoonlik aangetref in laagliggende gebiede, van alkaliese sand oor kalksteen tot suursand oor kleiagtige modder. ’n Groot deel van die natuurlike rietveld is reeds vernietig deur veranderings in die dreineringspatrone en ploegwerk. ’n Deel is ook in ’n groot mate geoes omdat dit ’n uitstekende [[Elegia tectorum|dekriet]] is. Die blaarlose, rietagtige struike vervang grasse, met vroulik en manlik blomme aan verskillende plante. === Asteragtige fynbos === Alhoewel hulle nie altyd soos die tipiese gesiggies (asters) van [[Namakwaland]] lyk nie, is sommige lede van die gesiggiefamilie 'n eienskap van hierdie soort fynbos, met die volgende karaktertrekke: * Elimfynbos. Hierdie plantegroei is om die dorp [[Elim, Wes-Kaap|Elim]] gesentreer en bevat baie klein, seldsame, inheemse protea-agtige struike wat deur 'n lae omslag van restioïdes gekenmerk word, terwyl lae, erika-agtige struike oorheersend is. Elimfynbos kom voor op droë, gruisagtige en relatief vrugbare grond. * Duinefynbos. Dit word aan sterk winde onderwerp en kom op kussand voor waar die grond meestal diep is en baie alkaliese stowwe bevat, met uitlopers van kalksteen. Duinefynbos bevat nie proteas nie, alhoewel riete en biesies voorkom. == Natuurlike fauna == === Herbivore === Min groot [[Herbivoor|herbivore]] kom in die fynbosbioom voor omdat die fynbos bestaan uit klein blare en baie takke met min voedingswaarde. Kleiner herbivore soos die [[grysbok]] kom in die fynbosbioom voor aangesien hulle aangepas het om die klein blare te kan vreet. 'n Hoë aanwas van herbivore kan lei tot die beskadiging van die fynbosbioom aangesien van die plante stadig groei weens grond- en klimaatstoestande. Die aanwas van herbivore word beperk deurdat plante hul oormaat koolstof verwerk om giftig te wees, asook deur meganiese beskerming soos dorings. Die vesel, waks en kurkstof van die fynbos maak dit moeilik vir herbivore om die fynbos te verteer. === Voëls en insekte === Sommige fynbosplante help diere deur koolstofryke nektar te vervaardig. Die hoë suikerinhoud lok verskillende diere en [[insek]]te, wat op hulle beurt weer bydra tot die [[bestuiwing]] van die plante. Insekte soos miere dra die sade van die fynbosplante na hul neste, waar dit veilig is teen brande en die geleentheid kry om te ontkiem. Die miere eet die omhulsel en los die sade sodat dit ontkiem. === Knaagdiere === [[Knaagdier]]e kom algemeen in fynbosgebiede voor. Sommige proteas is afhanklik van knaagdiere vir bestuiwing. Die diere word gelok deur die reuk van die plante en hul suikerryke nektar. Terwyl die knaagdier van die nektar drink, sal [[stuifmeel]] aan hul neuse klou en daarna na 'n ander plant oorgedra word. [[Molrot]]te eet die knolle van die fynbos, maar is versigtig omdat sommige knolle gifstowwe bevat wat die plant beskerm. Reptiele en amfibieë kom ook in fynbosgebiede voor; hulle maak jag op molrotte en molle. Ander reptiele wat in die gebied voorkom is die [[geometriese skilpad]], wat beskou word as die wêreld se tweede skaarsste skilpad, asook die [[bloukopkoggelmander]]. Die fynbosbioom bevat 'n unieke groep paddas wat slegs daar voorkom. Dit huisves meer as die helfte van Suid-Afrika se paddaspesies. Altesaam 29 van die paddasoorte word net in fynbosgebiede gevind, soos die [[mikropadda]], die [[Kaapse platanna]] en die [[Tafelbergse spookpadda]]. Laasgenoemde kom slegs in die snelvloeiende riviertjies op Tafelberg voor. === Karnivore === Alleenlopende katsoorte soos die [[luiperd]] en [[rooikat]] kom in die fynbosbioom voor; hulle jag klein herbivore. Die karnivore is ook aangepas om hoog te kan spring sodat hulle [[voëls]] uit die lug kan vang. == Natuurlike hulpbronne == Plantsoorte soos rooi- en heuningbos word op groot skaal verbou en geoes en is van ekonomiese belang. Beide rooi- en heuningbostee (bergtee) is belangrike uitvoerprodukte vir die streek waar dié plantsoorte groei. Blomoeste van die fynbos is verantwoordelik vir ’n nywerheid met ’n omset van meer as R50&nbsp;miljoen per jaar en verskaf werk aan meer as 15&nbsp;000 mense. === Rooibos === [[Rooibos]] se blare word geoes, gekneus en in die son laat lê om te oksideer, waarna hulle hul kenmerkende rooi kleur verkry. Hierdie produk word dan gekook of in water laat lê soos tee om 'n drankie te maak wat beide warm en koud geniet word. Die produk word ook gereeld as "rooi tee" bemark. Rooibos is veral belangrik in gesondheids- en skoonheidsprodukte. Rooibos is kafeïenvry en bevat 'n geurstof wat gevind word in medisinale kruie om vel- en sirkulasieprobleme mee te behandel. Rooibos het 'n besonder hoë [[vitamien C]]-inhoud en bevat min tannien. Japannese navorsing dui daarop dat rooibos stowwe bevat wat die immuunstelsel help om virusinfeksies af te weer. Ander voorgestelde voordele sluit in anti-inflammatoriese en anti-allergiese eienskappe, soos die verligting van: * Hooikoors, asma en allergieë * Slapeloosheid en spanning * Hardlywigheid, maagkrampe en koliek in klein kinders * Velprobleme soos aknee, ekseem en doekuitslag === Heide === [[Edmondia|Sewejaartjies]] is kommersieel belangrik vir die gedroogdeblomnywerheid. Kaapse of matrassewejaartjies se groot, wit blomme is eens gebruik om matrasse te stop. === Rietveld === Rietveld word geoes om ’n goeie dekriet vir dakke te maak. Die dekrietnywerheid se omset is R17&nbsp;miljoen per jaar. === Proteas === Proteas dra by tot werkskepping. Dit word geoes vir blommerangskikkings en baie toeriste kom elke jaar na hierdie unieke en pragtige blom kyk. Werk vir een mens word geskep deur elke tien toeriste wat die fynbosbioom besoek. == Bedreigings == [[Lêer:ProteasAfterFire.JPG|240px|regs|duimnael|Proteas na 'n veldbrand.]] Baie plante van die fynboskoninkryk het reeds uitgesterf en 1&nbsp;000 spesies word bedreig. Die meeste plante word verwoes as gevolg van stedelike uitbreiding rondom Kaapstad, die uitbreiding van landbou-aktiwiteite en die verspreiding van uitheemse plantesoorte. Menslike teenwoordigheid veroorsaak meer brande as wat goed is vir die bioom se voortbestaan. Indringerinsekte soos die witpoot- en Argentynse mier bedreig die fynbos omdat hulle nie net die omhulsel van sade eet soos inheemse miere nie, maar die sade in geheel verorber en die voortplanting van die fynbos beperk. Die swak bestuur en besoedeling van waterbronne en riviere kan ook die fynbosbioom beskadig. == Ekostreke == In die [[WWF]] se indeling word die fynbos (saam met die renosterveld) verdeel in 'n [[kusfynbos en -renosterveld]] (AT1202) en 'n [[bergfynbos en -renosterveld]] (AT1203) [[ekostreek]]. Die verskil is veral op hoogte gebaseer. Bo 300 meter groei 'n ander vegetasie. Die bergfynbos is baie beter beskerm en behou as die kusfynbos, wat dikwels deur landbou en stedelike ontwikkeling verdwyn het. == Trivia == * Die [[koningsprotea]] is die nasionale blom van [[Suid-Afrika]]. * Fynbos is 'n oeroue plantsoort wat gespaar is in die grootskaalse uitwissing wat in die Noordelike Halfrond voorgekom het tydens die [[Glasiale tyd|ystyd]] wat ongeveer 100&nbsp;000 jaar gelede plaasgevind het. Sommige van die plantspesies is meer as 60&nbsp;miljoen jaar oud. == Verwysings == {{Verwysings}} == Bronne == * Andrag, Rudolf en Theuns van Rensburg: Berge van die Boland. In: Omgewing RSA. Department van Omgewingsake. Deel 12, nr. 5, Mei 1985 * Vanaf "Kaapse fynbos" tot "Asteragtige fynbos" is 'n vertaling en aanpassing van die toerismeblad van die [http://www.ecoscape.org.za/index.php?dirname=html_docs_maps/05100fynbos Hangklip-Kleinmond-toerismeburo] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150602013112/http://www.ecoscape.org.za/index.php?dirname=html_docs_maps%2F05100fynbos |date= 2 Junie 2015 }}. Openbare materiaal, gebruik met verlof. * Vlok, J.H.J.: Fynbos weer gevestig. In: Conserva. Departement van Omgewingsake. Deel 2, nr. 4, Oktober 1987. ISSN 0258-3313 == Eksterne skakels == * [http://www.wcape.school.za/subject/biology/fynbos/ ''Western Cape School Network'' oor fynbos] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20041226012659/http://www.wcape.school.za/subject/biology/fynbos/ |date=26 Desember 2004 }} (in Engels) * [http://www.ecocam.com/natuur/Zuid-Afrika.html Natuur in Suid-Afrika met beskrywing van fynbos] (in Nederlands) * [http://protea.worldonline.co.za/ "Protea Atlas Project"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120908083518/http://protea.worldonline.co.za/ |date= 8 September 2012 }} (in Engels) het geweldige detail en pragtige beeldmateriaal. [http://protea.worldonline.co.za/afrikaan.htm Sien hier vir gedeeltelike Afrikaanse vertaling] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060418103438/http://protea.worldonline.co.za/afrikaan.htm |date=18 April 2006 }} {{Commons-kategorie inlyn|Fynbos}} {{Normdata}} [[Kategorie:Biome in Suid-Afrika]] [[Kategorie:Tafelberg]] 5erwml1lqciow2xcy3enn4rkrvqhogh 2813920 2813904 2025-06-18T16:16:05Z Aliwal2012 39067 /* Eksterne skakels */ 2813920 wikitext text/x-wiki [[Lêer:Kogelberg Biosphere Reserve - city of Cape Town.JPG|duimnael|300px|Fynbos in die [[Kogelberg-natuurreservaat]].]] [[Lêer:Fynbos.jpg|duimnael|regs|300px|Fynbos naby [[Kaapstad]].]] '''Fynbos''' is 'n oorkoepelende naam vir die groot verskeidenheid [[plante]] in die [[Wes-Kaap]], [[Suid-Afrika]]. In die weste van hierdie gebied heers 'n winterreënvalklimaat soortgelyk aan dié van die [[Middellandse See]], en neerslae in die ooste word sonder 'n duidelike maksimum deur die jaar versprei. Gedurende warmer en droër periodes kom veldbrande gereeld voor, wat 'n belangrike element in die voortplanting van fynbos is: baie van die [[Saad|sade]] ontkiem slegs ná die intense hitte van 'n veldbrand. Die naam is afkomstig van die dun stamme van die [[struik]]e, wat ongeskik geag is om bouwerk mee te kon doen. In die meeste ander tale is die naam "fynbos" as [[leenwoord]] oorgeneem. == Verskeidenheid == Fynbos groei in 'n 100-200&nbsp;km breë kusstrook wat strek van [[Clanwilliam]] aan die weskus tot [[Port Elizabeth]] aan die suidooskus. Dit maak deel uit van die [[Kaapse floraryk]], die kleinste dog rykste floraryk van die wêreld se ses plantkoninkryke – vergelykbaar met byvoorbeeld Holarctis, wat die [[Noordelike Halfrond]] se nietropiese streke beslaan – en word ooreenkomstig die naam [[Capensis]] gegee. Fynbos bedek omtrent die helfte van die fisiese oppervlak van die Kaapse floraryk en maak omtrent 80% van die plantsoorte uit wat daar voorkom. In getalle beteken dit meer as 7&nbsp;000 varing- en blomplantsoorte (meer as die helfte hiervan [[endemies (ekologie)|endemies]]) op 'n oppervlakte van 46&nbsp;000&nbsp;km² (ter vergelyking: in [[Nederland]], met 'n landoppervlakte van 33&nbsp;000&nbsp;km², kom sowat 1&nbsp;400 plantsoorte voor, geen daarvan endemies nie). [[Tafelberg]], in [[Kaapstad]], huisves self 1&nbsp;470 [[spesie]]s — meer as die hele [[Verenigde Koninkryk]]. Die fynbos in die westelike deel van die streek is ook beduidend meer veelsoortig as in die oostelike deel. Die fynbosflora is ryk aan struikagtige hardblarige gewasse. [[Proteaceae|Protea]]s (''Proteaceae'') word veral deur baie soorte verteenwoordig en staan kenmerkend uit teen die landskap met hul handpalmgrootte-blomme wat deur [[voëls]] bestuif word. Heide of erikas (''[[Ericaceae]]'') word ewe goed verteenwoordig met meer as honderd soorte. Die grasverwante (''[[Restionaceae]]'') – slegs 'n klein hoeveelheid soorte kom buite die fynbosgebied voor – groei op natter plekke. Ongeveer 1&nbsp;400 [[geofiet]]e – waarvan 96 gladioolsoorte en 54 van die genus ''[[Lachenalia]]'' is – vorm ook deel van die fynbosflora. == Gebruik == [[Beeld:Rooibos_(Aspalathus_linearis)PICT2813.JPG|duimnael|280px|Die rooibosplant.]] Van ekonomiese belang is byvoorbeeld [[rooibos]] (''[[Aspalathus linearis]]'') en heuningbos (''[[Cyclopia]]''), wat op groot skaal verbou en geoes word in die gebied rondom die [[Sederberg]]. Beide rooibos- en [[heuningbostee]] (of bergtee) is belangrike uitvoerprodukte van hierdie streek. In baie streke met klimate soortgelyk aan dié van die Middellandse See word fynbosflora as sierplante gebruik (byvoorbeeld heelwat [[aalwyn]]e en [[geranium]]s), of in koeler streke as kas- of vensterbankplante. Veral in bloeityd is fynbos 'n gewilde aantrekking vir buitelandse toeriste, en dwarsdeur die jaar vorm die streek 'n belangrike ontspanningsgebied vir die groter gebied rondom [[Kaapstad]]. == Bewaring == Groot dele van die fynbosplantegroei is reeds verwoes as gevolg van die stedelike uitbreiding rondom Kaapstad, die uitbreiding van landbou-aktiwiteite en die verspreiding van [[Uitheemse plante|uitheemse plantsoorte]]. Talle plante van die fynboskoninkryk het reeds uitgesterf, en meer as 1&nbsp;000 spesies word bedreig. Die bewaring hiervan is 'n prioriteit en reservate is op die been gebring om dele van die plantegroei te bewaar, soos die [[Tsitsikamma Nasionale Park]]. Die voortdurende inbreuk wat op die fynbosgebied gemaak word, beklemtoon egter die feit dat nog baie gedoen moet word om die fynbosbioom te bewaar. Die bioom moenie net bewaar word omdat dit uniek is nie, maar ook omdat dit baie werk verskaf. Ekotoerisme moet aangemoedig word om die belang van fynbos te beklemtoon. Bewaringskorridors in stadsgebiede moet doelbewus bestuur word om seker te maak die verskeidenheid spesies fynbos bly vir die nageslag behoue. Die fynbosbioom verskaf ook werk aan brandweermanne omdat hulle die brande moet beheer en voorkom in gebiede waar fynbos voorkom. == Kaapse fynbos == [[Beeld:Cape_Fynbos_-_Gladiolus_alatus.jpg|duimnael|280px|Die blom van die ''Gladiolus alatus''.]] Kaapse fynbos is een van die wonders van die wêreld. Al is dit verreweg die kleinste van die wêreld se ses plantkoninkryke, is dit die tweede belangrikste vanweë sy groot verskeidenheid, met 9&nbsp;000 verskillende spesies wat oor 90&nbsp;000&nbsp;km² voorkom. Altesaam 6&nbsp;190 van hierdie spesies is eksklusief tot die Kaapse flora. Om die syfers in perspektief te plaas: die Britse Eilande is drie en 'n half maal groter as die fynbosgebied, maar het slegs 1&nbsp;500 spesies, waarvan slegs 20 [[endemies]] is. Dit was die vroeë Hollandse setlaars wat die harde plante van die kaap as ''fijnbosch'' beskryf het vanweë die dun blare van die struike. Vandag verwys die term "fynbos" na al die verskillende soorte plante soos proteas, erikas, rietgrasse en [[geofiet]]e (waaronder gladioli, lelies en orgideë) wat op die voedingsarme terreine met sterk winde en droë somers oorleef en die suidelike punt van [[Afrika]] kenmerk. Al kom dit lowerryk en groen voor, brand fynbos redelik maklik. Vure word dus beperk tot plekke wat as “veilig” aangedui is. Enkele van die grootste bedreigings vir fynbos is ontydige veldbrande, uitheemse plantegroei, onoordeelkundige oes en ontwikkeling. == Soorte plantegroei == Die twee hoofhabitats van fynbos is berge en die kusgebied, en binne hierdie gebiede kom kategorieë voor soos heide, protea-agtige, rietagtige en asteragtige fynbos. === Heidefynbos === Hierdie tipe veld is ook bekend as erika-agtige fynbos vanweë die oorheersing deur die familie [[Ericaceae]]. Heidefynbos kom voor op vlak, sanderige, suur grond wat besonder onvrugbaar is en word aangetref in vogtiger gebiede van natuurlike sypelgebiede en vleie aan steil, suidelike berghellings. Erikas gebruik swamme in 'n [[Simbiose|simbiotiese]] (wedersyds voordelige) verhouding om vogtigheid te absorbeer, en in ruil daarvoor voorsien hulle die swamme van suiker. Ander interessante plante in hierdie habitat is die bergblouklokkie, wat nou bedreig is; die vlamrooi [[Bredasdorplelie]], wat slegs op die [[Bredasdorpberge]] aangetref word, veral na vure; die groot [[Bakkiesblom|rooidisa]], wat in klam klowe in die [[Harold Porter Botaniese Tuin|Harold Porter]]-natuurreservaat groei; die oumakappie (''[[Pterygodium catholicum]]''), 'n orgidee wat gewoonlik 'n ryk olie afskei om sy bestuiwer ('n by) te lok; en die Kaapse of matrassewejaartjie, waarvan die groot, wit blomme eens gebruik is om matrasse te stop. === Protea-agtige fynbos === [[Beeld:Protea_cynaroides_flower.jpg|duimnael|260px|links|Die [[koningsprotea]].]] Proteas, wat 'n groot deel van die fynbosveld uitmaak, is gewoonlik groter as die omringende plante en het ’n diep wortelstelsel wat hulle help om aan die droër berghellings te oorleef. Baie spesies in die [[Proteaceae|proteafamilie]] het 'n beperkte verspreiding: [[Begrafnissuikerbos|langblaarsuikerbos]], ovaalblaar speldekussing en “knikkende” speldekussing kom net op vlak strande of sandsteen voor. Die protea is vernoem na die [[Griekse mitologie|Griekse]] god Proteus, wat sy voorkoms na wense kon verander. Lede van die proteafamilie neem ook 'n wye verskeidenheid vorme aan, van die tipiese leeragtige blaarprotea tot die keëldraende plante, [[speldekussings]] en delikate, veeragtige [[serruria]]s. Die spesie met die grootste blomknop is die [[Koningsprotea|konings]]- of reuseprotea, Suid-Afrika se nasionale blom, waarvan die blomknop in Mei, ’n deursnee van 30&nbsp;cm bereik. Elke proteablom is in werklikheid 'n blomknop wat as 'n hegpunt vir baie klein blomme dien, en werk soos 'n landingsplatform wat voëls na hul nektar aantrek. Net twee klein populasies van die [[vleiroos]] ''Orothamnus zeyheri'', die skaarsste protea, oorleef in hoë, ontoeganklike gebiede in die [[Kogelberg-natuurreservaat|Kogelberg]] en [[Kleinrivierberge]]. Die [[stinkblaarsuikerbos]] ''Protea susannae'', 'n tweede plaaslike soort proteaveld wat op diep, meer vrugbare sandveld voorkom, word veral bedreig as gevolg van indringing deur uitheemse [[rooikrans]] en [[Port Jackson (boom)|portjackson-wilgers]]. Die derde soort protea-agtige fynbos kom eksklusief voor op kalksteenuitlopers van die Bredasdorpformasie, van [[Gansbaai]] tot die [[Gouritsmond|Gouritsriviermond]], waar die grond sanderig, vlak en ryk aan organiese materiaal en [[stikstof]], maar onvrugbaar en dikwels tot klein slaggate in die [[kalksteen]] sypaadjies beperk is. Hierdie kalksteenfynbos tel so'n 110 spesies waarvan 42% plaaslike endemiese spesies is. Kalksteenfynbosspesies wat kommersieel geoes word, sluit in die [[astolbos]] ''Leucadendron meridianum'', die [[kruiphout]] ''Leucadendron muirii'', die [[basterkreupelhout]] ''Leucospermum patersonii'', die [[Bredasdorpstompie]] ''Mimetes saxatilis'' en die [[bredasdorpsuikerbos]] ''Protea obtusifolia''.<ref>{{cite journal|title=Limestone fynbos|authors= Jonkershoek Heydenrych, B., Burgers, C. and Cape Nature Conservation|journal=Veld & Flora|volume=80|issue=3|url=https://hdl.handle.net/10520/AJA00423203_1794}}</ref> === Rietveld === Soos die naam aandui, word rietagtige fynbos (rietveld) oorheers deur hoë lede van die rietfamilie en word dit geassosieer met seisoenale vleilande wat in die winter dikwels oorstroom word, maar in die somer droog is. Dit word gewoonlik aangetref in laagliggende gebiede, van alkaliese sand oor kalksteen tot suursand oor kleiagtige modder. ’n Groot deel van die natuurlike rietveld is reeds vernietig deur veranderings in die dreineringspatrone en ploegwerk. ’n Deel is ook in ’n groot mate geoes omdat dit ’n uitstekende [[Elegia tectorum|dekriet]] is. Die blaarlose, rietagtige struike vervang grasse, met vroulik en manlik blomme aan verskillende plante. === Asteragtige fynbos === Alhoewel hulle nie altyd soos die tipiese gesiggies (asters) van [[Namakwaland]] lyk nie, is sommige lede van die gesiggiefamilie 'n eienskap van hierdie soort fynbos, met die volgende karaktertrekke: * Elimfynbos. Hierdie plantegroei is om die dorp [[Elim, Wes-Kaap|Elim]] gesentreer en bevat baie klein, seldsame, inheemse protea-agtige struike wat deur 'n lae omslag van restioïdes gekenmerk word, terwyl lae, erika-agtige struike oorheersend is. Elimfynbos kom voor op droë, gruisagtige en relatief vrugbare grond. * Duinefynbos. Dit word aan sterk winde onderwerp en kom op kussand voor waar die grond meestal diep is en baie alkaliese stowwe bevat, met uitlopers van kalksteen. Duinefynbos bevat nie proteas nie, alhoewel riete en biesies voorkom. == Natuurlike fauna == === Herbivore === Min groot [[Herbivoor|herbivore]] kom in die fynbosbioom voor omdat die fynbos bestaan uit klein blare en baie takke met min voedingswaarde. Kleiner herbivore soos die [[grysbok]] kom in die fynbosbioom voor aangesien hulle aangepas het om die klein blare te kan vreet. 'n Hoë aanwas van herbivore kan lei tot die beskadiging van die fynbosbioom aangesien van die plante stadig groei weens grond- en klimaatstoestande. Die aanwas van herbivore word beperk deurdat plante hul oormaat koolstof verwerk om giftig te wees, asook deur meganiese beskerming soos dorings. Die vesel, waks en kurkstof van die fynbos maak dit moeilik vir herbivore om die fynbos te verteer. === Voëls en insekte === Sommige fynbosplante help diere deur koolstofryke nektar te vervaardig. Die hoë suikerinhoud lok verskillende diere en [[insek]]te, wat op hulle beurt weer bydra tot die [[bestuiwing]] van die plante. Insekte soos miere dra die sade van die fynbosplante na hul neste, waar dit veilig is teen brande en die geleentheid kry om te ontkiem. Die miere eet die omhulsel en los die sade sodat dit ontkiem. === Knaagdiere === [[Knaagdier]]e kom algemeen in fynbosgebiede voor. Sommige proteas is afhanklik van knaagdiere vir bestuiwing. Die diere word gelok deur die reuk van die plante en hul suikerryke nektar. Terwyl die knaagdier van die nektar drink, sal [[stuifmeel]] aan hul neuse klou en daarna na 'n ander plant oorgedra word. [[Molrot]]te eet die knolle van die fynbos, maar is versigtig omdat sommige knolle gifstowwe bevat wat die plant beskerm. Reptiele en amfibieë kom ook in fynbosgebiede voor; hulle maak jag op molrotte en molle. Ander reptiele wat in die gebied voorkom is die [[geometriese skilpad]], wat beskou word as die wêreld se tweede skaarsste skilpad, asook die [[bloukopkoggelmander]]. Die fynbosbioom bevat 'n unieke groep paddas wat slegs daar voorkom. Dit huisves meer as die helfte van Suid-Afrika se paddaspesies. Altesaam 29 van die paddasoorte word net in fynbosgebiede gevind, soos die [[mikropadda]], die [[Kaapse platanna]] en die [[Tafelbergse spookpadda]]. Laasgenoemde kom slegs in die snelvloeiende riviertjies op Tafelberg voor. === Karnivore === Alleenlopende katsoorte soos die [[luiperd]] en [[rooikat]] kom in die fynbosbioom voor; hulle jag klein herbivore. Die karnivore is ook aangepas om hoog te kan spring sodat hulle [[voëls]] uit die lug kan vang. == Natuurlike hulpbronne == Plantsoorte soos rooi- en heuningbos word op groot skaal verbou en geoes en is van ekonomiese belang. Beide rooi- en heuningbostee (bergtee) is belangrike uitvoerprodukte vir die streek waar dié plantsoorte groei. Blomoeste van die fynbos is verantwoordelik vir ’n nywerheid met ’n omset van meer as R50&nbsp;miljoen per jaar en verskaf werk aan meer as 15&nbsp;000 mense. === Rooibos === [[Rooibos]] se blare word geoes, gekneus en in die son laat lê om te oksideer, waarna hulle hul kenmerkende rooi kleur verkry. Hierdie produk word dan gekook of in water laat lê soos tee om 'n drankie te maak wat beide warm en koud geniet word. Die produk word ook gereeld as "rooi tee" bemark. Rooibos is veral belangrik in gesondheids- en skoonheidsprodukte. Rooibos is kafeïenvry en bevat 'n geurstof wat gevind word in medisinale kruie om vel- en sirkulasieprobleme mee te behandel. Rooibos het 'n besonder hoë [[vitamien C]]-inhoud en bevat min tannien. Japannese navorsing dui daarop dat rooibos stowwe bevat wat die immuunstelsel help om virusinfeksies af te weer. Ander voorgestelde voordele sluit in anti-inflammatoriese en anti-allergiese eienskappe, soos die verligting van: * Hooikoors, asma en allergieë * Slapeloosheid en spanning * Hardlywigheid, maagkrampe en koliek in klein kinders * Velprobleme soos aknee, ekseem en doekuitslag === Heide === [[Edmondia|Sewejaartjies]] is kommersieel belangrik vir die gedroogdeblomnywerheid. Kaapse of matrassewejaartjies se groot, wit blomme is eens gebruik om matrasse te stop. === Rietveld === Rietveld word geoes om ’n goeie dekriet vir dakke te maak. Die dekrietnywerheid se omset is R17&nbsp;miljoen per jaar. === Proteas === Proteas dra by tot werkskepping. Dit word geoes vir blommerangskikkings en baie toeriste kom elke jaar na hierdie unieke en pragtige blom kyk. Werk vir een mens word geskep deur elke tien toeriste wat die fynbosbioom besoek. == Bedreigings == [[Lêer:ProteasAfterFire.JPG|240px|regs|duimnael|Proteas na 'n veldbrand.]] Baie plante van die fynboskoninkryk het reeds uitgesterf en 1&nbsp;000 spesies word bedreig. Die meeste plante word verwoes as gevolg van stedelike uitbreiding rondom Kaapstad, die uitbreiding van landbou-aktiwiteite en die verspreiding van uitheemse plantesoorte. Menslike teenwoordigheid veroorsaak meer brande as wat goed is vir die bioom se voortbestaan. Indringerinsekte soos die witpoot- en Argentynse mier bedreig die fynbos omdat hulle nie net die omhulsel van sade eet soos inheemse miere nie, maar die sade in geheel verorber en die voortplanting van die fynbos beperk. Die swak bestuur en besoedeling van waterbronne en riviere kan ook die fynbosbioom beskadig. == Ekostreke == In die [[WWF]] se indeling word die fynbos (saam met die renosterveld) verdeel in 'n [[kusfynbos en -renosterveld]] (AT1202) en 'n [[bergfynbos en -renosterveld]] (AT1203) [[ekostreek]]. Die verskil is veral op hoogte gebaseer. Bo 300 meter groei 'n ander vegetasie. Die bergfynbos is baie beter beskerm en behou as die kusfynbos, wat dikwels deur landbou en stedelike ontwikkeling verdwyn het. == Trivia == * Die [[koningsprotea]] is die nasionale blom van [[Suid-Afrika]]. * Fynbos is 'n oeroue plantsoort wat gespaar is in die grootskaalse uitwissing wat in die Noordelike Halfrond voorgekom het tydens die [[Glasiale tyd|ystyd]] wat ongeveer 100&nbsp;000 jaar gelede plaasgevind het. Sommige van die plantspesies is meer as 60&nbsp;miljoen jaar oud. == Verwysings == {{Verwysings}} == Bronne == * Andrag, Rudolf en Theuns van Rensburg: Berge van die Boland. In: Omgewing RSA. Department van Omgewingsake. Deel 12, nr. 5, Mei 1985 * Vanaf "Kaapse fynbos" tot "Asteragtige fynbos" is 'n vertaling en aanpassing van die toerismeblad van die [http://www.ecoscape.org.za/index.php?dirname=html_docs_maps/05100fynbos Hangklip-Kleinmond-toerismeburo] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150602013112/http://www.ecoscape.org.za/index.php?dirname=html_docs_maps%2F05100fynbos |date= 2 Junie 2015 }}. Openbare materiaal, gebruik met verlof. * Vlok, J.H.J.: Fynbos weer gevestig. In: Conserva. Departement van Omgewingsake. Deel 2, nr. 4, Oktober 1987. ISSN 0258-3313 == Eksterne skakels == * [http://www.wcape.school.za/subject/biology/fynbos/ ''Western Cape School Network'' oor fynbos] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20041226012659/http://www.wcape.school.za/subject/biology/fynbos/ |date=26 Desember 2004 }} (in Engels) * [http://www.ecocam.com/natuur/Zuid-Afrika.html Natuur in Suid-Afrika met beskrywing van fynbos] (in Nederlands) * [http://protea.worldonline.co.za/ "Protea Atlas Project"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120908083518/http://protea.worldonline.co.za/ |date= 8 September 2012 }} (in Engels) het uitgebreide detail en goeie beeldmateriaal. [http://protea.worldonline.co.za/afrikaan.htm Sien hier vir Afrikaanse vertaling] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060418103438/http://protea.worldonline.co.za/afrikaan.htm |date=18 April 2006 }} {{Commons-kategorie inlyn|Fynbos}} {{Normdata}} [[Kategorie:Biome in Suid-Afrika]] [[Kategorie:Tafelberg]] ra0gkb9fnesatvroi3wpf5lkcb7e7ep 0 7272 2814149 2740610 2025-06-19T09:15:04Z 78.174.55.43 2814149 wikitext text/x-wiki [[Lêer:Republicas mundiales.png|duimnael|Republieke in die wêreld:<br> '''<span style="color:#ff0000">Rooi</span>''': Presidensiële republieke, volledige presidensiële stelsel.<br> '''<span style="color:#008000">Groen</span>''': Presidensiële republieke, uitvoerende presidentskap gekoppel aan 'n parlement.<br> '''<span style="color:#9acd32">Olyf</span>''': Presidensiële republieke, semi-presidensiële stelsel.<br> '''<span style="color:#ffa000">Oranje</span>''': Parlementêre republieke.<br> '''<span style="color:#964b00">Bruin</span>''': Republieke waarvan die grondwette slegs aan 'n enkele party die reg gee om te regeer. ]] 'n '''Republiek''', in die mees basiese sin, is 'n staat waarin [[soewereiniteit]] uiteindelik vanaf ''die mense'' (hoe ook al gedefinieer) afkomstig is, eerder as vanuit 'n oorerflike of ander beginsel. Republieke is nie noodwendig [[Demokrasie|demokraties]] nie — byvoorbeeld, baie republieke se mag word onder [[diktatorskap]] uitgeoefen, of volledige burgerskap word nie gebied aan slawe, vrouens of mense van spesifieke ras of etniese afkoms nie — en nie alle demokratiese grondwette word as republieke geag nie — byvoorbeeld, daar word nooit na die [[Verenigde Koninkryk]], alhoewel demokraties in meeste van sy instellings en wetgewing is, as 'n republiek verwys nie, omdat dit 'n oorerflike [[staatshoof]] het, sowel as oorblywende oorerflike elemente in sy [[wetgewing]]. Die woord is afkomstig vanuit die [[Latyn]]se ''[[res publica]]'', of "publieke saak, ding" Hierdie term, soos die [[Grieks (taal)|Griekse]] ekwivalent ''politeia'', beteken fundamenteel die politieke organisasie van die samelewing in 'n algemene sin, en die gebruik van hierdie terme deur klassieke outeurs (soos die titel van [[Plato]] se ''[[Republiek (Plato)|Republiek]]'') behoort nie geneem te word as verwysings na enige spesifieke vorm van grondwet nie. == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn|Republic}} * {{Wikt-inlyn|republiek}} {{Normdata}} [[Kategorie:Regeringstelsels]] kgpifm2e8yz5iryduq5sf4d2hbek55z 0 11891 2814197 2776167 2025-06-19T10:33:04Z Greenman 8 /* Nasionale verkiesings */ 2024 2814197 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Politieke party | party_naam = Vryheidsfront Plus | afkorting = VF+ | party_logo = VF+ logo.png | logobeskrywing = | logo_onderskrif = | leier = [[Corné Mulder]] | slagspreuk = | gestig = [[4 Maart]] [[1994]] | ontbind = | samesmelting_van = | afgestig_van = | voorafgegaan = | samesmelting_met = | opgevolg = | nuusbrief = | hoofkwartiere = [[Pretoria]], [[Gauteng]], [[Suid-Afrika]] | studentevleuel = | jeugvleuel = VF+-Jeug | ideologie = [[Afrikanernasionalisme]]<br />Christelik Demokraties<br />Republikeins<br />Ekonomiese liberalisme | nasionaal = [[Orania Beweging]] | internasionaal = Organisasie vir Onverteenwoordigde Nasies en Volke (UNPO) | kleure = {{Kleurkas|#017F01}} Groen<br />{{Kleurkas|#FF6600}} Donkeroranje | webwerf = {{Amptelike URL}} }} Die '''Vryheidsfront Plus''' ('''VF+''') is ’n [[Suid-Afrika]]anse politieke party vanuit die [[Republiek|republikeinse]] tradisie wat daarop ingestel is om die belange van die [[Afrikaners]] te beskerm. Die huidige leier van die party is [[Corné Mulder]]. == Geskiedenis == Die Vryheidsfront is op [[4 Maart]] [[1994]] gestig. Die party het destyds besluit om deur deelname aan die demokratiese proses sy doelwitte van minderheidsregte en [[selfbeskikking]] na te jaag. ’n Grondwetlike wysiging kort voor die [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1994|algemene verkiesing van 1994]] het voorsiening gemaak vir ’n grondwetlike beginsel wat kulturele en etniese minderheidsgroepe in staat sou stel om hulle vir die bevordering van selfbeskikking binne die raamwerk van die grondwet te beywer. Dit het die weg gebaan vir die Vryheidfront se deelname in die eerste demokratiese verkiesings. In die [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1994|algemene verkiesing van 1994]] het die destydse Vryheidsfront onder die leierskap van Generaal [[Constand Viljoen]] 424&nbsp;555 stemme (2,2% van die nasionale stemme) gekry. Dit het aan die party nege lede in die eerste nasionale vergadering besorg. In die [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1999|algemene verkiesing van 1999]] het die steun van die party afgeneem tot 127&nbsp;217 (0,8% van die nasionale stemme). Na die [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2016|munisipale verkiesing van 2016]] het die VF+ nes ander kleiner partye met die groter [[Demokratiese Alliansie]] (DA) koalisies aangegaan om [[Stad Johannesburg Metropolitaanse Munisipaliteit|Johannesburg]], [[Stad Tshwane Metropolitaanse Munisipaliteit|Tshwane]] en verskeie ander munisipaliteite te bestuur. In 2018 is die Vryheidsfront Plus se hoofkantoor in Centurion na [[Pieter Mulder]] vernoem as erkenning vir sy bydrae tot die party.<ref>{{cite web |url=http://www.vfplus.org.za/media-releases/vf-plus-hoofkantoor-vernoem-na-voormalige-leier-dr-pieter-mulder |title=VF Plus-hoofkantoor vernoem na voormalige leier dr. Pieter Mulder |date=28 Augustus 2018 |last=Groenewald |first=Pieter |publisher=VF Plus |access-date=29 Augustus 2018 |language=af |archive-url=https://web.archive.org/web/20191009110049/https://www.vfplus.org.za/media-releases/vf-plus-hoofkantoor-vernoem-na-voormalige-leier-dr-pieter-mulder |archive-date=9 Oktober 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> == Samesmelting met die KP en AEB == [[Lêer:Verkiesingsplakkate 2014.jpg|duimnael|Plakkate tydens die [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2014]].]] In September [[2003]], kort voor die [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2004|2004-verkiesing]] het die [[Konserwatiewe Party]] (KP) en die [[Afrikaner Eenheidsbeweging]] (AEB) hulle aan die sy van die Vryheidsfront geskaar. Die Vryheidsfront sou sedertdien as die Vryheidsfront Plus bekend staan. In die [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2004|2004-verkiesing]] het die party se steun toegeneem tot 139&nbsp;465 stemme of 0,89% van die uitgebragte stemme. Dit het aan die party 4 lede in die [[Nasionale Vergadering van Suid-Afrika|Nasionale Vergadering]] en 1 lid in die [[Nasionale Raad van Provinsies]] besorg. Die party het ook verteenwoordiging in 5 van die 9 [[provinsiale wetgewers]]. Die Vryheidsfront Plus word ook nou verbind met die Afrikanergemeenskap van [[Orania]], wat die enigste dorp in Suid-Afrika is met ’n VF-[[burgemeester]], en is voorstanders van die Afrikaner-[[Volkstaat]]idee. Die Vryheidsfront Plus beywer hom daarvoor om die Afrikaner se stem op al die vlakke van regering te verteenwoordig. Die party kan dus nie staat maak op groot getalle stemme nie, omdat die Afrikaner ’n minderheid in Suid-Afrika is. Hulle strategie om resultate te lewer vir die Afrikaner berus eerder in die manier waarop hulle die regerende party nader. Die party poog ook meganismes buiten gewone politiek te gebruik om Afrikaners te bevoordeel. Dit word gedoen as deel van die party se strategie van “Meer as net opposisie”. ’n Voorbeeld hiervan is die webwerf SA Talent wat Suid-Afrikaners uitnodig om hulle kundigheid op ’n databasis te registreer as ’n alternatief vir die invoer van buitelanders om agteruitgang in die staatsdiens en munisipaliteite te verhoed. Kundige Suid-Afrikaners in Suid-Afrika en die buiteland word volgens die party tans weens regstellende aksie verhinder om dit te doen.<ref>{{af}} {{en}} [http://www.satalent.co.za/ SA talent], besoek op 16 Maart 2008</ref> Suksesse van die Vryheidsfront Plus sluit in ’n geding in die [[Hooggeregshof van Suid-Afrika]] om Suid-Afrikaners (waaronder baie Afrikaners) wat hulle in die buiteland bevind te laat stem. Die hof het in die VF+ se guns beslis en duisende Suid-Afrikaners het hul stemreg teruggekry en kon in die 2009- en 2014-verkiesings in die buiteland stem. == Lid van UNPO == Op internasionale gebied het die VF+ as organisasie wat die Afrikaner-minderheid verteenwoordig lidmaatskap gekry by [[UNPO]], die ''Unrepresented Nations and Peoples Organisation'', wat staatlose volke verteenwoordig. == Jeug == Die VF+ het ook ’n groeiende en baie aktiewe jeugvleuel onder leiding van Jan van Niekerk en beheer reeds vir ’n aantal jare die universiteitsrade van [[Universiteit van Pretoria|Pretoria]] en [[Universiteit van die Vrystaat|Bloemfontein]] en maak vordering by die universiteit van [[Noordwes-Universiteit|Potchefstroom]] asook by verskeie tegniese universiteite. Die politieke ideologie van die VF+ kan onder die volgende hoofpunte saamgevat word: * Beywering vir die beskerming en uitbou van Afrikaans en die bevordering van die belange van die Afrikaner * Die beywering vir Christelike waardes en die erkenning van die oppergesag van God Drie-enig soos in die Bybel geopenbaar. Dit maak die VF+ naas die [[Afrika Christen Demokratiese Party|ACDP]] die enigste Suid-Afrikaanse Party wat ’n uitgesproke christelike uitgangspunt het. * Die nastreef na afwenteling van mag na gemeenskappe toe en die daarstel van ’n federale of selfs konfederale beleid wat aan Suid-Afrika se diversiteit erkenning gee en die einddoel van ’n eie gebied vir die Afrikaner. * Streng wetstoepassing, bekamping van misdaad en die herinstelling van die doodstraf vir besonder ernstige misdade. * Erkenning van veeltaligheid in praktyk wat beteken dat daar voorsiening gemaak moet word vir skole en universiteite in ander tale (by name Afrikaans) behalwe slegs Engels. == Leiers == {| class="wikitable" |- ! Nr. ! Beeld ! Naam ! Termynaanvang ! Termyneinde ! Notas |- | '''1''' || [[Lêer:Constand Viljoen 1984.jpg|100px]] || [[Constand Viljoen]] || 1 Maart 1994 || 26 Junie 2001 || Hoof van die [[Suid-Afrikaanse Leër]] (1976–1980) <br /> Hoof van die [[Suid-Afrikaanse Weermag]] (1980–1985) |- | '''2''' || [[Lêer:SA Deputy Minister of Agriculture Pieter Mulder.jpg|80px]] || [[Pieter Mulder]] ||26 Junie 2001 || 12 November 2016 || Adjunkminister van Landbou, Bosbou en Visserye (2009–2014) |- |'''3''' || [[Lêer:PJ Groenewald.jpg|100px]] || [[Pieter Groenewald]] || 12 November 2016 || 22 Februarie 2025 || Lid van die [[Nasionale Vergadering van Suid-Afrika]] sedert 1994 |- |'''4''' || [[Lêer:Corne_Mulder.jpg|90px]] || [[Corné Mulder]] || 22 Februarie 2025 |Bekleër |} == Verkiesingsresultate == [[Lêer:South Africa national election 2019 winner by VD.svg|thumb|270px|right|Uitslae van die [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2019]] per stemdistrik. Die VF+ het dié in oranje gewen]] Hierdie tabelle toon die verkiesingsuitslae van die Vryheidsfront Plus sedert 1994 se nuwe bedeling in Suid-Afrika: === Nasionale verkiesings === [[Lêer:RSA 1994 VF.png|left|thumb|Uitslae vir die Vryheidsfront in die 1994-verkiesing]] {{Verkiesingstabel}} |----- bgcolor="#cccccc" ! '''Verkiesing''' ! '''Totale stemme''' ! '''%''' ! '''Setels''' ! '''+/—''' ! '''Regering''' |- | '''[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2024|2024]]''' | align="right" | {{verlies}} 218&nbsp;850 | align="right" | {{verlies}} 1,36 | 6 | align="right" | {{verlies}} 4 | align="center" style="background-color:#FFDDDD;" | <small>in opposisie</small> |- | '''[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2019|2019]]''' | align="right" | {{wins}} 414&nbsp;844 | align="right" | {{wins}} 2,38 | 10 | align="right" | {{wins}} 6 | align="center" style="background-color:#FFDDDD;" | <small>in opposisie</small> |- | '''[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2014|2014]]'''<ref name="IEC 2014 election results">{{cite web |title=2014 Nasionale en Provinsiale Verkiesingsuitslae – 2014 Nasionale en Provinsiale Verkiesingsuitslae |url=http://www.elections.org.za/resultsNPE2014/ |publisher=elections.org.za |access-date=13 Oktober 2016 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190915150213/http://www.elections.org.za/resultsNPE2014/ |archive-date=15 September 2019 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> | align="right" | {{wins}} 165&nbsp;715 | align="right" | {{wins}} 0,90 | align="right" | 4 | align="right" | {{bestendig}} ±0 | align="center" style="background-color:#FFDDDD;" | <small>in opposisie</small> |- | '''[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2009|2009]]''' | align="right" | {{wins}} 146&nbsp;796 | align="right" | {{verlies}} 0,83 | align="right" | 4 | align="right" | {{bestendig}} ±0 | align="center" style="background-color:#FFDDDD;" | <small>in opposisie<br/>een adjunkminister</small> |- | '''[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2004|2004]]''' | align="right" | {{wins}} 139&nbsp;465 | align="right" | {{wins}} 0,89 | align="right" | 4 | align="right" | {{wins}} 1 | align="center" style="background-color:#FFDDDD;" | <small>in opposisie</small> |- | '''[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1999|1999]]''' | align="right" | {{verlies}} 127&nbsp;217 | align="right" | {{verlies}} 0,80 | align="right" | 3 | align="right" | {{verlies}} 6 | align="center" style="background-color:#FFDDDD;" | <small>in opposisie</small> |- | '''[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1994|1994]]''' | align="right" | 424&nbsp;555 | align="right" | 2,17 | align="right" | 9 | align="right" | – | align="center" style="background-color:#FFDDDD;" | <small>in opposisie<br/>grootste opposisieparty, 1994-1996</small> |} === Provinsiale verkiesings === {{Verkiesingstabel}} |----- bgcolor="#cccccc" !rowspan="2"|Verkiesing !colspan="2" |[[Oos-Kaap]] !colspan="2" |[[Vrystaat]] !colspan="2" |[[Gauteng]] !colspan="2" |[[KwaZulu-Natal]] !colspan="2" |[[Limpopo]] !colspan="2" |[[Mpumalanga]] !colspan="2" |[[Noordwes]] !colspan="2" |[[Noord-Kaap]] !colspan="2" |[[Wes-Kaap]] |- |----- bgcolor="#cccccc" |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |- |'''[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2019|2019]]''' | align="right"|{{wins}} 0,58% | align="right"|{{wins}} 1/63 | align="right"|{{wins}} 3,96% | align="right"|{{bestendig}} 1/30 | align="right"|{{wins}} 3,56% | align="right"|{{wins}} 3/73 | align="right"|{{wins}} 0,31% | align="right"|{{bestendig}} 0/80 | align="right"|{{wins}} 1,42% | align="right"|{{wins}} 1/49 | align="right"|{{wins}} 2,43% | align="right"|{{wins}} 1/30 | align="right"|{{wins}} 4,32% | align="right"|{{wins}} 2/33 | align="right"|{{wins}} 2,68% | align="right"|{{wins}} 1/30 | align="right"|{{wins}} 1,56% | align="right"|{{wins}} 1/42 |- |'''[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2014|2014]]'''<ref name="IEC 2014 election results" /> | align="right"|{{wins}} 0,31% | align="right"|{{bestendig}} 0/63 | align="right"|{{wins}} 2,10% | align="right"|{{bestendig}} 1/30 | align="right"|{{verlies}} 1,20% | align="right"|{{bestendig}} 1/73 | align="right"|{{wins}} 0,20% | align="right"|{{bestendig}} 0/80 | align="right"|{{wins}} 0,69% | align="right"|{{bestendig}} 0/49 | align="right"|{{verlies}} 0,82% | align="right"|{{bestendig}} 0/30 | align="right"|{{verlies}} 1,72% | align="right"|{{wins}} 1/33 | align="right"|{{verlies}} 1,09% | align="right"|{{bestendig}} 0/30 | align="right"|{{wins}} 0,55% | align="right"|{{bestendig}} 0/42 |- |'''[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2009|2009]]''' | align="right"|{{verlies}} 0,20% | align="right"|{{bestendig}} 0/63 | align="right"|{{verlies}} 2,01% | align="right"|{{bestendig}} 1/30 | align="right"|{{wins}} 1,63% | align="right"|{{bestendig}} 1/73 | align="right"|{{verlies}} 0,17% | align="right"|{{bestendig}} 0/80 | align="right"|{{wins}} 0,61% | align="right"|{{bestendig}} 0/49 | align="right"|{{verlies}} 0,89% | align="right"|{{verlies}} 0/30 | align="right"|{{wins}} 1,81% | align="right"|{{verlies}} 0/33 | align="right"|{{verlies}} 1,24% | align="right"|{{verlies}} 0/30 | align="right"|{{verlies}} 0,43% | align="right"|{{bestendig}} 0/42 |- |'''[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2004|2004]]''' | align="right"|0,26% | align="right"|0/63 | align="right"|2,47% | align="right"|1/30 | align="right"|1,34% | align="right"|1/73 | align="right"|0,28% | align="right"|0/80 | align="right"|0,60% | align="right"|0/49 | align="right"|2,24% | align="right"|1/30 | align="right"|1,32% | align="right"|1/33 | align="right"|1,55% | align="right"|1/30 | align="right"|0,62% | align="right"|0/42 |} === Munisipale verkiesings === {{Verkiesingstabel}} |----- bgcolor="#cccccc" !Verkiesing !Stemme !% |- | '''[[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2021|2021]]''' | align="right" | {{wins}} 549&nbsp;349 | align="right" | {{wins}} 2,37% |- | '''[[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2016|2016]]'''<ref>{{cite web |url=http://www.elections.org.za/content/LGEPublicReports/402/Detailed%20Results/National.pdf |title=Results Summary – All Ballots |publisher=elections.org.za |access-date=13 Oktober 2016 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190619175129/https://www.elections.org.za/content/LGEPublicReports/402/Detailed%20Results/National.pdf |archive-date=19 Junie 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> | align="right" | {{wins}} 307&nbsp;549 | align="right" | {{wins}} 0,8% |- | '''[[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2011|2011]]''' | align="right" | {{verlies}} 153&nbsp;159 | align="right" | {{verlies}} 0,5% |- | '''[[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2006|2006]]''' | align="right" | 252&nbsp;253 | align="right" | {{wins}} 1% |- | '''[[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2000|2000]]''' | align="right" | | align="right" | {{verlies}} 0,1% |- | '''[[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 1995–96|1995–96]]''' | align="right" | 230&nbsp;845 | align="right" | 2,7% |} == Sien ook == * [[Lys van politieke partye in Suid-Afrika]] == Verwysings == {{Verwysings|2}} == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie|Freedom Front Plus|Vryheidsfront Plus}} * {{af}} [http://www.vfplus.org.za/ Amptelike webwerf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130126082135/http://www.vfplus.org.za/ |date=26 Januarie 2013 }} * {{af}} {{en}} [http://www.satalent.co.za/ SA Talent] {{Politieke partye in Suid-Afrika}} {{Normdata}} [[Kategorie:Vryheidsfront Plus| ]] p4i8s9337gzevskphia556bvidwege1 2814200 2814197 2025-06-19T10:34:25Z Greenman 8 /* Verkiesingsresultate */ Nasionale eenheidsvergadering 2814200 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Politieke party | party_naam = Vryheidsfront Plus | afkorting = VF+ | party_logo = VF+ logo.png | logobeskrywing = | logo_onderskrif = | leier = [[Corné Mulder]] | slagspreuk = | gestig = [[4 Maart]] [[1994]] | ontbind = | samesmelting_van = | afgestig_van = | voorafgegaan = | samesmelting_met = | opgevolg = | nuusbrief = | hoofkwartiere = [[Pretoria]], [[Gauteng]], [[Suid-Afrika]] | studentevleuel = | jeugvleuel = VF+-Jeug | ideologie = [[Afrikanernasionalisme]]<br />Christelik Demokraties<br />Republikeins<br />Ekonomiese liberalisme | nasionaal = [[Orania Beweging]] | internasionaal = Organisasie vir Onverteenwoordigde Nasies en Volke (UNPO) | kleure = {{Kleurkas|#017F01}} Groen<br />{{Kleurkas|#FF6600}} Donkeroranje | webwerf = {{Amptelike URL}} }} Die '''Vryheidsfront Plus''' ('''VF+''') is ’n [[Suid-Afrika]]anse politieke party vanuit die [[Republiek|republikeinse]] tradisie wat daarop ingestel is om die belange van die [[Afrikaners]] te beskerm. Die huidige leier van die party is [[Corné Mulder]]. == Geskiedenis == Die Vryheidsfront is op [[4 Maart]] [[1994]] gestig. Die party het destyds besluit om deur deelname aan die demokratiese proses sy doelwitte van minderheidsregte en [[selfbeskikking]] na te jaag. ’n Grondwetlike wysiging kort voor die [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1994|algemene verkiesing van 1994]] het voorsiening gemaak vir ’n grondwetlike beginsel wat kulturele en etniese minderheidsgroepe in staat sou stel om hulle vir die bevordering van selfbeskikking binne die raamwerk van die grondwet te beywer. Dit het die weg gebaan vir die Vryheidfront se deelname in die eerste demokratiese verkiesings. In die [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1994|algemene verkiesing van 1994]] het die destydse Vryheidsfront onder die leierskap van Generaal [[Constand Viljoen]] 424&nbsp;555 stemme (2,2% van die nasionale stemme) gekry. Dit het aan die party nege lede in die eerste nasionale vergadering besorg. In die [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1999|algemene verkiesing van 1999]] het die steun van die party afgeneem tot 127&nbsp;217 (0,8% van die nasionale stemme). Na die [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2016|munisipale verkiesing van 2016]] het die VF+ nes ander kleiner partye met die groter [[Demokratiese Alliansie]] (DA) koalisies aangegaan om [[Stad Johannesburg Metropolitaanse Munisipaliteit|Johannesburg]], [[Stad Tshwane Metropolitaanse Munisipaliteit|Tshwane]] en verskeie ander munisipaliteite te bestuur. In 2018 is die Vryheidsfront Plus se hoofkantoor in Centurion na [[Pieter Mulder]] vernoem as erkenning vir sy bydrae tot die party.<ref>{{cite web |url=http://www.vfplus.org.za/media-releases/vf-plus-hoofkantoor-vernoem-na-voormalige-leier-dr-pieter-mulder |title=VF Plus-hoofkantoor vernoem na voormalige leier dr. Pieter Mulder |date=28 Augustus 2018 |last=Groenewald |first=Pieter |publisher=VF Plus |access-date=29 Augustus 2018 |language=af |archive-url=https://web.archive.org/web/20191009110049/https://www.vfplus.org.za/media-releases/vf-plus-hoofkantoor-vernoem-na-voormalige-leier-dr-pieter-mulder |archive-date=9 Oktober 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> == Samesmelting met die KP en AEB == [[Lêer:Verkiesingsplakkate 2014.jpg|duimnael|Plakkate tydens die [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2014]].]] In September [[2003]], kort voor die [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2004|2004-verkiesing]] het die [[Konserwatiewe Party]] (KP) en die [[Afrikaner Eenheidsbeweging]] (AEB) hulle aan die sy van die Vryheidsfront geskaar. Die Vryheidsfront sou sedertdien as die Vryheidsfront Plus bekend staan. In die [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2004|2004-verkiesing]] het die party se steun toegeneem tot 139&nbsp;465 stemme of 0,89% van die uitgebragte stemme. Dit het aan die party 4 lede in die [[Nasionale Vergadering van Suid-Afrika|Nasionale Vergadering]] en 1 lid in die [[Nasionale Raad van Provinsies]] besorg. Die party het ook verteenwoordiging in 5 van die 9 [[provinsiale wetgewers]]. Die Vryheidsfront Plus word ook nou verbind met die Afrikanergemeenskap van [[Orania]], wat die enigste dorp in Suid-Afrika is met ’n VF-[[burgemeester]], en is voorstanders van die Afrikaner-[[Volkstaat]]idee. Die Vryheidsfront Plus beywer hom daarvoor om die Afrikaner se stem op al die vlakke van regering te verteenwoordig. Die party kan dus nie staat maak op groot getalle stemme nie, omdat die Afrikaner ’n minderheid in Suid-Afrika is. Hulle strategie om resultate te lewer vir die Afrikaner berus eerder in die manier waarop hulle die regerende party nader. Die party poog ook meganismes buiten gewone politiek te gebruik om Afrikaners te bevoordeel. Dit word gedoen as deel van die party se strategie van “Meer as net opposisie”. ’n Voorbeeld hiervan is die webwerf SA Talent wat Suid-Afrikaners uitnodig om hulle kundigheid op ’n databasis te registreer as ’n alternatief vir die invoer van buitelanders om agteruitgang in die staatsdiens en munisipaliteite te verhoed. Kundige Suid-Afrikaners in Suid-Afrika en die buiteland word volgens die party tans weens regstellende aksie verhinder om dit te doen.<ref>{{af}} {{en}} [http://www.satalent.co.za/ SA talent], besoek op 16 Maart 2008</ref> Suksesse van die Vryheidsfront Plus sluit in ’n geding in die [[Hooggeregshof van Suid-Afrika]] om Suid-Afrikaners (waaronder baie Afrikaners) wat hulle in die buiteland bevind te laat stem. Die hof het in die VF+ se guns beslis en duisende Suid-Afrikaners het hul stemreg teruggekry en kon in die 2009- en 2014-verkiesings in die buiteland stem. == Lid van UNPO == Op internasionale gebied het die VF+ as organisasie wat die Afrikaner-minderheid verteenwoordig lidmaatskap gekry by [[UNPO]], die ''Unrepresented Nations and Peoples Organisation'', wat staatlose volke verteenwoordig. == Jeug == Die VF+ het ook ’n groeiende en baie aktiewe jeugvleuel onder leiding van Jan van Niekerk en beheer reeds vir ’n aantal jare die universiteitsrade van [[Universiteit van Pretoria|Pretoria]] en [[Universiteit van die Vrystaat|Bloemfontein]] en maak vordering by die universiteit van [[Noordwes-Universiteit|Potchefstroom]] asook by verskeie tegniese universiteite. Die politieke ideologie van die VF+ kan onder die volgende hoofpunte saamgevat word: * Beywering vir die beskerming en uitbou van Afrikaans en die bevordering van die belange van die Afrikaner * Die beywering vir Christelike waardes en die erkenning van die oppergesag van God Drie-enig soos in die Bybel geopenbaar. Dit maak die VF+ naas die [[Afrika Christen Demokratiese Party|ACDP]] die enigste Suid-Afrikaanse Party wat ’n uitgesproke christelike uitgangspunt het. * Die nastreef na afwenteling van mag na gemeenskappe toe en die daarstel van ’n federale of selfs konfederale beleid wat aan Suid-Afrika se diversiteit erkenning gee en die einddoel van ’n eie gebied vir die Afrikaner. * Streng wetstoepassing, bekamping van misdaad en die herinstelling van die doodstraf vir besonder ernstige misdade. * Erkenning van veeltaligheid in praktyk wat beteken dat daar voorsiening gemaak moet word vir skole en universiteite in ander tale (by name Afrikaans) behalwe slegs Engels. == Leiers == {| class="wikitable" |- ! Nr. ! Beeld ! Naam ! Termynaanvang ! Termyneinde ! Notas |- | '''1''' || [[Lêer:Constand Viljoen 1984.jpg|100px]] || [[Constand Viljoen]] || 1 Maart 1994 || 26 Junie 2001 || Hoof van die [[Suid-Afrikaanse Leër]] (1976–1980) <br /> Hoof van die [[Suid-Afrikaanse Weermag]] (1980–1985) |- | '''2''' || [[Lêer:SA Deputy Minister of Agriculture Pieter Mulder.jpg|80px]] || [[Pieter Mulder]] ||26 Junie 2001 || 12 November 2016 || Adjunkminister van Landbou, Bosbou en Visserye (2009–2014) |- |'''3''' || [[Lêer:PJ Groenewald.jpg|100px]] || [[Pieter Groenewald]] || 12 November 2016 || 22 Februarie 2025 || Lid van die [[Nasionale Vergadering van Suid-Afrika]] sedert 1994 |- |'''4''' || [[Lêer:Corne_Mulder.jpg|90px]] || [[Corné Mulder]] || 22 Februarie 2025 |Bekleër |} == Verkiesingsresultate == [[Lêer:South Africa national election 2019 winner by VD.svg|thumb|270px|right|Uitslae van die [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2019]] per stemdistrik. Die VF+ het dié in oranje gewen]] Hierdie tabelle toon die verkiesingsuitslae van die Vryheidsfront Plus sedert 1994 se nuwe bedeling in Suid-Afrika: === Nasionale verkiesings === [[Lêer:RSA 1994 VF.png|left|thumb|Uitslae vir die Vryheidsfront in die 1994-verkiesing]] {{Verkiesingstabel}} |----- bgcolor="#cccccc" ! '''Verkiesing''' ! '''Totale stemme''' ! '''%''' ! '''Setels''' ! '''+/—''' ! '''Regering''' |- | '''[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2024|2024]]''' | align="right" | {{verlies}} 218&nbsp;850 | align="right" | {{verlies}} 1,36 | 6 | align="right" | {{verlies}} 4 | <small>Nasionale eenheidsvergadering</small> |- | '''[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2019|2019]]''' | align="right" | {{wins}} 414&nbsp;844 | align="right" | {{wins}} 2,38 | 10 | align="right" | {{wins}} 6 | align="center" style="background-color:#FFDDDD;" | <small>in opposisie</small> |- | '''[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2014|2014]]'''<ref name="IEC 2014 election results">{{cite web |title=2014 Nasionale en Provinsiale Verkiesingsuitslae – 2014 Nasionale en Provinsiale Verkiesingsuitslae |url=http://www.elections.org.za/resultsNPE2014/ |publisher=elections.org.za |access-date=13 Oktober 2016 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190915150213/http://www.elections.org.za/resultsNPE2014/ |archive-date=15 September 2019 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> | align="right" | {{wins}} 165&nbsp;715 | align="right" | {{wins}} 0,90 | align="right" | 4 | align="right" | {{bestendig}} ±0 | align="center" style="background-color:#FFDDDD;" | <small>in opposisie</small> |- | '''[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2009|2009]]''' | align="right" | {{wins}} 146&nbsp;796 | align="right" | {{verlies}} 0,83 | align="right" | 4 | align="right" | {{bestendig}} ±0 | align="center" style="background-color:#FFDDDD;" | <small>in opposisie<br/>een adjunkminister</small> |- | '''[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2004|2004]]''' | align="right" | {{wins}} 139&nbsp;465 | align="right" | {{wins}} 0,89 | align="right" | 4 | align="right" | {{wins}} 1 | align="center" style="background-color:#FFDDDD;" | <small>in opposisie</small> |- | '''[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1999|1999]]''' | align="right" | {{verlies}} 127&nbsp;217 | align="right" | {{verlies}} 0,80 | align="right" | 3 | align="right" | {{verlies}} 6 | align="center" style="background-color:#FFDDDD;" | <small>in opposisie</small> |- | '''[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1994|1994]]''' | align="right" | 424&nbsp;555 | align="right" | 2,17 | align="right" | 9 | align="right" | – | align="center" style="background-color:#FFDDDD;" | <small>in opposisie<br/>grootste opposisieparty, 1994-1996</small> |} === Provinsiale verkiesings === {{Verkiesingstabel}} |----- bgcolor="#cccccc" !rowspan="2"|Verkiesing !colspan="2" |[[Oos-Kaap]] !colspan="2" |[[Vrystaat]] !colspan="2" |[[Gauteng]] !colspan="2" |[[KwaZulu-Natal]] !colspan="2" |[[Limpopo]] !colspan="2" |[[Mpumalanga]] !colspan="2" |[[Noordwes]] !colspan="2" |[[Noord-Kaap]] !colspan="2" |[[Wes-Kaap]] |- |----- bgcolor="#cccccc" |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |- |'''[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2019|2019]]''' | align="right"|{{wins}} 0,58% | align="right"|{{wins}} 1/63 | align="right"|{{wins}} 3,96% | align="right"|{{bestendig}} 1/30 | align="right"|{{wins}} 3,56% | align="right"|{{wins}} 3/73 | align="right"|{{wins}} 0,31% | align="right"|{{bestendig}} 0/80 | align="right"|{{wins}} 1,42% | align="right"|{{wins}} 1/49 | align="right"|{{wins}} 2,43% | align="right"|{{wins}} 1/30 | align="right"|{{wins}} 4,32% | align="right"|{{wins}} 2/33 | align="right"|{{wins}} 2,68% | align="right"|{{wins}} 1/30 | align="right"|{{wins}} 1,56% | align="right"|{{wins}} 1/42 |- |'''[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2014|2014]]'''<ref name="IEC 2014 election results" /> | align="right"|{{wins}} 0,31% | align="right"|{{bestendig}} 0/63 | align="right"|{{wins}} 2,10% | align="right"|{{bestendig}} 1/30 | align="right"|{{verlies}} 1,20% | align="right"|{{bestendig}} 1/73 | align="right"|{{wins}} 0,20% | align="right"|{{bestendig}} 0/80 | align="right"|{{wins}} 0,69% | align="right"|{{bestendig}} 0/49 | align="right"|{{verlies}} 0,82% | align="right"|{{bestendig}} 0/30 | align="right"|{{verlies}} 1,72% | align="right"|{{wins}} 1/33 | align="right"|{{verlies}} 1,09% | align="right"|{{bestendig}} 0/30 | align="right"|{{wins}} 0,55% | align="right"|{{bestendig}} 0/42 |- |'''[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2009|2009]]''' | align="right"|{{verlies}} 0,20% | align="right"|{{bestendig}} 0/63 | align="right"|{{verlies}} 2,01% | align="right"|{{bestendig}} 1/30 | align="right"|{{wins}} 1,63% | align="right"|{{bestendig}} 1/73 | align="right"|{{verlies}} 0,17% | align="right"|{{bestendig}} 0/80 | align="right"|{{wins}} 0,61% | align="right"|{{bestendig}} 0/49 | align="right"|{{verlies}} 0,89% | align="right"|{{verlies}} 0/30 | align="right"|{{wins}} 1,81% | align="right"|{{verlies}} 0/33 | align="right"|{{verlies}} 1,24% | align="right"|{{verlies}} 0/30 | align="right"|{{verlies}} 0,43% | align="right"|{{bestendig}} 0/42 |- |'''[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2004|2004]]''' | align="right"|0,26% | align="right"|0/63 | align="right"|2,47% | align="right"|1/30 | align="right"|1,34% | align="right"|1/73 | align="right"|0,28% | align="right"|0/80 | align="right"|0,60% | align="right"|0/49 | align="right"|2,24% | align="right"|1/30 | align="right"|1,32% | align="right"|1/33 | align="right"|1,55% | align="right"|1/30 | align="right"|0,62% | align="right"|0/42 |} === Munisipale verkiesings === {{Verkiesingstabel}} |----- bgcolor="#cccccc" !Verkiesing !Stemme !% |- | '''[[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2021|2021]]''' | align="right" | {{wins}} 549&nbsp;349 | align="right" | {{wins}} 2,37% |- | '''[[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2016|2016]]'''<ref>{{cite web |url=http://www.elections.org.za/content/LGEPublicReports/402/Detailed%20Results/National.pdf |title=Results Summary – All Ballots |publisher=elections.org.za |access-date=13 Oktober 2016 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190619175129/https://www.elections.org.za/content/LGEPublicReports/402/Detailed%20Results/National.pdf |archive-date=19 Junie 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> | align="right" | {{wins}} 307&nbsp;549 | align="right" | {{wins}} 0,8% |- | '''[[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2011|2011]]''' | align="right" | {{verlies}} 153&nbsp;159 | align="right" | {{verlies}} 0,5% |- | '''[[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2006|2006]]''' | align="right" | 252&nbsp;253 | align="right" | {{wins}} 1% |- | '''[[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2000|2000]]''' | align="right" | | align="right" | {{verlies}} 0,1% |- | '''[[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 1995–96|1995–96]]''' | align="right" | 230&nbsp;845 | align="right" | 2,7% |} == Sien ook == * [[Lys van politieke partye in Suid-Afrika]] == Verwysings == {{Verwysings|2}} == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie|Freedom Front Plus|Vryheidsfront Plus}} * {{af}} [http://www.vfplus.org.za/ Amptelike webwerf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130126082135/http://www.vfplus.org.za/ |date=26 Januarie 2013 }} * {{af}} {{en}} [http://www.satalent.co.za/ SA Talent] {{Politieke partye in Suid-Afrika}} {{Normdata}} [[Kategorie:Vryheidsfront Plus| ]] 9y65hruvqasdhib4syr2z8hc93ioh1f 0 11901 2814166 2675784 2025-06-19T10:11:10Z Greenman 8 /* Nasionale Vergadering */ 2024 2814166 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Politieke party | party_naam = Demokratiese Alliansie | afkorting = DA | party_logo = Democratic Alliance (South Africa) logo 2008.png | logobeskrywing = | logo_onderskrif = Logo van die DA | leier = [[John Steenhuisen]] | slagspreuk = Een Nasie. Een Toekoms. | gestig = {{Geboortedatum en ouderdom|2000|6|24}} | ontbind = | samesmelting_van = | afgestig_van = | voorafgegaan = [[Demokratiese Party]] | samesmelting_met = | opgevolg = | nuusbrief = | hoofkwartiere = 2de Vloer, Theba Hosken-huis, Breda- en Mill-strate, [[Kaapstad]], [[Wes-Kaap]], [[Suid-Afrika]] | studentevleuel = Demokratiese Alliansie se Studente-organisasie | jeugvleuel = Demokratiese Alliansie Jeug | ideologie = [[Liberalisme|Liberaal]] | nasionaal = | internasionaal = Liberal International | kleure = {{Kleurkas|#005BA6}} [[Blou]] | webwerf = {{Amptelike URL}} }} Die '''Demokratiese Alliansie''' (DA) is 'n hoofstroom [[Suid-Afrika]]anse [[politieke party]] en die amptelike opposisie teenoor die regerende [[African National Congress]] (ANC) in die [[Parlement van Suid-Afrika]]. Die party is gevorm toe die [[Demokratiese Party]] 'n kortstondige alliansie met die [[Nuwe Nasionale Party]] betree het in 2000. Die DA regeer al die [[Wes-Kaapprovinsie]] sedert die 2009-verkiesing en die [[Stad Kaapstad Metropolitaanse Munisipaliteit]] sedert die 2006-verkiesing. Na die 2016-verkiesing het die party beheer van die [[Stad Johannesburg Metropolitaanse Munisipaliteit]], die [[Nelson Mandelabaai Metropolitaanse Munisipaliteit]], die [[Stad Tshwane Metropolitaanse Munisipaliteit]] en talle ander plaaslike munisipaliteite verky. Na die 2021-verkiesing het die party weer 'n meerderheid in die Stad Kaapstad gewen, alhoewel 'n kleiner meerderheid. Die party het koalisies gevorm met die [[Vryheidsfront Plus]], [[ActionSA]], [[Inkatha-Vryheidsparty]] en ander kleiner partye om die Stad Johannesburg Metropolitaanse Munisipaliteit, Stad Tshwane Metropolitaanse Munisipaliteit, Stad Ekurhuleni Metroplitaanse Munisipaliteit en ander plaaslike munisipaliteite te regeer. In April 2023 het die leier van die Demokratiese Alliansie (DA) [[John Steenhuisen]], met die oog op die vooruitsigte van 'n ANC/EFF nasionale koalisie, 'n beroep gedoen dat "eensdenkende" partye saamstaan om 'n "doemdag-koalisie" te voorkom.<ref>{{Cite web |title=DA to fight ANC-EFF ‘doomsday coalition’ |url=https://www.businesslive.co.za/bd/politics/2023-04-02-da-to-fight-anc-eff-doomsday-coalition/ |url-access=subscription |access-date=2023-08-01 |website=BusinessLIVE |language=en-ZA}}</ref> Op 17 Julie 2023 is die voorverkiesingsooreenkoms genaamd die [[Veelpartyhandves]] onderteken tussen die Demokratiese Alliansie (DA), [[Inkatha-Vryheidsparty]] (IVP), [[Vryheidsfront Plus]] (VF Plus), [[ActionSA]], [[Independent South African National Civic Organisation]] (ISANCO), [[United Independent Movement]] (UIM), en [[Spectrum National Party]] (SNP). Die handvesgroep het 108 uit die 400-setel Nasionale Vergadering gehou. == Geskiedenis == === Oorsprong === [[Lêer:Helen Suzman.jpg|duimnael|links|upright|[[Helen Suzman]] in 1959]] [[Lêer:Harry Schwarz white house portrait.jpg|duimnael|links|upright|[[Harry Schwarz]] in 1993]] Alhoewel die Demokratiese Alliansie in sy huidige vorm 'n relatiewe nuwe party is, kan sy wortels teruggespoor word na die [[Progressiewe Party]], wat gestig is in 1959 toe die liberale lede van die [[Verenigde Party]] wegbreek, omdat hulle nie kon saamstem oor die onvermoë van die VP om 'n alternatief tot die [[Nasionale Party]] se [[apartheid]]sbeleid te bied nie. Die PP het grondwetlike hervorming, 'n Handves van Regte, 'n onafhanklike [[wetgewer]] en die beweging na [[federalisme]] voorgestaan. Hierdie hervormingsvoorstelle het hand-aan-hand gegaan met die bevordering van 'n [[vryemark]]stelsel. In 1961 is slegs [[Helen Suzman]] verkies tot die parlement, en vir 13 jaar was sy die enigste opponent van die rassistiese diskriminasie en ander wanpraktyke van die apartheidregime se 'slegs-blankes' regering. Vanaf 1971 was [[Colin Eglin]] die leier van die party, sonder dat hy self 'n lid van die parlement was. In 1974 het die party ses setels in die Volksraad verower, met 'n sewende in die tussenverkiesing in [[Pinelands]] kort daarna. In 1975 het die party saamgesmelt met die [[Reformisteparty]], 'n party wat weggebreek het van die VP, om die [[Progressiewe Reformisteparty]] te vorm. Twee jaar later het nog lede wat weggebreek het van die VP die ''Komitee vir 'n Verenigde Opposisie'' gestig, wat daarna by die PRP aangesluit het om die [[Progressiewe Federale Party]] te vorm. Die PFP het hoofsaaklik steun verkry van liberale [[Engels]]sprekende [[blanke Suid-Afrikaners]], toegeskryf aan die feit dat Suid-Afrikaanse apartheidswette die lidmaatskap van politieke partye tot slegs blanke Suid-Afrikaners beperk het. Die PFP het swaar deurgeloop onder Nasionale Partyondersteuners en verregses, wat spottenderwys na die party se afkorting (PFP) as 'Packing for Perth' verwys het, met verwysing na immigrasie van wit Suid-Afrikaners na [[Australië]]. [[Frederik Van Zyl Slabbert]], PFP-leier sedert 1979, het bedank vanuit die parlement in 1986 omdat dit, volgens hom, irrelevant geraak het. Later het hy die [[Institute for Democratic Alternatives in South Africa]] (IDASA) gevorm. Hy het ook in Julie 1987 'n leidende rol gespeel in die ontmoeting tussen 'n groep [[Afrikaans]]sprekendes en die ANC (die sg. [[Dakar-beraad]]) in [[Dakar]]. Hy is opgevolg deur Colin Eglin. Die PFP se rol as die amptelike opposisie is oorgeneem deur die verregse [[Konserwatiewe Party]] nadat die PFP 'n groot nederlaag in die [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1987|parlementêre verkiesing van 6 Mei 1987]] gely het, waaraan slegs blankes kon deelneem. Die verkiesingsnederlaag het baie PFP-leiers die waarde van deelname in 'n parlement uitsluitlik vir blankes, laat bevraagteken. Sommige van die party se parlementslede het die party verlaat om by die [[Nasionale Demokratiese Beweging]] (NDM) aan te sluit. In 1987, kort voor die verkiesing, is die Onafhanklike Party (OP) van [[Denis Worrall]] ook gevorm, wat die liberale opposisie verder verdeel het. === Demokrasie === [[Lêer:TonyLeon.jpg|duimnael|upright|[[Tony Leon]] in 2005]] Na die verkiesing van 1988 het die nuwe PFP-leier [[Zach de Beer]] onderhandelinge met die [[Onafhanklike Party]] en die NDM voltrek en het die partye saamgesmelt om die [[Demokratiese Party]] te vorm in 1989. Die Demokratiese Party het voortgegaan om 33 setels in die verkiesing op 6 September 1989 te wen. Die DP het 'n belangrike rol gespeel in die onderhandelinge vir 'n tussentydse grondwet, wat die meeste van die oorspronklike progressiewe beginsels en ideale insluit. In die [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1994|1994 algemene verkiesing]], die eerste ná die afskaffing van apartheid, het die party slegs 1,7% van die stemme gewerf en slegs sewe setels in die parlement gewen. De Beer is opgevolg deur [[Tony Leon]], wat die beskerming van menseregte, federalisme en 'n vryemarkstelsel beklemtoon het. Die party se steun het toegeneem gedurende die [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1999|1999 algemene verkiesing]] nadat dit 9,6% van die stemme verwerf het, en 44 setels in die parlement gewen het, om sodoende die [[Nuwe Nasionale Party]] as die amptelike opposisie te vervang. Die DP het in 2000 'n alliansie met die NNP betree, om die Demokratiese Alliansie te vorm. Die baie kleiner [[Federale Alliansie]] het ook later saam met die DA gesmelt. Die DA het daarna die provinsiale regering van die Wes-Kaapprovinsie gevorm. Na die munisipale verkiesing van 2000 het die DA 52,3% van die stemme gewen in [[Kaapstad]], genoeg om die munisipale regering van die stad te vorm. Die DA het ook die munisipale regering van vele ander dorpe in die Wes-Kaap gevorm. Die brose alliansie het slegs gehou tot 2001, toe die NNP vanuit die alliansie onttrek om 'n nuwe alliansie met die [[African National Congress|ANC]] te vorm. Met die uittrede van sommige van die NNP-lede vanuit die Wes-Kaapse provinsiale regering, en van sommige van die NNP-stadsraadslede, het die DA sy greep oor die meeste van sy munisipale regerings in die Wes-Kaap verloor. [[Lêer:Helen Zille - one.jpg|duimnael|links|upright|[[Helen Zille]] in 2007]] Met die [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2004|algemene verkiesing van 2004]] het beide die DA en die ANC se steun toegeneem, ten koste van die ander opposisiepartye. Die DA het 12,4% van die stemme gewerf, en sodoende 50 setels in die parlement verseker. Die DA bly dus die tweede grootste politieke party in Suid-Afrika. By die [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2006|munisipale verkiesing van 2006]] het die DA 14,8% van die landswye stemme gekry, veral in die Wes-Kaap. [[Helen Zille]] het sodoende Kaapstad se tweede DA-burgemeester geword. In 2007 het Helen Zille vir Tony Leon as partyleier opgevolg. [[Lêer:Mmusi Maimane (cropped).jpg|duimnael|upright|[[Mmusi Maimane]] in 2011]] Tydens die [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2009|algemene verkiesing van 2009]] het die DA 16,7% van die stemme gewerf en sodoende 67 setels in die parlement verseker. In die Wes-Kaap het die DA 51,5% van die stemme gewerf en regeer sedertdien dié provinsie met Helen Zille as premier. Die Wes-Kaap het dus Suid-Afrika se enigste provinsie geword, wat nie deur die ANC regeer word nie. By die [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2011|munisipale verkiesing van 2011]] kon die DA 24% van die landswye stemme verower, veral in die Wes-Kaap. [[Patricia de Lille]] het Helen Zille as die Stad Kaapstad Metropolitaanse Munisipaliteit se burgemeester opgevolg. In die [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2014|algemene verkiesing van 2014]] het die DA 22,2% van die stemme gewerf en sodoende 89 setels in die parlement verseker. In die Wes-Kaap kon die DA sy getal setels verder uitbrei tot 26, nadat dié party 59,4% van die stemme gewerf het. In 2015 het [[Mmusi Maimane]] die DA sy eerste swart partyleier geword, nadat Helen Zille haarself nie vir 'n tweede ampstermyn beskikbaar gestel het nie. By die [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2016|munisipale verkiesing van 2016]] het die DA 26,9% van die landswye stemme verower. Die party het beheer van die [[Stad Johannesburg Metropolitaanse Munisipaliteit]], [[Stad Tshwane Metropolitaanse Munisipaliteit]], [[Nelson Mandelabaai Metropolitaanse Munisipaliteit]] en talle ander plaaslike munisipaliteite verkry. Die party het in 2018 beheer van Nelson Mandelabaai verloor. In die [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2019|algemene verkiesing van 2019]] het die party se steun tot 20,8% op nasionale vlak gedaal en sodoende 84 setels in die Nasionale Vergadering gewen. Die party het beheer van die Wes-Kaap behou, alhoewel hulle steun verloor het. Die party se premierskandidaat [[Alan Winde]] het vir Helen Zille opgevolg. Die daal in die party se steun het onsekerheid oor Maimane se leierskap veroorsaak. Nadat [[James Selfe]] sy bedanking as voorsitter van die federale raad aangekondig het, het Helen Zille haar kandidaatskap vir die pos verklaar. Sy is op 20 Oktober 2019 verkies. Die volgende dag het DA-lid [[Herman Mashaba]] sy bedanking as burgemeester van Johannesburg aangekondig en toe twee dae later het Maimane as partyleier en [[Athol Trollip]] as federale voorsitter bedank. [[Lêer:John Steenhuisen.png|links|duimnael|[[John Steenhuisen]]]] Die DA se hoofsweep in die Nasionale Vergadering [[John Steenhuisen]] het toe vir Maimane as leier van die party se parlementêre-koukus opgevolg. Steenhuisen is toe ook as tussentydse partyleier aangewys. Die party was van plan om nuwe leierskap by hul kongres in Mei 2020 te verkies, maar dit was weens die [[Covid-19-pandemie in Suid-Afrika]] uitgestel tot November 2020. Steenhuisen is vir 'n volle termyn as partyleier by die party se kongres verkies nadat hy vir Mbali Ntuli, 'n lid van die [[KwaZulu-Natalse Provinsiale Wetgewer]] geklop het. In Desember 2020 het die DA weer beheer van Nelson Mandelabaai verkry met die verkiesing van [[Nqaba Bhanga]] as burgemeester In die [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2021|munisipale verkiesing van 2021]] het die party se steun weereens gedaal tot net bo 21% van die stemme. Die DA het hul meerderhede op talle munisipale rade in die Wes-Kaap verloor maar wel beheer van die munisipaliteite behou met koalisies met kleiner partye. Die party het wel beheer van die [[Midvaal Plaaslike Munisipaliteit]] en die [[Kouga Plaaslike Munisipaliteit]] buite die Wes-Kaap behou sowel as beheer van die [[UMngeni Plaaslike Munisipaliteit]] gewen. [[Geordin Hill-Lewis]] het vir [[Dan Plato]] as burgemeester van Kaapstad opgevolg. Die party het vir die eerste keer beheer van die [[Ekurhuleni Metropolitaanse Munisipaliteit]] met [[Tania Campbell]] se onverwagse verkiesing as burgemeester sowel as weer beheer van die Stad Johannesburg verkry met [[Mpho Phalatse]] se verkiesing. In die Stad Tshwane is [[Randall Williams]] herverkies as [[Burgemeester van Tshwane|burgemeester]] wat beteken dat vir die eerste keer in Gautengse geskiedenis beheer die DA al drie van die metropolitaanse munisipaliteite in die provinsie. Aangesien die DA nie meerhede op enige van die Gautengse metropolitaanse rade gewen het het nie, moes die party koalisies met die [[Afrika Christen Demokratiese Party]], die [[Vryheidsfront Plus]], [[ActionSA]], die [[Inkatha-Vryheidsparty]] sowel as die [[Congress of the People]] gevorm om beheer van die metro's te behou. Die [[Patriotic Alliance]] het later deel geraak van die koalisie-ooreenkomste in die metro's. == Verkiesingsresultate == [[Lêer:South Africa national election 2014 DA vote by ward.svg|duimnael|Persentasie van stemme vir die DA in die 2014-verkiesing, volgens kiesafdelings. {{columns-list|2| {{sleutel|#eff3ff|0–20%}} {{sleutel|#bdd7e7|20–40%}} {{sleutel|#6baed6|40–60%}} {{sleutel|#3182bd|60–80%}} {{sleutel|#08519c|80–100%}}}}]] [[Lêer:South Africa national election 2009 DA vote by ward.svg|duimnael|Persentasie van stemme vir die DA in die 2009-verkiesing, volgens kiesafdelings. {{columns-list|2| {{sleutel|#eff3ff|0–20%}} {{sleutel|#bdd7e7|20–40%}} {{sleutel|#6baed6|40–60%}} {{sleutel|#3182bd|60–80%}} {{sleutel|#08519c|80–100%}}}}]] === Nasionale verkiesings === ==== Nasionale Vergadering ==== {{Hoofartikel|Nasionale Vergadering van Suid-Afrika}} {| class="wikitable" ! Verkiesing ! # van<br />algehele stemme ! % van<br />algehele stemme ! # van<br />algehele setels gewen ! +/– ! Regering |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1994|1994]] | 338&nbsp;426 | 1,43 | 7 / 400 | – | In opposisie |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1999|1999]] | 1&nbsp;527&nbsp;337 | 9,56 | 38 / 400 | {{wins}} 31 | Amptelike opposisie |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2004|2004]] | 1&nbsp;931&nbsp;201 | 12,37 | 50 / 400 | {{wins}} 12 | Amptelike opposisie |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2009|2009]] | 2&nbsp;945&nbsp;829 | 16,66 | 67 / 400 | {{wins}} 17 | Amptelike opposisie |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2014|2014]]<ref name="IEC 2014 election results">{{cite web |title=2014 National and Provincial Elections Results – 2014 National and Provincial Election Results |url=http://www.elections.org.za/resultsNPE2014/ |publisher=elections.org.za |access-date=7 Oktober 2016 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190915150213/http://www.elections.org.za/resultsNPE2014/ |archive-date=15 September 2019 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> | 4&nbsp;091&nbsp;584 | 22,23 | 89 / 400 | {{wins}} 22 | Amptelike opposisie |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2019|2019]]<ref name="FINAL RESULTS: This is how many MPs each party can send to Parliament">{{cite web |title=This is how many MPs each party can send to Parliament |url=https://www.news24.com/elections/news/live-vote-counting-nears-end-iec-set-to-announce-results-by-afternoon-20190511 |publisher=News24 |access-date=11 Mei 2019 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191108125950/https://www.news24.com/Elections/News/live-vote-counting-nears-end-iec-set-to-announce-results-by-afternoon-20190511 |archive-date=8 November 2019 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> | 3&nbsp;621&nbsp;188 | 20,77 | 84 / 400 | {{verlies}} 5 | Amptelike opposisie |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2024|2024]] | 3&nbsp;505&nbsp;735 | 21,81 | 87 / 400 | {{wins}} 3 | Nasionale eenheidsregering |} ==== Nasionale Raad van Provinsies ==== {{Hoofartikel|Nasionale Raad van Provinsies}} {| class="wikitable" ! Verkiesing ! # van<br />algehele setels gewen ! +/– ! Regering |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1994|1994]] | 3 / 90 | – | In opposisie |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1999|1999]] | 8 / 90 | {{wins}} 5 | Amptelike opposisie |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2004|2004]] | 12 / 90 | {{wins}} 4 | Amptelike opposisie |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2009|2009]] | 13 / 90 | {{wins}} 1 | Amptelike opposisie |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2014|2014]] | 20 / 90 | {{wins}} 7 | Amptelike opposisie |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2019|2019]] | 20 / 90 | {{bestendig}} | Amptelike opposisie |} === Provinsiale verkiesings === {| class="wikitable" style="font-size:90%" |- ---- bgcolor="#cccccc" !rowspan="2"|Verkiesing !colspan="2" |[[Oos-Kaap]] !colspan="2" |[[Vrystaat]] !colspan="2" |[[Gauteng]] !colspan="2" |[[KwaZulu-Natal]] !colspan="2" |[[Limpopo]] !colspan="2" |[[Mpumalanga]] !colspan="2" |[[Noordwes]] !colspan="2" |[[Noord-Kaap]] !colspan="2" |[[Wes-Kaap]] |- |----- bgcolor="#cccccc" |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |- |[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1994|1994]] | align="right"|2,05% | align="right"|1/56 | align="right"|0,57% | align="right"|0/30 | align="right"|5,32% | align="right"|5/86 | align="right"|2,15% | align="right"|2/81 | align="right"|0,21% | align="right"|0/40 | align="right"|0,56% | align="right"|0/30 | align="right"|0,50% | align="right"|0/30 | align="right"|1,87% | align="right"|1/30 | align="right"|6,64% | align="right"|3/42 |- |[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1999|1999]] | align="right"|6,29% | align="right"|4/63 | align="right"|5,33% | align="right"|2/30 | align="right"|17,95% | align="right"|13/73 | align="right"|8,16% | align="right"|7/80 | align="right"|1,42% | align="right"|1/49 | align="right"|4,48% | align="right"|1/30 | align="right"|3,26% | align="right"|1/30 | align="right"|4,77% | align="right"|1/30 | align="right"|11,91% | align="right"|5/42 |- |[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2004|2004]] | align="right"|7,34% | align="right"|5/63 | align="right"|8,47% | align="right"|3/30 | align="right"|20,78% | align="right"|15/73 | align="right"|8,35% | align="right"|7/80 | align="right"|3,59% | align="right"|2/49 | align="right"|6,94% | align="right"|2/30 | align="right"|5,00% | align="right"|2/33 | align="right"|11,08% | align="right"|3/30 | align="right"|27,11% | align="right"|12/42 |- |[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2009|2009]] | align="right"|9,99% | align="right"|6/63 | align="right"|11,60% | align="right"|3/30 | align="right"|21,86% | align="right"|16/73 | align="right"|9,15% | align="right"|7/80 | align="right"|3,48% | align="right"|2/49 | align="right"|7,49% | align="right"|2/30 | align="right"|8,25% | align="right"|3/33 | align="right"|12,57% | align="right"|4/30 | align="right"|51,46% | align="right"|22/42 |- |[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2014|2014]]<ref name="IEC 2014 election results" /> | align="right"|16,20% | align="right"|10/63 | align="right"|16,23% | align="right"|5/30 | align="right"|30,78% | align="right"|23/73 | align="right"|12,76% | align="right"|10/80 | align="right"|6,48% | align="right"|3/49 | align="right"|10,40% | align="right"|3/30 | align="right"|12,73% | align="right"|4/33 | align="right"|23,89% | align="right"|7/30 | align="right"|59,38% | align="right"|26/42 |- |[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2019|2019]]<ref name="FINAL RESULTS: This is how many MPs each party can send to Parliament" /> | align="right"|15,73% | align="right"|10/63 | align="right"|17,58% | align="right"|6/30 | align="right"|27,45% | align="right"|20/73 | align="right"|13,90% | align="right"|11/80 | align="right"|5,40% | align="right"|3/49 | align="right"|9,77% | align="right"|3/30 | align="right"|11,18% | align="right"|4/33 | align="right"|25,51% | align="right"|8/30 | align="right"|55,45% | align="right"|24/42 |} === Munisipale verkiesings === [[Lêer:DA 2011 Election Poster.jpg|duimnael|upright|DA-verkiesingsplak van 2011 wat [[Helen Zille]], [[Patricia de Lille]] en [[Lindiwe Mazibuko]] uitbeeld]] {| class="wikitable" |- ---- bgcolor="#cccccc" !Verkiesing !Stemme !% ! +/– |- | [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 1995–96|1995–96]] | align="right" | 302&nbsp;006 | align="right" | 3,48 | – |- | [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2000|2000]] | align="right" | Geen vrygestel | align="right" | 22,1 | {{wins}} 18,6 |- | [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2006|2006]] | align="right" | 3&nbsp;888&nbsp;780 | align="right" | 14,8 | {{verlies}} 7,3 |- | [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2011|2011]] | align="right" | 6&nbsp;393&nbsp;886 | align="right" | 23,9 | {{wins}} 9,1 |- | [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2016|2016]]<ref>{{cite web |url=http://www.elections.org.za/content/LGEPublicReports/402/Detailed%20Results/National.pdf |title=Results Summary – All Ballots |publisher=elections.org.za |access-date=7 Oktober 2016 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190619175129/https://www.elections.org.za/content/LGEPublicReports/402/Detailed%20Results/National.pdf |archive-date=19 Junie 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> | align="right" | 8&nbsp;033&nbsp;630 | align="right" | 26,9 | {{wins}} 3,0 |} == Partyleiers == * 2000–2007: [[Tony Leon]] * 2007–2015: [[Helen Zille]] * 2015–2019: [[Mmusi Maimane]] * sedert 2019: [[John Steenhuisen]] == Sien ook == * [[Lys van politieke partye in Suid-Afrika]] == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie|Democratic Alliance (South Africa)|Demokratiese Alliansie}} * {{en}} {{Amptelike webwerf|https://www.da.org.za}} * {{en}} {{Facebook|DemocraticAlliance}} * {{af}} {{Instagram|our_da}} * {{en}} {{Twitter|Our_DA}} * {{en}} {{cite web|url=https://www.britannica.com/topic/Democratic-Alliance-political-party-South-Africa|title=Democratic Alliance|publisher=[[Encyclopædia Britannica]]|accessdate=30 Oktober 2019}} {{SA Politieke Partye}} {{Normdata}} [[Kategorie:Demokratiese Alliansie| ]] [[Kategorie:Politieke organisasies in Suid-Afrika]] 0gyfcm3u6t39io2ibot9h8humijrx5w 2814168 2814166 2025-06-19T10:11:44Z Greenman 8 /* Nasionale Raad van Provinsies */ 2024 2814168 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Politieke party | party_naam = Demokratiese Alliansie | afkorting = DA | party_logo = Democratic Alliance (South Africa) logo 2008.png | logobeskrywing = | logo_onderskrif = Logo van die DA | leier = [[John Steenhuisen]] | slagspreuk = Een Nasie. Een Toekoms. | gestig = {{Geboortedatum en ouderdom|2000|6|24}} | ontbind = | samesmelting_van = | afgestig_van = | voorafgegaan = [[Demokratiese Party]] | samesmelting_met = | opgevolg = | nuusbrief = | hoofkwartiere = 2de Vloer, Theba Hosken-huis, Breda- en Mill-strate, [[Kaapstad]], [[Wes-Kaap]], [[Suid-Afrika]] | studentevleuel = Demokratiese Alliansie se Studente-organisasie | jeugvleuel = Demokratiese Alliansie Jeug | ideologie = [[Liberalisme|Liberaal]] | nasionaal = | internasionaal = Liberal International | kleure = {{Kleurkas|#005BA6}} [[Blou]] | webwerf = {{Amptelike URL}} }} Die '''Demokratiese Alliansie''' (DA) is 'n hoofstroom [[Suid-Afrika]]anse [[politieke party]] en die amptelike opposisie teenoor die regerende [[African National Congress]] (ANC) in die [[Parlement van Suid-Afrika]]. Die party is gevorm toe die [[Demokratiese Party]] 'n kortstondige alliansie met die [[Nuwe Nasionale Party]] betree het in 2000. Die DA regeer al die [[Wes-Kaapprovinsie]] sedert die 2009-verkiesing en die [[Stad Kaapstad Metropolitaanse Munisipaliteit]] sedert die 2006-verkiesing. Na die 2016-verkiesing het die party beheer van die [[Stad Johannesburg Metropolitaanse Munisipaliteit]], die [[Nelson Mandelabaai Metropolitaanse Munisipaliteit]], die [[Stad Tshwane Metropolitaanse Munisipaliteit]] en talle ander plaaslike munisipaliteite verky. Na die 2021-verkiesing het die party weer 'n meerderheid in die Stad Kaapstad gewen, alhoewel 'n kleiner meerderheid. Die party het koalisies gevorm met die [[Vryheidsfront Plus]], [[ActionSA]], [[Inkatha-Vryheidsparty]] en ander kleiner partye om die Stad Johannesburg Metropolitaanse Munisipaliteit, Stad Tshwane Metropolitaanse Munisipaliteit, Stad Ekurhuleni Metroplitaanse Munisipaliteit en ander plaaslike munisipaliteite te regeer. In April 2023 het die leier van die Demokratiese Alliansie (DA) [[John Steenhuisen]], met die oog op die vooruitsigte van 'n ANC/EFF nasionale koalisie, 'n beroep gedoen dat "eensdenkende" partye saamstaan om 'n "doemdag-koalisie" te voorkom.<ref>{{Cite web |title=DA to fight ANC-EFF ‘doomsday coalition’ |url=https://www.businesslive.co.za/bd/politics/2023-04-02-da-to-fight-anc-eff-doomsday-coalition/ |url-access=subscription |access-date=2023-08-01 |website=BusinessLIVE |language=en-ZA}}</ref> Op 17 Julie 2023 is die voorverkiesingsooreenkoms genaamd die [[Veelpartyhandves]] onderteken tussen die Demokratiese Alliansie (DA), [[Inkatha-Vryheidsparty]] (IVP), [[Vryheidsfront Plus]] (VF Plus), [[ActionSA]], [[Independent South African National Civic Organisation]] (ISANCO), [[United Independent Movement]] (UIM), en [[Spectrum National Party]] (SNP). Die handvesgroep het 108 uit die 400-setel Nasionale Vergadering gehou. == Geskiedenis == === Oorsprong === [[Lêer:Helen Suzman.jpg|duimnael|links|upright|[[Helen Suzman]] in 1959]] [[Lêer:Harry Schwarz white house portrait.jpg|duimnael|links|upright|[[Harry Schwarz]] in 1993]] Alhoewel die Demokratiese Alliansie in sy huidige vorm 'n relatiewe nuwe party is, kan sy wortels teruggespoor word na die [[Progressiewe Party]], wat gestig is in 1959 toe die liberale lede van die [[Verenigde Party]] wegbreek, omdat hulle nie kon saamstem oor die onvermoë van die VP om 'n alternatief tot die [[Nasionale Party]] se [[apartheid]]sbeleid te bied nie. Die PP het grondwetlike hervorming, 'n Handves van Regte, 'n onafhanklike [[wetgewer]] en die beweging na [[federalisme]] voorgestaan. Hierdie hervormingsvoorstelle het hand-aan-hand gegaan met die bevordering van 'n [[vryemark]]stelsel. In 1961 is slegs [[Helen Suzman]] verkies tot die parlement, en vir 13 jaar was sy die enigste opponent van die rassistiese diskriminasie en ander wanpraktyke van die apartheidregime se 'slegs-blankes' regering. Vanaf 1971 was [[Colin Eglin]] die leier van die party, sonder dat hy self 'n lid van die parlement was. In 1974 het die party ses setels in die Volksraad verower, met 'n sewende in die tussenverkiesing in [[Pinelands]] kort daarna. In 1975 het die party saamgesmelt met die [[Reformisteparty]], 'n party wat weggebreek het van die VP, om die [[Progressiewe Reformisteparty]] te vorm. Twee jaar later het nog lede wat weggebreek het van die VP die ''Komitee vir 'n Verenigde Opposisie'' gestig, wat daarna by die PRP aangesluit het om die [[Progressiewe Federale Party]] te vorm. Die PFP het hoofsaaklik steun verkry van liberale [[Engels]]sprekende [[blanke Suid-Afrikaners]], toegeskryf aan die feit dat Suid-Afrikaanse apartheidswette die lidmaatskap van politieke partye tot slegs blanke Suid-Afrikaners beperk het. Die PFP het swaar deurgeloop onder Nasionale Partyondersteuners en verregses, wat spottenderwys na die party se afkorting (PFP) as 'Packing for Perth' verwys het, met verwysing na immigrasie van wit Suid-Afrikaners na [[Australië]]. [[Frederik Van Zyl Slabbert]], PFP-leier sedert 1979, het bedank vanuit die parlement in 1986 omdat dit, volgens hom, irrelevant geraak het. Later het hy die [[Institute for Democratic Alternatives in South Africa]] (IDASA) gevorm. Hy het ook in Julie 1987 'n leidende rol gespeel in die ontmoeting tussen 'n groep [[Afrikaans]]sprekendes en die ANC (die sg. [[Dakar-beraad]]) in [[Dakar]]. Hy is opgevolg deur Colin Eglin. Die PFP se rol as die amptelike opposisie is oorgeneem deur die verregse [[Konserwatiewe Party]] nadat die PFP 'n groot nederlaag in die [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1987|parlementêre verkiesing van 6 Mei 1987]] gely het, waaraan slegs blankes kon deelneem. Die verkiesingsnederlaag het baie PFP-leiers die waarde van deelname in 'n parlement uitsluitlik vir blankes, laat bevraagteken. Sommige van die party se parlementslede het die party verlaat om by die [[Nasionale Demokratiese Beweging]] (NDM) aan te sluit. In 1987, kort voor die verkiesing, is die Onafhanklike Party (OP) van [[Denis Worrall]] ook gevorm, wat die liberale opposisie verder verdeel het. === Demokrasie === [[Lêer:TonyLeon.jpg|duimnael|upright|[[Tony Leon]] in 2005]] Na die verkiesing van 1988 het die nuwe PFP-leier [[Zach de Beer]] onderhandelinge met die [[Onafhanklike Party]] en die NDM voltrek en het die partye saamgesmelt om die [[Demokratiese Party]] te vorm in 1989. Die Demokratiese Party het voortgegaan om 33 setels in die verkiesing op 6 September 1989 te wen. Die DP het 'n belangrike rol gespeel in die onderhandelinge vir 'n tussentydse grondwet, wat die meeste van die oorspronklike progressiewe beginsels en ideale insluit. In die [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1994|1994 algemene verkiesing]], die eerste ná die afskaffing van apartheid, het die party slegs 1,7% van die stemme gewerf en slegs sewe setels in die parlement gewen. De Beer is opgevolg deur [[Tony Leon]], wat die beskerming van menseregte, federalisme en 'n vryemarkstelsel beklemtoon het. Die party se steun het toegeneem gedurende die [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1999|1999 algemene verkiesing]] nadat dit 9,6% van die stemme verwerf het, en 44 setels in die parlement gewen het, om sodoende die [[Nuwe Nasionale Party]] as die amptelike opposisie te vervang. Die DP het in 2000 'n alliansie met die NNP betree, om die Demokratiese Alliansie te vorm. Die baie kleiner [[Federale Alliansie]] het ook later saam met die DA gesmelt. Die DA het daarna die provinsiale regering van die Wes-Kaapprovinsie gevorm. Na die munisipale verkiesing van 2000 het die DA 52,3% van die stemme gewen in [[Kaapstad]], genoeg om die munisipale regering van die stad te vorm. Die DA het ook die munisipale regering van vele ander dorpe in die Wes-Kaap gevorm. Die brose alliansie het slegs gehou tot 2001, toe die NNP vanuit die alliansie onttrek om 'n nuwe alliansie met die [[African National Congress|ANC]] te vorm. Met die uittrede van sommige van die NNP-lede vanuit die Wes-Kaapse provinsiale regering, en van sommige van die NNP-stadsraadslede, het die DA sy greep oor die meeste van sy munisipale regerings in die Wes-Kaap verloor. [[Lêer:Helen Zille - one.jpg|duimnael|links|upright|[[Helen Zille]] in 2007]] Met die [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2004|algemene verkiesing van 2004]] het beide die DA en die ANC se steun toegeneem, ten koste van die ander opposisiepartye. Die DA het 12,4% van die stemme gewerf, en sodoende 50 setels in die parlement verseker. Die DA bly dus die tweede grootste politieke party in Suid-Afrika. By die [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2006|munisipale verkiesing van 2006]] het die DA 14,8% van die landswye stemme gekry, veral in die Wes-Kaap. [[Helen Zille]] het sodoende Kaapstad se tweede DA-burgemeester geword. In 2007 het Helen Zille vir Tony Leon as partyleier opgevolg. [[Lêer:Mmusi Maimane (cropped).jpg|duimnael|upright|[[Mmusi Maimane]] in 2011]] Tydens die [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2009|algemene verkiesing van 2009]] het die DA 16,7% van die stemme gewerf en sodoende 67 setels in die parlement verseker. In die Wes-Kaap het die DA 51,5% van die stemme gewerf en regeer sedertdien dié provinsie met Helen Zille as premier. Die Wes-Kaap het dus Suid-Afrika se enigste provinsie geword, wat nie deur die ANC regeer word nie. By die [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2011|munisipale verkiesing van 2011]] kon die DA 24% van die landswye stemme verower, veral in die Wes-Kaap. [[Patricia de Lille]] het Helen Zille as die Stad Kaapstad Metropolitaanse Munisipaliteit se burgemeester opgevolg. In die [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2014|algemene verkiesing van 2014]] het die DA 22,2% van die stemme gewerf en sodoende 89 setels in die parlement verseker. In die Wes-Kaap kon die DA sy getal setels verder uitbrei tot 26, nadat dié party 59,4% van die stemme gewerf het. In 2015 het [[Mmusi Maimane]] die DA sy eerste swart partyleier geword, nadat Helen Zille haarself nie vir 'n tweede ampstermyn beskikbaar gestel het nie. By die [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2016|munisipale verkiesing van 2016]] het die DA 26,9% van die landswye stemme verower. Die party het beheer van die [[Stad Johannesburg Metropolitaanse Munisipaliteit]], [[Stad Tshwane Metropolitaanse Munisipaliteit]], [[Nelson Mandelabaai Metropolitaanse Munisipaliteit]] en talle ander plaaslike munisipaliteite verkry. Die party het in 2018 beheer van Nelson Mandelabaai verloor. In die [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2019|algemene verkiesing van 2019]] het die party se steun tot 20,8% op nasionale vlak gedaal en sodoende 84 setels in die Nasionale Vergadering gewen. Die party het beheer van die Wes-Kaap behou, alhoewel hulle steun verloor het. Die party se premierskandidaat [[Alan Winde]] het vir Helen Zille opgevolg. Die daal in die party se steun het onsekerheid oor Maimane se leierskap veroorsaak. Nadat [[James Selfe]] sy bedanking as voorsitter van die federale raad aangekondig het, het Helen Zille haar kandidaatskap vir die pos verklaar. Sy is op 20 Oktober 2019 verkies. Die volgende dag het DA-lid [[Herman Mashaba]] sy bedanking as burgemeester van Johannesburg aangekondig en toe twee dae later het Maimane as partyleier en [[Athol Trollip]] as federale voorsitter bedank. [[Lêer:John Steenhuisen.png|links|duimnael|[[John Steenhuisen]]]] Die DA se hoofsweep in die Nasionale Vergadering [[John Steenhuisen]] het toe vir Maimane as leier van die party se parlementêre-koukus opgevolg. Steenhuisen is toe ook as tussentydse partyleier aangewys. Die party was van plan om nuwe leierskap by hul kongres in Mei 2020 te verkies, maar dit was weens die [[Covid-19-pandemie in Suid-Afrika]] uitgestel tot November 2020. Steenhuisen is vir 'n volle termyn as partyleier by die party se kongres verkies nadat hy vir Mbali Ntuli, 'n lid van die [[KwaZulu-Natalse Provinsiale Wetgewer]] geklop het. In Desember 2020 het die DA weer beheer van Nelson Mandelabaai verkry met die verkiesing van [[Nqaba Bhanga]] as burgemeester In die [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2021|munisipale verkiesing van 2021]] het die party se steun weereens gedaal tot net bo 21% van die stemme. Die DA het hul meerderhede op talle munisipale rade in die Wes-Kaap verloor maar wel beheer van die munisipaliteite behou met koalisies met kleiner partye. Die party het wel beheer van die [[Midvaal Plaaslike Munisipaliteit]] en die [[Kouga Plaaslike Munisipaliteit]] buite die Wes-Kaap behou sowel as beheer van die [[UMngeni Plaaslike Munisipaliteit]] gewen. [[Geordin Hill-Lewis]] het vir [[Dan Plato]] as burgemeester van Kaapstad opgevolg. Die party het vir die eerste keer beheer van die [[Ekurhuleni Metropolitaanse Munisipaliteit]] met [[Tania Campbell]] se onverwagse verkiesing as burgemeester sowel as weer beheer van die Stad Johannesburg verkry met [[Mpho Phalatse]] se verkiesing. In die Stad Tshwane is [[Randall Williams]] herverkies as [[Burgemeester van Tshwane|burgemeester]] wat beteken dat vir die eerste keer in Gautengse geskiedenis beheer die DA al drie van die metropolitaanse munisipaliteite in die provinsie. Aangesien die DA nie meerhede op enige van die Gautengse metropolitaanse rade gewen het het nie, moes die party koalisies met die [[Afrika Christen Demokratiese Party]], die [[Vryheidsfront Plus]], [[ActionSA]], die [[Inkatha-Vryheidsparty]] sowel as die [[Congress of the People]] gevorm om beheer van die metro's te behou. Die [[Patriotic Alliance]] het later deel geraak van die koalisie-ooreenkomste in die metro's. == Verkiesingsresultate == [[Lêer:South Africa national election 2014 DA vote by ward.svg|duimnael|Persentasie van stemme vir die DA in die 2014-verkiesing, volgens kiesafdelings. {{columns-list|2| {{sleutel|#eff3ff|0–20%}} {{sleutel|#bdd7e7|20–40%}} {{sleutel|#6baed6|40–60%}} {{sleutel|#3182bd|60–80%}} {{sleutel|#08519c|80–100%}}}}]] [[Lêer:South Africa national election 2009 DA vote by ward.svg|duimnael|Persentasie van stemme vir die DA in die 2009-verkiesing, volgens kiesafdelings. {{columns-list|2| {{sleutel|#eff3ff|0–20%}} {{sleutel|#bdd7e7|20–40%}} {{sleutel|#6baed6|40–60%}} {{sleutel|#3182bd|60–80%}} {{sleutel|#08519c|80–100%}}}}]] === Nasionale verkiesings === ==== Nasionale Vergadering ==== {{Hoofartikel|Nasionale Vergadering van Suid-Afrika}} {| class="wikitable" ! Verkiesing ! # van<br />algehele stemme ! % van<br />algehele stemme ! # van<br />algehele setels gewen ! +/– ! Regering |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1994|1994]] | 338&nbsp;426 | 1,43 | 7 / 400 | – | In opposisie |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1999|1999]] | 1&nbsp;527&nbsp;337 | 9,56 | 38 / 400 | {{wins}} 31 | Amptelike opposisie |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2004|2004]] | 1&nbsp;931&nbsp;201 | 12,37 | 50 / 400 | {{wins}} 12 | Amptelike opposisie |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2009|2009]] | 2&nbsp;945&nbsp;829 | 16,66 | 67 / 400 | {{wins}} 17 | Amptelike opposisie |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2014|2014]]<ref name="IEC 2014 election results">{{cite web |title=2014 National and Provincial Elections Results – 2014 National and Provincial Election Results |url=http://www.elections.org.za/resultsNPE2014/ |publisher=elections.org.za |access-date=7 Oktober 2016 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190915150213/http://www.elections.org.za/resultsNPE2014/ |archive-date=15 September 2019 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> | 4&nbsp;091&nbsp;584 | 22,23 | 89 / 400 | {{wins}} 22 | Amptelike opposisie |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2019|2019]]<ref name="FINAL RESULTS: This is how many MPs each party can send to Parliament">{{cite web |title=This is how many MPs each party can send to Parliament |url=https://www.news24.com/elections/news/live-vote-counting-nears-end-iec-set-to-announce-results-by-afternoon-20190511 |publisher=News24 |access-date=11 Mei 2019 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191108125950/https://www.news24.com/Elections/News/live-vote-counting-nears-end-iec-set-to-announce-results-by-afternoon-20190511 |archive-date=8 November 2019 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> | 3&nbsp;621&nbsp;188 | 20,77 | 84 / 400 | {{verlies}} 5 | Amptelike opposisie |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2024|2024]] | 3&nbsp;505&nbsp;735 | 21,81 | 87 / 400 | {{wins}} 3 | Nasionale eenheidsregering |} ==== Nasionale Raad van Provinsies ==== {{Hoofartikel|Nasionale Raad van Provinsies}} {| class="wikitable" ! Verkiesing ! # van<br />algehele setels gewen ! +/– ! Regering |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1994|1994]] | 3 / 90 | – | In opposisie |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1999|1999]] | 8 / 90 | {{wins}} 5 | Amptelike opposisie |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2004|2004]] | 12 / 90 | {{wins}} 4 | Amptelike opposisie |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2009|2009]] | 13 / 90 | {{wins}} 1 | Amptelike opposisie |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2014|2014]] | 20 / 90 | {{wins}} 7 | Amptelike opposisie |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2019|2019]] | 20 / 90 | {{bestendig}} | Amptelike opposisie |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2024|2024]] | 20 / 90 | {{bestendig}} | Amptelike opposisie |} === Provinsiale verkiesings === {| class="wikitable" style="font-size:90%" |- ---- bgcolor="#cccccc" !rowspan="2"|Verkiesing !colspan="2" |[[Oos-Kaap]] !colspan="2" |[[Vrystaat]] !colspan="2" |[[Gauteng]] !colspan="2" |[[KwaZulu-Natal]] !colspan="2" |[[Limpopo]] !colspan="2" |[[Mpumalanga]] !colspan="2" |[[Noordwes]] !colspan="2" |[[Noord-Kaap]] !colspan="2" |[[Wes-Kaap]] |- |----- bgcolor="#cccccc" |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |- |[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1994|1994]] | align="right"|2,05% | align="right"|1/56 | align="right"|0,57% | align="right"|0/30 | align="right"|5,32% | align="right"|5/86 | align="right"|2,15% | align="right"|2/81 | align="right"|0,21% | align="right"|0/40 | align="right"|0,56% | align="right"|0/30 | align="right"|0,50% | align="right"|0/30 | align="right"|1,87% | align="right"|1/30 | align="right"|6,64% | align="right"|3/42 |- |[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1999|1999]] | align="right"|6,29% | align="right"|4/63 | align="right"|5,33% | align="right"|2/30 | align="right"|17,95% | align="right"|13/73 | align="right"|8,16% | align="right"|7/80 | align="right"|1,42% | align="right"|1/49 | align="right"|4,48% | align="right"|1/30 | align="right"|3,26% | align="right"|1/30 | align="right"|4,77% | align="right"|1/30 | align="right"|11,91% | align="right"|5/42 |- |[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2004|2004]] | align="right"|7,34% | align="right"|5/63 | align="right"|8,47% | align="right"|3/30 | align="right"|20,78% | align="right"|15/73 | align="right"|8,35% | align="right"|7/80 | align="right"|3,59% | align="right"|2/49 | align="right"|6,94% | align="right"|2/30 | align="right"|5,00% | align="right"|2/33 | align="right"|11,08% | align="right"|3/30 | align="right"|27,11% | align="right"|12/42 |- |[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2009|2009]] | align="right"|9,99% | align="right"|6/63 | align="right"|11,60% | align="right"|3/30 | align="right"|21,86% | align="right"|16/73 | align="right"|9,15% | align="right"|7/80 | align="right"|3,48% | align="right"|2/49 | align="right"|7,49% | align="right"|2/30 | align="right"|8,25% | align="right"|3/33 | align="right"|12,57% | align="right"|4/30 | align="right"|51,46% | align="right"|22/42 |- |[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2014|2014]]<ref name="IEC 2014 election results" /> | align="right"|16,20% | align="right"|10/63 | align="right"|16,23% | align="right"|5/30 | align="right"|30,78% | align="right"|23/73 | align="right"|12,76% | align="right"|10/80 | align="right"|6,48% | align="right"|3/49 | align="right"|10,40% | align="right"|3/30 | align="right"|12,73% | align="right"|4/33 | align="right"|23,89% | align="right"|7/30 | align="right"|59,38% | align="right"|26/42 |- |[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2019|2019]]<ref name="FINAL RESULTS: This is how many MPs each party can send to Parliament" /> | align="right"|15,73% | align="right"|10/63 | align="right"|17,58% | align="right"|6/30 | align="right"|27,45% | align="right"|20/73 | align="right"|13,90% | align="right"|11/80 | align="right"|5,40% | align="right"|3/49 | align="right"|9,77% | align="right"|3/30 | align="right"|11,18% | align="right"|4/33 | align="right"|25,51% | align="right"|8/30 | align="right"|55,45% | align="right"|24/42 |} === Munisipale verkiesings === [[Lêer:DA 2011 Election Poster.jpg|duimnael|upright|DA-verkiesingsplak van 2011 wat [[Helen Zille]], [[Patricia de Lille]] en [[Lindiwe Mazibuko]] uitbeeld]] {| class="wikitable" |- ---- bgcolor="#cccccc" !Verkiesing !Stemme !% ! +/– |- | [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 1995–96|1995–96]] | align="right" | 302&nbsp;006 | align="right" | 3,48 | – |- | [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2000|2000]] | align="right" | Geen vrygestel | align="right" | 22,1 | {{wins}} 18,6 |- | [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2006|2006]] | align="right" | 3&nbsp;888&nbsp;780 | align="right" | 14,8 | {{verlies}} 7,3 |- | [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2011|2011]] | align="right" | 6&nbsp;393&nbsp;886 | align="right" | 23,9 | {{wins}} 9,1 |- | [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2016|2016]]<ref>{{cite web |url=http://www.elections.org.za/content/LGEPublicReports/402/Detailed%20Results/National.pdf |title=Results Summary – All Ballots |publisher=elections.org.za |access-date=7 Oktober 2016 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190619175129/https://www.elections.org.za/content/LGEPublicReports/402/Detailed%20Results/National.pdf |archive-date=19 Junie 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> | align="right" | 8&nbsp;033&nbsp;630 | align="right" | 26,9 | {{wins}} 3,0 |} == Partyleiers == * 2000–2007: [[Tony Leon]] * 2007–2015: [[Helen Zille]] * 2015–2019: [[Mmusi Maimane]] * sedert 2019: [[John Steenhuisen]] == Sien ook == * [[Lys van politieke partye in Suid-Afrika]] == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie|Democratic Alliance (South Africa)|Demokratiese Alliansie}} * {{en}} {{Amptelike webwerf|https://www.da.org.za}} * {{en}} {{Facebook|DemocraticAlliance}} * {{af}} {{Instagram|our_da}} * {{en}} {{Twitter|Our_DA}} * {{en}} {{cite web|url=https://www.britannica.com/topic/Democratic-Alliance-political-party-South-Africa|title=Democratic Alliance|publisher=[[Encyclopædia Britannica]]|accessdate=30 Oktober 2019}} {{SA Politieke Partye}} {{Normdata}} [[Kategorie:Demokratiese Alliansie| ]] [[Kategorie:Politieke organisasies in Suid-Afrika]] n6osszvw88qj7ubps99eg62cesxrfvt 2814178 2814168 2025-06-19T10:15:38Z Greenman 8 /* Provinsiale verkiesings */ 2024 2814178 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Politieke party | party_naam = Demokratiese Alliansie | afkorting = DA | party_logo = Democratic Alliance (South Africa) logo 2008.png | logobeskrywing = | logo_onderskrif = Logo van die DA | leier = [[John Steenhuisen]] | slagspreuk = Een Nasie. Een Toekoms. | gestig = {{Geboortedatum en ouderdom|2000|6|24}} | ontbind = | samesmelting_van = | afgestig_van = | voorafgegaan = [[Demokratiese Party]] | samesmelting_met = | opgevolg = | nuusbrief = | hoofkwartiere = 2de Vloer, Theba Hosken-huis, Breda- en Mill-strate, [[Kaapstad]], [[Wes-Kaap]], [[Suid-Afrika]] | studentevleuel = Demokratiese Alliansie se Studente-organisasie | jeugvleuel = Demokratiese Alliansie Jeug | ideologie = [[Liberalisme|Liberaal]] | nasionaal = | internasionaal = Liberal International | kleure = {{Kleurkas|#005BA6}} [[Blou]] | webwerf = {{Amptelike URL}} }} Die '''Demokratiese Alliansie''' (DA) is 'n hoofstroom [[Suid-Afrika]]anse [[politieke party]] en die amptelike opposisie teenoor die regerende [[African National Congress]] (ANC) in die [[Parlement van Suid-Afrika]]. Die party is gevorm toe die [[Demokratiese Party]] 'n kortstondige alliansie met die [[Nuwe Nasionale Party]] betree het in 2000. Die DA regeer al die [[Wes-Kaapprovinsie]] sedert die 2009-verkiesing en die [[Stad Kaapstad Metropolitaanse Munisipaliteit]] sedert die 2006-verkiesing. Na die 2016-verkiesing het die party beheer van die [[Stad Johannesburg Metropolitaanse Munisipaliteit]], die [[Nelson Mandelabaai Metropolitaanse Munisipaliteit]], die [[Stad Tshwane Metropolitaanse Munisipaliteit]] en talle ander plaaslike munisipaliteite verky. Na die 2021-verkiesing het die party weer 'n meerderheid in die Stad Kaapstad gewen, alhoewel 'n kleiner meerderheid. Die party het koalisies gevorm met die [[Vryheidsfront Plus]], [[ActionSA]], [[Inkatha-Vryheidsparty]] en ander kleiner partye om die Stad Johannesburg Metropolitaanse Munisipaliteit, Stad Tshwane Metropolitaanse Munisipaliteit, Stad Ekurhuleni Metroplitaanse Munisipaliteit en ander plaaslike munisipaliteite te regeer. In April 2023 het die leier van die Demokratiese Alliansie (DA) [[John Steenhuisen]], met die oog op die vooruitsigte van 'n ANC/EFF nasionale koalisie, 'n beroep gedoen dat "eensdenkende" partye saamstaan om 'n "doemdag-koalisie" te voorkom.<ref>{{Cite web |title=DA to fight ANC-EFF ‘doomsday coalition’ |url=https://www.businesslive.co.za/bd/politics/2023-04-02-da-to-fight-anc-eff-doomsday-coalition/ |url-access=subscription |access-date=2023-08-01 |website=BusinessLIVE |language=en-ZA}}</ref> Op 17 Julie 2023 is die voorverkiesingsooreenkoms genaamd die [[Veelpartyhandves]] onderteken tussen die Demokratiese Alliansie (DA), [[Inkatha-Vryheidsparty]] (IVP), [[Vryheidsfront Plus]] (VF Plus), [[ActionSA]], [[Independent South African National Civic Organisation]] (ISANCO), [[United Independent Movement]] (UIM), en [[Spectrum National Party]] (SNP). Die handvesgroep het 108 uit die 400-setel Nasionale Vergadering gehou. == Geskiedenis == === Oorsprong === [[Lêer:Helen Suzman.jpg|duimnael|links|upright|[[Helen Suzman]] in 1959]] [[Lêer:Harry Schwarz white house portrait.jpg|duimnael|links|upright|[[Harry Schwarz]] in 1993]] Alhoewel die Demokratiese Alliansie in sy huidige vorm 'n relatiewe nuwe party is, kan sy wortels teruggespoor word na die [[Progressiewe Party]], wat gestig is in 1959 toe die liberale lede van die [[Verenigde Party]] wegbreek, omdat hulle nie kon saamstem oor die onvermoë van die VP om 'n alternatief tot die [[Nasionale Party]] se [[apartheid]]sbeleid te bied nie. Die PP het grondwetlike hervorming, 'n Handves van Regte, 'n onafhanklike [[wetgewer]] en die beweging na [[federalisme]] voorgestaan. Hierdie hervormingsvoorstelle het hand-aan-hand gegaan met die bevordering van 'n [[vryemark]]stelsel. In 1961 is slegs [[Helen Suzman]] verkies tot die parlement, en vir 13 jaar was sy die enigste opponent van die rassistiese diskriminasie en ander wanpraktyke van die apartheidregime se 'slegs-blankes' regering. Vanaf 1971 was [[Colin Eglin]] die leier van die party, sonder dat hy self 'n lid van die parlement was. In 1974 het die party ses setels in die Volksraad verower, met 'n sewende in die tussenverkiesing in [[Pinelands]] kort daarna. In 1975 het die party saamgesmelt met die [[Reformisteparty]], 'n party wat weggebreek het van die VP, om die [[Progressiewe Reformisteparty]] te vorm. Twee jaar later het nog lede wat weggebreek het van die VP die ''Komitee vir 'n Verenigde Opposisie'' gestig, wat daarna by die PRP aangesluit het om die [[Progressiewe Federale Party]] te vorm. Die PFP het hoofsaaklik steun verkry van liberale [[Engels]]sprekende [[blanke Suid-Afrikaners]], toegeskryf aan die feit dat Suid-Afrikaanse apartheidswette die lidmaatskap van politieke partye tot slegs blanke Suid-Afrikaners beperk het. Die PFP het swaar deurgeloop onder Nasionale Partyondersteuners en verregses, wat spottenderwys na die party se afkorting (PFP) as 'Packing for Perth' verwys het, met verwysing na immigrasie van wit Suid-Afrikaners na [[Australië]]. [[Frederik Van Zyl Slabbert]], PFP-leier sedert 1979, het bedank vanuit die parlement in 1986 omdat dit, volgens hom, irrelevant geraak het. Later het hy die [[Institute for Democratic Alternatives in South Africa]] (IDASA) gevorm. Hy het ook in Julie 1987 'n leidende rol gespeel in die ontmoeting tussen 'n groep [[Afrikaans]]sprekendes en die ANC (die sg. [[Dakar-beraad]]) in [[Dakar]]. Hy is opgevolg deur Colin Eglin. Die PFP se rol as die amptelike opposisie is oorgeneem deur die verregse [[Konserwatiewe Party]] nadat die PFP 'n groot nederlaag in die [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1987|parlementêre verkiesing van 6 Mei 1987]] gely het, waaraan slegs blankes kon deelneem. Die verkiesingsnederlaag het baie PFP-leiers die waarde van deelname in 'n parlement uitsluitlik vir blankes, laat bevraagteken. Sommige van die party se parlementslede het die party verlaat om by die [[Nasionale Demokratiese Beweging]] (NDM) aan te sluit. In 1987, kort voor die verkiesing, is die Onafhanklike Party (OP) van [[Denis Worrall]] ook gevorm, wat die liberale opposisie verder verdeel het. === Demokrasie === [[Lêer:TonyLeon.jpg|duimnael|upright|[[Tony Leon]] in 2005]] Na die verkiesing van 1988 het die nuwe PFP-leier [[Zach de Beer]] onderhandelinge met die [[Onafhanklike Party]] en die NDM voltrek en het die partye saamgesmelt om die [[Demokratiese Party]] te vorm in 1989. Die Demokratiese Party het voortgegaan om 33 setels in die verkiesing op 6 September 1989 te wen. Die DP het 'n belangrike rol gespeel in die onderhandelinge vir 'n tussentydse grondwet, wat die meeste van die oorspronklike progressiewe beginsels en ideale insluit. In die [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1994|1994 algemene verkiesing]], die eerste ná die afskaffing van apartheid, het die party slegs 1,7% van die stemme gewerf en slegs sewe setels in die parlement gewen. De Beer is opgevolg deur [[Tony Leon]], wat die beskerming van menseregte, federalisme en 'n vryemarkstelsel beklemtoon het. Die party se steun het toegeneem gedurende die [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1999|1999 algemene verkiesing]] nadat dit 9,6% van die stemme verwerf het, en 44 setels in die parlement gewen het, om sodoende die [[Nuwe Nasionale Party]] as die amptelike opposisie te vervang. Die DP het in 2000 'n alliansie met die NNP betree, om die Demokratiese Alliansie te vorm. Die baie kleiner [[Federale Alliansie]] het ook later saam met die DA gesmelt. Die DA het daarna die provinsiale regering van die Wes-Kaapprovinsie gevorm. Na die munisipale verkiesing van 2000 het die DA 52,3% van die stemme gewen in [[Kaapstad]], genoeg om die munisipale regering van die stad te vorm. Die DA het ook die munisipale regering van vele ander dorpe in die Wes-Kaap gevorm. Die brose alliansie het slegs gehou tot 2001, toe die NNP vanuit die alliansie onttrek om 'n nuwe alliansie met die [[African National Congress|ANC]] te vorm. Met die uittrede van sommige van die NNP-lede vanuit die Wes-Kaapse provinsiale regering, en van sommige van die NNP-stadsraadslede, het die DA sy greep oor die meeste van sy munisipale regerings in die Wes-Kaap verloor. [[Lêer:Helen Zille - one.jpg|duimnael|links|upright|[[Helen Zille]] in 2007]] Met die [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2004|algemene verkiesing van 2004]] het beide die DA en die ANC se steun toegeneem, ten koste van die ander opposisiepartye. Die DA het 12,4% van die stemme gewerf, en sodoende 50 setels in die parlement verseker. Die DA bly dus die tweede grootste politieke party in Suid-Afrika. By die [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2006|munisipale verkiesing van 2006]] het die DA 14,8% van die landswye stemme gekry, veral in die Wes-Kaap. [[Helen Zille]] het sodoende Kaapstad se tweede DA-burgemeester geword. In 2007 het Helen Zille vir Tony Leon as partyleier opgevolg. [[Lêer:Mmusi Maimane (cropped).jpg|duimnael|upright|[[Mmusi Maimane]] in 2011]] Tydens die [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2009|algemene verkiesing van 2009]] het die DA 16,7% van die stemme gewerf en sodoende 67 setels in die parlement verseker. In die Wes-Kaap het die DA 51,5% van die stemme gewerf en regeer sedertdien dié provinsie met Helen Zille as premier. Die Wes-Kaap het dus Suid-Afrika se enigste provinsie geword, wat nie deur die ANC regeer word nie. By die [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2011|munisipale verkiesing van 2011]] kon die DA 24% van die landswye stemme verower, veral in die Wes-Kaap. [[Patricia de Lille]] het Helen Zille as die Stad Kaapstad Metropolitaanse Munisipaliteit se burgemeester opgevolg. In die [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2014|algemene verkiesing van 2014]] het die DA 22,2% van die stemme gewerf en sodoende 89 setels in die parlement verseker. In die Wes-Kaap kon die DA sy getal setels verder uitbrei tot 26, nadat dié party 59,4% van die stemme gewerf het. In 2015 het [[Mmusi Maimane]] die DA sy eerste swart partyleier geword, nadat Helen Zille haarself nie vir 'n tweede ampstermyn beskikbaar gestel het nie. By die [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2016|munisipale verkiesing van 2016]] het die DA 26,9% van die landswye stemme verower. Die party het beheer van die [[Stad Johannesburg Metropolitaanse Munisipaliteit]], [[Stad Tshwane Metropolitaanse Munisipaliteit]], [[Nelson Mandelabaai Metropolitaanse Munisipaliteit]] en talle ander plaaslike munisipaliteite verkry. Die party het in 2018 beheer van Nelson Mandelabaai verloor. In die [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2019|algemene verkiesing van 2019]] het die party se steun tot 20,8% op nasionale vlak gedaal en sodoende 84 setels in die Nasionale Vergadering gewen. Die party het beheer van die Wes-Kaap behou, alhoewel hulle steun verloor het. Die party se premierskandidaat [[Alan Winde]] het vir Helen Zille opgevolg. Die daal in die party se steun het onsekerheid oor Maimane se leierskap veroorsaak. Nadat [[James Selfe]] sy bedanking as voorsitter van die federale raad aangekondig het, het Helen Zille haar kandidaatskap vir die pos verklaar. Sy is op 20 Oktober 2019 verkies. Die volgende dag het DA-lid [[Herman Mashaba]] sy bedanking as burgemeester van Johannesburg aangekondig en toe twee dae later het Maimane as partyleier en [[Athol Trollip]] as federale voorsitter bedank. [[Lêer:John Steenhuisen.png|links|duimnael|[[John Steenhuisen]]]] Die DA se hoofsweep in die Nasionale Vergadering [[John Steenhuisen]] het toe vir Maimane as leier van die party se parlementêre-koukus opgevolg. Steenhuisen is toe ook as tussentydse partyleier aangewys. Die party was van plan om nuwe leierskap by hul kongres in Mei 2020 te verkies, maar dit was weens die [[Covid-19-pandemie in Suid-Afrika]] uitgestel tot November 2020. Steenhuisen is vir 'n volle termyn as partyleier by die party se kongres verkies nadat hy vir Mbali Ntuli, 'n lid van die [[KwaZulu-Natalse Provinsiale Wetgewer]] geklop het. In Desember 2020 het die DA weer beheer van Nelson Mandelabaai verkry met die verkiesing van [[Nqaba Bhanga]] as burgemeester In die [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2021|munisipale verkiesing van 2021]] het die party se steun weereens gedaal tot net bo 21% van die stemme. Die DA het hul meerderhede op talle munisipale rade in die Wes-Kaap verloor maar wel beheer van die munisipaliteite behou met koalisies met kleiner partye. Die party het wel beheer van die [[Midvaal Plaaslike Munisipaliteit]] en die [[Kouga Plaaslike Munisipaliteit]] buite die Wes-Kaap behou sowel as beheer van die [[UMngeni Plaaslike Munisipaliteit]] gewen. [[Geordin Hill-Lewis]] het vir [[Dan Plato]] as burgemeester van Kaapstad opgevolg. Die party het vir die eerste keer beheer van die [[Ekurhuleni Metropolitaanse Munisipaliteit]] met [[Tania Campbell]] se onverwagse verkiesing as burgemeester sowel as weer beheer van die Stad Johannesburg verkry met [[Mpho Phalatse]] se verkiesing. In die Stad Tshwane is [[Randall Williams]] herverkies as [[Burgemeester van Tshwane|burgemeester]] wat beteken dat vir die eerste keer in Gautengse geskiedenis beheer die DA al drie van die metropolitaanse munisipaliteite in die provinsie. Aangesien die DA nie meerhede op enige van die Gautengse metropolitaanse rade gewen het het nie, moes die party koalisies met die [[Afrika Christen Demokratiese Party]], die [[Vryheidsfront Plus]], [[ActionSA]], die [[Inkatha-Vryheidsparty]] sowel as die [[Congress of the People]] gevorm om beheer van die metro's te behou. Die [[Patriotic Alliance]] het later deel geraak van die koalisie-ooreenkomste in die metro's. == Verkiesingsresultate == [[Lêer:South Africa national election 2014 DA vote by ward.svg|duimnael|Persentasie van stemme vir die DA in die 2014-verkiesing, volgens kiesafdelings. {{columns-list|2| {{sleutel|#eff3ff|0–20%}} {{sleutel|#bdd7e7|20–40%}} {{sleutel|#6baed6|40–60%}} {{sleutel|#3182bd|60–80%}} {{sleutel|#08519c|80–100%}}}}]] [[Lêer:South Africa national election 2009 DA vote by ward.svg|duimnael|Persentasie van stemme vir die DA in die 2009-verkiesing, volgens kiesafdelings. {{columns-list|2| {{sleutel|#eff3ff|0–20%}} {{sleutel|#bdd7e7|20–40%}} {{sleutel|#6baed6|40–60%}} {{sleutel|#3182bd|60–80%}} {{sleutel|#08519c|80–100%}}}}]] === Nasionale verkiesings === ==== Nasionale Vergadering ==== {{Hoofartikel|Nasionale Vergadering van Suid-Afrika}} {| class="wikitable" ! Verkiesing ! # van<br />algehele stemme ! % van<br />algehele stemme ! # van<br />algehele setels gewen ! +/– ! Regering |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1994|1994]] | 338&nbsp;426 | 1,43 | 7 / 400 | – | In opposisie |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1999|1999]] | 1&nbsp;527&nbsp;337 | 9,56 | 38 / 400 | {{wins}} 31 | Amptelike opposisie |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2004|2004]] | 1&nbsp;931&nbsp;201 | 12,37 | 50 / 400 | {{wins}} 12 | Amptelike opposisie |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2009|2009]] | 2&nbsp;945&nbsp;829 | 16,66 | 67 / 400 | {{wins}} 17 | Amptelike opposisie |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2014|2014]]<ref name="IEC 2014 election results">{{cite web |title=2014 National and Provincial Elections Results – 2014 National and Provincial Election Results |url=http://www.elections.org.za/resultsNPE2014/ |publisher=elections.org.za |access-date=7 Oktober 2016 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190915150213/http://www.elections.org.za/resultsNPE2014/ |archive-date=15 September 2019 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> | 4&nbsp;091&nbsp;584 | 22,23 | 89 / 400 | {{wins}} 22 | Amptelike opposisie |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2019|2019]]<ref name="FINAL RESULTS: This is how many MPs each party can send to Parliament">{{cite web |title=This is how many MPs each party can send to Parliament |url=https://www.news24.com/elections/news/live-vote-counting-nears-end-iec-set-to-announce-results-by-afternoon-20190511 |publisher=News24 |access-date=11 Mei 2019 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191108125950/https://www.news24.com/Elections/News/live-vote-counting-nears-end-iec-set-to-announce-results-by-afternoon-20190511 |archive-date=8 November 2019 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> | 3&nbsp;621&nbsp;188 | 20,77 | 84 / 400 | {{verlies}} 5 | Amptelike opposisie |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2024|2024]] | 3&nbsp;505&nbsp;735 | 21,81 | 87 / 400 | {{wins}} 3 | Nasionale eenheidsregering |} ==== Nasionale Raad van Provinsies ==== {{Hoofartikel|Nasionale Raad van Provinsies}} {| class="wikitable" ! Verkiesing ! # van<br />algehele setels gewen ! +/– ! Regering |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1994|1994]] | 3 / 90 | – | In opposisie |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1999|1999]] | 8 / 90 | {{wins}} 5 | Amptelike opposisie |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2004|2004]] | 12 / 90 | {{wins}} 4 | Amptelike opposisie |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2009|2009]] | 13 / 90 | {{wins}} 1 | Amptelike opposisie |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2014|2014]] | 20 / 90 | {{wins}} 7 | Amptelike opposisie |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2019|2019]] | 20 / 90 | {{bestendig}} | Amptelike opposisie |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2024|2024]] | 20 / 90 | {{bestendig}} | Amptelike opposisie |} === Provinsiale verkiesings === {| class="wikitable" style="font-size:90%" |- ---- bgcolor="#cccccc" !rowspan="2"|Verkiesing !colspan="2" |[[Oos-Kaap]] !colspan="2" |[[Vrystaat]] !colspan="2" |[[Gauteng]] !colspan="2" |[[KwaZulu-Natal]] !colspan="2" |[[Limpopo]] !colspan="2" |[[Mpumalanga]] !colspan="2" |[[Noordwes]] !colspan="2" |[[Noord-Kaap]] !colspan="2" |[[Wes-Kaap]] |- |----- bgcolor="#cccccc" |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |- |[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1994|1994]] | align="right"|2,05% | align="right"|1/56 | align="right"|0,57% | align="right"|0/30 | align="right"|5,32% | align="right"|5/86 | align="right"|2,15% | align="right"|2/81 | align="right"|0,21% | align="right"|0/40 | align="right"|0,56% | align="right"|0/30 | align="right"|0,50% | align="right"|0/30 | align="right"|1,87% | align="right"|1/30 | align="right"|6,64% | align="right"|3/42 |- |[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1999|1999]] | align="right"|6,29% | align="right"|4/63 | align="right"|5,33% | align="right"|2/30 | align="right"|17,95% | align="right"|13/73 | align="right"|8,16% | align="right"|7/80 | align="right"|1,42% | align="right"|1/49 | align="right"|4,48% | align="right"|1/30 | align="right"|3,26% | align="right"|1/30 | align="right"|4,77% | align="right"|1/30 | align="right"|11,91% | align="right"|5/42 |- |[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2004|2004]] | align="right"|7,34% | align="right"|5/63 | align="right"|8,47% | align="right"|3/30 | align="right"|20,78% | align="right"|15/73 | align="right"|8,35% | align="right"|7/80 | align="right"|3,59% | align="right"|2/49 | align="right"|6,94% | align="right"|2/30 | align="right"|5,00% | align="right"|2/33 | align="right"|11,08% | align="right"|3/30 | align="right"|27,11% | align="right"|12/42 |- |[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2009|2009]] | align="right"|9,99% | align="right"|6/63 | align="right"|11,60% | align="right"|3/30 | align="right"|21,86% | align="right"|16/73 | align="right"|9,15% | align="right"|7/80 | align="right"|3,48% | align="right"|2/49 | align="right"|7,49% | align="right"|2/30 | align="right"|8,25% | align="right"|3/33 | align="right"|12,57% | align="right"|4/30 | align="right"|51,46% | align="right"|22/42 |- |[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2014|2014]]<ref name="IEC 2014 election results" /> | align="right"|16,20% | align="right"|10/63 | align="right"|16,23% | align="right"|5/30 | align="right"|30,78% | align="right"|23/73 | align="right"|12,76% | align="right"|10/80 | align="right"|6,48% | align="right"|3/49 | align="right"|10,40% | align="right"|3/30 | align="right"|12,73% | align="right"|4/33 | align="right"|23,89% | align="right"|7/30 | align="right"|59,38% | align="right"|26/42 |- |[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2019|2019]]<ref name="FINAL RESULTS: This is how many MPs each party can send to Parliament" /> | align="right"|15,73% | align="right"|10/63 | align="right"|17,58% | align="right"|6/30 | align="right"|27,45% | align="right"|20/73 | align="right"|13,90% | align="right"|11/80 | align="right"|5,40% | align="right"|3/49 | align="right"|9,77% | align="right"|3/30 | align="right"|11,18% | align="right"|4/33 | align="right"|25,51% | align="right"|8/30 | align="right"|55,45% | align="right"|24/42 |- |[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2024|2024]] | align="right"|14,89% | align="right"|11/73 | align="right"|21.88% | align="right"|7/30 | align="right"|27,44% | align="right"|22/80 | align="right"|13,36% | align="right"|11/80 | align="right"|5,96% | align="right"|4/64 | align="right"|12,02% | align="right"|6/51 | align="right"|13,24% | align="right"|5/38 | align="right"|21,19% | align="right"|7/30 | align="right"|55,30% | align="right"|24/42 |} === Munisipale verkiesings === [[Lêer:DA 2011 Election Poster.jpg|duimnael|upright|DA-verkiesingsplak van 2011 wat [[Helen Zille]], [[Patricia de Lille]] en [[Lindiwe Mazibuko]] uitbeeld]] {| class="wikitable" |- ---- bgcolor="#cccccc" !Verkiesing !Stemme !% ! +/– |- | [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 1995–96|1995–96]] | align="right" | 302&nbsp;006 | align="right" | 3,48 | – |- | [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2000|2000]] | align="right" | Geen vrygestel | align="right" | 22,1 | {{wins}} 18,6 |- | [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2006|2006]] | align="right" | 3&nbsp;888&nbsp;780 | align="right" | 14,8 | {{verlies}} 7,3 |- | [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2011|2011]] | align="right" | 6&nbsp;393&nbsp;886 | align="right" | 23,9 | {{wins}} 9,1 |- | [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2016|2016]]<ref>{{cite web |url=http://www.elections.org.za/content/LGEPublicReports/402/Detailed%20Results/National.pdf |title=Results Summary – All Ballots |publisher=elections.org.za |access-date=7 Oktober 2016 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190619175129/https://www.elections.org.za/content/LGEPublicReports/402/Detailed%20Results/National.pdf |archive-date=19 Junie 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> | align="right" | 8&nbsp;033&nbsp;630 | align="right" | 26,9 | {{wins}} 3,0 |} == Partyleiers == * 2000–2007: [[Tony Leon]] * 2007–2015: [[Helen Zille]] * 2015–2019: [[Mmusi Maimane]] * sedert 2019: [[John Steenhuisen]] == Sien ook == * [[Lys van politieke partye in Suid-Afrika]] == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie|Democratic Alliance (South Africa)|Demokratiese Alliansie}} * {{en}} {{Amptelike webwerf|https://www.da.org.za}} * {{en}} {{Facebook|DemocraticAlliance}} * {{af}} {{Instagram|our_da}} * {{en}} {{Twitter|Our_DA}} * {{en}} {{cite web|url=https://www.britannica.com/topic/Democratic-Alliance-political-party-South-Africa|title=Democratic Alliance|publisher=[[Encyclopædia Britannica]]|accessdate=30 Oktober 2019}} {{SA Politieke Partye}} {{Normdata}} [[Kategorie:Demokratiese Alliansie| ]] [[Kategorie:Politieke organisasies in Suid-Afrika]] 6buejsm9p3zmqbxx1yrq9u1yxa0t9g6 0 14973 2813946 93509 2025-06-18T18:13:44Z 78.174.55.43 2813946 wikitext text/x-wiki #AANSTUUR [[Vrymesselary]] lfxbkwu0t2oobnup3yr7cac0wf9nn2u 0 17463 2813892 2511394 2025-06-18T15:24:22Z AFM 21229 2813892 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Suid-Afrikaanse dorp | naam = Arcadia | inheemse_naam = | ander_naam = | nedersetting_tipe = [[Voorstad]] | beeld_stadsilhoeët = Pretoria, uitsig na Lukasrand.jpg | beeldbyskrif = Sheraton Hotel en die Lukasrandtoring | latd = 25 |latm = 44 |lats = 46 | longd = 28 |longm = 13 |longs = 16 | provinsie = Gauteng | distrik = | munisipaliteit = Stad Tshwane | stigtingsdatum = | regeringstipe = | leier_party = | leiertitel = | leiernaam = | oppervlakvoetnotas = | oppervlak_totaal_km2 = | hoogte_m = | bevolking_totaal = | bevolking_soos_op = 2011 | bevolkingvoetnotas = | demografie1_voetnotas = | persent_swart = 80.2% | persent_kleurling = 3.6% | persent_asiër = 1.7% | persent_wit = 12.5% | persent_ander = 1.9% | demografie2_voetnotas = | demografie2_titel1 = [[Engels]] | demografie2_info1 = 18.6% | demografie2_titel2 = [[Noord-Sotho]] | demografie2_info2 = 14.0% | demografie2_titel3 = [[Tswana]] | demografie2_info3 = 11.6% | demografie2_titel4 = [[Afrikaans]] | demografie2_info4 = 9.6% | demografie2_titel5 = Ander | demografie2_info5 = 46.2% | poskode = 0083 | poskode2 = 0007 | skakelkode = 012 | sensuskode = 799035079 | webwerf = }} [[Lêer:Venningpark - gesonke tuin.jpg|duimnael|links|240px|Venningpark is in Arcadia geleë]] '''Arcadia''' is 'n [[voorstad]] in [[Pretoria]], [[Suid-Afrika]]. Dit is geleë oos van die stadskern, met Beatrixstraat wat die westelike grens met die Pretoria Middestad vorm, [[Kerkstraat, Pretoria|Kerkstraat (nou Stanza Bopapestraat)]] die noordelike grens, Hillstraat die oostelike grens met [[Hatfield, Pretoria|Hatfield]] en Parkstraat die suidelike grens met [[Sunnyside, Pretoria|Sunnyside]]. [[Lêer:Jacaranda Trees Pretoria.jpg|duimnael|links|240px|Pers [[jakaranda]]bome oorheers die voorstad. Uniegebou op die agtergrond.]] [[Lêer:Andries du Toit en gesin.jpg|duimnael|links|160px|[[Andries du Toit]] (regs). Hy het die naam Arcadia aan sy plaas gegee waarop die voorstad Arcadia later gebou is.]] Pretoria se eerste landdros, [[Andries du Toit]], het hom in 1857 op 'n stuk grond gevestig wat aan die dorpie gegrens het. Hy het dié grond vir 'n Basoeto-ponie van pres. [[M.W. Pretorius]] geruil en dit Arcadia genoem. In dieselfde jaar het hy die dorpie in erwe uitgemeet.<ref>{{af}} [[S.P. Engelbrecht|Engelbrecht, prof. S.P.]], Agar-Hamilton, J.A.I., Pelzer, prof. A.N. en Behrens, H.P.H. 1952. ''Eeufees-album. Pretoria se eerste eeu in beeld''. Pretoria: J.L. van Schaik, Beperk.</ref> Arcadia is die oudste voorstad van Pretoria en is in [[1889]] by Pretoria ingelyf. Arcadia is bekend vir sy historiese geboue, ambassades en hotelle. Die [[Uniegebou]] is op die grens van die voorstad geleë. Pretoria het die tweede meeste ambassades ter wêreld, ná [[Washington, D.C.]], waarvan die meeste ín of naby Arcadia geleë is. Kerkstraat, die eenrigtingstrate Pretorius- en Schoemanstraat, en Parkstraat loop in 'n oos-wes-rigting deur die voorstad. Bakens in Arcadia sluit in die [[Pretoriase Kunsmuseum]] in Parkstraat, die Gerard Moerdyk Restaurant, in 'n gebou wat deur [[Gerard Moerdijk]] ontwerp is, en [[Venningpark]]. == Verwysings == {{Verwysings}} *van Niekerk, Louise: 'n Museum alom ... In: Conserva. Departement van Omgewingsake. Deel 2, nr. 2, April 1987. ISSN 0258-3313 {{Suid-Afrikaanse distriksmunisipaliteit navbox|TSH}} [[Kategorie:Arcadia, Pretoria| ]] [[Kategorie:Voorstede van Pretoria]] 4zvbt5ktond7ctvgz9mqnia9z7392db 0 19962 2814000 2811500 2025-06-18T20:13:58Z Vryheidsfront Minus 188698 2814000 wikitext text/x-wiki {{Sokkerklub infoboks | | beeld = | | klubnaam = Real Madrid| | vollenaam = Real Madrid Club de Fútbol| | stigtingsdatum = 1902| | bynaam = ''Realeza, Vikingos, Los Merengues, Los Blancos'' | | stadion = [[Estadio Santiago Bernabéu|Santiago Bernabéu]], [[Madrid]] | | kapasiteit = 81.044 | | voorsitter = [[Lêer:Flag of Spain (civil).svg|20px]] Florentino Pérez| | afrigter = [[Lêer:Flag of Spain (civil).svg|20px]] [[Xabi Alonso]]| | liga = [[Lêer:Flag of Spain (civil).svg|20px]] [[La Liga]] | | patroon_la1 = _realmadrid2425h | patroon_b1 = _realmadrid2425h | patroon_ra1 = _realmadrid2425h | linkerarm1 = FFFFFF | liggaam1 = FFFFFF | regterarm1 = FFFFFF | broek1 = FFFFFF | kouse1 = FFFFFF | patroon_la2 = _rosenborg24a | patroon_b2 = _rosenborg24a | patroon_ra2 = _rosenborg24a | linkerarm2 = 000000 | liggaam2 = 000000 | regterarm2 = 000000 | broek2 = 000000 | kouse2 = 000000 |}} [[Lêer:Estadio Santiago Bernabéu (Lateral Oeste).jpg|duimnael|regs|250px|Santiago Bernabéu stadion.]] '''Real Madrid''' (volle naam: '''Real Madrid Club de Fútbol''') is 'n [[Spanje|Spaanse]] [[Sokker]]klub in die stad [[Madrid]]. Real Madrid is op 6 Maart 1902 gestig as ''Sociedad Madrid FC''. Die klub se byname is ''Los Blancos'' en ''Los Merengues''. Dit is die suksesvolste klub in Spanje en is deur [[FIFA]] as die beste sokkerklub van die 20ste eeu aangewys.<ref>[http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/1202730576269/noticia/Noticia/Real_Madrid_turns_106_(1991-2008).htm Real Madrid turns 106 (1991-2008)]</ref> == Ondersteuning == Gedurende die meeste tuiswedstryde word die meeste sitplekke in die stadion beset deur seisoenkaarthouers, waarvan die syfer beperk is tot 65,000.<ref>[https://www.bbc.co.uk/sport/football/29697426 "Real Madrid v Barcelona: Saturday's El Clasico in numbers"]. BBC. Opgehaal op 14 April 2017</ref> Om 'n seisoenkaarthouer te word, moet mens eers 'n ''socio'', of klublid wees. Behalwe lede, het die klub meer as 1,800&nbsp;''peñas'' (amptelike, klub-geaffilieerde ondersteunersgroepe) in Spanje en regoor die wêreld. Real Madrid het die tweede hoogste gemiddelde algehele bywoning in Spaanse voetbal en trek gereeld meer as 74,000 aanhangers na die Bernabéu. Een van die mees ondersteunde spanne wêreldwyd, was Real Madrid die eerste sportspan (en eerste handelsmerk) om 100 miljoen ondersteuners op Facebook te bereik in April 2017.<ref>{{cite news|title=Real Madrid C.F. Reaches The 100 Million Likes Mark on Facebook|url=http://www.prnewswire.com/news-releases/real-madrid-cf-reaches-the-100-million-likes-mark-on-facebook-300433058.html|publisher=PR Newswire|date=3 April 2017}}</ref><ref>{{cite news|title=Real Madrid eclipse 100 million likes on Facebook|url=http://www.realmadrid.com/en/news/2017/04/real-madrid-eclipse-100-million-likes-on-facebook|publisher=Realmadrid.com}}</ref> Real Madrid se hardcore ondersteuners is die sogenaamde ''Ultras Sur''-ondersteuners, of eenvoudig Ultras. Hulle is bekend vir hul ekstreme regse politiek, soortgelyk aan Barcelona se hardcore ondersteunersgroep Boixos Nois. Die Ultras Surs het 'n alliansie ontwikkel met ander regse groepe, veral Lazio ''Irriducibili''-ondersteuners, en het ook 'n alliansie met linkse groepe ontwikkel. Op verskeie geleenthede het hulle opposerende spelers rassisties beledig, en is deur UEFA ondersoek vir hul optrede.<ref>{{cite news|title=Real supporters reported to Spanish FA|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/europe/4459757.stm|work=BBC Sport|access-date=3 June 2008|date=19 April 2005}}</ref><ref>{{cite news|title=UEFA investigate Real Madrid supporters|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/europe/4037269.stm|work=BBC Sport|access-date=3 June 2008|date=25 November 2004}}</ref> Florentino Pérez het dit op hom geneem om die Ultras van die Bernabéu te verbied en hul sitplekke aan die algemene publiek toe te ken. Hierdie besluit was omstrede onder sommige van die Bernabéu-getroues, aangesien die lewendige atmosfeer van wedstryde daaronder sou ly.<ref>{{cite news|title=A Bernabéu without 'Ultras'|url=http://www.marca.com/2013/12/02/en/football/real_madrid/1386010116.html|work=Marca|access-date=1 January 2015|date=9 December 2013}}</ref> Die Ultras het sedertdien buite die Bernabéu betoog en geëis om herstel te word en toegelaat te word om die gronde binne te gaan.<ref>{{cite news|title=Ultras Sur protest outside Bernabeu|url=http://www.football-espana.net/39258/ultras-sur-protest-outside-bernabeu|publisher=Football Espana|access-date=1 January 2015|date=9 December 2013}}</ref> Gevra oor Pous Fransiskus se toewyding aan 2014 FIFA Club World Cup Final teenstander San Lorenzo, het Madrid se kaptein Sergio Ramos gesê: "In die halfeindstryde het ons die liefde van ondersteuners in [[Marrakesh]] opgemerk en dit het gevoel asof ons tuis speel. Dit som die grootsheid van hierdie span op. Madrid is [[God in Christianity|God]] se span en die wêreld se span."<ref>{{cite web|url=http://www.managingmadrid.com/2014/12/19/7421663/ancelotti-ramos-press-conference-san-lorenzo-club-world-cup|title=Sergio Ramos: "Real Madrid is God's team"|last=Navarrete|first=Lucas|date=19 December 2014|work=Managing Madrid|access-date=25 April 2017|quote=Ek glo in God en ek respekteer die Pous. Maar dis tog net sokker. Real Madrid is God en die wêreld se span.}}</ref> Onder die klub se beroemde ondersteuners is die gholfspeler Sergio García, wat genooi is om die ere-afskop vir El Clásico by die Bernabeu te neem terwyl hy sy groen jassie van die wen van die 2017 Masters dra. == Beroemde (eks-)sokkerspelers == {| |valign="top"| * [[Raúl González]] * [[Zinedine Zidane]] * [[Luís Figo]] * [[David Beckham]] * [[Ronaldo Luiz Nazario da Lima|Ronaldo Nazario]] * [[Iker Casillas]] * [[Fernando Hierro]] * [[Ferenc Puskás]] * |width="50"|&nbsp; |valign="top"| * [[Fernando Morientes]] * [[Alfredo Di Stéfano]] * [[Bernd Schuster]] * [[Hugo Sánchez]] * [[Sergio Ramos]] * [[Kaká]] * [[Cristiano Ronaldo]] * [[Gonzalo Higuaín]] * [[Mesut Özil]] |} == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == * [http://www.realmadrid.com Real Madrid se webtuiste] {{Saadjie}} {{Normdata}} [[Kategorie:Madrid]] [[Kategorie:Spaanse sokkerklubs]] ict4qd98rmz33ng9f86ga7puyefu9k9 2814001 2814000 2025-06-18T20:17:43Z Vryheidsfront Minus 188698 2814001 wikitext text/x-wiki {{Sokkerklub infoboks | | beeld = [[Lêer:®_S.D._MADRID_E.S.B._FACHADA_PRINCIPAL_-_panoramio.jpg|180px]] | | klubnaam = Real Madrid| | vollenaam = Real Madrid Club de Fútbol| | stigtingsdatum = 1902| | bynaam = ''Realeza, Vikingos, Los Merengues, Los Blancos'' | | stadion = [[Estadio Santiago Bernabéu|Santiago Bernabéu]], [[Madrid]] | | kapasiteit = 81.044 | | voorsitter = [[Lêer:Flag of Spain (civil).svg|20px]] Florentino Pérez| | afrigter = [[Lêer:Flag of Spain (civil).svg|20px]] [[Xabi Alonso]]| | liga = [[Lêer:Flag of Spain (civil).svg|20px]] [[La Liga]] | | patroon_la1 = _realmadrid2425h | patroon_b1 = _realmadrid2425h | patroon_ra1 = _realmadrid2425h | linkerarm1 = FFFFFF | liggaam1 = FFFFFF | regterarm1 = FFFFFF | broek1 = FFFFFF | kouse1 = FFFFFF | patroon_la2 = _rosenborg24a | patroon_b2 = _rosenborg24a | patroon_ra2 = _rosenborg24a | linkerarm2 = 000000 | liggaam2 = 000000 | regterarm2 = 000000 | broek2 = 000000 | kouse2 = 000000 |}} [[Lêer:Estadio Santiago Bernabéu (Lateral Oeste).jpg|duimnael|regs|250px|Santiago Bernabéu stadion.]] '''Real Madrid''' (volle naam: '''Real Madrid Club de Fútbol''') is 'n [[Spanje|Spaanse]] [[Sokker]]klub in die stad [[Madrid]]. Real Madrid is op 6 Maart 1902 gestig as ''Sociedad Madrid FC''. Die klub se byname is ''Los Blancos'' en ''Los Merengues''. Dit is die suksesvolste klub in Spanje en is deur [[FIFA]] as die beste sokkerklub van die 20ste eeu aangewys.<ref>[http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/1202730576269/noticia/Noticia/Real_Madrid_turns_106_(1991-2008).htm Real Madrid turns 106 (1991-2008)]</ref> == Ondersteuning == Gedurende die meeste tuiswedstryde word die meeste sitplekke in die stadion beset deur seisoenkaarthouers, waarvan die syfer beperk is tot 65,000.<ref>[https://www.bbc.co.uk/sport/football/29697426 "Real Madrid v Barcelona: Saturday's El Clasico in numbers"]. BBC. Opgehaal op 14 April 2017</ref> Om 'n seisoenkaarthouer te word, moet mens eers 'n ''socio'', of klublid wees. Behalwe lede, het die klub meer as 1,800&nbsp;''peñas'' (amptelike, klub-geaffilieerde ondersteunersgroepe) in Spanje en regoor die wêreld. Real Madrid het die tweede hoogste gemiddelde algehele bywoning in Spaanse voetbal en trek gereeld meer as 74,000 aanhangers na die Bernabéu. Een van die mees ondersteunde spanne wêreldwyd, was Real Madrid die eerste sportspan (en eerste handelsmerk) om 100 miljoen ondersteuners op Facebook te bereik in April 2017.<ref>{{cite news|title=Real Madrid C.F. Reaches The 100 Million Likes Mark on Facebook|url=http://www.prnewswire.com/news-releases/real-madrid-cf-reaches-the-100-million-likes-mark-on-facebook-300433058.html|publisher=PR Newswire|date=3 April 2017}}</ref><ref>{{cite news|title=Real Madrid eclipse 100 million likes on Facebook|url=http://www.realmadrid.com/en/news/2017/04/real-madrid-eclipse-100-million-likes-on-facebook|publisher=Realmadrid.com}}</ref> Real Madrid se hardcore ondersteuners is die sogenaamde ''Ultras Sur''-ondersteuners, of eenvoudig Ultras. Hulle is bekend vir hul ekstreme regse politiek, soortgelyk aan Barcelona se hardcore ondersteunersgroep Boixos Nois. Die Ultras Surs het 'n alliansie ontwikkel met ander regse groepe, veral Lazio ''Irriducibili''-ondersteuners, en het ook 'n alliansie met linkse groepe ontwikkel. Op verskeie geleenthede het hulle opposerende spelers rassisties beledig, en is deur UEFA ondersoek vir hul optrede.<ref>{{cite news|title=Real supporters reported to Spanish FA|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/europe/4459757.stm|work=BBC Sport|access-date=3 June 2008|date=19 April 2005}}</ref><ref>{{cite news|title=UEFA investigate Real Madrid supporters|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/europe/4037269.stm|work=BBC Sport|access-date=3 June 2008|date=25 November 2004}}</ref> Florentino Pérez het dit op hom geneem om die Ultras van die Bernabéu te verbied en hul sitplekke aan die algemene publiek toe te ken. Hierdie besluit was omstrede onder sommige van die Bernabéu-getroues, aangesien die lewendige atmosfeer van wedstryde daaronder sou ly.<ref>{{cite news|title=A Bernabéu without 'Ultras'|url=http://www.marca.com/2013/12/02/en/football/real_madrid/1386010116.html|work=Marca|access-date=1 January 2015|date=9 December 2013}}</ref> Die Ultras het sedertdien buite die Bernabéu betoog en geëis om herstel te word en toegelaat te word om die gronde binne te gaan.<ref>{{cite news|title=Ultras Sur protest outside Bernabeu|url=http://www.football-espana.net/39258/ultras-sur-protest-outside-bernabeu|publisher=Football Espana|access-date=1 January 2015|date=9 December 2013}}</ref> Gevra oor Pous Fransiskus se toewyding aan 2014 FIFA Club World Cup Final teenstander San Lorenzo, het Madrid se kaptein Sergio Ramos gesê: "In die halfeindstryde het ons die liefde van ondersteuners in [[Marrakesh]] opgemerk en dit het gevoel asof ons tuis speel. Dit som die grootsheid van hierdie span op. Madrid is [[God in Christianity|God]] se span en die wêreld se span."<ref>{{cite web|url=http://www.managingmadrid.com/2014/12/19/7421663/ancelotti-ramos-press-conference-san-lorenzo-club-world-cup|title=Sergio Ramos: "Real Madrid is God's team"|last=Navarrete|first=Lucas|date=19 December 2014|work=Managing Madrid|access-date=25 April 2017|quote=Ek glo in God en ek respekteer die Pous. Maar dis tog net sokker. Real Madrid is God en die wêreld se span.}}</ref> Onder die klub se beroemde ondersteuners is die gholfspeler Sergio García, wat genooi is om die ere-afskop vir El Clásico by die Bernabeu te neem terwyl hy sy groen jassie van die wen van die 2017 Masters dra. == Beroemde (eks-)sokkerspelers == {| |valign="top"| * [[Raúl González]] * [[Zinedine Zidane]] * [[Luís Figo]] * [[David Beckham]] * [[Ronaldo Luiz Nazario da Lima|Ronaldo Nazario]] * [[Iker Casillas]] * [[Fernando Hierro]] * [[Ferenc Puskás]] * |width="50"|&nbsp; |valign="top"| * [[Fernando Morientes]] * [[Alfredo Di Stéfano]] * [[Bernd Schuster]] * [[Hugo Sánchez]] * [[Sergio Ramos]] * [[Kaká]] * [[Cristiano Ronaldo]] * [[Gonzalo Higuaín]] * [[Mesut Özil]] |} == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == * [http://www.realmadrid.com Real Madrid se webtuiste] {{Saadjie}} {{Normdata}} [[Kategorie:Madrid]] [[Kategorie:Spaanse sokkerklubs]] bqvrgan8lhneuz6xltid4s8o6el8dz2 2814002 2814001 2025-06-18T20:18:25Z Vryheidsfront Minus 188698 2814002 wikitext text/x-wiki {{Sokkerklub infoboks | | beeld = [[Lêer:®_S.D._MADRID_E.S.B._FACHADA_PRINCIPAL_-_panoramio.jpg|200px]] | | klubnaam = Real Madrid| | vollenaam = Real Madrid Club de Fútbol| | stigtingsdatum = 1902| | bynaam = ''Realeza, Vikingos, Los Merengues, Los Blancos'' | | stadion = [[Estadio Santiago Bernabéu|Santiago Bernabéu]], [[Madrid]] | | kapasiteit = 81.044 | | voorsitter = [[Lêer:Flag of Spain (civil).svg|20px]] Florentino Pérez| | afrigter = [[Lêer:Flag of Spain (civil).svg|20px]] [[Xabi Alonso]]| | liga = [[Lêer:Flag of Spain (civil).svg|20px]] [[La Liga]] | | patroon_la1 = _realmadrid2425h | patroon_b1 = _realmadrid2425h | patroon_ra1 = _realmadrid2425h | linkerarm1 = FFFFFF | liggaam1 = FFFFFF | regterarm1 = FFFFFF | broek1 = FFFFFF | kouse1 = FFFFFF | patroon_la2 = _rosenborg24a | patroon_b2 = _rosenborg24a | patroon_ra2 = _rosenborg24a | linkerarm2 = 000000 | liggaam2 = 000000 | regterarm2 = 000000 | broek2 = 000000 | kouse2 = 000000 |}} [[Lêer:Estadio Santiago Bernabéu (Lateral Oeste).jpg|duimnael|regs|250px|Santiago Bernabéu stadion.]] '''Real Madrid''' (volle naam: '''Real Madrid Club de Fútbol''') is 'n [[Spanje|Spaanse]] [[Sokker]]klub in die stad [[Madrid]]. Real Madrid is op 6 Maart 1902 gestig as ''Sociedad Madrid FC''. Die klub se byname is ''Los Blancos'' en ''Los Merengues''. Dit is die suksesvolste klub in Spanje en is deur [[FIFA]] as die beste sokkerklub van die 20ste eeu aangewys.<ref>[http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/1202730576269/noticia/Noticia/Real_Madrid_turns_106_(1991-2008).htm Real Madrid turns 106 (1991-2008)]</ref> == Ondersteuning == Gedurende die meeste tuiswedstryde word die meeste sitplekke in die stadion beset deur seisoenkaarthouers, waarvan die syfer beperk is tot 65,000.<ref>[https://www.bbc.co.uk/sport/football/29697426 "Real Madrid v Barcelona: Saturday's El Clasico in numbers"]. BBC. Opgehaal op 14 April 2017</ref> Om 'n seisoenkaarthouer te word, moet mens eers 'n ''socio'', of klublid wees. Behalwe lede, het die klub meer as 1,800&nbsp;''peñas'' (amptelike, klub-geaffilieerde ondersteunersgroepe) in Spanje en regoor die wêreld. Real Madrid het die tweede hoogste gemiddelde algehele bywoning in Spaanse voetbal en trek gereeld meer as 74,000 aanhangers na die Bernabéu. Een van die mees ondersteunde spanne wêreldwyd, was Real Madrid die eerste sportspan (en eerste handelsmerk) om 100 miljoen ondersteuners op Facebook te bereik in April 2017.<ref>{{cite news|title=Real Madrid C.F. Reaches The 100 Million Likes Mark on Facebook|url=http://www.prnewswire.com/news-releases/real-madrid-cf-reaches-the-100-million-likes-mark-on-facebook-300433058.html|publisher=PR Newswire|date=3 April 2017}}</ref><ref>{{cite news|title=Real Madrid eclipse 100 million likes on Facebook|url=http://www.realmadrid.com/en/news/2017/04/real-madrid-eclipse-100-million-likes-on-facebook|publisher=Realmadrid.com}}</ref> Real Madrid se hardcore ondersteuners is die sogenaamde ''Ultras Sur''-ondersteuners, of eenvoudig Ultras. Hulle is bekend vir hul ekstreme regse politiek, soortgelyk aan Barcelona se hardcore ondersteunersgroep Boixos Nois. Die Ultras Surs het 'n alliansie ontwikkel met ander regse groepe, veral Lazio ''Irriducibili''-ondersteuners, en het ook 'n alliansie met linkse groepe ontwikkel. Op verskeie geleenthede het hulle opposerende spelers rassisties beledig, en is deur UEFA ondersoek vir hul optrede.<ref>{{cite news|title=Real supporters reported to Spanish FA|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/europe/4459757.stm|work=BBC Sport|access-date=3 June 2008|date=19 April 2005}}</ref><ref>{{cite news|title=UEFA investigate Real Madrid supporters|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/europe/4037269.stm|work=BBC Sport|access-date=3 June 2008|date=25 November 2004}}</ref> Florentino Pérez het dit op hom geneem om die Ultras van die Bernabéu te verbied en hul sitplekke aan die algemene publiek toe te ken. Hierdie besluit was omstrede onder sommige van die Bernabéu-getroues, aangesien die lewendige atmosfeer van wedstryde daaronder sou ly.<ref>{{cite news|title=A Bernabéu without 'Ultras'|url=http://www.marca.com/2013/12/02/en/football/real_madrid/1386010116.html|work=Marca|access-date=1 January 2015|date=9 December 2013}}</ref> Die Ultras het sedertdien buite die Bernabéu betoog en geëis om herstel te word en toegelaat te word om die gronde binne te gaan.<ref>{{cite news|title=Ultras Sur protest outside Bernabeu|url=http://www.football-espana.net/39258/ultras-sur-protest-outside-bernabeu|publisher=Football Espana|access-date=1 January 2015|date=9 December 2013}}</ref> Gevra oor Pous Fransiskus se toewyding aan 2014 FIFA Club World Cup Final teenstander San Lorenzo, het Madrid se kaptein Sergio Ramos gesê: "In die halfeindstryde het ons die liefde van ondersteuners in [[Marrakesh]] opgemerk en dit het gevoel asof ons tuis speel. Dit som die grootsheid van hierdie span op. Madrid is [[God in Christianity|God]] se span en die wêreld se span."<ref>{{cite web|url=http://www.managingmadrid.com/2014/12/19/7421663/ancelotti-ramos-press-conference-san-lorenzo-club-world-cup|title=Sergio Ramos: "Real Madrid is God's team"|last=Navarrete|first=Lucas|date=19 December 2014|work=Managing Madrid|access-date=25 April 2017|quote=Ek glo in God en ek respekteer die Pous. Maar dis tog net sokker. Real Madrid is God en die wêreld se span.}}</ref> Onder die klub se beroemde ondersteuners is die gholfspeler Sergio García, wat genooi is om die ere-afskop vir El Clásico by die Bernabeu te neem terwyl hy sy groen jassie van die wen van die 2017 Masters dra. == Beroemde (eks-)sokkerspelers == {| |valign="top"| * [[Raúl González]] * [[Zinedine Zidane]] * [[Luís Figo]] * [[David Beckham]] * [[Ronaldo Luiz Nazario da Lima|Ronaldo Nazario]] * [[Iker Casillas]] * [[Fernando Hierro]] * [[Ferenc Puskás]] * |width="50"|&nbsp; |valign="top"| * [[Fernando Morientes]] * [[Alfredo Di Stéfano]] * [[Bernd Schuster]] * [[Hugo Sánchez]] * [[Sergio Ramos]] * [[Kaká]] * [[Cristiano Ronaldo]] * [[Gonzalo Higuaín]] * [[Mesut Özil]] |} == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == * [http://www.realmadrid.com Real Madrid se webtuiste] {{Saadjie}} {{Normdata}} [[Kategorie:Madrid]] [[Kategorie:Spaanse sokkerklubs]] 62x48q63mmrvlfys2sr6biqmbtmad6d 14 22216 2814212 2695539 2025-06-19T10:38:57Z 78.174.55.43 2814212 wikitext text/x-wiki {{Broodkrummels}} {{CommonsKategorie|National Socialism|Nasionaal-Sosialisme}} [[Kategorie:Politieke ideologieë]] [[Kategorie:Fascisme]] [[Kategorie:Rassisme]] [[Kategorie:Antisemitisme]] [[Kategorie:Antivrymesselary]] sl24alwkjxgrblzwxjlhu5r94gjhs4x 0 22852 2814096 2390723 2025-06-19T05:32:47Z UrsusMaritimus13 184343 /* growthexperiments-addlink-summary-summary:2|0|0 */ 2814096 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Nedersetting |amptelike_naam=Townsville |ander_naam= |inheemse_naam= |nedersetting_tipe= |bynaam= |slagspreuk= |translit_taal1= |translit_taal1_tipe= |translit_taal1_inligting= |translit_taal2= |translit_taal2_tipe= |translit_taal2_inligting= |beeld_stadsilhoeët=TownsvilleSkyline08.jpg |beeldgrootte=250px |beeldbyskrif= |beeld_vlag= |vlaggrootte= |vlagskakel= |beeld_seël= |seëlskakel= |seëlgrootte= |beeld_skild= |skildskakel= |skildgrootte= |beeld_leë_embleem= |leë_embleemtipe= |leë_embleemgrootte= |leë_embleemskakel= |beeld_kaart= |kaartgrootte=250px |kaartbyskrif= |beeld_kaart1= |kaartgrootte1= |kaartbyskrif1= |beeld_punt_kaart= |puntkaartgrootte= |puntkaartbyskrif= |punt-x= |punt-y= |duimdrukkerkaart=Australië |duimdrukkeretiketposisie=bokant |duimdrukkerkaartgrootte= |duimdrukkerkaartbyskrif= |onderafdelingtipe=Administrasie |onderafdelingnaam= |onderafdelingtipe1=Staat |onderafdelingtipe2=[[Deelstate en gebiede van Australië|Deelstaat]] |onderafdelingtipe3= |onderafdelingtipe4= |onderafdelingnaam1={{vlagland|Australië}} |onderafdelingnaam2=[[Lêer:Flag of Queensland.svg|22x22px]] [[Queensland]] |onderafdelingnaam3= |onderafdelingnaam4= |regeringvoetnotas= |regeringstipe= |leiertitel= |leiernaam= |leiertitel1= |leiertitel2= |leiertitel3= |leiertitel4= |leiernaam1= |leiernaam2= |leiernaam3= |leiernaam4= |stigtingstitel=Stigting |stigtingsdatum=1865 |stigtingstitel2= |stigtingsdatum2= |stigtingstitel3= |stigtingsdatum3= |eenheidvoorkeur= |oppervlakvoetnotas= |oppervlakgroottes= |oppervlak_totaal_km2= |oppervlak_land_km2= |oppervlak_water_km2= |oppervlak_totaal_myl2= |oppervlak_land_myl2= |oppervlak_water_myl2= |oppervlak_water_persent= |oppervlak_stedelik_km2= |oppervlak_stedelik_myl2= |oppervlak_metro_km2= |oppervlak_metro_myl2= |oppervlak_leeg1_titel= |oppervlak_leeg1_km2l= |oppervlak_leeg1_myl2= |oppervlak_leeg2_titel= |oppervlak_leeg2_km2l= |oppervlak_leeg2_myl2= |hoogtevoetnotas= |hoogte_m= |hoogte_voet= |koördinaattipe= |koördinate = {{Koördinate|19|15|23|S|146|49|6|O|aansig=inlyn,titel}} |bevolking_soos_op=2011 |bevolkingnotas= |bevolking_totaal=191329 |bevolkingsdigtheid_km2= |bevolkingsdigtheid_myl2= |bevolking_metro= |bevolkingsdigtheid_metro_km2= |bevolkingsdigtheid_metro_myl2= |bevolking_stedelik= |bevolkingsdigtheid_stedelik_km2= |bevolkingsdigtheid_stedelik_myl2= |bevolking_leeg1_titel= |bevolking_leeg1= |bevolkingsdigtheid_leeg1_km2= |bevolkingsdigtheid_leeg1_myl2= |bevolking_leeg2_titel= |bevolking_leeg2= |bevolkingsdigtheid_leeg2_km2= |bevolkingsdigtheid_leeg2_myl2= |bevolkingnota= |tydsone=AEST |utcafset=+10 |tydsone_DST= |uctafset_DST= |poskodetipe= |poskode= |skakelkode= |leë_naam= |leë_inligting= |leë1_naam= |leë1_inligting= |leë2_naam= |leë2_inligting= |leë3_naam= |leë3_inligting= |voetnotas= |webwerf= }} '''Townsville''' (poskodes: 4810-4819) is 'n stad aan die ooskus van [[Australië]] in die staat van [[Queensland]]. Hierdie stad is aangrensend tot die sentrale area van die [[Great Barrier Reef]] in Australië se droë trope, Noord-Queensland. Jaarliks kan tot 300 sonskyndae verwag word met gunstige weersomstandighede: dít en verskeie besienswaardighede asook ander buitelewe-aktiwiteite maak Townsville 'n baie toeriste-vriendelike stad. Onder die gewilde toeriste-aanloklikhede is [[The Strand]], 'n lang tropiese strand met 'n groenstrook; die [[Reef HQ]], 'n baie groot tropiese [[akwarium]] met verskeie van die Great Barrier Reef se inheemse [[fauna]] en [[flora]]; die [[Museum van Tropiese Queensland]] wat rondom die oorblyfsels van die Britse [[oorlogskip]], [[HMS Pandora]], gebou is; [[Magnetic Island]], 'n nabygeleë eiland waarvan die grootse deel [[nasionale park]] is. Townsville word geskei deur twee plaaslike regeringsgebiede, nl. die [[City of Townsville]] en die [[City of Thuringowa]] wat elk onderskeidelik bestuur word deur die Townsville Stadsraad en Thuringowa Stadsraad. Daar word na die gesamentlike woongebied verwys as "Townsville", terwyl plaaslike inwoners gereeld verwys na die "Twin Cities". Volgens die mees onlangse populasiestatistiek vir die Townsville Statistiese Distrik, is die populasiesyfer 148,767 (Junie 2005)).<ref name="3218.0">[http://www.abs.gov.au/AUSSTATS/abs@.nsf/Lookup/3218.0Main%20Features82005-06?opendocument&tabname=Summary&prodno=3218.0&issue=2005-06&num=&view= Australian Bureau of Statistics, ''3218.0 – Regional Population Growth, Australia, 2005-06''.]</ref> Townsville is die grootste [[stedelike gebied]] noord van die [[Sunshine Coast]] en word gesien as die nieamptelike hoofstad van Noord-Queensland. Townsville was een van die Australiese gasheerstede tydens die [[Rugbywêreldbeker 2003]]. == Verwysings == {{Verwysings}} == Notas == : ''[[Lêer:Crystal txt.png|15px]] Hierdie artikel is vertaal uit die [[:en:Townsville|Engelse Wikipedia]]'' {{Normdata}} [[Kategorie:Nedersettings in Queensland]] aq33mavqw40bspcrrj7hikadf8d5jqa 0 23454 2814214 2554321 2025-06-19T10:41:09Z 78.174.55.43 2814214 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Militêre konflik |konflik = Spaanse Burgeroorlog |deelvan = |beeld = [[Lêer:Bundesarchiv Bild 183-H25224, Guernica, Ruinen.jpg|300px]] |byskrif = Gernika na die bomaanval op die dorpie. |datum = [[17 Julie]] [[1936]] – [[1 April]] [[1939]] |plek = [[Spanje]], [[Marokko|Spaans-Marokko]], [[Wes-Sahara|Spaans-Sahara]], [[Ekwatoriaal-Guinee|Spaans-Guinee]], [[Middellandse See]], [[Noordsee]] |gebied = |resultaat = Nasionaliste oorwinning<br />• Einde van die Tweede Spaanse Republiek<br />• Begin van die Diktatorskap van [[Francisco Franco]] |party1 = [[Lêer:Flag of the Second Spanish Republic.svg|22px]] Republikeine<br /> • [[Lêer:Flag of the Popular Front (Spain).svg|22px]] Republikeinse volksweermag (1936–1939)<br /> • [[Lêer:Bandera CNT-AIT.svg|22px]] Konfederale milisies (1936–1937)<br /> • [[Lêer:Flag of Catalonia.svg|22px]] Generalitat de Catalunya (1936–1939)<br /> • [[Lêer:Flag of the Basque Country.svg|22px]] Baskiese weermag (1936–1937)<br /><hr /> '''Ondersteun deur:'''<br />[[Lêer:Flag of the International Brigades.svg|22px]] [[Internasionale Brigades]]<br />{{vlagland|Sowjetunie}}<ref>Terwyl die Spaanse Nasionaliste gratis en onvoorwaardelike ondersteuning van die twee [[Europa|hoof-Europese]] As-magte ([[Nazi-Duitsland]] en [[Italië]]) ontvang het, moes die Republiek [[Sowjetunie|Sowjethulp]] met die amptelike goudreserwes van die Bank van Spanje koop om wapentuig van bedenklike kwaliteit teen opsetlik-verhoogde prys te bekom. Die koste van die Sowjetondersteuning vir die Republiek was meer as VSA $500 miljoen wat tweederdes van die goudreserwes van Spanje teen die begin van die oorlog bedra het.</ref><br />{{vlagland|Meksiko|1934}}<br />{{vlagland|Frankryk}}<br />{{vlagland|Verenigde State|1912}} |party2 = [[Lêer:Flag of Spain 1945 1977.svg|22px]] Nasionaliste<br /> • [[Lêer:COA Spain under Franco 1938 1945.svg|22px]] Rewolusionêre weermag (1936–1939)<br /> • [[Lêer:Merchant flag of Spanish Morocco.svg|22px]] Spaanse Weermag in Afrika (1936–1939)<br /> • [[Lêer:Bandera FE JONS.svg|22px]] Falange (1936–1939)<br /> • [[Lêer:Flag of Cross of Burgundy.svg|22px]] Karliste (1936–1937)<br /><hr /> '''Ondersteun deur:'''<br />{{vlagland|Italië|1861}}<br />{{vlagland|Nazi-Duitsland}}<br />{{vlagland|Portugal}} |party3 = |aanvoerder1 = {{vlagikoon|Spanje|1931}} [[Manuel Azaña|Manuel Azaña Díaz]]<br />{{vlagikoon|Spanje|1931}} [[José Giral]]<br />{{vlagikoon|Spanje|1931}} [[Francisco Largo Caballero]]<br />{{vlagikoon|Spanje|1931}} [[Juan Negrín López]]<br />{{vlagikoon|Spanje|1931}} [[Diego Martínez Barrio]]<br />{{vlagikoon|Spanje|1931}} [[Indalecio Prieto]]<br />{{vlagikoon|Spanje|1931}} [[Vicente Rojo Lluch]]<br />{{vlagikoon|Spanje|1931}} [[José Miaja]]<br />{{vlagikoon|Spanje|1931}} [[Hernández Saravia]]<br />{{vlagikoon|Spanje|1931}} [[Hidalgo de Cisneros]]<br />{{vlagikoon|Spanje|1931}} [[Carlos Romero]]<br />{{vlagikoon|Spanje|1931}} [[Dolores Ibarruri]]<br />{{vlagikoon|Spanje|1931}} [[Santiago Carrillo]]<br />[[Lêer:Flag of Catalonia.svg|22px]] [[Lluís Companys]]<br />[[Lêer:Flag of the Basque Country.svg|22px]] [[José Antonio Aguirre]]<br />[[Lêer:Bandera CNT-AIT.svg|22px]] [[Buenaventura Durruti|B. Durruti]] (†)<br />[[Lêer:Bandera CNT-AIT.svg|22px]] [[Cipriano Mera]]<br />[[Lêer:Flag of the International Brigades.svg|22px]] [[André Marty]]<br />[[Lêer:Flag of the International Brigades.svg|22px]] [[Wilhelm Zaisser]] |aanvoerder2 = {{vlagikoon|Spanje|1939}} [[Emilio Mola]] (†)<br />{{vlagikoon|Spanje|1939}} [[Francisco Franco]]<br />{{vlagikoon|Spanje|1939}} [[José Sanjurjo]] (†)<br />{{vlagikoon|Spanje|1939}} [[Miguel Cabanellas]] (†)<br />{{vlagikoon|Spanje|1939}} [[Fidel Dávila Arrondo]]<br />{{vlagikoon|Spanje|1939}} [[Francisco Gómez-Jordana]]<br />{{vlagikoon|Spanje|1939}} [[Queipo de Llano]]<br />[[Lêer:Flag of the International Brigades.svg|22px]] [[Manuel Goded]] (†)<br />{{vlagikoon|Spanje|1939}} [[Alfredo Kindelán]]<br />[[Lêer:Bandera FE JONS.svg|22px]] [[Manuel Hedilla]]<br />[[Lêer:Flag of Cross of Burgundy.svg|22px]] [[Manuel Fal Conde]]<br />{{vlagikoon|Spanje|1939}} [[José María Gil-Robles]]<br />{{vlagikoon|Nazi-Duitsland}} [[Wolfram von Richthofen|Von Richtofen]]<br />{{vlagikoon|Nazi-Duitsland}} [[Hugo Sperrle]]<br />{{vlagikoon|Italië|1861}} [[Annibale Bergonzoli]]<br />{{vlagikoon|Italië|1861}} [[Gastone Gambara]] |aanvoerder3 = |sterkte1 = 450&nbsp;000 [[infanterie]]<br />350 vliegtuie<br />200 tenks<br />(1938)<ref>Thomas, bl. 628</ref> |sterkte2 = 600&nbsp;000 infanterie<br />600 vliegtuie<br />290 tenks<br />(1938)<ref>Thomas, bl. 619</ref> |sterkte3 = |ongevalle1 = |ongevalle2 = |ongevalle3 = ~500&nbsp;000 gesneuweldes<ref>Die aantal ongevalle word betwis; skattings wissel tussen 500&nbsp;000 en 1 miljoen ongevalle. Oor die jare is die skatting afwaarts gewysig en moderne navorsing dui daarop dat die ware sterftetal ongeveer 500&nbsp;000 is. Hugh Thomas, ''The Spanish Civil War'' (2001), bl. xviii & 899–901, inclusive.</ref><ref name="spanjudge">{{cite news |url=http://www.iht.com/articles/2008/10/16/europe/spain.php |title=Spanish judge opens case into Franco's atrocities |publisher=New York Times |date=16 Oktober 2008 |access-date=28 Julie 2009 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20090210130939/http://www.iht.com/articles/2008/10/16/europe/spain.php |archive-date=10 Februarie 2009 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> :450&nbsp;000 vlugtelinge<ref>Beevor (2006). bl. 410–411.</ref> |notas = }} Die '''Spaanse Burgeroorlog''' ([[Spaans]]: ''Guerra Civil Española'', [[Katalaans]]: ''Guerra civil espanyola'') was 'n [[burgeroorlog]] in [[Spanje]] wat begin het na 'n staatsgreeppoging deur lede van die leër op die regering van die [[Tweede Spaanse Republiek]]. Die burgeroorlog het van [[17 Julie]] [[1936]] tot [[1 April]] [[1939]] in Spanje gewoed en is beëindig met die oorwinning van die rebelle en die daarstel van 'n diktatorskap gelei deur die Nasionalistiese Generaal [[Francisco Franco]]. Die ondersteuners van die [[Republiek]], of Republikeine (''republicanos''), het die ondersteuning van die [[Sowjetunie]] en [[Meksiko]] verkry, terwyl ondersteuners van die Rebellie, ook bekend as Nasionales (''nacionales''), die bystand van die [[Europa|hoof-Europese]] spilmoonthede [[Nazi-Duitsland]] en [[Italië]] verkry het. Die [[VSA]] het amptelik neutraal gebly, maar het [[vliegtuig|vliegtuie]] aan die Republiek en [[brandstof]] aan die Francisco Franco-regime verkoop. == Aanloop tot die oorlog == === Historiese konteks === [[Spanje]] het in die eeu voor die uitbreek van die Spaanse Burgeroorlog verskeie burgeroorloë en opstande deurgemaak, uitgevoer deur beide hervormers en konserwatiewes wat mekaar se mag wou onttroon. Terwyl die hervormers die [[monargie|absolutistiese monargie]] in Spanje wou vervang, die ou regime tot 'n einde te bring en 'n nuwe modelstaat stig, wou die meeste tradisionalistiese sektore in die politieke sfeer die hervormings stelselmatig vermy en die monargie bewaar. Die [[Carliste|Infante Carlos]] en sy nasate het hulle onder die slagspreuk "God, Land en Koning" geskaar en vir die saak van Spaanse tradisie, [[absolutisme]] en [[Katolisisme]] geveg teen die [[liberalisme]] en later die republikanisme van die Spaanse regerings van hulle tyd. Inisiatiewe soos die stigting van die [[Eerste Spaanse Republiek]] in [[1873]] het begin om neigings in die Spaanse konsep van die Staat te vestig. == Sien ook == *[[A las Barricadas]] == Kaarte == <gallery> Lêer:Guerra Civil Española.svg|Oorsig oor die Spaanse Burgeroorlog. Lêer:Development of the Spanish Civil War fronts.jpg|Ontwikkeling van die Spaanse Burgeroorlog. Lêer:Map of the Spanish Civil War in July 1936.png|Spanje in Julie 1936<br />{{legend|#f49ac1}} Nasionaliste<br />{{legend|#8393ca}} Republikeine Lêer:Map of the Spanish Civil War in September 1936.png|Spanje in September 1936<br />{{legend|#f49ac1}} Nasionaliste<br />{{legend|#8393ca}} Republikeine Lêer:Map of the Spanish Civil War in March 1937.png|Spanje in Maart 1937<br />{{legend|#f49ac1}} Nasionaliste<br />{{legend|#8393ca}} Republikeine Lêer:Map of the Spanish Civil War in October 1937.png|Spanje in Oktober 1937<br />{{legend|#f49ac1}} Nasionaliste<br />{{legend|#8393ca}} Republikeine Lêer:Map of the Spanish Civil War in July 1938.png|Spanje in Julie 1938<br />{{legend|#f49ac1}} Nasionaliste<br />{{legend|#8393ca}} Republikeine Lêer:Map of the Spanish Civil War in February 1939.png|Spanje in Februarie 1939<br />{{legend|#f49ac1}} Nasionaliste<br />{{legend|#8393ca}} Republikeine </gallery> == Verwysings == {{Verwysings|2}} == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn|Spanish Civil War}} {{Normdata}} [[Kategorie:Geskiedenis van Spanje]] [[Kategorie:Oorloë]] [[Kategorie:Antikommunisme]] [[Kategorie:Kommunisme]] 554x00nv666iy9fm7ztrr2b4d9gzr1q 10 24642 2814222 2782297 2025-06-19T10:59:45Z Rooiratel 90342 Vertaal 2814222 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas4 | bodyclass = ib-company vcard | templatestyles = Infobox company/styles.css | child = {{lc:{{{embed}}}}} | decat = yes | titleclass = fn org | titlestyle = font-size: 125%; | title = {{#ifeq:{{lc:{{{embed}}}}} | yes | '''Maatskappy''' | {{#if:{{{name|{{{naam|}}}}}} | {{{name|{{{naam|}}}}}} | {{#if:{{{company_name|}}}|{{{company_name}}}|<includeonly>{{PAGENAMEBASE}}</includeonly>}} }} }} | imageclass = ib-company-logo logo | image = {{#invoke:InfoboxImage |InfoboxImage |image={{#ifeq:{{lc:{{{embed}}}}} | yes | {{{logo|{{{company_logo|{{{kenteken|}}}}}}}}} |{{#invoke:WikidataIB |getValue |rank=best |P154 |name=logo |qid={{{qid|}}} |fetchwikidata={{{fetchwikidata|ALL}}} |suppressfields={{{suppressfields|}}} |onlysourced=no |noicon=yes |maxvals=1 |{{{logo|{{{company_logo|{{{kenteken|}}}}}}}}} }} }} |size={{{logo_size|}}} |sizedefault=frameless |upright={{{logo_upright|1}}} |alt={{{logo_alt|{{{alt|}}}}}} |class= {{{logo_class|}}} }} | caption = {{{logo_caption|}}} | image2 = {{#invoke:InfoboxImage |InfoboxImage |image={{{image|{{{beeld|}}}}}} |size={{{image_size|}}} |sizedefault=frameless |upright={{{image_upright|1}}} |alt={{{image_alt|}}} }} | caption2 = {{{image_caption|{{{beeldbyskrif|}}}}}} | label1 = {{longitem|[[Trade name]]}} | data1 = {{{trade_name|{{{trading_name|}}}}}} | label2 = {{longitem|Native name}} | data2 = {{#if:{{{native_name|}}} | {{#if:{{{native_name_lang|}}} | {{lang|{{{native_name_lang}}}|{{{native_name}}} }} | {{{native_name}}} }} }} | label3 = {{longitem|[[Romanization|Romanized]] name}} | data3 = {{{romanized_name|}}} | label4 = Formerly | class4 = nickname | data4 = {{{former_names|{{{former_name|}}}}}} | label5 = Tipe | class5 = category | data5 = {{{type|{{{company_type|{{{tipe|}}}}}}}}} | label6 = {{longitem|[[Ticker symbol|Traded as]]}} | data6 = {{{traded_as|}}} | label7 = [[International Securities Identification Number|ISIN]] | data7 = {{#invoke:WikidataIB |getValue |rank=best |P946 |name=ISIN |qid={{{qid|}}} |fetchwikidata={{{fetchwikidata|ALL}}} |suppressfields={{{suppressfields|}}} |onlysourced=yes |noicon={{{noicon|no}}} |sep="<br />" |sorted=yes |{{{ISIN|}}} }} | label8 = Industrie | class8 = category | data8 = {{#invoke:WikidataIB |getValue |rank=best |P452 |name=industry |qid={{{qid|}}} |fetchwikidata={{{fetchwikidata|ALL}}} |suppressfields={{{suppressfields|}}} |onlysourced=yes |noicon={{{noicon|no}}} |sep="<br />" |sorted=yes |{{{industry|}}} }} | label9 = Genre | class9 = category | data9 = {{{genre|}}} | label10 = Predecessor{{#if:{{{predecessors|}}}|s}} | data10 = {{#invoke:WikidataIB |getValue |rank=best |P155 |name=predecessor |qid={{{qid|}}} |fetchwikidata={{{fetchwikidata|ALL}}} |suppressfields={{{suppressfields|}}} |onlysourced=yes |noicon={{{noicon|no}}} |sep="<br />" |sorted=yes |{{{predecessors|{{{predecessor|}}}}}} }} | label11 = Incorporated | data11 = {{#invoke:WikidataIB |getValue |rank=best |P1001 |name=incorporated |qid={{{qid|}}} |fetchwikidata={{{fetchwikidata|ALL}}} |suppressfields={{{suppressfields|}}} |onlysourced=yes |noicon={{{noicon|no}}} |sep="<br />" |sorted=yes |{{{incorporated|{{{incorporation|}}}}}} }} | label12 = Gestig | data12 = {{#invoke:WikidataIB |getValue |rank=best |P571 |name=founded |qid={{{qid|}}} |fetchwikidata={{{fetchwikidata|ALL}}} |suppressfields={{{suppressfields|}}} |onlysourced=yes |noicon={{{noicon|no}}} |sep="<br />" |sorted=yes |{{{founded|{{{foundation|{{{stigting|}}}}}}}}} }} | label13 = Stigter{{#if:{{{founders|{{{stigters|}}}}}}|s}} | class13 = agent | data13 = {{#invoke:WikidataIB |getValue |rank=best |P112 |name=founder |qid={{{qid|}}} |fetchwikidata={{{fetchwikidata|ALL}}} |suppressfields={{{suppressfields|}}} |onlysourced=yes |noicon={{{noicon|no}}} |sep="<br />" |sorted=yes |{{{founders|{{{founder|{{{stigters|{{{stigter|}}}}}}}}}}}} }} | label14 = Ontbind | data14 = {{#invoke:WikidataIB |getValue |rank=best |P576 |name=defunct |qid={{{qid|}}} |fetchwikidata={{{fetchwikidata|ALL}}} |suppressfields={{{suppressfields|}}} |onlysourced=yes |noicon={{{noicon|no}}} |sep="<br />" |sorted=yes |{{{defunct|{{{dissolved|}}}}}} }} | label15 = Lot | data15 = {{{fate|}}} | label16 = Opvolger{{#if:{{{successors|{{{opvolgers|}}}}}}|s}} | data16 = {{#invoke:WikidataIB |getValue |rank=best |P156 |name=successor |qid={{{qid|}}} |fetchwikidata={{{fetchwikidata|ALL}}} |suppressfields={{{suppressfields|}}} |onlysourced=yes |noicon={{{noicon|no}}} |sep="<br />" |sorted=yes |{{{successors|{{{successor|{{{opvolgers|{{{opvolger|}}}}}}}}}}}} }} | label17 = Hoofkantoor | class17 = {{#if:{{{hq_location|{{{location|{{{ligging|}}}}}}}}} | label | adr}} | data17 = {{#if:{{{hq_location|{{{location|{{{ligging|}}}}}}}}}{{{hq_location_city|{{{location_city|{{{ligging_stad|}}}}}}}}}{{{hq_location_country|{{{location_country|{{{ligging_land|}}}}}}}}} | {{Comma separated entries | 1 = {{{hq_location|{{{location|{{{ligging|}}}}}}}}} | 2 = {{#if:{{{hq_location_city|}}}{{{location_city|{{{ligging_stad|}}}}}} |<div class="ib-company-locality locality">{{#if:{{{hq_location_city|}}}{{{location_city|{{{ligging_stad|}}}}}} | {{{hq_location_city|{{{location_city|{{{ligging_stad|}}}}}}}}} | }}</div>}} | 3 = {{#if:{{{hq_location_country|}}}{{{location_country|{{{ligging_land|}}}}}} |<div class="ib-company-country country-name">{{#if:{{{hq_location_country|}}}{{{location_country|{{{ligging_land|}}}}}} | {{{hq_location_country|{{{location_country|{{{ligging_land|}}}}}}}}} | }}</div>}} }} | {{#if:{{#invoke:WikidataIB |getValue |rank=best |P159 |name=hq_location_city |qid={{{qid|}}} |fetchwikidata={{{fetchwikidata|ALL}}} |suppressfields={{{suppressfields|}}} |onlysourced=yes |noicon={{{noicon|no}}} |maxvals=1 }}{{#invoke:WikidataIB |getValue |rank=best |P17 |name=hq_location_country |qid={{{qid|}}} |fetchwikidata={{{fetchwikidata|ALL}}} |suppressfields={{{suppressfields|}}} |onlysourced=yes |noicon={{{noicon|no}}} |maxvals=1 }} | {{Comma separated entries | 1 = {{#if:{{#invoke:WikidataIB |getValue |rank=best |P159 |name=hq_location_city |qid={{{qid|}}} |fetchwikidata={{{fetchwikidata|ALL}}} |suppressfields={{{suppressfields|}}} |onlysourced=yes |noicon={{{noicon|no}}} |maxvals=1 }} |<div class="ib-company-locality locality">{{#invoke:WikidataIB |getValue |rank=best |P159 |name=headquarters location |qid={{{qid|}}} |fetchwikidata={{{fetchwikidata|ALL}}} |suppressfields={{{suppressfields|}}} |onlysourced=yes |noicon={{{noicon|no}}} |maxvals=1 }}</div>}} | 2 = {{#if:{{#invoke:WikidataIB |getValue |rank=best |P17 |name=countrry |qid={{{qid|}}} |fetchwikidata={{{fetchwikidata|ALL}}} |suppressfields={{{suppressfields|}}} |onlysourced=yes |noicon={{{noicon|no}}} |maxvals=1 }} |<div class="ib-company-country country-name">{{#invoke:WikidataIB |getValue |rank=best |P17 |name=hq_location_country |qid={{{qid|}}} |fetchwikidata={{{fetchwikidata|ALL}}} |suppressfields={{{suppressfields|}}} |onlysourced=yes |noicon={{{noicon|no}}} |maxvals=1 }}</div>}} }} }} }} | label19 = {{longitem|Number of locations}} | data19 = {{#if:{{{num_locations|{{{locations|}}}}}} | {{{num_locations|{{{locations|}}}}}}{{#if:{{{num_locations_year|}}} | &nbsp;({{{num_locations_year}}}) }} }} | label20 = {{longitem|Gebied{{#if:{{{areas_served|}}}|e}} bedien}} | data20 = {{{areas_served|{{{area_served|{{{gebied_bedien|{{{gebiede_bedien|}}}}}}}}}}}} | label21 = {{longitem|Sleutelpersone}} | class21 = agent | data21 = {{{key_people|{{{sleutelpersone|{{{sleutel_persone|}}}}}}}}} | label22 = Produkte | data22 = {{{products|{{{produkte|}}}}}} | label23 = {{longitem|Production output}} | data23 = {{#if:{{{production|}}} | {{{production|}}}{{#if:{{{production_year|}}} | &nbsp;({{{production_year}}}) }} }} | label24 = Brands | data24 = {{{brands|}}} | label25 = Dienste | class25 = category | data25 = {{{services|{{{dienste|}}}}}} | label26 = Inkomste | data26 = {{#invoke:WikidataIB |getValue |rank=best |P2139 |name=revenue |qual=P585 |qid={{{qid|}}} |fetchwikidata={{{fetchwikidata|ALL}}} |suppressfields={{{suppressfields|}}} |onlysourced=yes |noicon={{{noicon|no}}} |maxvals=1 |{{{revenue|{{{inkomste|}}}}}}{{#if:{{{revenue_year|}}} | &nbsp;({{{revenue_year}}}) }} }} | label27 = {{longitem|[[EBIT|Bedryfsinkomste]]}} | data27 = {{#invoke:WikidataIB |getValue |rank=best |P3362 |name=operating_income |qual=P585 |qid={{{qid|}}} |fetchwikidata={{{fetchwikidata|ALL}}} |suppressfields={{{suppressfields|}}} |onlysourced=yes |noicon={{{noicon|no}}} |maxvals=1 |{{{operating_income|{{{bedryfsinkomste|}}}}}}{{#if:{{{income_year|}}} | &nbsp;({{{income_year}}}) }} }} | label28 = {{longitem|[[Netto-inkomste]]}} | data28 = {{#invoke:WikidataIB |getValue |rank=best |P2295 |name=net_income |qual=P585 |qid={{{qid|}}} |fetchwikidata={{{fetchwikidata|ALL}}} |suppressfields={{{suppressfields|}}} |onlysourced=yes |noicon={{{noicon|no}}} |maxvals=1 |{{{net_income|{{{profit|{{{netto-inkomste|}}}}}}}}}{{#if:{{{net_income_year|{{{profit_year|}}}}}} | &nbsp;({{{net_income_year|{{{profit_year|}}}}}}) }} }} | label29 = [[Assets under management|AUM]] | data29 = {{{aum|}}} | label30 = {{nowrap|[[Bate|Totale bates]]}} | data30 = {{#invoke:WikidataIB |getValue |rank=best |P2403 |name=assets |qual=P585 |qid={{{qid|}}} |fetchwikidata={{{fetchwikidata|ALL}}} |suppressfields={{{suppressfields|}}} |onlysourced=yes |noicon={{{noicon|no}}} |maxvals=1 |{{{assets|{{{bates|}}}}}}{{#if:{{{assets_year|}}} | &nbsp;({{{assets_year}}}) }} }} | label31 = {{nowrap|[[Equity (finance)|Total equity]]}} | data31 = {{#if:{{{equity|}}} | {{{equity}}}{{#if:{{{equity_year|}}} | &nbsp;({{{equity_year}}})}} }} | label32 = Owner{{#if:{{{owners|{{{eienaars|}}}}}}|s}} | data32 = {{{owners|{{{owner|{{{eienaar|}}}}}}}}} | label33 = Members | data33 = {{#if:{{{members|}}} | {{{members}}}{{#if:{{{members_year|}}} | &nbsp;({{{members_year}}})}} }} | label34 = {{longitem|Aantal werknemers}} | data34 = {{#invoke:WikidataIB |getValue |rank=best |P1128 |name=num_employees |qual=P585 |qid={{{qid|}}} |fetchwikidata={{{fetchwikidata|ALL}}} |suppressfields={{{suppressfields|}}} |onlysourced=yes |noicon={{{noicon|no}}} |maxvals=1 |{{{num_employees|{{{getal_werknemers|{{{aantal_werknemers|}}}}}}}}}{{#if:{{{num_employees_year|}}} | &nbsp;({{{num_employees_year}}}) }} }} | label35 = [[Ouermaatskappy|Ouer]] | data35 = {{#ifeq:{{{owners|{{{eienaars|}}}}}}{{{owner|{{{eienaar|}}}}}}{{{parent|{{{ouer|{{{eienaar|}}}}}}}}} || {{#invoke:WikidataIB |getValue |rank=best |P749 |name=parent |qid={{{qid|}}} |fetchwikidata={{{fetchwikidata|ALL}}} |suppressfields={{{suppressfields|}}} |onlysourced=yes |noicon={{{noicon|no}}} |sep="<br />" |sorted=yes }} | {{{parent|{{{ouer|{{{eienaar|}}}}}}}}} }} | label36 = [[Afdeling (besigheid)|Afdelings]] | data36 = {{{divisions|{{{afdelings|}}}}}} | label37 = [[Filiaal|Filiale]] | data37 = {{{subsid|{{{filiale|{{{dogtermaatskappye|}}}}}}}}} | data39 = {{{module|}}} | label40 = [[Basel III|Capital ratio]] | data40 = {{{ratio|}}} | label41 = Rating | data41 = {{{rating|}}} | label42 = Webwerf | data42 = {{#if:{{{website|{{{homepage|{{{webwerf|{{{tuisblad|}}}}}}}}}}}} |{{{website|{{{homepage|{{{webwerf|{{{tuisblad|}}}}}}}}}}}} |{{#invoke:WikidataIB |url2 |url={{#invoke:WikidataIB |getValue |rank=best |P856 |name=website |qid={{{qid|}}} |suppressfields={{{suppressfields|}}} |fetchwikidata={{{fetchwikidata|ALL}}} |onlysourced=yes |maxvals=1}} }} }} | below = {{#if:{{{footnotes|{{{voetnotas|}}}}}} | '''Voetnotas{{\}}verwysings'''{{break}}{{{footnotes|{{{voetnotas|}}}}}} }} }}<!-- Tracking categories: -->{{main other|{{#if:{{{trading_name|}}}|[[Category:Pages using infobox company using trading name]] }}{{#ifeq:{{{logo|{{{company_logo|{{{kenteken|{{wikidata|property|raw|P154}}}}}}}}}}}|{{{logo|{{{company_logo|{{{kenteken|}}}}}}}}}||[[Kategorie:Bladsye wat Inligtingskas Maatskappy gebruik met 'n logo van wikidata]] }}{{#if:{{{image|{{{beeld|}}}}}}|{{#ifeq:{{#invoke:string|replace|{{{image|{{{beeld|}}}}}}| |_}}|{{#invoke:string|replace|{{{logo|{{{company_logo|{{{kenteken|{{wikidata|property|raw|P154}}}}}}}}}}}| |_}}|[[Category:Pages using infobox company with a duplicate image]]|}}|}} }}<!-- -->{{#invoke:Check for clobbered parameters|check|nested=1|template=Infobox company|cat={{main other|Category:Pages using infobox company with conflicting parameters}}|name; company_name|logo; company_logo|logo_alt; alt|trade_name; trading_name|former_names; former_name|type; company_type|predecessors; predecessor|successors; successor|foundation; founded|founders; founder|defunct; dissolved|hq_location; location|hq_location_city; location_city|hq_location_country; location_country|num_locations; locations|areas_served; area_served|net_income; profit|net_income_year; profit_year|owners; owner |homepage; website }}{{#invoke:Check for unknown parameters|check|unknown={{main other|[[Category:Pages using infobox company with unknown parameters|_VALUE_{{PAGENAME}}]]}}|preview=Page using [[Template:Infobox company]] with unknown parameter "_VALUE_" | ignoreblank=y | aantal_werknemers | afdelings | alt | area_served | areas_served | assets | assets_year | aum | bates | bedryfsinkomste | brands | company_logo | company_name | company_type | defunct | dienste | dissolved | divisions | dogtermaatskappye | eienaar| eienaars | embed | equity | equity_year | fate | footnotes | former_name | former_names | foundation | founded | founder | founders | gebied_bedien | gebiede_bedien | genre | getal_werknemers | homepage | hq_location | hq_location_city | hq_location_country | ISIN | incorporated | image | image_alt | image_caption | image_size | image_upright | income_year | industrie | industry | inkomste | kenteken | key_people | ligging_land | ligging_stad | location | location_city | location_country | locations | logo | logo_alt | logo_caption | logo_class | logo_size | logo_upright | members | members_year | module | naam | name | native_name | native_name_lang | net_income | net_income_year | netto_inkomste | num_employees | num_employees_year | num_locations | num_locations_year | ontbind | operating_income | ouer | owner | owners | parent | predecessor | predecessors | produkte | production | production_year | products | profit | profit_year | rating | ratio | revenue | revenue_year | romanized_name | services | sleutel_persone | sleutelpersone | stigter | stigters | stigting | subsid | successor | successors | tipe | traded_as | trade_name | trading_name | tuisblad | type | website| webwerf | qid | fetchwikidata | suppressfields | noicon | nocat | demo | categories }}<noinclude> {{documentation}} </noinclude> d4au316uhusn6r6lqsrab2kpx1rrg0g 0 30888 2814181 2624710 2025-06-19T10:17:43Z 78.174.55.43 2814181 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Militêre konflik |konflik = Russiese Rewolusie (1917) |deelvan = die [[Eerste Wêreldoorlog]] |beeld = [[Lêer:Avrora cruiser, Saint Petersburg, Russia.jpg|300px]] |byskrif = Die kruiser [[Aurora (kruiser)|Aurora]], wat die begin van die [[Oktober-rewolusie]] met ’n kanonskoot aangekondig het; die Aurora lê tans in Sint Petersburg voor anker. |datum = [[8 Maart]] – [[8 November]] [[1917]] |plek = [[Rusland]] |gebied = |resultaat = Oorwinning deur die [[Bolsjewis]]te * Abdikasie [[Nikolaas II van Rusland|Nikolaas II]] * [[Februarie-rewolusie|Einde]] van die [[Russiese Ryk]] * [[Oktober-rewolusie|Einde]] van die [[Russiese voorlopige regering|Voorlopige regering]] * Stigting van die [[Russiese Sosialistiese Federale Sowjetrepubliek|RSFS]] * Begin van die [[Russiese Burgeroorlog]] |party1 = {{vlagikoon|Rusland|1914}} Keiserlike Regering<br /> {{vlagikoon|Rusland}} [[Russiese voorlopige regering|Voorlopige regering]] |party2 = [[Lêer:Socialist red flag.svg|22px]] Petrograd-sowjet<br /> [[Lêer:Socialist red flag.svg|22px]] [[Bolsjewis]]te |party3 = |aanvoerder1 = [[Lêer:Imperial Standard of the Emperor of Russia (1858–1917).svg|22px]] [[Nikolaas II van Rusland|Nikolaas II]]^a<br /> {{vlagikoon|Rusland}} [[Georgi Lwof]]<br /> {{vlagikoon|Rusland}} [[Alexander Kerensky]] |aanvoerder2 = [[Lêer:Socialist red flag.svg|22px]] [[Wladimir Lenin]]<br /> [[Lêer:Socialist red flag.svg|22px]] [[Leon Trotsky]]<br /> [[Lêer:Socialist red flag.svg|22px]] [[Lew Kamenef]] |aanvoerder3 = |sterkte1 = {{vlagikoon|Rusland}} Russiese weermag: Onbekend |sterkte2 = [[Lêer:Socialist red flag.svg|22px]] [[Rooi Leër]]: 200&nbsp;000 |sterkte3 = |ongevalle1 = |ongevalle2 = |ongevalle3 = |notas = a. tot 15 Maart 1917. }} Die '''Russiese Rewolusie''' van [[1917]] het die Russiese keiserryk tot 'n val gebring. 'n [[Russiese voorlopige regering|Voorlopige regering]] wat gevorm is ná die abdikasie van [[tsaar]] [[Nikolaas II van Rusland|Nikolaas II]] was ondoeltreffend en ongewild en hul mag is uiteindelik deur die [[Bolsjewis]]te oorgeneem. Die rewolusie is gevolg deur die [[Russiese Burgeroorlog]] (1917 tot 1922) tussen die [[Rooi Leër]] van die Bolsjewiste en rewolusionêre en die [[Wit Leër]] van die monargiste, konserwatiewe en gematigde sosialiste wat teen die drastiese hervormings van die Bolsjewiste was. Ná die burgeroorlog het die [[Sowjetunie]] in [[1922]] tot stand gekom. == Hooftrekke == Die Russiese Rewolusie kan in drie hooftrekke verdeel word: * Die [[Februarie-rewolusie]] (Maart volgens die [[Gregoriaanse kalender]]), wat spontaan begin het weens groot ontevredenheid oor voedseltekorte en die outokrasie van Nikolaas II, die laaste tsaar van [[Rusland]]. Dit het gelei tot die val van die 300-jaar oue [[Huis van Romanof|Romanof-dinastie]] en die stigting van 'n voorlopige regering, eers onder voorsitterskap van [[Georgi Lwof|prins Georgi Lwof]] en later [[Aleksander Kerenski]] van die Sosiaal-Rewolusionêre Party. * 'n Periode van dubbele mag, waartydens die staatsmag in die hande van die voorlopige regering was terwyl politieke linkses en die laer klasse die nasionale netwerk van sowjets (rade) onder die sosialiste gesteun het. * Die [[Oktober-rewolusie]] (November volgens die [[Gregoriaanse kalender]]), waarin die Bolsjewiste-party onder [[Wladimir Lenin]] en die sowjets die voorlopige regering omvergewerp het en 'n drastiese verandering gebring het aan die sosiale struktuur van Rusland. == Agtergrond == Aan die begin van 1917 was Rusland gereed vir 'n rewolusie – en in dié jaar was daar dan ook twee: die eerste, die Februarie-rewolusie, het vinnig versprei en beter sosiale geleenthede geskep, maar ook groot onsekerheid. Die vinnige industrialisasie van Rusland het gelei tot 'n oorbevolking en swak lewensomstandighede in die stede. Landelike dorpenaars het dikwels tussen landbou- en nywerheidswerkomgewings gewissel en baie het permanent na die stede getrek. Tussen 1890 en 1910 het die bevolking van die hoofstad, [[Sint Petersburg]] (vanaf 1914 Petrograd genoem), gegroei van 1&nbsp;033&nbsp;600 tot 1&nbsp;905&nbsp;600. 'n Middelklas van witboordjie-werknemers, sakelui en professionele mense (dokters, prokureurs, onderwysers, joernaliste, ingenieurs, ens.) was aan die ontstaan. Selfs die adellikes moes nuwe maniere vind om in hierdie veranderende ekonomie te bestaan, en nuwe klasse het gevorm (bv. proletariate en kapitaliste), alhoewel hierdie klasse weer verdeel was in groepe volgens status, geslag, ouderdom, etnisiteit en geloof. [[Lêer:BloodySunday1905.jpg|duimnael|240px|links|Tsaristiese troepe skiet op betogers op [[Bloedige Sondag (1905)]]. Beeld uit 'n Sowjet-propagandafilm van 1925.]] Dit het al hoe moeiliker geword om te onderskei tussen sosiale groepe. Nie net was die groepe in baie opsigte verdeel nie, maar hul grense het ook al hoe meer vervaag vanweë die ontstaan van verstedelikte boere, werker-intellektuele, middelklas-professionele, ens. Teen 1917 moes Nikolaas II oortuig gewees het dat hervormings onvermydelik was vanweë die groeiende politieke bewuswording, die impak van rewolusionêre idees en die ondoeltreffende regeringstelsel (wat verder verswak is deur deelname aan die [[Eerste Wêreldoorlog]]). Die mense van Rusland was gekant teen die outokrasie van Nikolaas II en die korrupte en anachronistiese elemente in sy regering. Hy was uit voeling met die behoeftes en aspirasies van die Russiese volk, van wie die meerderheid slagoffers was van die haglike sosiaal-ekonomiese toestande wat geheers het. Op sosiale vlak was die land agter die res van Europa wat betref nywerheid en landbou, en daar was dus min geleenthede vir boere en nywerheidswerkers. Baie werkers het in die stede te doen gekry met materiële dinge wat hulle nooit in die klein dorpies gesien het nie. En die belangrikste van alles: In die stede is hulle blootgestel aan nuwe idees oor die sosiale en politieke orde.<ref>Reginald Zelnik, ''Labor and Society in Tsarist Russia: The Factory Workers of Saint Petersburg, 1855–1870''. Stanford, 1971</ref><ref>Victoria Bonnell, ''Roots of Rebellion: Workers’ Politics and Organizations in Saint Petersburg and Moscow, 1900–1914''. Berkeley, 1983</ref> Op ekonomiese vlak het wydverspreide inflasie en voedseltekorte bygedra tot die toestande vir 'n rewolusie. Op militêre vlak het onvoldoende voorrade, logistiek en wapens gelei tot groot verliese tydens die Eerste Wêreldoorlog. Uiteindelik het hierdie faktore, saam met die ontwikkeling van rewolusionêre idees en bewegings (veral in die jare ná 1905 se [[Bloedige Sondag]]-tragedie), tot uitbarsting gekom. Die sosiale oorsaak van die rewolusie spruit hoofsaaklik uit eeue van onderdrukking van die laer klasse deur die tsaars, asook Nikolaas II se neerlae in die Eerste Wêreldoorlog. Hoewel lyfeienes in 1861 bevry is, moes hulle nog teen hul sin vrykoopgeld aan die staat betaal en hul omstandighede het nie veel verbeter nie. Die probleem is vererger deur die mislukking van [[Sergei Witte]] se landhervormings van die vroeë 1900's. Onrus en opstande het toenemend onder die boere voorgekom met die doel om eienaarskap te kry van die grond wat hulle bewerk het. == Die Eerste Wêreldoorlog == : '' Hoofartikel: [[Eerste Wêreldoorlog]].'' Die Eerste Wêreldoorlog het tot die chaos bygedra. Een van die redes dat Nikolaas in 1914 tot die oorlog toegetree het, was om die aansien van die land te herstel ná sy neerlaag in die [[Russies-Japannese Oorlog]]. Hy wou ook die talle verskillende etniese groepe verenig deur hulle te laat veg teen 'n gesamentlike vyand, naamlik [[Duitsland]]. Baie van sy kritici glo hy wou boonop die volk se aandag aflei van die armoede, ongelykheid en swak werksomstandighede wat soveel ontevredenheid veroorsaak het. Plaas daarvan om Rusland se politieke en militêre aansien te herstel, het Rusland geweldige verliese gely en dit het die toestande in die land vererger. Talle onwilliges is deur diensplig geraak. Die groot vraag na die vervaardiging van oorlogsvoorrade en werkers het meer werkersopstande en stakings veroorsaak. Diensplig het bekwame werkers opgeslurp en hulle is vervang deur onervare boere. Teen einde 1915 was daar talle tekens dat die ekonomie besig is om ineen te stort onder die eise van die oorlog. Die hoofoorsake was voedseltekorte en stygende pryse. Inflasie het mense se salarisse feitlik nutteloos gemaak en weens die tekorte kon hulle nie eens die goed koop wat hulle kon bekostig nie. Toe hongersnood ontstaan weens die swak spoorwegstelsel, het werkers die stede in hordes verlaat op soek na kos. Uiteindelik het selfs die soldate, wat 'n gebrek aan toerusting en blootstelling aan die elemente moes trotseer, teen die tsaar gedraai. Dit was veral omdat baie offisiere wat getrou was aan die tsaar, met die verloop van die oorlog gesneuwel het – teen einde 1914, ná net vyf maande van oorlogvoering, het byna 400&nbsp;000 Russiese soldate al gesneuwel en byna 'n miljoen was beseer. Gouer as wat verwag is, moes beswaarlik opgeleide rekrute aktiewe diens doen. Baie van hulle was van die groot stede en het geen lojaliteit teenoor die tsaar gevoel nie. == Aleksandra en Raspoetin == [[Lêer:Grigori Rasputin 1916.jpg|duimnael|150px|Grigori Raspoetin]] In die herfs van [[1915]] het Nikolaas II self die aanvoering van die weermag oorgeneem en na die hoofkwartier aan die grens vertrek. Hy het die regering gelaat in die hande van sy ambisieuse maar onbekwame vrou, Aleksandra. Gerugte oor korrupsie en onbevoegdheid in die regering het begin ontstaan en talle mense was gekant teen die toenemende invloed van die lekeprediker [[Grigori Raspoetin]] op die keiserlike familie. Aleksandra het geglo hy kan haar seun, die tsarewitsj [[Aleksei Romanof|Aleksei]] wat aan [[hemofilie]] (bloeiersiekte) gely het, gesond maak. Daar was al talle gissings oor hoe Raspoetin 'n helende uitwerking op die tsarewitsj kon gehad het aangesien die siekte destyds nie behandelbaar was nie. Dit lyk egter of hy wel direk of indirek die seun se gesondheid beïnvloed het. Tydens die oorlog is hy beskuldig van onpatriotiese beïnvloeding aan die Russiese hof. Die ongewilde tsaritsa was boonop Duits-gebore en sy is daarvan verdink dat sy 'n spioen vir die Duitsers is. In die tsaar se afwesigheid het Raspoetin se invloed op die tsaritsa verder toegeneem. Hy het gou haar vertroueling en persoonlike raadgewer geword en haar ook oorreed om sekere regeringsampte te vul met kandidate wat hy self uitgesoek het. Om nog meer mag te kry, het Raspoetin met hoëklas-vroue geslaap en ruil vir politieke gunsies, soos die bevordering van hul mans. == Politieke kwessies == Baie Russe, asook nie-Russiese onderdane van die kroon, het talle redes gehad om ontevrede te wees oor die bestaande outokratiese stelsel. Nikolaas II was 'n baie konserwatiewe heerser. Hy het sy kriteria van eerbaarheid, ordelikheid, familie en plig beskou as persoonlike ideale vir elke standvastige individu asook as reëls vir die gemeenskap en politiek. Van individue sowel as die gemeenskap is verwag om selfbeheersing, toewyding aan die gemeenskap en hiërargie asook 'n gees van plig teenoor die land en tradisie te openbaar. Godsdiens het dit alles help saambind: as 'n bron van troos in moeilike tye, as 'n bron van insig in die Goddelike beskikking, as 'n bron van staatsmag en outoriteit. Nikolaas II het meer as enige vorige tsaar geglo aan die mite dat die leier 'n heilige en geseënde vader vir sy volk is. Dit het hom blind gemaak vir die werklike toestande in die land: Dit was vir hom onmoontlik om te glo dat sy mag nie van God af kom nie en dat die Russiese volk nie so toegewyd aan hom was as wat hy aan hulle was nie. Hy het geweier om die demokratiese hervormings in te stel wat dalk die rewolusie kon verhoed het. Selfs nadat hy ná die [[Russiese Rewolusie (1905)|1905-rewolusie]] beperkte burgerregte en demokratiese verteenwoordiging toegelaat het, het hy probeer om dit in elke moontlike opsig te kniehalter om sy outokratiese outoriteit te beskerm.<ref>Dominic Lieven, ''Nicholas II: Emperor of all the Russias''. Londen, 1993</ref><ref>Andrew Verner, ''The Crisis of the Russian Autocracy: Nicholas II and the 1905 Revolution''. Princeton, 1990</ref><ref>Mark Steinberg en Vladimir Khrustalev, ''The Fall of the Romanovs: Political Dreams and Personal Struggles in a Time of Revolution''. New Haven, 1995</ref><ref>Richard Wortman, ''Scenarios of Power'', vol. 2. Princeton, 2000.</ref> Daar was 'n algemene behoefte aan 'n demokratiese stelsel en verset teen die tsaar se gesag, selfs vóór die krisis wat die Eerste Wêreldoorlog meegebring het. Ontevredenheid oor die Russiese outokrasie het 'n toppunt bereik in die groot nasionale opstand wat gevolg het op die [[Bloedige Sondag]]-slagting van Januarie 1905, toe Russiese werkers moes toesien hoe hulle oproepe vir geregtigheid verwerp word toe die tsaar se troepe honderde vreedsame deelnemers aan 'n optog doodskiet. Werkers het daarop gereageer met verlammende stakings regoor die land en Nikolaas II so gedwing om sy [[Oktober-manifes]] te onderteken. Daarin is voorsiening gemaak vir 'n demokratiese parlement of staatsdoema. Hy het egter min samewerking gegee om die regering te laat werk en drome van 'n demokratiese Rusland het verydel. Regeringsamptenare was bekommerd oor hoe lank die mense se geduld sou duur. 'n Verslag deur die Petrograd-tak van die veiligheidspolisie, die [[Ochrana]], in Oktober 1916 bevat 'n waarskuwing oor "die moontlikheid in die nabye toekoms van opstande deur die laer klasse van die land wat woedend is oor die las van hul daaglikse bestaan."<ref>"Doklad petrogradskogo ochrannogo otdelenia osobomoe otdeloe departamenta politsii" ["Verslag van die Petrogradse Ochrana aan die spesiale afdeling van die departement van polisie"], Oktober 1916, Krasni archif 17 (1926), 4–35 (quotation 4).</ref> Nikolaas is vir al die krisisse in die land geblameer en die bietjie ondersteuning wat hy gehad het, het begin verkrummel. Terwyl ontevredenheid toegeneem het, het die staatsdoema in November 1916 'n waarskuwing tot Nikolaas gerig dat 'n vreeslike ramp die land sonder twyfel sou tref tensy 'n grondwetlike regeringsvorm ingestel word. Op sy tipiese manier het Nikolaas hulle geïgnoreer. 'n Paar maande later het die tsaar se bewind tot 'n val gekom kort ná die Februarie-revolusie. == Februarie-rewolusie == : '' Hoofartikel: [[Februarie-rewolusie]].'' Dié rewolusie het uitgebreek sonder enige spesifieke leierskap of vooraf beplanning. Die hoofstad, Petrograd (tans weer [[Sint Petersburg]]), was die middelpunt van die aksie. Op 23 Februarie (8 Maart volgens die [[Gregoriaanse kalender]]) het mense in die rye vir kos begin betoog. Duisende vroulike tekstielwerkers het gou daarna by hulle aangesluit. Hulle het uit hulle fabrieke geloop – deels ter viering van [[Internasionale Vrouedag]], maar ook om teen die geweldige broodtekort te betoog. Al hoe meer mense het uit die fabrieke gestroom om by die betogers aan te sluit. Die skares het deur die strate geloop en geskree "Brood!" en "Gee ons brood!" In die volgende twee dae het die staking, wat aangemoedig is deur sosialistiese aktiviste, versprei na al die fabrieke en winkels in die stad. Teen 25 Februarie was feitlik elke nywerheidsonderneming in Petrograd, asook talle handels- en diensondernemings, gesluit. Studente, witboordjie-werkers en onderwysers het by die stakers aangesluit. In die Staatsdoema het sosialistiese en liberale afgevaardigdes besef dat hulle 'n groot probleem op hande het. Hulle het die bestaande regering veroordeel en 'n kabinet van ministers geëis. Die Doema, wat hoofsaaklik uit lede van die burgerklas bestaan het, het druk op die tsaar uitgeoefen om te abdikeer en so 'n rewolusie te voorkom. [[Lêer:Nikolaus II. (Russland).jpg|duimnael|links|200px|[[Nikolaas II van Rusland|Nikolaas II]] in ballingskap in 1917 nadat hy geabdikeer het]] Teen Saterdag 25 Februarie het die polisie beheer oor die situasie verloor. Nikolaas, wat geweier het om die erns van die situasie in te sien, het op dié aand 'n telegram aan die hoof van die Petrogradse militêre distrik, generaal Sergei Chabalog, gestuur: "Ek beveel jou om môre 'n einde te bring aan die wanorde in die hoofstad, wat onaanvaarbaar is in dié moeilike tyd van oorlog met Duitsland en Oostenryk."<ref>Aangehaal deur Chabalof in sy getuienis van 22 Maart 1917, in Padenije tsarskogo rezjima: stenografitsjeskije otsjetoe doprosof i pokazanii, dannich w 1917&nbsp;g. w Tsjrezwitsjainoi Sledstwennoi Komissii Wremennogo Prawitel'stwa [''Die val van die tsaristiese regime: stenografiese verslae van die ondervraging en getuienis in 1917 voor die Buitengewone Kommissie van Ondersoek van die Voorlopige Regering''], red. P. E. Shchegolev, 7 vol. (Moskou en Leningrad, 1924–1927), 1: 190–91.</ref> Die meeste van die soldate het die opdrag op die 26ste gehoorsaam, maar muiterye, wat dikwels deur offisiere van die laer range gelei is, het oornag versprei. Op die oggend van die 27ste het soldate wat gestuur is om die onrus te beëindig, aangesluit by die werkers in die strate, van wie baie teen dié tyd gewapen was. Die polisie, wat ver in die minderheid was, het self later by die stakers aangesluit. Teen die aand van die 27ste het die kabinet bedank en 'n tydelike militêre diktatorskap voorgestel, maar Rusland se militêre leiers het dit verwerp. Nikolaas, wat aan die oorlogsfront was, was geweldig gefrustreerd en bekommerd oor die skaal van die oproer. Hy het vir sy lewe gevrees. Terselfdertyd was hy bekommerd oor die toestand van sy siek seun. Hy het eindelik oorgegee en op 2 Maart geabdikeer in die hoop dat dié laaste diens aan die volk (soos hy in sy manifes sê) die onrus sal beëindig en eenheid in Rusland sal bring.<ref>Mark Steinberg en Vladimir Khrustalev, ''Fall of the Romanovs'', 50.</ref> Kort ná hierdie ineenstorting van die Romanof-dinastie is die kroon aan Nikolaas se jonger broer, Michail, aangebied. Hy het dit geweier tensy dit die besluit van 'n verkose regering is. 'n Minderheid van Doema-afgevaardigdes het hulself daarna uitgeroep as 'n [[Russiese voorlopige regering|voorlopige regering]] onder die voorsitterskap van prins Georgi Lwof, 'n gematigde hervormingsgesinde. Aleksander Kerenski van die Sosiale Rewolusionêre Party het egter geleidelik die leierskap oorgeneem. 'n Jaar later is Nikolaas en sy hele gesin tereggestel. Op die ou einde het sy onbekwame hantering van die land en die oorlog die einde van sy bewind én sy lewe veroorsaak. == Dubbele mag (''dwoewlastije'') == Die mag van die voorlopige regering is in die wiele gery deur 'n instelling wat beweer het hy verteenwoordig die wil van die werkers en soldate – die Petrograd-sowjet van Werkerafgevaardigdes. Die model vir die sowjet (raad) was werkersrade wat tydens die 1905-rewolusie in talle Russiese stede gestig is. In Februarie 1917 het stakende werkers afgevaardigdes verkies om hulle te verteenwoordig en sosialistiese aktiviste het 'n nasionale raad gestig om hierdie afgevaardigdes te verenig met verteenwoordigers van die sosialistiese partye. [[Lêer:1917petrogradsoviet assembly.jpg|duimnael|250px|'n Vergadering van die Petrograd-sowjet]] Die leiers van die Petrograd-sowjet het geglo hulle verteenwoordig spesifieke klasse van die bevolking, nie die hele volk nie. Hulle het ook geglo Rusland is nie gereed vir [[sosialisme]] nie. Hulle het gemeen hulle rol is beperk tot drukuitoefening op die huiwerige burgerklas om te regeer en die instelling van omvattende [[demokrasie|demokratiese]] hervormings in Rusland (die vervanging van die [[monargie]] met 'n [[republiek]], gewaarborgde burgerregte, 'n demokratiese polisie en weermag, die afskaffing van godsdienstige en etniese [[diskriminasie]], ens.).<ref>N. N. Sukhanov, ''The Russian Revolution: A Personal Record'', red. en vert. Joel Carmichael (Oxford, 1955; oorspronklik in 1922 in Russies gepubliseer), 101–8.</ref> Hulle het in dieselfde gebou vergader as die voorlopige regering omdat hulle geglo het hulle sal so die beste druk op die nuwe regering kan uitoefen. Die verhouding tussen die twee magte was van die begin af kompleks en sou die politiek van 1917 oorheers. Die voorlopige regering was bereid om na die sowjet-afgevaardigdes te luister, maar sou nie enige inmenging in die regering duld nie, want dit sou 'n "onaanvaarbare situasie van dubbele mag veroorsaak".<ref>"Zjoernal [No. 1] Soweta Ministrof Wremennogo Prawitel'stwa," 2 Maart 1917, Staatsargief van die Russiese Federasie, f. 601, op. 1, d. 2103, l. 1</ref> Dit is egter presies wat aan die vorm was – en dit was veral weens gebeure buite hulle beheer, veral die sosiale beweging in die strate van Russiese stede, in fabrieke en winkels, in kasernes en die loopgrawe, en in die dorpe. 'n Reeks politieke krisisse – sien die chronologie hieronder – in die verhouding tussen die volk en die regering asook tussen die voorlopige regering en die sowjets (wat ontwikkel het in 'n landwye beweging met 'n nasionale leierskap, die Al-Russiese Sentrale Uitvoerende Komitee van Sowjets, of WTsIK) het die outoriteit van die voorlopige regering ondermyn, maar ook van die gematigde sosialistiese leiers in die sowjets. Hoewel die sowjet-leiers aanvanklik geweier het om deel te wees van die voorlopige regering, het [[Aleksander Kerenski]], 'n jong en gewilde prokureur en lid van die Sosiaal-Rewolusionêre Party (SRP), ingestem om in die nuwe kabinet te dien en hy het toenemend 'n sentrale figuur in die regering en uiteindelik leier van die voorlopige regering geword. As minister van oorlog en later eerste minister het Kerenski hom vir vryheid van spraak beywer, duisende politieke gevangenes vrygelaat en sy bes gedoen om voort te gaan met deelname aan die Eerste Wêreldoorlog. Hy het egter nog verskeie groot uitdagings gehad: * Ander politieke groepe het hom probeer ondermyn. * Rusland het groot verliese aan die front gely. * Die soldate was sonder moreel en het begin dros. * Daar was groot ontevredenheid oor deelname aan die oorlog en talle oproepe dat Rusland hom onttrek. * Daar was groot tekorte aan kos en voorrade, wat moeilik was om te verbeter weens die oorlogtydse ekonomiese toestande. [[Lêer:Lenin 05d.jpg|200px|duimnael|links|[[Wladimir Lenin]], leier van die Bolsjewiste]] Die politieke groep wat hom die meeste probleme besorg het en sy bewind eindelik sou omverwerp, was die [[Bolsjewis]]te-party onder leiding van [[Wladimir Lenin]]. Lenin het in die neutrale Switserland in ballingskap gelewe, en vanweë die demokratisering van die politiek ná die Februarie-rewolusie en die daaropvolgende wettiging van voorheen verbode politieke partye, het hy die geleentheid gesien vir sy Marxistiese rewolusie. Hoewel dit moontlik was om na Rusland terug te keer, was dit weens die oorlog logisties moeilik. Eindelik het Duitse offisiere gereël dat hy deur Duitsland reis in die hoop dat sy bedrywighede sou lei tot 'n verswakking van Rusland of selfs – as die Bolsjewiste aan die bewind kom – tot die onttrekking van Rusland aan die oorlog. Lenin het in April 1917 in Petrograd aangekom. Met Lenin in Rusland het die Bolsjewiste geleidelik al hoe gewilder geword. Gedurende die lente het toenemende ontevredenheid met die voorlopige regering en die oorlog talle werkers, soldate en boere na radikale partye gedryf. Die Bolsjewiste-party het egter ondanks sy leuse van "alle mag aan die sowjets" min steun gehad in die Petrograd-sowjet, wat deur gematigdes oorheers is. Die meeste historici meen Lenin en sy aanhangers was onvoorbereid daarop dat die groter wordende golf van steun, veral onder invloedryke groepe werkers en soldate, hulle in die somer van 1917 aan die bewind sou plaas. [[Lêer:19170704 Riot on Nevsky prosp Petrograd.jpg|duimnael|250px|Petrograd, 4 Julie 1917. Lede van 'n protesoptog onder vuur van masjiengewere van die troepe van die Voorlopige Regering.]] Op 18 Junie het die voorlopige regering 'n mislukte aanval teen Duitsland geloods. Kort daarna het ontevrede soldate nuwe bevele verontagsaam. Die rewolusionêre klimaat is verder aangevuur deur die aankoms van radikale matrose van die vlootbasis [[Kronstadt]] wat baie offisiere, onder andere 'n admiraal, verhoor en tereggestel het. Die soldate, matrose en werkers het in Julie protesoptogte in Petrograd gehou en 'n beroep gedoen op "alle mag aan die sowjets". Lenin en die Bolsjewiste-leiers het egter die opstand verwerp en dit het binne dae doodgeloop. Die voorlopige regering het die Bolsjewiste vir die opstand, wat as die "Julie-dae" bekend staan, blameer. Lenin, wat bang was hy word gearresteer, het na Finland gevlug. [[Leon Trotsky]] en ander vooraanstaande Bolsjewiste is gearresteer. == Die Kornilof-saak == [[Lêer:Kornilov Lavr 1917.jpeg|duimnael|150px|links|Lawr Kornilof]] Die [[Kornilof-saak]] was nog 'n vonk vir die rewolusie. Kerenski, wat in die voorlopige regering en die Petrograd-sowjet gedien het, het gevoel hy kort 'n betroubare militêre leier. Kort ná die aanstelling van [[Lawr Kornilof]] het Kerenski hom egter daarvan beskuldig dat hy sy eie militêre diktatorskap probeer vestig. Dit is steeds onseker of dit wel die geval was. Kornilof, oortuig dat Kerenski onder druk van die Bolsjewiste optree, het gereageer deur 'n beroep op alle Russe te doen om hul "sterwende land te red". Hy het ook soldate na Petrograd gestuur om die stad te "bevry". Onseker van die steun onder sy offisiere, het Kerensi onder meer hulp van die Bolsjewiste gevra. Hul invloed oor spoorweg- en telegraaf-werkers het grootliks daartoe bygedra dat die soldate gestuit is. Die Bolsjewiste se rol in die voorkoming van 'n staatsgreep het hul posisie geweldig versterk. Vroeg in September het die Sowjetraad die Bolsjewiste uit die tronk vrygelaat en Trotsky het hoof van die Petrograd-sowjet geword. Die regering en selfs die ander partye soos die [[Mensjewis]]te het intussen al hoe ongewilder geraak. In Oktober het Lenin na Petrograd teruggekeer, bewus daarvan dat die toenemend radikale stad reg was vir 'n tweede rewolusie. Die Bolsjewiste se sentrale komitee het 'n resolusie opgestel waarin die ontbinding van die voorlopige regering gevra word ten gunste van die Petrograd-sowjet. Die resolusie is aanvaar met tien stemme teenoor twee – en die weg is gebaan vir die Oktober-rewolusie. == Oktober-rewolusie == : '' Hoofartikel: [[Oktober-rewolusie]].'' [[Lêer:Stormningen av vinterpalatset.jpg|duimnael|250px|Die bestorming van die Winterpaleis in Oktober 1917]] Die oorname van mag was grotendeels vreedsaam. Op [[25 Oktober]] (7 November volgens die [[Gregoriaanse kalender]]) 1917 het die Bolsjewiste die belangrikste regeringsgeboue in Petrograd sonder veel teenstand beset. In die nag van 25 op 26 Oktober het hulle die [[Winterpaleis]] (die setel van die voorlopige regering) oorgeneem. Die aanval het om 21:45 begin en is aangekondig deur 'n loskruitskoot vanaf die kruiser [[Aurora (kruiser)|Aurora]]. Die Aurora lê steeds in Sint Petersburg voor anker. Die Winterpaleis is omstreeks 02:00 beset. Die amptelike datum van die rewolusie is 25 Oktober, toe al die geboue behalwe die Winterpaleis oorgeneem was. Latere amptelike dokumente uit die [[Sowjetunie]] sou die rewolusie veel dramatieser voorstel as wat dit werklik was. In latere rolprente word gewys hoe die Winterpaleis bestorm word en groot gevegte plaasvind, maar in werklikheid het die rebelle geen teenstand ervaar nie en kon hulle feitlik net in die gebou instap en dit oorneem. Die opstand is so beplan dat die staatsmag oorhandig kon word aan die Tweede Al-Russiese Kongres van Sowjets, wat op 25 Oktober begin het. Op die kongres was 650 verkose afgevaardigdes; 390 was Bolsjewiste en sowat 100 was linkse [[Sosiaal-Rewolusionêre]], wat ook ten gunste van die omverwerping van die Kerenski-regering was. Toe die besetting van die Winterpaleis aangekondig word, het die kongres 'n edik aanvaar wat die mag oorhandig aan die Sowjets van Afgevaardigdes van Werkers, Soldate en Boere. Daar was egter ontevredenheid onder die Mensjiwiste en gematigde en regse vleuels van die Sosiaal-Rewolusionêre wat geglo het Lenin en die Bolsjewiste het die mag onwettig oorgeneem. Hulle het uitgeloop voor die resolusie aanvaar is. De volgende dag het die kongres 'n Raad van Volkskommissare ([[Sownarkom]]) verkies as basis van 'n nuwe sowjetregering, hangende die sameroeping van 'n grondwetgewende vergadering. == Oorsig van gebeure tot 1917 == ''Die datums is volgens die [[Juliaanse kalender]], wat Rusland nog tot in 1918 gebruik het. In die [[19de eeu]] was dit 12 dae agter die [[Gregoriaanse kalender]] en in die [[20ste eeu]] 13 dae agter.'' {| border="0" cellspacing="0" cellpadding="2" style="text-align:left;border:1px solid #ccc;" class="Unicode wikitable" |- valign="top" style="background:#ccc;" !scope="col" width="15%" | Datum !scope="col" width="85%" | Gebeure |- style="background:#eee;" | 1855 || [[Aleksander II van Rusland|Aleksander II]] kom aan die bewind |- style="background:#eee;" | 1861 || Bevryding van lyfeienes |- style="background:#eee;" | 1874–81 || Groeiende terroriste-verset teen die regering; teenreaksie deur die regering |- style="background:#eee;" | 1881 || Aleksander II sterf in sluipmoordaanval; opgevolg deur [[Aleksander III van Rusland|Aleksander III]] |- style="background:#eee;" | 1883 || Eerste Russiese Marxistiese groep gestig |- style="background:#eee;" | 1894 || [[Nikolaas II van Rusland|Nikolaas II]] kom aan die bewind |- style="background:#eee;" | 1898 || Eerste kongres van die Russiese Sosiaal-Demokratiese Arbeidersparty (RSDAP) |- style="background:#eee;" | 1903 || Tweede kongres van die Russiese Sosiaal-Demokratiese Arbeidersparty; begin van skeuring tussen die [[Bolsjewis]]te en [[Mensjewis]]te |- style="background:#eee;" | 1904-'05|| [[Russies-Japannese Oorlog]]; Rusland verloor oorlog |- style="background:#eee;" | 1905 || [[Russiese Rewolusie (1905)|Russiese Rewolusie van 1905]] |- style="background:#eee;" | Januarie 1905 || [[Bloedige Sondag]] |- style="background:#eee;" | Junie 1905 || Muitery op die oorlogskip [[Potjomkin (skip)|Potjomkin]] by [[Odessa]] in die [[Swartsee]] |- style="background:#eee;" | Oktober 1905 || Algemene staking |- style="background:#eee;" | 1912 || Finale skeuring tussen Bolsjewiste en Mensjewiste |- style="background:#eee;" | Junie – Julie 1914 || Algemene stakings in Sint Petersburg |- style="background:#eee;" | 19 Julie 1914 || Duitsland verklaar oorlog teen Rusland, en dit bring 'n gevoel van patriotiese eenheid in die land en verminder die onrus |- style="background:#eee;" | 18 Augustus 1914 || Sint Petersburg word hernoem na Petrograd in 'n veldtog om Duitsklinkende name na meer Russiese, en dus meer patriotiese, name te verander |- style="background:#eee;" | 5 November 1914 || Bolsjewiste-lede van die Doema word gearresteer; hulle word later verhoor en na Siberië verban |- style="background:#eee;" | 9 Julie 1915 || Russiese magte trek terug in Rusland in |- style="background:#eee;" | 23 Augustus 1915 || Uit reaksie op terugslae in die oorlog en 'n vyandiggesinde Doema, neem die tsaar oor as aanvoerder van die gewapende magte en trek na die militêre hoofkwartier by Mogilef. Sentrale regering begin ineenstort |- style="background:#eee;" | Januarie – Desember 1916 || Ondanks suksesse in die Broesilof-offensief word die Russiese deelname aan die oorlog steeds gekenmerk deur tekorte, swak bevelvoering, dood en drosting. Weg van die front is daar hongersnood, hoë inflasie en 'n toeloop van vlugtelinge. Soldate en burgerlikes lê die blaam op die tsaar en sy regering |- style="background:#eee;" | 29 Februarie 1916 || Ná 'n maand van stakings by die Poetilof-fabriek stuur die regering die werkers vir diensplig en neem produksie oor; protesstakings volg |- style="background:#eee;" | Oktober 1916 || Soldate van 181ste Regiment help stakende Roesski Renault-werkers teen die polisie veg |- style="background:#eee;" | 17/18 Desember 1916 || Raspoetin word vermoor deur prins Feliks Joesoepof |- style="background:#eee;" | 30 Desember 1916 || Die tsaar word gewaarsku dat sy weermag hom nie sal steun in 'n rewolusie nie |} == Chronologiese gebeure van 1917 == {| border="0" cellspacing="0" cellpadding="2" style="text-align:left;border:1px solid #ccc;" class="Unicode wikitable" |- valign="top" style="background:#ccc;" !scope="col" width="15%" | Datum <br />(Juliaanse <br />kalender) !scope="col" width="15%" | Datum <br />(Gregoriaanse <br />kalender) !scope="col" width="70%" | Gebeure |- style="background:#eee;" | Januarie || || Stakings en onrus in [[Sint Petersburg|Petrograd]] |- style="background:#eee;" | Februarie || Maart || Februarie-rewolusie |- style="background:#eee;" | 23 Februarie || 8 Maart || Internasionale Vrouedag: stakings en optogte in Petrograd, wat 'n paar dae duur |- style="background:#eee;" | 26 Februarie || 11 Maart || 50 betogers gedood in Znamenskaja-plein; tsaar Nikolaas II verdaag die Doema en gee opdrag dat die onrus tot elke prys beëindig moet word |- style="background:#eee;" | 27 Februarie || 12 Maart || Soldate weier om op betogers te skiet; [[Ochrana]]-geboue word aan die brand gesteek; soldate sluit by betogers aan; Petrograd-sowjet gestig |- style="background:#eee;" | 2 Maart || 15 Maart || [[Nikolaas II van Rusland|Nikolaas II]] abdikeer; [[Russiese Voorlopige Regering (1917)|voorlopige regering]] gestig onder eerste minister [[Georgi Lwof|prins Lwof]] |- style="background:#eee;" | 3 April || 16 April || | [[Wladimir Lenin]] keer terug na Rusland; hy publiseer sy April-tesis |- style="background:#eee;" | 20 April || 3 Mei || | Die "April-dae": massabetogings deur werkers, soldate en ander in die strate van Petrograd en Moskou; eerste voorlopige regering misluk |- style="background:#eee;" | 3 Junie || 16 Junie || Eerste Al-Russiese Kongres van Afgevaardigdes van Werkers en Soldate begin in Petrograd; Sentrale uitvoerende Komitee van Sowjets (WTsIK) verkies |- style="background:#eee;" | 16 Junie || 29 Junie || Kerenski loods aanval teen Oostenryks-Hongaarse magte; slegs aanvanklike sukses |- style="background:#eee;" | 3 Julie || 16 Julie || Die "Julie-dae": massabetogings in Petrograd, aangevuur deur die Bolsjewiste |- style="background:#eee;" | 7 Julie || 20 Julie || Lwof bedank en vra Kerenski om eerste minister te word en 'n nuwe regering te vorm |- style="background:#eee;" | 26 Augustus || 8 September || Kornilof-opstand, toe die aanvoerder van die Russiese weermag, generaal Lawr Kornilof, eis (of volgens Korenski eis) dat die regering hom alle burgerlike en militêre mag gee en troepe na Petrograd stuur |- style="background:#eee;" | 1 September || 14 September || Rusland word as republiek verklaar |- style="background:#eee;" | 20 Oktober || 2 November || Eerste vergadering van die Militêre Rewolusionêre Komitee van die Petrograd-sowjet |- style="background:#eee;" | 25 Oktober || 7 November || [[Oktober-rewolusie]] begin toe gewapende werkers en soldate belangrike regeringsgeboue in Petrograd beset. Die [[Winterpaleis]] word in die nag oorgeneem. Kerenski vlug uit Petrograd. Opening van die Tweede Al-Russiese Kongres van Sowjets |- style="background:#eee;" | 26 Oktober || 8 November || Tweede Al-Russiese Kongres van Sowjets: Die kongres keur die oordrag van staatsmag aan homself goed, asook die oordrag van plaaslike mag aan die plaaslike sowjets; keur die stigting van 'n nuwe regering, die Raad van Volkskommissare ([[Sownarkom]]), goed met Lenin as voorsitter. |} == In die kultuur == Die Russiese Rewolusie is in verskeie rolprente uitgebeeld. * ''Arsenal'' [http://www.imdb.com/title/tt0019649/ (IMDB)]. Draaiboek en regisseur: Aleksandr Dovzhenko. * ''Konets Sankt-Peterboerga'', ook bekend as ''The End of Saint Petersburg'' [http://www.imdb.com/title/tt0018066/ (IMDB)]. * ''Lenin w 1918 godoe'', ook bekend as ''Lenin in 1918'' [http://www.imdb.com/title/tt0031564/ (IMDB)]. Regisseurs: Mikhail Romm en E. Aron (mede-regisseur). * ''October: Ten Days That Shook the World'' [http://www.imdb.com/title/tt0018217/ (IMDB)]. Regisseurs: Sergei M. Eisenstein en Grigori Aleksandrov. Swart-wit. Stil. * ''The End of Saint Petersburg'', Vsevolod Pudovkin, USSR, 1927. * ''Reds'' [http://www.imdb.com/title/tt0082979/ (IMDB)]. Regisseur: Warren Beatty. Gebaseer op die boek Ten Days that Shook the World. * ''Anastasia'' [http://imdb.com/title/tt0118617/ (IMDB)]. Regisseurs: Don Bluth en Gary Goldman. * ''Doctor Zhivago'' [http://www.imdb.com/title/tt0059113/ (IMDB)]. Regisseur: David Lean. Gebaseer op die boek van Boris Pasternak. * ''The White Guard'', Mikhail Bulgakov, 1926. == Sien ook == * [[Russiese Rewolusie (1905)]] * [[Februarie-rewolusie]] * [[Oktober-rewolusie]] * [[Russiese Burgeroorlog]] == Verwysings == : ''Hierdie artikel is merendeels vertaal vanaf die Engelse Wikipedia-artikel [[:en:Russian Revolution (1917)]]'' {{Verwysings|2}} * Edward Acton, Vladimir Cherniaev en William G. Rosenberg, red. ''A Critical Companion to the Russian Revolution, 1914–1921'' (Bloomington, 1997). * ''Cambridge History of Russia'', vol. 2–3, England: Cambridge University Press. ISBN 0-521-81529-0 (vol. 2) ISBN 0-521-81144-9 (vol. 3). * Figes, Orlando. ''A People's Tragedy: The Russian Revolution 1891–1924'', : ISBN 0-14-024364-X (sagteband) ISBN 0-670-85916-8 (hardeband). * Fitzpatrick, Sheila. ''The Russian Revolution''. 199 ble. Oxford University Press. 1 Desember 2001. ISBN 0-19-280204-6. * Lincoln, W. Bruce. ''Passage Through Armageddon: The Russians in War and Revolution, 1914–1918''. (New York, 1986). * Malone, Richard. ''Analysing the Russian Revolution'', : ISBN 0-521-54141-7, Melbourne, Cambridge University Press; eerste uitgawe, 2004. * Pipes, Richard. ''The Russian Revolution'' (New York, 1990). * Steinberg, Mark, ''Voices of Revolution, 1917''. Yale University Press, 2001. == Verdere leesstof == === Oorspronklike dokumente === * Ascher, Abraham, red., ''The Mensheviks in the Russian Revolution''. Ithaca, 1976. * Avrich, Paul, red., ''The Anarchists in the Russian Revolution''. Ithaca, 1973. * Browder, Robert Paul en Kerensky, Alexander F., red., ''The Russian Provisional Government, 1917: Documents''. 3 volumes. Stanford, 1961. * Bunyan, James en Fisher, H. H., red., ''The Bolshevik Revolution, 1917–1918: Documents and Materials''. Stanford, 1961; eerste opgawe 1934). * Steinberg, Mark D., ''Voices of Revolution, 1917''. In die reeks “Annals of Communism”. Yale University Press, 2001. === Ander boeke === * Goldston, Robert, ''The Russian Revolution'', 1966. == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie|Russian Revolution of 1917}} * [http://www.badley.info/history/Revolution-of-Russia-Russia.general.html Chronology of the Russian Revolution World History Database] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110608080237/http://www.badley.info/history/Revolution-of-Russia-Russia.general.html |date= 8 Junie 2011 }} * [http://www.ditext.com/yarmolinsky/yarframe.html Avrahm Yarmolinsky, ''Road to Revolution: A Century of Russian Radicalism,'' 1956.] * [http://www.marxists.org/history/ussr/index.htm Sowjet-geskiedenisargief by www.marxists.org] * [http://libcom.org/history/russian-revolution Russiese Rewolusie-argief by www.libcom.org] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081119234815/http://libcom.org./history/russian-revolution |date=19 November 2008 }} * [http://www.marxists.org/archive/serge/1930/year-one/index.htm Eerste jaar van die Russiese Rewolusie] van die Victor Serge-internetargief by [http://www.marxists.org/ Marxists Internet Archive]. © 1972 Peter Sedgwick. * [http://www.st-petersburg-life.com/st-petersburg/1917-russian-revolution Précis of Russian Revolution] 'n Opsomming van die sleutelgebeure. * [http://www.isj.org.uk/index.php4?id=364&issue=116 Kevin Murphy se Isaac en Tamara Deutscher-gedenkpryslesing ''Can We Write the History of the Russian Revolution''], wat kyk na historiese verslae oor 1917 in die lig van nuwe argiefmateriaal. * [http://www.marxists.org/history/ussr/events/revolution/index.htm Die Oktober-rewolusie-argief] * [http://www.yamaguchy.netfirms.com/7897401/tyrkova/tyrkova_index.html From Liberty to Brest-Litovsk]{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Ooggetuie van die eerste jaar van die rewolusie. * [http://www.project-syndicate.org/commentary/medvedev4 Let History Judge Russia’s Revolutions], kommentaar deur Roy Medvedev, Project Syndicate, 2007. {{Sowjetunie}} {{Geskiedenis van Europa}} {{Normdata}} {{Voorbladster}} [[Kategorie:Russiese Rewolusie]] [[Kategorie:Kommunisme]] 0mainjhogww67jb5jp1k4wnss9bvwmw 0 30949 2814183 2447775 2025-06-19T10:18:12Z 78.174.55.43 2814183 wikitext text/x-wiki [[Lêer:Presidium of the 9th Congress of the Russian Communist Party (Bolsheviks).jpg|duimnael|260px|regs|’n Vergadering van die Bolsjewiste; [[Wladimir Lenin]] is heel regs]] [[Lêer:Kustodiev The Bolshevik.jpg|duimnael|260px|regs|Boris Koestodijef se 1920-skildery ''Die Bolsjewis'']] Die '''Bolsjewiste''' ([[Russies]]: большевики, большевисты, afgelei van die woord ''bolsje'', "meer") was ’n faksie van die [[Marxisme|Marxistiese]] [[Russiese Sosiaal-Demokratiese Arbeidersparty]] (RSDAP). Dit het ontstaan toe die party geskeur het; die ander faksie was die [[Mensjewiste]] (afgelei van ''mensje'', "minder"). Die skeuring het plaasgevind op die tweede partykongres in 1903. Die Bolsjewiste het later die [[Kommunistiese Party van die Sowjetunie]] geword.<ref>Ná die skeuring het die Bolsjewiste hulself RSDAP(b) (Russies: РСДРП(б)) genoem, waar "b" staan vir "Bolsjewiste". Kort nadat hulle in November 1917 die bewind oorgeneem het, het die party sy naam verander in die Russiese Kommunistiese Party (Bolsjewiste) (РКП(б)), algemeen bekend as die Kommunistiese Party. Eers in 1952 het die party die woord "Bolsjewiste" uit sy naam verwyder.</ref> Die Bolsjewiste het die bewind in Rusland oorgeneem tydens die [[Oktober-rewolusie]], wat deel was van die [[Russiese Rewolusie (1917)]] en het die [[Sowjetunie]] in 1922 gestig ná die [[Russiese Burgeroorlog]]. Die Bolsjewiste (of "die Meerderheid") was ’n organisasie van professionele rewolusionêre met ’n streng interne hiërargie wat hulself beskou het as ’n voorhoede van die rewolusionêre [[proletariaat]]. Die party is gestig deur [[Wladimir Lenin]], onder wie se leiding die Oktober-rewolusie plaasgevind het. == Die skeuring == Op die tweede kongres van die RSDAP, wat in Augustus 1903 in [[Brussel]] en [[Londen]] gehou is, was daar groot meningsverskille tussen Lenin en [[Julius Martof]], tot in dié tyd ’n groot vriend van Lenin. Hulle kon nie hul verskille bylê nie en die party het in twee faksies geskeur <ref>Israel Getzler. ''Martov: A Political Biography of a Russian Social Democrat'', Cambridge University Press, 2003 (eerste uitgawe 1967), ISBN 0-521-52602-7 p.78</ref> Lenin was die leier van die Bolsjewiste en Martof van die Mensjewiste. Die twee faksies het in 1903–1904 voortdurend verander soos wat talle lede heen en weer oorgeloop het. Die Bolsjewiste het ’n relatief klein rol gespeel in die [[Russiese Rewolusie (1905)|rewolusie van 1905]] en was ’n minderheid in die [[Sint Petersburg-sowjet]] van Werkerafgevaardigdes wat deur [[Leon Trotsky]] gelei is. In die minder belangrike [[Moskou-sowjet]] was hulle egter die meerderheid. Hierdie twee sowjets het die model geword waarop ander sowjets in 1917 gestig is. Die twee faksies het in Januarie 1912 finaal bande verbreek toe die Bolsjewiste ’n partykongres in [[Praag]] gereël het net vir hul eie lede. Hulle het die Mensjewiste finaal uit die party geskors en ’n onafhanklike party gestig met die naam [[RSDAP (Bolsjewiste)]]. == Politieke filosofie == Die Bolsjewiste het die party georganiseer met ’n sterk gesentraliseerde hiërargie en hul doel was om die [[tsaar]] se bewind omver te werp en die mag oor te neem. Die party het gewoonlik geweier om saam te werk met liberale en radikale partye (wat hulle "[[bourgeois]]") genoem het of later selfs met ander sosialistiese organisasies, hoewel Lenin soms taktiese bondgenootskappe aangegaan het. == Van Bolsjewisme na Kommunisme == Onder Lenin en Stalin was die woorde Bolsjewisties en Kommunisties sinoniem en die amptelike naam van die party was die Kommunistiese Party (Bolsjewiste). In 1952, by die XIX Partykongres, het Stalin egter verklaar dat hulle nie meer die bolsjewiste (meerderheid) is nie, maar die hele party. Die party is hernoem na die [[Kommunistiese Party van die Sowjetunie]]. == Verwysings == : ''Hierdie artikel is merendeels vertaal vanaf die Engelse Wikipedia-artikel [[:en:Bolshevik]]'' {{Verwysings}} == Eksterne skakels == * [http://www.reformation.org/wall-st-bolshevik-rev.html Wall Street and the Bolshevic Revolution] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080512015214/http://www.reformation.org/wall-st-bolshevik-rev.html |date=12 Mei 2008 }} deur Antony C. Sutton * [http://www.marxist.com/bolshevism/ Bolshevism, the Road to Revolution] deur Alan Woods * [http://www.datesofhistory.com/Bolshevik-Party-Russia.general.html Chronology of the Bolshevik Party World History Database] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120127163528/http://www.datesofhistory.com/Bolshevik-Party-Russia.general.html |date=27 Januarie 2012 }} * [http://www.pathfinderpress.com/ Pathfinder Books], Kommunistiese aanlyn-boekwinkel * [http://libcom.org/library/the-bolsheviks-and-workers-control-solidarity-group The Bolsheviks and Workers Control] deur Maurice Brinton * [http://www.marxists.org/history/archive/bobrovskaya/twenty-years/ Twenty Years in Underground Russia: Memoirs of a Rank-and-File Bolshevik] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20030225053206/http://www.marxists.org/history/archive/bobrovskaya/twenty-years/ |date=25 Februarie 2003 }} deur Cecilia Bobrovskaya [[Kategorie:Geskiedenis van Rusland]] [[Kategorie:Kommunisme]] [[cs:Komunistická strana Sovětského svazu#Vznik strany bolševiků]] m0wlcnerd2wb6w2m9dov4gfaqfichz3 0 31071 2814151 2683859 2025-06-19T09:31:27Z 82.210.50.68 Jérusalem est en Palestine je crois. 2814151 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas moskee | naam = Al-Aqsa-moskee | beeld = Palestine-2013-Jerusalem-Temple Mount-Al-Aqsa Mosque (NE exposure).jpg | beeldgrootte = 250px | onderskrif = | ligging = [[Jerusalem]], [[Palestina]] | voltooi = 705 n.C. | status = | argitekte = | minarette = 4 | hoogte = | koepels = 2 groot + tien kleineres | deursnee = | kapasiteit = 5&nbsp;000+ | materiale = Kalksteen (buitemure, minaret, fasade) druipsteen (minaret), goud, blaar en klip (koepels), wit marmer (binneland kolomme) en mosaïek | styl = Vroeë Islamities, Mameluk | webtuiste = }} [[Lêer:Al-Aqsa Mosque by David Shankbone.jpg‎|duimnael|links|Die suidelike klaagmuur van die [[Tempelberg]]. Die koepel van die Al-Aqsa-moskee kan ook gesien word.]] Die '''Al-Aqsa-moskee''' ([[Arabies]]: المسجد الاقصى‎‎ ''Al-Masjid al-Aqsa'', [ʔælˈmæsdʒɪd ælˈʔɑqsˤɑ], {{Audio|ArAqsaMosque.ogg|luister}}, letterlik: "Die Verste Moskee"; [[Hebreeus]]: מסגד אל-אקצא‎‎ ''Misgad al-Aktsa'') verwys gewoonlik na die suidelike [[moskee]] in [[Jerusalem]]. Die [[Islam]]itiese reg bepaal egter dat die hele kompleks wat vandag as die ''Al-Haram al-Qudsi al-Sharif'' ("Die Geseënde Heiligdom") aan [[Moslem]]s bekend is, insluitende die [[Rotskoepel]], deel is van die Al-Aqsa-moskee.<ref>''Al-Masjid Al-Aqsa'' is die oudste Islamitiese naam vir die gebied en is gebruik totdat die [[Mameluk]]ke die term "al-Haram al-Qudsi al-Sharif" begin gebruik het. (M.H. Burguoyne, ''Mamluk Jerusalem'', London, 1987; Aref al-Aref, ''The Detailed in the History of Jerusalem'', 1961, bl. 219; Oleg Grabar, ''[http://www.riifs.org/journal/essy_v2no2_grbar.htm The Haram al-Sharif: An essay in interpretation] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121004035552/http://www.riifs.org/journal/essy_v2no2_grbar.htm |date= 4 Oktober 2012 }}'', BRIIFS vol. 2, no. 2 (Herfs 2000).</ref><ref>Ibn Taymiyah, A Great Compilation of Fatwa, Vol2, bl. 62.</ref><ref>Palestinian Encyclopedia Volume 4, bl. 203</ref> Die moskee se vergadersaal kan ongeveer 5&nbsp;000 aanbidders huisves, terwyl die moskeekompleks in sy geheel etlike honderde duisende kan akkommodeer.<ref>Op 31 Desember 1999 het meer as 400&nbsp;000 Moslemaanbidders die Vrydaggebede by die al-Aqsa-moskeekompleks bygewoon [http://www.mfa.gov.il/MFA/Government/Communiques/2000/Ramadan%20-%201999-2000%20-%2005-Jan-2000]. Sien ook [http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-3314521,00.html] en [http://english.aljazeera.net/NR/exeres/80815C55-A5AB-42F5-9FBB-D8FF5F6119E4.htm]</ref> Die regering van [[Israel]] het die Moslemraad, die [[Waqf]], volle administratiewe beheer oor die kompleks gegee. Niemoslems word nie toegelaat om die moskee te betree nie.<ref>{{Cite web |url=http://www.destination360.com/middle-east/israel/dome-of-the-rock |title=Reiswebwerf met inligting oor die moskee |access-date=23 Maart 2013 |archive-date=26 Maart 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220326073346/http://www.destination360.com/middle-east/israel/dome-of-the-rock |url-status=dead }}</ref> == Geskiedenis == [[Lêer:Al-Aqsa05.JPG|duimnael|links|Die voorste ingang na die moskee.]] [[Lêer:Aqsa 1.jpg|duimnael|links|Die binnekant van die moskee.]] Baie mense glo [[Salomo]] se tempel het eens op ’n tyd op die plek gestaan waar die moskee tans opgerig is. Daar word geglo die [[Romeinse Ryk|Romeinse]] [[keiser]] [[Titus Flavius Vespasianus I|Titus]] (toe nog ’n generaal) het in 70 n.C. die Joodse tempel wat deur koning [[Herodes die Grote|Herodes]] op die plek herbou is, vernietig. Keiser [[Justinianus I van Bisantium|Justinianus I]] het in 530 n.C. ’n kerk ter ere van Moeder Maria op die plek opgerig wat in die 7de eeu deur die [[Persië|Perse]] vernietig is. Die huidige gebou is die resultaat van verskillende fases van bouwerk en verbeterings. Daar word geglo die bouwerk aan die moskee is deur die [[Omajjadiese Kalifaat|Omajjadiese]] [[kalief]] Abd al-Malik (685–705) begin. Dit het onder verskeie [[aardbewing]]s deurgeloop en is in die [[Abbasidiese Kalifaat|Abbasidiese tydperk]] deur kalief al-Mahdi (775–785) verbeter en herstel, en moontlik ook deur kalief al-Mansur (754–775). Verdere bouwerk is ook in die 11de eeu gedoen tydens die [[Fatimidiese Kalifaat|Fatimidiese tydperk]]. Nadat Jerusalem tydens die [[Kruistog#Eerste Kruistog|Eerste Kruisvaart]] verower is, is die [[Koninkryk van Jerusalem]] gestig en is die Al-Aqsa-moskee gebruik as die paleis van die konings van Jerusalem. Die Kruisvaarders het geglo die gebou is op die bouvalle van Salomo se tempel gebou en het na die gebou verwys as die ''Templum Salomonis'', terwyl hulle die Rotskoepel die ''Templum Domini'' ("Die Tempel van God") genoem het. Omstreeks 1119 het koning [[Boudewyn II van Jerusalem]] ook ’n deel van die ruimte in een vleuel aan ’n nuwe orde toegeken, naamlik die [[Orde van die Tempeliers|Tempeliers]]. Die gebou was die hoofkwartier van die Tempeliers totdat [[Saladin]] die stad in 1187 verower het. Die Tempeliers het hul hoofkwartier toe na die kusstad [[Akko]] verskuif, wat hulle die volgende 100 jaar beset het, en daarna na die eiland [[Siprus]]. Die moskee is in die 14de en 20ste eeu verskeie kere gerestoureer. Skade wat in 1927 en 1936 deur aardbewings veroorsaak is, het dit genoodsaak om feitlik die hele moskee te herbou, en dit het daartoe gelei dat antieke dele van die oorspronklike moskee weer ontdek is. Die moskee is verskeie kere aangepas om dit teen aardbewings te beskerm en om aan die behoeftes van die plaaslike bevolking te voldoen. Die struktuur bly egter steeds in wese dieselfde as wat dit was ná die herbouing deur kalief Al-Dhahir in 1033 n.C. == Verwysings == {{Verwysings|2}} == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn|Al-Aqsa Mosque}} {{Koördinate|31|46|34|N|35|14|9|O|display=title|region:IL_type:landmark_source:dewiki}} {{Normdata}} [[Kategorie:Geboue en strukture in Israel]] [[Kategorie:Jerusalem]] [[Kategorie:Moskees]] [[Kategorie:Religie in Israel]] r1d7cv0yg7sjgb2lkvrq97jaerllzcr 2814152 2814151 2025-06-19T09:54:36Z Pynappel 70858 Rol weergawe [[Special:Diff/2814151|2814151]] deur [[Special:Contributions/82.210.50.68|82.210.50.68]] ([[User talk:82.210.50.68|bespreek]]) terug. Israel is in Palestina. 2814152 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas moskee | naam = Al-Aqsa-moskee | beeld = Palestine-2013-Jerusalem-Temple Mount-Al-Aqsa Mosque (NE exposure).jpg | beeldgrootte = 250px | onderskrif = | ligging = [[Jerusalem]], [[Israel]] | voltooi = 705 n.C. | status = | argitekte = | minarette = 4 | hoogte = | koepels = 2 groot + tien kleineres | deursnee = | kapasiteit = 5&nbsp;000+ | materiale = Kalksteen (buitemure, minaret, fasade) druipsteen (minaret), goud, blaar en klip (koepels), wit marmer (binneland kolomme) en mosaïek | styl = Vroeë Islamities, Mameluk | webtuiste = }} [[Lêer:Al-Aqsa Mosque by David Shankbone.jpg‎|duimnael|links|Die suidelike klaagmuur van die [[Tempelberg]]. Die koepel van die Al-Aqsa-moskee kan ook gesien word.]] Die '''Al-Aqsa-moskee''' ([[Arabies]]: المسجد الاقصى‎‎ ''Al-Masjid al-Aqsa'', [ʔælˈmæsdʒɪd ælˈʔɑqsˤɑ], {{Audio|ArAqsaMosque.ogg|luister}}, letterlik: "Die Verste Moskee"; [[Hebreeus]]: מסגד אל-אקצא‎‎ ''Misgad al-Aktsa'') verwys gewoonlik na die suidelike [[moskee]] in [[Jerusalem]]. Die [[Islam]]itiese reg bepaal egter dat die hele kompleks wat vandag as die ''Al-Haram al-Qudsi al-Sharif'' ("Die Geseënde Heiligdom") aan [[Moslem]]s bekend is, insluitende die [[Rotskoepel]], deel is van die Al-Aqsa-moskee.<ref>''Al-Masjid Al-Aqsa'' is die oudste Islamitiese naam vir die gebied en is gebruik totdat die [[Mameluk]]ke die term "al-Haram al-Qudsi al-Sharif" begin gebruik het. (M.H. Burguoyne, ''Mamluk Jerusalem'', London, 1987; Aref al-Aref, ''The Detailed in the History of Jerusalem'', 1961, bl. 219; Oleg Grabar, ''[http://www.riifs.org/journal/essy_v2no2_grbar.htm The Haram al-Sharif: An essay in interpretation] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121004035552/http://www.riifs.org/journal/essy_v2no2_grbar.htm |date= 4 Oktober 2012 }}'', BRIIFS vol. 2, no. 2 (Herfs 2000).</ref><ref>Ibn Taymiyah, A Great Compilation of Fatwa, Vol2, bl. 62.</ref><ref>Palestinian Encyclopedia Volume 4, bl. 203</ref> Die moskee se vergadersaal kan ongeveer 5&nbsp;000 aanbidders huisves, terwyl die moskeekompleks in sy geheel etlike honderde duisende kan akkommodeer.<ref>Op 31 Desember 1999 het meer as 400&nbsp;000 Moslemaanbidders die Vrydaggebede by die al-Aqsa-moskeekompleks bygewoon [http://www.mfa.gov.il/MFA/Government/Communiques/2000/Ramadan%20-%201999-2000%20-%2005-Jan-2000]. Sien ook [http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-3314521,00.html] en [http://english.aljazeera.net/NR/exeres/80815C55-A5AB-42F5-9FBB-D8FF5F6119E4.htm]</ref> Die regering van [[Israel]] het die Moslemraad, die [[Waqf]], volle administratiewe beheer oor die kompleks gegee. Niemoslems word nie toegelaat om die moskee te betree nie.<ref>{{Cite web |url=http://www.destination360.com/middle-east/israel/dome-of-the-rock |title=Reiswebwerf met inligting oor die moskee |access-date=23 Maart 2013 |archive-date=26 Maart 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220326073346/http://www.destination360.com/middle-east/israel/dome-of-the-rock |url-status=dead }}</ref> == Geskiedenis == [[Lêer:Al-Aqsa05.JPG|duimnael|links|Die voorste ingang na die moskee.]] [[Lêer:Aqsa 1.jpg|duimnael|links|Die binnekant van die moskee.]] Baie mense glo [[Salomo]] se tempel het eens op ’n tyd op die plek gestaan waar die moskee tans opgerig is. Daar word geglo die [[Romeinse Ryk|Romeinse]] [[keiser]] [[Titus Flavius Vespasianus I|Titus]] (toe nog ’n generaal) het in 70 n.C. die Joodse tempel wat deur koning [[Herodes die Grote|Herodes]] op die plek herbou is, vernietig. Keiser [[Justinianus I van Bisantium|Justinianus I]] het in 530 n.C. ’n kerk ter ere van Moeder Maria op die plek opgerig wat in die 7de eeu deur die [[Persië|Perse]] vernietig is. Die huidige gebou is die resultaat van verskillende fases van bouwerk en verbeterings. Daar word geglo die bouwerk aan die moskee is deur die [[Omajjadiese Kalifaat|Omajjadiese]] [[kalief]] Abd al-Malik (685–705) begin. Dit het onder verskeie [[aardbewing]]s deurgeloop en is in die [[Abbasidiese Kalifaat|Abbasidiese tydperk]] deur kalief al-Mahdi (775–785) verbeter en herstel, en moontlik ook deur kalief al-Mansur (754–775). Verdere bouwerk is ook in die 11de eeu gedoen tydens die [[Fatimidiese Kalifaat|Fatimidiese tydperk]]. Nadat Jerusalem tydens die [[Kruistog#Eerste Kruistog|Eerste Kruisvaart]] verower is, is die [[Koninkryk van Jerusalem]] gestig en is die Al-Aqsa-moskee gebruik as die paleis van die konings van Jerusalem. Die Kruisvaarders het geglo die gebou is op die bouvalle van Salomo se tempel gebou en het na die gebou verwys as die ''Templum Salomonis'', terwyl hulle die Rotskoepel die ''Templum Domini'' ("Die Tempel van God") genoem het. Omstreeks 1119 het koning [[Boudewyn II van Jerusalem]] ook ’n deel van die ruimte in een vleuel aan ’n nuwe orde toegeken, naamlik die [[Orde van die Tempeliers|Tempeliers]]. Die gebou was die hoofkwartier van die Tempeliers totdat [[Saladin]] die stad in 1187 verower het. Die Tempeliers het hul hoofkwartier toe na die kusstad [[Akko]] verskuif, wat hulle die volgende 100 jaar beset het, en daarna na die eiland [[Siprus]]. Die moskee is in die 14de en 20ste eeu verskeie kere gerestoureer. Skade wat in 1927 en 1936 deur aardbewings veroorsaak is, het dit genoodsaak om feitlik die hele moskee te herbou, en dit het daartoe gelei dat antieke dele van die oorspronklike moskee weer ontdek is. Die moskee is verskeie kere aangepas om dit teen aardbewings te beskerm en om aan die behoeftes van die plaaslike bevolking te voldoen. Die struktuur bly egter steeds in wese dieselfde as wat dit was ná die herbouing deur kalief Al-Dhahir in 1033 n.C. == Verwysings == {{Verwysings|2}} == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn|Al-Aqsa Mosque}} {{Koördinate|31|46|34|N|35|14|9|O|display=title|region:IL_type:landmark_source:dewiki}} {{Normdata}} [[Kategorie:Geboue en strukture in Israel]] [[Kategorie:Jerusalem]] [[Kategorie:Moskees]] [[Kategorie:Religie in Israel]] 7vhjlgx96hgh03nn7b6p2fp2qt0du33 2814153 2814152 2025-06-19T09:57:52Z Pynappel 70858 Rol weergawe [[Special:Diff/2814152|2814152]] deur [[Special:Contributions/Pynappel|Pynappel]] ([[User talk:Pynappel|bespreek]]) terug. Maar Al-Aqsa is nie in Israel nie, jammer. 2814153 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas moskee | naam = Al-Aqsa-moskee | beeld = Palestine-2013-Jerusalem-Temple Mount-Al-Aqsa Mosque (NE exposure).jpg | beeldgrootte = 250px | onderskrif = | ligging = [[Jerusalem]], [[Palestina]] | voltooi = 705 n.C. | status = | argitekte = | minarette = 4 | hoogte = | koepels = 2 groot + tien kleineres | deursnee = | kapasiteit = 5&nbsp;000+ | materiale = Kalksteen (buitemure, minaret, fasade) druipsteen (minaret), goud, blaar en klip (koepels), wit marmer (binneland kolomme) en mosaïek | styl = Vroeë Islamities, Mameluk | webtuiste = }} [[Lêer:Al-Aqsa Mosque by David Shankbone.jpg‎|duimnael|links|Die suidelike klaagmuur van die [[Tempelberg]]. Die koepel van die Al-Aqsa-moskee kan ook gesien word.]] Die '''Al-Aqsa-moskee''' ([[Arabies]]: المسجد الاقصى‎‎ ''Al-Masjid al-Aqsa'', [ʔælˈmæsdʒɪd ælˈʔɑqsˤɑ], {{Audio|ArAqsaMosque.ogg|luister}}, letterlik: "Die Verste Moskee"; [[Hebreeus]]: מסגד אל-אקצא‎‎ ''Misgad al-Aktsa'') verwys gewoonlik na die suidelike [[moskee]] in [[Jerusalem]]. Die [[Islam]]itiese reg bepaal egter dat die hele kompleks wat vandag as die ''Al-Haram al-Qudsi al-Sharif'' ("Die Geseënde Heiligdom") aan [[Moslem]]s bekend is, insluitende die [[Rotskoepel]], deel is van die Al-Aqsa-moskee.<ref>''Al-Masjid Al-Aqsa'' is die oudste Islamitiese naam vir die gebied en is gebruik totdat die [[Mameluk]]ke die term "al-Haram al-Qudsi al-Sharif" begin gebruik het. (M.H. Burguoyne, ''Mamluk Jerusalem'', London, 1987; Aref al-Aref, ''The Detailed in the History of Jerusalem'', 1961, bl. 219; Oleg Grabar, ''[http://www.riifs.org/journal/essy_v2no2_grbar.htm The Haram al-Sharif: An essay in interpretation] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121004035552/http://www.riifs.org/journal/essy_v2no2_grbar.htm |date= 4 Oktober 2012 }}'', BRIIFS vol. 2, no. 2 (Herfs 2000).</ref><ref>Ibn Taymiyah, A Great Compilation of Fatwa, Vol2, bl. 62.</ref><ref>Palestinian Encyclopedia Volume 4, bl. 203</ref> Die moskee se vergadersaal kan ongeveer 5&nbsp;000 aanbidders huisves, terwyl die moskeekompleks in sy geheel etlike honderde duisende kan akkommodeer.<ref>Op 31 Desember 1999 het meer as 400&nbsp;000 Moslemaanbidders die Vrydaggebede by die al-Aqsa-moskeekompleks bygewoon [http://www.mfa.gov.il/MFA/Government/Communiques/2000/Ramadan%20-%201999-2000%20-%2005-Jan-2000]. Sien ook [http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-3314521,00.html] en [http://english.aljazeera.net/NR/exeres/80815C55-A5AB-42F5-9FBB-D8FF5F6119E4.htm]</ref> Die regering van [[Israel]] het die Moslemraad, die [[Waqf]], volle administratiewe beheer oor die kompleks gegee. Niemoslems word nie toegelaat om die moskee te betree nie.<ref>{{Cite web |url=http://www.destination360.com/middle-east/israel/dome-of-the-rock |title=Reiswebwerf met inligting oor die moskee |access-date=23 Maart 2013 |archive-date=26 Maart 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220326073346/http://www.destination360.com/middle-east/israel/dome-of-the-rock |url-status=dead }}</ref> == Geskiedenis == [[Lêer:Al-Aqsa05.JPG|duimnael|links|Die voorste ingang na die moskee.]] [[Lêer:Aqsa 1.jpg|duimnael|links|Die binnekant van die moskee.]] Baie mense glo [[Salomo]] se tempel het eens op ’n tyd op die plek gestaan waar die moskee tans opgerig is. Daar word geglo die [[Romeinse Ryk|Romeinse]] [[keiser]] [[Titus Flavius Vespasianus I|Titus]] (toe nog ’n generaal) het in 70 n.C. die Joodse tempel wat deur koning [[Herodes die Grote|Herodes]] op die plek herbou is, vernietig. Keiser [[Justinianus I van Bisantium|Justinianus I]] het in 530 n.C. ’n kerk ter ere van Moeder Maria op die plek opgerig wat in die 7de eeu deur die [[Persië|Perse]] vernietig is. Die huidige gebou is die resultaat van verskillende fases van bouwerk en verbeterings. Daar word geglo die bouwerk aan die moskee is deur die [[Omajjadiese Kalifaat|Omajjadiese]] [[kalief]] Abd al-Malik (685–705) begin. Dit het onder verskeie [[aardbewing]]s deurgeloop en is in die [[Abbasidiese Kalifaat|Abbasidiese tydperk]] deur kalief al-Mahdi (775–785) verbeter en herstel, en moontlik ook deur kalief al-Mansur (754–775). Verdere bouwerk is ook in die 11de eeu gedoen tydens die [[Fatimidiese Kalifaat|Fatimidiese tydperk]]. Nadat Jerusalem tydens die [[Kruistog#Eerste Kruistog|Eerste Kruisvaart]] verower is, is die [[Koninkryk van Jerusalem]] gestig en is die Al-Aqsa-moskee gebruik as die paleis van die konings van Jerusalem. Die Kruisvaarders het geglo die gebou is op die bouvalle van Salomo se tempel gebou en het na die gebou verwys as die ''Templum Salomonis'', terwyl hulle die Rotskoepel die ''Templum Domini'' ("Die Tempel van God") genoem het. Omstreeks 1119 het koning [[Boudewyn II van Jerusalem]] ook ’n deel van die ruimte in een vleuel aan ’n nuwe orde toegeken, naamlik die [[Orde van die Tempeliers|Tempeliers]]. Die gebou was die hoofkwartier van die Tempeliers totdat [[Saladin]] die stad in 1187 verower het. Die Tempeliers het hul hoofkwartier toe na die kusstad [[Akko]] verskuif, wat hulle die volgende 100 jaar beset het, en daarna na die eiland [[Siprus]]. Die moskee is in die 14de en 20ste eeu verskeie kere gerestoureer. Skade wat in 1927 en 1936 deur aardbewings veroorsaak is, het dit genoodsaak om feitlik die hele moskee te herbou, en dit het daartoe gelei dat antieke dele van die oorspronklike moskee weer ontdek is. Die moskee is verskeie kere aangepas om dit teen aardbewings te beskerm en om aan die behoeftes van die plaaslike bevolking te voldoen. Die struktuur bly egter steeds in wese dieselfde as wat dit was ná die herbouing deur kalief Al-Dhahir in 1033 n.C. == Verwysings == {{Verwysings|2}} == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn|Al-Aqsa Mosque}} {{Koördinate|31|46|34|N|35|14|9|O|display=title|region:IL_type:landmark_source:dewiki}} {{Normdata}} [[Kategorie:Geboue en strukture in Israel]] [[Kategorie:Jerusalem]] [[Kategorie:Moskees]] [[Kategorie:Religie in Israel]] r1d7cv0yg7sjgb2lkvrq97jaerllzcr 0 33952 2814087 2670299 2025-06-19T05:04:25Z Vryheidsfront Minus 188698 /* Spelers */ 2814087 wikitext text/x-wiki {{Sokkerklub infoboks | | beeld = | klubnaam = PSV | vollenaam = Philips Sport Vereniging | stigting = [[31 Augustus]] [[1913]] | stadion = Philips Stadion, <br/>[[Eindhoven]] | kapasiteit = 35&nbsp;000 | voorsitter = {{vlagikoon|NL}} [[Jan Albers]] | afrigter = {{vlagikoon|NL}} [[Peter Bosz]] | liga = [[Eredivisie]] | seisoen = 2023/24 | posisie = 1. posisie | patroon_la1 = | patroon_b1 = _effc1819a | patroon_ra1 = | linkerarm1 = FF0000 | liggaam1 = FF0000 | regterarm1 = FF0000 | broek1 = 000000 | kouse1 = FFFFFF | patroon_la2 = _skyblueborder | patroon_b2 = _partizani1718a | patroon_ra2 = _skyblueborder | linkerarm2 = FFFFFF | liggaam2 = FFFFFF | regterarm2 = FFFFFF | broek2 = 50BBFF | kouse2 = 50BBFF| }} '''PSV''' (''Philips Sport Vereniging'') is 'n professionele sokkerklub in [[Eindhoven]] wat op [[31 Augustus]] [[1913]] as sportvereniging vir Philips se werknemers gestig is. Die span se tuisveld is die [[Philips Stadion]] (kapasiteit: 35&nbsp;000 sitplekke). PSV is al 24 keer as die [[Eredivisie|kampioen van Nederland]] gekroon. Hulle het ook in 1988 die [[UEFA Champions League|Europa-beker]] gewen en negen keer die [[KNVB-Beker|nasionale beker]] huis toe geneem. Sedert seisoen 2013/14 speel hulle tweede span in die [[Eerste divisie]] (die tweede nasionale afdeling). == Erelys == * '''Kampioen Nederland (25)''' : 1928/29, 1934/35, 1950/51, 1962/63, 1974/75, 1975/76, 1977/78, 1985/86, 1986/87, 1987/88, 1988/89, 1990/91, 1991/92, 1996/97, 1999/00, 2000/01, 2002/03, 2004/05, 2005/06, 2006/07, 2007/08, 2014/15, 2015/16, 2017/18, 2023/24 : (naaswenner (14): 1940/41, 1961/62, 1963/64, 1976/77, 1981/82, 1983/84, 1984/85, 1989/90, 1992/93, 1995/96, 1997/98, 2001/02, 2003/04, 2012/13) * '''KNVB-Beker (11)''' : 1950, 1974, 1976, 1988, 1989, 1990, 1996, 2005, 2012, 2022, 2023 : (naaswenner (8): 1932, 1939, 1969, 1970, 1998, 2001, 2006, 2013) * '''Johan Cruijff Schaal (8)''' : 1992, 1996, 1997, 1998, 2000, 2001, 2003, 2008 : (naaswenner (5): 1991, 2002, 2005, 2006, 2007) * '''Europacup I / Champions League (1)''' : 1988 * '''UEFA-beker (1)''' : 1978 * '''Wêreld-beker''' : (naaswenner (1): 1988) * '''Europese Supercup''' : (naaswenner (1): 1988) == Beroemde sokkerspelers en afrigters == === Spelers === * {{vlagikoon|NL}} [[Mark van Bommel]] * {{vlagikoon|NL}} [[Coen Dillen]] * {{vlagikoon|NL}} [[Ruud Gullit]] * {{vlagikoon|NL}} [[Willy van der Kuijlen]] * {{vlagikoon|NL}} [[Ruud van Nistelrooij]] * {{vlagikoon|BRA}} [[Romário]] * {{vlagikoon|BRA}} [[Ronaldo]] * {{vlagikoon|NL}} [[Jan Vennegoor of Hesselink]] === Afrigters === * {{vlagikoon|NL}} [[Dick Advocaat]] * {{vlagikoon|NL}} [[Guus Hiddink]] * {{vlagikoon|NL}} [[Kees Rijvers]] * {{vlagikoon|ENG}} [[Bobby Robson]] {{Normdata}} [[Kategorie:Eindhoven]] [[Kategorie:Nederlandse sokkerklubs]] eyam5iqkh110c8dg426d8fez0gft5y8 0 34381 2814016 2438429 2025-06-18T21:43:20Z Johannescharlesventer 146706 Sommige rooi skakels verwyder. 2814016 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Wetenskaplike | naam = Ludwig Wittgenstein | beeld = Ludwig Wittgenstein 1910.jpg | beeldbeskrywing = <!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks --> | beeldonderskrif = Ludwig Wittgenstein in 1910 | geboortenaam = Ludwig Josef Johann Wittgenstein | geboortedatum = [[26 April]] [[1889]] | geboorteplek = [[Wene]], [[Oostenryk-Hongarye]] | sterftedatum = {{SDEO|1889|4|26|1951|4|29}} | sterfteplek = [[Cambridge]], [[Engeland]] | plek van graf = | blyplek = | burgerskap = | nasionaliteit = {{vlagland|Oostenryk}} | vakgebied = Logika, metafisika, taalfilosofie, filosofie van die wiskunde, filosofie van die gees, Epistemologie | werkplek = | alma mater = | doktorale promotor = | akademiese adviseurs = | doktorale studente = | ander studente = | bekend vir = | beïnvloed deur = [[Gottlob Frege]], Johann Wolfgang von Goethe, [[Søren Kierkegaard]], G. E. Moore, [[Oswald Spengler]], Piero Sraffa, Otto Weininger, [[Bertrand Russell]], [[Arthur Schopenhauer]], [[Baruch Spinoza]], [[Leo Tolstoi]], Heinrich Hertz, Hermann von Helmholtz | invloed op = [[Jacques Derrida]], [[Bertrand Russell]], [[George Edward Moore | G.E. Moore]], Frank P. Ramsey, [[Weense Sirkel]], [[Rudolf Carnap]], [[Alan Turing]], G.E.M. Anscombe, [[Gilbert Ryle]], Saul Kripke, [[Daniel Dennett]], [[John Searle]], [[Hans Sluga]], Peter Hacker, Stephen Toulmin | toekennings = | handtekening = Ludwig Wittgenstein signature.svg | webblad = | voetnotas = }} '''Ludwig Josef Johann Wittgenstein''' ([[26 April]] [[1889]] – [[29 April]] [[1951]]) was 'n [[Oostenryk]]se [[filosofie|filosoof]] wat hoofsaaklik in [[logika]], die filosofie van wiskunde, die geestesfilosofie en die taalfilosofie gewerk het.<ref name="Time">{{cite web |title=Time 100: Scientists and Thinkers |work=Time Magazine Online |url=http://www.time.com/time/time100/scientist/ |access-date=29 April 2006 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20090508122642/http://www.time.com/time/time100/scientist/ |archive-date= 8 Mei 2009 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> Hy het aansienlike invloed op die 20^ste eeuse filosofie gehad, veral in die [[analitiese filosofie|analitiese]] stroming, waarin hy as een van die groot geeste beskou word. Voor sy afsterwe op 62 jarige ouderdom <ref>[http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9D0CE5D7143DF933A05751C1A966958260&sec=&spon=&pagewanted=print Give Him Genius or Give Him Death]. Artikel deur Anthony Kenny, [[New York Times]]</ref> was die enigste boek-lengte stuk wat hy geskryf het die ''Tractacus Logico-Philosophicus'', en sy ''Philosophische Untersuchungen'' (''Filosofiese Ondersoeke'') is kort na sy dood gepubliseer. Beide hierdie werke word hoog aangeslaan in analitiese filosofie, al is daar 'n duidelik verskil tussen die 'vroeë' en 'latere' Wittgenstein, met die ''Ondersoeke'' wat 'n breek daarstel met die filosofie in die ''Tractacus''.<ref>[http://www.philosophynow.org/archive/articles/33cain.htm Wittgenstein’s Significance] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080820160951/http://www.philosophynow.org/archive/articles/33cain.htm |date=20 Augustus 2008 }}, artikel deur Mark J. Cain, ''Philosophy Now'' 2001</ref><ref>Avrum Stroll ''20th Century Analytic Philosophy'', pp. 113-146, Columbia University Press, 2000 ISBN 0-231-11220-3</ref> == Werke == {{hoof|Tractatus Logico-Philosophicus}} {{hoof|Filosofiese Ondersoeke}} Alhoewel verskeie van sy skryfstukke en lesings sedert sy dood die lig gesien het, het Wittgenstein net een filosofiese boek in sy leeftyd gepubliseer, die ''Tractatus Logico-Philosophicus'' in 1921. Sy vroeë filosofie dra die invloed van [[Arthur Schopenhauer]], en die nuwe stelsels van [[logika]] wat voorgestel was deur [[Bertrand Russell]] en [[Gottlob Frege]]. Hy neem ook baie vanuit die werk van [[Immanuel Kant]], veral in verband met transendentaliteit, d.w.s. die feit dat dit blyk dat alle mense oor dieselfde struktuur vir hulle [[verstand]] beskik en dat ons kan redeneer oor die mensdom as 'n geheel in terme van hierdie soortgelykhede. Die ''Tractatus'' dring aan op geweldige streng maatreëls vir 'n stelling om sinvol beskou te word, en met dié maatreëls probeer Wittgenstein wys dat alle diep filosofiese probleme óf sinneloos is óf in beginsel onbespreekbaar is: in sy woorde, "waarvan mens nie kan praat nie, daarvoor moet mens swyg". Hy het geglo dat die ''Tractatus'' al die probleme van filosofie oplos, en dus laat vaar hy sy studies en werk toe as 'n wiskunde-onderwyser, 'n tuinier by 'n [[klooster]], en as 'n mede-[[argitek]] vir sy suster se huis in [[Wene]]. Na 'n paar jaar begin hy insien dat sy vorige werk nie so beslissend is soos wat hy geglo het nie, en keer hy terug na [[Universiteit van Cambridge|Cambridge]], waar hy 'n doktorsgraad ontvang vir die ''Tractatus'' en 'n pos as dosent neem. Mettertyd verander of verwerp hy baie van sy vorige posisies, en ontwikkel hy 'n nuwe metodologie asook 'n filosofie van taal, wat beskryf word in die na-doodse ''Filosofiese Ondersoeke''. Nadat hy na Cambridge terugkeer begin Wittgenstein om vreeslik hard te werk aan sy nuwe metodiek, en skryf ongeveer 30 000 bladsye se materiaal wat hy in verskeie ongepubliseerde manuskripte organiseer, waarvan baie intussen in verskeie volumes uitgee is.<ref>[http://www.wittgen-cam.ac.uk/cgi-bin/forms/mss.cgi The Manuscripts] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081219024825/http://www.wittgen-cam.ac.uk/cgi-bin/forms/mss.cgi |date=19 Desember 2008 }}, vanaf die Wittgenstein Argief in Cambridge</ref> Tydens sy "middel werk" in die 1920's en 1930's was hy veral besig om posisies van filosofiese perfeksionisme, soos sy eie vroeër filosofie, op verskillende maniere aan te val. Hy publiseer net een artikel uit hierdie werk, "Remarks on Logical Form" ("Opmerkings oor Logiese Vorm"), maar het amper onmiddellik daarna dié stuk verwerp as iets waardeloos. Wittgenstein word mettertyd gefrustreer deur die feit dat ander filosowe sy werk verkeerdelik weergee as gevolg van gesprekke wat hulle met hom voer, en skryf 'n kort brief aan die joernaal ''Mind'' waarin hy vra dat niemand sy nuwe posisies bespreek nie totdat hy self reg was om dit te publiseer. Hy het egter niks verder tydens sy leeftyd gepubliseer nie. Die ''Blou Boek'' van notas wat hy aan sy klas ter Cambridge tydens 1933–1934 dikteer word nooit gepubliseer nie, maar bevat verskeie aanduidings van die nuwe rigting wat Wittgenstein sou neem, en word deesdae gereeld beskou as 'n draaipunt in sy taalfilosofie. == Verwysings == {{Commons-kategorie inlyn}} {{Verwysings|2}} * [[:en:Ludwig Wittgenstein|Engelse Wikipedia artikel oor Wittgenstein]] {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Wittgenstein, Ludwig}} [[Kategorie:Oostenrykse filosowe]] [[Kategorie:Geboortes in 1889]] [[Kategorie:Sterftes in 1951]] 1jz1lpydie41l57ksspdig8kxsxiql4 14 35678 2814160 2575111 2025-06-19T10:06:33Z 78.174.55.43 2814160 wikitext text/x-wiki {{broodkrummels}} {{CommonsKategorie|Fascism|Fascisme}} [[Kategorie:Politieke ideologieë]] [[Kategorie:Antikommunisme]] nh7gdw9b3q83ppj09uh4j48tkedz22a 2814206 2814160 2025-06-19T10:36:15Z 78.174.55.43 2814206 wikitext text/x-wiki {{broodkrummels}} {{CommonsKategorie|Fascism|Fascisme}} [[Kategorie:Politieke ideologieë]] [[Kategorie:Antikommunisme]] [[Kategorie:Antivrymesselary]] rz8fvb3knbqk8l9j9k8nye0jgcos0pe 0 36738 2814021 2788282 2025-06-18T22:04:19Z BurgertB 2401 /* Filmografie */ 2814021 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Akteur | Naam = Nicole Kidman | Beeld = Nicole kidman3cropped.jpg | Beeldbeskrywing = By die 2001 Cannes Filmfees | Beeldonderskrif = By die 2001 [[Cannes Filmfees]] | Geboortenaam = Nicole Mary Kidman | Alias = | Geboortedatum = {{Birth date and age|1967|06|20|df=yes}} | Geboorteplek = [[Honolulu]], [[Hawaii]], [[Verenigde State]] | Nasionaliteit = Australies | Sterftedatum = | Sterfteplek = | Beroep = Aktrise, sanger, model | Noemenswaardige rolprente = ''Moulin Rouge'', ''Australia'', ''The Golden Compass'' | Aktiewe jare = 1983-nou | Webwerf = | imdb = 0000173 | Toekennings = <!-- slegs noemenswaardiges --> }} '''Nicole Mary Kidman''' ([[20 Junie]] [[1967]]) is 'n Australiese en Amerikaanse aktrise, sangeres, rolprentvervaardiger en model. Na sy in 'n verskeidenheid klein Australiese flieks en televisiereekse verskyn, was Kidman se deurbraak haar rol in die 1989 riller ''Dead Calm''. Na verskeie flieks in die vroeë 1990's het sy wêreldwye erkenning gekry vir haar optredes in ''Days of Thunder'' (1990), ''Far and Away'' (1992) en ''Batman Forever'' (1995). Kidman volg dit op met ander suksesvolle flieks in die laat 1990's. Dit was met haar optrede in die musiekfilm, ''Moulin Rouge'' (2001), wat Kidman haar tweede [[Golden Globe|Golden Globe Award]] verdien het en haar eerste "[[Academy Award]]" nominasie vir Beste Aktrise. Vir haar vertolking van [[Virginia Woolf]] die jaar daarop in die dramaprent ''The Hours'' (2002) ontvang Kidman kritiese erkenning en ontvang die [[Academy Award]] vir Beste Aktrise. [[Lêer:Nicole Kidman 2, 2013.jpg|duimnael|Nicole Kidman by die Cannes Filmfees in 2013]] Kidman se ander suksesvolle flieks sluit in ''Cold Mountain'' (2003), ''The Interpreter'' (2005), ''Happy Feet'' (2006) en ''Australia'' (2008). Vir haar spel in 2010 se ''Rabbit Hole,'' wat sy ook vervaardig het, verdien Kidman verdere toekennings en 'n daaropvolgende Academy Award nominasie vir Beste Aktrise. Kidman was 'n Goeiewil-ambassadeur vir [[UNICEF]] sedert 1994 en vir UNIFEM sedert 2006. Kidman se werk het haar 'n ster op die [[Hollywood Walk of Fame]] verdien, drie Golden Globe-toekennings, een [[Bafta|BAFTA]] en 'n Academy Award. Kidman ontvang die titel van Metgesel van die Orde van Australië, Australië se hoogste siviele eer, en was ook die hoogsbetaalde aktrise in die rolprentbedryf. Weens haar Australiese ouers en geboorte in [[Hawaii]], het Kidman dubbele burgerskap van Australië en die Verenigde State. ==Filmografie== {| class="wikitable plainrowheaders sortable" !scope="col"|Titel !scope="col"|Jaar !scope="col"|Rol !scope="col"|Regisseur !scope="col" class="unsortable"|Notas !scope="col" class="unsortable"|Verw. |- !scope="row"|''Bush Christmas'' |1983 |{{sort|Thompson|Helen Thompson}} |{{sort|Safran|Henri Safran}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite news |url=https://www.nytimes.com/movies/movie/86296/Bush-Christmas/overview |title=Bush Christmas (1983) |work=The New York Times |publisher=Arthur Ochs Sulzberger |access-date=25 Maart 2015 |last=Mannikka |first=Eleanor |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20160307093710/http://www.nytimes.com/movies/movie/86296/Bush-Christmas/overview |archive-date=7 Maart 2016 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|''BMX Bandits'' |1983 | Judy |{{sort|Trenchard-Smith|Brian Trenchard-Smith}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite news |url=https://www.nytimes.com/movies/movie/3515/BMX-Bandits/details |title=BMX Bandits (1983) |work=The New York Times |publisher=Arthur Ochs Sulzberger |access-date=25 Maart 2015 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20160307184047/http://www.nytimes.com/movies/movie/3515/BMX-Bandits/details |archive-date=7 Maart 2016 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|''Wills & Burke'' |1984 |{{sort|Matthews|Julia Matthews}} |{{sort|Weis|Bob Weis}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite news |url=https://www.nytimes.com/movies/movie/118745/Wills-and-Burke-The-Untold-Story/overview |title=Wills and Burke – The Untold Story (1985) |work=The New York Times |publisher=Arthur Ochs Sulzberger |access-date=25 Maart 2015 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20160325023224/http://www.nytimes.com/movies/movie/118745/Wills-and-Burke-The-Untold-Story/overview |archive-date=25 Maart 2016 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|''Windrider'' |1986 |Jade |{{sort|Monton|Vince Monton}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite news |url=https://www.nytimes.com/movies/movie/54756/Windrider/details |title=Windrider (1986) |work=The New York Times |publisher=Arthur Ochs Sulzberger |access-date=25 Maart 2015 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20160307175354/http://www.nytimes.com/movies/movie/54756/Windrider/details |archive-date=7 Maart 2016 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|''{{sort|Bit|The Bit Part}}'' |1987 |{{sort|McAllister|Mary McAllister}} |{{sort|Maher|Brendan Maher}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite news |url=https://www.nytimes.com/movies/movie/139800/The-Bit-Part/overview |title=The Bit Part (1987) |work=The New York Times |publisher=Arthur Ochs Sulzberger |access-date=25 Maart 2015 |last=Pavlides |first=Dan |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20160307104933/http://www.nytimes.com/movies/movie/139800/The-Bit-Part/overview |archive-date=7 Maart 2016 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|''Emerald City'' |1988 |{{sort|Davey|Helen Davey}} |{{sort|Jenkins|Michael Jenkins}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite web |url=http://aso.gov.au/titles/features/emerald-city/clip1/ |title=Emerald City (1988) clip 1 on ASO |publisher=Australian Screen Online |access-date=16 April 2015 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190407104023/https://aso.gov.au/titles/features/emerald-city/clip1/ |archive-date=7 April 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|''Dead Calm'' |1989 |{{sort|Ingram|Rae Ingram}} |{{sort|Noyce|Philip Noyce}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite web |url=http://www.rogerebert.com/reviews/dead-calm-1989 |title=Dead Calm Movie Review & Film Summary (1989) |publisher=Roger Ebert |date=7 April 1989 |access-date=25 Maart 2015 |last=Ebert |first=Roger |authorlink=Roger Ebert |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200429174847/https://www.rogerebert.com/reviews/dead-calm-1989 |archive-date=29 April 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|''Days of Thunder'' |1990 |{{sort|Lewicki|Dr. Claire Lewicki}} |{{sort|Scott|Tony Scott}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite news |url=https://www.nytimes.com/movie/review?res=9C0CEFD6103BF934A15755C0A966958260 |title=Days of Thunder (1990) Review/Film; Tom Cruise and Cars, and a Lot of Them |work=The New York Times |publisher=Arthur Ochs Sulzberger |date=27 Junie 1990 |access-date=16 April 2015 |last=Maslin |first=Janet |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20180310201223/http://www.nytimes.com/movie/review?res=9C0CEFD6103BF934A15755C0A966958260 |archive-date=10 Maart 2018 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|''Flirting'' |1991 |{{sort|Radcliffe|Nicola Radcliffe}} |{{sort|Duigan|John Duigan}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite book|author1=Brian McFarlane|author2=Geoff Mayer|author3=Ina Bertrand|title=The Oxford Companion to Australian Film|url=https://books.google.com/books?id=bJcYAQAAIAAJ|year=1999|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-553797-0|page=162}}</ref> |- !scope="row"|''Billy Bathgate'' |1991 |{{sort|Preston|Drew Preston}} |{{sort|Benton|Robert Benton}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite news |url=http://articles.chicagotribune.com/1991-11-01/entertainment/9104080408_1_dutch-schultz-loren-dean-drew-preston |title=Dutch Treat |work=Chicago Tribune |publisher=Tribune Publishing |date=1 November 1991 |last=Kehr |first=David |access-date=16 April 2015 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20180310200749/http://articles.chicagotribune.com/1991-11-01/entertainment/9104080408_1_dutch-schultz-loren-dean-drew-preston |archive-date=10 Maart 2018 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|''Far and Away'' |1992 |{{sort|Christie|Shannon Christie}} |{{sort|Howard|Ron Howard}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite news |url=https://www.nytimes.com/movie/review?res=9E0CE0DE173EF931A15756C0A964958260 |title=Far and Away (1992) |work=The New York Times |publisher=Arthur Ochs Sulzberger |date=22 Mei 1986 |access-date=9 Desember 2014 |last=James |first=Caryn |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20180310201930/http://www.nytimes.com/movie/review?res=9E0CE0DE173EF931A15756C0A964958260 |archive-date=10 Maart 2018 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|''Malice'' |1993 |{{sort|Safian|Tracy Safian}} |{{sort|Becker|Harold Becker}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite news |url=https://www.nytimes.com/movies/movie/101054/Malice/details |title=Malice (1993) |work=The New York Times |publisher=Arthur Ochs Sulzberger Jr. |access-date=25 Maart 2015 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20160309231823/http://www.nytimes.com/movies/movie/101054/Malice/details |archive-date=9 Maart 2016 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|''My Life'' |1993 |{{sort|Jones|Gail Jones}} |{{sort|Rubin|Bruce Joel Rubin}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite web |url=http://www.rogerebert.com/reviews/my-life-1993 |title=My Life Movie Review & Film Summary |last=Ebert |first=Roger |date=12 November 1993 |publisher=Roger Ebert |access-date=16 April 2015 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200430050413/https://www.rogerebert.com/reviews/my-life-1993 |archive-date=30 April 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|''Batman Forever'' |1995 |{{sort|Meridian|Dr. Chase Meridian}} |{{sort|Schumacher|Joel Schumacher}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite web |url=http://www.rogerebert.com/reviews/batman-forever-1995 |title=Batman Forever Movie Review & Film Summary (1995) |publisher=Roger Ebert |last=Ebert |first=Roger |date=16 Junie 1995 |access-date=18 April 2015 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200521065952/https://www.rogerebert.com/reviews/batman-forever-1995 |archive-date=21 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|''To Die For'' |1995 |{{sort|Maretto|Suzanne Stone Maretto}} |{{sort|Van Sant|Gus Van Sant}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite news |url=http://articles.chicagotribune.com/1995-10-06/entertainment/9510060129_1_alison-folland-russell-hines-tv-fame |title=Blond Ambition |work=Chicago Tribune |publisher=Tony W. Hunter |date=6 Oktober 1995 |access-date=18 April 2015 |last=Wilmington |first=Michael |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20180623165812/http://articles.chicagotribune.com/1995-10-06/entertainment/9510060129_1_alison-folland-russell-hines-tv-fame |archive-date=23 Junie 2018 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|''{{sort|Portrait|The Portrait of a Lady}}'' |1996 |{{sort|Archer|Isabel Archer}} |{{sort|Campion|[[Jane Campion]]}} | |style="text-align:center;"|<ref name=telegraph>{{cite news |url=https://www.telegraph.co.uk/culture/culturepicturegalleries/11260530/Nicole-Kidmans-film-roles-in-pictures.html?frame=3121756 |title=The Portrait of a Lady (1996) – Nicole Kidman in pictures |work=The Daily Telegraph |publisher=Telegraph Media Group |access-date=18 April 2015 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20160917014544/http://www.telegraph.co.uk/culture/culturepicturegalleries/11260530/Nicole-Kidmans-film-roles-in-pictures.html?frame=3121756 |archive-date=17 September 2016 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|''{{sort|Peacemaker|The Peacemaker}}'' |1997 |{{sort|Kelly|Dr. Julia Kelly}} |{{sort|Leder|Mimi Leder}} | |style="text-align:center;"|<ref name=telegraph /> |- !scope="row"|''Practical Magic'' |1998 |{{sort|Owens|Gillian Owens}} |{{sort|Dunne|Griffin Dunne}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite news |url=https://www.telegraph.co.uk/culture/culturepicturegalleries/11260530/Nicole-Kidmans-film-roles-in-pictures.html?frame=3121654 |title=Practical Magic (1998) – Nicole Kidman in pictures |work=The Daily Telegraph |publisher=Telegraph Media Group |access-date=18 April 2015 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20160917014535/http://www.telegraph.co.uk/culture/culturepicturegalleries/11260530/Nicole-Kidmans-film-roles-in-pictures.html?frame=3121654 |archive-date=17 September 2016 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|''Eyes Wide Shut'' |1999 |{{sort|Harford|Alice Harford}} |{{sort|Kubrick|Stanley Kubrick}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite news |url=https://variety.com/1999/film/reviews/eyes-wide-shut-1117742974/ |title=Review: 'Eyes Wide Shut' |work=Variety |publisher=Penske Media Corporation |date=12 Julie 1999 |access-date=9 Desember 2014 |last=McCarthy |first=Todd |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190407104009/https://variety.com/1999/film/reviews/eyes-wide-shut-1117742974/ |archive-date=7 April 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|''Moulin Rouge!'' |2001 |Satine |{{sort|Luhrmann|Baz Luhrmann}} | |style="text-align:center;"|<ref name=SMH/> |- !scope="row"|''{{sort|Others|The Others}}'' |2001 |{{sort|Stewart|Grace Stewart}} |{{sort|Amenábar|Alejandro Amenábar}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite web |url=http://www.hitfix.com/in-contention/nicole-kidman-finally-speaks-in-new-grace-of-monaco-trailer |title=Nicole Kidman finally speaks in new 'Grace of Monaco' trailer |publisher=HitFix |date=6 Maart 2014 |access-date=18 April 2015 |last=Lodge |first=Guy |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924082528/http://www.hitfix.com/in-contention/nicole-kidman-finally-speaks-in-new-grace-of-monaco-trailer |archive-date=24 September 2015 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|''Birthday Girl'' |2001 |Nadia<br/>Sophia |{{sort|Butterworth|Jez Butterworth}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite web |url=http://www.tcm.com/tcmdb/title/431387/Birthday-Girl/full-credits.html |title=Birthday Girl (2001) |publisher=Turner Classic Movies |access-date=19 April 2015 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190407225438/http://www.tcm.com/tcmdb/title/431387/Birthday-Girl/full-credits.html |archive-date=7 April 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref><br/><ref name=Rabey>{{cite book|first=David Ian|last=Rabey|title=The Theatre and Films of Jez Butterworth|url=https://books.google.com/books?id=NCXbBQAAQBAJ&pg=PT80|date=26 Februarie 2015|publisher=Bloomsbury Publishing|isbn=978-1-4081-8428-8|page=80}}</ref> |- !scope="row"|''{{sort|Hours|The Hours}}'' |2002 |{{sort|Woolf|Virginia Woolf}} |{{sort|Daldry|Stephen Daldry}} | |style="text-align:center;"|<ref name=SMH>{{cite news |url=http://www.smh.com.au/articles/2002/12/21/1040174434763.html |title=Nicole's dramatic transformation |work=The Sydney Morning Herald |publisher=Fairfax Media |date=22 Desember 2002 |access-date=16 April 2015 |last=Thomas |first=Brett |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20170913043823/http://www.smh.com.au/articles/2002/12/21/1040174434763.html |archive-date=13 September 2017 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|''[[Dogville]]'' |2003 |{{sort|Mulligan|Grace Margaret Mulligan}} |{{sort|von Trier|Lars von Trier}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite book|last1=Ballet|first1=Jérôme|last2=Bazin|first2=Damien|last3=Dubois|first3=Jean-Luc |last4=Mahieu|first4=François-Régis|title=Freedom, Responsibility and Economics of the Person|url=https://books.google.com/books?id=sa43AAAAQBAJ&pg=PA8|date=31 Julie 2013|publisher=Routledge|isbn=978-1-135-13999-5|page=8|accessdate=18 April 2015}}</ref> |- !scope="row"|''In the Cut'' |2003 |align="center"|— |{{sort|Campion|Jane Campion}} |Vervaardiger |style="text-align:center;"|<ref name=NYTgraph/> |- !scope="row"|''{{sort|Human|The Human Stain}}'' |2003 |Faunia Farley |Robert Benton | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite news |url=http://articles.chicagotribune.com/2003-11-09/news/0311090314_1_coleman-silk-human-stain-faunia-farley |title=Appearances pale next to acting in 'Human Stain' |work=Chicago Tribune |publisher=Tribune Publishing |date=9 November 2003 |access-date=16 April 2015 |last=Wilmington |first=Michael |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20180623141400/http://articles.chicagotribune.com/2003-11-09/news/0311090314_1_coleman-silk-human-stain-faunia-farley |archive-date=23 Junie 2018 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|''Cold Mountain'' |2003 |{{sort|Monroe|Ada Monroe}} |{{sort|Minghella|Anthony Minghella}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite web |url=http://www.rogerebert.com/reviews/cold-mountain-2003 |title=Cold Mountain Movie Review & Film Summary (2003) |publisher=Roger Ebert |last=Ebert |first=Roger |date=24 Desember 2003 |access-date=18 April 2015 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190407104015/https://www.rogerebert.com/reviews/cold-mountain-2003 |archive-date=7 April 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|''{{sort|Stepford Wives|The Stepford Wives}}'' |2004 |{{sort|Eberhart|Joanna Eberhart}} |{{sort|Oz|Frank Oz}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite news |url=http://www.ew.com/article/2004/06/09/stepford-wives |title=The Stepford Wives |work=Entertainment Weekly |publisher=Time Inc. |date=6 September 2004 |access-date=18 April 2015 |last=Schwartz |first=Andrew |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20161010042341/http://www.ew.com/article/2004/06/09/stepford-wives |archive-date=10 Oktober 2016 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|''Birth'' |2004 |Anna |{{sort|Glazer|Jonathan Glazer}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite news |url=https://www.theguardian.com/film/News_Story/Critic_Review/Guardian_Film_of_the_week/0,4267,1343418,00.html |title=Birth |work=The Guardian |publisher=Guardian Media Group |date=5 November 2004 |access-date=18 April 2015 |last=Bradshaw |first=Peter |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20160423233041/http://www.theguardian.com/film/News_Story/Critic_Review/Guardian_Film_of_the_week/0,4267,1343418,00.html |archive-date=23 April 2016 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|''No. 5 the Film'' |2004 |Haarrself |{{sort|Luhrmann|Baz Luhrmann}} |Kortfilm |style="text-align:center;"|<ref>{{cite news |url=http://www.smh.com.au/news/Film/Every-second-counts-in-42m-threeminute-film/2004/11/22/1100972313772.html |title=Every second counts in $42m three–minute 'film' |work=The Sydney Morning Herald |publisher=Fairfax Media |date=22 November 2004 |access-date=16 September 2015 |last=Edwardes |first=Charlotte |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20150108143918/http://www.smh.com.au/news/Film/Every-second-counts-in-42m-threeminute-film/2004/11/22/1100972313772.html |archive-date= 8 Januarie 2015 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> |- !scope="row"|''{{sort|Interpreter|The Interpreter}}'' |2005 |{{sort|Broome|Silvia Broome}} |{{sort|Pollack|Sydney Pollack}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite web |url=http://www.rogerebert.com/reviews/the-interpreter-2005 |title=The Interpreter Movie Review & Film Summary (2005) |last=Ebert |first=Roger |publisher=Roger Ebert |date=22 April 2005 |access-date=18 April 2015 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200412064620/https://www.rogerebert.com/reviews/the-interpreter-2005 |archive-date=12 April 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|''Bewitched'' |2005 |{{sort|Bigelow|Isabel Bigelow}}<br/>Samantha |{{sort|Ephron|Nora Ephron}} | |style="text-align:center;"|<ref name=bewitch>{{cite news |url=http://articles.chicagotribune.com/2005-06-24/entertainment/0506240325_1_isabel-bigelow-bewitched-tv-elizabeth-montgomery |title='Bewitched' |work=Chicago Tribune |publisher=Tony W. Hunter |date=24 Junie 2005 |access-date=18 April 2015 |last=Wilmington |first=Michael |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20180623170324/http://articles.chicagotribune.com/2005-06-24/entertainment/0506240325_1_isabel-bigelow-bewitched-tv-elizabeth-montgomery |archive-date=23 Junie 2018 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|''Fur'' |2006 |{{sort|Arbus|Diane Arbus}} |{{sort|Shainberg|Steven Shainberg}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite news |url=https://www.theguardian.com/film/2006/oct/24/nicolekidman |title='She was a personality exploding' |work=The Guardian |publisher=Guardian Media Group |date=24 Oktober 2006 |access-date=16 April 2015 |last=Macnab |first=Geoffrey |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190407104008/https://www.theguardian.com/film/2006/oct/24/nicolekidman |archive-date=7 April 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|''Happy Feet'' |2006 |{{sort|Jean|Norma Jean}} |{{sort|Miller|George Miller}} |Stemrol |style="text-align:center;"|<ref>{{cite news |url=https://www.telegraph.co.uk/culture/culturepicturegalleries/11260530/Nicole-Kidmans-film-roles-in-pictures.html?frame=3121688 |title=Happy Feet (2006) – Nicole Kidman in pictures |work=The Daily Telegraph |publisher=Telegraph Media Group |access-date=18 April 2015 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20160917014541/http://www.telegraph.co.uk/culture/culturepicturegalleries/11260530/Nicole-Kidmans-film-roles-in-pictures.html?frame=3121688 |archive-date=17 September 2016 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|''{{sort|Invasion|The Invasion}}'' |2007 |{{sort|Bennell|Dr. Carol Bennell}} |{{sort|Hirschbiegel|Oliver Hirschbiegel}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite news |url=https://www.nytimes.com/2007/08/17/movies/17inva.html?_r=0 |title=Pod People Propagating With a Fierce Indigestion |work=The New York Times |publisher=Arthur Ochs Sulzberger Jr. |date=17 Augustus 2007 |access-date=18 April 2015 |last=Dargis |first=Manohla |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20180310201649/http://www.nytimes.com/2007/08/17/movies/17inva.html?_r=0 |archive-date=10 Maart 2018 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|''Margot at the Wedding'' |2007 |Margot |{{sort|Baumbach|Noah Baumbach}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite news |url=https://www.telegraph.co.uk/culture/culturepicturegalleries/11260530/Nicole-Kidmans-film-roles-in-pictures.html?frame=3121542 |title=Margot at the Wedding (2007) – Nicole Kidman in pictures |work=The Daily Telegraph |publisher=Telegraph Media Group |access-date=18 April 2015 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20160917014532/http://www.telegraph.co.uk/culture/culturepicturegalleries/11260530/Nicole-Kidmans-film-roles-in-pictures.html?frame=3121542 |archive-date=17 September 2016 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|''{{sort|Golden Compass|The Golden Compass}}'' |2007 |{{sort|Coulter|Marisa Coulter}} |{{sort|Weitz|Chris Weitz}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite web |url=http://www.rogerebert.com/reviews/the-golden-compass-2007 |title=The Golden Compass Movie Review (2007) |publisher=Roger Ebert |last=Ebert |first=Roger |date=6 Desember 2007 |access-date=18 April 2015 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200404095807/https://www.rogerebert.com/reviews/the-golden-compass-2007 |archive-date=4 April 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|''Australia'' |2008 |{{sort|Ashley|Lady Sarah Ashley}} |{{sort|Luhrmann|Baz Luhrmann}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite news |url=https://www.theguardian.com/film/2008/dec/28/australia-review |title=Australia |work=The Observer |publisher=Guardian Media Group |date=28 Desember 2008 |access-date=18 April 2015 |last=French |first=Philip |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190502114830/https://www.theguardian.com/film/2008/dec/28/australia-review |archive-date=2 Mei 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|''Nine'' |2009 |{{sort|Jenssen|Claudia Jenssen}} |{{sort|Marshall|Rob Marshall}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite news |url=https://www.telegraph.co.uk/culture/culturepicturegalleries/11260530/Nicole-Kidmans-film-roles-in-pictures.html?frame=3121664 |title=Nine (2009) – Nicole Kidman in pictures |work=The Daily Telegraph |publisher=Telegraph Media Group |access-date=18 April 2015 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20160917014539/http://www.telegraph.co.uk/culture/culturepicturegalleries/11260530/Nicole-Kidmans-film-roles-in-pictures.html?frame=3121664 |archive-date=17 September 2016 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|''Rabbit Hole'' |2010 |{{sort|Corbett|Becca Corbett}} |{{sort|Mitchell|John Cameron Mitchell}} |Ook vervaardiger |style="text-align:center;"|<ref>{{cite news|url=http://articles.latimes.com/2011/jan/11/news/la-en-rabbithole-20110111-1 |title=Nicole Kidman and Aaron Eckhart go down the 'Rabbit Hole' together |work=Los Angeles Times |publisher=Austin Beutner |date=11 Januarie 2011 |accessdate=16 April 2015 |last=Keegan |first=Rebecca |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150419213426/http://articles.latimes.com/2011/jan/11/news/la-en-rabbithole-20110111-1 |archivedate=19 April 2015 |df= }}</ref> |- !scope="row"|''Just Go with It'' |2011 |{{sort|Adams|Devlin Adams}} |{{sort|Dugan|Dennis Dugan}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite web |url=http://www.rogerebert.com/reviews/just-go-with-it-2011 |title=Just Go With It Movie Review & Film Summary (2011) |publisher=Roger Ebert |last=Ebert |first=Roger |date=9 Februarie 2011 |access-date=16 April 2015 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191022204728/https://www.rogerebert.com/reviews/just-go-with-it-2011 |archive-date=22 Oktober 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|''Trespass'' |2011 |{{sort|Miller|Sarah Miller}} |{{sort|Schumacher|Joel Schumacher}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite news |url=http://www.radiotimes.com/film/nf7pg/trespass |title=Trespass |work=Radio Times |publisher=Immediate Media Company |access-date=16 April 2015 |last=Aldridge |first=Dave |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190407104015/https://www.radiotimes.com/film/nf7pg/trespass/ |archive-date=7 April 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|''Monte Carlo'' |2011 |align="center"|— |{{sort|Bezucha|Thomas Bezucha}} |Vervaardiger |style="text-align:center;"|<ref name=NYTgraph>{{cite news |url=https://www.nytimes.com/movies/person/38065/Nicole-Kidman/filmography |title=Nicole Kidman – Filmography – Movies & TV |work=The New York Times |publisher=Arthur Ochs Sulzberger Jr. |access-date=16 April 2015 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20160325143625/http://www.nytimes.com/movies/person/38065/Nicole-Kidman/filmography |archive-date=25 Maart 2016 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|''{{sort|Paperboy|The Paperboy}}'' |2012 |{{sort|Bless|Charlotte Bless}} |{{sort|Daniels|Lee Daniels}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite news |url=https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/films/reviews/film-review-the-paperboy-is-a-trashy-tale-but-kinky-kidman-still-delivers-8535214.html |title=Film review: The Paperboy is a trashy tale, but kinky Kidman still delivers |work=The Independent |publisher=Independent Print Limited |last=Quinn |first=Anthony |date=15 Maart 2013 |access-date=30 Oktober 2014 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200318004639/https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/films/reviews/film-review-the-paperboy-is-a-trashy-tale-but-kinky-kidman-still-delivers-8535214.html |archive-date=18 Maart 2020 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|''Stoker'' |2013 |{{sort|Stoker|Evelyn Stoker}} |{{sort|Chan-wook|Park Chan-wook}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite web |url=https://www.npr.org/2013/03/01/173170459/a-disappointing-thriller-channels-hitchcock-and-bram-stoker |title=A Disappointing Thriller Channels Hitchcock And Bram 'Stoker' |publisher=NPR |date=28 Februarie 2013 |access-date=16 April 2015 |last=Edelstein |first=David |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190407104008/https://www.npr.org/2013/03/01/173170459/a-disappointing-thriller-channels-hitchcock-and-bram-stoker |archive-date=7 April 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|''{{sort|Railway|The Railway Man}}'' |2013 |{{sort|Lomax|Patti Lomax}} |{{sort|Teplitzky|Jonathan Teplitzky}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite news |url=https://www.theguardian.com/film/2013/dec/26/nicole-kidman-the-railway-man-true-story |title=Nicole Kidman: 'I try never to be governed by fear' |work=The Guardian |publisher=Guardian Media Group |date=26 Desember 2013 |access-date=16 April 2015 |last=Felperin |first=Leslie |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191005052458/https://www.theguardian.com/film/2013/dec/26/nicole-kidman-the-railway-man-true-story |archive-date=5 Oktober 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|''Grace of Monaco'' |2014 |{{sort|Kelly|Grace Kelly}} |{{sort|Dahan|Olivier Dahan}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite news |url=https://www.theguardian.com/film/2014/jun/08/grace-of-monaco-nicole-kidman-film-review-mark-kermode |title=Grace of Monaco review – not Nicole Kidman's finest hour |work=The Observer |publisher=Guardian Media Group |date=8 Junie 2014 |access-date=16 April 2015 |last=Kermode |first=Mark |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191105142127/https://www.theguardian.com/film/2014/jun/08/grace-of-monaco-nicole-kidman-film-review-mark-kermode |archive-date=5 November 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|''Before I Go to Sleep'' |2014 |{{sort|Lucas|Christine Lucas}} |{{sort|Joffé|Rowan Joffé}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite web |url=https://www.npr.org/2014/10/31/358569441/before-i-go-to-sleep-is-an-amnesia-thriller-youll-hope-to-forget |title='Before I Go To Sleep' Is An Amnesia Thriller You'll Hope To Forget |publisher=NPR |date=31 Oktober 2014 |access-date=16 April 2015 |last=Taylor |first=Ella |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190331081206/https://www.npr.org/2014/10/31/358569441/before-i-go-to-sleep-is-an-amnesia-thriller-youll-hope-to-forget |archive-date=31 Maart 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|''Paddington'' |2014 |{{sort|Clyde|Millicent Clyde}} |{{sort|King|Paul King (director)|Paul King}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite news |url=https://www.telegraph.co.uk/culture/film/11078509/Nicole-Kidman-Paddington-film-is-too-vicious-for-my-children-to-see.html |title=Nicole Kidman: Paddington film is too vicious for my children to see |work=The Daily Telegraph |publisher=Telegraph Media Group |date=5 September 2014 |access-date=16 April 2015 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190407104011/https://www.telegraph.co.uk/culture/film/11078509/Nicole-Kidman-Paddington-film-is-too-vicious-for-my-children-to-see.html |archive-date=7 April 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|''Strangerland'' |2015 |{{sort|Parker|Catherine Parker}} |{{sort|Farrant|Kim Farrant}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite news |url=http://www.hollywoodreporter.com/review/strangerland-sundance-review-766522 |title='Strangerland': Sundance Review |work=The Hollywood Reporter |publisher=Prometheus Global Media |date=23 Januarie 2015 |access-date=16 April 2015 |last=Van Hoejj |first=Boyd |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190407104012/https://www.hollywoodreporter.com/review/strangerland-sundance-review-766522 |archive-date=7 April 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|''Queen of the Desert'' |2015 |{{sort|Bell|Gertrude Bell}} |{{sort|Herzog|Werner Herzog}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite news |url=https://variety.com/2015/film/festivals/berlin-film-review-queen-of-the-desert-1201426352/ |title=Berlin Film Review: 'Queen of the Desert' |last=Debrudge |first=Peter |date=6 Februarie 2015 |access-date=16 April 2015 |work=Variety |publisher=Penske Media Corporation |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190407104012/https://variety.com/2015/film/festivals/berlin-film-review-queen-of-the-desert-1201426352/ |archive-date=7 April 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|{{sort|Family|''The Family Fang''}} |2015 |{{sort|Fang|Annie Fang}} |{{sort|Bateman|Jason Bateman}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite news |last=Chang |first=Justin |url=https://variety.com/2015/film/festivals/toronto-film-review-jason-batemans-the-family-fang-1201593590/ |title=Toronto Film Review: 'The Family Fang' |work=Variety |publisher=Penske Media Corporation |date=14 September 2015 |access-date=19 September 2015 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200519144845/https://variety.com/2015/film/festivals/toronto-film-review-jason-batemans-the-family-fang-1201593590/ |archive-date=19 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|{{sort|Secret|''Secret in Their Eyes''}} |2015 |{{sort|Sloane|Claire Sloane}} |{{sort|Billy Ray}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite news |url=https://variety.com/2015/film/reviews/secret-in-their-eyes-review-1201637157/ |title=Film Review: 'Secret in Their Eyes' |work=Variety |publisher=Penske Media Corporation |date=19 November 2015 |access-date=22 November 2015 |last=Chang |first=Justin |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200319203136/https://variety.com/2015/film/reviews/secret-in-their-eyes-review-1201637157/ |archive-date=19 Maart 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|''Genius'' |2016 |{{sort|Bernstein|Aline Bernstein}} |{{sort|Grandage|Michael Grandage}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite news |url=https://variety.com/2016/film/reviews/genius-film-review-1201706276/ |title=Berlin Film Review: 'Genius' |work=Variety |publisher=Penske Media Corporation |date=16 Februarie 2016 |access-date=6 Maart 2016 |last=Debruge |first=Peter |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190425185752/https://variety.com/2016/film/reviews/genius-film-review-1201706276/ |archive-date=25 April 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|''Lion'' |2016 |{{sort|Brierley|Sue Brierley}} |{{sort|Davis|Garth Davis}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite news |url=http://www.themercury.com.au/news/tasmania/all-star-cast-hits-hobart-to-tell-saroo-brierleys-story-to-the-world/story-fnj4f7k1-1227302840389 |title=All–star cast hits Hobart to tell Saroo Brierley’s story to the world |work=The Mercury (Hobart) |date=13 April 2015 |access-date=8 September 2015 |last=Hope |first=Emma |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20151014012909/http://www.themercury.com.au/news/tasmania/all-star-cast-hits-hobart-to-tell-saroo-brierleys-story-to-the-world/story-fnj4f7k1-1227302840389 |archive-date=14 Oktober 2015 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|''How to Talk to Girls at Parties'' |2017 |{{sort|Boad|Queen Boadicea}} |{{sort|Mitchell|John Cameron Mitchell}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite news |url=https://www.telegraph.co.uk/films/2017/05/16/nicole-kidman-punks-talk-girls-parties-set-1970s-croydon/ |title=Nicole Kidman punks up for How to Talk to Girls at Parties, set in 1970s Croydon |work=The Daily Telegraph |date=16 Mei 2017 |access-date=18 Mei 2017 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190407104009/https://www.telegraph.co.uk/films/2017/05/16/nicole-kidman-punks-talk-girls-parties-set-1970s-croydon/ |archive-date=7 April 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|{{sort|Killing|''The Killing of a Sacred Deer''}} |2017 |{{sort|Murphy|Anna Murphy}} |{{sort|Lanthimos|Yorgos Lanthimos}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite news |url=https://variety.com/2017/film/reviews/the-killing-of-a-sacred-deer-review-1202439468/ |title=Cannes Film Review: 'The Killing of a Sacred Deer' |work=Variety |date=22 Mei 2017 |last=Debruge |first=Peter |access-date=22 Mei 2017 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191017051146/https://variety.com/2017/film/reviews/the-killing-of-a-sacred-deer-review-1202439468/ |archive-date=17 Oktober 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|{{sort|Beguiled|''The Beguiled''}} |2017 |{{sort|Fens|Martha Farnsworth}} |{{sort|Coppola|Sofia Coppola}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite news |url=http://www.hollywoodreporter.com/review/beguiled-review-1007101 |title='The Beguiled': Film Review |date=24 Mei 2017 |access-date=24 Mei 2017 |last=McCarthy |first=Todd |work=The Hollywood Reporter |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190407104013/https://www.hollywoodreporter.com/review/beguiled-review-1007101 |archive-date=7 April 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|{{sort|Upside|''[[The Upside]]''}} |2017 |Yvonne |{{sort|Burger|Neil Burger}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite web |url=http://deadline.com/2017/01/nicole-kidman-amara-karan-the-intouchables-remake-bryan-cranston-kevin-hart-1201879970/ |title='Lion's Nicole Kidman, Amara Karan Eye 'Intouchables' Remake |website=Deadline Hollywood |first=Mike |last=Fleming Jr. |date=9 Januarie 2017 |access-date=7 Februarie 2017 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200224133941/https://deadline.com/2017/01/nicole-kidman-amara-karan-the-intouchables-remake-bryan-cranston-kevin-hart-1201879970/ |archive-date=24 Februarie 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.hollywoodreporter.com/review/upside-review-1037099 |title='The Upside': Film Review |work=The Hollywood Reporter |date=9 September 2017 |access-date=21 Oktober 2017 |last=Mintzer |first=Jordan |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190407104014/https://www.hollywoodreporter.com/review/upside-review-1037099 |archive-date=7 April 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"| ''Destroyer'' |2018 |Erin Bell |{{sort|Kusama|Karyn Kusama}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite web |url=https://theplaylist.net/nicole-kidman-star-karyn-kusamas-destroyer-20170808/ |first=Jordan |last=Ruimy |title=Nicole Kidman To Star In Karyn Kusama’s ‘Destroyer’ |website=Deadline Hollywood |date=8 Augustus 2017 |access-date=16 November 2017 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190811150230/https://theplaylist.net/nicole-kidman-star-karyn-kusamas-destroyer-20170808/ |archive-date=11 Augustus 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|''Boy Erased'' |2018 |{{sort|Eamons|Nancy Eamons}} |{{sort|Edgerton|Joel Edgerton}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite web |url=http://deadline.com/2017/08/cherry-jones-michael-flea-balzary-joel-edgertons-boy-erased-1202158541/ |first=Amanda |last=N'Duka |title=Cherry Jones, Michael "Flea" Balzary Join Joel Edgerton's 'Boy Erased' |website=Deadline Hollywood |date=30 Augustus 2017 |access-date=8 September 2017 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200515224837/https://deadline.com/2017/08/cherry-jones-michael-flea-balzary-joel-edgertons-boy-erased-1202158541/ |archive-date=15 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row"|''Aquaman'' |2018 |{{sort|Atlanna|Koningin Atlanna}} |{{sort|Wan|James Wan}} | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite news |last=Sperling |first=Nicole |title=Nicole Kidman explains why she's diving in for Aquaman |url=http://ew.com/movies/2017/03/31/nicole-kidman-why-she-joined-aquaman/ |work=Entertainment Weekly |access-date=31 Maart 2017 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190929021405/https://ew.com/movies/2017/03/31/nicole-kidman-why-she-joined-aquaman/ |archive-date=29 September 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> |- !scope="row" |''The Goldfinch'' |rowspan="2"|2019 |Samantha Barbour |John Crowley | |style="text-align:center;"|<ref>{{Cite news|url=https://www.businesswire.com/news/home/20180123006389/en/Filming-Underway-Warner-Bros.-Pictures-Amazon-Studios|title=Filming is Underway on Warner Bros. Pictures and Amazon Studios' Powerful Drama "The Goldfinch"|date=January 23, 2018|work=BusinessWire|access-date=January 24, 2017}}</ref> |- !scope="row" |''Bombshell'' |Gretchen Carlson |Jay Roach | |style="text-align:center;"|<ref>[https://variety.com/2018/film/news/nicole-kidman-gretchen-carlson-roger-ailes-movie-1202858792/ Nicole Kidman to Play Gretchen Carlson in Fox News Movie (Exclusive)]</ref> |- !scope="row" |''The Prom'' |2020 |Angie Dickinson |Ryan Murphy | |style="text-align:center;"| <ref>{{cite web|url=https://deadline.com/2019/06/ryan-murphy-meryl-streep-prom-netflix-movie-musical-nicole-kidman-james-corden-ariana-grande-awkwafina-keegan-michael-key-andrew-rannells-star-1202637550/|title=Ryan Murphy Sets Netflix 'Prom' Musical: Streep, Corden, Kidman, Ariana Grande, Awkwafina, Key, Rannells To Star|website=Deadline Hollywood|first=Mike Jr.|last=Fleming|date=June 25, 2019|access-date=December 1, 2019}}</ref> |- !scope="row"|''Being the Ricardos'' |2021 |Lucille Ball |Aaron Sorkin | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite magazine|url=https://www.harpersbazaar.com/culture/film-tv/a36131108/nicole-kidman-lucille-ball-photo/|title=Nicole Kidman Just Made Her First Appearance as Lucille Ball|magazine=Harper's Bazaar|date=15 April 2021|access-date=16 May 2021|last=Gonzales|first=Erica}}</ref> |- !scope="row"|''The Northman'' |2022 |Queen Gudrun |Robert Eggers | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite news|url=https://www.belfasttelegraph.co.uk/news/northern-ireland/nicole-kidmans-focus-hollywood-star-shows-off-belfast-photos-39842596.html|work=[[Belfast Telegraph]]|title=Nicole Kidman's focus: Hollywood star shows off Belfast photos|date=9 December 2020|access-date=16 May 2021|last=O'Dornan|first=David}}</ref> |- ! scope="row" align="left" |''Aquaman and the Lost Kingdom'' |2023 |Queen Atlanna |James Wan | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite web|title=The Warner Bros. UK 2022 Movie Preview |url=https://www.warnerbros.co.uk/news/articles/2021/12/17/warner-bros-uk-2022-movie-preview|access-date=January 13, 2022 |website=Warner Bros. Pictures}}</ref> |- ! scope="row" align="left"|''A Family Affair'' |rowspan="3" |2024 | Brooke Harwood | Richard LaGravenese | |style="text-align:center;"|<ref>{{cite news |url=https://people.com/nicole-kidman-zac-efron-have-paperboy-reunion-in-a-family-affair-exclusive-8639733|title=Nicole Kidman and Zac Efron Rekindle Their Paperboy Spark in A Family Affair: Exclusive First Look|first=Esme|last=Mazzeo|date=April 29, 2024 |website=People (magazine)|access-date=April 29, 2024|archive-date=April 29, 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240429193927/https://people.com/nicole-kidman-zac-efron-have-paperboy-reunion-in-a-family-affair-exclusive-8639733|url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" align="left" |''Babygirl'' | Romy | Halina Reijn | |style="text-align:center;"| <ref>{{cite web|url=https://deadline.com/2023/11/babygirl-movie-a24-nicole-kidman-antonio-banderas-1235631768/|title=A24 Confirms Cast For Halina Reijn's Erotic Thriller 'Babygirl': Nicole Kidman, Antonio Banderas, Harris Dickinson, Sophie Wilde And Jean Reno Aboard|website=Deadline Hollywood|first1=Matt|last1=Grobar|first2=Andreas|last2=Wiseman|date=November 21, 2023|access-date=December 13, 2023}}</ref> |- | style="background:#FFFFCC;" |''Spellbound'' |Queen Ellsmere |Vicky Jenson |Stemrol;<br/>na-produksie | style="text-align:center;" |<ref>{{cite web |last1=Grobar |first1=Matt |title=Nicole Kidman, Javier Bardem, John Lithgow, Nathan Lane, Jenifer Lewis & More Board Animated Pic ''Spellbound'' From Apple & Skydance Animation |url=https://deadline.com/2022/06/nicole-kidman-javier-bardem-john-lithgow-nathan-lane-more-join-spellbound-1235049176/ |website=Deadline Hollywood |access-date=21 June 2022 |date=June 21, 2022}}</ref> |- |style="background:#FFFFCC;"| ''Holland, Michigan'' | align="left"|n.n.b. | n.n.b. | | Ook vervaardiger,<br/>na-produksie |style="text-align:center;"| <ref>{{cite web|url=https://deadline.com/2022/06/nicole-kidman-to-star-mimi-cave-directing-1235047748/|title=Nicole Kidman To Star & Produce Thriller Feature 'Holland, Michigan' At Amazon Studios; Mimi Cave Directing|website=Deadline Hollywood|first=Anthony|last=D'Alessandro|date=June 17, 2022|access-date=April 11, 2023}}</ref> |- |} == Verwysings == {{Verwysings|3}} {{London Film Critics Circle Award vir aktrise van die jaar}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Kidman, Nicole}} [[Kategorie:Amerikaanse akteurs]] [[Kategorie:Geboortes in 1967]] [[Kategorie:Lewende mense]] [[Kategorie:Australiese aktrises van die 20ste eeu]] [[Kategorie:Australiese aktrises van die 21ste eeu]] [[Kategorie:Amerikaanse aktrises van die 20ste eeu]] [[Kategorie:Amerikaanse aktrises van die 21ste eeu]] aeg6m55wkla20ipjjtvjsosvurywja3 0 37515 2814191 2749670 2025-06-19T10:27:31Z Greenman 8 /* KwaZulu-Natal provinsiale verkiesings */ 2019 2814191 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Politieke party | party_naam = Inkatha-Vryheidsparty | afkorting = IVP | party_logo = Flag of the Inkatha Freedom Party.svg | logobeskrywing = | logo_onderskrif = Vlag van die Inkatha-Vryheidsparty | leier = [[Velenkosini Hlabisa]] | slagspreuk = | gestig = [[21 Maart]] [[1975]] | ontbind = | samesmelting_van = | afgestig_van = | voorafgegaan = | samesmelting_met = | opgevolg = | nuusbrief = | hoofkwartiere = 2 Durban Club Place, [[Durban]] | studentevleuel = South African Democratic Students Movement | jeugvleuel = | ideologie = Federalisme<br />[[Konserwatisme]]<br />[[Zoeloes]] se belange | nasionaal = ''Geen'' | internasionaal = ''Geen'' | kleure = {{kleurkas|#FF0000}} [[Rooi]] | webwerf = {{Amptelike URL}} }} Die '''Inkatha-Vryheidsparty''' ('''IVP''') is 'n [[politieke party]] in [[Suid-Afrika]] wat in 1975 gestig is. Die leier is [[Velenkosini Hlabisa]] en dit is die vierde grootste party in die [[Parlement van Suid-Afrika|parlement]]. In Augustus 2023 was die party een van die sewe stigterslede van 'n [[veelpartyhandves]].<ref>{{Cite web |last=Masungwini |first=Norman |title=Birth of the Multi-Party Charter: Here is what they have agreed on thus far |url=https://www.news24.com/citypress/politics/birth-of-the-multi-party-charter-here-is-what-they-have-agreed-thus-far-20230817 |access-date=2023-12-04 |website=City Press |language=en-US}}</ref> == Verkiesingsresultate == === Nasionale verkiesings === [[Lêer:South Africa national election 2014 IFP vote by ward.svg|duimnael|Persentasie van stemme vir die IVP in die 2014-verkiesing, volgens kiesafdelings. {{columns |col1 = {{legend|#fee5d9|0–20%}} {{legend|#fcae91|20–40%}} {{legend|#fb6a46|40–60%}} |col2 = {{legend|#de2d26|60–80%}} {{legend|#a50f15|80–100%}}}}]] {| class="wikitable" |----- !Verkiesing !Stemme !% !Setels |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2024|2024]] | align="right" | {{wins}} 618&nbsp;207 | align="right" | {{wins}} 3,85% | align="right" | {{wins}} 17 |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2019|2019]]<ref name="FINAL RESULTS: This is how many MPs each party can send to Parliament">{{cite web |title=This is how many MPs each party can send to Parliament |url=https://www.news24.com/elections/news/live-vote-counting-nears-end-iec-set-to-announce-results-by-afternoon-20190511 |publisher=News24 |access-date=11 Mei 2019 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191108125950/https://www.news24.com/Elections/News/live-vote-counting-nears-end-iec-set-to-announce-results-by-afternoon-20190511 |archive-date=8 November 2019 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> | align="right" | {{wins}} 588&nbsp;839 | align="right" | {{wins}} 3,38% | align="right" | {{wins}} 14 |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2014|2014]]<ref name="IEC 2014 election results">{{cite web |title=2014 National and Provincial Elections Results – 2014 National and Provincial Election Results |url=http://www.elections.org.za/resultsNPE2014/ |publisher=elections.org.za |access-date=11 Oktober 2016 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190915150213/http://www.elections.org.za/resultsNPE2014/ |archive-date=15 September 2019 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> | align="right" | {{verlies}} 441&nbsp;854 | align="right" | {{verlies}} 2,40% | align="right" | {{verlies}} 10 |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2009|2009]] | align="right" | {{verlies}} 804&nbsp;260 | align="right" | {{verlies}} 4,55% | align="right" | {{verlies}} 18 |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2004|2004]] | align="right" | {{verlies}} 1&nbsp;088&nbsp;664 | align="right" | {{verlies}} 6,97% | align="right" | {{verlies}} 28 |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1999|1999]] | align="right" | {{verlies}} 1&nbsp;371&nbsp;477 | align="right" | {{verlies}} 8,58% | align="right" | {{verlies}} 34 |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1994|1994]] | align="right" | 2&nbsp;058&nbsp;294 | align="right" | 10,54% | align="right" | 43 |} === Provinsiale verkiesings === {| class="wikitable" |----- !rowspan="2"|Verkiesing !colspan="2" |[[Oos-Kaap]] !colspan="2" |[[Vrystaat]] !colspan="2" |[[Gauteng]] !colspan="2" |[[KwaZulu-Natal]] !colspan="2" |[[Limpopo]] !colspan="2" |[[Mpumalanga]] !colspan="2" |[[Noordwes]] !colspan="2" |[[Noord-Kaap]] !colspan="2" |[[Wes-Kaap]] |- |----- !align="center"|'''%''' !'''Setels''' !align="center"|'''%''' !'''Setels''' !align="center"|'''%''' !'''Setels''' !align="center"|'''%''' !'''Setels''' !align="center"|'''%''' !'''Setels''' !align="center"|'''%''' !'''Setels''' !align="center"|'''%''' !'''Setels''' !align="center"|'''%''' !'''Setels''' !align="center"|'''%''' !'''Setels''' |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2024|2024]]<ref>{{Cite web |title=NPE Results Dashboard 2024 |url=https://results.elections.org.za/dashboards/npe/ |access-date=2024-06-11 |website=results.elections.org.za}}</ref> | align="right"| 0.07% | align="right"| 0/73 | align="right"| 0.19% | align="right"| 0/30 | align="right"| 0.87% | align="right"| 1/80 | align="right"| 18.07% | align="right"| 15/80 | align="right"| 0.06% | align="right"| 0/64 | align="right"| 0.47% | align="right"| 0/51 | align="right"| 0.15% | align="right"| 0/38 | align="right"| 0.08% | align="right"| 0/30 | align="right"| 0.04% | align="right"| 0/42 |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2019|2019]] | align="right"| 0.05% | align="right"| 0/63 | align="right"| 0.08% | align="right"| 0/30 | align="right"| 0.89% | align="right"| 1/73 | align="right"| 16.34% | align="right"| 13/80 | align="right"| 0.05% | align="right"| 0/49 | align="right"| 0.31% | align="right"| 0/30 | align="right"| 0.08% | align="right"| 0/33 | | | align="right"| 0.03% | align="right"| 0/42 |- |[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2014|2014]]<ref name="IEC 2014 election results" /> | align="right"| 0,06% | align="right"| 0/63 | align="right"| 0,11% | align="right"| 0/30 | align="right"| 0,78% | align="right"| 1/73 | align="right"| 10,86% | align="right"| 9/80 | align="right"| 0,08% | align="right"| 0/49 | align="right"| 0,26% | align="right"| 0/30 | align="right"| 0,14% | align="right"| 0/33 | align="right"| 0,06% | align="right"| 0/30 | align="right"| 0,05% | align="right"| 0/42 |- |[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2009|2009]] | align="right"| 0,10% | align="right"| 0/63 | align="right"| 0,22% | align="right"| 0/30 | align="right"| 1,49% | align="right"| 1/73 | align="right"| 22,40% | align="right"| 18/80 | align="right"| 0,06% | align="right"| 0/49 | align="right"| 0,50% | align="right"| 0/30 | align="right"| 0,15% | align="right"| 0/33 | align="right"| 0,19% | align="right"| 0/30 | align="right"| 0,06% | align="right"| 0/42 |- |[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2004|2004]] | align="right"| 0,20% | align="right"| 0/63 | align="right"| 0,35% | align="right"| 0/30 | align="right"| 2,51% | align="right"| 2/73 | align="right"| 36,82% | align="right"| 30/80 | align="right"|– | align="right"|– | align="right"| 0,96% | align="right"| 0/30 | align="right"| 0,25% | align="right"| 0/33 | align="right"| 0,24% | align="right"| 0/30 | align="right"| 0,14% | align="right"| 0/42 |- |[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1999|1999]] | align="right"| 0,33% | align="right"| 0/63 | align="right"| 0,47% | align="right"| 0/30 | align="right"| 3,51% | align="right"| 3/73 | align="right"| 41,90% | align="right"| 34/80 | align="right"| 0,34% | align="right"| 0/49 | align="right"| 1,41% | align="right"| 0/30 | align="right"| 0,52% | align="right"| 0/33 | align="right"| 0,53% | align="right"| 0/30 | align="right"| 0,18% | align="right"| 0/42 |- |[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1994|1994]] | align="right"|0,17% | align="right"|0/56 | align="right"|0,51% | align="right"|0/30 | align="right"|3,66% | align="right"|3/86 | align="right"|50,32% | align="right"|41/81 | align="right"|0,12% | align="right"|0/40 | align="right"|1,52% | align="right"|0/30 | align="right"|0,38% | align="right"|0/30 | align="right"|0,42% | align="right"|0/30 | align="right"|0,35% | align="right"|0/42 |- |} === Munisipale verkiesings === [[Lêer:South Africa national election 2009 IFP vote by ward.svg|duimnael|Persentasie van stemme vir die IVP in die 2009-verkiesing, volgens kiesafdelings. {{columns |col1 = {{legend|#fee5d9|0–20%}} {{legend|#fcae91|20–40%}} {{legend|#fb6a46|40–60%}} |col2 = {{legend|#de2d26|60–80%}} {{legend|#a50f15|80–100%}}}}]] {| class="wikitable" |----- !Verkiesing !Stemme !% |- | [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2016|2016]]<ref>{{cite web |url=http://www.elections.org.za/content/LGEPublicReports/402/Detailed%20Results/National.pdf |title=Results Summary - All Ballots |publisher=elections.org.za |access-date=11 Oktober 2016 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190619175129/https://www.elections.org.za/content/LGEPublicReports/402/Detailed%20Results/National.pdf |archive-date=19 Junie 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> | align="right" | {{wins}} 1&nbsp;823&nbsp;382 | align="right" | {{wins}} 4,73% |- | [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2011|2011]] | align="right" | {{verlies}} 954&nbsp;021 | align="right" | {{verlies}} 3,6% |- | [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2006|2006]] | align="right" | 2&nbsp;120&nbsp;142 | align="right" | {{verlies}} 8,1% |- | [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2000|2000]] | align="right" | | align="right" | {{wins}} 9,1% |- | [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 1995–96|1995–96]] | align="right" | 757&nbsp;704 | align="right" | 8,7% |} === KwaZulu-Natal provinsiale verkiesings === {| class="wikitable" |----- !Verkiesing !Stemme !% !Setels |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2019#KwaZulu-Natal|2019]] | align="right" | {{wins}} 588&nbsp;046 | align="right" | {{wins}} 16,86 | align="right" | {{wins}} 13 |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2014#KwaZulu-Natal|2014]]<ref name="IEC 2014 election results" /> | align="right" | {{verlies}} 416&nbsp;496 | align="right" | {{verlies}} 10,86 | align="right" | {{verlies}} 9 |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2009#KwaZulu-Natal|2009]] | align="right" | {{verlies}} 780&nbsp;027 | align="right" | {{verlies}} 22,40 | align="right" | {{verlies}} 18 |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2004#KwaZulu-Natal|2004]] | align="right" | {{verlies}} 1&nbsp;009&nbsp;267 | align="right" | {{verlies}} 36,82 | align="right" | {{verlies}} 30 |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1999#KwaZulu-Natal|1999]] | align="right" | {{verlies}} 1&nbsp;241&nbsp;522 | align="right" | {{verlies}} 41,90 | align="right" | {{verlies}} 34 |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1994#KwaZulu/Natal|1994]] | align="right" | 1&nbsp;844&nbsp;070 | align="right" | 50,32 | align="right" | 41 |} == Sien ook == * [[Lys van politieke partye in Suid-Afrika]] == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn|Inkatha Freedom Party}} * {{en}} [http://www.ifp.org.za/ Amptelike webwerf] {{SA Politieke Partye}} {{Normdata}} [[Kategorie:Inkatha-Vryheidsparty| ]] gsrfw5v7d10mun2k4h3dkkc6ya08mzn 2814192 2814191 2025-06-19T10:28:16Z Greenman 8 /* KwaZulu-Natal provinsiale verkiesings */ 2024 2814192 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Politieke party | party_naam = Inkatha-Vryheidsparty | afkorting = IVP | party_logo = Flag of the Inkatha Freedom Party.svg | logobeskrywing = | logo_onderskrif = Vlag van die Inkatha-Vryheidsparty | leier = [[Velenkosini Hlabisa]] | slagspreuk = | gestig = [[21 Maart]] [[1975]] | ontbind = | samesmelting_van = | afgestig_van = | voorafgegaan = | samesmelting_met = | opgevolg = | nuusbrief = | hoofkwartiere = 2 Durban Club Place, [[Durban]] | studentevleuel = South African Democratic Students Movement | jeugvleuel = | ideologie = Federalisme<br />[[Konserwatisme]]<br />[[Zoeloes]] se belange | nasionaal = ''Geen'' | internasionaal = ''Geen'' | kleure = {{kleurkas|#FF0000}} [[Rooi]] | webwerf = {{Amptelike URL}} }} Die '''Inkatha-Vryheidsparty''' ('''IVP''') is 'n [[politieke party]] in [[Suid-Afrika]] wat in 1975 gestig is. Die leier is [[Velenkosini Hlabisa]] en dit is die vierde grootste party in die [[Parlement van Suid-Afrika|parlement]]. In Augustus 2023 was die party een van die sewe stigterslede van 'n [[veelpartyhandves]].<ref>{{Cite web |last=Masungwini |first=Norman |title=Birth of the Multi-Party Charter: Here is what they have agreed on thus far |url=https://www.news24.com/citypress/politics/birth-of-the-multi-party-charter-here-is-what-they-have-agreed-thus-far-20230817 |access-date=2023-12-04 |website=City Press |language=en-US}}</ref> == Verkiesingsresultate == === Nasionale verkiesings === [[Lêer:South Africa national election 2014 IFP vote by ward.svg|duimnael|Persentasie van stemme vir die IVP in die 2014-verkiesing, volgens kiesafdelings. {{columns |col1 = {{legend|#fee5d9|0–20%}} {{legend|#fcae91|20–40%}} {{legend|#fb6a46|40–60%}} |col2 = {{legend|#de2d26|60–80%}} {{legend|#a50f15|80–100%}}}}]] {| class="wikitable" |----- !Verkiesing !Stemme !% !Setels |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2024|2024]] | align="right" | {{wins}} 618&nbsp;207 | align="right" | {{wins}} 3,85% | align="right" | {{wins}} 17 |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2019|2019]]<ref name="FINAL RESULTS: This is how many MPs each party can send to Parliament">{{cite web |title=This is how many MPs each party can send to Parliament |url=https://www.news24.com/elections/news/live-vote-counting-nears-end-iec-set-to-announce-results-by-afternoon-20190511 |publisher=News24 |access-date=11 Mei 2019 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191108125950/https://www.news24.com/Elections/News/live-vote-counting-nears-end-iec-set-to-announce-results-by-afternoon-20190511 |archive-date=8 November 2019 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> | align="right" | {{wins}} 588&nbsp;839 | align="right" | {{wins}} 3,38% | align="right" | {{wins}} 14 |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2014|2014]]<ref name="IEC 2014 election results">{{cite web |title=2014 National and Provincial Elections Results – 2014 National and Provincial Election Results |url=http://www.elections.org.za/resultsNPE2014/ |publisher=elections.org.za |access-date=11 Oktober 2016 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190915150213/http://www.elections.org.za/resultsNPE2014/ |archive-date=15 September 2019 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> | align="right" | {{verlies}} 441&nbsp;854 | align="right" | {{verlies}} 2,40% | align="right" | {{verlies}} 10 |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2009|2009]] | align="right" | {{verlies}} 804&nbsp;260 | align="right" | {{verlies}} 4,55% | align="right" | {{verlies}} 18 |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2004|2004]] | align="right" | {{verlies}} 1&nbsp;088&nbsp;664 | align="right" | {{verlies}} 6,97% | align="right" | {{verlies}} 28 |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1999|1999]] | align="right" | {{verlies}} 1&nbsp;371&nbsp;477 | align="right" | {{verlies}} 8,58% | align="right" | {{verlies}} 34 |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1994|1994]] | align="right" | 2&nbsp;058&nbsp;294 | align="right" | 10,54% | align="right" | 43 |} === Provinsiale verkiesings === {| class="wikitable" |----- !rowspan="2"|Verkiesing !colspan="2" |[[Oos-Kaap]] !colspan="2" |[[Vrystaat]] !colspan="2" |[[Gauteng]] !colspan="2" |[[KwaZulu-Natal]] !colspan="2" |[[Limpopo]] !colspan="2" |[[Mpumalanga]] !colspan="2" |[[Noordwes]] !colspan="2" |[[Noord-Kaap]] !colspan="2" |[[Wes-Kaap]] |- |----- !align="center"|'''%''' !'''Setels''' !align="center"|'''%''' !'''Setels''' !align="center"|'''%''' !'''Setels''' !align="center"|'''%''' !'''Setels''' !align="center"|'''%''' !'''Setels''' !align="center"|'''%''' !'''Setels''' !align="center"|'''%''' !'''Setels''' !align="center"|'''%''' !'''Setels''' !align="center"|'''%''' !'''Setels''' |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2024|2024]]<ref>{{Cite web |title=NPE Results Dashboard 2024 |url=https://results.elections.org.za/dashboards/npe/ |access-date=2024-06-11 |website=results.elections.org.za}}</ref> | align="right"| 0.07% | align="right"| 0/73 | align="right"| 0.19% | align="right"| 0/30 | align="right"| 0.87% | align="right"| 1/80 | align="right"| 18.07% | align="right"| 15/80 | align="right"| 0.06% | align="right"| 0/64 | align="right"| 0.47% | align="right"| 0/51 | align="right"| 0.15% | align="right"| 0/38 | align="right"| 0.08% | align="right"| 0/30 | align="right"| 0.04% | align="right"| 0/42 |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2019|2019]] | align="right"| 0.05% | align="right"| 0/63 | align="right"| 0.08% | align="right"| 0/30 | align="right"| 0.89% | align="right"| 1/73 | align="right"| 16.34% | align="right"| 13/80 | align="right"| 0.05% | align="right"| 0/49 | align="right"| 0.31% | align="right"| 0/30 | align="right"| 0.08% | align="right"| 0/33 | | | align="right"| 0.03% | align="right"| 0/42 |- |[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2014|2014]]<ref name="IEC 2014 election results" /> | align="right"| 0,06% | align="right"| 0/63 | align="right"| 0,11% | align="right"| 0/30 | align="right"| 0,78% | align="right"| 1/73 | align="right"| 10,86% | align="right"| 9/80 | align="right"| 0,08% | align="right"| 0/49 | align="right"| 0,26% | align="right"| 0/30 | align="right"| 0,14% | align="right"| 0/33 | align="right"| 0,06% | align="right"| 0/30 | align="right"| 0,05% | align="right"| 0/42 |- |[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2009|2009]] | align="right"| 0,10% | align="right"| 0/63 | align="right"| 0,22% | align="right"| 0/30 | align="right"| 1,49% | align="right"| 1/73 | align="right"| 22,40% | align="right"| 18/80 | align="right"| 0,06% | align="right"| 0/49 | align="right"| 0,50% | align="right"| 0/30 | align="right"| 0,15% | align="right"| 0/33 | align="right"| 0,19% | align="right"| 0/30 | align="right"| 0,06% | align="right"| 0/42 |- |[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2004|2004]] | align="right"| 0,20% | align="right"| 0/63 | align="right"| 0,35% | align="right"| 0/30 | align="right"| 2,51% | align="right"| 2/73 | align="right"| 36,82% | align="right"| 30/80 | align="right"|– | align="right"|– | align="right"| 0,96% | align="right"| 0/30 | align="right"| 0,25% | align="right"| 0/33 | align="right"| 0,24% | align="right"| 0/30 | align="right"| 0,14% | align="right"| 0/42 |- |[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1999|1999]] | align="right"| 0,33% | align="right"| 0/63 | align="right"| 0,47% | align="right"| 0/30 | align="right"| 3,51% | align="right"| 3/73 | align="right"| 41,90% | align="right"| 34/80 | align="right"| 0,34% | align="right"| 0/49 | align="right"| 1,41% | align="right"| 0/30 | align="right"| 0,52% | align="right"| 0/33 | align="right"| 0,53% | align="right"| 0/30 | align="right"| 0,18% | align="right"| 0/42 |- |[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1994|1994]] | align="right"|0,17% | align="right"|0/56 | align="right"|0,51% | align="right"|0/30 | align="right"|3,66% | align="right"|3/86 | align="right"|50,32% | align="right"|41/81 | align="right"|0,12% | align="right"|0/40 | align="right"|1,52% | align="right"|0/30 | align="right"|0,38% | align="right"|0/30 | align="right"|0,42% | align="right"|0/30 | align="right"|0,35% | align="right"|0/42 |- |} === Munisipale verkiesings === [[Lêer:South Africa national election 2009 IFP vote by ward.svg|duimnael|Persentasie van stemme vir die IVP in die 2009-verkiesing, volgens kiesafdelings. {{columns |col1 = {{legend|#fee5d9|0–20%}} {{legend|#fcae91|20–40%}} {{legend|#fb6a46|40–60%}} |col2 = {{legend|#de2d26|60–80%}} {{legend|#a50f15|80–100%}}}}]] {| class="wikitable" |----- !Verkiesing !Stemme !% |- | [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2016|2016]]<ref>{{cite web |url=http://www.elections.org.za/content/LGEPublicReports/402/Detailed%20Results/National.pdf |title=Results Summary - All Ballots |publisher=elections.org.za |access-date=11 Oktober 2016 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190619175129/https://www.elections.org.za/content/LGEPublicReports/402/Detailed%20Results/National.pdf |archive-date=19 Junie 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> | align="right" | {{wins}} 1&nbsp;823&nbsp;382 | align="right" | {{wins}} 4,73% |- | [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2011|2011]] | align="right" | {{verlies}} 954&nbsp;021 | align="right" | {{verlies}} 3,6% |- | [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2006|2006]] | align="right" | 2&nbsp;120&nbsp;142 | align="right" | {{verlies}} 8,1% |- | [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2000|2000]] | align="right" | | align="right" | {{wins}} 9,1% |- | [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 1995–96|1995–96]] | align="right" | 757&nbsp;704 | align="right" | 8,7% |} === KwaZulu-Natal provinsiale verkiesings === {| class="wikitable" |----- !Verkiesing !Stemme !% !Setels |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2024#KwaZulu-Natal|2024]] | align="right" | {{wins}} 633&nbsp;771 | align="right" | {{wins}} 18,07 | align="right" | {{wins}} 15 |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2019#KwaZulu-Natal|2019]] | align="right" | {{wins}} 588&nbsp;046 | align="right" | {{wins}} 16,86 | align="right" | {{wins}} 13 |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2014#KwaZulu-Natal|2014]]<ref name="IEC 2014 election results" /> | align="right" | {{verlies}} 416&nbsp;496 | align="right" | {{verlies}} 10,86 | align="right" | {{verlies}} 9 |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2009#KwaZulu-Natal|2009]] | align="right" | {{verlies}} 780&nbsp;027 | align="right" | {{verlies}} 22,40 | align="right" | {{verlies}} 18 |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2004#KwaZulu-Natal|2004]] | align="right" | {{verlies}} 1&nbsp;009&nbsp;267 | align="right" | {{verlies}} 36,82 | align="right" | {{verlies}} 30 |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1999#KwaZulu-Natal|1999]] | align="right" | {{verlies}} 1&nbsp;241&nbsp;522 | align="right" | {{verlies}} 41,90 | align="right" | {{verlies}} 34 |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1994#KwaZulu/Natal|1994]] | align="right" | 1&nbsp;844&nbsp;070 | align="right" | 50,32 | align="right" | 41 |} == Sien ook == * [[Lys van politieke partye in Suid-Afrika]] == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn|Inkatha Freedom Party}} * {{en}} [http://www.ifp.org.za/ Amptelike webwerf] {{SA Politieke Partye}} {{Normdata}} [[Kategorie:Inkatha-Vryheidsparty| ]] 9eahowvsjmtifko2y1abnnoa77x5hxs 2814194 2814192 2025-06-19T10:29:37Z Greenman 8 /* Munisipale verkiesings */ 2021 2814194 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Politieke party | party_naam = Inkatha-Vryheidsparty | afkorting = IVP | party_logo = Flag of the Inkatha Freedom Party.svg | logobeskrywing = | logo_onderskrif = Vlag van die Inkatha-Vryheidsparty | leier = [[Velenkosini Hlabisa]] | slagspreuk = | gestig = [[21 Maart]] [[1975]] | ontbind = | samesmelting_van = | afgestig_van = | voorafgegaan = | samesmelting_met = | opgevolg = | nuusbrief = | hoofkwartiere = 2 Durban Club Place, [[Durban]] | studentevleuel = South African Democratic Students Movement | jeugvleuel = | ideologie = Federalisme<br />[[Konserwatisme]]<br />[[Zoeloes]] se belange | nasionaal = ''Geen'' | internasionaal = ''Geen'' | kleure = {{kleurkas|#FF0000}} [[Rooi]] | webwerf = {{Amptelike URL}} }} Die '''Inkatha-Vryheidsparty''' ('''IVP''') is 'n [[politieke party]] in [[Suid-Afrika]] wat in 1975 gestig is. Die leier is [[Velenkosini Hlabisa]] en dit is die vierde grootste party in die [[Parlement van Suid-Afrika|parlement]]. In Augustus 2023 was die party een van die sewe stigterslede van 'n [[veelpartyhandves]].<ref>{{Cite web |last=Masungwini |first=Norman |title=Birth of the Multi-Party Charter: Here is what they have agreed on thus far |url=https://www.news24.com/citypress/politics/birth-of-the-multi-party-charter-here-is-what-they-have-agreed-thus-far-20230817 |access-date=2023-12-04 |website=City Press |language=en-US}}</ref> == Verkiesingsresultate == === Nasionale verkiesings === [[Lêer:South Africa national election 2014 IFP vote by ward.svg|duimnael|Persentasie van stemme vir die IVP in die 2014-verkiesing, volgens kiesafdelings. {{columns |col1 = {{legend|#fee5d9|0–20%}} {{legend|#fcae91|20–40%}} {{legend|#fb6a46|40–60%}} |col2 = {{legend|#de2d26|60–80%}} {{legend|#a50f15|80–100%}}}}]] {| class="wikitable" |----- !Verkiesing !Stemme !% !Setels |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2024|2024]] | align="right" | {{wins}} 618&nbsp;207 | align="right" | {{wins}} 3,85% | align="right" | {{wins}} 17 |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2019|2019]]<ref name="FINAL RESULTS: This is how many MPs each party can send to Parliament">{{cite web |title=This is how many MPs each party can send to Parliament |url=https://www.news24.com/elections/news/live-vote-counting-nears-end-iec-set-to-announce-results-by-afternoon-20190511 |publisher=News24 |access-date=11 Mei 2019 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191108125950/https://www.news24.com/Elections/News/live-vote-counting-nears-end-iec-set-to-announce-results-by-afternoon-20190511 |archive-date=8 November 2019 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> | align="right" | {{wins}} 588&nbsp;839 | align="right" | {{wins}} 3,38% | align="right" | {{wins}} 14 |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2014|2014]]<ref name="IEC 2014 election results">{{cite web |title=2014 National and Provincial Elections Results – 2014 National and Provincial Election Results |url=http://www.elections.org.za/resultsNPE2014/ |publisher=elections.org.za |access-date=11 Oktober 2016 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190915150213/http://www.elections.org.za/resultsNPE2014/ |archive-date=15 September 2019 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> | align="right" | {{verlies}} 441&nbsp;854 | align="right" | {{verlies}} 2,40% | align="right" | {{verlies}} 10 |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2009|2009]] | align="right" | {{verlies}} 804&nbsp;260 | align="right" | {{verlies}} 4,55% | align="right" | {{verlies}} 18 |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2004|2004]] | align="right" | {{verlies}} 1&nbsp;088&nbsp;664 | align="right" | {{verlies}} 6,97% | align="right" | {{verlies}} 28 |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1999|1999]] | align="right" | {{verlies}} 1&nbsp;371&nbsp;477 | align="right" | {{verlies}} 8,58% | align="right" | {{verlies}} 34 |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1994|1994]] | align="right" | 2&nbsp;058&nbsp;294 | align="right" | 10,54% | align="right" | 43 |} === Provinsiale verkiesings === {| class="wikitable" |----- !rowspan="2"|Verkiesing !colspan="2" |[[Oos-Kaap]] !colspan="2" |[[Vrystaat]] !colspan="2" |[[Gauteng]] !colspan="2" |[[KwaZulu-Natal]] !colspan="2" |[[Limpopo]] !colspan="2" |[[Mpumalanga]] !colspan="2" |[[Noordwes]] !colspan="2" |[[Noord-Kaap]] !colspan="2" |[[Wes-Kaap]] |- |----- !align="center"|'''%''' !'''Setels''' !align="center"|'''%''' !'''Setels''' !align="center"|'''%''' !'''Setels''' !align="center"|'''%''' !'''Setels''' !align="center"|'''%''' !'''Setels''' !align="center"|'''%''' !'''Setels''' !align="center"|'''%''' !'''Setels''' !align="center"|'''%''' !'''Setels''' !align="center"|'''%''' !'''Setels''' |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2024|2024]]<ref>{{Cite web |title=NPE Results Dashboard 2024 |url=https://results.elections.org.za/dashboards/npe/ |access-date=2024-06-11 |website=results.elections.org.za}}</ref> | align="right"| 0.07% | align="right"| 0/73 | align="right"| 0.19% | align="right"| 0/30 | align="right"| 0.87% | align="right"| 1/80 | align="right"| 18.07% | align="right"| 15/80 | align="right"| 0.06% | align="right"| 0/64 | align="right"| 0.47% | align="right"| 0/51 | align="right"| 0.15% | align="right"| 0/38 | align="right"| 0.08% | align="right"| 0/30 | align="right"| 0.04% | align="right"| 0/42 |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2019|2019]] | align="right"| 0.05% | align="right"| 0/63 | align="right"| 0.08% | align="right"| 0/30 | align="right"| 0.89% | align="right"| 1/73 | align="right"| 16.34% | align="right"| 13/80 | align="right"| 0.05% | align="right"| 0/49 | align="right"| 0.31% | align="right"| 0/30 | align="right"| 0.08% | align="right"| 0/33 | | | align="right"| 0.03% | align="right"| 0/42 |- |[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2014|2014]]<ref name="IEC 2014 election results" /> | align="right"| 0,06% | align="right"| 0/63 | align="right"| 0,11% | align="right"| 0/30 | align="right"| 0,78% | align="right"| 1/73 | align="right"| 10,86% | align="right"| 9/80 | align="right"| 0,08% | align="right"| 0/49 | align="right"| 0,26% | align="right"| 0/30 | align="right"| 0,14% | align="right"| 0/33 | align="right"| 0,06% | align="right"| 0/30 | align="right"| 0,05% | align="right"| 0/42 |- |[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2009|2009]] | align="right"| 0,10% | align="right"| 0/63 | align="right"| 0,22% | align="right"| 0/30 | align="right"| 1,49% | align="right"| 1/73 | align="right"| 22,40% | align="right"| 18/80 | align="right"| 0,06% | align="right"| 0/49 | align="right"| 0,50% | align="right"| 0/30 | align="right"| 0,15% | align="right"| 0/33 | align="right"| 0,19% | align="right"| 0/30 | align="right"| 0,06% | align="right"| 0/42 |- |[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2004|2004]] | align="right"| 0,20% | align="right"| 0/63 | align="right"| 0,35% | align="right"| 0/30 | align="right"| 2,51% | align="right"| 2/73 | align="right"| 36,82% | align="right"| 30/80 | align="right"|– | align="right"|– | align="right"| 0,96% | align="right"| 0/30 | align="right"| 0,25% | align="right"| 0/33 | align="right"| 0,24% | align="right"| 0/30 | align="right"| 0,14% | align="right"| 0/42 |- |[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1999|1999]] | align="right"| 0,33% | align="right"| 0/63 | align="right"| 0,47% | align="right"| 0/30 | align="right"| 3,51% | align="right"| 3/73 | align="right"| 41,90% | align="right"| 34/80 | align="right"| 0,34% | align="right"| 0/49 | align="right"| 1,41% | align="right"| 0/30 | align="right"| 0,52% | align="right"| 0/33 | align="right"| 0,53% | align="right"| 0/30 | align="right"| 0,18% | align="right"| 0/42 |- |[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1994|1994]] | align="right"|0,17% | align="right"|0/56 | align="right"|0,51% | align="right"|0/30 | align="right"|3,66% | align="right"|3/86 | align="right"|50,32% | align="right"|41/81 | align="right"|0,12% | align="right"|0/40 | align="right"|1,52% | align="right"|0/30 | align="right"|0,38% | align="right"|0/30 | align="right"|0,42% | align="right"|0/30 | align="right"|0,35% | align="right"|0/42 |- |} === Munisipale verkiesings === [[Lêer:South Africa national election 2009 IFP vote by ward.svg|duimnael|Persentasie van stemme vir die IVP in die 2009-verkiesing, volgens kiesafdelings. {{columns |col1 = {{legend|#fee5d9|0–20%}} {{legend|#fcae91|20–40%}} {{legend|#fb6a46|40–60%}} |col2 = {{legend|#de2d26|60–80%}} {{legend|#a50f15|80–100%}}}}]] {| class="wikitable" |----- !Verkiesing !Stemme !% |- | [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2021|2021]] | align="right" | {{wins}} 1&nbsp;916&nbsp;170 | align="right" | {{wins}} 6,3% |- | [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2016|2016]]<ref>{{cite web |url=http://www.elections.org.za/content/LGEPublicReports/402/Detailed%20Results/National.pdf |title=Results Summary - All Ballots |publisher=elections.org.za |access-date=11 Oktober 2016 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190619175129/https://www.elections.org.za/content/LGEPublicReports/402/Detailed%20Results/National.pdf |archive-date=19 Junie 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> | align="right" | {{wins}} 1&nbsp;823&nbsp;382 | align="right" | {{wins}} 4,7% |- | [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2011|2011]] | align="right" | {{verlies}} 954&nbsp;021 | align="right" | {{verlies}} 3,6% |- | [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2006|2006]] | align="right" | 2&nbsp;120&nbsp;142 | align="right" | {{verlies}} 8,1% |- | [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2000|2000]] | align="right" | | align="right" | {{wins}} 9,1% |- | [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 1995–96|1995–96]] | align="right" | 757&nbsp;704 | align="right" | 8,7% |} === KwaZulu-Natal provinsiale verkiesings === {| class="wikitable" |----- !Verkiesing !Stemme !% !Setels |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2024#KwaZulu-Natal|2024]] | align="right" | {{wins}} 633&nbsp;771 | align="right" | {{wins}} 18,07 | align="right" | {{wins}} 15 |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2019#KwaZulu-Natal|2019]] | align="right" | {{wins}} 588&nbsp;046 | align="right" | {{wins}} 16,86 | align="right" | {{wins}} 13 |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2014#KwaZulu-Natal|2014]]<ref name="IEC 2014 election results" /> | align="right" | {{verlies}} 416&nbsp;496 | align="right" | {{verlies}} 10,86 | align="right" | {{verlies}} 9 |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2009#KwaZulu-Natal|2009]] | align="right" | {{verlies}} 780&nbsp;027 | align="right" | {{verlies}} 22,40 | align="right" | {{verlies}} 18 |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2004#KwaZulu-Natal|2004]] | align="right" | {{verlies}} 1&nbsp;009&nbsp;267 | align="right" | {{verlies}} 36,82 | align="right" | {{verlies}} 30 |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1999#KwaZulu-Natal|1999]] | align="right" | {{verlies}} 1&nbsp;241&nbsp;522 | align="right" | {{verlies}} 41,90 | align="right" | {{verlies}} 34 |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1994#KwaZulu/Natal|1994]] | align="right" | 1&nbsp;844&nbsp;070 | align="right" | 50,32 | align="right" | 41 |} == Sien ook == * [[Lys van politieke partye in Suid-Afrika]] == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn|Inkatha Freedom Party}} * {{en}} [http://www.ifp.org.za/ Amptelike webwerf] {{SA Politieke Partye}} {{Normdata}} [[Kategorie:Inkatha-Vryheidsparty| ]] i0p1mk762az1ryalnb4og7nd24yzvy3 0 38084 2814238 2809727 2025-06-19T11:28:24Z Sobaka 328 skakel 2814238 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Politieke party | party_naam = Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei | afkorting = NSDAP | party_logo = Parteiadler Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei (1933–1945).svg | logobeskrywing = | logo_onderskrif = Simbool van die NSDAP | leier = Karl Harrer (1919–1920 / DAP)<br />Anton Drexler (1920–1921)<br />[[Adolf Hitler]] (1921–1945)<br />[[Martin Bormann]] (1945) | slagspreuk = Een volk, een ryk, een leier (nie-amptelik) | gestig = [[24 Februarie]] [[1920]] | ontbind = [[8 Mei]] [[1945]] | samesmelting_van = | afgestig_van = | voorafgegaan = Duitse Arbeidersparty | samesmelting_met = | opgevolg = ''Geen (verbied)''<br />Ideologieë voortgegaan deur [[Neo-Nazisme]] | nuusbrief = ''Völkischer Beobachter'' | hoofkwartiere = [[München]], [[Beiere]] | studente_vleuel = ''Nationalsozialistischer Deutscher Studentenbund'' | jeugvleuel = ''Hitlerjugend'' (HJ) * ''Deutsches Jungvolk'' (DJ) * ''Bund Deutscher Mädel'' (BDM) | ideologie = [[Nasionaal-Sosialisme]] (Nazisme), [[fascisme]], Duitse nasionalisme, [[Antisemitisme]] | nasionaal = | internasionaal = | kleure = Bruin, swart, wit en rooi | webwerf = }} [[Lêer:Flag of Nazi Germany (1933-1945).svg|duimnael|links|Vlag van die NSDAP (en van die [[Nazi-Duitsland|Derde Ryk]])]] [[Lêer:Nsdap gaue.png|duimnael|links|NSDAP Gaue 1926, 1928, 1933 en 1937]] Die '''Nasionaal-Sosialistiese Duitse Arbeidersparty''' ([[Duits]]: ''Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei'', ''NSDAP'') en algemeen bekend as die '''Nazi-party''', was 'n regse radikale politieke party in Duitsland tussen [[1919]] en [[1945]]. Dit was eers bekend as die Duitse Arbeidersparty voordat die naam in [[1920]] verander is. Die party se laaste leier, [[Adolf Hitler]], is aangestel as die rykskanselier deur president [[Paul von Hindenburg]] in [[1933]]. Hitler het vinnig 'n totalitêre bewind daargestel,<ref>Arendt, Hannah. ''[[The Origins of Totalitarianism]].'' London; New York; San Diego:Harvest Book. Pp. 306</ref><ref>Curtis, Michael. 1979 ''Totalitarianism.'' New Brunswick (USA); London: Transactions Publishers. Pp. 36</ref><ref>Burch, Betty Brand. 1964 ''Dictatorship and Totalitarianism: Selected Readings''. Pp. 58</ref><ref>Bruhn, Jodi; Maier, Hans Hans Maier. 2004. ''Totalitarianism and Political Religions: Concepts for the Comparison of Dictatorships.'' Routledge: Oxon (U.K.); New York. Pp. 32.</ref> wat as die [[Nazi-Duitsland|Derde Ryk]] bekend gestaan het. Die Nazi Party het ontstaan uit die Duitse [[nasionalisme|nasionalistiese]], [[rassisme|rassistiese]] en [[Populisme|populistiese]] ''[[Freikorps]]'' paramilitêre kultuur, wat teen die kommunistiese opstande in Duitsland na die [[Eerste Wêreldoorlog]] geveg het.{{sfn|Grant|2004|pp=30–34, 44}} Die party is gestig om werkers van die kommunisme af weg te trek na die volksnasionalisme.{{sfn|Mitchell|2008|p=47}} Aanvanklik het die Nazi-politieke strategie gefokus op anti-groot sake, anti-burgerlike en anti-kapitalistiese retoriek, hoewel dit later afgewater is om die steun van sakeleiers te verkry, en in die dertigerjare het die party se belangrikste fokus verskuif na [[Antisemitisme|antisemitiese]] en anti-marxistiese temas.{{sfn|McDonough|2003|p=64}} [[Pseudowetenskap|Pseudowetenskaplike]] rassistiese teorieë was sentraal in die Nazisme, wat tot uiting kom in die idee van 'n 'volksgemeenskap' (Volksgemeinschaft). {{sfn|Majer|2013|p=39}} Die party was daarop gemik om 'rasgewenste' Duitsers as nasionale kamerade te verenig, terwyl diegene uitgesluit word wat beskou word as politieke andersdenkendes, liggaamlik of intellektueel minderwaardig, of as 'n vreemde ras (''Fremdvölkische''). {{sfn|Wildt|2012|pp=96–97}} Die Nazi's het gepoog om die [[Germane|"Germaanse volk"]], die "Ariese meesterras", te versterk deur rassuiwerheid en [[eugenetika]], breë maatskaplike welsynsprogramme en 'n kollektiewe ondergeskiktheid van individuele regte, wat namens die volk ten bate van die staat opgeoffer kon word om die vermeende suiwerheid en sterkte van die Ariese ras te beskerm, het die Nazi's gepoog om [[Jode]], [[Romani]], Pole en die meeste ander Slawiërs uit te wis, tesame met liggaamlik en verstandelik gestremdes. Hulle het [[homoseksuele]], [[Swart mense|Afrikane]], [[Jehovah se Getuies]] en politieke teenstanders ontken en gesegregeer.{{sfn|Gigliotti|Lang|2005|p=14}} Die vervolging het sy hoogtepunt bereik toe die partybeheerde Duitse staat die [[Finale Oplossing]] aan die gang sit - 'n industriële stelsel van volksmoord wat die moord op ongeveer 6 miljoen Jode en miljoene ander geteikende slagoffers, in wat bekend geword het as die [[Holocaust]], bereik het. {{sfn|Evans|2008|p=318}} Adolf Hitler, die leier van die party sedert 1921, word op 30 Januarie 1933 deur president Paul von Hindenburg tot kanselier van Duitsland benoem. Hitler het vinnig 'n [[Totalitarisme|totalitêre regime]] tot stand gebring {{sfn|Arendt|1951|p=306}}{{sfn|Curtis|1979|p=36}}{{sfn|Burch|1964|p=58}}{{sfn|Maier|2004|p=32}} bekend as die Derde Ryk. Na die nederlaag van die Derde Ryk aan die einde van die [[Tweede Wêreldoorlog]] in Europa, is die party deur die geallieerde magte 'onwettig verklaar',{{sfn|Elzer|2003|p=602}} wat in die jare na die oorlog ontkenniging in Duitsland sowel as in gebiede uitgevoer het. beset deur Nazi-magte. Die gebruik van enige simbole wat met die party verband hou, is nou verbied in baie Europese lande, waaronder Duitsland en [[Oostenryk]]. == Naam == Nazi, die informele en oorspronklik neerhalende term vir 'n partylid, verkort die naam van die party (''Nationalsozialist'' Duitse uitspraak: [natsi̯oˈnaːlzotsi̯aˌlɪst]), en is geskep in analogie met ''Sozi'' (uitgespreek [ˈzoːtsiː]), 'n afkorting van ''Sozialdemokrat'' (lid van die teenstander) Sosiaal-Demokratiese Party van Duitsland).{{sfn|Mautner|1944|p=93–100}} Lede van die party het hulself as ''Nationalsozialisten'' (Nasionaal-sosialiste) genoem, maar hulle het wel en weer die omgangstaal-Nazi aangeneem (so het Leopold von Mildenstein in sy artikelreeks ''Ein Nazi fährt nach Palästina'' gepubliseer) in ''Der Angriff'' in 1934). Die term ''Parteigenosse'' (partylid) is algemeen onder Nazi's gebruik, met sy ooreenstemmende vroulike vorm ''Parteigenossin''.[{{sfn|Hitler|1936|p=10}} Die term is voor die opkoms van die party gebruik as 'n omgangstaal en neerhalende woord vir 'n agtergeblewe boer, 'n ongemaklike en lomp persoon. Dit is afgelei van ''Ignaz'', 'n verkorte weergawe van Ignatius,{{sfn|Gottlieb|Morgensen|2007|p=247}}{{sfn|Harper|n.d.}} wat 'n algemene naam in die Nazi's se tuisstreek [[Beiere]] was. Teenstanders het dit aangegryp, en die ''Sozi'' wat al lank bestaan, om 'n afwysende bynaam aan die Nasionaal-Sosialiste te heg.{{sfn|Harper|n.d.}}{{sfn|Rabinbach|Gilman|2013|p=4}} In 1933, toe Adolf Hitler die mag in die Duitse regering oorgeneem het, het die gebruik van "Nazi" in Duitsland verminder, hoewel Oostenrykse anti-Nazi's die term {{sfn|Mautner|1944|p=93–100}} en die gebruik van "Nazi-Duitsland" en "Nazi-regime" bly gebruik het. Dit is populêr gemaak deur anti-Nazi's en Duitse ballinge in die buiteland. Daarna het die term in ander tale versprei en is dit uiteindelik na die Tweede Wêreldoorlog na Duitsland teruggebring.{{sfn|Rabinbach|Gilman|2013|p=4}} == Die tydperk 1919-1921 == Op 5 Januarie 1919 is die Duitse Arbeidersparty (DAP) gestig deur Anton Drexler en Karl Harrer. Dit was die voorloper van die NSDAP. In die begin was hierdie party maar net een van die vele [[Regs (politiek)|verregse]] en rassistiese partye wat soos sampioene ontstaan het in die pas gestigte [[Weimar Republiek]] na die Groot Oorlog wat deur die [[Duitse Keiserryk]] verloor is. Die DAP het sy magsbasis in [[München]], die hoofstad van Beiere, in die suide van Duitsland gehad. Die vernaamste uitgangspunt van hierdie party was dat Duitsland 'n nuwe leër moes bou, wat egter ingevolge die [[Verdrag van Versailles]] verbied is. In September 1919 word Hitler 'n lid van hierdie party, waaraan hy al meer tyd begin bestee. Hy het vinnig een van sy belangrikste lede geword en in die bestuur opgeneem. Hitler se eerste openbare toespraak is op 16 Oktober 1919 in die Münchener Hofbräukeller gelewer, waar hy die aand met die gehoor van 111 mense as tweede spreker gepraat het. Op 24 Februarie 1920 het die party sy eerste massa-betoging probeer reël. Dit was 'n redelike sukses met 2000 deelnemers. Hitler kon met retoriese vernuf reageer op die wydverspreide sosiale ontevredenheid in Duitsland en die party het verdere steun gekry. Karl Harrer het die party teen 1921 verlaat en Drexler is opsy geskuif sodat Hitler as die leier gesien is. Voortaan het hy hoofsaaklik beleid ingestel en was hy die baasbrein van die party se aktiwiteite. Deur slim en deurdagte [[propaganda]] van die party[[ideologie]] en -posisies het Hitler geleidelik invloed en aanhang gekry onder die Beierse bevolking. == Verwysings == {{Verwysings|3}} {{Normdata}} [[Kategorie:Nasionaal-Sosialisme]] [[Kategorie:Nazi-Duitsland]] [[Kategorie:Voormalige politieke partye in Duitsland]] [[Kategorie:Homofobie]] rmf6v4i1wzntw36v7die6cx24wtwt2o 0 39655 2814100 2471321 2025-06-19T05:34:27Z UrsusMaritimus13 184343 /* growthexperiments-addlink-summary-summary:2|0|0 */ 2814100 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas2 |naam = Maria II |kleur = #ccf |titel = ''Koningin van Engeland, Ierland en Skotland'' |beeld = 1662 Mary II.jpg |beeld_wydte = 180px |beeld_onderskrif = |beeld2 = |beeld2_wydte = |beeld2_onderskrif = |opskrif1 = Regeer |1 = [[13 Februarie]] [[1689]] – [[28 Desember]] [[1694]] |opskrif2 = Voorganger |2 = [[Jakobus II van Engeland|Jakobus II & VII]] |opskrif3 = Opvolger |3 = [[Anna van Groot-Brittanje|Anna]] |opskrif4 = Mede-monarg |4 = [[Willem III van Engeland|Willem III & II]] |opskrif5 = Eggenoot |5 = [[Willem III van Engeland|Willem III & II]] |opskrif6 = Huis |6 = [[Huis van Stuart]] |opskrif7 = Vader |7 = [[Jakobus II van Engeland|Jakobus II & VII]] |opskrif8 = Moeder |8 = Lady Anne Hyde |opskrif9 = Gebore |9 = 30 April 1662; [[Sint James-paleis]], [[Londen]] |opskrif10 = Oorlede |10 = 28 Desember 1694; [[Kensington-paleis]], [[Londen]] |opskrif11 = |11 = |opskrif12 = |12 = |opskrif13 = |13 = |opskrif14 = |14 = |opskrif15 = |15 = |opskrif16 = |16 = |opskrif17 = |17 = |opskrif18 = |18 = |opskrif19 = |19 = |opskrif20 = |20 = }} '''Maria II''' ([[30 April]] [[1662]] – [[28 Desember]] [[1694]]) het van 1689 tot met haar dood regeer as koningin van [[Engeland]], [[Ierland]] en [[Skotland]]. Sy was ’n [[Protestant]] wat dié lande se trone bestyg het ná die [[Glorious Revolution]], wat gelei het tot die afsetting van haar [[Rooms-Katolieke Kerk|Katolieke]] pa, [[Jakobus II van Engeland|Jakobus II en VII]]. Maria het saam met haar man en neef, [[Willem III van Engeland|Willem III en II]], regeer. Willem het ná haar dood in 1694 alleenheerser geword. Daar word gewoonlik na hul gesamentlike bewind verwys as dié van "Willem en Maria". Maria, die bloederfgenaam, het minder mag as haar man gehad terwyl Willem in Engeland was, hoewel hy swaar op haar geleun het. Wanneer Willem egter op een van sy militêre ekspedisies in die buiteland was, het sy haarself bewys as ’n magtige, ferm en doeltreffende heerser.<ref name="ne">{{cite encyclopedia| gfg encyclopedia =Encyclopædia Britannica|title = Mary II| publisher = Cambridge University Press| location = Londen| edition = 11de uitg.| year = 1911}}</ref> == Vroeë lewe == Maria is op 30 April 1662 in die [[Sint James-paleis]] in [[Londen]] gebore as die oudste dogter van Jakobus, die Hertog van York (die toekomstige koning [[Jakobus II van Engeland|Jakobus II]]) en sy vrou, lady Anne Hyde.<ref name="EM">{{cite web |url=http://www.englishmonarchs.co.uk/stuart_6.htm |title=The House Of Stuart: William III and Mary II |publisher=English Monarchs |year=2004 |access-date=18 September 2006 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191023061823/http://www.englishmonarchs.co.uk/stuart_6.htm |archive-date=23 Oktober 2019 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> Maria se oom was [[Karel II van Engeland|Karel II]]. Hoewel haar ma die lewe aan agt kinders geskenk het, het net Maria en haar jonger suster [[Anna van Groot-Brittanje|Anna]] oorleef tot in hul volwasse jare.<ref name="BH">{{cite web |url=http://www.berkshirehistory.com/bios/ahyde.html |title=Anne Hyde |publisher=David Nash Ford's Royal Berkshire History |year=2005 |access-date=18 September 2006 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190827232614/http://www.berkshirehistory.com/bios/ahyde.html |archive-date=27 Augustus 2019 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> Die Hertog van York het hom tot die [[Rooms-Katolieke Kerk|Katolisisme]] bekeer, maar Maria en Anna het ’n [[Protestant]]se opvoeding gehad in opdrag van Karel II.<ref name="EMJ">{{cite web |url=http://www.englishmonarchs.co.uk/stuart_4.htm |title=The House Of Stuart: James II |publisher=English Monarchs |year=2004 |access-date=18 September 2006 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190921185647/http://www.englishmonarchs.co.uk/stuart_4.htm |archive-date=21 September 2019 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> Maria se ma is in 1671 dood en haar pa is in 1673 getroud met die Katolieke [[Maria van Modena]], ook bekend as Mary Beatrice d'Este.<ref name="JH1">{{cite web |url=http://jacobite.ca/kings/james2.htm |title=James II and VII |publisher=The Jacobite Heritage |year=1997 |access-date=18 September 2006 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191102024552/http://jacobite.ca/kings/james2.htm |archive-date= 2 November 2019 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> Op 15-jarige ouderdom het Maria verloof geraak aan [[Willem III van Engeland|Willem]], wat van 1672 as [[stadhouer]] Willem III van Oranje oor [[Holland]], [[Zeeland]], [[Utrecht]], [[Gelderland]] en [[Overijssel]] van die [[Republiek van die Sewe Verenigde Nederlande]] regeer het. Willem was die seun van haar tante, kroonprinses Maria, en [[Willem II, Prins van Oranje|prins Willem II van Nassau]]. Hy was ’n [[Protestant]] en het aan verskeie oorloë teen die magtige [[Rooms-Katolieke Kerk|Katolieke]] koning van [[Frankryk]], [[Lodewyk XIV van Frankryk|Lodewyk XIV]] deelgeneem in koalisie met Protestantse en Katolieke magte in [[Europa]]. Baie Protestante het hom beskou as die voorvegter van hul geloof. Willem het geglo dat ’n huwelik met Maria sy kanse sou vergroot om die Engelse koning te word ná [[Karel II van Engeland|Karel II]] en dat dit die Engelse monarg sou laat afwyk van sy pro-Franse beleidrigtings.<ref>Van der Kiste, 38–39</ref> Jakobus wou eers nie instem nie, maar Karel het druk op hom uitgeoefen.<ref>Van der Kiste, 42–43</ref> Karel wou die huwelik gebruik om sy eie invloed uit te brei. Op 4 November 1677 is die egpaar in die huwelik bevestig.<ref>Van der Kiste, 47</ref> Maria het kort daarna verwag, maar het ’n miskraam gehad, en daarna nog twee. Maria het in Nederland gaan woon as Willem se gemalin. == Rewolusie == [[Lêer:King William III of England, (1650-1702).jpg|duimnael|220px|Koning Willem III van Engeland, Maria II se eggenoot.]] Ná die dood van Karel II het die Hertog van York in 1685 koning Jacobus II van Engeland en Ierland en Jakobus VII van Skotland geword en Maria het die eerste aanspraakmaker op dié trone geword. Betrekkinge tussen Jakobus en Maria se man, Willem, het later versleg. Om die guns van die Protestante in Engeland te wen, het Willem in 1687 ’n ope brief aan die Engelse volk geskryf waarin hy sy afkeer van Jakobus se godsdienstige beleidrigtings uitspreek. Baie Engelse politici het Willem as ’n vriend beskou en het oor die jare in die geheim kontak met hom behou. Hulle het begin om ’n gewapende inval in Engeland te beplan.<ref>Troost, 186</ref> Willem was eers teen die inval, maar die meeste historici stem saam dat hy in April 1688 ’n mag op die been begin bring het.<ref>Troost, 190</ref><ref>{{cite web|author=Claydon, Tony|date=September 2004 | url=http://www.oxforddnb.com/view/article/29450|title=William III and II (1650–1702)|work=Oxford Dictionary of National Biography|publisher=Oxford University Press|accessdate=2008-08-08}} (Subskripsie nodig)</ref> In Junie het Jakobus se tweede vrou, Maria van Modena, die lewe geskenk aan ’n seun, Jakobus Francis Eduard, wat Willem se vrou vervang het as die eerste aanspraakmaker op die Engelse troon.<ref>Troost, 191; van der Kiste, 91–92</ref> Openbare teenkanting teen Jakobus het intussen opgevlam ná die verhoor van sewe biskoppe wat openlik teen sy godsdienstige beleidrigtings was en ’n beroep op hom gedoen het om dit te verander.<ref>Van der Kiste, 91</ref> Willem is intussen amptelik genooi om aan die inval deel te neem en op 5 November 1688 het hy by [[Brixham]] in Suidwes-Engeland aan wal gegaan.<ref>Troost, 200–203; van der Kiste, 102–103</ref> Saam met hom was sowat 11&nbsp;000 voet- en 4&nbsp;000 berede soldate.<ref>Van der Kiste, 105</ref> Die steun vir Jakobus het feitlik onmiddellik begin afneem en invloedryke edelmanne regoor die land het hul steun aan die invaller toegesê.<ref>Troost, 204–205</ref> Jakobus wou Willem eers teengaan, maar het gesien hy het nie ’n kans teen hom nie. Hy het toe afgevaardigdes na Willem gestuur om te onderhandel, maar in die geheim op 11 Desember probeer vlug.<ref>Troost, 205–207</ref> Dit het misluk, maar op 23 Desember slaag sy tweede poging om landuit vlug.<ref>Troost, 205</ref> Maria was baie ontsteld oor haar pa se afsetting van die troon, maar is deur Willem beveel om gelukkig te lyk met hul triomfantelike aankoms in Londen. As gevolg daarvan is sy deur baie gekritiseer dat sy koud gestaan het teenoor haar pa se lot. Jakobus het self ’n smaadbrief geskryf waarin hy haar kritiseer oor haar ontrouheid, en dit het die vroom Maria diep geraak.<ref name="EM" /> == Koningin == Hoewel Maria ’n aanspraakmaker op die Engelse troon was, wou Willem uit eie reg regeer en nie net as ’n prinsgemaal nie.<ref>Troost, 207–210</ref> Omdat Jakobus gevlug het, is die troon as vakant beskou en sy seun, Jakobus Francis Eduard, het sy reg daarop verloor. Willem en Maria is toe aangewys as mede-monarge.<ref>Troost, 207</ref> Hulle is op 11 April 1689 in die [[Westminster-abdy]] gekroon. Op dieselfde dag het Skotland aangekondig dat Jakobus ook nie meer die Skotse koning is nie en Willem en Maria is die Skotse troon aangebied. Hule het dit op 11 Mei aanvaar.<ref>Davies, 614–615. Willem was "Willem II" van Skotland omdat die Skotte nog net een vorige koning met die naan Willem gehad het.</ref> In 1694 is Maria aan [[pokke]] dood en Willem het die alleenheerser geword.<ref>Van der Kiste, 179–180</ref> Sy gewildheid het daarna vinnig afgeneem. Hy is in 1702 aan [[longontsteking]] dood<ref>Van der Kiste, 251–254</ref> en is opgevolg deur Maria se suster, [[Anna van Groot-Brittanje|Anna]]. == Verwysings == {{Verwysings|3}} == Bronne == {{refbegin}} * Davies, Norman, ''The Isles: A History'' (1999) ISBN 0-19-513442-7 * Troost, Wout, ''William III, The Stadholder-king: A Political Biography'' (2005) (vertaal deur J.C. Grayson) ISBN 0-7546-5071-5 * Van der Kiste, John, ''William and Mary'' (2003) ISBN 0-7509-3048-9 * Waller, Maureen, ''Sovereign Ladies: Sex, Sacrifice, and Power. The Six Reigning Queens of England'' (2006) St. Martin's Press, New York. ISBN 0-312-33801-5 {{refend}} == Skakels == {{CommonsKategorie-inlyn|Mary II of England}} {{vertaaluit| taalafk = en | il = Mary II of England}} {{Monarge van Engeland}} {{Normdata}} [[Kategorie:Engelse monarge]] [[Kategorie:Geboortes in 1662]] [[Kategorie:Huis van Stuart]] [[Kategorie:Ierse monarge]] [[Kategorie:Skotse monarge]] [[Kategorie:Sterftes in 1694]] 2wcna62cznyczpwte4kev2bkv7xwjvk 0 39712 2814106 2531528 2025-06-19T05:46:59Z InternetArchiveBot 131157 Red 1 verwysing(s) en merk 0 as dood.) #IABot (v2.0.9.5 2814106 wikitext text/x-wiki {{Russiese deelgebied | naam= Republiek Tartarstan<br />Республика Татарстан | beeld= Tatarstan in Russia.svg | onderskrif= Die ligging van Tartarstan in Rusland. | land= [[Lêer:Flag of Russia.svg|20px|border]] [[Rusland|Russiese Federasie]] | feddistrik= [[Federale distrik Wolga|Wolga]] | ekonstreek= [[Ekonomiese streek Wolga|Wolga]] | stigting= [[27 Mei]] [[1920]] | hoofstad= [[Kazan]] | hoof= Roestam Minnichanof | amp= President | wetgewer= Staatsraad | sensus= 2010 | totaal= 3&nbsp;786&nbsp;488 | rang1= 8ste | digtheid= 55,68/km² | stedelik= 75,4% | plattelands=24,6% | oppervlakte= 68&nbsp;000&nbsp;km² | rang2= 44ste | tydsone= [[UTC+04:00]] | registrasie= 16,116 | tale= [[Russies]], [[Tartaars]] | webtuiste= http://tatarstan.ru/ | wapen-vlag= [[Lêer:Coat of arms of Tatarstan.svg|links|110px]] <br /> [[Lêer:Flag of Tatarstan.svg|regs|130px|border]] }} [[Lêer:Tatar03 af.png|duimnael|links|’n Kaart van Tatarstan.]] '''Tatarstan''' (volle naam die '''Republiek Tatarstan'''; [[Russies]]: Респу́блика Татарста́н, ''Respoeblika Tatarstan''; [[Tartaars]]: Татарстан Республикасы, ''Tatarstan Respoeblikasi'') is ’n [[Republieke van Rusland|republiek]] (’n [[Deelgebiede van Rusland|deelgebied]]) van [[Rusland]] in die [[Federale Distrik Wolga]]. Die hele Tatarstan met sy hoofstad, [[Kazan]], is bekend vir die vreedsame saambestaan van [[Christene]] en [[Moslems]].<ref>{{cite web |url=https://www.opendemocracy.net/od-russia/oleg-pavlov/friends-and-neighbours-religious-harmony-in-tatarstan |title=Friends and neighbours: religious harmony in Tatarstan? |publisher=Opendemocracy.net |date=4 Februarie 2011 |access-date=24 Junie 2018 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20180612163749/https://www.opendemocracy.net/od-russia/oleg-pavlov/friends-and-neighbours-religious-harmony-in-tatarstan |archive-date=12 Junie 2018 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite web |url=http://tatarstan.ru/eng/about/religion.htm |title=Religion |publisher=Amptelike webwerf van die Republiek Tatarstan |access-date=24 Junie 2018 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190717013652/http://tatarstan.ru/eng/about/religion.htm |archive-date=17 Julie 2019 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.nytimes.com/2008/11/28/world/europe/28iht-kazan.4.18239617.html |title=Catholics, Orthodox and Muslims live peacefully together in Tatarstan |publisher=[[The New York Times]] |date=28 November 2008 |access-date=24 Junie 2018 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20170627102355/http://www.nytimes.com/2008/11/28/world/europe/28iht-kazan.4.18239617.html |archive-date=27 Junie 2017 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Dit grens aan [[Kirof-oblast|Kirof-]], [[Oeljanofsk-oblast|Oeljanofsk-]], [[Samara-oblast|Samara-]] en [[Orenburg-oblast]], [[Mari El]], [[Oedmoertië]], [[Tsjoewasjië]] en [[Basjkortostan]]. Die oppervlakte is 68&nbsp;000&nbsp;km² en volgens die Russiese [[sensus]] van 2010<ref name="Sensus">{{ru}}[http://akstat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/akstat/resources/c313ce8042e6e96f889ded553db9bdfa/%D0%A3%D1%82%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%B6%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F+%D1%87%D0%B8%D1%81%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C.htm Оценка численности населения на 1&nbsp;января 2014&nbsp;года и в среднем за 2013&nbsp;год] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151019101214/http://akstat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/akstat/resources/c313ce8042e6e96f889ded553db9bdfa/%D0%A3%D1%82%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%B6%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F+%D1%87%D0%B8%D1%81%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C.htm |date=19 Oktober 2015 }}</ref> is die inwonertal 3&nbsp;786&nbsp;488. Die republiek het sterk kulturele bande met die buurstaat Basjkortostan.<ref name="HeCh3">{{cite web|url=http://tatar-congress.org/eng/?category=none&altname=tatarstan_and_bashkortostan_become_more_close|date=23 Desember 2010|publisher=Executive Committee of World Congress of Tatars|title=Tatarstan And Bashkortostan Become More Close|url-status=dead|archive-url=https://archive.today/20120717053805/http://tatar-congress.org/eng/?category=none&altname=tatarstan_and_bashkortostan_become_more_close|archive-date=17 Julie 2012|df=mdy-all}}</ref><ref name="oWTJE">{{cite web|url=http://shaimiev.tatarstan.ru/eng/news/view/8377|title=Meeting of two presidents|work=Administration of President of the Republic Tatarstan|date=16 Augustus 2011|access-date=19 Julie 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20140108020522/http://shaimiev.tatarstan.ru/eng/news/view/8377|archive-date=8 Januarie 2014|url-status=dead}}</ref> <ref name="9D9qp">{{Cite web|url=http://tatarstan.ru/eng/about/geography.htm|title=Geographical Location|website=tatarstan.ru|access-date=2018-02-05}}</ref> Die amptelike tale is [[Tataars]] en [[Russies]].<ref>{{Cite web|last=Whalley|first=Zita|title=Will the Tatar Language Become Extinct?|url=https://theculturetrip.com/europe/russia/articles/will-the-tatar-language-become-extinct/|access-date=2020-12-25|website=Culture Trip|archive-date=2020-12-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20201204135510/https://theculturetrip.com/europe/russia/articles/will-the-tatar-language-become-extinct/|url-status=dead}}</ref> ==Geskiedenis== Die eerste bekende georganiseerde staat binne die grense van Tatarstan was [[Wolga-Bulgarye]] (omstreeks 700-1238). Dié staat het [[handel]]sbande dwarsdeur Binne-[[Eurasië]], die [[Midde-Ooste]] en die [[Oossee]]streek gehad en het sy onafhanklikheid behou ondanks druk deur volke soos die [[Chasare]], [[Kiëf-Roes]] en die Koemane-Kiptsjake. [[Islam]] is omstreeks 922 deur sendelinge uit [[Bagdad]] na die streek gebring. Wolga-Bulgarye is eindelik laat in die 1230's verslaan deur die [[Mongoolse Ryk|Mongoolse]] magte van [[Batoe Khan]]. Die inwoners, wat vermeng geraak het met die [[Goue Horde]] se Kiptsjakiessprekende volke, het as die "Wolga-Tatare" bekend geword. In die 1430's het die streek weer onafhanklik geword as die basis van die [[khanaat]] [[Kazan]]. [[Beeld:Black chamber.jpg|thumb|links|’n Antieke moskee in Tatarstan.]] Die khanaat is in die 1550's deur die troepe van [[Iwan die Verskriklike]] verower, met Kazan wat in 1552 beset is. Baie Bulgare is gedwing om [[Christen]]e te word en kultureel te verrussies. [[Katedraal|Katedrale]] is gebou en die Russiese regering het die oprig van [[moskee]]s verbied. Dié verbod is eers in die 18de eeu deur [[Katharina die Grote]] opgehef. Tydens die [[Russiese Rewolusie (1917)|Russiese Burgeroorlog]] van 1918-1920 het Tataarse nasionaliste probeer om die onafhanklike republiek Idel-Oeral te stig. Dit is egter deur die [[Bolsjewis]]te gekeer en die Tataarse Outonome Sosialistiese Sowjetrepubliek is op 27 Mei 1920 gestig.<ref name="Established">''Administrative-Territorial Structure of the Republic of Tatarstan'', p.&nbsp;3</ref> <ref name="dofsovereignty">{{cite web|url=http://www.tatar.ru/english/00002028.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20000119044059/http://www.tatar.ru/english/00002028.html|url-status=dead|archive-date=19 Januarie 2000|title=Declaration on the State Sovereignty of the Republic of Tatarstan|date=19 Januarie 2000}}</ref> In 1921 tot 1922 het ’n groot [[hongersnood]] weens oorlogskommunisme gelei tot die dood van sowat 2&nbsp;miljoen Wolga-Tatare, sowat die helfte van die bevolking. Etniese [[Russe]] is daarna gestuur om die streek te bevolk en dit het daartoe gelei dat Tatare eindelik minder as 50% van die bevolking uitgemaak het. Die Al-Russiese Tataarse Sosiale Sentrum (VTOTs) het die [[Verenigde Nasies]] gevra om die Tataarse hongersnood van 1921 as [[volksmoord]] op Moslemse Tatare te veroordeel.<ref name="FhoS0">{{cite web|url=http://mariuveren.wordpress.com/2008/11/05/tatar-nationalists-ask-un-to-condemn-1921-famine-as-genocide/ |title=Tatar Nationalists Ask UN to Condemn 1921 Famine as Genocide &#124; MariUver |website=Mariuveren.wordpress.com |access-date=2016-12-31}}</ref> [[Beeld:Dmitry Medvedev in Tatarstan, June 2011-9.jpeg|thumb|links|240px|Die destydse Russiese president, [[Dmitri Medwedef]], in 2011 in Tatarstan.]] ===De facto-onafhanklikheid (1990-2002)=== Op 30 Augustus 1990 het Tatarstan homself onafhanklik verklaar<ref name="dofsovereignty" /> en in 1992 het Tatarstan ’n referendum oor ’n nuwe grondwet gehou.<ref name="tatarconstitution">{{cite web|url=http://www.tatar.ru/?DNSID=00e155d5981552f75e4d0fdddfc92952&node_id=222|archive-url=https://web.archive.org/web/20060925011839/http://www.tatar.ru/?DNSID=00e155d5981552f75e4d0fdddfc92952&node_id=222|url-status=dead|archive-date=25 September 2006|title=Конституция Республики Татарстан : Республика Татарстан|date=25 September 2006}}</ref> Sowat 62% van dié wat gestem het, het gestem vir die grondwet, waarin Tatarstan ’n soewereine staat genoem word. Die Russiese konstitusionele hof het die referendum egter ongrondwetlik verklaar.<ref name="rAcdz">{{cite web|url=http://www.rbcdaily.ru/politics/562949990857614 |title=Заявились в Россию :: Общество :: Газета РБК |website=Rbcdaily.ru |date=2014-03-17 |access-date=2016-12-31}}</ref> In die Russiese grondwet van 2002<ref name="tatarconstitution" /> is Tatarstan gedefinieer as deel van die [[Russiese Federasie]]. Op 20 Desember 2008, in reaksie op Rusland se erkenning van [[Abchasië]] en [[Suid-Ossetië]], het die Milli Mejlis van die Tataarse Volk Tatarstan onafhanklik verklaar en die VN se goedkeuring gevra.<ref name="DAoGA">[https://web.archive.org/web/20140330111914/http://ireport.cnn.com/docs/DOC-183351 ]</ref> Die VN en Russiese regering het egter albei die versoek geïgnoreer. Op 24 Julie 2017 het die outonomie-ooreenkoms van 1994 tussen Moskou en Kazan verval, en dit het Tatarstan die laaste republiek van Rusland gemaak wat sy spesiale status verloor het.<ref name="tmF0x">{{Cite news|url=https://themoscowtimes.com/articles/tatarstan-special-status-expires-58483|title=Tatarstan, the Last Region to Lose Its Special Status Under Putin|last=Smirnova|first=Lena|date=2017-07-24|work=The Moscow Times|access-date=2017-08-07|language=en}}</ref> == Verwysings == {{Verwysings|2}} == Eksterne skakels == * {{ru}} [http://tatarstan.ru/ Amptelike webwerf] * {{Wikivoyage|Tatarstan|Tatarstan}} {{Commons-kategorie inlyn|Tatarstan}} {{vertaaluit| taalafk = en | il = Tatarstan}} {{Deelgebiede van Rusland}} {{Normdata}} [[Kategorie:Russiese republieke]] td0fivp8snradymbn2qiymj2rqyrgqi 0 44651 2813956 2813764 2025-06-18T18:37:42Z Rooiratel 90342 2813956 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Skool |naam = Paul Roos Gimnasium |inheemse naam = |logo = |onderskrif = |leuse = '''Semper Splendidior'''<br /><small>''Altyd meer skitterend''</small> |gestig = 1866 |gesluit = |tipe = Staatskool |hoof = J. van der Westhuizen |adjunkhoof = |stigter = |personeel = 62 |leerlinge = 1&nbsp;215 |grade = 8-12 |adres = Suidwal, Stellenbosch, 7600 |stad = Stellenbosch |provinsie = Wes-Kaap |land = Suid-Afrika |kleure = {{Kleurkas|#8C2030}} {{Kleurkas|#AA7609}} {{Kleurkas|#000131}} |koshuise = Prima<br />Prima Nova |jaarboek = |koerant = ''Concipio''<br />''Semper'' |webblad = [http://www.paulroos.co.za/cgi-bin/giga.cgi?cmd=cause_dir_cause&cause_id=1339 www.paulroos.co.za] }} [[Beeld:Paul Roos, onderwysman.jpg|duimnael|regs|180px|[[Paul Roos]], na wie die skool genoem is.]] [[Lêer:Genl JC Smuts.jpg|duimnael|regs|180px|Oudleerling genl. [[Jan Smuts]].]] '''Paul Roos Gimnasium''' is 'n seunskool in [[Stellenbosch]], [[Suid-Afrika]] wat in 1866 as ''Stellenbosch Gymnasium'' gestig is. Dit was later die Hoër Jongenskool, maar nadat [[Paul Roos]] in 1940 ná 30 jaar as die rektor afgetree het, is die skool na hom genoem. Dit is een van net vier skole wat [[Cecil John Rhodes]] in sy testament uitgesonder het as die ontvanger van een [[Rhodes-beurs]] per jaar. == Bekende alumni == * [[Barry Hertzog]], Eerste Minister van Suid-Afrika. * [[Daniël François Malan]], Eerste Minister van Suid-Afrika. * [[Jan Christian Smuts]], Eerste Minister van Suid-Afrika en Britse veldmaarskalk tydens die Tweede Wêreldoorlog. * [[Uys Krige]], Suid-Afrikaanse skrywer, digter, dramaturg, vertaler, rugbyspeler en oorlogskorrespondent. * [[Tjol Lategan]], [[Springbokrugbyspeler]]. * [[Thomas Ochse Honiball|T.O. Honiball]], spotprentkunstenaar. * [[Paul Roos]], die eerste [[Springbokkaptein]] wat die eerste Suid-Afrikaanse rugbytoerspan na Brittanje in 1906 gelei het. * [[Johann Rupert]], hoof van [[Richemont]]. * [[Edwin Hertzog]], hoof van [[Medi-Clinic]]. * [[Peter van der Merwe]], Springbokkrieketspeler. * [[Arnold van Wyk]], komponis. * [[Cobus Visagie]], rekenmeester en voormalige Springbokrugbyspeler. * [[Andries Bekker]], Springbokrugbyspeler. * [[Schalk Brits]], Springbokrugbyspeler. * [[Francois Hougaard]], Springbokrugbyspeler. * [[Harry Burger]], Springbokrugbyspeler. * [[Michael Jordaan]], hoof van [[Eerste Nasionale Bank]]. * [[Etienne van Heerden]], Suid-Afrikaanse skrywer. * [[Schalk Pienaar (joernalis)|Schalk Pienaar]], koerantredakteur ([[Paul Roos]] was sy oom aan moederskant) * [[Herschel Jantjies]], Springbokrugbyspeler. == Eksterne skakels == * [http://www.paulroos.co.za/ Die skool se amptelike webtuiste] {{Saadjie|skool}} {{Normdata}} [[Kategorie:Skole in die Wes-Kaap]] [[Kategorie:Stellenbosch]] [[Kategorie:Alumni van Paul Roos-gimnasium]] pdrjujpdhr3y8rb98dkmtolqx1bdw4v 0 45552 2813921 2430054 2025-06-18T16:16:05Z UrsusMaritimus13 184343 /* growthexperiments-addlink-summary-summary:3|0|0 */ 2813921 wikitext text/x-wiki [[Lêer:Thétis - Ma 2344.jpg|duimnael|Thetis]] '''Thetis''' ([[Grieks]]: Θέτις) is ’n karakter in die [[Griekse mitologie]]. Sy was ’n seenimf, een van die 50 [[Nereïde]]s. Een van die mites waarin sy 'n hoofrol in speel is die [[verkragting]] van Thetis. [[Zeus]] wil haar hê, maar daar is 'n voorspelling dat haar kind magtiger as sy pa sal wees. Hy moedig daarom [[Peleus]], 'n sterweling. aan om met haar te trou. Sy weier egter en daarna verkrag hy haar. Sy veg met hom en verander in 'n vlam, in water, 'n leeuin en in 'n slang, maar hy hou vol. Uiteindelik kry sy 'n baba van hom, wat [[Achilles]] genoem word, die groot held van die [[Ilias]]. <ref>{{cite web |url=http://www.suppressedhistories.net/Gallery/greek/raptor.html |title=suppressed histories |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20130129021159/http://www.suppressedhistories.net/Gallery/greek/raptor.html |archive-date=29 Januarie 2013 |url-status=live |df=dmy-all |access-date= 3 Augustus 2017 }}</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} {{Eur-mit-saadjie}} {{Normdata}} [[Kategorie:Nimfe]] k7ttfgdnu7aerferp2alnx2nxzr3m5m 0 47429 2813935 2813187 2025-06-18T17:47:27Z Johannescharlesventer 146706 /* Sterftes */ 2813935 wikitext text/x-wiki {{jare}} Die '''jaar 2025''' is die huidige jaar en 'n [[gewone jaar]] wat volgens die [[Gregoriaanse kalender]] op 'n [[Woensdag]] begin het. Dis is die 25ste jaar van die [[21ste eeu]] n.C.. Soos ander gewone jare het die jaar 12 maande, 52 weke en 365 dae. == Gebeure == * [[1 Januarie]] – [[Pole]] neem die voorsitterskap van die [[Europese Unie]] by [[Hongarye]] oor. * 1 Januarie – [[Bulgarye]] en [[Roemenië]] word volle lede van die [[Schengen-ooreenkoms]]. * [[6 Januarie]] – [[Indonesië]] sluit by [[BRICS]] aan. * [[7 Januarie]] – [[Januarie 2025 Suid-Kalifornië veldbrande|Brande]] ontvlam in die [[Los Angeles]]-metropolitaanse gebied en omliggende gebiede in Suid-Kalifornië. * [[29 Januarie]] – PSA Airlines-vlug 5342, 'n Bombardier CRJ700-reeks vliegtuig, en 'n [[Amerikaanse Leër]] Sikorsky H-60 Black Hawk-helikopter [[Lugbotsing bo die Potomacrivier in 2025|bots in die lug oor die Potomacrivier]] naby [[Washington D.C.]] Al 67 mense aan boord (64 in die vliegtuig, 3 in die helikopter) sterf tydens die ongeluk. * [[19 Februarie]]–[[9 Maart]] – Die [[Kampioenetrofee 2025|negende Kampioenetrofee]] word in [[Pakistan]] en die [[Verenigde Arabiese Emirate]] aangebied en deur [[Indiese nasionale krieketspan|Indië]] gewen. * [[17 Februarie]] – [[Delta Connection vlug-4819]] het omgeslaan toe dit op die [[Toronto Pearson Internasionale Lughawe]] land. * [[23 Februarie]] – ’n Vervroegte [[Duitse federale verkiesing van 2025|Federale verkiesing]] is in [[Duitsland]] gehou om die 630 lede van die 21ste [[Bundestag]] te verkies. * [[2 Maart]] − Firefly Aerospace land hul eerste [[Blue Ghost-maanlander]] suksesvol op die [[Maan]]. * [[6 Maart]] – As deel van die [[Intuitive Machines-2]] (IM-2) maansending, land die Athena-maanlander op die [[Maan]] oppervlak. * [[15 Maart]] – Die [[Verenigde State]] begin om [[Amerikaanse aanvalle op Jemen in Maart 2025| grootskaalse lug- en vlootaanvalle]] teen [[Houthi-beweging|Houthi]]-teikens in [[Jemen]] te loods. * [[5 April]] – [[Hands Off-protes]], 'n reeks betogings vind regoor die [[Verenigde State]] plaas, wat die grootste eendaagse, landwye vertoning van openbare weerstand teen die tweede administrasie van president [[Donald Trump]] is. * [[14 April]] – Blue Origin lanseer die [[Blue Origin NS-31]] op 'n sub-orbitale ruimtevlugsending met 'n bemanning van ses vroue. * [[7 Mei]] – [[Indië–Pakistan konflik van 2025|Indië loods missielaanvalle op Pakistan]] en in Pakistan-beheerde [[Kasjmir]] in weerwraak op 'n terreurvoorval in Indies-beheerde Kasjmir. * [[8 Mei]] – [[Pous Leo XIV]] volg [[Pous Franciskus]] op as [[pous]] van die [[Rooms-Katolieke Kerk]]. * [[1 Junie]] – Die Veiligheidsdiens van [[Oekraïne]] (SBU) [[Oekraïense aanvalle op Russiese lugmagbasisse in Junie 2025|loods 'n oorgrensoperasie teen lugmagbasisse]] in Rusland, wat die grootste operasie sy soort tot nog toe om militêre infrastruktuur diep binne Russiese gebied te teiken. * [[14 Junie]] – [[Proteas|Suid-Afrika]] verslaan [[Australiese nasionale krieketspan|Australië]] met vyf paaltjies in die eindstryd van die [[Wêreldtoetskampioenskap 2023–2025|derde Wêreldtoetskampioenskap]] op [[Lord’s]] in [[Londen]]. == Sterftes == * [[3 Januarie]] – [[Richard Louis]], naelloopatleet van Barbados (* [[1964]]). * [[7 Januarie]] – [[Jean-Marie Le Pen]], Franse intelligensiehoof en politikus (* [[1928]]). * [[13 Januarie]] – [[Niël Barnard]], hoof van [[Suid-Afrika]] se [[Nasionale Intelligensiediens]] (NID) (* [[1949]]). * 13 Januarie – [[Oliviero Toscani]], Italiaanse fotograaf en artistieke direkteur (* [[1942]]). * [[15 Januarie]] – [[David Lynch]], Amerikaanse regisseur (* [[1946]]). * [[16 Januarie]] – [[Joan Plowright]], [[Engeland|Engelse]] aktrise (* [[1929]]). * [[29 Januarie]] – [[Salwan Momika]], Irakse aanhitser tot godsdienshaat teen [[Islam]] (* [[1986]]). * [[30 Januarie]] – [[Marianne Faithfull]], Engelse sangeres en aktrise (* 1946). * [[1 Februarie]] – [[Horst Köhler]], Duitse president (* [[1943]]). * 1 Februarie – [[Johan Oberholzer]], Namibiese sanger, liedjieskrywer en komponis (* [[1982]]/[[1983]]). * [[4 Februarie]] – [[Douw Steyn]], Suid-Afrikaanse miljardêr-sakeman (* [[1952]]). * 4 Februarie – [[Aga Khan IV]], 49ste Imam van die Isma'ilisme (* [[1936]]). * [[7 Februarie]] – [[Bruce French (akteur)|Bruce French]], Amerikaanse akteur (* [[1945]]). * [[8 Februarie]] – [[Sam Nujoma]], [[Namibiese]] politikus en eerste president van Namibië (1990–2005) (* 1929). * [[13 Februarie]] – [[John Lawlor (akteur)|John Lawlor]], Amerikaanse akteur, assistentregisseur en kinematograaf (* [[1941]]). * [[14 Februarie]] – [[Alice Hirson]], Amerikaanse aktrise (* 1929). * [[16 Februarie]] – [[Yolanda Montes]], Amerikaanse aktrise bekend as "Tongolele" (* [[1932]]). * [[24 Februarie]] – [[Roberta Flack]], Amerikaanse sangeres (* [[1937]]). * [[26 Februarie]] – [[Gene Hackman]], Amerikaanse akteur (* [[1930]]). * [[27 Februarie]] – [[Boris Spasski]], Russiese skaakspeler (* 1937). * [[5 Maart]] – [[Pamela Bach]], Amerikaanse aktrise en vervaardiger (* [[1963]]). * [[6 Maart]] – [[Crystal Donna Roberts]], Suid-Afrikaanse aktrise (* 1984). * [[8 Maart]] – [[Athol Fugard]], Suid-Afrikaanse dramaturg, akteur en regisseur (* 1932). * 8 Maart – [[Ella Zeller]], Roemeense [[tafeltennis]]speler (* [[1933]]). * [[9 Maart]] – [[Simon Fisher-Becker]], Engelse akteur (* [[1961]]). * [[21 Maart]] – [[George Foreman]], Amerikaanse bokser (* 1949). * [[25 Maart]] – [[Denis Arndt]], Amerikaanse akteur, skrywer, en vervaardiger (* [[1939]]). * [[27 Maart]] – [[Johann de Lange]], Afrikaanse digter (* [[1959]]). * [[29 Maart]] – [[Richard Chamberlain]], Amerikaanse akteur (* [[1934]]). * [[1 April]] – [[Val Kilmer]], Amerikaanse akteur (* 1959). * [[6 April]] – [[Jay North]], Amerikaanse akteur (* [[1951]]). * [[21 April]] – [[Pous Franciscus]] (gebore as Jorge Mario Bergoglio), 266ste [[pous]] van die [[Rooms-Katolieke Kerk]] (* 1936). * [[27 April]] – [[Pieter Naudé]], [[Afrikaans]]e sanger (* [[1968]]). * 27 April – [[Cora Sue Collins]], Amerikaanse aktrise (* [[1927]]). * [[30 April]] – [[P.J. Bosman]], Afrikaanse digter en skrywer (* 1933). * [[15 Mei]] – [[Cornal Hendricks]], Suid-Afrikaanse [[rugby]]speler (* [[1988]]). * [[16 Mei]] – [[Jan Terlouw]], Nederlandse politikus, diplomaat, fisikus en skrywer van die jeugroman, Koning van Katoren (* [[1931]]). * [[22 Mei]] – [[Pippa Scott]], Amerikaanse aktrise, vervaardiger en regisseuse (* [[1934]]). * [[27 Mei]] – [[Presley Chweneyagae]], Suid-Afrikaanse akteur (* [[1984]]). * [[30 Mei]] – [[Loretta Swit]], Amerikaanse aktrise (* [[1937]]). * [[9 Junie]] – [[Frederick Forsyth]], Engelse [[roman]][[skrywer]] en [[joernalis]] (* [[1938]]). * [[10 Junie]] – [[André Walters]], radio-omroeper, TV-persoonlikheid en skakelbeampte (* [[1940]]). * [[17 Junie]] – [[Alfred Brendel]], [[Oostenryk]]se pianis (* [[1931]]). [[Kategorie:2025| ]] [[Kategorie:21ste eeu]] 705br5gqef47xu41te761hl9epcjby5 0 53047 2814171 2046482 2025-06-19T10:13:19Z 78.174.55.43 2814171 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas militêre persoon |naam = Jonas Savimbi |gebore = 3 Augustus 1934 |oorlede = 22 Februarie 2002 (67 jaar oud) |beeld = Jonas Savimbi.jpg |byskrif = Jonas Savimbi in 1989 |bynaam = |geboorteplek = Munhango, Bié-provinsie |sterfteplek = Lucusse, Moxico-provinsie |lojaliteit = [[Lêer:Bandeira da FNLA.svg|22px]] 1964–1966<br />[[Lêer:Flag of UNITA.svg|22px]] 1966–2002 |tak = |diensjare = 1964–2002 |rang = Generaal |eenheid = [[UNITA]] |poste = |oorloë = [[Angolaanse Onafhanklikheidsoorlog]]<br />[[Angolese Burgeroorlog]] |toekennings = |familie = |anderwerk = }} '''Jonas Malheiro Savimbi''' (3 Augustus 1934 – 22 Februarie 2002) was die leier van [[UNITA]], die antikommunistiese organisasie in [[Angola]] wat vanaf die sestigs eers teen die [[Portugal|Portugese koloniste]], en vervolgens vanaf 1975 teen die marxistiese [[MPLA]]-regering in die [[Angolese Burgeroorlog]] 'n stryd gevoer het. UNITA is tans die tweede grootste politieke party in Angola. Savimbi het in 2002 gesterf tydens gevegte met Angolese regeringsmagte. == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn}} {{Saadjie}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Savimbi, Jonas}} [[Kategorie:Angolese militariste]] [[Kategorie:Angolese politici]] [[Kategorie:Generaals]] [[Kategorie:Geboortes in 1934]] [[Kategorie:Sterftes in 2002]] [[Kategorie:Antikommunisme]] s7a7ggx5ag2ppd69irevwwyopagbrvw 14 53101 2814187 2558787 2025-06-19T10:20:53Z 78.174.55.43 2814187 wikitext text/x-wiki {{Broodkrummels}} {{CommonsKategorie|Cold War|Koue Oorlog}} [[Kategorie:Geskiedenis van die Verenigde State van Amerika]] [[Kategorie:Geskiedenis van die Sowjetunie]] [[Kategorie:Geskiedenis van Europa]] [[Kategorie:Oorloë]] [[Kategorie:Kommunisme]] [[Kategorie:Antikommunisme]] gbux5oiajb3zrt9t2qut3geak8sa6ba 0 53614 2814093 2180602 2025-06-19T05:31:53Z UrsusMaritimus13 184343 /* growthexperiments-addlink-summary-summary:2|0|0 */ 2814093 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas militêre persoon |naam = Epaminondas |gebore = ca. 410 v.C. |oorlede = 362&nbsp;v.C. |beeld = Epam1.jpg |byskrif = Geïdealiseerde uitbeelding van Epaminondas by Stowe-huis, Engeland |bynaam = |geboorteplek = [[Thebe, Griekeland|Thebe]] |sterfteplek = [[Mantineia]] |lojaliteit = [[Thebe, Griekeland|Thebe]] |tak = |diensjare = |rang = [[Strategos]], [[Boiotarch]] |eenheid = |poste = |oorloë = [[Slag van Leuktra]]<br />[[Slag van Mantineia]] |toekennings = |familie = |anderwerk = }} '''Epaminondas''' (''[[Antieke Grieks|Grieks]]'': Ἐπαμεινώνδας) (ca.&nbsp;418&nbsp;v.C. &ndash; 362&nbsp;v.C.) of '''Epameinondas''', was 'n [[Thebe, Griekeland|Thebaanse]] [[generaal]] en staatsman van die 4de eeu v.C. wat 'n omwenteling in die [[Antieke Griekeland|antieke Griekse]] [[polis|stadstaat]] Thebe teweeggebring het, deur dit uit te lei uit [[Sparta]]anse onderhorigheid na 'n vooraanstaande posisie in Griekse [[politiek]]. In die proses het hy Spartaanse militêre mag gebreek deur sy sege by [[Veldslag van Leuktra|Leuktra]] en die [[Messenië|Messeense]] [[helote]] bevry, 'n groep [[Peloponnesië|Peloponnesiese]] Grieke wat onder Spartaanse heerskappy verkneg is vir sowat 230 jaar, na hul neerlaag in die Messeense oorlog wat in 600 v.C. ten einde geloop het. Epaminondas het die politieke kaart van Griekeland herskik, ou alliansies opgebreek, nuwes teweeggebring, en was toesighouer oor die oprigting van hele stede. Hy was ook militêr invloedryk, weens sy uitvinding en implementering van verskillende belangrike slagveldtaktieke. Die [[Antieke Rome|Romeinse]] [[redenaar]] [[Cicero]] het hom verklaar as die "die voorste man van Griekeland", alhoewel Epaminondas in moderne tye tot relatiewe onbekendheid verval het. Die veranderinge wat Epaminondas oor die Griekse politieke [[Orde (biologie)|orde]] teweegebring het, het hom nie lank oorleef nie, aangesien die kringloop van 'n verskuiwende oorhand en nuwe alliansies onverpoosd voortgeduur het. 'n Blote sewe en twintig jaar na sy dood, is 'n wederstrewige Thebe deur [[Alexander die Grote]] verpletter. Gevolglik word Epaminondas – wat in sy tyd geloof is as 'n idealis en bevryder – vandag hoofsaaklik onthou vir 'n dekade (371 tot 362&nbsp;v.C.) van krygstogte wat die krag van die groot Griekse landmagte getap het en die weg gebaan het vir die [[Koninkryk van Masedonië|Makedoniese]] verowering. == Verwysings == Die lewe van Epaminondas word net skraps betuig in die antieke bronne, veral teenoor dié van sy nabye tydgenote (b.v. [[Philippus II van Masedonië]] en [[Pelopidas]]). 'n Hoofrede hiervoor is die verlies van sy biografie deur [[Plutarchus]]. Epaminondas was een van ongeveer 50 antieke figure wat danksy Plutarchus van 'n ekstensiewe biografie in sy ''[[Parallele Lewens]]'' voorsien is, waarin sy lewe met dié van die Romeinse [[staatsman]] [[Scipio Africanus]] vergelyk word; albei hierdie ''"Lewens"'' is egter nou verlore.<ref>Buckley, ''Aspects of Greek History'', 12</ref> Plutarchus het sowat 600 jaar na die lewe van [[Themistokles]] geskrywe, sodat hy ooglopend as 'n sekondêre bron gereken moet word. Nogtans word sy bronne dikwels uitdruklik vermeld, sodat sy stellings deels geboekstaaf word.<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0182;query=chapter%3D%23241;layout=;loc=Them.%2026.1 Themistokles 25] bevat bv. 'n direkte verwysing na Thukydides [[s:History of the Peloponnesian War/Book 1#1:137|1.137]]</ref> Sekere detail van Epaminondas se lewe word aangetref in Plutarchus se ''"Lewens"'' van Pelopidas en [[Agesilaos II]], wat sy tydgenote was. Daar is ook 'n behoue (en moontlik verkorte) biografie van Epaminondas deur die Romeinse outeur [[Cornelius Nepos]] van die eerste eeu&nbsp;v.C.; in die afwesigheid van Plutarchus se verslag, word dit 'n hoofbron vir Epaminondas se lewe.<ref name = CN> Cornelius Nepos, [http://www.tertullian.org/fathers/nepos.htm#Epaminondas Epaminondas]</ref> Die periode van Griekse geskiedenis van 411&ndash;362&nbsp;v.C. word hoofsaaklik betuig deur die geskiedkundige [[Xenophon]], wat sy eie werk ooglopend as 'n voortsetting van [[Thukydides]] se ''[[Geskiedenis van die Peloponnesiese oorlog]]'' gesien het.<ref>Xenophon, ''Hellenica'', [[s:Hellenica/Book 1/Chapter 1#1:1|1.1]]</ref> [[Xenophon]], 'n bewonderaar van Sparta en hul koning, Agesilaos, verswyg Epaminondas se rol waar moontlik en vermeld nie eers sy teenwoordigheid by die [[Veldslag van Leuktra]] nie.<ref>Xenophon, ''Hellenica'', [[s:Hellenica/Book 6/Chapter 4#6:4|6.4]]<br />* Cawkwell, ''Introduction'', 35&ndash;36; Hanson, ''Hoplites'', 145; Hanson, ''The Soul of Battle''</ref> Epaminondas se deelname aan die 4de eeuse konflikte is ook beskryf deur [[Diodorus Siculus]], in sy ''[[Bibliotheca historica]]''. Diodorus het in die 1ste eeu v.C. geskryf, en alhoewel hy eweneens as 'n uiteraard sekondêre bron gereken word,<ref>Green, ''Alexander the Great'', xxiv&ndash;xxv</ref> is sy weergawe nuttig vir stawing van detail uit ander bronne.<ref>Lazenby, ''The Defence of Greece'', 7</ref> == Verwysings == {{Commons-kategorie inlyn}} {{Verwysings|2}} {{Normdata}} [[Kategorie:Ou Griekse militariste]] [[Kategorie:Ou Griekse politici]] [[Kategorie:Generaals]] [[Kategorie:Geboortes in 418 v.C.]] [[Kategorie:Sterftes in 362 v.C.]] 5iaq1emp67k3hml7lgli5atswz8y1mh 0 54611 2813897 2237693 2025-06-18T15:38:54Z AFM 21229 /* Bronne */ 2813897 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Eilande | naam = Dasseneiland | beeld naam = Dassen Island and lighthouse, 9km off the coast of Yzerfontein. Lighthouse is 28m, circular iron tower with white and red bands. 1893. 02.JPG | beeld byskrif = Dasseneiland se ligtoring, 9&nbsp;km vanaf die kus van [[Yzerfontein]] | beeld grootte = | liggingkaart = | inheemse naam = | inheemse naam skakel = | bynaam = | ligging = [[Suid-Afrika]], [[Atlantiese Oseaan]] | koördinate = {{Koördinate|33|25|S|18|05|O|aansig=inlyn,titel}} | argipel = | totale eilande = | hoofeilande = | oppervlak = 2,57 [[Vierkante kilometer|vk km]] | hoogste berg = | hoogte = | land = Suid-Afrika | land admin afdelingstitel = Provinsie | land admin afdelings = [[Wes-Kaap]] | land admin afdelingstitel 1 = | land admin afdelings 1 = | land admin afdelingstitel 2 = | land admin afdelings 2 = | land hoofstad = | land grootste stad = | land grootste stad bevolking = | land leiertitel = | land leiernaam = | land 1 = | land 1 admin afdelingstitel = | land 1 admin afdelings = | land 1 hoofstad = | land 1 grootste stad = | land 1 grootste stad bevolking = | land 1 leiertitel = | land 1 leiernaam = | land 2 = | land 2 admin afdelingstitel = | land 2 admin afdelings = | land 2 hoofstad = | land 2 grootste stad = | land 2 grootste stad bevolking = | land 2 leiertitel = | land 2 leiernaam = | bevolking = | bevolking as of = | digtheid = | etniese groepe = | addisionele inligting = }} '''Dasseneiland''' is 10&nbsp;km suidwes van [[Yzerfontein]], [[Wes-Kaap]] in die [[Atlantiese oseaan]]. Die eiland is een van 34 ondersese berge langs die [[Weskus]] waarvan die spits bo die water uitsteek. Die eiland beslaan 'n oppervlakte van 222&nbsp;ha met 'n lengte van 4,5&nbsp;km, breedte van 2&nbsp;km en 'n hoogste punt van 10&nbsp;m bo [[seevlak]]. == Geskiedenis == Die naam van die eiland is na aanleiding van die groot aantal [[dassie]]s wat oorspronklik daar gewoon het. [[Jan van Riebeeck]] het ook baie robbe daar gevind gedurende 1654 toe hy besoek daar afgelê het. Die [[rob]]be is sedertdien deur jagters uitgeroei en vandag is die eiland die grootste broeiplek van die Kaapse pikkewyn. Daar is tans sowat 68&nbsp;000 [[pikkewyn]]e op die eiland. Daar kom ook watervoëls soos [[kormorante]] en [[witmalgas]]se voor. == Vuurtoring == Daar is 'n bemande [[Dasseneiland-vuurtoring|vuurtoring op die eiland]], wat sedert 1893 aktief is. Die vuurtoringwagter en sy gesin word elke ses weke per helikopter na die vasteland gebring vir 'n besoek. == Sien ook == * [[Lys van eilande van Suid-Afrika]] == Bronne == * Crawford, Robert: Plight of the sea-bird. In: Conserva. Departement van Omgewingsake. Deel 2, nr. 4, Oktober 1987. ISSN 0258-3313 * [[Op Pad in Suid-Afrika]]. [[B.P.J. Erasmus]] 1995 ISBN 1-86842-026-4 * Padlangs deur Suid-Afrika. 2010. ISBN 978-1-77007-751-5 * Die Suid-Afrikaanse Gids: feite en wenke. 2009 ISBN 978-1-86919-324-9 [[Kategorie:Eilande in Atlantiese Oseaan]] [[Kategorie:Eilande van Suid-Afrika]] 84zkrissh1com79x9lsijhleqflwlvt 0 55962 2813868 2813838 2025-06-18T14:06:30Z Rooiratel 90342 Korrekte manier om 'n aanstuurbladsy te doen 2813868 wikitext text/x-wiki #AANSTUUR [[Wylliespoort]] l3ar2iudqu2p2alqaukwonepejibwqq 0 58747 2814154 2541689 2025-06-19T09:59:46Z 78.174.55.43 2814154 wikitext text/x-wiki [[Lêer:Bundesarchiv Bild 102-14597, Berlin, Opernplatz, Bücherverbrennung.jpg|duimnael|regs|Boekverbranding op die Opernplatz in Berlin op 10 Mei 1933]] [[Lêer:Bücherverbrennung 1933.JPG|duimnael|regs|Boekverbranding 1933 as ’n „Veldtog teen die onduitse gees"]] [[Lêer:Bundesarchiv Bild 102-14598, Berlin, Opernplatz, Bücherverbrennung.jpg|duimnael|regs|Boekverbranding op die Opernplatz]] Die '''boekverbranding''' was ’n veldtog wat deur die owerhede van [[Nazi-Duitsland]] van stapel gestuur is om alle boeke in [[Duitsland]] te verbrand wat nie met die Nazi-ideologie ooreengestem het nie. Op 6 April [[1933]] het die Hoofkantoor van die Pers en Propaganda van die Duitse Studentevereniging (Deutsche Studentenschaft) ’n landwye ''veldtog teen die Onduitse Gees'' van stapel gestuur, wat oplaas die klimaks van die letterkundige “reiniging” (''Säuberung'') met vuur uitgemaak het. Die studente het die hierdie optrede beskryf as 'n reaksie teen ’n wêreldwye Joodse smeerveldtog teen Duitsland en 'n bevestiging van die tradisionele Duitse waardes. Op 10 Mei 1933 het die studente meer as 25 000 "onduitse" boeke verbrand, wat ’n era van staatsensuur en kultuurbeheer ingelui het. Nasionalistiese studente het op die aand van 10 Mei in die meeste universiteitstede in fakkelparades "teen die onduitse gees" opgeruk. Hierdie ritueel het die hooggeplaasde Nazi-amptenare, professore, rektore en studenteleiers genoop om die deelnemers en toeskouers aan of toe te spreek te spreek. In [[Berlyn]] het ongeveer 40 000 mense op die Opernplatz [[Joseph Goebbels]] se toespraak aangehoor: ''Nee vir dekadensie en morele korrupsie! Ja vir beskaafdheid en [[moraliteit]] in die gesin en die staat!'' Van die skrywers wie se boeke die studenteleiers daardie aand verbrand het was bekende sosialiste soos [[Bertolt Brecht]] en Augustus Bebel, die stigter van die konsep van kommunisme, [[Karl Marx]], kritiese "bourgeois" skrywers soos die Oostenrykse dramaturg Arthur Schnitzler, en "buitelandse invloede" onder meer die Amerikaanse skrywers [[Ernest Hemingway]], [[Jack London]] en [[Helen Keller]], Engelse skrywer [[H.G. Wells]] en Joodse skrywers soos Franz Werfel, Max Brod en [[Stefan Zweig]]. Opvallend onder diegene wie se werke verbrand is, is die geskrifte van die negentiende-eeuse Duits-Joodse digter, [[Heinrich Heine]], wat in sy 1820-1821 toneelspel, Almansor, die bekende vermaning neergepen het: ''Dort, wo man Bücher verbrennt, verbrennt man am Ende auch Menschen.'' (''Daar, waar hulle boeke verbrand, sal hulle op die ou end ook mense verbrand.'') [[Kategorie:Nazi-Duitsland]] [[Kategorie:1933]] [[Kategorie:Antisemitisme]] 7msf78mrremb1eoih0deuxabnszezqs 2814155 2814154 2025-06-19T10:01:53Z 78.174.55.43 2814155 wikitext text/x-wiki [[Lêer:Bundesarchiv Bild 102-14597, Berlin, Opernplatz, Bücherverbrennung.jpg|duimnael|regs|Boekverbranding op die Opernplatz in Berlin op 10 Mei 1933]] [[Lêer:Bücherverbrennung 1933.JPG|duimnael|regs|Boekverbranding 1933 as ’n „Veldtog teen die onduitse gees"]] [[Lêer:Bundesarchiv Bild 102-14598, Berlin, Opernplatz, Bücherverbrennung.jpg|duimnael|regs|Boekverbranding op die Opernplatz]] Die '''boekverbranding''' was ’n veldtog wat deur die owerhede van [[Nazi-Duitsland]] van stapel gestuur is om alle boeke in [[Duitsland]] te verbrand wat nie met die Nazi-ideologie ooreengestem het nie. Op 6 April [[1933]] het die Hoofkantoor van die Pers en Propaganda van die Duitse Studentevereniging (Deutsche Studentenschaft) ’n landwye ''veldtog teen die Onduitse Gees'' van stapel gestuur, wat oplaas die klimaks van die letterkundige “reiniging” (''Säuberung'') met vuur uitgemaak het. Die studente het die hierdie optrede beskryf as 'n reaksie teen ’n wêreldwye Joodse smeerveldtog teen Duitsland en 'n bevestiging van die tradisionele Duitse waardes. Op 10 Mei 1933 het die studente meer as 25 000 "onduitse" boeke verbrand, wat ’n era van staatsensuur en kultuurbeheer ingelui het. Nasionalistiese studente het op die aand van 10 Mei in die meeste universiteitstede in fakkelparades "teen die onduitse gees" opgeruk. Hierdie ritueel het die hooggeplaasde Nazi-amptenare, professore, rektore en studenteleiers genoop om die deelnemers en toeskouers aan of toe te spreek te spreek. In [[Berlyn]] het ongeveer 40 000 mense op die Opernplatz [[Joseph Goebbels]] se toespraak aangehoor: ''Nee vir dekadensie en morele korrupsie! Ja vir beskaafdheid en [[moraliteit]] in die gesin en die staat!'' Van die skrywers wie se boeke die studenteleiers daardie aand verbrand het was bekende sosialiste soos [[Bertolt Brecht]] en Augustus Bebel, die stigter van die konsep van kommunisme, [[Karl Marx]], kritiese "bourgeois" skrywers soos die Oostenrykse dramaturg Arthur Schnitzler, en "buitelandse invloede" onder meer die Amerikaanse skrywers [[Ernest Hemingway]], [[Jack London]] en [[Helen Keller]], Engelse skrywer [[H.G. Wells]] en Joodse skrywers soos Franz Werfel, Max Brod en [[Stefan Zweig]]. Opvallend onder diegene wie se werke verbrand is, is die geskrifte van die negentiende-eeuse Duits-Joodse digter, [[Heinrich Heine]], wat in sy 1820-1821 toneelspel, Almansor, die bekende vermaning neergepen het: ''Dort, wo man Bücher verbrennt, verbrennt man am Ende auch Menschen.'' (''Daar, waar hulle boeke verbrand, sal hulle op die ou end ook mense verbrand.'') [[Kategorie:Nazi-Duitsland]] [[Kategorie:1933]] [[Kategorie:Antisemitisme]] [[Kategorie:Antikommunisme]] nypcfq860mraivwt2p7ffh8afwg7nd9 2814156 2814155 2025-06-19T10:04:37Z Rooiratel 90342 2814156 wikitext text/x-wiki [[Lêer:Bundesarchiv Bild 102-14597, Berlin, Opernplatz, Bücherverbrennung.jpg|duimnael|regs|Boekverbranding op die Opernplatz in Berlin op 10 Mei 1933]] [[Lêer:Bücherverbrennung 1933.JPG|duimnael|regs|Boekverbranding 1933 as ’n „Veldtog teen die onduitse gees"]] [[Lêer:Bundesarchiv Bild 102-14598, Berlin, Opernplatz, Bücherverbrennung.jpg|duimnael|regs|Boekverbranding op die Opernplatz]] Die '''boekverbranding''' was ’n veldtog wat deur die owerhede van [[Nazi-Duitsland]] van stapel gestuur is om alle boeke in [[Duitsland]] te verbrand wat nie met die Nazi-ideologie ooreengestem het nie. Op 6 April [[1933]] het die Hoofkantoor van die Pers en Propaganda van die Duitse Studentevereniging (Deutsche Studentenschaft) ’n landwye ''veldtog teen die Onduitse Gees'' van stapel gestuur, wat oplaas die klimaks van die letterkundige “reiniging” (''Säuberung'') met vuur uitgemaak het. Die studente het die hierdie optrede beskryf as 'n reaksie teen ’n wêreldwye Joodse smeerveldtog teen Duitsland en 'n bevestiging van die tradisionele Duitse waardes. Op 10 Mei 1933 het die studente meer as 25 000 "onduitse" boeke verbrand, wat ’n era van staatsensuur en kultuurbeheer ingelui het. Nasionalistiese studente het op die aand van 10 Mei in die meeste universiteitstede in fakkelparades "teen die onduitse gees" opgeruk. Hierdie ritueel het die hooggeplaasde Nazi-amptenare, professore, rektore en studenteleiers genoop om die deelnemers en toeskouers aan of toe te spreek te spreek. In [[Berlyn]] het ongeveer 40 000 mense op die Opernplatz [[Joseph Goebbels]] se toespraak aangehoor: ''Nee vir dekadensie en morele korrupsie! Ja vir beskaafdheid en [[moraliteit]] in die gesin en die staat!'' Van die skrywers wie se boeke die studenteleiers daardie aand verbrand het was bekende sosialiste soos [[Bertolt Brecht]] en Augustus Bebel, die stigter van die konsep van kommunisme, [[Karl Marx]], kritiese "bourgeois" skrywers soos die Oostenrykse dramaturg Arthur Schnitzler, en "buitelandse invloede" onder meer die Amerikaanse skrywers [[Ernest Hemingway]], [[Jack London]] en [[Helen Keller]], Engelse skrywer [[H.G. Wells]] en Joodse skrywers soos Franz Werfel, Max Brod en [[Stefan Zweig]]. Opvallend onder diegene wie se werke verbrand is, is die geskrifte van die negentiende-eeuse Duits-Joodse digter, [[Heinrich Heine]], wat in sy 1820-1821 toneelspel, Almansor, die bekende vermaning neergepen het: ''Dort, wo man Bücher verbrennt, verbrennt man am Ende auch Menschen.'' (''Daar, waar hulle boeke verbrand, sal hulle op die ou end ook mense verbrand.'') {{Normdata}} [[Kategorie:Nazi-Duitsland]] [[Kategorie:1933]] [[Kategorie:Antisemitisme]] [[Kategorie:Antikommunisme]] r0nvdutvknaxbypdo3i36ho1gpckroy 0 59034 2814207 2495724 2025-06-19T10:36:34Z 78.174.55.43 2814207 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Pous |Afrikaanse naam=Pous Leo XIII |beeld=[[Lêer:Papa Leone XIII.jpeg|200px]] |wapen=[[Lêer:C o a Leon XIII.svg|150px]] |geboortenaam=Vincenzo Gioacchino Raffaele Luigi Pecci |termyn_begin=[[20 Februarie]] [[1878]] |termyn_einde=[[20 Julie]] [[1903]] |voorganger=[[Pous Pius IX|Pius IX]] |opvolger=[[Pous Pius X|Pius X]] |geboortedatum=[[2 Maart]] [[1810]] |geboorteplek= Carpineto Romano, Italië |sterftedatum=[[20 Julie]] [[1903]] (93 jaar) |sterfteplek=[[Rome]], [[Italië]] |ander=Leo }} '''Pous Leo XIII''' ([[2 Maart]] [[1810]] – [[20 Julie]] [[1903]]), was die 256ste [[pous]] van die [[Rooms-Katolieke Kerk]], hy regeer van 1878–1903 vir 25 jaar 5 maande en 1 dag. Hy was die oudste [[pous]] (regeer tot die ouderdom van 93), en sy pontifikaat was die derde langste, na sy onmiddellike voorganger [[Pous Pius IX]], en [[Pous Johannes Paulus II]]. Hy is bekend vir intellektualisme, die ontwikkeling van die sosiale milieu met sy ensikliek Rerum Novarum en sy pogings om die posisie van die kerk te definieer met betrekking tot moderne denke. Hy het Rooms-Katolieke Mariologie beïnvloed en bevorder beide die Rosekrans en die skapulier. Hy het 'n rekord van elf ensiklieke geskrywe oor die Rosekrans, twee nuwe Maria-skapuliere goedgekeur en was die eerste pous om die konsep van Maria as middelares ten volle te deurgrond. == Biografie == [[Lêer:GiuseppePecciLeoXIII.jpg|duimnael|links|Kardinaal Pecci]] '''Pous Leo XIII'''<ref>De Montor, Artaud, Chevalier de. 1911. The Lives and Times of the Popes. The Catholic Publications Society, New York.</ref> is gebore as [[Vincenzo Gioacchino Raffaele Luigi Pecci]] (hy word algemeen [[Gioacchino Pecci]] genoem) op [[2 Maart]] [[1810]] in Carpineto Romano, Kerklike Staat. Die dorpie lê net suid van [[Rome]] en was toe deel was van die Franse keiserryk. Hy was die sesde van sewe kinders van graaf Ludovico Pecci en sy vrou Anna Prosperi Buzzi, 'n gesin van lae adel. Hy was die broer van kardinaal Giuseppi Pecci. Hoewel sy lae adelstand hom nie daarvoor kwalifiseer nie, word hy tog opgelei aan die Accademia dei Nobili (Akademie vir die adel). Hy word priester op [[31 Desember]] [[1837]] nadat hy op [[14 Februarie]] [[1837]] al aangestel is as persoonlike priester van die pous. Op [[27 April]] [[1843]] word hy aartsbiskop van Damietta. Hy maak vinnig opgang en op [[28 Januarie]] [[1843]] word hy nuntius in [[België]]. Koning [[Leopold I van België]] was die protestante matig gesind. Pecci instigeer die oprigting van die Belgiese Pouslike Kollege in Rome in 1844. Hy kom in konflik met die liberale party in België en meng hom in met die skoolstryd. Koning Leopold versoek die Vatikaan om hom terug te roep in 1846. Pecci word toe aartsbiskop van Perugia op [[27 Julie]] [[1846]]. Hy word bekend vir sy bestryding van die anti-klerikale wetgewing in Italië en die bevordering van die neo-thomisme (die teologie van [[Thomas van Aquino]]). Op [[19 Desember]] [[1853]] word hy kardinaal met die basiliek San Crisogono in Trastevere as sy titelkerk. Op [[20 Februarie]] [[1878]] volg hy [[Pous Pius IX]] op en word gekroon op [[3 Maart]] [[1878]]. Hy regeer tot sy dood op [[20 Julie]] [[1903]] en word opgevolg deur [[Pous Pius X]]. Die naam ‘Leo’ beteken '[[leeu]]'. === Kerklike loopbaan === * [[27 Januarie]] [[1843]] – Titulêr Aartsbiskop van Tamiathis. * [[28 Januarie]] [[1843]] – Apostoliese Nuntius in België. * [[19 Januarie]] [[1846]] – Aartsbiskop van Perugia (Italië). * [[22 Desember]] [[1853]] – Kardinaal-Priester van San Crisogono. * [[21 September]] [[1877]] – Kamerlengo van die Kollege van Kardinale. * [[20 Februarie]] [[1878]] – Pous van Rome. == Pontifikaat == Pous Leo XIII<ref>Benigni, U. (1910). Pope Leo XIII. In The Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company. Besoek 30 Januarie 2012 by: http://www.newadvent.org/cathen/09169a.htm</ref><ref>Leo XIII. (2008). [[Encyclopædia Britannica]]. Deluxe Edition. Chicago: Encyclopædia Britannica.</ref> volg [[Pous Pius IX]] op [[20 Februarie]] [[1878]] op. Hy probeer om die kerk en die moderne samelewing nader aan mekaar te bring. Die “Syllabus Errorum” van [[Pous Pius IX]] het 'n wig tussen die kerk en die samelewing gedrywe deur verskeie politieke en wetenskaplike beskouinge te veroordeel. Te midde van die demokratisering van die tweede helfte van die 19de eeu het Leo XII egter bly verkondig dat God en die kerk die bron van alle mag moet wees en nie volk en die nasie nie. Hy bestry persvryheid en vryheid van meningsuiting asook die idee dat alle kerke gelyk is. Hy droom van die herstel van die Pouslike Staat en die geestelike leierskap van die Christelike wêreld. Saam met sy staatsekretaris Mariano Rampolla versoen hy die Vatikaan met [[Otto von Bismarck]] en beëindig sodoende die “Kulturkampf”. Leo XIII is die eerste pous wat die Franse republiek gesteun het. Die Franse monargiste was nie baie gelukkig daarmee nie. Die pous het ook goeie kontakte gesmee met die nuwe republieke in [[Suid-Amerika]]. Pous Leo XIII lewe as vrywillige gevangene van die Italiaanse staat en hy roep Italiaanse katolieke op om nie aan die Italiaanse verkiesings deel te neem nie. Hy skryf verskeie ensiklieke waarvan “Rerum Novarum” (oor nuwe sake) van 1891 die bekendste is. Hy beskrywe hierin sy sosiale siening van kapitaal en arbeid. In die ensikliek “Aeterni Patris” (Ewige vader) beveel hy aan dat die teologie van Thomas van Aquino beter bestudeer word. In die algemeen bepleit hy katolieke wetenskapsbeoefening veral van die natuurwetenskappe wat in daardie tyd met wantroue bejeën is. Die konserwatiewe “ultramontane” was nie gelukkig daarmee nie. In 1833 open Leo XIII die Vatikaanse argiewe vir enige wetenskaplike ongeag sy of haar geloof met die voorbehoud dat dokumente slegs 75 jaar na hulle ontstaan bekend gemaak mag word. Leo se toenadering tot die [[Anglikaanse Kerk]] het misluk en in sy bul “Apostolicae Curae” verklaar hy hulle priester- en biskopwydings asook die apostoliese suksessie ongeldig. Die Ortodokse Kerke se wydings is wel geldig verklaar. Leo XIII probeer om die verlies van die wêreldlike mag te herstel. Hy strewe konkordate na met verskeie lande en slaag daarin om die aansien van die pousdom aansienlik te verbeter. Hy sterf op [[20 Julie]] [[1903]] en word opgevolg deur [[Pous Pius X]]. Sy grafmonument is gemaak deur Giulio Tadolini en kan gesien word in die basiliek St. Jan van Laterane. === Die kollege van kardinale === Pous Leo XIII het 147 nuwe kardinale aangestel in 27 konsistories. Weens die omvang van die lys word dit '''[[Lys van kardinale aangestel deur Pous Leo XIII|hier]]''' gehou. === Saligverklarings === * [[14 Julie]] [[1881]] – Bertrand van Garrigue * [[9 Desember]] [[1886]] – John Shert * [[9 Desember]] [[1886]] – Richard Thirkeld * [[9 Desember]] [[1886]] – Robert Johnson * [[9 Desember]] [[1886]] – Edmund Campion * [[9 Desember]] [[1886]] – Richard Reynolds * [[1888]] – Francis Pontillo * [[10 November]] [[1889]] – Jean-Gabriel Perboyre * [[1893]] – Kluisenaar Falco * [[29 Januarie]] [[1893]] – Gerard Majella * [[14 Mei]] [[1893]] – Juan Alcober Figuero * [[14 Mei]] [[1893]] – Pedro Sanz i Jordà * [[4 April]] [[1894]] – Juan de Ávila Jijón * [[13 Mei]] [[1895]] – Adrian Fortescue * [[11 Februarie]] [[1895]] – Jeanne de Toulouse * [[13 Mei]] [[1895]] – John Rugg * [[13 Mei]] [[1895]] – John Beche (ook Thomas Marshall) * [[5 Oktober]] [[1899]] – Raymond delle Vigne (Raymond van Capua) * [[27 Mei]] [[1900]] – Ignacio Clemente Delgado Cebrián * [[3 Junie]] [[1900]] – Margarita Martinengo === Heiligverklarings === * [[8 Desember]] [[1881]] – Benedetto Giuseppe Labre * [[8 Desember]] [[1881]] – Clare van Montefalco * [[8 Desember]] [[1881]] – John Baptist de Rossi * [[8 Desember]] [[1881]] – Lorenzo da Brindisi * [[1883]] – Karel die Goeie (Graaf van Vlaandere) * [[15 Januarie]] [[1887]] – Alessio Falconieri * [[6 September]] [[1887]] – Alphonsus Rodriguez * 1888 – Die sewe stigters van die Serviete Orde * [[22 Januarie]] [[1888]] – Johannes (Jan) Berchmans * 1888 – Peter Claver * [[14 Maart]] [[1890]] – Lijdwine van Schiedam * [[27 Mei]] [[1897]] – Antonio Maria Zaccaria * [[27 Mei]] [[1897]] – Pierre Fourier * 1899 – Bede * [[24 Mei]] [[1900]] – Jean-Baptiste de La Salle * [[24 Mei]] [[1900]] – Margarita van Cascia * [[1902]] – Eurosia (ook Orosia) === Bulle, briewe, ensiklieke en dekrete === Pous Leo XIII het 'n groot aantal publikasies die lig laat sien. Die belangrikste ensiklieke word hieronder gegee, maar 'n volledige lys van sy publikasie kan [[Lys van publikasies van Pous Leo XIII|hier]] gevind word. * [[1 September]] [[1883]] – Supremi Apostolatus Officio – Oor die verbreiding en die versterking van die Rosekransdevosie. * [[20 April]] [[1884]] – Humanum Genus – Oor die [[Vrymesselary]]. * [[20 Junie]] [[1888]] – Libertas Praestantissimum – Oor die menslike vryheid. * [[15 Mei]] [[1891]] – Rerum Novarum – Oor kapitaal en arbeid. * [[22 September]] [[1891]] – Octobre Mense – Oor die Rosekransdevosie in die maand Oktober. * [[18 November]] [[1893]] – Providentissimus Deus – Oor Bybelstudie. == Bibliografie == * Artaud de Montor, Alexis, Chevalier de. (1911) The lives and times of the popes (vertaal vanaf "Les vies des papes") The Catholic publication Society of America, New York. Heruitgee: Kessinger Publishing. http://www.saint-mike.org/library/ papal_library/default.asp * Duff, Eamon (2001). ''Saints and Sinners: A History of the Popes'', Yale University Press. ISBN 0-300-09165-6. * Maxwell-Stuart, P. G. (2002). ''Chronicle of the Popes: The Reign-by-Reign Record of the Papacy from St. Peter to the Present'', Thames & Hudson. ISBN 0-500-01798-0. == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie|Leo XIII}} {{En-Wikisource info|Catholic Encyclopedia (1913)/Pope Leo XIII}} * {{CE|http://www.newadvent.org/cathen/09169a.htm}} * {{CF|http://www.catholic-forum.com/saints/pope0256.htm}} * {{PTA|http://www.cfpeople.org/Books/Pope/POPEp254.htm#T1}} * {{Bulle|http://www.papalencyclicals.net/Leo13/index.htm}} * {{VH|http://www.vaticanhistory.de/vh/html/leo_xiii_1.html}} * {{CA|http://www2.fiu.edu/~mirandas/bios1853-ii.htm#Pecci}} * {{CH|http://www.catholic-hierarchy.org/bishop/bpecci.html}} * {{Giga|http://www.gcatholic.com/hierarchy/pope/L13.htm}} * {{PapalLib|http://www.saint-mike.org/library/papal_library/leoxiii/leo_xiii.html}} == Nota == Saamgestel en vertaal uit die [[:nl:Paus Leo XIII|Nederlandse]], [[:en:Pope Leo XIII|Engelse]], [[:de:Leo XIII.|Duitse]] en [[:fr:Léon XIII|Franse]] wikipedia en aangevul uit ander bronne soos aangedui. == Opvolging == {{s-start}} {{s-bef|voor=Filipo de Angelis}} {{s-ttl|titel=Kamerlengo van die Kollege van Kardinale|jare=1877 – 1878}} {{s-aft|na=Camillo di Pietro}} {{s-bef|voor=[[Pous Pius IX|Pius IX]]}} {{s-ttl|titel=Pous (Pontifex Maximus)|jare=1878 – 1903}} {{s-aft|na=[[Pous Pius X|Pius X]]}} |} {{Pouse}} {{Teenpouse}} {{Normdata}} [[Kategorie:Geboortes in 1810]] [[Kategorie:Italiaanse pouse|Leo XIII]] [[Kategorie:Sterftes in 1903]] [[Kategorie:Antivrymesselary]] l07akzovcx5o8q8x3r1syesv4r7sby5 0 60108 2813876 2232435 2025-06-18T14:19:01Z Rooiratel 90342 2813876 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Nedersetting |amptelike_naam=Westcliff-on-Sea |ander_naam= |inheemse_naam= |nedersetting_tipe= |bynaam= |slagspreuk= |translit_taal1= |translit_taal1_tipe= |translit_taal1_inligting= |translit_taal2= |translit_taal2_tipe= |translit_taal2_inligting= |beeld_stadsilhoeët= |beeldgrootte=250px |beeldbyskrif= |beeld_vlag= |vlaggrootte= |vlagskakel= |beeld_seël= |seëlskakel= |seëlgrootte= |beeld_skild= |skildskakel= |skildgrootte= |beeld_leë_embleem= |leë_embleemtipe= |leë_embleemgrootte= |leë_embleemskakel= |beeld_kaart= |kaartgrootte=250px |kaartbyskrif= |beeld_kaart1= |kaartgrootte1= |kaartbyskrif1= |beeld_punt_kaart= |puntkaartgrootte= |puntkaartbyskrif= |punt-x= |punt-y= |duimdrukkerkaart=Essex |duimdrukkeretiketposisie=onderkant |duimdrukkerkaartgrootte= |duimdrukkerkaartbyskrif= |onderafdelingtipe=[[Land]] |onderafdelingnaam={{vlag|Verenigde Koninkryk}} |onderafdelingtipe1= |onderafdelingtipe2= |onderafdelingtipe3= |onderafdelingtipe4= |onderafdelingnaam1= |onderafdelingnaam2= |onderafdelingnaam3= |onderafdelingnaam4= |regeringvoetnotas= |regeringstipe= |leiertitel= |leiernaam= |leiertitel1= |leiertitel2= |leiertitel3= |leiertitel4= |leiernaam1= |leiernaam2= |leiernaam3= |leiernaam4= |stigtingstitel= |stigtingsdatum= |stigtingstitel2= |stigtingsdatum2= |stigtingstitel3= |stigtingsdatum3= |eenheidvoorkeur= |oppervlakvoetnotas= |oppervlakgroottes= |oppervlak_totaal_km2= |oppervlak_land_km2= |oppervlak_water_km2= |oppervlak_totaal_myl2= |oppervlak_land_myl2= |oppervlak_water_myl2= |oppervlak_water_persent= |oppervlak_stedelik_km2= |oppervlak_stedelik_myl2= |oppervlak_metro_km2= |oppervlak_metro_myl2= |oppervlak_leeg1_titel= |oppervlak_leeg1_km2l= |oppervlak_leeg1_myl2= |oppervlak_leeg2_titel= |oppervlak_leeg2_km2l= |oppervlak_leeg2_myl2= |hoogtevoetnotas= |hoogte_m= |hoogte_voet= |koördinate = {{Koördinate|51|32|9|N|0|44|49|O|region:ZA_type:city_source:GNS-enwiki|display=inline,title }} |bevolking_soos_op= |bevolkingnotas= |bevolking_totaal= |bevolkingsdigtheid_km2= |bevolkingsdigtheid_myl2= |bevolking_metro= |bevolkingsdigtheid_metro_km2= |bevolkingsdigtheid_metro_myl2= |bevolking_stedelik= |bevolkingsdigtheid_stedelik_km2= |bevolkingsdigtheid_stedelik_myl2= |bevolking_leeg1_titel= |bevolking_leeg1= |bevolkingsdigtheid_leeg1_km2= |bevolkingsdigtheid_leeg1_myl2= |bevolking_leeg2_titel= |bevolking_leeg2= |bevolkingsdigtheid_leeg2_km2= |bevolkingsdigtheid_leeg2_myl2= |bevolkingnota= |tydsone= |utcafset= |tydsone_DST= |uctafset_DST= |poskodetipe= |poskode= |skakelkode= |leë_naam= |leë_inligting= |leë1_naam= |leë1_inligting= |leë2_naam= |leë2_inligting= |leë3_naam= |leë3_inligting= |voetnotas= |webwerf= }} '''Westcliff-on-Sea''' is 'n woonbuurt van die kusdorp [[Southend-on-Sea]], in die [[Engeland|Engelse]] graafskap [[Essex]]. Die woonbuurt is sowat 55&nbsp;km (34 myl) oos van [[Londen]]. {{Saadjie}} {{Normdata}} [[Kategorie:Nedersettings in Essex]] rpkbkmavnqiqxg0lk7aeb69h9iikgof 2813877 2813876 2025-06-18T14:19:42Z Rooiratel 90342 Beeld bygevoeg 2813877 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Nedersetting |amptelike_naam=Westcliff-on-Sea |ander_naam= |inheemse_naam= |nedersetting_tipe= |bynaam= |slagspreuk= |translit_taal1= |translit_taal1_tipe= |translit_taal1_inligting= |translit_taal2= |translit_taal2_tipe= |translit_taal2_inligting= |beeld_stadsilhoeët=The_Cliffs_Pavilion_-_geograph.org.uk_-_734107.jpg |beeldgrootte=250px |beeldbyskrif= |beeld_vlag= |vlaggrootte= |vlagskakel= |beeld_seël= |seëlskakel= |seëlgrootte= |beeld_skild= |skildskakel= |skildgrootte= |beeld_leë_embleem= |leë_embleemtipe= |leë_embleemgrootte= |leë_embleemskakel= |beeld_kaart= |kaartgrootte=250px |kaartbyskrif= |beeld_kaart1= |kaartgrootte1= |kaartbyskrif1= |beeld_punt_kaart= |puntkaartgrootte= |puntkaartbyskrif= |punt-x= |punt-y= |duimdrukkerkaart=Essex |duimdrukkeretiketposisie=onderkant |duimdrukkerkaartgrootte= |duimdrukkerkaartbyskrif= |onderafdelingtipe=[[Land]] |onderafdelingnaam={{vlag|Verenigde Koninkryk}} |onderafdelingtipe1= |onderafdelingtipe2= |onderafdelingtipe3= |onderafdelingtipe4= |onderafdelingnaam1= |onderafdelingnaam2= |onderafdelingnaam3= |onderafdelingnaam4= |regeringvoetnotas= |regeringstipe= |leiertitel= |leiernaam= |leiertitel1= |leiertitel2= |leiertitel3= |leiertitel4= |leiernaam1= |leiernaam2= |leiernaam3= |leiernaam4= |stigtingstitel= |stigtingsdatum= |stigtingstitel2= |stigtingsdatum2= |stigtingstitel3= |stigtingsdatum3= |eenheidvoorkeur= |oppervlakvoetnotas= |oppervlakgroottes= |oppervlak_totaal_km2= |oppervlak_land_km2= |oppervlak_water_km2= |oppervlak_totaal_myl2= |oppervlak_land_myl2= |oppervlak_water_myl2= |oppervlak_water_persent= |oppervlak_stedelik_km2= |oppervlak_stedelik_myl2= |oppervlak_metro_km2= |oppervlak_metro_myl2= |oppervlak_leeg1_titel= |oppervlak_leeg1_km2l= |oppervlak_leeg1_myl2= |oppervlak_leeg2_titel= |oppervlak_leeg2_km2l= |oppervlak_leeg2_myl2= |hoogtevoetnotas= |hoogte_m= |hoogte_voet= |koördinate = {{Koördinate|51|32|9|N|0|44|49|O|region:ZA_type:city_source:GNS-enwiki|display=inline,title }} |bevolking_soos_op= |bevolkingnotas= |bevolking_totaal= |bevolkingsdigtheid_km2= |bevolkingsdigtheid_myl2= |bevolking_metro= |bevolkingsdigtheid_metro_km2= |bevolkingsdigtheid_metro_myl2= |bevolking_stedelik= |bevolkingsdigtheid_stedelik_km2= |bevolkingsdigtheid_stedelik_myl2= |bevolking_leeg1_titel= |bevolking_leeg1= |bevolkingsdigtheid_leeg1_km2= |bevolkingsdigtheid_leeg1_myl2= |bevolking_leeg2_titel= |bevolking_leeg2= |bevolkingsdigtheid_leeg2_km2= |bevolkingsdigtheid_leeg2_myl2= |bevolkingnota= |tydsone= |utcafset= |tydsone_DST= |uctafset_DST= |poskodetipe= |poskode= |skakelkode= |leë_naam= |leë_inligting= |leë1_naam= |leë1_inligting= |leë2_naam= |leë2_inligting= |leë3_naam= |leë3_inligting= |voetnotas= |webwerf= }} '''Westcliff-on-Sea''' is 'n woonbuurt van die kusdorp [[Southend-on-Sea]], in die [[Engeland|Engelse]] graafskap [[Essex]]. Die woonbuurt is sowat 55&nbsp;km (34 myl) oos van [[Londen]]. {{Saadjie}} {{Normdata}} [[Kategorie:Nedersettings in Essex]] 4itv6eavrmrat763tqtbp1mp1w8fxvj 0 62254 2814111 2147405 2025-06-19T06:19:11Z Teatreez 51648 2814111 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas rolprent | naam = Semi-soet | beeld = | regisseur = Joshua Rous | produksieleier = Anel Alexander<br />James Alexander | geskryf_deur ='''Draaiboek:'''<br />Sandra Vaughn | verteller = | met = [[Anel Alexander]]<br />[[Corine du Toit]]<br />[[Sandra Vaughn]]<br />[[Nico Panagiotopoulos]]<br />[[Diaan Lawrenson]]<br />[[Paul du Toit]] | musiek = Orangotang Music<br />Michael Bester | kinematografie = Nicholas Costaras, Bertus Kirsten | redigeerder = Nicholas Costaras | ateljee = Scramble Productions | verspreider = Nu Metro | vrygestel = [[17 Februarie]] [[2012]] | speeltyd = 107 minute | land = [[Suid-Afrika]] | taal = [[Afrikaans]] | begroting = | bruto = | voorafgegaan_deur = | opgevolg_deur = | webtuiste = http://www.semi-soetmovie.co.za/ | imdb_id = 1935881 }} '''Semi-soet''' is ’n [[Afrikaans]]e rolprent wat op [[17 Februarie]] [[2012]] in teaters regoor [[Suid-Afrika]] begin draai het. Die vervaardigers was Anel en James Alexander terwyl Joshua Rous die regie behartig het. Die prent speel in die Boland en Johannesburg af en het ongeveer R&nbsp;5&nbsp;miljoen gekos om te vervaardig. <ref>[http://www.beeld.com/Vrydag/Nuus/Semi-soet-20120216 Semi-soet], [[Beeld]], 17 Februarie 2012</ref> == Genre == Die rolprent is ’n romantiese komedie. Die ouderdomsperk is OL (ouerleiding), T (taal). Die film se slagspreuk is: ''’n Halwe waarheid. ’n Halwe leuen. ’n Hele gedoente!'' Dit is as die eerste Afrikaanse romantiese komedie (‘chick’-fliek) beskryf,<ref>[http://www.sarie.com/bekendes/het-jy-gehoor/die-eerste-afrikaanse-chick-fliek Die eerste Afrikaanse ‘chick’-fliek: Hier’s die voorprent!], [[Sarie]], April 2011</ref> hoewel rolprente soos [[Snip en Rissiepit]] en [[Kiepie en Kandas]] reeds die genre in Afrikaans ontgin het. == Hoofrolspelers == * [[Anel Alexander]] as Jaci van Jaarsveld * [[Nico Panagiotopoulos]] as JP Basson * [[Corine du Toit]] as Denise Marais * [[Paul du Toit]] as Markus Rossouw * [[Wikus du Toit]] as Josie * [[Sandra Vaughn]] as Karla Jordaan * [[Louw Venter]] as Hertjie Greyling en andere. == Storielyn == Jaci is ’n selferkende werkholis wat alles in haar vermoë sal doen om te keer dat die advertensiemaatskappy waarvoor sy werk deur ’n genadelose sakeman bekend as ‘The Jackal’ oorgeneem word. Haar enigste hoop is om ’n groot kontrak los te slaan vir ’n wynlandgoed wat hul wyne internasionaal wil bemark. Makliker gesê as gedaan, veral as die wynboer vereis dat die persoon wat sy wyn gaan bemark in ’n gevestigde liefdesverhouding moet wees. Uit desperaatheid besluit Jaci om ’n model te huur om hom voor te doen as haar verloofde. Gevolglik neem sy aan dat die eerste aantreklike man wat by hulle kantore instap deur die modelagentskap gestuur is. Als blyk seepglad te verloop met die ontmoeting met die wynboer, totdat hy vir Jaci en haar ‘verloofde’ wynplaas toe nooi vir ’n naweek waartydens sy teen die opposisie sal moet meeding vir die kontrak. En wie is die opposisie? Jaci se eks-verloofde, Markus Rossouw. Net wanneer Jaci dink dat sy in volle beheer is besef sy dat haar kamstige verloofde, JP, die einste ‘Jackal’ is wat haar maatskappy probeer sink. == Sien ook == * [[Lys van Afrikaanse rolprente]] == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == * [http://www.semi-soetmovie.co.za/ Semi-soet se amptelike webtuiste] * {{Youtube|7_T0CWLttvo|Voorskou}} [[Kategorie:Afrikaanse rolprente]] [[Kategorie:Romantiese rolprente]] [[Kategorie:Suid-Afrikaanse rolprente]] 04a9n6dtlqop9ghaof7hbya3xy8aeuz 2814112 2814111 2025-06-19T06:19:55Z Teatreez 51648 2814112 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas rolprent | naam = Semi-soet | beeld = | regisseur = Joshua Rous | produksieleier = Anel Alexander<br />James Alexander | geskryf_deur ='''Draaiboek:'''<br />Sandra Vaughn | verteller = | met = [[Anel Alexander]]<br />[[Nico Panagiotopoulos]]<br/>[[Corine du Toit]]<br />[[Sandra Vaughn]]<br />[[Diaan Lawrenson]]<br />[[Paul du Toit]] | musiek = Orangotang Music<br />Michael Bester | kinematografie = Nicholas Costaras, Bertus Kirsten | redigeerder = Nicholas Costaras | ateljee = Scramble Productions | verspreider = Nu Metro | vrygestel = [[17 Februarie]] [[2012]] | speeltyd = 107 minute | land = [[Suid-Afrika]] | taal = [[Afrikaans]] | begroting = | bruto = | voorafgegaan_deur = | opgevolg_deur = | webtuiste = http://www.semi-soetmovie.co.za/ | imdb_id = 1935881 }} '''Semi-soet''' is ’n [[Afrikaans]]e rolprent wat op [[17 Februarie]] [[2012]] in teaters regoor [[Suid-Afrika]] begin draai het. Die vervaardigers was Anel en James Alexander terwyl Joshua Rous die regie behartig het. Die prent speel in die Boland en Johannesburg af en het ongeveer R&nbsp;5&nbsp;miljoen gekos om te vervaardig. <ref>[http://www.beeld.com/Vrydag/Nuus/Semi-soet-20120216 Semi-soet], [[Beeld]], 17 Februarie 2012</ref> == Genre == Die rolprent is ’n romantiese komedie. Die ouderdomsperk is OL (ouerleiding), T (taal). Die film se slagspreuk is: ''’n Halwe waarheid. ’n Halwe leuen. ’n Hele gedoente!'' Dit is as die eerste Afrikaanse romantiese komedie (‘chick’-fliek) beskryf,<ref>[http://www.sarie.com/bekendes/het-jy-gehoor/die-eerste-afrikaanse-chick-fliek Die eerste Afrikaanse ‘chick’-fliek: Hier’s die voorprent!], [[Sarie]], April 2011</ref> hoewel rolprente soos [[Snip en Rissiepit]] en [[Kiepie en Kandas]] reeds die genre in Afrikaans ontgin het. == Hoofrolspelers == * [[Anel Alexander]] as Jaci van Jaarsveld * [[Nico Panagiotopoulos]] as JP Basson * [[Corine du Toit]] as Denise Marais * [[Paul du Toit]] as Markus Rossouw * [[Wikus du Toit]] as Josie * [[Sandra Vaughn]] as Karla Jordaan * [[Louw Venter]] as Hertjie Greyling en andere. == Storielyn == Jaci is ’n selferkende werkholis wat alles in haar vermoë sal doen om te keer dat die advertensiemaatskappy waarvoor sy werk deur ’n genadelose sakeman bekend as ‘The Jackal’ oorgeneem word. Haar enigste hoop is om ’n groot kontrak los te slaan vir ’n wynlandgoed wat hul wyne internasionaal wil bemark. Makliker gesê as gedaan, veral as die wynboer vereis dat die persoon wat sy wyn gaan bemark in ’n gevestigde liefdesverhouding moet wees. Uit desperaatheid besluit Jaci om ’n model te huur om hom voor te doen as haar verloofde. Gevolglik neem sy aan dat die eerste aantreklike man wat by hulle kantore instap deur die modelagentskap gestuur is. Als blyk seepglad te verloop met die ontmoeting met die wynboer, totdat hy vir Jaci en haar ‘verloofde’ wynplaas toe nooi vir ’n naweek waartydens sy teen die opposisie sal moet meeding vir die kontrak. En wie is die opposisie? Jaci se eks-verloofde, Markus Rossouw. Net wanneer Jaci dink dat sy in volle beheer is besef sy dat haar kamstige verloofde, JP, die einste ‘Jackal’ is wat haar maatskappy probeer sink. == Sien ook == * [[Lys van Afrikaanse rolprente]] == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == * [http://www.semi-soetmovie.co.za/ Semi-soet se amptelike webtuiste] * {{Youtube|7_T0CWLttvo|Voorskou}} [[Kategorie:Afrikaanse rolprente]] [[Kategorie:Romantiese rolprente]] [[Kategorie:Suid-Afrikaanse rolprente]] 1o6v5uo64jijs79kvfpqtgsmajbh25i 0 63631 2813851 2674022 2025-06-18T13:11:31Z Makenzis 94013 /* Erelys */ 2813851 wikitext text/x-wiki {{Sokkerklub infoboks | beeld = [[Lêer:Basel, St.-Jakob-Park - CL 2011-2012, round of 16, FC Basel - FC Bayern - pic02.jpg|200px]]| klubnaam = FC Basel| vollenaam = Fussball Club Basel 1893| stigting = [[15 November]] [[1893]]| stadion = St. Jacob-Park, [[Basel]] | kapasiteit = 38 500 | voorsitter = {{vlagikoon|CH}} Bernhard Burgener| afrigter = {{vlagikoon|CH}} ? | liga = [[Switserse Super League|Super League]] | | patroon_la1 = _basel1011h | patroon_b1 = _fcbaselh2011 | patroon_ra1 = _basel1011h | linkerarm1 = 0000BF | liggaam1 = 0000BF | regterarm1 = 0000BF | broek1 = 0000BF | kouse1 = 0000BF | patroon_la2 = | patroon_b2 = _blackcollar | patroon_ra2 = | linkerarm2 = FF7777 | liggaam2 = FF7777 | regterarm2 = FF7777 | broek2 = 000000 | kouse2 = FF7777 |}} '''FC Basel''' is 'n [[Switserland|Switserse]] [[sokker]]span in [[Basel]] wat in die [[Switserse Super League|Super League]] speel. Die span se tuisveld is die [[St. Jacob-Park]], wat 'n kapasiteit van 37&nbsp;500 sitplekke het. Nasionaal is ''FCB'' baie suksesvol, met 20 nasionale kampioenskappe en 11 [[Switserse Beker]]s. Internasionaal het die span nog nie 'n kompetisie gewen nie. In [[2001]] het hulle die eindstryd van die [[UEFA Intertoto-beker|Intertoto-beker]] verloor teen [[Aston Villa]] en in 2012 het hulle die kwarteindronde in die [[UEFA Champions League|Champions League]] teen [[FC Bayern München]] verloor. == Erelys == * '''Kampioen van Switserland (21)''' : 1952/53, 1966/67, 1968/69, 1969/70, 1971/72, 1972/73, 1976/77, 1979/80, 2001/02, 2003/04, 2004/05, 2007/08, 2009/10, 2010/11, 2011/12, 2012/13, 2013/14, 2014/15, 2015/16, 2016/17, 2024/25 : (naaswenner (6): 1948/49, 1949/50, 1970,71, 2002/03, 2005/06, 2006/07) * '''Switserse Beker (10)''' : 1933, 1947, 1963, 1967, 1975, 2002, 2003, 2007, 2008, 2010 : (naaswenner (6): 1942, 1944, 1970, 1972, 1973, 1982) * '''Intertoto-beker''' : (naaswenner (1): 2001) == Bekende sokkerspelers == * {{vlagikoon|CH}} [[Massimo Ceccaroni]] * {{vlagikoon|CH}} [[Alexander Frei]] * {{vlagikoon|GER}} [[Ottmar Hitzfeld]] * {{vlagikoon|RSA}} [[George Koumantarakis]] * {{vlagikoon|CH}} [[Hakan Yakin]] * {{vlagikoon|CH}} [[Marco Streller]] {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Basel, FC}} [[Kategorie:Sokker in Switserland]] [[Kategorie:Sokkerklubs in Europa]] 1eaimel2sz3cwjt5dob27dxnwe3ylcw 2813853 2813851 2025-06-18T13:13:29Z Makenzis 94013 /* Erelys */ 2813853 wikitext text/x-wiki {{Sokkerklub infoboks | beeld = [[Lêer:Basel, St.-Jakob-Park - CL 2011-2012, round of 16, FC Basel - FC Bayern - pic02.jpg|200px]]| klubnaam = FC Basel| vollenaam = Fussball Club Basel 1893| stigting = [[15 November]] [[1893]]| stadion = St. Jacob-Park, [[Basel]] | kapasiteit = 38 500 | voorsitter = {{vlagikoon|CH}} Bernhard Burgener| afrigter = {{vlagikoon|CH}} ? | liga = [[Switserse Super League|Super League]] | | patroon_la1 = _basel1011h | patroon_b1 = _fcbaselh2011 | patroon_ra1 = _basel1011h | linkerarm1 = 0000BF | liggaam1 = 0000BF | regterarm1 = 0000BF | broek1 = 0000BF | kouse1 = 0000BF | patroon_la2 = | patroon_b2 = _blackcollar | patroon_ra2 = | linkerarm2 = FF7777 | liggaam2 = FF7777 | regterarm2 = FF7777 | broek2 = 000000 | kouse2 = FF7777 |}} '''FC Basel''' is 'n [[Switserland|Switserse]] [[sokker]]span in [[Basel]] wat in die [[Switserse Super League|Super League]] speel. Die span se tuisveld is die [[St. Jacob-Park]], wat 'n kapasiteit van 37&nbsp;500 sitplekke het. Nasionaal is ''FCB'' baie suksesvol, met 20 nasionale kampioenskappe en 11 [[Switserse Beker]]s. Internasionaal het die span nog nie 'n kompetisie gewen nie. In [[2001]] het hulle die eindstryd van die [[UEFA Intertoto-beker|Intertoto-beker]] verloor teen [[Aston Villa]] en in 2012 het hulle die kwarteindronde in die [[UEFA Champions League|Champions League]] teen [[FC Bayern München]] verloor. == Erelys == * '''Kampioen van Switserland (21)''' : 1952/53, 1966/67, 1968/69, 1969/70, 1971/72, 1972/73, 1976/77, 1979/80, 2001/02, 2003/04, 2004/05, 2007/08, 2009/10, 2010/11, 2011/12, 2012/13, 2013/14, 2014/15, 2015/16, 2016/17, 2024/25 * '''Switserse Beker (10)''' : 1933, 1947, 1963, 1967, 1975, 2002, 2003, 2007, 2008, 2010 : (naaswenner (6): 1942, 1944, 1970, 1972, 1973, 1982) * '''Intertoto-beker''' : (naaswenner (1): 2001) == Bekende sokkerspelers == * {{vlagikoon|CH}} [[Massimo Ceccaroni]] * {{vlagikoon|CH}} [[Alexander Frei]] * {{vlagikoon|GER}} [[Ottmar Hitzfeld]] * {{vlagikoon|RSA}} [[George Koumantarakis]] * {{vlagikoon|CH}} [[Hakan Yakin]] * {{vlagikoon|CH}} [[Marco Streller]] {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Basel, FC}} [[Kategorie:Sokker in Switserland]] [[Kategorie:Sokkerklubs in Europa]] bwq6efdgbpivulin2i7nrc8mojn0abz 0 64575 2813899 2656536 2025-06-18T15:42:28Z AFM 21229 /* Sien ook */ 2813899 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Eilande | naam = Malgas | beeld naam = Saldanha Bay WW.jpg | beeld byskrif = Lugfoto van Saldanhabaai. Malgas is die eerste eiland aan die linkerkant soos mens die baai invaar. | beeld grootte = 300px | liggingkaart = | inheemse naam = | inheemse naam skakel = | bynaam = | ligging = [[Suid-Afrika]], [[Atlantiese Oseaan]] | koördinate = {{Koördinate|33|03|S|17|55|O|aansig=inlyn,titel}} | argipel = | totale eilande = | hoofeilande = | oppervlak = 8 [[Vierkante kilometer|vk km]] | hoogste berg = | hoogte = | land = Suid-Afrika | land admin afdelingstitel = Provinsie | land admin afdelings = [[Wes-Kaap]] | land admin afdelingstitel 1 = | land admin afdelings 1 = | land admin afdelingstitel 2 = | land admin afdelings 2 = | land hoofstad = | land grootste stad = | land grootste stad bevolking = | land leiertitel = | land leiernaam = | land 1 = | land 1 admin afdelingstitel = | land 1 admin afdelings = | land 1 hoofstad = | land 1 grootste stad = | land 1 grootste stad bevolking = | land 1 leiertitel = | land 1 leiernaam = | land 2 = | land 2 admin afdelingstitel = | land 2 admin afdelings = | land 2 hoofstad = | land 2 grootste stad = | land 2 grootste stad bevolking = | land 2 leiertitel = | land 2 leiernaam = | bevolking = | bevolking as of = | digtheid = | etniese groepe = | addisionele inligting = }} '''Malgas''' is 'n [[eiland]] in [[Saldanhabaai]] net wes van [[Langebaan]]. Dit het bekend geraak as ryk bron van [[ghwano]]. Hierdie eiland is 8 km² groot, bewoon en sedert 1986 deel van die [[Weskus Nasionale Park]]. Die kolonie [[Witmalgas|malgasse]] (''Morus capensis'') op die eiland is die grootste in die wêreld. In 1601 het dit die Nederlandse seevaarder [[Joris van Spilbergen]] al opgeval hoe dig bevolk met [[rob]]be en [[voël]]s die eilande in Saldanhabaai is. Kort hierna kom Franse pelsjagters om die eilande te eksploiteer en beskou dit as Franse eiendom. Sansy-eiland was hul grootste bron. In 1648 sterf die Fransman l’Ecluse hier. Kort na [[Jan Van Riebeeck|Van Riebeeck]] se vestiging aan die Kaap stuur hy kapt. Sijmon Turver na die pelseilande om hulle as [[VOC]]-eiendom te annekseer. Turver herdoop Sansy-eiland in 1656 tot Malgasseneiland. Toe in die middel van die 19de eeu besef word dat [[ghwano]] 'n goeie bemestingstof is, word met hernieude belangstelling na die eilande gekyk. Op Malgas was die eeue-oue neerslae soms tot 20&nbsp;m dik. Tydens die opgrawings is die lyk van l’Ecluse in 'n besonder goeie toestand aangetref omdat die [[ammonium]]inhoud van ghwano as 'n kragtige preserveermiddel optree. Die [[Suid-Afrikaanse Nasionale Parke]] reël begeleide toere na die eiland. == Sien ook == * [[Lys van eilande van Suid-Afrika]] ==Bibliografie== * Crawford, Robert: Plight of the sea-bird. In: Conserva. Departement van Omgewingsake. Deel 2, nr. 4, Oktober 1987. ISSN 0258-3313 [[Kategorie:Eilande van Suid-Afrika]] 89tmlxm1cj5c31yz7s2cscbeb2s1q39 0 65169 2813896 1811441 2025-06-18T15:37:46Z AFM 21229 /* Bibliografie */ 2813896 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Eilande | naam = Voëleiland | beeld naam = | beeld byskrif = | beeld grootte = | liggingkaart = | inheemse naam = | inheemse naam skakel = | bynaam = | ligging = [[Suid-Afrika]], [[Indiese Oseaan]] | koördinate = {{Koördinate|33|50|S|26|17|O|aansig=inlyn,titel}} | argipel = | totale eilande = | hoofeilande = | oppervlak = 2,4 hektaar | hoogste berg = | hoogte = 9 m | land = Suid-Afrika | land admin afdelingstitel = Provinsie | land admin afdelings = [[Oos-Kaap]] | land admin afdelingstitel 1 = | land admin afdelings 1 = | land admin afdelingstitel 2 = | land admin afdelings 2 = | land hoofstad = | land grootste stad = | land grootste stad bevolking = | land leiertitel = | land leiernaam = | land 1 = | land 1 admin afdelingstitel = | land 1 admin afdelings = | land 1 hoofstad = | land 1 grootste stad = | land 1 grootste stad bevolking = | land 1 leiertitel = | land 1 leiernaam = | land 2 = | land 2 admin afdelingstitel = | land 2 admin afdelings = | land 2 hoofstad = | land 2 grootste stad = | land 2 grootste stad bevolking = | land 2 leiertitel = | land 2 leiernaam = | bevolking = | bevolking as of = | digtheid = | etniese groepe = | addisionele inligting = }} '''Voëleiland''' is 'n [[eiland]] in [[Algoabaai]]. == Ligging == Die [[argipel]] rondom Voëleiland (plaaslik altyd bekend as '''Bird Island''') by 33º 50' 26″ suid en 26º 17' 10″ oos lê aan die oostelike kant van Algoabaai, 65&nbsp;km oos van [[Port Elizabeth]], 'n 8&nbsp;km van Woody Cape in die distrik van [[Alexandria]] en 'n 40&nbsp;km oos van die [[St. Croix-eilandgroep]]. Die eilande is deel van die [[Addo-Olifant Nasionale Park]]. == Argipel == Saam met Bird Island is daar die eilandjies Seal en Stag en die rotspunte West Rock, Black Rock, North Patch, East Reef en Doddington. Bird Island is die grootste van al die eilandjies in Algoabaai. Dit is 1,9&nbsp;ha groot en sy hoogste punt is maar 9&nbsp;m bo seevlak. Seal lê 360&nbsp;m verder noord en het 'n oppervlakte van net meer as 'n ½ha. Stag is slegs 'n tiende hektaar groot en lê 320&nbsp;m noordwes van Bird Island. == Flora en Fauna == Die plantegroei op al die eilandjies is uiters karig. Bird Island is slegs een van die ses broeiplekke in die wêreld van die [[witmalgas]] (''Morus capensis''). Die 200 000 malgasse is die grootste bevolking van hul soort in die wêreld. Daar is meer as 5 000 van die bedreigde Afrika-pikkewyne. Ook tref 'n mens op die eilandjies aan die [[swartrugmeeu]] (''Larus dominicanus''), [[swarttobie]] (''Haematopus moquini''), [[grysborssterretjie]] (''Sterna vittata'') en die [[Kaapse pelsrob]] (''Arctocephalus pusillus''). In die see rondom die eilande is baie haaie. == Kindermolestering == In Augustus 2018 het die boek "Die seuns van Bird Island" verskyn waarin beweer word dat vooraanstaande Suid-Afrikaners op hierdie eiland by 'n pedofiliesaak betrokke was. == Strandings == In 1755 het die [[Doddington (skip)]] en in 1871 die ''Western Hope'' op Bird Island vergaan. Nou staan daar die [[Voëleiland-vuurtoring]]. Die laaste permanente vuurtoringwagter het die eiland in 1968 verlaat. == Sien ook == * [[Lys van eilande van Suid-Afrika]] == Bibliografie == * Crawford, Robert: Plight of the sea-bird. In: Conserva. Departement van Omgewingsake. Deel 2, nr. 4, Oktober 1987. ISSN 0258-3313 * [[Standard Encyclopaedia of Southern Africa]], deel 1. Kaapstad: Nasou, 1970. * www.sa-venues.com {{Gewensde beeld|Oos-Kaap}} [[Kategorie:Bewaringsgebiede in Suid-Afrika]] [[Kategorie:Eilande in Indiese Oseaan]] [[Kategorie:Eilande van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Oos-Kaap]] [[en:Algoa Bay#Bird Island group]] rc7bdb1ujtwee8i0pt8jy7poptkdrly 0 67005 2814140 2430629 2025-06-19T08:38:20Z InternetArchiveBot 131157 Red 1 verwysing(s) en merk 0 as dood.) #IABot (v2.0.9.5 2814140 wikitext text/x-wiki [[Lêer:Eris and dysnomia2.jpg|regs|duimnael|250px|[[Eris (dwergplaneet)|Eris]], die grootste bekende voorwerp in die verstrooide skyf (middel), en sy maan, [[Disnomia (maan)|Disnomia]] (links van Eris).]] Die '''verstrooide skyf''' is ’n verafgeleë streek van die [[sonnestelsel]] waar min, ysige [[kleinplaneet|kleinplanete]] voorkom. Dit is een van die groepe [[trans-Neptunus-voorwerp]]e. == Eienskappe == Die voorwerpe het [[wentelbaanafwyking]]s (wat dui op hoe ver dit van sirkelvormig af is) van tot 0,8, [[inklinasie]]s van tot 40° en [[perihelion]]s (die naaste afstand aan die [[Son]] in sy baan) van meer as 30 [[Astronomiese eenheid|AE]] (astronomiese eenhede). Hierdie ekstreme wentelbane word vermoedelik veroorsaak deur swaartekrag-"verstrooiing" deur die [[gasreus]]e, asook verdere versteurings deur die planeet [[Neptunus (planeet)|Neptunus]]. Die naaste afstand wat dié voorwerpe aan die Son kom, is sowat 30-35&nbsp;AE, en hulle kan tot verder as 100&nbsp;AE van die Son af beweeg. Dus is verstrooide voorwerpe van die verste en koudste liggame in die sonnestelsel.<ref>Maggie Masetti. (2007). ''[http://heasarc.gsfc.nasa.gov/docs/cosmic/solar_system_info.html Cosmic Distance Scales&nbsp;– The Solar System] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150801060742/http://heasarc.gsfc.nasa.gov/docs/cosmic/solar_system_info.html |date= 1 Augustus 2015 }}''. Webtuiste van Nasa se High Energy Astrophysics Science Archive Research Center. Besoek op 2008 07-12.</ref> Die naaste deel van die verstrooide skyf oorvleuel met ’n deel van die [[Kuiper-gordel]]. Vanweë die onstabiele aard van die voorwerpe beskou wetenskaplikes die verstrooide skyf as die plek van oorsprong van die meeste periodieke, of kortstondige, [[Komeet|komete]] in die sonnestelsel – met [[Sentour (kleinplaneet)|sentoure]] (ysliggame tussen [[Jupiter (planeet)|Jupiter]] en Neptunus) as die oorgangsfase in ’n voorwerp se migrasie van die skyf na die binneste deel van sonnestelsel.<ref name=Horner2004a>{{cite journal |last=Horner |first= J. |title=Simulations of the Population of Centaurs I: The Bulk Statistics |year=2004 |arxiv=astro-ph/0407400 |last2=Evans |last3=Bailey |volume=354 |pages=798 |journal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society |doi=10.1111/j.1365-2966.2004.08240.x |issue=3 }}</ref> Eindelik stuur versteurings deur die groot planete sulke voorwerpe in die rigting van die Son en verander hulle in periodieke komete. Baie voorwerpe in die [[Oort-wolk]] het waarskynlik ook in die verstrooide skyf ontstaan. == Geskiedenis == Die eerste verstrooideskyfvoorwerp (VSV) wat as sulks erken is, is 1996&nbsp;TL₆₆,<ref>{{cite journal|author=Jane Luu, Brian G. Marsden, David Jewitt|date=5 Junie 1997|url=http://www2.ess.ucla.edu/~jewitt/papers/TL66_1996/TL66.pdf|title=A new dynamical class of object in the outer Solar System|journal=Nature|volume=387|doi=10.1038/42413|accessdate=2008-08-02|pages=573–575|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070812095854/http://www.ifa.hawaii.edu/faculty/jewitt/papers/TL66_1996/TL66.pdf|archivedate=12 Augustus 2007|url-status=live}}</ref><ref name="Davies1">{{cite book|title=Beyond Pluto: Exploring the Outer Limits of the Solar System|publisher=Cambridge University Press|author=John Keith Davies, |year=2001|url=http://assets.cambridge.org/97805218/00198/frontmatter/9780521800198_frontmatter.pdf|accessdate=2008-07-02|isbn=0-521-80019-6|page=111}}</ref> wat in 1996 deur [[sterrekundige]]s op [[Hawaii]] geïdentifiseer is. Nog drie is in dieselfde opname in 1996 geïdentifiseer: 1999&nbsp;CV₁₁₈, 1999&nbsp;CY₁₁₈ en 1999&nbsp;CF₁₁₉.<ref name=jewitt2000>{{cite web |year=2009 |title=Scattered Kuiper Belt Objects (SKBOs) |publisher=Institute for Astronomy |author=David Jewitt |url=http://www2.ess.ucla.edu/~jewitt/kb/kb-scattered.html |access-date=23 Januarie 2010 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20160303182823/http://www2.ess.ucla.edu/~jewitt/kb/kb-scattered.html |archive-date=3 Maart 2016 |url-status=live|df=dmy-all}}</ref> Die eerste voorwerp wat ontdek is wat tans as ’n VSV geklassifiseer is, is 1995&nbsp;TL₈, wat in 1995 gevind is.<ref>Lutz D. Schmadel, (2003). ''Dictionary of Minor Planet Names'' (5de hersiene en vergrote uitg.). Berlyn: Springer. Bl. 925 (aanhangsel 10). Sien ook McFadden, Lucy-Ann, Weissman, Paul & Johnson, Torrence (1999). ''Encyclopedia of the Solar System''. San Diego: Academic Press. Bl. 218.</ref> Teen 2011 was meer as 200 VSV'e al ontdek.<ref name=MPC>{{cite web |url=http://www.minorplanetcenter.org/iau/lists/Centaurs.html |title=List Of Centaurs and Scattered-Disk Objects |publisher=Central Bureau for Astronomical Telegrams, Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics |date=3 Januarie 2011 |author=IAU: Minor Planet Center |access-date=3 Januarie 2011 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20170629210646/http://www.minorplanetcenter.org/iau/lists/Centaurs.html |archive-date=29 Junie 2017 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> == Verwysings == {{Verwysings|2}} ==Skakels== : ''[[Lêer:Crystal txt.png|15px]] Hierdie artikel is vertaal uit die [[:en:Scattered disc|Engelse Wikipedia]]'' {{PlaneteSon}} [[Kategorie:Sonnestelsel]] [[Kategorie:Kuipergordel]] ojtuj9s1muqwuorth5ijhedlyfnok8d 0 76634 2813900 2725487 2025-06-18T15:43:13Z AFM 21229 /* Bron */ 2813900 wikitext text/x-wiki {{Taksoboks | name = Kormorante | image = Microcarbo melanoleucos Austins Ferry 3.jpg | image_width = 250px | image_caption = ''[[Phalacrocorax melanoleucos]]'' | domain = [[Eukaryota]] | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Aves]] | subclassis = [[Neornithes]] | infraclassis = [[Neoaves]] | ordo = [[Suliformes]] | familia = '''Phalacrocoracidae''' | familia_authority = [[Ludwig Reichenbach|Reichenbach]], 1850 | genus = '''''Phalacrocorax''''' (maar sien teks) | genus_authority = [[Mathurin Jacques Brisson|Brisson]], 1760 | subdivision_ranks = [[Spesies]] | subdivision = 3–43, sien teks | synonyms = ''Australocorax'' <small>[[Kálmán Lambrecht|Lambrecht]], 1931</small><br /> ''Compsohalieus'' <small>B. Brewer & [[Robert Ridgway|Ridgway]], 1884</small><br /> ''Cormoranus'' <small>[[Louis Antoine Francois Baillon|Baillon]], 1834</small><br /> ''Dilophalieus'' <small>[[Elliott Coues|Coues]], 1903</small><br /> ''Ecmeles'' <small>Gistel, 1848</small><br /> ''Euleucocarbo'' <small>Voisin, 1973</small><br /> ''Halietor'' <small>Heine, 1860</small><br /> ''Hydrocorax'' <small>[[Louis Jean Pierre Vieillot|Vieillot]], 1819 (''non'' Brisson, 1760: [[Buceros|preoccupied]])</small><br /> ''Hypoleucus'' <small>[[Ludwig Reichenbach|Reichenbach]], 1852</small><br /> ''Leucocarbo'' <small>[[Karel Lucien Bonaparte|Bonaparte]], 1857</small><br /> ''Microcarbo'' <small>Bonaparte, 1856</small><br /> ''Miocorax'' <small>Lambrecht, 1933</small><br /> ''Nannopterum'' <small>[[Richard Bowdler Sharpe|Sharpe]], 1899</small><br /> ''Nesocarbo'' <small>Voisin, 1973</small><br /> ''Notocarbo'' <small>Siegel-Causey, 1988</small><br /> ''Pallasicarbo'' <small>Coues, 1903</small><br /> ''Paracorax'' <small>Lambrecht, 1933</small><br /> ''Poikilocarbo'' <small>[[Hans von Boetticher|Boetticher]], 1935</small><br /> ''Pliocarbo'' <small>Tugarinov, 1940</small><br /> ''Stictocarbo'' <small>Bonaparte, 1855</small><br /> ''Viguacarbo'' <small>Coues, 1903</small> }} '''Kormorante''' (''Phalacrocoracidae'') is 'n [[familie (biologie)|familie]] van [[voëls]] in die orde van [[Suliformes]]. Die familie omvat drie [[genus|genera]] met 36 [[spesies]].<ref>{{en}} [http://www.worldbirdnames.org/ Gill, F., Wright, M. & Donsker, D. (2010). IOC World Bird Names (weergawe 2.6). Geraadpleeg 4-11-2010]</ref> Kormorante is swart of swart-en-wit watervoëls wat langs die kus of by binnelandse waters aangetref word. Kenmerkend vir die voëls is dat die bosnawel in 'n haakvormige punt eindig en dat al vier tone van elke poot geweb is. Daar is sowat 30 spesies wat min van mekaar verskil en baie wydverspreid voorkom. In [[Suider-Afrika]] word vyf spesies langs die kus en in die binneland aangetref. Al die kormorante is baie goeie swemmers en duikers wat hoofsaaklik vis, kreefagtige diertjies en paddas vreet. Hulle broei in groot kolonies en is van ekonomiese belang omdat hulle 'n bydrae tot die ghwanobedryf lewer. Die voëls staan ook dikwels as duikers bekend, maar die naam kormoraan word gebruik om hulle te onderskei van egte duikers van die familie ''Podicepedidae''. == Bou en verspreiding == Kormorante is skraal watervoëls met lang nekke, lang vlerke en betreklik lang sterte, wat meestal uit 12 penne bestaan. Hul snawels is dun en die bosnawel eindig in 'n haakvormige punt. Die kort pote is ver na agter geplaas, wat meebring dat die voëls baie orent en onbeholpe loop. Al vier tone is geweb, 'n verskynsel wat net voorkom by voëls van die orde ''[[Pelecaniformes]]'', waartoe kormorante behoort. Die algemene kleur is swart, of swart en- wit, maar die kaal vel om die oë en aan die keel is by sommige spesies helderkleurig. Die sowat 30 spesies kormorante verskil so min van mekaar dat die meeste wetenskaplikes almal in een genus, ''Phalacrocorax'', klassifiseer. Kormorante het 'n baie wye verspreidingsgebied en word by sout- sowel as varswater aangetref. In Suider-Afrika kom 5 spesies voor, waarvan die witborskormoraan (''Phalacrocorax carbo'') en die Kaapse kormoraan of trekkormoraan (''Phalacrocorax capensis'') die bekendstes is. Die witborskormoraan het die wydste verspreidingsgebied van alle kormorante en is in Suider-Afrika ’n algemene standvoël langs die kus en by groot binnelandse damme. Sy bors is wit en die res van die vere bruinswart. Tydens die broeityd kry die vere 'n groenswart skynsel. Die Kaapse kormoraan kom net langs die kus voor en onderskei hom van ander kormorante deur ’n betreklik kort stert en geel vlekke om die oë en aan die keel. Buite die broeiseisoen is sy keel en bors bruinerig. In die binneland is die rietkormoraan (''Phalacrocorax africanus'') bekend omdat hy reg deur die land by water aangetref word. Hy het 'n kuif en 'n baie lang stert. Die bankkormoraan (''Phalacrocorax neglectus'') en die kuifkopkormoraan (''Phalacrocorax coronatus'') word net in die suidwestelike kusgebiede aangetref. Eersgenoemde is heeltemal swart, terwyl laasgenoemde hom deur sy kuif en rooi vlek om die oog onderskei. In die Suidpool en in gematigder streke met koue seestrome word agt spesies aangetref wat as witpenskormorante bekend staan. Egter net een daarvan, die blouoogkormoraan (''Phalacrocorax atriceps''), broei in [[Antarktika]]. 'n Spesie soortgelyk aan die rietkormoraan, die dwergkormoraan (''Phalacrocorax pygmaeus''), word in [[Suidoos-Europa]] en [[Suidwes-Asië]] aangetref. Op twee van die [[Galápagos-eilande|Galapagos-eilande]] kom 'n kormoraan, ''Phalacrocorax harrisi'' voor wat die vermoë verloor het om te vlieg. 'n Ander spesie wat nie kan vlieg nie, is in 1741 ontdek, maar is reeds voor 1850 uitgeroei. == Leefwyse == Kormorante is baie goeie swemmers en duikers wat hul voedsel, hoofsaaklik visse, kreefagtiges en paddas, onder die water agtervolg en vang en aan die oppervlak heel insluk. Hoewel hulle ook normaal kan duik, lig hulle hulle gewoonlik effens uit die water en duik dan met 'n sprongetjie na onder. Eienaardig is dat die vere van kormorante nie so waterwerend is soos die van ander watervoëls nie. Die oorsaak hiervan lê in die struktuur van die vere en veral in die rangskikking van die weerhakies. Die weerhakies is baie nader aan mekaar gerangskik as byvoorbeeld by eende en dit bring mee dat ’n waterlagie ontstaan. Kormorante moet dus van tyd tot tyd uit die water kom en met hul vlerke gesprei hul vere in die son droogmaak. Kormorante is sosiale voëls wat in kolonies broei en ook andersins selde alleen gesien word. Veral die kusbewoners broei in besonder groot kolonies, gewoonlik op rotse en vlak eilandjies, terwyl die in die binneland hul [[nes]]te in bome of tussen riete maak. Die neste bestaan gewoonlik uit takkies, seewiere en riet, maar die ghwanokormoraan (''Phalacrocorax bougainvillei'') van die Suid-Amerikaanse weskus maak sy nes van [[ghwano]]. Die wyfie lê twee tot vier groenerige eiers en die mannetjie help haar om dit uit te broei. Die kleintjies wat na drie tot vyf weke uitbroei, is naak en kry eers later donkerbruin donsvere. Hulle vreet deur hul snawels in die ouers se kroppe in te steek. Na sowat twee maande kan die kleintjies vlieg en verlaat hulle die nes. == Ekonomiese belang == Aangesien kormorante groot hoeveelhede vis vreet, word hulle in verskeie lande vervolg omdat hulle mededingers vir die visserybedryf sou wees. In [[Nederland]], waar daar in die vorige eeu nog duisende witborskormorante voorgekom het, is daar vandag byvoorbeeld nog net twee kolonies, terwyl die kormorante sedert 1965 glad nie meer in [[België]] broei nie. In [[Japan]] word kormorante egter juis in die visserybedryf gebruik. Hulle word daar geleer om die vis wat hulle gevang het, na hul eienaar se boot te bring. 'n Kormoraan wat goed afgerig is, sal nooit 'n vis sonder toestemming van sy baas insluk nie. Kormoraanvisvangs is ook in die 16de en 17de eeu deur die Europese adel as sport beoefen. Van groter ekonomiese belang is egter kormorante se mis wat, net soos die mis van ander seevoëls, as ghwano bekend staan en baie goeie bemesting vir groentetuine is. Die belangrikste bydrae word deur die ghwanokormoraan gelewer. Hierdie spesie leef in die koue [[Humboldtstroom]] langs die Suid-Amerikaanse weskus, en aangesien dit nooit in hierdie kolonies reën nie, word die mis nie weggespoel nie. Dit hoop op tot ghwanoberge wat jaarliks sowat 8&nbsp;cm hoër word. Reeds die Inkas en later ook die Spanjaarde het dit as bemesting gebruik, maar dit is eers teen die 19de eeu na [[Europa]] uitgevoer. Aan die begin van die 20ste eeu het die voorrade afgeneem totdat die voëls "net" 20&nbsp;000 ton per jaar gelewer het onder meer omdat die voëls se getalle weens aanhoudende rusversteuring verminder het. As gevolg van 'n beter ontginningsbeleid het die ghwanohope later aansienlik groter geword. Tans word die voëls egter weer bedreig, die keer deur [[vissery]], waardeur te veel van die kormorante se voedsel na die mens gaan. == Taksonomie == * Genus ''[[Leucocarbo]]'' ** ''[[Leucocarbo albiventer]]'' ** ''[[Leucocarbo atriceps]]'' ** ''[[Leucocarbo bougainvillii]]'' ** ''[[Leucocarbo campbelli]]'' ** ''[[Leucocarbo carunculatus]]'' ** ''[[Leucocarbo chalconotus]]'' ** ''[[Leucocarbo colensoi]]'' ** ''[[Leucocarbo onslowi]]'' ** ''[[Leucocarbo ranfurlyi]]'' ** ''[[Leucocarbo verrucosus]]'' * Genus ''[[Microcarbo]]'' ** ''[[Microcarbo africanus]]'' ** ''[[Microcarbo coronatus]]'' ** ''[[Microcarbo melanoleucos]]'' ** ''[[Microcarbo niger]]'' ** ''[[Microcarbo pygmeus]]'' * Genus ''[[Phalacrocorax]]'' ** ''[[Phalacrocorax aristotelis]]'' ** ''[[Phalacrocorax auritus]]'' ** ''[[Phalacrocorax brasilianus]]'' ** ''[[Phalacrocorax capensis]]'' – ([[Trekkormorant]]) ** ''[[Phalacrocorax capillatus]]'' ** ''[[Phalacrocorax carbo]]'' – ([[Witborskormorant]]) ** ''[[Phalacrocorax featherstoni]]'' ** ''[[Phalacrocorax fuscescens]]'' ** ''[[Phalacrocorax fuscicollis]]'' ** ''[[Phalacrocorax gaimardi]]'' ** ''[[Phalacrocorax harrisi]]'' ** ''[[Phalacrocorax lucidus]]'' – ([[Witborskormorant]]) ** ''[[Phalacrocorax magellanicus]]'' ** ''[[Phalacrocorax neglectus]]'' – ([[Bankduiker]]) ** ''[[Phalacrocorax nigrogularis]]'' ** ''[[Phalacrocorax pelagicus]]'' ** ''[[Phalacrocorax penicillatus]]'' ** ''[[Phalacrocorax punctatus]]'' ** ''[[Phalacrocorax sulcirostris]]'' ** ''[[Phalacrocorax urile]]'' ** ''[[Phalacrocorax varius]]'' == Sien ook == * [[Alfabetiese lys van Suid-Afrikaanse voëls]] * [[Lys van Suid-Afrikaanse voëls (gegroepeer)]] * [[Lys van Suider-Afrikaanse voëls volgens wetenskaplike name]] == Verwysings == {{Verwysings}} == Bron == * Crawford, Robert: Plight of the sea-bird. In: Conserva. Departement van Omgewingsake. Deel 2, nr. 4, Oktober 1987. ISSN 0258-3313 * [[Wêreldspektrum]], 1982, ISBN 0-908409-56-7 band == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie|Phalacrocoracidae|Kormorante}} {{Wikispecies-inlyn|Phalacrocoracidae}} * {{en}} {{cite web|url=https://www.britannica.com/animal/cormorant|title=Cormorant|publisher=[[Encyclopædia Britannica]]|accessdate=21 Augustus 2019}} {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Kormorante| ]] 1xkevcmkfqi69z0ikmvae4m4he6aje4 0 77332 2813898 2726600 2025-06-18T15:39:56Z AFM 21229 /* Bronnelys */ 2813898 wikitext text/x-wiki [[Lêer:Dyer Island.jpg|duimnael|regs|Dyer-eiland in 2016.]] [[Lêer:Great white Dyer island 2010-07.jpg|duimnael|260px|'n [[Withaai]] wat naby Dyer-eiland uit 'n duikhok afgeneem is.]] '''Dyer-eiland''' is ongeveer 20&nbsp;ha groot en lê 3&nbsp;km van die kus by [[Pearly Beach]] tussen Dangerpunt en Quoinpunt en byna regoor die mond van die Uilenkraalsrivier.<ref name="wwsa" /><ref name="blza" /><ref name="ramsar" /> Die eiland is deel van die Dyer-eiland Natuurreservaatkompleks, wat uit 3 eilandjies bestaan, naamlik Dyer-eiland, Geyser-eiland en Quoin Rock. Totdat die Amerikaner Sampson Dyer in 1806 daar gaan woon het, was die eiland bekend as Ilha da Fera, die eiland van die wilde diere. Tot 1980 het Dyer en sy opvolgers voortgegaan met die winsgewende bedryf van die raap van [[ghwano]]. Die eiland is tans nog die tuiste van 'n groot verskeidenheid seevoëls. Weens die versamel van hul eiers het die broeikolonie [[brilpikkewyn]]e (''Spheniscus demersus'') kwaai gekwyn. Hier is ook robpelse geoes. Die eiland is tans onder beheer van Cape Nature en natuurbewaringsmaatreëls word toegepas. Nou is dit by uitstek 'n plek waar [[withaai]]e besigtig kan word. Die eiland word omring deur rotsplate, skerp riwwe en punte, waarvan Geyser-eiland van 3 ha die grootste is. Tussen 1831 en 1913 het hier 11 [[skip|skepe]] op die rotse geloop. Op 23 Maart 1913 het die [[Noorweë|Noorse]] stoomskip ''Hektor'' van 3&nbsp;856 ton in digte mis op Dyer-eiland vergaan. Dit was van [[Baltimore]] na [[Australië]] op pad met 'n vrag spoorstawe. == Sien ook == * [[Lys van eilande van Suid-Afrika]] {{coord|34|40|57|S|19|25|05|O|type:landmark_region:ZA|display=title}} == Verwysings == {{Verwysings|verwysings= <ref name="wwsa">{{cite web |url=https://www.whalewatchsa.com/whale-tour-company/dyer-island-south-africa/ |title=Dyer Island, South Africa |lang=Engels |access-date=24 Desember 2023 |archive-date=31 Desember 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191231042825/https://www.whalewatchsa.com/whale-tour-company/dyer-island-south-africa/ |url-status=live }}</ref> <ref name="blza">{{cite web |url=https://www.birdlife.org.za/iba-directory/dyer-island-nature-reserve/ |title=Dyer Island Nature Reserve |lang=Engels |access-date=24 Desember 2023 |archive-date= 4 November 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221104062801/https://www.birdlife.org.za/iba-directory/dyer-island-nature-reserve/ |url-status=live }}</ref> <ref name="ramsar">{{cite web |url=https://rsis.ramsar.org/ris/2384 |title=Dyer Island Provincial Nature Reserve and Geyser Island Provincial Nature Reserve |lang=Engels |access-date=24 Desember 2023 |archive-date= 4 Junie 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230604171601/https://rsis.ramsar.org/ris/2384 |url-status=live }}</ref> }} == Bronnelys == * Buite. Die Burger, 18 Junie 2013. * Burrows, Edmund H.: Overberg odyssey. People, roads and early days. Swellendam: Swellendam Trust,1994. ISBN 0-620-18780-8 * Crawford, Robert: Plight of the sea-bird. In: Conserva. Departement van Omgewingsake. Deel 2, nr. 4, Oktober 1987. ISSN 0258-3313 * Green, Lawrence G.: Almost forgotten, never told. Kaapstad: [[Howard Benson Timmins|Howard Timmins]], 1965. * Green, Lawrence G.: Grow lovely, growing old. Kaapstad: Howard Timmins, 1952. * Green, Lawrence G.: Strange Africa. Kaapstad: Howard Timmins, 1982. ISBN 0-86978-081-6 * Turner, Malcolm: Shipwrecks and salvage in South Africa – 1505 to the present. Kaapstad: Struik, 1988. ISBN 0-86977-387-9 {{Normdata}} [[Kategorie:Eilande van Suid-Afrika]] fcwlbt9ho5er0ah8rbq5993a616afer 0 78322 2814186 2774631 2025-06-19T10:20:06Z Greenman 8 /* Parlement */ 2024 2814186 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Politieke party | party_naam = Ekonomiese Vryheidsvegters | afkorting = EFF | party_logo = | logobeskrywing = | logo_onderskrif = | leier = [[Julius Malema]] | slagspreuk = ''People’s Power for Economic Freedom in Our Lifetime'' | gestig = [[26 Julie]] [[2013]] | ontbind = | samesmelting_van = | afgestig_van = | voorafgegaan = | samesmelting_met = | opgevolg = | nuusbrief = | hoofkwartiere = [[Johannesburg]] | studentevleuel = Economic Freedom Fighters Students' Command (EFFSC) | jeugvleuel = | ideologie = Anti-kapitalisties<ref name="aji">{{cite web |url=http://stream.aljazeera.com/story/201310142026-0023110 |title=Economic Freedom Fighters Party reignites debate |publisher=[[Al Jazeera]] |date=14 Oktober 2013 |access-date=1 November 2013 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190715183324/http://stream.aljazeera.com/story/201310142026-0023110 |archive-date=15 Julie 2019 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref><ref name="n24i">{{en}} {{cite web|url=http://www.news24.com/SouthAfrica/Politics/Hundreds-gather-for-EFF-launch-20131013|title=Hundreds gather for EFF launch|publisher=[[Nuus24]]|date=13 Oktober 2013|accessdate=1 November 2013|archive-date= 4 November 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131104124450/http://www.news24.com/SouthAfrica/Politics/Hundreds-gather-for-EFF-launch-20131013|url-status=dead}}</ref><br />Anti-imperialisties<ref name="aji" /><ref name="n24i" /><br />Linkse [[populisme]]<ref name="dmi">{{cite web |url=http://www.dailymaverick.co.za/article/2013-10-14-red-tide-from-economic-freedom-to-white-genocide-extremism-grabs-the-spotlight/#.UnQCyhb1DoF |title=Red Tide: From 'economic freedom' to 'white genocide', extremism grabs the spotlight |publisher=Daily Maverick |date=14 Oktober 2013 |access-date=1 November 2013 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200604111659/https://www.dailymaverick.co.za/article/2013-10-14-red-tide-from-economic-freedom-to-white-genocide-extremism-grabs-the-spotlight/ |archive-date=4 Junie 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref><br />Pan-Afrikanisme | nasionaal = ''Geen'' | internasionaal = ''Geen'' | kleure = {{kleurkas|#852A2A}} [[Rooi]]<ref name="aji" /><ref name="n24i" /><ref name="dmi" /> | webwerf = {{Amptelike URL}} }} Die '''Ekonomiese Vryheidsvegters''' ([[Engels]]: ''Economic Freedom Fighters'', afgekort: ''EFF'') is 'n [[politieke party]] in [[Suid-Afrika]]. Die party is op 11 Julie 2013 deur sy leier, [[Julius Malema]], bekendgestel. [[Lêer:EFF land march on Mandela Day 2014.JPG|duimnael|links|'n Klein EFF-optog op Mandela-dag (18 Julie 2014) naby die parlementsgebou in [[Kaapstad]] betoog ter ondersteuning van grondhervorming in Suid-Afrika.]] Die Ekonomiese Vryheidsvegters het 'n radikale, [[Links (politiek)|linkse]], anti-kapitalistiese en anti-imperialistiese beleid. Volgens hulle is grondonteiening en die nasionalisering van myne ononderhandelbaar. Hulle beplan om mense en maatskappye te dwing om hulle welvaart met almal te deel. Malema het beklemtoon dat [[blanke Suid-Afrikaners]] welkom is om by die EFF aan te sluit, maar dat hulle die party se beleid van grondherverdeling ​​moet aanvaar. Hy het daarna gesê: "Blankes moet bereid wees om die land te deel. Wie is ons dat ons sou sê dat hulle in die see gedryf moet word?"<ref>[http://mg.co.za/article/2013-07-12-00-malemas-red-berets-storm-2014 Malema's red berets storm 2014], [[Mail & Guardian]], 12 Julie 2013</ref> Hulle [[buitelandse beleid]] is om handel tussen [[Afrika]]lande te bevorder en die kontinent te integreer deur "onnodige grense" tussen lande op te hef, onder andere Suid-Afrika se grense met [[Botswana]], [[Eswatini]], [[Lesotho]] en [[Namibië]].<ref name="borders">[http://mg.co.za/article/2013-07-25-eff-borders-in-africa-unnecessary Borders in Africa 'unnecessary', says EFF], [[Mail & Guardian]], 25 Julie 2013</ref> Die party het die [[African National Congress]] (ANC) in die [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2014]] teengestaan<ref>[http://afrikaans.news24.com/Suid-Afrika/Nuus/Malema-waarsku-SAners-oor-opofferings-20130711 Malema waarsku SA'ners oor 'opofferings'], [[Nuus24]], besoek op 14 Julie 2013</ref> en vriend en vyand verras deur meer as 'n miljoen stemme (byna 10% soveel as die ANC s'n) te verkry. Die resultaat is dat die EFF nou die derde grootste party in die land is, en sal hul ondersteuners met 25 van die 400 setels in die parlement verteenwoordig. == Verkiesingsresultate == === Parlement === [[Lêer:South Africa national election 2014 EFF vote by ward.svg|duimnael|Persentasie van stemme vir die EFF in die 2014-verkiesing, volgens kiesafdelings. {{columns |col1 = {{legend|#fee5d9|0–20%}} {{legend|#fcae91|20–40%}} {{legend|#fb6a46|40–60%}} |col2 = {{legend|#de2d26|60–80%}} {{legend|#a50f15|80–100%}}}}]] {| class="wikitable" |- | colspan=6| [[Nasionale Vergadering van Suid-Afrika|Nasionale Vergadering]] |- ! Verkiesing ! # van<br />algehele stemme ! % van<br />algehele stemme ! # van<br />algehele setels gewen ! +/– |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2014|2014]]<ref name="IEC 2014 election results">{{cite web |title=2014 National and Provincial Elections Results - 2014 National and Provincial Election Results |url=http://www.elections.org.za/resultsNPE2014/ |publisher=elections.org.za |access-date=7 Oktober 2016 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190915150213/http://www.elections.org.za/resultsNPE2014/ |archive-date=15 September 2019 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> | 1&nbsp;169&nbsp;259 | 6,35 | 25 / 400 | {{wins}} 25 |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2019|2019]]<ref name="FINAL RESULTS: This is how many MPs each party can send to Parliament">{{cite web |title=This is how many MPs each party can send to Parliament |url=https://www.news24.com/elections/news/live-vote-counting-nears-end-iec-set-to-announce-results-by-afternoon-20190511 |publisher=News24 |access-date=11 Mei 2019 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191108125950/https://www.news24.com/Elections/News/live-vote-counting-nears-end-iec-set-to-announce-results-by-afternoon-20190511 |archive-date=8 November 2019 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> | 1&nbsp;881&nbsp;521 | 10,79 | 44 / 400 | {{wins}} 19 |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2024|2024]] | 1&nbsp;529&nbsp;961 | 9,52 | 39 / 400 | {{verlies}} 5 |} {| class="wikitable" |- | colspan=3| [[Nasionale Raad van Provinsies]] |- ! Verkiesing ! # van<br />algehele setels gewen ! +/– |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2014|2014]] | 7 / 90 | {{wins}} 7 |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2019|2019]] | 11 / 90 | {{wins}} 4 |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2024|2024]] | 10 / 90 | {{verlies}} 1 |} === Provinsiale verkiesings === {| class="wikitable" style="font-size:95%" |- !rowspan="2"|Verkiesing !colspan="2" |[[Oos-Kaap]] !colspan="2" |[[Vrystaat]] !colspan="2" |[[Gauteng]] !colspan="2" |[[KwaZulu-Natal]] !colspan="2" |[[Limpopo]] !colspan="2" |[[Mpumalanga]] !colspan="2" |[[Noordwes]] !colspan="2" |[[Noord-Kaap]] !colspan="2" |[[Wes-Kaap]] |- |----- |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |- |[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2014|2014]]<ref name="IEC 2014 election results" /> | align="right"|3,48% | align="right"|2/63 | align="right"|8,15% | align="right"|2/30 | align="right"|10,30% | align="right"|8/73 | align="right"|1,85% | align="right"|2/80 | align="right"|10,74% | align="right"|6/49 | align="right"|6,26% | align="right"|2/30 | align="right"|13,21% | align="right"|5/33 | align="right"|4,96% | align="right"|2/30 | align="right"|2,11% | align="right"|1/42 |- |[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2019|2019]]<ref name="FINAL RESULTS: This is how many MPs each party can send to Parliament" /> | align="right"|7,84% | align="right"|5/63 | align="right"|12,58% | align="right"|4/30 | align="right"|14,69% | align="right"|11/73 | align="right"|9,71% | align="right"|8/80 | align="right"|14,43% | align="right"|7/49 | align="right"|12,79% | align="right"|4/30 | align="right"|18,64% | align="right"|6/33 | align="right"|9,71% | align="right"|3/30 | align="right"|4,04% | align="right"|2/42 |} === Munisipale verkiesings === {| class="wikitable" |- !Verkiesing !Stemme !% |- | [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2016|2016]]<ref>{{cite web |url=http://www.elections.org.za/content/LGEPublicReports/402/Detailed%20Results/National.pdf |title=Results Summary - All Ballots |publisher=elections.org.za |access-date=7 Oktober 2016 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190619175129/https://www.elections.org.za/content/LGEPublicReports/402/Detailed%20Results/National.pdf |archive-date=19 Junie 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> | align="right" | 3&nbsp;202&nbsp;679 | align="right" | 8,31 |} == Sien ook == * [[Lys van politieke partye in Suid-Afrika]] == Verwysings == {{Verwysings|2}} == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie|Economic Freedom Fighters}} * {{en}} [http://effighters.org.za/ Amptelike webwerf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140918100051/http://effighters.org.za/ |date=18 September 2014 }} * {{en}} [http://www.economicfreedomfighters.org/ Ondersteuner-webwerf] * {{en}} {{Facebook|economicfreedomstruggle}} {{Politieke partye in Suid-Afrika}} {{Normdata}} [[Kategorie:Economic Freedom Fighters| ]] [[Kategorie:Politieke organisasies in Suid-Afrika]] 0u3b49xu0svkx2lsj5tnzdplpcthqv6 2814188 2814186 2025-06-19T10:22:42Z Greenman 8 /* Provinsiale verkiesings */ 2024 2814188 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Politieke party | party_naam = Ekonomiese Vryheidsvegters | afkorting = EFF | party_logo = | logobeskrywing = | logo_onderskrif = | leier = [[Julius Malema]] | slagspreuk = ''People’s Power for Economic Freedom in Our Lifetime'' | gestig = [[26 Julie]] [[2013]] | ontbind = | samesmelting_van = | afgestig_van = | voorafgegaan = | samesmelting_met = | opgevolg = | nuusbrief = | hoofkwartiere = [[Johannesburg]] | studentevleuel = Economic Freedom Fighters Students' Command (EFFSC) | jeugvleuel = | ideologie = Anti-kapitalisties<ref name="aji">{{cite web |url=http://stream.aljazeera.com/story/201310142026-0023110 |title=Economic Freedom Fighters Party reignites debate |publisher=[[Al Jazeera]] |date=14 Oktober 2013 |access-date=1 November 2013 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190715183324/http://stream.aljazeera.com/story/201310142026-0023110 |archive-date=15 Julie 2019 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref><ref name="n24i">{{en}} {{cite web|url=http://www.news24.com/SouthAfrica/Politics/Hundreds-gather-for-EFF-launch-20131013|title=Hundreds gather for EFF launch|publisher=[[Nuus24]]|date=13 Oktober 2013|accessdate=1 November 2013|archive-date= 4 November 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131104124450/http://www.news24.com/SouthAfrica/Politics/Hundreds-gather-for-EFF-launch-20131013|url-status=dead}}</ref><br />Anti-imperialisties<ref name="aji" /><ref name="n24i" /><br />Linkse [[populisme]]<ref name="dmi">{{cite web |url=http://www.dailymaverick.co.za/article/2013-10-14-red-tide-from-economic-freedom-to-white-genocide-extremism-grabs-the-spotlight/#.UnQCyhb1DoF |title=Red Tide: From 'economic freedom' to 'white genocide', extremism grabs the spotlight |publisher=Daily Maverick |date=14 Oktober 2013 |access-date=1 November 2013 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200604111659/https://www.dailymaverick.co.za/article/2013-10-14-red-tide-from-economic-freedom-to-white-genocide-extremism-grabs-the-spotlight/ |archive-date=4 Junie 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref><br />Pan-Afrikanisme | nasionaal = ''Geen'' | internasionaal = ''Geen'' | kleure = {{kleurkas|#852A2A}} [[Rooi]]<ref name="aji" /><ref name="n24i" /><ref name="dmi" /> | webwerf = {{Amptelike URL}} }} Die '''Ekonomiese Vryheidsvegters''' ([[Engels]]: ''Economic Freedom Fighters'', afgekort: ''EFF'') is 'n [[politieke party]] in [[Suid-Afrika]]. Die party is op 11 Julie 2013 deur sy leier, [[Julius Malema]], bekendgestel. [[Lêer:EFF land march on Mandela Day 2014.JPG|duimnael|links|'n Klein EFF-optog op Mandela-dag (18 Julie 2014) naby die parlementsgebou in [[Kaapstad]] betoog ter ondersteuning van grondhervorming in Suid-Afrika.]] Die Ekonomiese Vryheidsvegters het 'n radikale, [[Links (politiek)|linkse]], anti-kapitalistiese en anti-imperialistiese beleid. Volgens hulle is grondonteiening en die nasionalisering van myne ononderhandelbaar. Hulle beplan om mense en maatskappye te dwing om hulle welvaart met almal te deel. Malema het beklemtoon dat [[blanke Suid-Afrikaners]] welkom is om by die EFF aan te sluit, maar dat hulle die party se beleid van grondherverdeling ​​moet aanvaar. Hy het daarna gesê: "Blankes moet bereid wees om die land te deel. Wie is ons dat ons sou sê dat hulle in die see gedryf moet word?"<ref>[http://mg.co.za/article/2013-07-12-00-malemas-red-berets-storm-2014 Malema's red berets storm 2014], [[Mail & Guardian]], 12 Julie 2013</ref> Hulle [[buitelandse beleid]] is om handel tussen [[Afrika]]lande te bevorder en die kontinent te integreer deur "onnodige grense" tussen lande op te hef, onder andere Suid-Afrika se grense met [[Botswana]], [[Eswatini]], [[Lesotho]] en [[Namibië]].<ref name="borders">[http://mg.co.za/article/2013-07-25-eff-borders-in-africa-unnecessary Borders in Africa 'unnecessary', says EFF], [[Mail & Guardian]], 25 Julie 2013</ref> Die party het die [[African National Congress]] (ANC) in die [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2014]] teengestaan<ref>[http://afrikaans.news24.com/Suid-Afrika/Nuus/Malema-waarsku-SAners-oor-opofferings-20130711 Malema waarsku SA'ners oor 'opofferings'], [[Nuus24]], besoek op 14 Julie 2013</ref> en vriend en vyand verras deur meer as 'n miljoen stemme (byna 10% soveel as die ANC s'n) te verkry. Die resultaat is dat die EFF nou die derde grootste party in die land is, en sal hul ondersteuners met 25 van die 400 setels in die parlement verteenwoordig. == Verkiesingsresultate == === Parlement === [[Lêer:South Africa national election 2014 EFF vote by ward.svg|duimnael|Persentasie van stemme vir die EFF in die 2014-verkiesing, volgens kiesafdelings. {{columns |col1 = {{legend|#fee5d9|0–20%}} {{legend|#fcae91|20–40%}} {{legend|#fb6a46|40–60%}} |col2 = {{legend|#de2d26|60–80%}} {{legend|#a50f15|80–100%}}}}]] {| class="wikitable" |- | colspan=6| [[Nasionale Vergadering van Suid-Afrika|Nasionale Vergadering]] |- ! Verkiesing ! # van<br />algehele stemme ! % van<br />algehele stemme ! # van<br />algehele setels gewen ! +/– |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2014|2014]]<ref name="IEC 2014 election results">{{cite web |title=2014 National and Provincial Elections Results - 2014 National and Provincial Election Results |url=http://www.elections.org.za/resultsNPE2014/ |publisher=elections.org.za |access-date=7 Oktober 2016 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190915150213/http://www.elections.org.za/resultsNPE2014/ |archive-date=15 September 2019 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> | 1&nbsp;169&nbsp;259 | 6,35 | 25 / 400 | {{wins}} 25 |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2019|2019]]<ref name="FINAL RESULTS: This is how many MPs each party can send to Parliament">{{cite web |title=This is how many MPs each party can send to Parliament |url=https://www.news24.com/elections/news/live-vote-counting-nears-end-iec-set-to-announce-results-by-afternoon-20190511 |publisher=News24 |access-date=11 Mei 2019 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191108125950/https://www.news24.com/Elections/News/live-vote-counting-nears-end-iec-set-to-announce-results-by-afternoon-20190511 |archive-date=8 November 2019 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> | 1&nbsp;881&nbsp;521 | 10,79 | 44 / 400 | {{wins}} 19 |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2024|2024]] | 1&nbsp;529&nbsp;961 | 9,52 | 39 / 400 | {{verlies}} 5 |} {| class="wikitable" |- | colspan=3| [[Nasionale Raad van Provinsies]] |- ! Verkiesing ! # van<br />algehele setels gewen ! +/– |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2014|2014]] | 7 / 90 | {{wins}} 7 |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2019|2019]] | 11 / 90 | {{wins}} 4 |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2024|2024]] | 10 / 90 | {{verlies}} 1 |} === Provinsiale verkiesings === {| class="wikitable" style="font-size:95%" |- !rowspan="2"|Verkiesing !colspan="2" |[[Oos-Kaap]] !colspan="2" |[[Vrystaat]] !colspan="2" |[[Gauteng]] !colspan="2" |[[KwaZulu-Natal]] !colspan="2" |[[Limpopo]] !colspan="2" |[[Mpumalanga]] !colspan="2" |[[Noordwes]] !colspan="2" |[[Noord-Kaap]] !colspan="2" |[[Wes-Kaap]] |- |----- |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |- |[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2014|2014]]<ref name="IEC 2014 election results" /> | align="right"|3,48% | align="right"|2/63 | align="right"|8,15% | align="right"|2/30 | align="right"|10,30% | align="right"|8/73 | align="right"|1,85% | align="right"|2/80 | align="right"|10,74% | align="right"|6/49 | align="right"|6,26% | align="right"|2/30 | align="right"|13,21% | align="right"|5/33 | align="right"|4,96% | align="right"|2/30 | align="right"|2,11% | align="right"|1/42 |- |[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2019|2019]]<ref name="FINAL RESULTS: This is how many MPs each party can send to Parliament" /> | align="right"|7,84% | align="right"|5/63 | align="right"|12,58% | align="right"|4/30 | align="right"|14,69% | align="right"|11/73 | align="right"|9,71% | align="right"|8/80 | align="right"|14,43% | align="right"|7/49 | align="right"|12,79% | align="right"|4/30 | align="right"|18,64% | align="right"|6/33 | align="right"|9,71% | align="right"|3/30 | align="right"|4,04% | align="right"|2/42 |- |[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2024|2024]] | align="right"|10,14% | align="right"|8/63 | align="right"|13,52% | align="right"|4/30 | align="right"|12,93% | align="right"|11/73 | align="right"|2,26% | align="right"|2/80 | align="right"|14,12% | align="right"|9/49 | align="right"|13,87% | align="right"|7/30 | align="right"|17,37% | align="right"|7/33 | align="right"|13,25% | align="right"|4/30 | align="right"|5,30% | align="right"|2/42 |} === Munisipale verkiesings === {| class="wikitable" |- !Verkiesing !Stemme !% |- | [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2016|2016]]<ref>{{cite web |url=http://www.elections.org.za/content/LGEPublicReports/402/Detailed%20Results/National.pdf |title=Results Summary - All Ballots |publisher=elections.org.za |access-date=7 Oktober 2016 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190619175129/https://www.elections.org.za/content/LGEPublicReports/402/Detailed%20Results/National.pdf |archive-date=19 Junie 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> | align="right" | 3&nbsp;202&nbsp;679 | align="right" | 8,31 |} == Sien ook == * [[Lys van politieke partye in Suid-Afrika]] == Verwysings == {{Verwysings|2}} == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie|Economic Freedom Fighters}} * {{en}} [http://effighters.org.za/ Amptelike webwerf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140918100051/http://effighters.org.za/ |date=18 September 2014 }} * {{en}} [http://www.economicfreedomfighters.org/ Ondersteuner-webwerf] * {{en}} {{Facebook|economicfreedomstruggle}} {{Politieke partye in Suid-Afrika}} {{Normdata}} [[Kategorie:Economic Freedom Fighters| ]] [[Kategorie:Politieke organisasies in Suid-Afrika]] hzf3izahgirrsfjgp1ed2m7ofe87oab 2814189 2814188 2025-06-19T10:24:49Z Greenman 8 /* Munisipale verkiesings */ 2021 2814189 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Politieke party | party_naam = Ekonomiese Vryheidsvegters | afkorting = EFF | party_logo = | logobeskrywing = | logo_onderskrif = | leier = [[Julius Malema]] | slagspreuk = ''People’s Power for Economic Freedom in Our Lifetime'' | gestig = [[26 Julie]] [[2013]] | ontbind = | samesmelting_van = | afgestig_van = | voorafgegaan = | samesmelting_met = | opgevolg = | nuusbrief = | hoofkwartiere = [[Johannesburg]] | studentevleuel = Economic Freedom Fighters Students' Command (EFFSC) | jeugvleuel = | ideologie = Anti-kapitalisties<ref name="aji">{{cite web |url=http://stream.aljazeera.com/story/201310142026-0023110 |title=Economic Freedom Fighters Party reignites debate |publisher=[[Al Jazeera]] |date=14 Oktober 2013 |access-date=1 November 2013 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190715183324/http://stream.aljazeera.com/story/201310142026-0023110 |archive-date=15 Julie 2019 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref><ref name="n24i">{{en}} {{cite web|url=http://www.news24.com/SouthAfrica/Politics/Hundreds-gather-for-EFF-launch-20131013|title=Hundreds gather for EFF launch|publisher=[[Nuus24]]|date=13 Oktober 2013|accessdate=1 November 2013|archive-date= 4 November 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131104124450/http://www.news24.com/SouthAfrica/Politics/Hundreds-gather-for-EFF-launch-20131013|url-status=dead}}</ref><br />Anti-imperialisties<ref name="aji" /><ref name="n24i" /><br />Linkse [[populisme]]<ref name="dmi">{{cite web |url=http://www.dailymaverick.co.za/article/2013-10-14-red-tide-from-economic-freedom-to-white-genocide-extremism-grabs-the-spotlight/#.UnQCyhb1DoF |title=Red Tide: From 'economic freedom' to 'white genocide', extremism grabs the spotlight |publisher=Daily Maverick |date=14 Oktober 2013 |access-date=1 November 2013 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200604111659/https://www.dailymaverick.co.za/article/2013-10-14-red-tide-from-economic-freedom-to-white-genocide-extremism-grabs-the-spotlight/ |archive-date=4 Junie 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref><br />Pan-Afrikanisme | nasionaal = ''Geen'' | internasionaal = ''Geen'' | kleure = {{kleurkas|#852A2A}} [[Rooi]]<ref name="aji" /><ref name="n24i" /><ref name="dmi" /> | webwerf = {{Amptelike URL}} }} Die '''Ekonomiese Vryheidsvegters''' ([[Engels]]: ''Economic Freedom Fighters'', afgekort: ''EFF'') is 'n [[politieke party]] in [[Suid-Afrika]]. Die party is op 11 Julie 2013 deur sy leier, [[Julius Malema]], bekendgestel. [[Lêer:EFF land march on Mandela Day 2014.JPG|duimnael|links|'n Klein EFF-optog op Mandela-dag (18 Julie 2014) naby die parlementsgebou in [[Kaapstad]] betoog ter ondersteuning van grondhervorming in Suid-Afrika.]] Die Ekonomiese Vryheidsvegters het 'n radikale, [[Links (politiek)|linkse]], anti-kapitalistiese en anti-imperialistiese beleid. Volgens hulle is grondonteiening en die nasionalisering van myne ononderhandelbaar. Hulle beplan om mense en maatskappye te dwing om hulle welvaart met almal te deel. Malema het beklemtoon dat [[blanke Suid-Afrikaners]] welkom is om by die EFF aan te sluit, maar dat hulle die party se beleid van grondherverdeling ​​moet aanvaar. Hy het daarna gesê: "Blankes moet bereid wees om die land te deel. Wie is ons dat ons sou sê dat hulle in die see gedryf moet word?"<ref>[http://mg.co.za/article/2013-07-12-00-malemas-red-berets-storm-2014 Malema's red berets storm 2014], [[Mail & Guardian]], 12 Julie 2013</ref> Hulle [[buitelandse beleid]] is om handel tussen [[Afrika]]lande te bevorder en die kontinent te integreer deur "onnodige grense" tussen lande op te hef, onder andere Suid-Afrika se grense met [[Botswana]], [[Eswatini]], [[Lesotho]] en [[Namibië]].<ref name="borders">[http://mg.co.za/article/2013-07-25-eff-borders-in-africa-unnecessary Borders in Africa 'unnecessary', says EFF], [[Mail & Guardian]], 25 Julie 2013</ref> Die party het die [[African National Congress]] (ANC) in die [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2014]] teengestaan<ref>[http://afrikaans.news24.com/Suid-Afrika/Nuus/Malema-waarsku-SAners-oor-opofferings-20130711 Malema waarsku SA'ners oor 'opofferings'], [[Nuus24]], besoek op 14 Julie 2013</ref> en vriend en vyand verras deur meer as 'n miljoen stemme (byna 10% soveel as die ANC s'n) te verkry. Die resultaat is dat die EFF nou die derde grootste party in die land is, en sal hul ondersteuners met 25 van die 400 setels in die parlement verteenwoordig. == Verkiesingsresultate == === Parlement === [[Lêer:South Africa national election 2014 EFF vote by ward.svg|duimnael|Persentasie van stemme vir die EFF in die 2014-verkiesing, volgens kiesafdelings. {{columns |col1 = {{legend|#fee5d9|0–20%}} {{legend|#fcae91|20–40%}} {{legend|#fb6a46|40–60%}} |col2 = {{legend|#de2d26|60–80%}} {{legend|#a50f15|80–100%}}}}]] {| class="wikitable" |- | colspan=6| [[Nasionale Vergadering van Suid-Afrika|Nasionale Vergadering]] |- ! Verkiesing ! # van<br />algehele stemme ! % van<br />algehele stemme ! # van<br />algehele setels gewen ! +/– |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2014|2014]]<ref name="IEC 2014 election results">{{cite web |title=2014 National and Provincial Elections Results - 2014 National and Provincial Election Results |url=http://www.elections.org.za/resultsNPE2014/ |publisher=elections.org.za |access-date=7 Oktober 2016 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190915150213/http://www.elections.org.za/resultsNPE2014/ |archive-date=15 September 2019 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> | 1&nbsp;169&nbsp;259 | 6,35 | 25 / 400 | {{wins}} 25 |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2019|2019]]<ref name="FINAL RESULTS: This is how many MPs each party can send to Parliament">{{cite web |title=This is how many MPs each party can send to Parliament |url=https://www.news24.com/elections/news/live-vote-counting-nears-end-iec-set-to-announce-results-by-afternoon-20190511 |publisher=News24 |access-date=11 Mei 2019 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191108125950/https://www.news24.com/Elections/News/live-vote-counting-nears-end-iec-set-to-announce-results-by-afternoon-20190511 |archive-date=8 November 2019 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> | 1&nbsp;881&nbsp;521 | 10,79 | 44 / 400 | {{wins}} 19 |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2024|2024]] | 1&nbsp;529&nbsp;961 | 9,52 | 39 / 400 | {{verlies}} 5 |} {| class="wikitable" |- | colspan=3| [[Nasionale Raad van Provinsies]] |- ! Verkiesing ! # van<br />algehele setels gewen ! +/– |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2014|2014]] | 7 / 90 | {{wins}} 7 |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2019|2019]] | 11 / 90 | {{wins}} 4 |- ! [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2024|2024]] | 10 / 90 | {{verlies}} 1 |} === Provinsiale verkiesings === {| class="wikitable" style="font-size:95%" |- !rowspan="2"|Verkiesing !colspan="2" |[[Oos-Kaap]] !colspan="2" |[[Vrystaat]] !colspan="2" |[[Gauteng]] !colspan="2" |[[KwaZulu-Natal]] !colspan="2" |[[Limpopo]] !colspan="2" |[[Mpumalanga]] !colspan="2" |[[Noordwes]] !colspan="2" |[[Noord-Kaap]] !colspan="2" |[[Wes-Kaap]] |- |----- |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |align="center"|'''%''' |'''Setels''' |- |[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2014|2014]]<ref name="IEC 2014 election results" /> | align="right"|3,48% | align="right"|2/63 | align="right"|8,15% | align="right"|2/30 | align="right"|10,30% | align="right"|8/73 | align="right"|1,85% | align="right"|2/80 | align="right"|10,74% | align="right"|6/49 | align="right"|6,26% | align="right"|2/30 | align="right"|13,21% | align="right"|5/33 | align="right"|4,96% | align="right"|2/30 | align="right"|2,11% | align="right"|1/42 |- |[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2019|2019]]<ref name="FINAL RESULTS: This is how many MPs each party can send to Parliament" /> | align="right"|7,84% | align="right"|5/63 | align="right"|12,58% | align="right"|4/30 | align="right"|14,69% | align="right"|11/73 | align="right"|9,71% | align="right"|8/80 | align="right"|14,43% | align="right"|7/49 | align="right"|12,79% | align="right"|4/30 | align="right"|18,64% | align="right"|6/33 | align="right"|9,71% | align="right"|3/30 | align="right"|4,04% | align="right"|2/42 |- |[[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2024|2024]] | align="right"|10,14% | align="right"|8/63 | align="right"|13,52% | align="right"|4/30 | align="right"|12,93% | align="right"|11/73 | align="right"|2,26% | align="right"|2/80 | align="right"|14,12% | align="right"|9/49 | align="right"|13,87% | align="right"|7/30 | align="right"|17,37% | align="right"|7/33 | align="right"|13,25% | align="right"|4/30 | align="right"|5,30% | align="right"|2/42 |} === Munisipale verkiesings === {| class="wikitable" |- !Verkiesing !Stemme !% |- | [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2016|2016]]<ref>{{cite web |url=http://www.elections.org.za/content/LGEPublicReports/402/Detailed%20Results/National.pdf |title=Results Summary - All Ballots |publisher=elections.org.za |access-date=7 Oktober 2016 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190619175129/https://www.elections.org.za/content/LGEPublicReports/402/Detailed%20Results/National.pdf |archive-date=19 Junie 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> | align="right" | 3&nbsp;202&nbsp;679 | align="right" | 8,31 |- | [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2021|2021]]<ref>https://results.elections.org.za/home/LGEPublicReports/1091/Detailed%20Results/National.pdf</ref> | align="right" | 3&nbsp;223&nbsp;828 | align="right" | 10,54 |} == Sien ook == * [[Lys van politieke partye in Suid-Afrika]] == Verwysings == {{Verwysings|2}} == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie|Economic Freedom Fighters}} * {{en}} [http://effighters.org.za/ Amptelike webwerf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140918100051/http://effighters.org.za/ |date=18 September 2014 }} * {{en}} [http://www.economicfreedomfighters.org/ Ondersteuner-webwerf] * {{en}} {{Facebook|economicfreedomstruggle}} {{Politieke partye in Suid-Afrika}} {{Normdata}} [[Kategorie:Economic Freedom Fighters| ]] [[Kategorie:Politieke organisasies in Suid-Afrika]] lpg92u8f6mtku5uo47pq90e7v7slbw6 0 85136 2814107 2773719 2025-06-19T05:47:16Z InternetArchiveBot 131157 Red 1 verwysing(s) en merk 0 as dood.) #IABot (v2.0.9.5 2814107 wikitext text/x-wiki [[Lêer:Crazy_ink_on_pierced_girl_lying_back.jpg|duimnael|180px|Tatoes is onder vroue ook gewild.]] [[Beeld:Jeremy_Meeks_Mug_Shot.jpg|duimnael|180px|Jeremy Meeks, ’n oudgevangene en deesdae model, het talle tatoes, onder meer ’n [[traantatoe]] by sy linkeroog.]] ’n '''Tatoeëermerk''' of '''tatoe''' is ’n vorm van liggaamsmodifisering waar ’n naald gebruik word om [[ink]] onder die opperhuid aan te bring om die vel se pigment te verander. Tatoekunstenaars bring inkontwerpe aan deur middel van verskeie metodes en tegnieke, soos tradisionele metodes waar die prieminstrument met 'n hamertjie gekap word en moderne tatoes wat met masjiene aangebring word. Tatoeëring word al duisende jare lank deur baie kulture oor die wêreld heen beoefen, en die simboliek en impak daarvan verskil grootliks van plek tot plek en kultuur tot kultuur. Die term kom waarskynlik van die [[Polinesiese tale|Polinesiese]] woord ''tatau'', wat streep of vlek beteken,<ref name="somoa">{{Citation|url=http://www.polynesia.com/samoa/samoan-tattoos.html|publisher=Polynesian Cultural Center|title=Samoa: Samoan Tattoos|access-date=18 Februarie 2014|archivedate= 7 November 2006|archiveurl=https://web.archive.org/web/20061107231027/http://www.polynesia.com/samoa/samoan-tattoos.html}}</ref> en is deur matrose na [[Europa]] gebring. Van daar het dit moontlik na die res van die wêreld versprei.<ref>{{cite encyclopedia |url=http://www.bartleby.com/61/89/T0058900.html |title=Tattoo 2 |encyclopedia=The American Heritage Dictionary of the English Language |edition=fourth |year=2000 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090202095239/http://bartleby.com/61/89/T0058900.html |date= 2 Februarie 2009 }}</ref> Tatoes kan dekoratief wees (met geen spesifieke betekenis nie), simbolies (met 'n persoonlike betekenis vir die draer), of beeldend ('n beeld van 'n spesifieke persoon of voorwerp). Baie tatoes word in [[deurgangsrite]]s gebruik, om status en rang aan te dui, as simbole vir godsdienstige en spirituele toewyding, merke van liefde of dapperheid, armbande en talismans, beskerming of as strafmaatreël, soos vir uitgeworpenes, slawe of gevangenes. Uitgebreide kosmetiese tatoeëring word ook deur baie vroue laat aanbring. Die tatoekuns bestaan al minstens sedert die lewe van die eerste bekende gatatoeëerde mens, [[Ötzi]], sowat 3330&nbsp;v.C., en tog het die mening van gemeenskappe oor tatoes deur die eeue gewissel. In die 20ste eeu is tatoes oor feitlik die hele wêreld verbind met 'n sekere soort "rowwe" lewenstyl, veral van matrose en gevangenes. Vandag kies mense om verskeie redes om getatoeëer te word: kunstig, kosmeties, sentimenteel, godsdienstig en spiritueel, of om hulle identifisering met sekere groepe (insluitende etniese en misdadigergroepe) te toon. Tatoes kan wys hoe iemand oor 'n familielid (gewoonlik 'n ouer of kind) of oor 'n onverwante persoon voel.<ref>{{Cite journal |last=Johnson |first=Frankie J |year=2007 |title=Tattooing: Mind, Body And Spirit. The Inner Essence Of The Art |journal=Sociological Viewpoints |volume=23 |pages=45–61}}</ref> ==Terminologie== Die woord "tatoe" is 'n [[leenwoord]] uit die [[Polinesiese tale|Polinesiese taal]] Tahitiaans<ref>"Tatoe" in die [[HAT]]. Aanlyn by [https://viva-afrikaans.org/ viva-afrikaans.org] (intekening nodig). Besoek op 17 Maart 2023.</ref> of Samoaans,<ref name="covered"/><ref name="samoa2">{{cite web |title=Meaning of Tatau 1 |url=https://pasefika.com/Culture/Article/19/sa/Meaning-of-Tatau-1 |publisher=Pasefika Design}}</ref>, vanaf ''tatau''. Die [[Japannees|Japannese]] woord ''irezumi'' beteken "invoeging van ink", en kan dui op die tradisionele Japannese handmetode, 'n masjienmetode in 'n Westerse styl of enige metode wat die invoeging van ink behels. Die algemeenste woord vir tradisionele Japannese tatoe-ontwerpe is ''horimono''.<ref name="onitattoo">{{Cite web |title=History Of Irezumi/Horimono |url=https://irezumihorimonodesign.weebly.com/history-of-irezumihorimono.html |access-date=17 August 2018 |website=Oni Tattoo Design}}</ref> Japannese kan die woord "tatoe" gebruik vir enige nie-Japannese metode. ==Soorte tatoeëermerke== ===Amateur- en professionele tatoes=== [[Lêer:Chest_Mechanics.jpg|duimnael|180px|links|Tatoes wat ’n groot deel van die liggaam bedek, is algemeen.]] Die simboliek van die tatoe wissel van plek tot plek en van kultuur tot kultuur. Baie tatoes is tekens van passie, status of rang, godsdiens, dapperheid, seksualiteit, liefde, beskerming of assosiasie. Dit is ook dikwels tekens van uitgeworpenes, slawe en gevangenes. Baie gevangenes en misdaadbendes gebruik tatoes om inligting oor hul oortredings te vertoon of aan te dui tot watter bende hulle behoort.<ref>{{Citation|author=Andrew Lichtenstein|url=http://www.foto8.com/issue01/dprisontattoos/prisontattoos1.html|title=Texas Prison Tattoos|accessdate=2007-12-08}}</ref> In ’n studie is gevind 72&nbsp;persent van die deelnemers met tatoes aan die gesig, nek, hande of vingers het meer as drie dae in die tronk deurgebring, in vergelyking met 6&nbsp;persent van dié sonder tatoes.<ref name=Laumann-Derick>{{cite journal |last=Laumann |first=Anne E. |first2=Amy J. |last2=Derick |title=Tattoos and Body Piercings in the United States: A National Data Set |journal=Journal of the American Academy of Dermatology |volume=55 |issue=3 |pages=413–421 |date=September 2006 |pmid=16908345 |doi=10.1016/j.jaad.2006.03.026}}</ref><ref>{{citation|author=Joshua Adams|year=2012|title=The Relationship between Tattooing and Deviance in Contemporary Society|work=Deviance Today|pages=137–145}}</ref> Vandag laat baie mense hulle tatoeëer vir bloot artistieke redes of om te wys hulle behoort tot ’n sekere groep soos misdaadbendes of ’n etniese groep. In sekere lande word geglo tatoeëermerke het towerkragte wat die draer daarvan beskerm. Artistieke tatoes sluit in [[kneukeltatoe]]s, [[genitale tatoe]]s, [[moutatoe]]s, [[traantatoe]]s, [[haartatoe]]s en [[vollyftatoe]]s. [[Lêer:Roberts_Tattoos_(8055263897).jpg|duimnael|240px|’n Tradisionele Indiaanse tatoe.]] Onder [[Sowjetunie|Sowjetmisdadigers]] van die 20ste eeu was daar ’n kultuur van [[Russiese misdadigertatoes|tatoeëermerke]] om iemand se misdaadloopbaan aan te dui, asook sy rang in die [[Rusland|Russiese]] misdaad- en tronkgemeenskap. Veral vir diegene in die [[Goelag]]stelsel van die Sowjetera het die tatoes gedien om te onderskei tussen wie hoog aangeskryf was (’n "dief volgens die wet") en wie ’n politieke gevangene was.<ref name="Fuel">{{cite book|last1=Sidorov|first1=Danzig Baldaev. Vol. 3 / introduction by Alexander|title=Russian criminal tattoo encyclopedia|date=2008|publisher=Fuel|location=Londen|isbn=978-0-9550061-9-7}}</ref> ===Gedwonge tatoeëring=== [[Lêer:Auschwitz survivor displays tattoo detail.jpg|duimnael|240px|’n Identifikasienommer wat op ’n Auschwitz-gevangene se arm getatoeëer is.]] In sommige gevalle in die geskiedenis is mense ook al teen hul wil gatatoeëer. ’n Bekende voorbeeld is die identifikasienommers wat op [[Jood|Jode]] in [[konsentrasiekamp]]e aangebring is onder die [[Nazi-Duitsland|Nazi]]-stelsel. Die Nazi's het die praktyk in 1941 in [[Auschwitz]] begin om die liggame van geregistreerde gevangenes in die kampe te identifiseer. In die [[Zhou-dinastie]] het [[China|Chinese]] owerhede tatoes op mense se gesigte aangebring as ’n straf vir sekere oortredings of om gevangenes of slawe te merk. Ook in die [[Romeinse Ryk]] moes soldate, [[gladiator]]s en slawe tatoeëermerke dra. Deels vanweë ’n [[Bybel]]se uitspraak teen die merk van die liggaam, het keiser [[Konstantyn die Grote]] die tatoeëring van gesigte omstreeks [[330|330 n.C.]] verbied, en die [[Tweede Konsilie van Nicea]] het in [[787]] die tatoeëring van enige deel van die liggaam as ’n heidense gebruik verbied.<ref name="Mayor">{{cite news |author=Adrienne Mayor |url=http://www.archaeology.org/9903/abstracts/tattoo.html |title=People Illustrated |journal=Archaeological Institute of America |volume=52 |number=2 |date=1 April 1999 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20120927150030/http://www.archaeology.org/9903/abstracts/tattoo.html |archive-date=27 September 2012 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> ===Kosmetiese redes === Al hoe meer tatoes word gebruik vir kosmetiese doeleindes, soos permanente grimering of om velverkleurings te verbloem. Eersgenoemde sluit die tatoeëring van lippe en oogwenke (omlyner), ooglede (omlyner) en selfs moesies in. Natuurlike kleure word gewoonlik daarvoor gebruik omdat dit veronderstel is om soos grimering te lyk. ’n Toenemende neiging is ook om tatoes aan te bring op merke ná ’n operasie soos ’n [[mastektomie]].<ref>Locke, Katherine. 2013. [http://www.theguardian.com/society/2013/aug/07/mastectomy-tattoo-breast-cancer "Women choose body art over reconstruction after cancer battle: Undergoing a mastectomy is a harrowing experience, but tattoos can celebrate the victory over cancer."] ''The Guardian''. 7 Augustus 2013.</ref> Die tatoeëring van tepels op gerekonstrueerde borste is ook gewild.<ref>http://www.bbc.co.uk/news/magazine-25366749</ref> ===Mediese redes=== Mediese tatoes word byvoorbeeld gebruik om te verseker instrumente word op die regte plekke aangebring by herhaalde radioterapie of vir die [[areola]]s in sommige soorte borsrekonstruksie. [[Beeld:Man with armpit tattoo. Razor Neva, blood type, birth year. Color.jpg|thumb|220px|links|'n Mediese tatoe met die persoon se bloedgroep.]] Dit is ook al gebruik om mediese inligting oor die draer daarvan oor te dra, soos ’n persoon se [[bloedgroep]] of ’n mediese toestand. [[Alzheimersiekte|Alzheimerpasiënte]] se name kan op hulle getatoeëer word om hulle te identifiseer as hulle vermis raak.<ref>Hürriyet Daily News: [http://www.hurriyetdailynews.com/tattooist-offers-to-tattoo-names-of-alzheimer-patients-in-izmir.aspx?pageID=238&nID=71786 Tattooist offers to tattoo names of Alzheimer patients in İzmir]</ref> Tatoes kan ook gebruik word om [[vitiligo]], 'n velpigmentsiekte, te bedek.<ref>{{Cite book |last1=Arndt |first1=Kenneth A. |url=https://books.google.com/books?id=CP27h0r-FjwC |title=Manual of Dermatologic Therapeutics |last2=Hsu |first2=Jeffrey T. S. |publisher=Lippincott Williams & Wilkins |year=2007 |isbn=978-0-7817-6058-4 |edition=illustrated |page=116 |access-date=6 September 2013}}</ref> Bloedgroeptatoes ([[Duits]]: ''Blutgruppentätowierung'') is in die [[Tweede Wêreldoorlog]] in [[Nazi-Duitsland]] gedra deur lede van die [[Waffen-SS]]. Ná die oorlog is die tatoes dikwels gebruik as 'n (onperfekte) bewys dat iemand lid van die SS was, en dit kon tot potensiële inhegtenisneming en vervolging lei. 'n Paar SS-lede het hulle deur die arm geskiet om die tatoe te verwyder.<ref name="lepre">{{Cite book |last=Lepre |first=George |title=Himmler's Bosnian Division: The Waffen-SS Handschar Division 1943–1945 |date=2004 |publisher=Schiffer Publishing Ltd |isbn=978-0-7643-0134-6 |page=310}}</ref> Tatoes is waarskynlik ook in antieke medisyne gebruik as deel van die pasiënt se behandeling. Die dokter Daniel Fouquet het in 1898 ’n artikel geskryf oor mediese tatoeëerpraktyke in [[Antieke Egipte]]. Hy beskryf daarin die tatoes op die vroulike liggame wat op die [[Deir el-Bahari]]-terrein gevind is. Hy het vermoed tatoes en ander letsels kon mediese of terapeutiese doeleindes gehad het.<ref>[http://blogs.ucl.ac.uk/researchers-in-museums/2012/12/10/tattooed-mummy-amunet/ Tattooing in Ancient Egypt Part 2: The Mummy of Amunet] by Gemma Angel, op 10 Desember 2012.</ref> [[Ötzi]], die ysmummie wat sowat 5&nbsp;300 jaar gelede geleef het en in 1991 ontdek is, het sowat 60 tatoes aan sy lyf gehad. Dit is geskep deur insnydings in die vel waarin steenkoolpoeier gevryf is en daar word vermoed dit kon ’n behandeling vir sy gewrigslytasie gewees het.<ref>[http://radiology.rsnajnls.org/cgi/content/full/226/3/614 The Iceman: Discovery and Imaging - Murphy et al. 226 (3): 614 - Radiology]</ref><ref>[http://www.guardian.co.uk/world/2000/sep/26/rorycarroll Iceman is defrosted for gene tests | World news | guardian.co.uk]</ref> Daar is ook tatoes aan die [[Siberiese Ysvrou]] gevind, wat tussen omstreeks die 6de en 2de eeu&nbsp;v.C. in die [[Siberië|Siberiese]] [[steppe]] gewoon het en wie se liggaam in 1993 ontdek is. ==Geskiedenis== [[Beeld:Whang-od tattooing.jpg|thumb|links|220px|Whang-od, die laaste ''mambabatok'' (tradisionele tatoeëerkunstenaar) van die provinsie Kalinga in die [[Filippyne]] doen 'n batek-tatoe.]] Tatoeëermerke op antieke [[mummie]]s wat bewaar gebly het, wys die tatoeëerkuns word al duisende jare lank oor die hele wêreld beoefen.<ref name="Oldest Tattoos">{{cite journal |last1=Deter-Wolf |first1=Aaron |last2=Robitaille |first2=Benoît |last3=Krutak |first3=Lars |last4=Galliot |first4=Sébastien |title=The World's Oldest Tattoos |journal=Journal of Archaeological Science: Reports |date=February 2016 |volume=5 |pages=19–24 |doi=10.1016/j.jasrep.2015.11.007 |s2cid=162580662 |url=https://halshs.archives-ouvertes.fr/halshs-01227846/file/OldestTattoos.pdf}}</ref> In 2015 het 'n wetenskaplike herwaardering van die ouderdom van die twee oudste bekende gatatoeëerde mummies bepaal dat [[Ötzi]] die oudste bekende voorbeeld is. Sy liggaam, met sowat 60 tatoes, is in gletserys in die [[Alpe]] ontdek en dateer van omstreeks 3330&nbsp;v.C.<ref name="Oldest Tattoos" /><ref>{{cite news |last1=Scallan |first1=Marilyn |title=Ancient Ink: Iceman Otzi Has World's Oldest Tattoos |url=http://smithsonianscience.si.edu/2015/12/debate-over-worlds-oldest-tattoo-is-over-for-now/ |access-date=19 December 2015 |publisher=Smithsonian Science News |date=9 December 2015}}</ref> In 2018 is die oudste figuratiewe tatoes in die wêreld op twee Egiptiese mummies ontdek wat van tussen 3351 en 3017&nbsp;v.C. dateer.<ref>{{cite news |last=Ghosh |first=Pallab |date=1 March 2018 |title='Oldest tattoo' found on 5,000-year-old Egyptian mummies |url=https://www.bbc.com/news/science-environment-43230202 |work=BBC |access-date=8 March 2018}}</ref> Antieke tatoeëerkuns is die algemeenste beoefen onder die [[Austronesiese volke]]. Dit was een van die vroeë tegnologieë wat in [[Taiwan]] en aan die [[Suid-Chinese See|Suid-Chinese kus]] deur die Proto-Austronesiërs ontwikkel is voor minstens 1500&nbsp;v.C., voor die Austronesiese uitbreiding na die Indo-Pasifiese eilande.<ref name="kirch">{{cite book |author=Patrick Vinton Kirch |title=A Shark Going Inland Is My Chief: The Island Civilization of Ancient Hawai'i |publisher=University of California Press |year=2012 |pages=31–32 |isbn=978-0-520-27330-6 |url=https://books.google.com/books?id=VFJpUG5Nzh4C&pg=PA31}}</ref><ref name="fuery">{{cite book |last1=Furey |first1=Louise |editor=Lars Krutak & Aaron Deter-Wolf |title=Ancient Ink: The Archaeology of Tattooing |chapter=Archeological Evidence for Tattooing in Polynesia and Micronesia |publisher=University of Washington Press |year=2017 |pages=159–184 |isbn=978-0-295-74284-7 |chapter-url=https://books.google.com/books?id=RKZGDwAAQBAJ&pg=PT171}}</ref> Dit kon oorspronklik verband gehou het met [[koppesnellery]].<ref name="bald">{{cite book |last=Baldick |first=Julian |title=Ancient Religions of the Austronesian World: From Australasia to Taiwan |publisher=I.B.Tauris |year=2013 |page=3 |isbn=978-1-78076-366-8 |url=https://books.google.com/books?id=2c2KRnKqWgoC&pg=PA3}}</ref> Tatoeëertradisies, insluitende tatoes aan die gesig, word onder alle Austronesiese subgroepe aangetref, insluitende Taiwannese Aborigines, Suidoos-Asiatiese eilandbewoners, [[Mikronesië|Mikronesiërs]], [[Polinesië|Polinesiërs]] en [[Malgasse (volk)|Malgasse]]. Austronesiërs het die vel gepriem deur die gebruik van 'n klein hamer en 'n priemimplement wat van boomdorings, visbene of oesterskulpe gemaak is.<ref name="covered">{{Cite book |last=Thompson |first=Beverly Yuen |title=Covered in Ink: Tattoos, Women and the Politics of the Body |date=2015 |location=New York, New York USA |publisher=New York University Press |isbn=978-0-8147-8920-9 |pages=35–64 |chapter="I Want to Be Covered": Heavily Tattooed Women Challenge the Dominant Beauty Culture |chapter-url=https://cpb-us-west-2-juc1ugur1qwqqqo4.stackpathdns.com/hawksites.newpaltz.edu/dist/1/2245/files/2018/01/Yuen-Thompson_Heavily-Tattooed-Women-1cyuu89.pdf |access-date=17 Maart 2023 |archive-date= 6 April 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180406230928/https://cpb-us-west-2-juc1ugur1qwqqqo4.stackpathdns.com/hawksites.newpaltz.edu/dist/1/2245/files/2018/01/Yuen-Thompson_Heavily-Tattooed-Women-1cyuu89.pdf |url-status=dead }}</ref><ref name="fuery" /><ref name=Maori.com>{{cite web |title=Maori Tattoo |url=http://www.maori.com/tattoo |website=Maori.com |publisher=Maori Tourism Limited |access-date=17 July 2015 |archive-date=20 July 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150720220252/http://www.maori.com/tattoo |url-status=dead}}</ref> Antieke tatoeëertradisies het ook voorgekom onder die [[Papoeas]] en [[Melanesië|Melanesiërs]], wat unieke priemers van vulkaanglas gebruik het. Sommige [[argeologie]]se terreine met dié toerusting word verbind met die Austronesiese migrasie na [[Papoea-Nieu-Guinee]] en Melanesië. Ander terreine is egter ouer as dié migrasie en word dateer van omstreeks 1650 tot 2000&nbsp;v.C. Dit lyk dus of daar 'n reeds bestaande tatoetradisie in die streek was.<ref name="fuery" /> Onder ander etnolinguistiese groepe wat ook die tatoeëerkuns beoefen het, tel die [[Ainoe]] van [[Japan]]; sommige [[Austro-Asiatiese tale|Austro-Asiate]] van [[Indo-China]]; [[Berbers|Berbervroue]] van [[Noord-Afrika]];<ref name="berber">{{cite web |url=http://ethnicjewelsmagazine.com/facial-tattooing-of-berber-women-by-sarah-corbett/ |title=Facial Tattooing of Berber Women |last=Corbett |first=Sarah |date=6 February 2016 |magazine=Ethnic Jewels Magazine |access-date=18 May 2018 |archive-date= 6 April 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200406085729/http://ethnicjewelsmagazine.com/facial-tattooing-of-berber-women-by-sarah-corbett/ |url-status=dead }}</ref> die [[Joroeba (volk)|Joroeba-]], [[Fula (volk)|Fulani-]] en [[Hausa (volk)|Hausa]]volk van [[Nigerië]];<ref>{{cite journal |last1=Wilson-Fall |first1=Wendy |title=The Motive of the Motif Tattoos of Fulbe Pastoralists |journal=African Arts |date=Spring 2014 |volume=47 |issue=1 |pages=54–65 |doi=10.1162/AFAR_a_00122 |s2cid=53477985}}</ref> [[Indiane|inheemse Amerikaners]] van die [[Amerikas]] voor [[Christophorus Columbus|Columbus]];<ref name="Evans">Evans, Susan, Toby. 2013. Ancient Mexico and Central America: Archaeology and Culture History. 3rd Edition.</ref> en die [[Pikte]] van [[Brittanje]] in die [[Ystertydperk]].<ref name="carr">{{cite journal |last=Carr |first=Gillian |year=2005 |title=Woad, tattoing, and identity in later Iron Age and Early Roman Britain |journal=Oxford Journal of Archaeology |volume=24 |issue=3 |pages=273–292 |doi=10.1111/j.1468-0092.2005.00236.x}}</ref> ===Europa=== [[Beeld:Prince Giolo, Son to the King of Moangis a1528388.jpg|thumb|160px|Giolo (regte naam Jeoly) van die [[Filippyne]] wat deur William Dampier gevange geneem en in 1691 in [[Londen]] op 'n skou uitgestal is, totdat hy drie maande later aan [[pokke]] dood is. Dampier het 'n fortuin uit hom gemaak.<ref>{{Cite web |url=https://www.esquiremag.ph/long-reads/features/the-true-story-of-the-mindanaoan-slave-whose-skin-was-displayed-at-oxford-a00029-20171102-lfrm2 |title=The True Story of the Mindanaoan Slave Whose Skin Was Displayed at Oxford |website=Esquiremag.ph}}</ref><ref name="Etching of Prince Giolo">Savage, John (c. 1692). [http://acms.sl.nsw.gov.au/item/itemDetailPaged.aspx?itemID=153334 "Etching of Prince Giolo"]. State Library of New South Wales.</ref><ref name="auto" /><ref>{{cite journal |last=Barnes |first=Geraldine |year=2006 |title=Curiosity, Wonder, and William Dampier's Painted Prince |journal=Journal for Early Modern Cultural Studies |volume=6 |issue=1 |pages=31–50 |doi=10.1353/jem.2006.0002 |s2cid=159686056}}</ref>]] In 1566 het [[Frankryk|Franse]] matrose 'n [[Inuïete|Inuïtiese]] vrou en haar kind in die hedendaagse Labrador in [[Kanada]] gevange geneem en hulle na [[Antwerpen]] in die [[Republiek van die Sewe Verenigde Nederlande|Nederlandse Republiek]] gebring. Die ma was gatatoeëer, maar die kind nie. In Antwerpen is die twee in 'n plaaslike kroeg ten toon gestel tot minstens 1567. Pamflette wat die geleentheid adverteer, is in die stad versprei. In 1577 het die [[Engeland|Engelse]] [[Seerowery#Kaapvaarders|kaapvaarder]] Martin Frobisher twee Inuïte gevang en na Engeland gebring om uit te stal.<ref name="Krutak2">{{cite web |last1=Krutak |first1=Lars |title=Myth Busting Tattoo (Art) History |url=https://www.larskrutak.com/myth-busting-tattoo-art-history/ |website=Lars Krutak: Tattoo Anthropologist |date=22 August 2013 |access-date=25 February 2020}}</ref> In 1691 het William Dampier 'n getatoeëerde man van die [[Filippyne]], Jeoly of Giolo, na Londen gebring. Hy het Jeoly op 'n menslike skou ten toon gestel en 'n fortuin gemaak deur hom 'n "prins" te noem en groot skares te lok. Ten tyde van die uitstalling het Jeoly nog gerou oor sy ma, wat Dampier ook gevang het, maar op die reis ter see dood is. Drie maande later het Jeoly gesterf. Die vel is van sy liggaam gestroop en sy liggaam is daarna sonder die vel ten toon gestel. Die gatatoeëerde vel is verkoop en in Oxford uitgestal.<ref>Mangubat (2017). The True Story of the Mindanaoan Slave Whose Skin Was Displayed at Oxford. Esquire.</ref> [[Beeld:Joshua Reynolds - Portrait of Omai.jpg|thumb|links|160px|'n Portret van Omai, 'n getatoeëerde man van [[Raiatea]] wat deur kaptein [[James Cook]] na Europa gebring is.]] Daar word algemeen geglo die moderne gewildheid van tatoeëring kom van kaptein [[James Cook]] se drie vaarte in die laat 18de eeu na die Suid-Pasifiese eilande. Sy vaarte en die verspreiding van die tekste en beelde daarvan het wel bewustheid van tatoeëring aangehelp (en gelei tot die opname van die woord ''tatau'' in Westerse tale).<ref>{{Cite web |url=https://www.rmg.co.uk/discover/explore/captain-cook-sir-joseph-banks-and-tattoos-tahiti |title=Captain Cook, Sir Joseph Banks and tattoos in Tahiti |date=25 August 2015 |website=Royal Museums Greenwich |language=en |access-date=3 April 2020}}</ref> Ná Cook se eerste reis in 1768 het sy wetenskapbeampte en botanis, sir Joseph Banks, die kunstenaar Sydney Parkinson en baie ander bemanningslede met 'n groot belangstelling in tatoes teruggekeer na Engeland. Banks het baie daaroor geskryf<ref>{{Cite web |url=https://thedearsurprise.com/sir-joseph-banks-and-the-art-of-tattoo/ |title=Sir Joseph Banks and the Art of Tattoo |last=Knows |first=The Dear |date=6 June 2010 |website=The Dear Surprise |language=en-US |access-date=3 April 2020}}</ref> en Parkinson het vermoedelik self in [[Tahiti]] 'n tatoe gekry.<ref>{{Cite web |url=https://www.sundaypost.com/fp/forgotten-scots-explorer-and-artist-who-sketched-for-captain-cook-expedition-hailed/ |title=The story of Scots explorer and artist Sydney Parkinson, who joined Captain Cook's expedition armed with pencils and paint |last=Gallacher |first=Stevie |website=The Sunday Post |language=en-US |access-date=3 April 2020}}</ref> Banks was 'n hoog aanstaande lid van die Engelse [[aristokrasie]] en het sy posisie by Cook gekry deur 'n medefinansier van die vaart te wees. Op sy beurt het Cook 'n gatatoeëerde man van [[Raiatea]], Omai, teruggebring wat hy aan [[George III van die Verenigde Koninkryk|koning George]] en die Engelse hof gewys het. Op daaropvolgende vaarte is baie bemanningslede getatoeëer.<ref>{{cite web |url=http://tattoohistorian.com/2014/04/05/the-cook-myth-common-tattoo-history-debunked/ |title=The Cook Myth: Common Tattoo History Debunked |work=tattoohistorian.com |date=5 April 2014 |access-date=17 Maart 2023 |archive-date=22 Maart 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230322231530/https://tattoohistorian.com/2014/04/05/the-cook-myth-common-tattoo-history-debunked/ |url-status=dead }}</ref> Die eerste aangetekende professionele tatoekunstenaar in Brittanje was Sutherland Macdonald, wat van begin 1894 af in 'n ateljee in Londen gewerk het.<ref>{{Cite news |url=https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/art/news/sutherland-macdonald-britains-first-professional-tattoo-artist-celebrated-in-new-exhibition-at-the-a6804396.html |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220526/https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/art/news/sutherland-macdonald-britains-first-professional-tattoo-artist-celebrated-in-new-exhibition-at-the-a6804396.html |archive-date=26 May 2022 |url-access=subscription |url-status=live |title=The man who started the tattoo craze in Britain is coming to a museum near you |work=The Independent |access-date=20 July 2018 |language=en-GB}}</ref> In Brittanje is tatoes nog in 'n groot mate verbind met matrose<ref>"The reason why sailors tattoo themselves has often been asked." The Times (Londen), 30 Januarie 1873, p. 10</ref> en die laer of selfs misdadigerklasse,<ref>''The Times'' (Londen), 3 April 1879, p. 9</ref> maar teen die 1870's het dit 'n mode onder sommige lede van die hoër stand geword, insluitende koninklikes,<ref name="Abington 2010">{{Cite encyclopedia |title=tattoo |encyclopedia=The Hutchinson Unabridged Encyclopedia with Atlas and Weather guide |publisher=Helicon |date=July 2021 |edition=Credo Reference. Web.}}</ref><ref>{{cite journal |last=Broadwell |first=Albert H. |title=Sporting pictures on the human skin |journal=Country Life |date=27 January 1900}} Article describing work of society tattooist [http://www.tattooarchive.com/tattoo_history/macdonald_sutherland.html Sutherland Macdonald] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131103145504/http://www.tattooarchive.com/tattoo_history/macdonald_sutherland.html |date=3 November 2013 }}</ref> en dit kon duur wees.<ref>''The Times'' (Londen), 18 April 1889, p. 12: "A Japanese Professional Tattooer".</ref> [[Beeld:BH Croats, Tattoo.jpg|thumb|160px|'n 19de-eeuse skets van 'n getatoeëerde vrou van [[Bosnië en Herzegowina]].]] Die tatoeëring van [[Katolieke]] vroue in [[Bosnië en Herzegowina]] tydens die [[Ottomaanse Ryk|Ottomaanse bewind]] het algemeen geraak en dit het tot die middel 20ste eeu voortgeduur. Tatoeëermerke van [[kruis]]e is aan die hande, arms, bors en voorkop aangebring van meisies tussen ses en 16.<ref name="Medić Bošnjak">{{cite web |last1=Medić Bošnjak |first1=Marija |title=Stari običaj 'križićanje' ili "sicanje" izumire |url=https://www.ljportal.com/stari-obicaj-krizicanje-sicanje-izumire-10727/ |website=ljportal.com |date=20 February 2018}}</ref> Dit is gedoen om ontvoering en gedwonge bekering tot die [[Islam]] te voorkom.<ref name="Jukić">{{cite journal |last1=Jukić |first1=Monika |title=Tradicionalno tetoviranje Hrvata u Bosni i Hercegovini – bocanje kao način zaštite od Osmanlija |url=https://www.academia.edu/18927069 |website=academia.edu}}</ref> Etnograwe glo die gebruik het ontstaan voor die Slawiese migrasie na die Balkan en die verspreiding van die [[Christendom]], met bewyse wat terugwys na die prehistoriese Illiriese stamme.<ref name="Jukić" /> ===Noord-Amerika=== Baie [[Indiane|inheemse volke van Noord-Amerika]] het tatoeëring beoefen.<ref>{{Cite web |last=Root |first=Leeanne |date=13 September 2018 |title=How Native American Tattoos Influenced the Body Art Industry |url=https://indiancountrytoday.com/archive/native-american-tattoos-influenced-body-art-industry |access-date=12 June 2022 |website=Indian Country Today |language=en}}</ref> Europese [[Ontdekkingsreise|ontdekkingsreisigers]] en [[handel]]aars wat inheemse Amerikaners ontmoet het, het die tatoes raakgesien en 'n paar het hulle deur inheemse Amerikaners laat tatoeëer.<ref name="Friedman2012">{{cite book |type=PhD |last=Friedman Herlihy |first=Anna Felicity |title=Tattooed Transculturites: Western Expatriates among Amerindian and Pacific Islander Societies, 1500–1900 |date=June 2012 |publisher=University of Chicago |location=Chicago, IL |url=https://tattoohistorian.com/2017/01/07/tattooed-transculturites-read-my-phd-tattoo-history-dissertation-online/ |access-date=17 Maart 2023 |archive-date= 1 Junie 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230601032146/https://tattoohistorian.com/2017/01/07/tattooed-transculturites-read-my-phd-tattoo-history-dissertation-online/ |url-status=dead }}</ref> Teen die tyd van die [[Amerikaanse Rewolusie]] was tatoes reeds algemeen onder Amerikaanse matrose.<ref name="Dye">{{Cite journal |last=Dye |first=Ira |date=1989 |title=The Tattoos of Early American Seafarers, 1796–1818 |url=https://www.jstor.org/stable/986875 |journal=Proceedings of the American Philosophical Society |volume=133 |issue=4 |pages=520–554 |jstor=986875 |issn=0003-049X}}</ref> Tatoes is in beskermingsdokumente ('n bewys van Amerikaanse burgerskap) genoem om gedwonge opname in die [[Britse Vloot|Britse vloot]] te voorkom.<ref name="Dye" /> Swart matrose het dit ook gebruik om te bewys hulle is vrye mans.<ref>[https://books.google.com/books?id=fDsHKydL67kC&q=%22protection%20papers%22%20slavery&pg=PA305 Law in American History: Volume 1: From the Colonial Years Through the Civil War.] Page 305.</ref> [[Beeld:Tattooed sailor aboard the USS New Jersey.jpg|thumb|links|200px|'n Matroos tatoeëer 'n medematroos in 1944 op die USS New Jersey.]] Die eerste aangetekende professionele tatoeateljee in die VSA was dié van 'n Duitse immigrant, Martin Hildebrandt, in die vroeë 1870's.<ref>{{Cite web |last=Nyssen |first=Carmen |title=New York City's 1800s Tattoo Shops |url=https://buzzworthytattoo.com/saloon-tattoo-shops-of-new-york-citys-4th-ward/ |access-date=6 June 2022 |website=Buzzworthy Tattoo History |language=en-US}}</ref><ref name=":0">{{Cite web |last1=Amer |first1=Aïda |last2=Laskow |first2=Sarah |date=13 August 2018 |title=Tattooing in the Civil War Was a Hedge Against Anonymous Death |url=http://www.atlasobscura.com/articles/civil-war-tattoos |access-date=5 June 2022 |website=Atlas Obscura |language=en}}</ref> Kort ná die Burgeroorlog het tatoes gewild geraak onder jong mans van die hoër stand. Dié neiging het voortgeduur tot aan die begin van die [[Eerste Wêreldoorlog]], maar het afgeneem met die uitvinding van die tatoemasjien. Die masjien het die tatoeëringsprosedure makliker en goedkoper gemaak, en dit het die statussimbool weggeneem wat tatoes vroeër ingehou het. Almal kon dit nou bekostig en dit het algemeen geword onder rebelle en misdadigers. Dit was egter steeds gewild in die Amerikaanse weermag, 'n neiging wat steeds voortduur. In 1975 was daar net 40 tatoekunstenaars in die land; in 1980 was daar meer as 5&nbsp;000<ref name="Think before you ink: Tattoo risks">{{Cite web |title=Think before you ink: Tattoo risks |url=https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/adult-health/in-depth/tattoos-and-piercings/art-20045067 |access-date=26 April 2022 |website=Mayo Clinic |language=en}}</ref> as gevolg van 'n skielike toename in aanvraag.<ref>{{Cite news |url=https://www.washingtonpost.com/archive/local/1980/11/09/original-tattoo-artist-times-changing/99616353-ba75-477d-822c-4aeaf062d17a/ |title=Original Tattoo Artist: Times Changing |date=9 November 1980 |newspaper=[[The Washington Post]] |access-date=5 March 2019 |language=en-US |issn=0190-8286}}</ref> Sedert die 1970's het tatoes 'n hoofstroomdeel van die Westerse mode geword. Dit is algemeen onder mans én vroue, onder alle ekonomiese klasse<ref>{{Cite news |url=https://artsandculture.google.com/exhibit/history-ink/wQx72HUG |title=History, Ink – The Valentine |website=Google Arts & Culture |language=en |access-date=20 April 2020}}</ref> en onder van tieners tot middeljariges. Baie Amerikaners, veral jong mense, beskou tatoes nou as 'n aanvaarbare vorm van selfuitdrukking, eerder as 'n vorm van uittarting, soos vroeër.<ref>{{cite journal |last=Roberts |first=D. J. |title=Secret Ink: Tattoo's Place in Contemporary American Culture |journal=Journal of American Culture |volume=35 |number=2 |year=2012 |pages=153–65 |doi=10.1111/j.1542-734x.2012.00804.x |pmid=22737733}}</ref> ===Australië=== Tatoemerke is in die 17de en 18de eeu deur Europese owerhede gebruik om misdadigers te merk.<ref>Clare Andersen in Caplan, J. (2000). Written on the body: The tattoo in European and American history / edited by Jane Caplan. London: Reaktion. {{ISBN|1-86189-062-1}}</ref> Die Britse owerhede het ook die praktyk gebruik om weermagdrosters en personeel wat in Australië voor 'n krygshof verskyn het te merk. In die 19de-eeuse Australië was tatoes meestal die gevolg van persoonlike eerder as Britse gesagsbesluite, maar Britse owerhede het begin om tatoes, littekens en ander liggaamsmerke aan te teken om gevangenes te beskryf en hanteer wat vir transpotasie aangedui is.<ref name="auto">Maxwell-Stewart, Hamish, in Caplan, J. (2000). Written on the body: The tattoo in European and American history / edited by Jane Caplan. London: Reaktion. {{ISBN|1-86189-062-1}}</ref> [[Beeld:Fred Harris Tattoo Studio slnsw.jpg|thumb|220px|Fred Harris-tatoeateljee in [[Sydney]], 1937.]] Die praktyk van tatoeëring was blykbaar 'n grootliks niekommersiële onderneming tydens die gevangenetydperk in Australië. James Ross beskryf byvoorbeeld in die Hobart-almanak van 1833 hoe gevangenes op die skepe algemeen tyd bestee het om hulleself met [[buskruit]] te tatoeëer.<ref name="auto" /> Uit 'n studie van die rekords van 10&nbsp;180 gevangenes wat tussen 1823 en 1853 na die destydse Van Diemenland (nou [[Tasmanië]]) vervoer is, het sowat 37% van alle mans en 15% van alle vroue met tatoes aangekom. Dit het Australië destyds die Engelssprekende land met die meeste tatoes gemaak.<ref>{{Cite news |url=https://www.abc.net.au/news/2016-08-30/convict-tattoos-tasmanias-inked-history-explored-in-book/7798044 |title=Tattoo trend goes back to Tasmania's convict era, author finds |newspaper=ABC News |date=30 August 2016}}</ref> Teen die begin van die 20ste eeu was daar nie baie tatoeateljees in Australië nie. Tussen 1916 en 1943 was die Sydney-ateljee van Fred Harris blykbaar die enigste een in dié stad.<ref>PIX MAgazine, Vol. 1 No. 4 (19 February 1938)</ref> Teen 1937 was Harris een van Sydney se bekendste tatoekunstenaars en het hy sowat 2&nbsp;000 tatoes per jaar in sy atelje gedoen.<ref>Fred Harris Tattoo Studio Sydney, 1916–1943, State Library of New South Wales</ref> In die moderne Australië is 'n gewilde tatoe-ontwerp die [[Suiderkruis]]-motief of variasies daarvan.<ref name="Think before you ink: Tattoo risks" /> Daar is tans meer as 2&nbsp;000 amptelike tatoekunstenaars in Australia en meer as 100 geregistreerde ateljees en klinieke. Die aanvraag na tatoes in die land het oor die afgelope dekade met meer as 440% toegeneem.<ref>{{Cite web |url=https://noink.com.au/no-ink-articles/tattoo-removal-stats#:~:text=With%20over%202000%20official%20tattoo,estimated%20to%20be%20almost%20double. |title=Tattoo Removal Stats and Facts |access-date=17 Maart 2023 |archive-date=17 Maart 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230317190751/https://noink.com.au/no-ink-articles/tattoo-removal-stats#:~:text=With%20over%202000%20official%20tattoo,estimated%20to%20be%20almost%20double. |url-status=dead }}</ref> ==Proses== [[Lêer:Fullbodytattoo.jpg|duimnael|280px|’n Vrou kry nog ’n tatoe.]] Tatoeëring behels die inspuiting van pigment in die vel se dermis, die laag velweefsel net onder die epidermis. Die pigment word versprei deur ’n gehomogeniseerde beskadigde laag deur die epidermis en boonste dermis, waar die teenwoordigheid van ’n vreemde stof die [[immuunstelsel]] se fagosiete aktiveer om die pigmentdeeltjies op te neem. Terwyl heling plaasvind, skilfer die beskadigde epidermis weg terwyl korrelweefsel dieper in die vel vorm; dit word later omgesit in [[bindweefsel]] deur kollageengroei. Dit heel die boonste dermis, waar pigment vasgevang bly binne-in fibroblaste en eindelik konsentreer in ’n laag net onder die dermis/epidermis-grens.<ref name=kilmer>[http://www.emedicine.com/derm/topic563.htm#section~histology Tattoo lasers / Histologie], Suzanne Kilmer, eMedicine</ref> Die teenwoordigheid van die pigment daar is stabiel, maar is oor 'n lang tyd (dekades) geneig om dieper in die dermis in te beweeg. Dit verduidelik die dowwer detail van ou tatoes.<ref name=kilmer/> Sommige tradisionele stamme skep tatoes deur die ontwerp in die vel te sny en dan ink, as of ’n ander stof daarin te vryf. So word dikwels ook verhewe letsels gevorm. Die algemeenste metode in die moderne tyd is met ’n elektriese tatoeëermasjien, wat die ink deur ’n naald of naalde in die vel spuit deur middel van ’n vibrerende eenheid. Die eenheid dryf die naalde vinnig in en uit die vel, gewoonlik 80 tot 150 keer per sekonde. Die naalde word net een keer gebruik en word individueel verpak. Die tatoeëerkunstenaar moet handskoene dra en die toerusting moet gesteriliseer word. Die wond moet herhaaldelik met ’n nat, weggooibare soort doek afgevee word. ==Openbare mening== [[Lêer:Tattoo artist with latex gloves.jpg|duimnael|160px|Tatoeëerkunstenaars dra deesdae handskoene en steriliseer hul toerusting ná elke gebruik.]] Tatoeëermerke het in historiese [[China]] ’n negatiewe konnotasie gehad omdat misdadigers dikwels getatoeëer is om hulle te merk.<ref name=dem7-61>{{cite book|last=DeMello|first=Margo|title=Encyclopedia of body adornment|year=2007|publisher=Greenwood Press|location=Westport|isbn=978-0-313-33695-9|page=61}}</ref><ref>{{cite book|last=Dutton|first=Michael|title=Streetlife China|year=1998|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge|isbn=0-521-63141-6|pages=163 & 180}}</ref> Dit is vandag steeds ’n taboe in Chinese gemeenskappe.<ref>{{cite book|last=Dutton|first=Michael|title=Streetlife China|year=1998|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge|isbn=0-521-63141-6|page=180}}</ref> Die verbinding van tatoes met misdadigers het ook na [[Japan]] oorgespoel.<ref name=dem7-61/> Die Japannese regering het tatoes in die 19de eeu verbied en die verbod is eers in 1948 opgehef.<ref>Ito, Masami, "[https://archive.is/20120719141210/search.japantimes.co.jp/cgi-bin/nn20100608i1.html Whether covered or brazen, tattoos make a statement]", ''Japan Times'', 8 Junie 2010, p. 3</ref> In [[Europa]] en [[Noord-Amerika]] word die mening oor tatoeëermerke steeds beïnvloed deur stereotipes wat gebaseer is op afwykende sosiale groepe van die 19de en 20ste eeu. In die 1960's en 1970's het mense tatoes begin verbind met mense soos motorfietsryers en gevangenes.<ref>''Bodies of Inscription: A Cultural History of the Modern Tattoo Community''. Margo DeMello. Durham, NC: Duke University Press, 2000. vii + 222 pp., photographs, notes, bibliography, index.</ref> Dit lyk egter of die openbare mening al hoe positiewer word. Baie ondersoeke is al gedoen oor wat die publiek van tatoes dink. In Junie 2006 het die Amerikaanse Akademie van Dermatologie die resultate van ’n telefoonopname in 2004 gepubliseer. Daarvolgens het 36% van Amerikaners tussen 18 en 29 tatoes gehad, 24% van dié tussen 30 en 40, en 15% van dié tussen 41 en 51.<ref name=Laumann-Derick/> In Januarie 2008 het Harris Interactive ’n opname gedoen en bevind 14% van alle [[volwassene]]s in Amerika het ’n tatoe, effens minder as die 16% in 2003. Mans is effens meer geneig om tatoes te hê as vroue. ==Gesondheidsgevare== Omdat die vel binnegedring word, hou tatoeëring die gevaar van ontsteking en allergiese reaksies in. [[Beeld:QuantaDiscoveryPicoLaser.tif|thumb|links|160px|'n Voorbeeld van 'n apparaat vir die verwydering van tatoes met laserlig.]] Moderne kunstenaars verminder die risiko's deur naalde net een keer te gebruik en instrumente ná elke gebruik te steriliseer. Baie owerhede vereis dat hulle opleiding in bloedbesmetting ondergaan. In amateur-tatoeëring, soos in tronke, is daar egter steeds groot gevare aan verbonde. Met ongesteriliseerde toerusting kan ontsteking ontstaan of sekere siektes oorgedra word soos sekere vorme van [[hepatitis B|hepatitis]], [[Herpes simplex|herpes]], [[MIV]] en [[tuberkulose]].<ref>{{cite web|url=http://www.mayoclinic.com/health/tattoos-and-piercings/MC00020 |title=Tattoos: Risks and precautions to know first |publisher=MayoClinic.com |date=2012-03-20 |accessdate=2012-04-05}}</ref> Nie baie mense toon ’n allergiese reaksie op die tatoeëer-ink nie,<ref name="kilmer"/> maar dit is tog moontlik. Mense kan veral met spesifieke kleure ink ’n allergie toon. Dit is soms weens die teenwoordigheid van [[nikkel]] in ’n inkpigment, wat ’n algemene metaalallergie veroorsaak. Kneusmerke kan ook veroorsaak word deur die beskadiging van ’n aar. ==Tatoeverwydering== Hoewel tatoes as permanent beskou word, kan dit tog soms gedeeltelik of heeltemal verwyder word deur laserbehandeling.<ref>{{citation|title=Images of Tattoo removal procedure|url=http://www.tattoo-bewertung.de/content/aktuelle-laserbehandlung|accessdate=2011-01-12}}</ref> Swart en sommige kleure ink kan makliker verwyder word as ander kleure. Die koste en pyn om dit te verwyder is gewoonlik groter as met die aanbring daarvan. ==Tydelike tatoes== [[Beeld:Lower leg Tattoo.jpg|thumb|right|160px|'n Tatoe word met skadelose henna aangebring.]] 'n Tydelike tatoe is 'n tatoe wat amper soos 'n regte een lyk, maar nie permanent is nie. Dit is 'n vorm van liggaamsverfkuns en kan geteken, geverf of gespuitverf word.<ref>{{Cite web |date=2 March 2021 |title=Temporary Vs. Permanent Tattoos: Which One Should You Get? - Saved Tattoo |url=https://www.savedtattoo.com/temporary-vs-permanent-tattoos/ |access-date=26 April 2022 |language=en-US}}</ref><ref>{{cite web |title=How to remove temporary tattoos |date=15 July 2021 |url=https://emotionified.com/how-to-remove-temporary-tattoos |access-date=22 July 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220815134614/https://emotionified.com/how-to-remove-temporary-tattoos/ |archive-date=15 August 2022}}</ref> ===Soorte=== ====Dekalkomanie==== Tydelike tatoes wat aangedruk word, kan enige deel van die liggaam versier. Hulle hou van 'n dag tot langer as 'n week.<ref>{{cite web |url=https://www.fda.gov/Cosmetics/ProductsIngredients/Products/ucm108569.htm |title=Temporary Tattoos, Henna/Mehndi, and "Black Henna" |work=FDA |access-date=3 August 2015}}</ref> Goedgekeurde kleurstowwe is heeltemal veilig, maar ander stowwe kan 'n allergiese reaksie veroorsaak. ====Foelie==== Foelietatoes is 'n dekalkomanie-tipe tatoe met 'n foelieafdruktegniek in plaas van met ink.<ref>{{Cite book |last=Baldwin |first=Pepper |url=https://books.google.com/books?id=a4uaCwAAQBAJ&dq=foil+temporary+tattoo&pg=PA28 |title=DIY Temporary Tattoos: Draw It, Print It, Ink It |date=5 April 2016 |publisher=Macmillan |isbn=978-1-250-08770-6 |pages=28 |language=en}}</ref> Die foeliebeeld is 'n spieëlbeeld van wat op jou liggaam sal verskyn. ====Spuitverf==== Hoewel spuitverftatoes baie gewild geword het, is die kans kleiner dat 'n realistiese voorkoms met 'n verfspuit (''airbrush'') verkry sal word. Hulle lyk nie baie soos 'n regte tatoe nie en hou korter as die aandruktipe. Die soort spuitverf wat vir kuns of klere vervaardig is, moet nooit aan die vel gebruik word nie. Hulle kan allergenies of giftig wees. [[Beeld:Dermititis black henna.JPG|thumb|160px|Dermatitis weens 'n tydelike dolfyntatoe met swart henna.]] ====Henna==== Henna kom van plante en bevat gewoonlik geen bymiddels nie. As dit aan die vel aangewend word, vlek dit die vel rooi-oranje tot bruin. Dit neem lank om aan te wend en lyk nie so realisties soos aandruktipes nie. Allergiese reaksies is baie skaars. As sekere kleurstowwe bygevoeg word, kan henna wel 'n allergiese reaksie veroorsaak. Veral swart of vooraf gemengde henna moet vermy word, want hulle kan skadelike stowwe bevat, soos [[silwernitraat]], karmynsuur, pirogallussuur en [[chroom]]. Swart henna se kleur kom van parafenileendiamien, 'n tekstielkleurstof wat net vir die kleur van hare goedgekeur word.<ref>{{cite web |url=http://www.foxnews.com/health/2013/03/26/fda-warns-consumers-about-dangers-temporary-tattoos/ |title=FDA warns consumers about dangers of temporary tattoos |work=Fox News |date=26 March 2013 |access-date=3 August 2015}}</ref> In Kanada is die gebruik van die stof aan die vel verbied. Dit kan lei tot talle gesondheidsprobleme, soos allergiese reaksies en chroniese ontsteking, selfs lank nadat dit aangewend is. == Galery == <gallery widths="140px" heights="140px"> Lêer:Leg_Tattoo_(5694642409).jpg|’n Wapen wat agter op ’n been aangebring is. Lêer:Nice_Dermagraphics_(6843829136).jpg|’n Man se hele arm is getatoeëer. Lêer:Piel_Lienzo_(4854899068).jpg|Tatoeëermerke aan die gesig en nek is nog seldsaam en het dikwels negatiewe konnotasies. Lêer:Tibetan_Medicine_Buddha_mantra_circle_tattoo.jpg|’n Tibettaanse mantrasirkel op ’n man se bors. Lêer:Vivian_gets_inked_14.jpg|’n Man kry ’n tatoe. Lêer:Kutia kondh inde 02 05b.jpg|Tradisionele gesigtatoes van ’n Indiese vrou. Lêer:Jesus is So Cool.jpg|’n Christelike paartjie met eenderse kruise aan die gewrig. Lêer:Diana na 2de beh.JPG|Getatoeëerde lipgrimering. Lêer:PBS_Homeboy.jpg|Die naam PlayBoy word op ’n man se rug getatoeëer. Lêer:DSCN0743_(5900112196).jpg|’n Man spog met sy tatoes. Lêer:Tattoo of Hand of Fatima, model Casini.jpg|’n Simboliese tatoe: die [[Hamsa|Hand van Fatima]] op die model Casini. Lêer:Anchor_tattoo_and_sketch.jpg|’n Tou-en-anker-tatoe en die oorspronklike skets van die ontwerp. </gallery> ==Sien ook== *[[Russiese misdadigertatoes]] == Verwysings == {{Verwysings|2}} == Eksterne skakels == * [http://video.pbs.org/video/2219469018 Tattoos, The Permanent Art] Dokumentêr deur Off Book * [http://mytattoocare.com Die versorging van tatoes] {{Commons-kategorie inlyn|tattoos}} {{Normdata}} {{Voorbladster}} [[Kategorie:Tatoeëermerke| ]] nqqmjxo28l0moui6mtsdkq3stl5qg9f 0 85393 2814216 2489259 2025-06-19T10:43:34Z 78.174.55.43 2814216 wikitext text/x-wiki [[Lêer:GraRuebAmsterdam.JPG|duimnael|links|Standbeeld van 'n persoon wat die Olimpiese saluut uitvoer.]] [[Lêer:Students pledging allegiance to the American flag with the Bellamy salute.jpg|duimnael|Kinders salueer die Amerikaanse vlag.]] Die '''Romeinse saluut''', '''Bellamy-saluut''', '''Nazi-saluut''' of '''Olimpiese saluut''' is 'n saluut met 'n uitgestrekte arm en die hand na onder. Die saluut is onder ander deur antieke Romeine, Hitler se Nazi's, en vir die Amerikaanse Getrouheidseed (''Pledge of Allegiance'') gebruik. Dit is ook tydens die [[Olimpiese spele]] gebruik en verskeie instansies gebruik dit steeds as groetvorm of as gebaar van vriendskap en getrouheid. == Romeinse saluut == Die Romeinse saluut (Italiaans: "Saluto Romano") is tydens die 17de of 18de eeu deur toneelspelers gebruik en is so met die Romeine geassosieer. Tydens die regering van die [[Italië|Italiaanse]] diktator [[Benito Mussolini]] word die groet afgestof en in sekere gevalle selfs as verpligtend voorgeskryf. Die saluut is vergesel met die woord "ave" (Latyns vir "gegroet"). == Olimpiese saluut == Die Olimpiese saluut is 'n variasie van die Romeinse saluut. Die arm word gewoonlik hoër en effens uitwaarts na regs gelig.<ref name="1924poster">{{cite web |url=http://olympic-museum.de/poster/poster1924.htm |title=Paris 1924 – Jeux Olympiques |last=Droit |first=Jean |date=192? |work=From Olympic Games Museum |publisher=French Olympic Committee |access-date=15 Maart 2010 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20151017165157/http://olympic-museum.de/poster/poster1924.htm |archive-date=17 Oktober 2015 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref><ref name="Schaap">{{cite book |last=Schaap |first=Jeremy |title=Triumph: the untold story of Jesse Owens and Hitler's Olympics|publisher=Houghton Mifflin Harcourt |year=2007 |pages=163–166 |isbn=978-0-618-68822-7}}</ref> Hierdie groetvorm is sigbaar op die amptelike plakkate van die Spele van [[Olimpiese Somerspele 1924|1924 in Parys]]<ref name="1924poster" /> en die van [[Olimpiese Somerspele 1936|1936 in Berlyn]].<ref>[http://olympic-museum.de/poster/poster1936.htm] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151114192225/http://www.olympic-museum.de/poster/poster1936.htm |date=14 November 2015 }} 1936 Olympics affiche</ref> == Bellamy-saluut == [[Lêer:Bellamy salute 1.jpg|duimnael|Skoolkinders wat die Bellamy-saluut in Mei 1942 uitvoer.]] Francis Bellamy, wat die Amerikaanse Getrouheidseed opgestel het, het die Bellamy-saluut daarmee saam beskryf. Gedurende die tyd wat dit gebruik is, het dié gebaar ook as die vlag-saluut bekend gestaan. Gedurende die 1920's en 1930's begin Italiaanse fasciste en Nazi's 'n saluut met dieselfde vorm gebruik. Dit lei tot omstredenheid in die Verenigde State en die saluut word op 22 Desember 1942 deur die Kongres na die "hand-oor-hart"-saluut gewysig.<ref>{{cite book|last=Leepson|first=Marc|title=Flag: An American Biography|publisher=Macmillan|year=2006|page=171|isbn=0-312-32309-3}}</ref> == Nazi-saluut == [[Lêer:Bundesarchiv Bild 147-0510, Berlin, Lustgarten, Kundgebung der HJ.jpg|duimnael|links|Die Nazi-saluut word deur kinders van die Hitler-jeugbeweging in Duitsland uitgevoer.]] Die Nazi-saluut is as 'n groetvorm in [[Nazi-Duitsland]] gebruik. Dit word saam met die woorde "Sieg Heil!" of "Heil Hitler!" gebruik. Dit is in die 1930's deur die [[Nazi-party]] ingestel om onderdanigheid aan die party se leier, [[Adolf Hitler]] te demonstreer. Die saluut was verpligtend vir burgerlikes,<ref name="Myth60">Kershaw (2001) p.60</ref> maar meestal opsioneel vir militêre personeel, wat die tradisionele militêre saluut tot kort ná die mislukte aanslag op Hitler in 1944 behou het.<ref>Büchner, Alex (1991). ''German Infantry Handbook, 1939–1945: Organization, Uniforms, Weapons, Equipment, Operations''. Schipper Publishing. ISBN 978-0-88740-284-5</ref> Sedert die [[Tweede Wêreldoorlog]] word die gebruik van die saluut as 'n kriminele oortreding in [[Duitsland]], [[Oostenryk]] en [[Tsjeggië]] beskou. Die saluut word egter steeds deur [[Neo-Nazisme|Neo-Nazi]] en [[Neo-Fascisme|neo-Fascistiese]] bewegings gebruik. == Omstredenheid == Sommige mense ervaar die saluut (in al sy vorme) as negatief omdat hulle dit met Hitler en die wreedhede van die tyd koppel. Ander sien dit weer as 'n oordrewe reaksie wat eerder met die baie positiewe gebruike daarvan geassosieer moet word. Dit word ook soms deur politici as 'n politieke speelbal gebruik om teenstaanders, wat gewoonlik niks met Naziïsme te doen het nie, verdag te maak. Soortgelyk word dit dikwels deur joernaliste ingespan om sensasie te skep.<ref>[http://www.beeld.com/opinie/2014-02-26-brief-nazi-saluut-uit-verband-geruk Brief: ‘Nazi-saluut’ uit verband geruk], [[Beeld]], 26 Februarie 2014</ref> == Sien ook == * [[Swartmag-saluut]] == Verwysings == {{Verwysings}} [[Kategorie:Fascisme]] [[Kategorie:Nasionaal-Sosialisme]] [[Kategorie:Tradisies]] ez3w8z6j0nz2mtif3b7hcfosr08raeo 0 85818 2814113 2783204 2025-06-19T06:29:46Z Teatreez 51648 /* Filmografie */ 2814113 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Akteur | Naam = Nico Panagio | Beeld = | Beeldbeskrywing = <!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks --> | Beeldonderskrif = | Geboortenaam = Nicolaos Panagiotopoulos | Alias = | Geboortedatum = [[25 Augustus]] [[1971]] | Geboorteplek = [[Pretoria]] | Nasionaliteit = [[Suid-Afrika]]ans | Sterftedatum = | Sterfteplek = | Beroep = Akteur | Noemenswaardige rolprente = Semi-Soet, Vrou soek boer | Webwerf = | imdb = 1515806 | Toekennings = <!-- slegs noemenswaardiges --> }} '''Nico Panagio''' (gebore Panagiotopoulos, 25 Augustus 1971) is 'n [[Suid-Afrika]]anse akteur en TV-aanbieder. Panagio is veral bekend vir sy rol as George Kyriakis in ''[[7de Laan]]''. Hy het al in 'n paar Afrikaanse rolprente gespeel, onder andere ''[[Semi-soet]]'' en ''[[Vrou Soek Boer]]''.<ref name="citizen" /> Hy het ook as aanbieder vir programme soos die Suid-Afrikaanse ''Survivor'' en [[Top Billing|''Top Billing'']] opgetree. Hy is getroud met [[Christi Panagio]]. == Filmografie == * ''[[7de Laan]]'' (TV-reeks), 2000 as George Kyriakis (2001-) * ''Zone 14'' (TV-reeks), 2005 as Mr. Big * ''Ella Blue'' (TV-minireeks), 2008 as Gabriel 'Bok' Bockelman, * ''[[Semi-soet]]'', 2012 as J.P. Basson * ''[[Konfetti (rolprent)|Konfetti]]'', 2014 as Jean. * ''[[Vrou soek boer]]'', 2014 as Neil<ref name="citizen">{{cite web |url=https://citizen.co.za/lifestyle/your-life-entertainment-your-life/movies-and-tv/139455/rendered-without-risk/ |title=Movie Review: Vrou soek boer |last=Van Nierop |first=Leon |date=7 Maart 2014 |access-date=3 Oktober 2020 |work=[[The Citizen]] |language=af}}</ref> * ''Vuil Wasgoed,'' 2017 * ''Die Testament'' (TV-reeks), 2019 as Bastian Weyers * ''Legacy'' (TV-reeks), 2021 as Marco Andino * ''1923'' (TV-reeks), 2023 as Yiannis * ''Straat'' (TV-reeks), 2023 as Robert Muller * ''Semi-Soeter'', 2025 as J.P. Basson. == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == * [http://www.nicopanagio.com Panagio se amptelike webtuiste] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210301195640/http://nicopanagio.com/ |date= 1 Maart 2021 }} * {{Youtube|ZHX7EdAqFxg|Nico en Christi Panagio}} {{Saadjie}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Panagio, Nico}} [[Kategorie:Lewende mense]] [[Kategorie:Suid-Afrikaanse manlike akteurs]] [[Kategorie:Geboortes in 1973]] [[Kategorie:Afrikaners]] [[Kategorie:Suid-Afrikaanse televisieaanbieders]] ema3pokipncei7d2zof0ddlzjf8n1ci 0 87130 2813913 2766024 2025-06-18T15:58:07Z AFM 21229 /* Bron */ 2813913 wikitext text/x-wiki [[Lêer:Kochi fishermen.jpg|duimnael|300px|Vissermanne trek 'n net op 'n kano in Indië.]] [[Lêer:Becharof Wilderness Salmon.jpg|duimnael|300px|regs|Wilde salm migreer stroomop om te broei in Becharof Wildernis in [[Alaska]].]] 'n '''Vissery''' is 'n entiteit wat betrokke is by die [[Visvang|vang of oes van vis]], gewoonlik op 'n kommersiële skaal, en wat deur 'n owerheid as 'n vissery beskou word.<ref>Fletcher, WJ, Chessonio, J, et al (2002) [http://www.fisheries-esd.com/a/pdf/WildCaptureFisheries_V1_01.pdf ''The "How To" guide for wild capture fisheries''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081029171548/http://www.fisheries-esd.com/a/pdf/WildCaptureFisheries_V1_01.pdf |date=29 Oktober 2008 }}. National ESD reporting framework for Australian fisheries: FRDC Project 2000/145. p. 119–120.</ref> Volgens die FAO in die VSA, word 'n vissery gedefinieer in terme van die "mense wat daarby betrokke is, spesies of tipe [[vis]], die gebied van water of seebodem, metode van visvang, klas van [[bote]] gebruik, doel van die aktiwiteite of 'n kombinasie van hierdie funksies". Die definisie sluit dikwels 'n kombinasie van vis en vissers in 'n streek in, laasgenoemde vang vir soortgelyke spesies met soortgelyke toerusting.<ref name="Madden">Madden, CJ en Grossman, DH (2004) [http://www.csc.noaa.gov/benthic/funding/CMECS_Dec2004-1.pdf ''A Framework for a Coastal/Marine Ecological Classification Standard''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081029171546/http://www.csc.noaa.gov/benthic/funding/CMECS_Dec2004-1.pdf |date=29 Oktober 2008 }}. NatureServe, p. 86.</ref> 'n Vissery kan behels die vang van wilde vis of die vermeerdering van vis deur visboerdery of akwakultuur.<ref name="fao glossary"> FAO: [http://www.fao.org/fi/glossary/default.asp ''Fisheries glossary'']</ref><ref>[http://www.st.nmfs.noaa.gov/st4/documents/FishGlossary.pdf ''Fisheries glossary''] p. 24.</ref> Die lewens van meer as 500 miljoen mense in ontwikkelende lande is direk of indirek afhanklik van visserye en akwakultuur. Oorbenutting van visbronne, insluitend die vang van meer vis as die volhoubare kwota, verminder visbronne en lei tot werkloosheid en hongersnood in baie dele van die wêreld.<ref>Michael Hogan (2010) [http://www.eoearth.org/wiki/Overfishing ''Overfishing''], ''Encyclopedia of Earth'', National Council on Science and the Environment (NCSE), Washington DC {{en}}</ref> Vis is 'n bron van [[proteïene]], [[lipied]]e, minerale en [[vitamien]]e en word algemeen beskou en aanvaar as ʼn gesonde en smaaklike voedsel. Vis word volgens verskillende metodes bewerk en is byvoorbeeld vars, gerook of ingemaak in die handel verkrygbaar. Visvang het deur die eeue ʼn belangrike bydrae gelewer tot wêreldvoedselvoorsiening. Daar is reeds gedurende die [[Steentydperk|Steentyd]] van skepe en nette gebruik gemaak, terwyl die eerste preserverings- of bewaringstegnieke ook uit daardie tydperk dateer. Tydens die [[Middeleeue]] het die Wes-Europese vissers die hele noordelike [[Atlantiese Oseaan]] benut. Danksy tegnieke wat gedurende die [[19de eeu|19de]] en [[20ste eeu]] ontwikkel is, kon sowel die vangste as die beskikbare gebied aansienlik vergroot word. Die Suid-Afrikaanse visserybedryf het sy beslag gekry tydens die vroeë dae van die [[Verenigde Oos-Indiese Kompanjie]] (VOC) se bestuur aan die Kaap. Vis is saamgestel uit water (minimum 55 %), proteïene (16 tot 18 %), lipiede (vet), minerale en vitamiene. 'n Maer visspesie (byvoorbeeld [[skelvis]] of [[kabeljou]]) bevat baie water en baie min vet (ongeveer 1 %). 'n Vet visspesie (byvoorbeeld [[haring]] of [[makriel]]) kan daarenteen tot 25 % vet bevat. Vis word veral om die volgende redes as 'n gesonde voedsel beskou: - Visvleis is relatief maklik verteerbaar en het 'n hoë voedingswaarde, aangesien dit alle noodsaaklike [[Aminosuur|aminosure]] in voldoende hoeveelhede bevat. - Vislipiede het oor die algemeen onversadigde vetsure, wat dikwels as gesonder as versadigde vetsure beskou word. == Visprodukte en -preservering == === Varsvis === Proteïenryke varsvis is net soos skulp- en skaaldiere sterk aan bederf onderhewig. In enkele gevalle kan varsvis lewend gekoop word, byvoorbeeld [[forel]] of [[paling]], maar die meeste vis word doodgemaak en verkoel om dit vars te hou. Supermarkte verkoop ook voorafverpakte varsvis, en die verwerking van die vis word so gou moontlik gedoen – by voorkeur reeds op see pas na die vangs. === Bevrore vis === In meeste visserybedrywe is dit lank reeds die gebruik om vis onmiddellik na die vangs te bevries. Sekere vissoorte word ook ontgraat, waarna hulle in blokke gevries word. Hierna word die blokke in stukkies gesaag, van 'n krummelbeslag voorsien en in die handel as visvingers verkoop. Hoewel bevriesing die moontlikheid van bederf verminder, kan bevrore vis nie onbeperk bewaar word nie. By algemene vrieskastemperature van -20,5 tot -17,7 °C is die maksimum bewaartyd 10 maande vir maer visspesies en 6 maande vir vet spesies. Die nadele van bevriesing is onder meer uitdroging, verkleuring en smaakverlies. Hierdie nadele kan beperk word deur verpakkings te gebruik wat min lug en vog deurlaat. === Bewaring === Wanneer vis sodanig met hitte behandel word dat die bederfveroorsakende mikroörganismes vernietig word, kan die vis in beginsel onbeperk bewaar word. Sekere vissoorte word so in blikkies ingelê en verkoop (veral [[sardyn]]e en [[salm]]). Harings en makriel word ook op beperkte skaal so verwerk. In feitlik al hierdie gevalle word die vis gekook, en alle vog wat vrykom, word verwyder. Die binnekant van die blikke word met sink bedek, waardeur vrykomende [[swael]] gebind word sodat geen swart neerslag van ystersulfied kan ontstaan nie. === Ander bewaringsmetodes === Vis word ook bewaar (gepreserveer) deur dit te droog, te sout of te berook, of deur 'n kombinasie van hierdie metodes. Droging kan ook meganies geskied. Met droging deur gewone lug (in die buitelug) bly die natuurlike vorm min of meer behoue. Veral [[stokvis]] en Noord-Atlantiese kabeljou word so gedroog. In Suid-Afrika word [[harder]]s en [[maasbanker]]s aan lyne tussen pale opgehang en word as bokkoms in die wind en son droog. Souting kan aan boord van vistreilers of aan wal plaasvind. Die meeste gesoute vis moet egter koel bewaar word sodat verkleuring deur die inwerking van mikroörganismes voorkom kan word. Beroking is in der waarheid 'n kombinasie van droging en souting. Bepaalde stowwe uit die rook (fenole en [[formaldehied]]) help egter om gehalteverlies le beperk. Oor die algemeen word net haring, makriel, paling en [[snoek]] gerook. === Vismeel en visolie === In die Skandinawiese lande word ook nywerheidsvis, dit wil sê vis wat normaalweg nie as sodanig verbruik word nie, asook laegraadse verbruikersvis gevang. Hierdie nywerheidsvis word tot vismeel en -olie verwerk. Visafval kan ook hiervoor gebruik word. Vismeel, wat deur ekstraksie of droging verkry word, bevat tot 70 % proteïene, minder as 10 % vog en minder as 15 % olie en word as veevoer gebruik. Gehalte vismeel word in [[Afrika]] en [[Asië]] ook vir menslike verbruik vervaardig. Die olie wat by die bereiding van vismeel vrykom, word tot visolie gesuiwer en word in onder meer verf, ink en [[margarien]] gebruik. Olie uit vislewer, byvoorbeeld lewertraan, wat uit die lewer van die kabeljou verkry word, is ryk aan [[vitamien A]] en [[vitamien D|D]]. Die produksie hiervan het egter sterk afgeneem sedert hierdie vitamiene sinteties berei word. == Geskiedenis == Tot met die ontwikkeling van die [[landbou]] en veeteelt was jag en versameling, waaronder die vang van vis, die enigste bestaanswyse. Visvangtegnieke het waarskynlik tydens die [[Mesolitikum]] (ongeveer 18 000 tot 3 000 jaar v.C.) aansienlik verbeter en daar het selfs vissersbevolkings ontstaan wat grotendeels van visvang afhanklik was. Die beste voorbeeld van so 'n visserskultuur is die Skandinawiese Maglemose-kultuur uit die tyd toe die ys na die noorde teruggetrek het. Argeologiese vondste van spiese (met punte van klipsplinters), vislyne en vishoeke (van klip), fuike en nette wat met klippe onder water gehou is, asook beenharpoene wat van weerhake voorsien is, is gemaak op plekke waar hierdie [[Maglemosiërs]] gewoon het. Primitiewe kano's is ook gevind. Die belangrike ontwikkeling van middels en metodes van preservering van vis is genoodsaak toe die bevolking hulle op die landbou begin toespits het en vis, wat 'n aanvulling van hulle dieet was, oor groot afstande na landbougebiede vervoer moes word. Uit onlangse antropologiese ondersoeke het dit geblyk dat die tegnieke van droging, beroking, insouting, ensovoorts, hul spore gelaat het in die mites en verhale van volke en kulture. Namate die vraag na vis en visprodukte toegeneem het, het die mens sy visvangste al hoe beter begin organiseer en het hy dit ook al hoe dieper die see in begin waag. Met verloop van tyd het die visserskuite al hoe groter geword en was 'n ervare bemanning later nodig. Seevissery in die besonder het op die wyse tot 'n eie bedryf ontwikkel en in- en uitvoerhawens, vissersdorpies en visserskepe het hul verskyning gemaak. Seevis was reeds tydens die [[Middeleeue]] deel van die standaarddieet van rykes en armes. Afgesien van die praktiese redes hiervoor (skaarste aan vleis), het dit ook 'n godsdienstige agtergrond. Bepaalde "visdae" is in die Joodse en die Christelike tradisie ingevoer, terwyl die feit dat die apostels vissers was, ook daartoe bygedra het (die vis was ook 'n simbool van die eerste Christene). In Suid-Afrika is vis van die dae van die VOC tot aan die begin van die huidige eeu meestal met hoek en lyn van klein roeibootjies gevang of so nie met strandtreknette. Aanvanklik het hoofsaaklik die [[Kaapse Maleiers]] in [[Tafelbaai]] en [[Valsbaai]] hulle op visvangs toegespits. === Suid-Afrikaanse bedryf === Mettertyd het daar 'n seevisserybedryf in Suid-Afrika tot stand gekom. In 1980 is daar in die Suid-Afrikaanse seevisserybedryf 629 000 ton vis (lewende massa) ter waarde van R248,2 miljoen (groothandelsprys) gevang. Ongeveer 380 500 ton daarvan was pelagiese skoolvis (veral [[ansjovis]]) en ongeveer 145 000 ton was [[Treilvissery|treilvis]] soos stokvis (71 %), [[Koningklipvis|koningklip]] en [[tongvis]]. Baie van die skoolvis word tot produkte soos vismeel verwerk, en die waarde daarvan is gevolglik heelwat minder as die van die treilvis. Die totale waarde van die skoolvis was in 1980 ongeveer R17 miljoen en die van die treilvis ongeveer R141,1 miljoen. Die oorblywende inkomste van die Suid-Afrikaanse visserybedryf is en word uit 'n verskeidenheid bedrywighede soos kreefvangs, garnaalvangs en lynvangste van vis soos snoek, kabeljou en [[geelstert]] verkry. Hoewel die vang van snoek (''Thyrsites atun'') 'n mini male bydrae tot die Suid-Afrikaanse ekonomie lewer (ongeveer R1,2 miljoen per jaar), is dit 'n bedryf met 'n lang geskiedenis wat ten nouste met die kultuur van Wes-Kaapland en [[Namibië]] verweef is. Snoek word van [[Oktober]] tot [[Januarie]] langs die kus van Namibië in die omgewing van [[Walvisbaai]] gevang, maar van die middel van die somer af migreer die visse geleidelik suidwaarts. In die omgewing van die [[Kaapse Skiereiland]] word snoek van Januarie tot Julie gevang. Baie min snoek word oos van die Kaapse Skiereiland aangetref en die grens van hul verspreiding is ongeveer [[Oos-Londen]]. == Visvangmetodes == Die visserybedryf is reeds eeue lank van groot belang vir voedselvoorsiening, en die toename in die wêreldbevolking het tot verhoogde energie-insette en meganisasie gelei. Sedert die einde van die sestigerjare het die vangste egter nie die energie-insette geregverdig nie. Tussen 1958 en 1968 het die wêreldvisvangste van 32 tot 70 miljoen ton gestyg. In 1975 was die totale vangste egter steeds 70 miljoen ton, ondanks 'n snelle uitbreiding in die grootte van die totale vissersvloot. Die ontwerp en toerusting van 'n vissersvaartuig word bepaal deur die visvangmetode wat toegepas word. === Visnette === Vir vangste met sleepnette word van die treiler gebruik gemaak. Sleepnette word in seevissery vir veral die vang van visse asook skaal en skulpdiere gebruik. Die vorm van die net en die wyse waarop dit oopgehou word, hang af van onder meer die plek waar die visse hulle normaalweg bevind. Vir die vang van diere wat na aan die bodem hou, word 'n bodemtreiler met 'n tregtervormige otternet gebruik. Die net word teen 3 of 4 knope oor die seebodem gesleep. Om die net se bek oop te hou, is daar 'n groot "otterbord" aan weerskante waaraan die treilkabels vasgemaak is sodat hulle na buite oopgedruk word. Die ondertou van die net het gewigte en sleep op die bodem langs, terwyl die bo-tou deur die dobbers omhooggehou word. Die belangrikste treilvis in Suid-Afrikaanse waters is die stokvis ''Merluccius capensis'', wat tot 1,2 m lank kan word, hoewel die wat deesdae gevang word, gewoonlik 30 tot 75 cm lank is. Stokvis kom voor in die treilvelde van die [[Agulhasbank]] asook langs die weskus tot by [[Angola]] en word tot op 'n diepte van 720 m en selfs dieper gevang. Hoewel dit steeds die volopste vissoort in die treilwaters is en sowat 80 % van die treilvangste uitmaak, is daar tekens dat hulle getalle afneem. 'n Treilnet word ook gebruik om garnale mee te vang. [[Garnaal|Garnale]] neig om in 'n ontvlugtingsreaksie van die bodem af op te beweeg wanneer die net hulle nader. Die onderkant van die garnaalnet mag nie aan die seebodem raak nie. Dit voorkom dat bodemvuil in die net beland, waardeur die kwesbare garnale beskadig sou raak. Die ondertou van die net is derhalwe (in hierdie geval) aan 'n ketting met ronde houtrollers vas. Die swaar gewigte aan die ondertou, wat by ander treilervangste gebruik word, ontbreek by hierdie konstruksie. Groot vissersvaartuie wat vir die volledige verwerking van vis toegerus is, staan as visfabriekskepe bekend, en so 'n fabriekskip kan maande lank op see bly. Die bemanning bestaan uit 50 tot 100 mense. 'n Gedeelte van hulle vang vis, terwyl die res die vangste tot allerlei visprodukte verwerk. Die visafval word saam met die ongewenste byvangs aan boord tot vismeel verwerk. Alle visfabriekskepe is van uitgebreide navigasieapparaat voorsien. Vir die opsporing van die vis word [[sonar]] en eggolokalisering gebruik. Wanneer pelagiese vis getreil word (dit geld ook vir alle ander vis wat nie in die omgewing van die bodem hou nie), is dit ook nodig om met behulp van 'n netseiner die posisie van die net te bepaal. Omringende visnette vir sowel kuswatervangste as pelagiese vis word op groot skaal oral in die wêreld gebruik. Die beginsel hier berus op die omringing van 'n skool visse met die net. Wanneer die onderkant van die net toegetrek is, is die vlugweë na onder ook afgesluit en kan die net ingetrek word. In die [[Middellandse See]] en by [[Portugal]] word sardientjies veral op hierdie manier gevang. Soveel vis moontlik word eers met behulp van 'n lig aangelok, waarna hulle dan met die net omring word. In die noordelike [[Atlantiese Oseaan]] word hierdie vangste met groot treilers gedoen. Die nette wat gebruik word, kan tot 650 m lank en tot 220 m diep wees. Sodra die skole vis met sonar opgespoor is, word die net uitgestoot. 'n Groot nadeel van hierdie metode is dat daar geensins selektief gevang word nie. Alle visse wat hulle in die net bevind, word gevang. Die vangste word meestal tot vismeel verwerk. Staande nette word wêreldwyd vir die vang van [[varswater]]- en seevis gebruik. Hier word veral gebruik gemaak van kieunette, waar die vis sy kop deur die net kan steek maar nie die res van sy lyf nie. As die vis sy kop deur die net steek, sal sy kieudeksel aan die maas vashaak indien hy sou probeer om sy kop terug te trek. Kieunette is vanweë die keuse wat dit ten opsigte van maaswydte bied, baie selektiewe vistuie. So 'n net word drywend gehou deur dobbers wat aan die boonste tou vasgemaak is. Die dryfvisserybedryf net word gewoonlik gebruik vir die vang van visse wat in die boonste lae van die water hou. === Vertikaal === Bewegende en meganiese visnette: Van die bekendste vertikaal bewegende visnette is die kruisnet, die werpnet en die dompelnet ([[Japan]]). Die kruisnet is gewoonlik 'n vierkantige fyn net wat aan die punte aan twee gekruisde stokke vas is. So 'n net word op die bodem neergelê en van tyd tot tyd opgetrek. Slegs die visse wat hulle toevallig bokant die kruisnet bevind, word met hierdie metode gevang. 'n Meer aktiewe vorm van visvangs word in die helder, vlak kus- en varswaterpoele van die trope met die werpnet beoefen. === Lynmetodes === Die bekendste lynmetode van visvang is [[hengel]]sport (stok en lyn). Naastenby dieselfde metode word vir die vang van klein tunasoorte met die sogenaamde paal-en-lynvisvangmetode toegepas. Die [[tuna]] word om die skip gekonsentreer deur hulle met lewende aas te voer. Vervolgens word die see-oppervlak met water bespuit sodat die tunas onder die indruk gebring word dat dit vlugtende vis is. Die tunas word hierdeur geagiteer en byt dan maklik. Die skepe dra gewoonlik 'n groot bemanning wat elkeen met 'n lang stok op 'n lys buite om die boot staan. Aan die lyn wat aan die stok vas is, is 'n haak sonder enige aas en sonder weerhake; sodra die vis dus binnegehaal is, val hulle op die dek af. Groter tunas en pelagiese vissoorte wat nie in skole voorkom nie, kan met behulp van die drywende Japanse langlynmetode gevang word. So 'n lyn is etlike kilometers lank en bestaan uit 'n groot aantal hangers, elkeen sowat 400 m lank, wat aan die hooflyn vasgemaak is. Elke hanger dra ongeveer 12 sylyne, wat elkeen van 'n haak met aas voorsien is. 'n Meer aktiewe vorm van visvangs met lyne is sleephengel. Hier sleep die boot 'n lyn wat van kunsaas voorsien is, deur die water. Hierdie metode word gebruik vir die vang van vis wat vinnige swemmers en aggressiewe jagters is. == Verwysings == {{Verwysings}} == Bron == * Fishing for science. In: Conserva. Departement van Omgewingsake. Augustus 1988, deel 3, nr. 4. ISSN 0258-3313 * Keet, Danie: Bonanza jaar. In: Conserva. Departement van Omgewingsake. Januarie 1989, deel 4, nr. 1. ISSN 0258-3313 * [[Wêreldspektrum]], 1982, ISBN 0908409699, volume 28, bl. 166 - 173 {{en-vertaal|pl=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Fishery&oldid=596347195}} {{Normdata}} [[Kategorie:Visse]] jt6yekj0pjrzix2ahg7l45mi3vq8ocm 0 87973 2814210 2713028 2025-06-19T10:37:24Z 78.174.55.43 2814210 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Ampsbekleër | naam = Francisco Franco | beeld = RETRATO DEL GRAL. FRANCISCO FRANCO BAHAMONDE.jpg | beeldonderskrif = <center>Franco in 1964</center> | orde = Hoof van die Spaanse Staat | termynaanvang = [[1 April]] [[1939]] | termyneinde = [[20 November]] [[1975]] | voorganger = [[Manuel Azaña]] ''(as [[President]])'' | opvolger = [[Juan Carlos I]] ''(as [[Koning]])'' | geboortedatum = [[4 Desember]] [[1892]] | geboortejaar = 1892 | geboortemaand = 12 | geboortedag = 4 | geboorteplek = Ferrol, Galicia, [[Spanje]] | sterftedatum = [[20 November]] [[1975]] | sterfteplek = [[Madrid]], [[Spanje]] | party = | orde2 = Eerste Minister van Spanje | termynaanvang2 = 30 Januarie 1938 | termyneinde2 = 8 Junie 1973 | voorganger2 = Juan Negrín | opvolger2 = Admiraal Luis Carrero Blanco | eggenoot = Carmen Polo | kinders = María del Carmen | alma_mater = | religie = Rooms Katoliek | handtekening = Francisco Franco Signature.svg | militer = Militêre diens | lojaliteit = Spanje | tak = Spaanse Gewapende Magte | diensjare = 1907–1975 | rang = | eenheid = | oorloe = | toekennings = }} '''Francisco Franco''' (Francisco Paulino Hermenegildo Teódulo Franco y Bahamonde Salgado Pardo de Andrade; [[4 Desember]] [[1892]] – [[20 November]] [[1975]]) was 'n [[Spanje|Spaanse]] militêre leier wat Spanje van 1939 tot sy dood in 1975 as 'n [[diktator]] regeer het.<ref>[http://www.findagrave.com/cgi-bin/fg.cgi?page=gr&GRid=1552 findagrave.com] (volgens die webtuiste sterf hy op 19 November)</ref> Franco is in Ferrol, Spanje, gebore as die seun van ouers in die hoër klas met 'n sterk verbintenis met die Spaanse vloot. Franco het hom egter in 1907 by die Toledo Infanterie-akademie as kadet by die Spaanse leër aangesluit en in 1910 gegradueer. Hy het daarna in [[Marokko]] diens gedoen en het deur die range gevorder vir dapperheid in die geveg en 'n ywerige aandag aan die detail van logistiek, en op 33-jarige ouderdom 'n brigadier-generaal geword, die jongste generaal in die hele [[Europa]].<ref>Television documentary from CC&C Ideacom Production, ''Apocalypse Never-Ending War 1918–1926'', part 2, aired at Danish DR K op 22 Oktober 2018</ref> Twee jaar later is hy ook aangewys as direkteur van die Algemene Militêre Akademie in [[Zaragoza]].{{sfn|Preston|1994|p=25}} Die koms van die Tweede Republiek in 1931 het die konstante bevordering van die monargis Franco gestop. Sy geliefde Zaragoza Akademie is gesluit en hy is sonder pos geplaas tot Februarie 1932, toe hy militêre goewerneur van La Coruña gemaak is. In 1933 is die Tweede Republiek vervang deur die sentrum-regse regering en Franco se loopbaan het begin verbeter. In 1934 lei Franco die wrede onderdrukking van die revolusionêre staking van die mynwerkers in [[Asturië]], wat die antagonisme tussen [[Links (politiek)|links]] en [[Regs (politiek)|regs]] in die land verskerp. In 1935 word Franco die Leër se stafhoof. Toe die linkse Populêre Front die verkiesing in 1936 wen, word Franco weer gemarginaliseer, is hy van die stafhoof onthef en na die [[Kanariese Eilande]] verplaas. Toe die leier van die opposisie Calvo Sotelo in die somer vermoor is, het samesweerders die oomblik aangegryp en die militêre [[staatsgreep]] wat sedert die verkiesing in Februarie beplan is, probeer uitgevoer. Alhoewel Franco aanvanklik afstand van die intrige gehou het, het hy 'n leier van hierdie staatsgreeppoging geword. Die staatsgreep het misluk, maar die gebeurtenis het die [[Spaanse Burgeroorlog]] vlamgevat. Franco is deur [[fascisme|fasciste]], groot besighede, die kerk, konserwatiewes en die Spaanse nasionaliste ondersteun. Dit volg nadat die Spaanse Republiek 'n sosialistiese regering gehad het wat die mag van besighede en die kerk wou inperk. Die republiek het ook plaaslike parlemente in Spanje se streke ingestel. Spaanse nasionaliste was nie daarmee ingenome nie en het gedink dat dit Spanje swak sou laat.<ref>{{cite book| last = Beevor| first = Antony| year = 2001| title = The Spanish Civil War| publisher = Penguin| location = London| isbn=0-14-100148-8}}</ref> Franco het beheer geneem van die Afrika Leër, wat na Spanje gevlieg is. Met die dood van die ander vooraanstaande generaals, word Franco die enigste leier van sy faksie en word hy in die herfs van 1936 as ''Generalissimo'' en Staatshoof aangestel. Deur 'n eenwordingbesluit in 1937 het Franco alle nasionalistiese partye saamgesmelt in 'n enkele party, die ''FET y de las JONS''. In 1939 het die nasionaliste die republikeine in die burgeroorlog verslaan, wat byna 'n halfmiljoen lewens geëis het. Die oorwinning het Franco se [[diktatorskap]] oor die hele Spanje uitgebrei, en dit is gevolg deur 'n periode van onderdrukking van politieke teenstanders en andersdenkendes. Tussen 30 000 en 50 000 mense het gesterf deur hierdie onderdrukking, wat dwangarbeid, konsentrasiekampe en teregstellings ingesluit het.<ref>Richards, Michael (1998) ''A Time of Silence: Civil War and the Culture of Repression in Franco's Spain, 1936–1945'', Cambridge University Press. {{ISBN|0521594014}}. bl. 11.</ref><ref>Jackson, Gabriel (2005) ''La república española y la guerra civil RBA'', Barcelona. {{ISBN|8474230063}}. bl. 466.</ref> Gekombineer met die nasionalistiese teregstellings tydens die oorlog, lê die dodetal van die Wit Terreur tussen 100 000 en 200 000.<ref name=Casanova>Maestre, F. E., [[Julián Casanova Ruiz|Casanova, J.]], Mir, C., & Gómez, F. M. (2004). ''Morir, matar, sobrevivir: La violencia en la dictadura de Franco''. Grupo Planeta (GBS). p.8</ref><ref name=Fontana>[[Josep Fontana|Fontana, J.]] (Ed.). (1986). ''España bajo el franquismo: coloquio celebrado en la universidad de Valencia, noviembre de 1984''. Universidad; Crítica: Departamento de Historia Contemporánea. p.22</ref><ref name="Thomas, p. 900-901">[[#Thomas|Thomas]], bl. 900-901</ref><ref name="Preston, Paul 2006. bl.202">Preston, Paul. ''The Spanish Civil War. Reaction, revolution & revenge''. Harper Perennial. 2006. London. bl.202</ref><ref name="Beevor, Antony 1939. bl.94">Beevor, Antony. ''The Battle for Spain; The Spanish Civil War 1936-1939.'' Penguin Books. 2006. London. bl.94</ref> Franco het voortgegaan om alleen Spanje te regeer, met meer mag as enige Spaanse leier voor of sedert, en het byna uitsluitlik deur middel van dekrete. Hy het 'n kultus van persoonlikheid gekoester en die ''Movimiento Nacional'' het die enigste kanaal van deelname aan die Spaanse openbare lewe geword. Franco het neutraal gebly tydens die [[Tweede Wêreldoorlog]] omdat [[Hitler]] nie sy voorwaardes vir Spaanse deelname wou aanvaar nie. Tussen 1941 en 1943 lei hy 'n groep vrywilliger soldate wat saam met die Duitse weermag teen die Russe veg. Die groep het as die ''División Azul'' (Blou Afdeling) bekend gestaan.<ref>{{Citation| last =Kleinfeld| first =Gerald R| last2 =Tambs| first2 =Lewis A| year =1979| title =Hitler's Spanish Legion: The Blue Division in Russia| publisher =Southern Illinois University Press| isbn =0-8093-0865-7| accessdate =}}</ref><ref>{{Citation| last =Moreno Juliá| first =Xavier| year =2005| title =La División Azul: Sangre española en Rusia, 1941–1945| place =Barcelona| publisher =Crítica| isbn =| accessdate =}}</ref> Na die oorlog is Spanje byna 'n dekade lank deur baie ander lande vermy en geïsoleer. Teen die 1950's het die aard van Franco se bewind verander van openlik totalitêr en onderdrukkend tot 'n outoritêre stelsel met beperkte pluralisme.<ref>[[#Payne2000|Payne (2000)]], bl. 645</ref> Gedurende die [[Koue Oorlog]] het Franco een van die wêreld se voorste anti-kommunistiese figure geword en sy bewind is deur die [[Weste]], veral die [[Verenigde State]], bygestaan. Spanje het in die laat veertiger- en vroeë vyftigerjare chroniese [[ekonomiese depressie]] beleef, maar deur die outarkie te laat vaar en ekonomiese liberalisering te beywer, het Franco die leiding oor die 'Spaanse wonder' gevoer. Ekonomiese gesag is aan die tegnokrate van die [[Opus Dei]] in sy regering afgevaardig, wat tot geweldige ekonomiese groei gelei het.<ref>{{cite web |url=https://www.forbes.com/sites/timreuter/2014/05/19/before-chinas-transformation-there-was-the-spanish-miracle/#f5da6133b3e1 |title=Before China's Transformation, There Was The 'Spanish Miracle' |work=Forbes Magazine |access-date=22 Augustus 2017 |date=19 Mei 2014 |first=Tim |last=Reuter |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191224061157/https://www.forbes.com/sites/timreuter/2014/05/19/before-chinas-transformation-there-was-the-spanish-miracle/ |archive-date=24 Desember 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Die Francoïstiese diktatorskap het mettertyd versag en Luis Carrero Blanco het Franco se ontluikende protegeerde geword en het die daaglikse optrede van die regering beheer. Dit het toegeneem toe Franco in die 1960's simptome van Parkinson-siekte begin toon. Die instelling van 'n grondwet in 1966 het Franco se magte beperk en duidelik omskryf en die amp van premier ingestel. Franco wou in 1973, as gevolg van bejaardheid en siekte gedeeltelik afstand doen van die las van regering van Spanje, en het bedank as premier. Hy is opgevolg deur Carrero Blanco. Franco het egter as staatshoof en opperbevelvoerder aangebly. Franco is in 1975 in die ouderdom van 82 oorlede en is in die Valle de los Caídos begrawe. Deur die bevoegdheid om 'n koning aan te stel, wat hom toegestaan is deur die 1947 Wet oor Opvolging van die Hoof van die Staat, herstel hy die monargie voor sy dood en stel [[Juan Carlos I]] aan as sy opvolger en koning van Spanje aan.<ref>{{Cite web |url=http://www.jacanaent.com/Biographies/Pages/FrancoF.htm |title=Biografie van Francisco Franco Bahamonde |access-date=19 Junie 2014 |archive-date= 4 Maart 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304023139/http://www.jacanaent.com/Biographies/Pages/FrancoF.htm |url-status=dead }}</ref> Juan Carlos het die Spaanse oorgang na demokrasie gelei. Franco bly 'n kontroversiële figuur in die Spaanse geskiedenis en die aard van sy diktatorskap het mettertyd verander. Sy bewind was gekenmerk deur wrede onderdrukking, met duisende gesneuweldes, en ekonomiese welvaart, wat die lewensgehalte in Spanje aansienlik verbeter het. Sy diktatoriale styl was baie aanpasbaar, wat maatskaplike en ekonomiese hervorming kon instel, en die enigste konsekwente punte in Franco se lang bewind was bowenal [[outoritarisme]], Spaanse nasionalisme, Nasionale [[Katolisisme]], anti-[[vrymesselary]] en anti-[[kommunisme]]. <gallery> |Francisco Franco in 1923. Lêer:El burro i l'haca.jpg|Standbeeld van Franco. Lêer:ValleDeLosCaidos Tomb Franco.jpg|Franco se graf by die Valle de los Caídos in Spanje. </gallery> == Verwysings == {{Verwysings}} == Bibliografie == * {{Cite book |last= Hayes |first=Carlton J.H. |authorlink=Carlton J. H. Hayes| date= 1951|title=The United States and Spain. An Interpretation |publisher=Sheed & Ward; 1ST edition |asin=B0014JCVS0}} * {{Cite book|title=Franco. Soldier, Commander, Dictador|first=Geoffrey|last=Jensen|year=2005|publisher=Potomac Books, Inc.|location=Dulles, VA|isbn=978-1-57488-644-3|ref=harv}} * {{Cite book|title=Rethinking Fascism and Dictatorship in Europe|chapter=State and Regime in Early Francoism, 1936–45: Power Structures, Main Actors and Repression Policy|first=Miguel|year=2014|last=Jerez Mir|first2=Javier|last2=Luque|ref=harv|editor=António Costa Pinto|editor2=Aristotle Kallis|isbn=978-1-349-48088-3|doi=10.1057/9781137384416|publisher=Palgrave Macmillan|pages=176–197|hdl=10451/15388}} * {{Cite book|ref=Payne1987|last=Payne|first=Stanley G.|authorlink=Stanley G. Payne|title=The Franco Regime|year=1987|publisher=University of Wisconsin Press|location=Madison, Wisconsin|isbn=978-0299110703}} * {{Cite book|first=Stanley G.|last=Payne|authorlink=Stanley G. Payne|title=Fascism in Spain, 1923–1977|year=1999|ref=Payne1999|publisher=University of Wisconsin Press|isbn=978-0299165642|url-access=registration|url=https://archive.org/details/fascisminspain1900payn}} * {{Cite book|title=The Phoenix: Franco Regime 1936–1975|last=Payne|first=Stanley G|authorlink=Stanley G. Payne|year=2000|publisher=Phoenix Press|isbn=978-1-84212-046-0|ref=Payne2000|url=https://archive.org/details/francoregime193600payn}} * {{Cite book|first=Stanley G.|last=Payne|authorlink=Stanley G. Payne|first2=Jesús|last2=Palacios|author-link2=Jesús Palacios Tapias|title=Franco: A Personal and Political Biography|year=2018|ref = harv|publisher= University of Wisconsin Press|edition =4th|isbn= 978-0299302146}} * {{cite journal |last1=Preston |first1=Paul |title=General Franco as Military Leader |authorlink=Paul Preston|journal=Transactions of the Royal Historical Society |date=1994 |volume=4 |pages=21–41 |doi=10.2307/3679213 |url=https://www.cambridge.org/core/journals/transactions-of-the-royal-historical-society/article/general-franco-as-military-leader/B4FA6E49B960D1D3021F63AB3C8ACC32 |accessdate=8 January 2020 |publisher=Cambridge University Press |language=en |issn=1474-0648}} * {{Cite book|ref=Preston|first=Paul|last=Preston|authorlink=Paul Preston|year=1995|title=Franco|isbn=978-0-00-686210-9}} * {{cite book|last= Preston |first=Paul |authorlink=Paul Preston|title=The Spanish Civil War: Reaction, Revolution and Revenge |year=2006 |edition=3rd |publisher=HarperCollins|location=London |isbn=978-0-00-723207-9}} * {{Cite book|ref=Thomas|first=Hugh|authorlink=Hugh Thomas, Baron Thomas of Swynnerton|last=Thomas|year=1977|title=The Spanish Civil War|isbn=978-0060142780}}. * {{Cite book|first=Javier|last=Tussell|authorlink=Javier Tusell|title=Franco en la guerra civil - Una biografia política|year=1992|language= Spanish|ref = harv|publisher= Editorial Tusquets|edition =1st|isbn= 9788472236486}} * {{Cite book|first=Javier|last=Tussell|authorlink=Javier Tusell|title=La Dictadura de Franco|year=1996|language= Spanish|ref = harv|publisher= Altaya|edition =1st|isbn=9788448706371}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Franco, Francisco}} [[Kategorie:Spaanse militariste]] [[Kategorie:Spaanse politici]] [[Kategorie:Diktators]] [[Kategorie:Generaals]] [[Kategorie:Mense in die Tweede Wêreldoorlog]] [[Kategorie:Premiers]] [[Kategorie:Fascisme]] [[Kategorie:Antikommunisme]] [[Kategorie:Antivrymesselary]] [[Kategorie:Geboortes in 1892]] [[Kategorie:Sterftes in 1975]] 6ecbrg3pm5whut4f3lz2psfn5ui220h 0 88785 2813922 2496669 2025-06-18T16:17:04Z UrsusMaritimus13 184343 /* growthexperiments-addlink-summary-summary:2|0|0 */ 2813922 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Politieke party | party_naam = Fidesz – Magyar Polgári Szövetség | afkorting = Fidesz | party_logo = Fidesz 2015.svg | logobeskrywing = | logo_onderskrif = Die party se logo | leier = [[Viktor Orbán]] | slagspreuk = | gestig = [[30 Maart]] [[1988]] | ontbind = | samesmelting_van = | afgestig_van = | voorafgegaan = | samesmelting_met = | opgevolg = | nuusbrief = | hoofkwartiere = 1088 [[Boedapest]], VIII. Szentkirályi Street 18. | studente_vleuel = | jeugvleuel = Fidelitas | ideologie = Nasionale konserwatisme | nasionaal = | internasionaal =Internasionale Demokratiese Unie | kleure = oranje | webwerf = [http://www.fidesz.hu// ''www.fidesz.hu''] }} '''Fidesz - Hongaarse burgerlike-alliansie''' ([[Hongaars]]: '''Fidesz – Magyar Polgári Szövetség''', uitgespreek [ˈfidɛs]) is 'n sentrum-regse [[politieke party]] in [[Hongarye]]. Die party is in [[1988]] gestig, <ref>{{cite web|url=http://www.fairobserver.com/article/sanctions-hungary-what-and-why-now|title=Sanctions on Hungary: What For and Why Now?|author=Alexander Herholz|date=2012-02-12}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.sussex.ac.uk/sei/documents/epern-election-briefing-no-51.pdf|title=Election Briefing no. 51: Europe and the Hungarian Parliamentary Elections of April 2010|author=Dr. Agnes Batory|year=2010}}</ref> onder leiding van [[Viktor Orbán]]. Dit is gestig onder die naam ''Alliansie van Jong Demokrate'' as 'n liberale aktivistiese beweging wat die regerende [[Marxisme|Marxisties]]-[[Leninisme|Leninistiese]] regering teëgestaan ​​het. Dit is in 1990 as 'n politieke party geregistreer. Dit het die Nasionale Vergadering betree na die 1990 parlementêre verkiesing, hoewel dit twee setels verloor het ná die 1994-verkiesing. Na die verkiesing het dit liberaal-konserwatisme aangeneem wat veroorsaak het dat liberale lede dit verlaat en by die ''Alliansie van Vrye Demokrate'' aangesluit het. Die party het toe probeer om 'n verbintenis met ander konserwatiewes te vorm, en na die 1998-verkiesing het dit suksesvol 'n sentrum-regse regering gevorm. Dit het [[nasionalisme]] in die vroeë 2000's aangeneem, maar die gewildheid daarvan het effens afgeneem weens korrupsieskandale. Dit het tussen 2002 en 2010 as die opposisie gedien, en in 2006 het dit 'n koalisie met die ''Christen-Demokratiese Volksparty'' gevorm. Die ''Őszöd-toespraak'' wat deur massabetogings gevolg is, het sy gewildheid herstel, wat daartoe gelei het dat Fidesz 'n supermeerderheid in die 2010-verkiesing behaal het. Nadat die party Hongarye weer begin regeer het, het dit nasionaal-konserwatiewe beleide aangeneem en verder na regs verskuif. Dit het ook meer krities oor die [[Europese Unie]] geword, wat daartoe gelei het dat die party as euroskepties beskryf is. In 2011 is die nuwe Hongaarse [[grondwet]] in die parlement aanvaar en in 2012 het dit in werking getree, hoewel dit onderhewig was aan kontroversies as gevolg van die konsolidasie van mag. Sy meerderheid setels het ná die 2014-verkiesing oorgebly, en na aanleiding van die eskalasie van die migrantekrisis, het Fidesz regse populistiese en anti-immigrant retoriek begin gebruik. Sedert sy ontstaan ​​het sy politieke posisie drasties verander, en Fidesz is nou as 'n regse of verregse party geposisioneer. [[Politieke wetenskap|Politieke wetenskaplikes]] het die party se bestuur as onliberaal of outoritêr beskryf, met Orbán wat die regeringsmodel as "Christelike onliberale demokrasie" beskryf. Na die 2022 Hongaarse parlementêre verkiesing het dit tans 'n meerderheid in die Nasionale Vergadering met 135 setels. Dit ondersteun ook die presidentskap sedert 2010, en geniet meerderhede in al 19 provinsiale wetgewers, terwyl dit in opposisie in die ''Algemene Vergadering van Boedapest'' is. == Verwysings == {{Verwysings}} {{commons category|Fidesz}} {{Saadjie}} {{Normdata}} [[Kategorie:Politieke partye in Hongarye]] rgvn3or29hmi4on94dtolt6lqmiqz71 0 94058 2814172 2620672 2025-06-19T10:13:35Z 78.174.55.43 2814172 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Politieke party | party_naam = União Nacional para a Independência Total de Angola | afkorting = Unita | party_logo = Flag of UNITA.svg | logobeskrywing = | logo_onderskrif = Unita se vlag | leier = [[Adalberto Costa Júnior]] | slagspreuk = | gestig = [[13 Maart]] [[1966]] | ontbind = | samesmelting_van = | afgestig_van = | voorafgegaan = | samesmelting_met = | opgevolg = | nuusbrief = | hoofkwartiere = [[Luanda]], [[Angola]] | studente_vleuel = | jeugvleuel = Revolusionêre Verenigde Jeug van Angola | ideologie = [[Konserwatisme]]<ref>{{Cite web |url=http://www.consuladodeangola.org/index.php?option=com_content&task=view&id=13&Itemid=27 |title=Consulado Geral de Angola |access-date=11 November 2014 |archive-date= 3 November 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131103123040/http://www.consuladodeangola.org/index.php?option=com_content&task=view&id=13&Itemid=27 |url-status=dead }}</ref><br />Maoisme (voorheen)<ref>[http://www.mongabay.com/history/angola/angola-emergence_of_unita.html Angola-Emergence of UNITA]</ref> | nasionaal = | internasionaal = Centrist Democrat International | kleure = | webwerf = [http://www.unitaangola.org/ ''unitaangola.org''] }} [[Lêer:Jonas Savimbi.jpg|duimnael|links|[[Jonas Savimbi]], voormalige leier van die Unita]] '''Unita''' ([[Portugees]]: ''União Nacional para a Independência Total de Angola'') is die tweede grootste politieke party in [[Angola]] en 'n voormalige rebelleleër. Unita is op 13 Maart 1966 deur [[Jonas Savimbi]] en Antonio da Costa Fernandes gestig. In 25 Desember van dieselfde jaar het die groep sy eerste aanval op die Portugese koloniale owerhede geloods. Savimbi was tot met sy dood in 2002 die leier van die party. Tydens die Oorlog vir die onafhanklikheid van [[Cabinda (provinsie)|Cabinda]] (1961-1975) en die [[Angolese Burgeroorlog]] (1975-2002) het Unita teen die [[MPLA]] geveg. Tydens die oorlog het Unita militêre ondersteuning van die [[VSA]] en [[Suid-Afrika]] ontvang, terwyl die MPLA deur die [[Sowjetunie]] ondersteun is. In 1992 het Savimbi aan die presidensiële verkiesing deelgeneem en 1&nbsp;579&nbsp;298 stemme (40,07%) verwerf. Tydens die parlementêre verkiesings van dieselfde jaar het die party 1&nbsp;347&nbsp;636 stemme (34,10%) gekry en sodoende 70 setels ingepalm. Ná Savimbi se dood is hy deur Isaías Samakuva opgevolg. Unita het die gewapende stryd prysgegee en hulle op verkiesingspolitiek toegespits. Die party het 16 van die 220 setels in die parlementêre verkiesing van 2008 verower. In die algemene verkiesing op [[31 Augustus]] [[2012]] het Unita sy seteltal verdubbel tot 32 toe hy 18,66% van die stemme verower het, vergeleke met die MPLA se 175 setels en 'n persentasie van 71,84. 'n Nuwe party, Casa-CE, het 6% van die stemme verower en agt setel gekry. UNITA het 51 uit 220 setels in die parlementêre verkiesing van 2017 gewen.<ref>[http://www.africanews.com/2017/08/27/angolan-opposition-challenge-election-results/ Angolan opposition challenge election results] Africa News, 27 August 2017</ref> == Verwysings == {{Verwysings|2}} {{Saadjie}} [[Kategorie:Geskiedenis van Angola]] [[Kategorie:Geskiedenis van Namibië]] [[Kategorie:Geskiedenis van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Politieke organisasies]] [[Kategorie:Antikommunisme]] j15ix0d407cap996ph18u1m4ayd0vgj 0 96531 2814011 2221580 2025-06-18T21:05:17Z SpesBona 2720 + Vlag 2814011 wikitext text/x-wiki {| align="right" cellpadding="2" cellspacing="0" style="border:1px solid #88a; background:#CEDAF2; padding:5px; font-size: 85%; margin: 0 0 0.5em 1em; border-collapse:collapse;" ! align="center" colspan="2" style="color: #000000; background: #f7f8ff; padding: 4px; font-size:170%;" | <span style="font-size:16pt">'''Wilmington'''</span><br /> [[Lêer:Wilmington Delaware skyline.jpg|280px]] |- style="background: #CEDAF2; text-align:center;border-bottom:1px solid #999" | '''Kaart''' |style="border-left:1px solid #999"| '''Wapen''' |- style="background:white" |rowspan=6| [[Lêer:New Castle County Delaware incorporated and unincorporated areas Wilmington highlighted.svg|180px|senter]] |- style="background: white" |style="border-left:1px solid #999"| [[Lêer:Coat of arms of None.svg|75px|senter]] |- style="background: #f7f8ff;border-top:1px solid #999; text-align:center;" |style="border-left:1px solid #999"| |- style="background: #CEDAF2; text-align:center;" |style="border-left:1px solid #999;border-top:1px solid #999"| '''Vlag''' |- style="background: white; border-top:1px solid #999;" |style="border-left:1px solid #999"| [[Lêer:Flag of the City of Wilmington.png|90px|senter]] |- style="background: #f7f8ff; border-top:1px solid #999; text-align:center;" |style="border-left:1px solid #999"| |- style="border-top:1px solid #999;" |&nbsp;'''[[Land]]''' | style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | {{vlagland|Verenigde State}} |- style="border-top:1px solid #999;" |&nbsp;'''[[Deelstate van die Verenigde State van Amerika|Deelstaat]]''' | style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | [[Lêer:Flag of Delaware.svg|20px]] [[Delaware]] |- style="border-top:1px solid #999;" |&nbsp;'''[[County (Verenigde State)|County]]''' | style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | New Castle |- style="border-top:1px solid #999;" |&nbsp;'''Koördinate''' | style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | {{Koördinate|39|45|N|75|33|W}} |- style="border-top:1px solid #999;" |&nbsp;'''Stigting''' | style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | Maart [[1638]] |- style="border-top:1px solid #999;" |&nbsp;'''Inkorporasie''' | style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | [[1731]] |- style="border-top:1px solid #999;" |&nbsp;'''Oppervlakte:''' | style="background: #f7f8ff" | &nbsp; |- | &nbsp;- Totaal | style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | 44 [[vierkante kilometer|vk km]] |- | &nbsp;'''Hoogte bo seevlak''' | style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | 28 m |- style="border-top:1px solid #999;" |- style="border-top:1px solid #999;" |- |&nbsp;'''Bevolking:''' | style="background: #f7f8ff" | &nbsp; |- | &nbsp;- Totaal (2013) | style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | 71&nbsp;292 |- | &nbsp;- Bevolkingsdigtheid | style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | 1&nbsp;620/vk km |- |&nbsp;'''Tydsone''' | style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | OST ([[UTC]] -5) |- |&nbsp;'''Somertyd''' | style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | ODT (UTC -4) |- style="border-top:1px solid #999;" |- |&nbsp;'''Burgemeester''' | style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | Mike Purzycki (D) |- style="border-top:1px solid #999;" |&nbsp;'''Amptelike Webwerf''' | style="background: #f7f8ff; text-align:center;" | [http://www.ci.wilmington.de.us/ ''ci.wilmington.de.us''] |} '''Wilmington''' is 'n hawestad en die grootste stad in die [[VSA-deelstaat|deelstaat]] [[Delaware]]. Dit is die administratiewe setel van die New Castle [[County (Verenigde State)|County]]. Die stad is geleë waar die Brandywine- en Christinariviere in die [[Delawarerivier]] invloei, ongeveer 40&nbsp;km suidwes van [[Philadelphia]]. Die stad is in 1638 gestig deur Sweedse setlaars onder leiding van die [[Nederland]]er Peter Minuit. Dit het in 1739 munisipale status verkry en stadstatus in 1832. == Geskiedenis == Nadat die Sweedse setlaars hulle hier gevestig het, het hulle Fort Christina gebou om die Nederlanders weg te hou maar in 1655 het die Nederlanders hulle nedersetting in elk ingeneem. In 1664 het die Nederlanders weer oorgegee aan die Britte en in 1777 het [[George Washington]] die dorp verower. == Bron == * ''Collier's Encyclopedia'', Crowell-Collier Educational Corporation, Volume 23, Bladsy 504. {{Saadjie}} {{Normdata}} [[Kategorie:Kusstede]] [[Kategorie:Nedersettings in Delaware]] bhm802b2e0zeei6e2frrd2psbp2emgf 0 97243 2814095 2047526 2025-06-19T05:32:24Z UrsusMaritimus13 184343 /* growthexperiments-addlink-summary-summary:3|0|0 */ 2814095 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas2 |naam = Wasili Tsjoeikof |kleur = |titel = '' '' |beeld = Cujkov.jpg |beeld_wydte = 200px |beeld_onderskrif = |beeld2 = |beeld2_wydte = |beeld2_onderskrif = |opskrif1 = Geboortenaam |1 = Василий Иванович Чуйков |opskrif2 = Gebore |2 = [[12 Februarie]] [[1900]] <br />Serebrjanije Proedi, [[Russiese Ryk]] |opskrif3 = Oorlede |3 = [[18 Maart]] [[1982]] (op 82)<br />[[Moskou]], [[Sowjetunie]] |opskrif4 = Rang |4 = Maarskalk |opskrif5 = Land |5 = {{Vlag|Rusland}} |opskrif6 = Diensjare |6 = 1917–1972 |opskrif7 = Eenhede |7 = 4de Leër <br />62ste Leër<br />8ste Wagteleër<br />Groep van Sowjet-magte in Duitsland <br />Kiëfse Militêre Distrik |opskrif8 = Geveg in |8 = [[Russiese Burgeroorlog]] <br />[[Tweede Wêreldoorlog]] <br />[[Winteroorlog]] <br />[[Tweede Sjinees-Japannese Oorlog]] |opskrif9 = Medaljes |9 = {{Held van die Sowjetunie}} {{Held van die Sowjetunie}} {{Orde van Lenin}} (9) <br />Orde van die Oktoberrewolusie <br />Orde van die Rooi Vlag (4) <br />Orde van Soeworof, 1ste klas (3) <br />Orde van die Rooi Ster <br />Distinguished Service Cross ([[VSA]]) |opskrif10 = Latere ampte |10 = Van 1961 tot met sy dood was hy lid van die Sentrale Komitee van die Kommunistiese Party van die Sowjetunie |opskrif11 = |11 = |opskrif12 = |12 = }} '''Wasili Iwanowitsj Tsjoeikof''' ([[Russies]]: Васи́лий Ива́нович Чуйко́в; [[12 Februarie]] [[1900]] – [[18 Maart]] [[1982]]) was ’n luitenant-generaal van die [[Sowjetunie]] in die [[Rooi Leër]] tydens die [[Tweede Wêreldoorlog]], bevelvoerder van die 62ste Leër tydens die [[Slag van Stalingrad]], ’n dubbele [[Held van die Sowjetunie]] (1944 en 1945) en ná die oorlog ’n maarskalk van die Sowjetunie. == Vroeë lewe == Tsjoeikof is op die dorp Serebrjanije Proedi in die [[Toela]]-streek suid van [[Moskou]] gebore as die agtste van twaalf kinders. Hy en al sewe sy broers het soldate geword en in die [[Russiese Burgeroorlog]] geveg.<ref name=j72>[[#Jones|Jones]], p. 72</ref> Op die ouderdom van twaalf het hy die skool en sy ouerhuis verlaat om in ’n fabriek in [[Sint Petersburg]] te gaan werk.<ref name=j73>[[#Jones|Jones]], p. 73</ref> Tydens die [[Russiese Rewolusie (1917)|Russiese Rewolusie]] in 1917 was hy werkloos en ’n ouer broer het gereël dat hy deel word van die Rooi Garde. Die volgende jaar, in 1918, het hy by die [[Rooi Leër]] aangesluit.<ref name=j73 /> In Oktober 1918 is Tsjoeikof na die suidfront gestuur as ’n onderbevelvoerder teen die [[Wit Lëer]]. In die lente van 1919 het hy bevelvoerder van die 40ste Regiment geword en in [[Siberië]] teen die [[Wit beweging|Wit Leër]] geveg.<ref name=j74>[[#Jones|Jones]], p. 74</ref> Hy het van 1919 tot 1920 twee [[Orde van die Rooi Vlag|Ordes van die Rooi Vlag]] ontvang vir dapperheid. Hy is onder meer in sy linkerarm gewond en dit kon nie geopereer word nie. Dit het gedeeltelike verlamming veroorsaak. In 1981 het dit tot [[septisemie]] en eindelik sy dood gelei.<ref name=j75>[[#Jones|Jones]], p. 75</ref> Nadat hy in verskeie oorloë geveg het, is Tsjoeikof in beheer van die 64ste Leër op die [[wesoewer]] van die [[Don]]rivier geplaas. Net voor die [[Slag van Stalingrad]] het hy bevelvoerder van die 62ste Leër geword wat [[Stalingrad]] moes verdedig, met die 64ste Leër aan sy suidelike flank. == Slag van Stalingrad == In Stalingrad het Tsjoeikof die taktiek van "omarming" van die vyand ([[Guerilla-oorlogvoering|guerrilla-oorlogvoering]]) begin gebruik waardeur die Sowjet-magte so naby aan die soldate van [[Nazi-Duitsland]] gebly het dat dit hul uitstekende skietvermoë ondermyn het. Hulle het aan gevegte van naby deelgeneem, waarin die Sowjet-soldate weer beter was. Dit het ook meegebring dat Duitse vliegtuie nie die Sowjet-magte kon aanval sonder om hul eie soldate in gevaar te stel nie.<ref>Craig, William (1973). ''Enemy at the Gates: the Battle for Stalingrad''. New York: Penguin Books, ISBN 0-14-200000-0, pp. 90, 91</ref><ref>Beevor, Antony (1998). ''Stalingrad''. New York: Viking, ISBN 0-14-024985-0, pp. 128, 129</ref> [[Beeld:Stalingrad graf Tsjoeikov.jpg|duimnael|Die grafsteen van maarskalk Wasili Tsjoeikof.]] Ná die oorwinning by Stalingrad het die 62ste Leër die 8ste Wagteleër geword en ’n veldtog deur [[Pole]] gelei. Eindelik was Tsjoeikof aan die hoof van die Sowjet-offensief wat [[Berlyn]] in April/Mei 1945 saam met die [[Geallieerdes van die Tweede Wêreldoorlog|Geallieerdes]] verower het. Hy het in die dokumentêre rolprent ''Berlin'' (1945) verskyn wat deur Joeli Raizman geregisseer is. == Latere lewe == Ná die oorlog het Tsjoeikof in Duitsland gebly en later hoof van die Groep van Sowjet-magte daar geword. In 1953 het hy bevelvoerder van die Kiëfse Militêre Distrik geword en terwyl hy daar diens gedoen het, is hy op 11 Maart 1955 bevorder tot maarskalk van die Sowjetunie. Van 1961 tot met sy dood was hy lid van die Sentrale Komitee van die [[Kommunistiese Party van die Sowjetunie]]. Hy was ’n belangrike raadgewer met die oprig van die [[Die Moederland Roep|gedenkkompleks by die Mamajef Koergan]] in Stalingrad en is ná sy dood op 82 daar begrawe. == Bronne == * {{cite book|ref=Jones | title= Stalingrad: How the Red Army Triumphed | last=Jones | first=Michael K. | year=2010 | publisher=Pen & Sword Books | location=VK | isbn=978-1-84884-201-4 | url=http://books.google.com.pr/books/about/Stalingrad.html?id=vQRoAAAAMAAJ}} == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == * {{ru}} [http://militera.lib.ru/memo/russian/chuykov/index.html Memoires deur Wasili Tsjoeikov: ''Сражение века''] ''Slag van die Eeu'' – beskrywings van sy ondervindinge tydens die Slag van Stalingrad. * {{ru}} [http://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=328 Biografie op die webtuiste vir die Helde van die Sowjetunie/Rusland] * {{Commons-kategorie inlyn|Vasily Chuikov}} * [[Lêer:Crystal txt.png|15px]] Hierdie artikel is vertaal uit die [[:en:Vasily Chuikov|Engelse Wikipedia]] {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Tsjoeikof, Wasili}} [[Kategorie:Russiese militariste]] [[Kategorie:Russe in die Tweede Wêreldoorlog]] [[Kategorie:Maarskalke]] [[Kategorie:Geboortes in 1900]] [[Kategorie:Sterftes in 1982]] d5sbafrvbspmm4bk8ufbiptpbuu8ae6 0 98987 2813886 2489960 2025-06-18T14:46:26Z Rooiratel 90342 Interne skakel 2813886 wikitext text/x-wiki [[Lêer:Organic mountain grown tea leaf.jpg|200px|duimnael|Die blare van die ''Camellia sinensis'' teestruik.]] [[Lêer:Green tea 3 appearances.jpg|200px|duimnael|Die voorkoms van groen tee in drie verskillende stadiums (van links na regs): die ingewande blare, die droë blare en die vloeistof.]] '''Groen tee''' is 'n warm drank wat uit die blare van die teestruik ''[[Camellia sinensis]]'' berei word. In vergelyking met swarttee, ondergaan groen tee minimale [[oksidasie]].<ref>[http://timesofindia.indiatimes.com/life-style/health-fitness/diet/Green-tea-vs-black-tea/articleshow/44753623.cms Sen, D.S., 2015. Green tea vs. Black tea] – besoek op 2de April 2015 {{en}}</ref> Groen tee is oorspronklik in [[Oos-Asië]] (veral [[Japan]] en [[Volksrepubliek China|China]]) verbruik maar word in die [[Westerse wêreld]] toenemend gewild. Omdat die blare nie geoksideer is nie, het groen tee meer polifenole (veral epigallokatekiengallaat of ''EGCG''). Groot verskeidenheid groen tee bestaan, wat verskil op grond van die verskeidenheid van ''C. sinensis'' gebrui, groeitoestande, tuinboumetodes, produksieverwerking en tyd van oes. Alhoewel daar aansienlike navorsing gedoen is oor die moontlike gesondheidseffekte van die gebruik van groen tee gereeld, is daar min bewyse dat die drink van groen tee enige effek op gesondheid het. Gewone groen tee is 99,9% water, bied 1 kalorie per 100 ml bedien, het geen beduidende nutriëntinhoud nie en bevat [[kafeïen]]. Alhoewel talle eise vir die [[Gesondheidsvoordele van tee|gesondheidsvoordele van groen tee]] gemaak is, het kliniese navorsing nie beslissende bewys van enige effekte nie.<ref name="nccih16">{{cite web |title=Green tea |url=https://nccih.nih.gov/health/greentea |publisher=National Center for Complementary and Integrative Health, US National Institutes of Health |access-date=12 Augustus 2018 |date=September 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200411024525/https://www.nccih.nih.gov/health/greentea |archive-date=11 April 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> == Groei, oes en verwerking == [[Lêer:Processing green tea.jpg|duimnael|Rol van groen tee na stoom]] Groen tee word op verskillende maniere verwerk en gegroei, afhangende van die tipe groen tee. As gevolg van verskillende metodes bepaal dit die aroma en smaak. Die groeitoestande kan afgebreek word in twee basiese tipes - dié wat in die son gegroei het en die wat onder die skaduwee gegroei het. Die groen teeplante word in rye gekweek wat gesnoei word op 'n gereelde wyse en word in die algemeen drie keer per jaar geoes. Die eerste oes vind plaas in die laat April tot vroeg in Mei. Die tweede oes vind gewoonlik van Junie tot Julie plaas en die derde pluk vind einde Julie tot vroeg in Augustus plaas. Soms sal daar ook 'n vierde oes wees. Dit is die eerste oes in die lente wat die beste gehalte blare bring, met hoër pryse wat ooreenstem. == Kanker == Daar is geen beslissende bewyse dat groen tee help om kanker in mense te voorkom of te behandel nie.<ref>{{cite journal |vauthors=Boehm K, Borrelli F, Ernst E, etal |title=Green tea (Camellia sinensis) for the prevention of cancer |journal=Cochrane Database Syst Rev |volume= |issue=3 |pages=CD005004 |year=2009 |pmid=19588362 |doi=10.1002/14651858.CD005004.pub2 |type=Systematic review}}</ref> In oorsig van bestaande studies is die gevolgtrekking dat hoewel suggestiewe bewyse bestaan het, daar is nie 'n duidelike aanduiding van voordeel nie.<ref name="maturitas">{{cite journal |vauthors=Johnson R, Bryant S, Huntley AL |title=Green tea and green tea catechin extracts: an overview of the clinical evidence |journal=Maturitas |volume=73 |issue=4 |pages=280–7 |date=Desember 2012|pmid=22986087 |doi=10.1016/j.maturitas.2012.08.008 |type=Review |quote=In conclusion, whilst there is a considerable body of evidence for green tea with some of it suggesting a positive effect, it is difficult to be definitive as to its health benefits.}}</ref> == Produksie == In 2013 was die wêreldwye produksie van groen tee ongeveer 1,7 miljoen ton, met 'n voorspelling om teen 2023 te verdubbel in volume.<ref name="Kaison">{{Webaanhaling|author1=Kaison, Chang|title=World tea production and trade: Current and future development|url=http://www.fao.org/3/a-i4480e.pdf|publisher=FAO Intergovernmental Group on Tea, Food and Agriculture Organization, United Nations|accessdate=15 November 2017|location=Rome, Italy|date=2015}}</ref> Sedert 2015 het China 80% van die wêreld se groen teemark voorsien, wat gelei het tot die groei van groen tee met 9% per jaar, terwyl 325,000 ton in 2015 uitgevoer word. In 2015 was die VSA die grootste invoerder van Chinese groen tee (6 800 ton), 'n toename van 10% in 2014 en Brittanje het 1,900 ton ingevoer, 15% meer as in 2014.<ref name=yue>{{cite news |author1=Mingjie W |author2=Yue T |title=Why tea is Chinese to a tee |url=https://www.telegraph.co.uk/news/world/china-watch/business/chinese-tea-export-market/ |access-date=15 November 2017 |publisher=World News, The Telegraph |date=31 Mei 2016 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190125060646/https://www.telegraph.co.uk/news/world/china-watch/business/chinese-tea-export-market/ |archive-date=25 Januarie 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == {{Commons category|Green tea}} * [https://nccih.nih.gov/health/greentea NCCIH - Groen tee Newe-effekte en waarskuwings] {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Groen tee}} [[Kategorie:Tee]] 6jpbteo5xs3iixauqzerskdz7xmb8u8 0 102442 2813901 2772353 2025-06-18T15:46:01Z AFM 21229 /* Bronnelys */ 2813901 wikitext text/x-wiki {{Taksoboks | name = Skilpaaie | fossil_range = {{Fossiel tydperk|157|0}} | image = Florida Box Turtle Digon3.jpg | image_width = 230px | image_caption = ''Terrapene carolina bauri'' | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Chordata]] | superclassis = [[Tetrapoda]] | classis = [[Sauropsida]] | subclassis = [[Anapsida]] | ordo = '''Testudines''' | ordo_authority = [[Carolus Linnaeus|Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[orde (biologie)|Subordes]]<ref name=wsp>[//species.wikimedia.org/wiki/Testudines Wikispecies- Testudines]</ref> | subdivision = * [[Cryptodira]] * [[Pleurodira]] * ''Paracryptodira''† * ''Proganochelydia''† }} '''Skilpaaie''' (''Testudines'') is 'n [[orde (biologie)|orde]] van viervoetige [[reptiel]]e met 'n stewige (en dikwels bolvormige) skild (of dop). Skilpaaie kom in verskillende groottes en kleure voor, en hulle lewenswyses verskil drasties (see- en [[Landskilpad|landskilpaaie]]). Tog is dit, as gevolg van die uitwendige skild, altyd maklik om hulle van ander reptiele te onderskei. Alle skilpaaie het 'n beenagtige skild onder die maag (''plastron''), sowel as op die rug (die ''karapaks''). Die skild het gewoonlik 'n tweede laag pantser, wat die horingskild genoem word. Die rugskild (bo) en die buikskild (onder) is deur 'n beenagtige brug aan weerskante van die liggaam met mekaar verbind. Skilpaaie plant gewoonlik jaarliks voort en is sonder uitsondering [[Eier (biologie)|eierlêend]].<ref name="GRZ">{{cite book | last = Grzimek | first = Bernhard | title = Het leven der dieren deel VI: Reptielen| ISBN = 90 274 8626 3 | publisher = Kindler Verlag AG | date = 1971}}</ref> Hulle groei vinnig as hulle jonk is, maar ontwikkel baie stadig. Van die groter skilpaaie bereik eers na dekades [[Volwassene|volwassenheid]], hierdie [[spesie]]s kan egter ook baie oud word. Afhangende van die spesie bestaan hulle dieet uit [[dier]]- en [[plant]]materiaal. Daar is ongeveer 340 verskillende spesies skilpaaie, wat in 14 [[familie (biologie)|families]] ingedeel word.<ref>Amphibiaweb – How many species – [http://www.reptile-database.org/db-info/SpeciesStat.html Website]</ref> Hulle kom oor die hele wêreld in uiteenlopende biotope voor, insluitend [[woud]]e, [[grasveld]]e, [[vleiland|vleie]] en die [[see]]. Dosyne spesies is as gevolg van [[mens]]like aktiwiteit ernstig bedreigd, hoofsaaklik as gevolg van die vernietiging van hul [[habitat]] en die vang van wilde skilpaaie vir verbruik of die dierehandel. Die biologiese orde waaraan hulle behoort, ''Testudines'', sluit beide lewende en [[uitsterwing|uitgestorwe]] spesies in. Die oudste [[fossiel]]e dateer ongeveer 220 miljoen jaar terug.<ref>{{cite web |url=http://www.enchantedlearning.com/subjects/dinosaurs/dinos/Archelon.shtml |title=Archelon-Enchanted Learning Software |publisher=Enchantedlearning.com |access-date=14 Maart 2009 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190402002646/https://www.enchantedlearning.com/subjects/dinosaurs/dinos/Archelon.shtml |archive-date=2 April 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Dit maak skilpaaie een van die oudste oorlewende reptiele op aarde, selfs ouer as [[akkedis]]se, [[slang]]e en [[krokodil]]le. == Algemeen == Die orde is baie oud, want die eerste skilpad[[fossiel]]<nowiki/>e is in Middel-[[Perm-Trias-uitwissing|Perm]]-gesteentes (dit dui op 'n ouderdom van 250 miljoen jaar) gevind. Sommige spesies leef op land, terwyl ander in die see, asook in varswater hou. Ander spesies is weer [[amfibie]]s, hoewel alle skilpaaie hul eiers op land lê. Skilpaaie behoort tot die reptielsubklas ''Anapsida'', omdat hul skedels geen temporale fenestrae (slaapvensters) het nie, en hulle is die enigste lewende verteenwoordigers van die subklas. Die opvallendste kenmerk van skilpaaie is die dop, wat uit 'n dorsale karapaks (rugskild) en 'n ventrale plastron (maagskild) bestaan. Die skilde bestaan uit 'n binneste laag beenplate wat deur 'n afsonderlike buitenste horinglaag (vergelykbaar met reptielskubbe) bedek is. Sommige bene van die pektorale gordel vorm ook deel van die maagskild. Die buitenste laag word met tussenpose deur 'n nuwe laag vervang en die "jaarringe" maak 'n relatiewe ouderdomsbepaling van die individu moontlik, hoewel dit nie baie akkuraat is nie. Die dop bedek alle sagte dele van die skilpad se liggaam en word deur beenuitsteeksels afkomstig van die bekken- en pektorale gordels gestut. Slegs die diere se pote en koppe steek by die dop uit. Die dop veroorsaak dat skilpaaie stadig beweeg, maar dit beskerm hulle baie doeltreffend teen [[roofdier]]e. Die diere maak hulle nog meer teen roofdieraanvalle bestand deur hul koppe in die dop terug te trek, en terselfdertyd hul pote te verskuil. Die manier waarop die koppe teruggetrek word, word as taksonomiese hulpmiddel by die klassifikasie van skilpaaie gebruik. Skilpaaie trek hul koppe en sterte in hul doppe terug wanneer gevaar dreig. Sommige skilpaaie, soos die lede van die families ''Chelydridae'' en ''Platysternidae'', kan hul koppe nie terugtrek nie, terwyl ander skilpaaie hul koppe heeltemal terugtrek en die openinge afsluit. Dit word gedoen deur 'n buikplaat wat met bindweefsel geskarnier is, oor die openinge te klap. Die meganisme word die duidelikste in lede van die genus ''Terrapene'' gesien, hoewel soortgelyke metodes onafhanklik in ander skilpadgenera ontwikkel het. Mannetjieskilpaaie het 'n effens hol buikskild, sodat hulle tydens paring makliker op die wyfie se rug kan klim. Die spermselle kan 'n lang tyd in die wyfie lewend bly, sodat sommige spesies 'n ruk na die laaste paring nog bevrugte eiers kan lê. Die eiers het 'n stewige, leeragtige dop, en dit word deur die wyfie begrawe nadat dit gelê is. Die eiers broei in die sonverwarmde grond uit.   Lewende skilpaaie het geen tande nie, hoewel dit wel by die vroeë fossiele voorkom. Die lewende diere se kake is met horingagtige skedes bedek, wat nie skerp genoeg is om voedsel mee te sny of te maal nie. Skilpaaie eet dus selde die veselagtige gedeeltes van plante, maar wel die sagte dele daarvan, asook sagte plante. Hulle eet ook klein ongewerweldes, soos wurms, slakke, insekte en die seelewende diere, veral weekdiere. Drie fossielsubordes word onderskei, terwyl die lewende skilpaaie in 2 subordes verdeel word op grond van die manier waarop hulle hul koppe in die doppe terugtrek. Die meeste lewende skilpadfamilies behoort tot die suborde ''Cryptodira'' en die diere word daardeur gekenmerk dat hulle hul koppe in 'n vertikale vlak in die doppe terugtrek. Baie van die lede se doppe is vereenvoudig of verklein, veral by die seelewende skilpaaie. Die Amerikaanse byterskilpaaie (familie ''Chelydridae'') is waterlewend en hulle kan nie hul koppe terugtrek nie. Die familie ''Testudinae'' is bekende landskilpaaie en sommige spesies kan baie groot word. Die grootste individue kan 1 m lank word en 'n massa van 200&nbsp;kg hê. Die Suid-Afrikaanse [[bergskilpad]] (''Geochelone pardalis'') en die [[skarnierdoplandskilpad]] (''Kinixys belliana'') behoort ook tot die familie. Laasgenoemde spesie se karapaks (rugskild) is dig met die plastron (maagskild) geskarnier sodat die agterste gedeelte van die skilpaaie heeltemal beskerm is. Die seelewende skilpaaie behoort tot 2 superfamilies, die ''Chelonioidea'' en die ''Dermochelyoidea''. Die bekende seeskilpaaie (familie ''Cheloniidae'') behoort tot die ''Chelonioidea'', en hulle is ekonomies belangrik omdat hul eiers en vleis as 'n lekkerny beskou word. Hul massa kan wissel tussen 20 en 500&nbsp;kg en die diere toon merkwaardige migrasiepatrone. Die [[Leerskilpad|leerskilpaaie]] (familie ''Dermochelyidae'') is seelewende skilpaaie en hul doppe bestaan net uit klein been plate onder hul leeragtige velle. Hulle kom veral in warm see voor en die volwassenes kan 'n massa van tot 600&nbsp;kg hê. Lede van die familie ''Trionychidae'' (superfamilie ''Trionychoidea'') is varswaterlewende skilpaaie met 'n sagte dop en geen beenplate nie. Webbe word tussen hul tone aangetref en hul neusgate kom op 'n uitstaande snoet voor. Lede van die suborde ''Pleurodira'' trek hul nekke in 'n horisontale vlak in. Die suborde het slegs 2 families. Die [[platdopwaterskilpad]] (''Pelomedusa subrufa)'' en die [[skarnierdopwaterskilpad]] (''Pelusios sinuatus'') van [[Suid-Afrika]] behoort tot die familie ''Pelomedusidae''. Hulle is goeie swemmers, hoewel hulle met longe asemhaal en met tussenpose op die oppervlak moet lug skep. Hulle is hoofsaaklik karnivore en leef van enige klein prooi wat hulle kan vang. Indien die diere bedreig word, skei hulle 'n onaangename reuk af wat voornemende roofdiere afskrik. Wanneer die damme, vleie of panne waarin die diere hou, opdroog, grawe hulle 'n holte ondergronds, waar hulle tot die volgende reënseisoen [[Hibernasie|hiberneer]]. == Verspreiding en habitat == [[Lêer:World.distribution.testudines.1.png|links|340x340px|Wêreldwye verspreiding op land (swart) en in die see (blou)|duimnael]] Skilpaaie kom op alle [[kontinent]]e behalwe [[Antarktika]] voor, maar slegs in [[Trope|tropiese]] en [[Subtropiese klimaat|subtropiese]] gebiede. Veral in [[Afrika]] leef baie soorte. In [[Europa]] kom skilpaaie slegs in die suide, rondom die [[Middellandse See|Middellandse see]], en in [[Asië]] net in die suidelike deel voor. Slegs enkele van die landlewende soorte kom in gematigde gebiede voor. In [[Noord-Amerika]] kom hulle voor in die midde en suide, en in [[Suid-Amerika]] ontbreek hulle net in die uiters westelike kusstrook. In [[Oseanië]] leef skilpaaie op 'n groot aantal van die bybehorende eilande, maar nie in [[Nieu-Seeland]] nie. In [[Australië]] kom die skilpaaie orals voor, behalwe in die groot woestyngebied in Sentraal-Australië. Op die [[Arabiese Skiereiland|Arabiese skiereiland]] leef soorte in die noorde sowel as die uiterste suide, maar ontbreek in die grootste sentrale gebied. Die enigste gebiede waar skilpaaie tans nie voorkom nie is die Noord- en [[Suidpool]]. Op die verspreidingskaart (links) word die wêreldwye verspreiding van skilpaaie in swart aangedui, en die verspreiding van seeskilpaaie in blou. Wat betref habitat, word skilpaaie rofweg in landskilpaaie, moerasbewoners en seeskilpaaie verdeel. Hierdie verdeling het egter geen wetenskaplike basis nie; so behoort die seeskilpaaie tot verskillende families. Ook is daar soorte wat hoort by die moerasskildpaaie, maar wat tot 'n lewe op land aangepas het. Die habitat van 'n skilpad kan bestaan uit alle moontlike biotope, van skrale gebiede soos savannas en halfwoestyne tot in bosse, graslande en moerasse. Slegs in groot mere, baie warm woestyne en koue bergstreke sonder skuilplekke of groenigheid kom geen skilpaaie voor nie. Skilpaaie is soos alle reptiele koudbloedig, en is dus van die omgewingstemperatuur afhanklik. == Evolusie == [[Lêer:12862 2016 762 Fig11 HTML.jpg|duimnael|Die verspreiding van skilpadgroepe sedert die Kryt]] Die skilpaaie se verspreiding het 'n lang evolusie ondergaan en verskeie groepe het op verskeie kontinente ontstaan. In [[Afrika]] is daar vandag twee groepe: # die [[Cryptodira]] wat hulle nekke reguit kan intrek. Hulle het oorspronklik uit [[Asië]] gekom. # die familie ''Pelomedusidae'' wat tot die [[Pleurodira]] behoort en hulle nek moet vou of sywaarts langs die liggaam onder die dop inskuif. Hulle het op [[Gondwana]] ontstaan. Die derde groep, die ''Chelidae'' kom net in [[Suid-Amerika]] en [[Australië]] voor. Hulle behoort ook tot die ''Pleurodira''. 'n Vierde groep, die ''Paracryptodira'', het oorspronklik in [[Noord-Amerika]] en [[Europa]] voorgekom, maar hulle is uitgestorwe. == Etimologie == Die benoeming ''skilpad'' is afgelei vanuit die [[Nederlands]]e ''Schildpad'' , 'n [[Samestelling (taalkunde)|samestelling]] van ''schild'' (skild) en ''pad'' ([[padda]]), omdat die dier lyk soos 'n padda wat onder 'n skild skuil.<ref>Etimologiewoordeboek van Afrikaans. Redakteur: G.J. van Wyk, [http://152.111.11.6/argief/berigte/volksblad/2003/08/18/vb/6bk/04.html Volksblad artikel, 18 Augustus 2003]{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Alhoewel die oorspronklike Nederlandse woord 'n samestelling is, is ''skilpad'' slegs 'n skynsamestelling, aangesien dit nie meer uit twee volwaardige stamwoorde bestaan nie. == Foto's == <gallery> Lêer:Thb kopfstudie.JPG|Die kop van 'n skilpad het 'n snawelagtige bek, duidelik sigbare oë en neusgate, maar het nie oorskulpe nie. Lêer:Green turtle swimming in Kona May 2010.jpg|Seeskilpaaie se pote is tot vinvoete (flippers) aangepas. Lêer:Deposition eggs Testudo marginata sarda.jpg|'n Skilpad wat eiers lê. Lêer:Testudo hermanni BW 2.JPG|'n Jong skilpadjie kruip uit sy dop. </gallery> ==Suid-Afrikaanse spesies== Spesies wat in Suid-Afrika aangetref word:<ref>{{cite web|url=https://www.africansnakebiteinstitute.com/wp-content/uploads/2021/10/Reptile-List_30-September-2021.pdf|publisher=African snakebite institute|title=Reptile list}}</ref> {{Div col|colwidth=23em}} *''[[Chersina angulata]]'' - [[Ploegskaarskilpad]] *''[[Homopus areolatus]]'' - [[Papegaaibekskilpad]] *''[[Chersobius boulengeri]]'' - [[Karoo-padloper]] *''[[Homopus femoralis]]'' - [[Groot padloper]] *''[[Chersobius signatus]]'' - [[Gespikkelde padloper]] *''[[Chersobius solus]]'' - [[Namib-padloper]] *''[[Kinixys lobatsiana]]'' - [[Lobatse-skarnierskilpad]] *''[[Kinixys natalensis]]'' - [[Natalse skarnierskilpad]] *''[[Kinixys spekii]]'' - [[Speke se skarnierskilpad]] *''[[Kinixys zombensis]]'' - [[Suidoostelike skarnierskilpad]] *''[[Psammobates geometricus]]'' - [[Geometriese suurpootjie]] *''[[Psammobates oculifer]]'' - [[Kalahari-skilpad]] *''[[Psammobates tentorius tentorius]]'' - [[Tentskilpad]] *''[[Psammobates tentorius trimeni]]'' - [[Namakwa-tentskilpad]] *''[[Psammobates tentorius verroxii]]'' - [[Verrox se tentskilpad]] *''[[Stigmochelys pardalis]]'' - [[Bergskilpad]] *''[[Trachemys scripta]]'' - [[Rooi-oorwaterskilpad]] *''[[Cycloderma frenatum]]'' - [[Zambesi-sagtedopwaterskilpad]] *''[[Trionyx triunguis]]'' - [[Afrika-sagtedopwaterskilpad]] *''[[Caretta caretta]]'' - [[Karetseeskilpad]] *''[[Chelonia mydas]]'' - [[Groen seeskilpad]] *''[[Eretmochelys imbricata]]'' - [[Valkbekseeskilpad]] *''[[Lepidochelys olivacea]]'' - [[Olyfkleurige Ridleyseeskilpad]] *''[[Dermochelys coriacea]]'' - [[Leerrugseeskilpad]] *''[[Pelomedusa galeata]]'' - [[Suidelike moeraswaterskilpad]] *''[[Pelomedusa subrufa]]'' - [[Sentrale moeraswaterskilpad]] *''[[Pelusios bechuanicus]]'' - [[Okavango-skarnierwaterskilpad]] *''[[Pelusios castanoides]]'' - [[Geelpens-skarnierwaterskilpad]] *''[[Pelusios rhodesianus]]'' - [[Mashona-skarnierwaterskilpad]] *''[[Pelusios sinuatus]]'' - [[Skulprand-skarnierwaterskilpad]] *''[[Pelusios subniger]]'' - [[Pan-skarnierwaterskilpad]] {{div col end}} == Bronnelys == * Hughes, George: The soft option. In: Conserva. Departement van Omgewingsake. Deel 2, nr. 4, Oktober 1987. ISSN 0258-3313 * [[Wêreldspektrum]], 1982, ISBN 0908409664, volume 25, bl. 184 - 186 == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == * {{Commonskat-inlyn|Turtle}} * {{Wikispecies-inlyn|Testudines}} {{Normdata}} {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Skilpaaie| ]] 74ft0jn8j6ulxlolqfjqe8z9plkftyb 0 104488 2813902 2256895 2025-06-18T15:47:15Z AFM 21229 /* Bronne */ 2813902 wikitext text/x-wiki {{Taksoboks |name = Paraffienbos |image = Chromolaena odorata by Ashasathees.jpg |regnum = [[Plantae]] |unranked_divisio = [[Flowering plant|Angiosperms]] |unranked_classis = [[Eudicots]] |unranked_ordo = [[Asterids]] |ordo = [[Asterales]] |familia = [[Asteraceae]] |genus = ''[[Chromolaena]]'' |species = '''''C. odorata''''' |binomial = ''Chromolaena odorata'' |binomial_authority = ([[Carl Linnaeus|L.]]) King & H.E. Robins. }} Die '''paraffienbos''' (''Chromolaena odorata'') is 'n [[indringerplant]] en digte, ruigtevormende [[struik]]. Dit kom voor in [[KwaZulu-Natal]] en is [[inheems]] aan Sentraal-Amerika suidwaarts tot in [[Argentinië]]. == Voorkoms == Die struik kan tot 4m hoog word en groei in savanne, waterlope, langs paaie en woudrande. Die struik het teenoorstaande, spreidende takke. Die [[blaar|blare]] is enkelvoudig en liggroen, ovaal tot driehoekvormig en ruik na [[paraffien]] of [[terpentyn]] wanneer dit fyngedruk word. Die struik kan immergroen wees maar die loof verloor sy kleur tydens die droë wintermaande. Die blommetjies is silindries en is wit of ligblou. Die saadjies is fyn en word deur die wind versprei. Hulle kom in stekelrige trosse voor. [[Lêer:Chromolaena odorata 2 by kadavoor.JPG|duimnael|links|Blomme]] [[Lêer:Chromolaena odorata seeds.jpg|duimnael|links|Sade]] == Bronne == * ''Natuurlewe van Suid-Afrika'' Duncan Butchart Struik Nature 2012 ISBN 978-1-4317-0248-0 * Vermeulen, Wessel: Nou of nooit. In: Conserva. Departement van Omgewingsake. Deel 2, nr. 4, Oktober 1987. ISSN 0258-3313 == Sien ook == * [[Alfabetiese lys van Suid-Afrikaanse bome]] * [[Lys van indringerplante in Suid-Afrika]] == Eksterne skakels == * http://www.arc.agric.za/arc-ppri/Leaflets%20Library/Paraffienbos.pdf * {{Commonskat-inlyn|Chromolaena odorata}} * {{Wikispecies-inlyn|Chromolaena odorata}} {{Saadjie}} {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Indringerplante]] 8s0fqnlu5kaz2bu4ooaf5duqab2fpz2 0 106767 2813930 1983066 2025-06-18T17:11:05Z 102.66.144.13 Die naam van die huidige predikant. 2813930 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Kerk | naam=Gereformeerde kerk Zeerust | beeld=Embleem van die Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika.jpg | breedte= | onderskrif= | vorige_naam= | sluit_in= | klassis=Noordwes | huidige_predikant=Juan Mienie | kombinasie= | belydende_lidmate=139 (2015) | dooplidmate=34 (2015) | adres= | stigting=[[26 Mei]] [[1899]] | afgestig=[[Gereformeerde kerk Rustenburg]] | eerste_predikant=Dirk du Plessis, 1909–1913 | ontbind= | ingelyf= | ingelyf_by= | saamgesmelt_met= }} [[Lêer:Gereformeerde kerk Zeerust, vooraansig, Rudi van Wyk, 2017.jpg|duimnael|links|300px|Die Gereformeerde kerk Zeerust, in gebruik geneem op [[3 Desember]] [[1960]].]] [[Beeld:du Plessis Ds DP 709.jpg|duimnael|regs|160px|Ds. [[Dirk du Plessis|D.P. du Plessis]], leraar van 1909 tot 1913 in sy eerste gemeente en die gemeente se tweede leraar ná sy oom ds. [[Petrus Postma]] se dienstyd vanm 1904 tot 1906.]] [[Beeld:Dr Gert van der Linde en Cornelia van der Merwe trou.jpg|duimnael|links|250px|Dr. G.P.L. van der Linde trou op [[29 September]] [[1945]] op [[Petrusburg]] met Cornelia van der Merwe.]] [[Beeld:Ds W Venter.jpg|duimnael|regs|160px|Ds. [[Willie Venter|Willem Venter]], leraar van 1949 tot 1950, sy eerste gemeente.]] [[Lêer:Ds JLJ Lood Snyman.jpg|duimnael|regs|160px|Ds. Lood Snyman, leraar van 1958 tot 1962.]] Die '''Gereformeerde kerk Zeerust''' is die derde oudste van die 22 gemeentes in die [[Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika|GKSA]] se Klassis Noordwes. Einde 2015 was hier 139 belydende en 34 dooplidmate vir ’n sieletal van 173, vergeleke met die Klassis se gemiddeld van sowat 200 per gemeente. Einde 2001, toe die gemeente nog geressorteer het onder die Klassis Vryburg, het die belydende lidmate 239 en die dooplidmate 68 getel vir ’n sieletal van 307, ’n afname van sowat 44 persent binne 14 jaar. == Stigting == Die westelike wyke van die [[Gereformeerde kerk Rustenburg]], die oudste gemeente in die Gereformeerde Kerkverband, het op [[26 Mei]] [[1899]] onder voorsitterskap van ds. [[Dirk Postma jr.]] afgestig as die gemeente Marico. Die wyke het reeds 'n kerkgebou gehad wat deur oudl. J.P. Snyman (moontlik ds. [[Pieter Snyman]] se vader) betaal is en op die stigtingsdag in gebruik geneem is. Dié gebou was op [[Zeerust]] en is gedurende die [[Tweede Vryheidsoorlog]] deur die Engelse onteien. Ná die oorlog is £500 aan die gemeente uitbetaal. == Tweede kerkgebou == Die plaas Sondagspan van die gemeente is verkoop en die [[pastorie]] in 1904 opgerig. Geleidelik het die gemeente se naam na Zeerust verander. 'n Nuwe kerkgebou is opgerig waarvan die hoeksteen op [[23 Januarie]] [[1904]] gelê is. Vyf maande later is dié kerkgebou in gebruik geneem. In 1945 moes herstelwerk aan die gebou gedoen word. Ná meer as 50 jaar is die kerkklok vervang deur 'n nuwe, wat by die SA Orrelbouers gekoop is. Die ou klok is bewaar en later aan die gemeente [[Gereformeerde kerk Johannesburg|Johannesburg-Mayfair]] geskenk, maar dit is onbekend wat daarvan geword het nadat dié gemeente ontbind het. == Derde kerkgebou == [[Beeld:Almanak voor de Gereformeerde Kerk in Zuid-Afrika voor het Jaar 1904.jpg|duimnael|regs|190px|Toe die tweede kerkgebou se hoeksteen in 1960 verwyder word, is afgekom op onder meer die 1904-uitgawe van die ''Kerkalmanak'', soortgelyk aan dié een.]] In 1958 is besluit om 'n nuwe kerkgebou op te rig. Die susters sou sorg vir 'n orrel. Aanvanklik was die kerkraad die bouers met W. Mocke, ’n lidmaat, as voorman, maar in September 1959 is die tender van Rorke Construction aanvaar vir die voltooiing van die gebou. Daar sou geen hoeksteen wees nie, maar met die ingebruikneming sou 'n gedenksteen onthul word. Die volgende maand het Rorke Construction egter hulle kontrak gekanselleer en 'n kontrak is gesluit met NHW Bouers. Op [[12 November]] [[1960]] is die nuwe gebou in gebruik geneem (hoewel die datum op die gedenksteen [[3 Desember]] is). Die kerkraad het die betreurenswaardige besluit geneem om die geskiedkundig belangrike kerk van 1904 af te breek en die materiaal vir opvulling te gebruik. Op [[21 Augustus]] [[1960]] het die gemeente van die ou gebou afskeid geneem. Ds. P.J.W. Louw het die laaste diens in dié gebou gehou, en die hoeksteen is verwyder. Agter die hoeksteen is 'n versameling van algemene bepalings van die Sinode van 1876 gevind, twee ''[[Die Kerkblad|Kerkblaaie]]'' (die GKSA se orgaan) van Januarie 1904, 'n ''Kerkalmanak'' van 1904 en 'n skrywe van die kerkraad waarin die verrigtinge by die hoeksteenlegging opgeteken is. == Predikante == # [[Petrus Postma|Postma, Petrys]], 1904 – 1906 (in kombinasie met [[Gereformeerde kerk Lichtenburg|Lichtenburg]] # [[Dirk du Plessis|Du Plessis, Dirk Postma]], 1909 – 1913 # [[G.P.L. van der Linde|Van der Linde, dr. Gerhardus Philippus Leonardus]], 1945 – 1949 # [[Willie Venter|Venter, Willem]], 1949 – 1950 # Louw, Pieter Joachim Wilhelm, 1954 – 1957 # Snyman, Johannes Lodewikus Jakobus, 1958 – 1962 # [[Abie Helberg|Helberg, dr. Abraham Nicolas]], 1962 – 1966 # Minnaar, Izak Christoffel Johannes, 1966 – 1971 # Ras, dr. Jan Louis, 1971 – 1976 # Linde, Philippus Jacobus Wilhelmus, 1976 – 1984 # Erasmus, Jan Carel, 1984 – 2010 # Kruger, Dirk Frederik Christiaan, 2013 – 2019 == Die kerkgebou == <gallery mode=packed heights=160px> Lêer:Gereformeerde kerk Zeerust, syaansig, Rudi van Wyk, 2017.jpg Lêer:Gereformeerde kerk Zeerust, binneruim, Rudi van Wyk, 2017.jpg Lêer:Gereformeerde kerk Zeerust, eeufeesgedenksteen, Rudi van Wyk, 2017.JPG Lêer:Gereformeerde kerk Zeerust, galery, Rudi van Wyk, 2017.jpg Lêer:Gereformeerde kerk Zeerust, gedenksteen eeufees, Rudi van Wyk, 2017.JPG Lêer:Gereformeerde kerk Zeerust, hoeksteen, Rudi van Wyk, 2017.JPG Lêer:Gereformeerde kerk Zeerust, hoekstene van ou en nuwe kerk, Rudi van Wyk, 2017.JPG Lêer:Gereformeerde kerk Zeerust, kansel, Rudi van Wyk, 2017.jpg Lêer:Gereformeerde kerk Zeerust, kanselruimte, Rudi van Wyk, 2017.jpg Lêer:Gereformeerde kerk Zeerust, ou kerk se hoeksteen, Rudi van Wyk, 2017.JPG </gallery> == Bronne == * {{af}} Harris, C.T., [[Hannes Noëth|Noëth, J.G.]], Sarkady, N.G., Schutte, F.M. en Van Tonder, J.M. 2010. ''Van seringboom tot kerkgebou: die argitektoniese erfenis van die Gereformeerde Kerke''. [[Potchefstroom]]: Administratiewe Buro. * {{af}} Schalekamp, ds. M.E. (voorsitter: redaksiekommissie). 2001. ''Die Almanak van die [[Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika]] vir die jaar 2002''. [[Potchefstroom]]: Administratiewe Buro. * {{af}} Van der Walt, dr. S.J. (voorsitter: deputate almanak). 1997. ''Die Almanak van die [[Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika]] vir die jaar 1998''. [[Potchefstroom]]: Administratiewe Buro. * {{af}} [[Ammi Venter|Venter, ds. A.A.]] (hoofred.) 1960. ''Almanak van die Gereformeerde Kerk in Suid-Afrika vir die jaar 1961''. [[Potchefstroom]]: Administratiewe Buro. * {{af}} Vogel, Willem (red.). 2015. ''Die Almanak van die [[Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika]] vir die jaar 2016''. [[Potchefstroom]]: Administratiewe Buro. [[Kategorie:Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika]] {{DEFAULTSORT:Zeerust, Gereformeerde kerk}} sf8z36j1na81iaep49sz8w5mwgzgmwx 0 107378 2814173 2396720 2025-06-19T10:13:57Z 78.174.55.43 2814173 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Akteur | Naam = Elia Kazan | Beeld = Elia Kazan NYWTS (cropped).jpg | Beeldonderskrif = Kazan omstreeks 1967. | Geboortenaam = Elias Kazantzoglou | Geboortedatum = {{Geboortedatum|1909|09|07}} | Sterftedatum = {{Sterftedatum en ouderdom|1909|09|07|2003|09|28}} | Aktiewe jare = 1934-1976 }} '''Elia Kazan''' (gebore as '''Elias Kazantzoglou'''; [[7 September]] [[1909]] – [[28 September]] [[2003]]) was ’n [[Amerika]]anse regisseur, vervaardiger, skrywer en [[akteur]] wat deur ''The New York Times'' beskryf is as "een van die mees geëerde en invloedryke regisseurs in die geskiedenis van Broadway en Hollywood".<ref name="Rothstein">{{cite news |url=http://www.nytimes.com/2003/09/28/obituaries/28CND-KAZAN.html |title=Elia Kazan, Influential Director, Dies at 94 |last=Rothstein |first=Mervyn |date=28 September 2003 |work=The New York Times |access-date=28 Januarie 2009 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20160422071936/http://www.nytimes.com/2003/09/28/obituaries/28CND-KAZAN.html |archive-date=22 April 2016 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> == Loopbaan == [[Beeld:Brando - Leigh - 1951.jpg|duimnael|links|180px|Marlon Brando en Vivien Leigh in ’n toneel uit ''A Streetcar Named Desire'' (1951).]] Kazan is in [[Istanboel]] gebore en nadat hy toneelspel aan die [[Yale-universiteit]] studeer het, het hy agt jaar lank toneelgespeel. Hy was in 1947 die medestigter van die Actors Studio, wat "metodetoneelspel" bekendgestel het onder leiding van Lee Strasberg. Kazan het in ’n paar rolprente gespeel, onder meer ''City for Conquest'' (1940).<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=vKB4KXnBPOo "Scenes from "City for Conquest" with Elia Kazan"] Grepe met Elia Kazan</ref> Hy het 21 akteurs afgerig wat [[Oscar]]-benoemings gekry het, waarvan nege gewen het. Hy was die regisseur van ’n rits suksesvolle flieks, insluitende ''A Streetcar Named Desire'' (1951), ''On the Waterfront'' (1954) en ''East of Eden'' (1955). Hy het self twee Oscars vir beste regisseur gewen en ’n ere-Oscar gekry. Hy het ook drie [[Tony]]s en vier [[Golden Globe]]s gewen. Sy prente het gehandel oor persoonlike en sosiale kwessies wat hom geïnteresseer het. Hy het gesê hy moes "empatie met die basiese tema" gehad het.<ref name=Stevens>Stevens, George Jr. ''Conversations with the Great Moviemakers of Hollywood's Golden Age'', Alfred A. Knopf (2006) pp. 389–408</ref> Die eerste prent van dié soort was ''Gentleman's Agreement'' (1947, met [[Gregory Peck]]), wat gehandel het oor anti-Semitisme in Amerika. Dit het agt Oscar-benoemings gekry en drie gewen, onder meer die een vir Kazan vir beste regisseur. Dit is gevolg deur ''Pinky'' (1949), een van die eerste hoofstroomprente in [[Hollywood]] wat rassevooroordele teen swart mense behandel het. In 1954 was hy die regisseur van ''On the Waterfront'', oor vakbondkorrupsie aan die [[New York-stad|New Yorkse]] waterfront. ''A Streetcar Named Desire'' (1951), wat geskoei was op die toneelstuk met dieselfde naam wat hy ook geregisseer het, het 12 Oscar-benoemings gekry, waarvan dit vier gewen het. Dit was ook [[Marlon Brando]] se deurbraakrol. In 1955 was hy die regisseur van ''East of Eden'', wat [[James Dean]] aan fliekgehore bekendgestel het. ’n Ommekeer in Kazan se loopbaan was toe hy in 1952 ’n getuie was voor die House Committee on Un-American Activities ten tyde van die Hollywood-swartlys. Hy het negatiewe reaksie gekry van baie liberale vriende en kollegas. Sy getuienis het ’n einde help bring aan die loopbaan van sy voormalige kollegas Morris Carnovsky en Art Smith, asook aan dié van die dramaturg Clifford Odets.<ref name="chillElia">[http://www.nytimes.com/1997/01/16/movies/a-mccarthy-era-memory-that-can-still-chill.html "A McCarthy Era Memory That Can Still Chill] ''New York Times'', 16 Januarie 1997</ref> Amper ’n halfeeu later het sy antikommunistiese getuienis steeds opslae gemaak. Toe hy in 1999 sy ere-Oscar kry, het duisende akteurs verkies om nie hande te klap nie – terwyl 250 mense buite die gebou betoog het.<ref>[http://www.nytimes.com/1999/03/22/arts/amid-protests-elia-kazan-receives-his-oscar.html "Amid Protests, Elia Kazan Receives His Oscar] ''New York Times'', 22 Maart 1999</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Kazan, Elia}} [[Kategorie:Amerikaanse rolprentregisseurs]] [[Kategorie:Geboortes in 1909]] [[Kategorie:Sterftes in 2003]] [[Kategorie:Amerikaanse rolprentvervaardigers]] [[Kategorie:Amerikaanse manlike akteurs van die 20ste eeu]] [[Kategorie:Antikommunisme]] lyz7j01it4unr05eob8em3kzuh734ab 0 108222 2814169 2782558 2025-06-19T10:11:46Z CommonsDelinker 1161 Administrateur [[c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] vervang "Tom_Hardy_by_Gage_Skidmore.jpg" met "Tom_Hardy_by_Gage_Skidmore_in_2018.jpg" omrede: [[:c:COM:FR|File renamed]]: added date to file name 2814169 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Akteur | Naam = Tom Hardy | Beeld = Tom Hardy by Gage Skidmore in 2018.jpg | Beeldonderskrif = Hardy in 2018. | Geboortenaam = Edward Thomas Hardy | Geboortedatum = {{GDEO|1977|9|15}} | Geboorteplek = [[Hammersmith]], [[Londen]], [[Groot-Brittanje]] | Aktiewe jare = 2001-tans }} '''Edward Thomas''' "'''Tom'''" '''Hardy'''<ref>{{cite web |last=Hadfield |first=Tom |url=http://www.telegraph.co.uk/active/8722690/Tom-Hardy-timeline.html |title=Tom Hardy timeline |publisher=Telegraph |date=25 Augustus 2011 |access-date=15 Januarie 2014 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200413041857/https://www.telegraph.co.uk/active/8722690/Tom-Hardy-timeline.html |archive-date=13 April 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> (gebore op [[15 September]] [[1977]]) is ’n [[Brittanje|Britse]] [[akteur]], draaiboekskrywer en vervaardiger. == Loopbaan == [[Beeld:Tom Hardy Cannes 2015.jpg|duimnael|links|180px|Hardy in 2015 by die [[Cannes-rolprentfees]].]] Hy het sy rolprentdebuut in 2001 in [[Ridley Scott]] se oorlogsfliek ''Black Hawk Down'' gemaak. Sy ander noemenswaardige prente sluit in die [[wetenskapsfiksie]]prent ''Star Trek: Nemesis'' (2002), die misdaadprent ''RocknRolla'' (2008), die biografiese sielkundedrama ''Bronson'' (2008), die riller ''[[Inception]]'' (2010), die sportdrama ''Warrior'' (2011), spioenasiefliek ''Tinker Tailor Soldier Spy'' (2011), die misdaaddrama ''Lawless'' (2012), die drama ''Locke'' (2013), die rampokkerfliek ''The Drop'' (2014) en die biografiese western-riller ''The Revenant'' (2015), waarvoor hy vir ’n [[Oscar]] vir beste manlike byspeler benoem is. Hy was ook Bane in die superheldfliek ''The Dark Knight Rises'' (2012), "Mad" Max Rockatansky in ''Mad Max: Fury Road'' (2015) en albei Kray-tweelingbroers in die misdaadriller ''Legend'' (2015). Hardy se [[televisie]]rolle sluit in die oorlogsdrama-minireeks ''Band of Brothers'' (2001), die historiese minireeks ''The Virgin Queen'' (2005), ''Wuthering Heights'' (2008), die dramareeks ''The Take'' (2009) en die historiese misdaaddramareeks ''Peaky Blinders'' (2013). Hy was ook in die [[VSA]] en Brittanje op die verhoog. Hy is vir ’n Olivier-prys benoem vir die mees belowende nuweling vir sy rol as Skank in die 2003-produksie van ''In Arabia We'd All Be Kings''. In 2003 het hy die Evening Standard-prys ontvang vir uitnemende nuweling in beide ''In Arabia We'd All be Kings'' en ''Blood''. Hy was ook in die 2007-produksie van ''The Man of Mode'' en het in 2010 positiewe resensies gekry vir sy spel in ''The Long Red Road'', wat deur [[Philip Seymour Hoffman]] geregisseer is. Die kommersiële mislukking in 2002 van ''Star Trek: Nemesis'' het daartoe gelei dat Hardy verslaaf geraak het aan [[alkohol]] en [[crack]].<ref>{{Cite news |last = McLean |first = Gareth |title = 'I want adulation' |newspaper=[[The Guardian]] |location = England |page = 13 |publisher=Guardian News and Media Limited |date = 23 Junie 2009 |url = http://www.guardian.co.uk/culture/2009/jun/23/tom-hardy-star-trek-actor}}</ref> Hy is in 2015 gekies as een van die tydskrif ''GQ'' se 50 bes geklede mans.<ref>{{cite news |title=50 Best Dressed Men in Britain 2015 |url=http://www.gq-magazine.co.uk/style/articles/2015-01/05/best-dressed-men-2015/ |work=GQ |date=5 Januarie 2015 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20160115210716/http://www.gq-magazine.co.uk/style/articles/2015-01/05/best-dressed-men-2015/ |archive-date=15 Januarie 2016 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == * {{AllMovie naam|301932}} * {{Imdb naam|0362766}} * {{Tcmdb naam|569210}} * {{Commons-kategorie inlyn|Tom Hardy}} *[[Lêer:Crystal txt.png|15px]] Hierdie artikel is vertaal uit die [[:en:Tom Hardy|Engelse Wikipedia]] {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Hardy, Tom}} [[Kategorie:Britse akteurs]] [[Kategorie:Geboortes in 1977]] [[Kategorie:Lewende mense]] [[Kategorie:Engelse manlike akteurs van die 21ste eeu]] [[Kategorie:Engelse manlike akteurs van die 20ste eeu]] kbtz5faw0gjlskndug69ejj4m9k9kj3 10 108869 2813863 1435102 2025-06-18T13:45:09Z Rooiratel 90342 CSS verandering vir donkermodus 2813863 wikitext text/x-wiki {| class="wikitable" |- | <onlyinclude>style="color: var(--color-base); vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: {{{align|center}}}; {{{style|}}}" class="table-na" <!-- -->| {{#if:{{{sort|}}}|{{hs|{{{sort}}}}}}}{{{1|N.v.t.}}}</onlyinclude> |} {{documentation}} eemo1nv9vhiila9ga3qp7i8ckcuesqk 0 110325 2814012 2639052 2025-06-18T21:14:37Z InternetArchiveBot 131157 Red 1 verwysing(s) en merk 0 as dood.) #IABot (v2.0.9.5 2814012 wikitext text/x-wiki {{Taksoboks | name =''Padwagtertjie'' | image = Blue Pansy (Junonia orithya) in Hyderabad, AP W2 IMG 1365.jpg | image_caption = | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Arthropoda]] | classis = [[Insecta]] | ordo = [[Lepidoptera]] | familia = [[Nymphalidae]] | genus = ''[[Junonia]]'' | species = '''''J. orithya''''' | binomial = ''Junonia orithya'' | binomial_authority = ([[Carolus Linnaeus|Linnaeus]], 1758) | synonyms = }} 'n '''Padwagtertjie''' is 'n [[vlinder]], ''Junonia orithya'', met baie [[subspesies]], in die [[familie (biologie)|familie]] van [[vierpootskoenlapper]]s (''Nymphalidae'').<ref>South African Butterfly Conservation Assessment: http://lepimap.adu.org.za/index.php/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160329120929/http://lepimap.adu.org.za/index.php |date=29 Maart 2016 }}, besoek op 21 Desember 2015.</ref><ref name=williams>Williams, M. (1994). ''Butterflies of Southern Africa; A Field Guide''. ISBN 1-86812-516-5.</ref> Die wetenskaplike naam van die soort is vir die eerste keer in 1764 deur [[Carolus Linnaeus|Carl Linnaeus]] gepubliseer. Die vlinder se [[Engels]]e naam is ''Eyed pansy'' in [[Afrika]].<ref name=NOA>{{cite web|url=http://www.sanbi.org/sites/default/files/documents/documents/wsbutterflylistaug20103.pdf | title=Butterflies and moths at Walter Sisulu National Botanical Garden |accessdate=1 Mei 2016}}</ref> In [[Australië]] staan dit bekend as ''Blue argus''.<ref name=WSNBG>{{cite web |url=http://lepidoptera.butterflyhouse.com.au/nymp/nymphalidae.html |title=Coffs Harbour Butterfly House: NYMPHALIDAE of Australia |access-date=1 Mei 2016 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191023020313/http://lepidoptera.butterflyhouse.com.au/nymp/nymphalidae.html |archive-date=23 Oktober 2019 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> In [[Indië]] is sy algemene Engelse naam ''Blue pansy'', maar in Suider-Afrika verwys ''Blue pansy'' na ''Junonia oenone''.<ref name=SANBI16/> == Kenmerke == Die vlerkspan van die mannetjie is 40 tot 48&nbsp;mm, en die van die wyfie is 35 tot 42&nbsp;mm.<ref name=SANBI16>{{cite web|url=http://www.sanbi.org/sites/default/files/documents/documents/bioseries16butterfly.pdf | title=SANBI Biodiversity Series 16 (2010) |accessdate=1 Mei 2016}}</ref> == Verspreiding == Hierdie vlindersoort kom voor in Afrika, [[Suidoos-Asië]] en [[Australië]] van [[seevlak]] tot 2500 meter bo seevlak, in warm en droë gebiede. == Gasheerplante == Sy gasheerplante is ''Antirrhinum'', ''Angelonia'' en ''Buchnera'' uit die familie ''Scrophulariaceae'' en ''[[Thunbergia alata]]'', ''Hygrophila salicifolia'', ''Asystasia'' en ''Pseuderanthemum'' uit die familie ''[[Acanthaceae]]''. == Subspesies == * ''Junonia orithya albicincta'' <small> (Butler, [[1875]])</small> (noordelike Australië, Kaap York tot [[Brisbane]]) * ''Junonia orithya baweana'' <small> (Fruhstorfer, [[1906]])</small> (Bawean) * ''Junonia orithya celebensis'' <small> (Staudinger, [[1888]])</small> ([[Soelawesi]], Muna) * ''Junonia orithya eutychia'' <small> (Fruhstorfer, [[1912]])</small> ([[Timor]], Wetar, Babar, Kissar) * ''Junonia orithya hainanensis'' <small> (Fruhstorfer, 1912)</small> ([[Hainan]]) * ''Junonia orithya here'' <small> (Lang, [[1884]])</small> ([[Saoedi-Arabië]], [[Jemen]]) * ''Junonia orithya kontinentalis'' <small> (Martin, [[1920]])</small> (Soelawesi) * ''Junonia orithya kuehni'' <small> (Fruhstorfer, [[1904]])</small> ([[Klein-Soenda-eilande]], Kalao, Tukangbesi) * ''Junonia orithya leucasia'' <small> (Fruhstorfer, 1912)</small> ([[Filippyne]]) * ''Junonia orithya madagascariensis'' <small> (Guenée, [[1865]])</small> ([[Afrika suid van die Sahara]]) * ''Junonia orithya marcella'' <small> (Hulstaert, [[1923]])</small> ([[Nieu-Guinee]]) * ''Junonia orithya metion'' <small> (Fruhstorfer, [[1905]])</small> ([[Borneo]]) * ''Junonia orithya mevaria'' <small> (Fruhstorfer, 1904)</small> ([[Lombok]]) * ''Junonia orithya minagara'' <small> (Fruhstorfer, 1904)</small> ([[Java (eiland)|Java]], [[Bali]], Komodo-eilande) * ''Junonia orithya minusculus'' <small> (Fruhstorfer, 1906)</small> ([[Soemba]]) * ''Junonia orithya neopommerana'' <small> (Ribbe, [[1898]])</small> ([[Nieu-Brittanje]]) * ''Junonia orithya novaeguineae'' <small> (Hagen, [[1897]])</small> ([[Nieu-Guinee]] tot [[Papoea-Nieu-Guinee]]) * ''Junonia orithya ocyale'' <small> (Hübner, [[1819]])</small> (Indië tot die suide van [[Mianmar]] en suidelike [[Yunnan]]) * ''Junonia orithya orithya'' ([[Asië]]) * ''Junonia orithya orthosia'' <small> (Godart, [[1824]])</small> ([[Ambon]], Serang, Saparua, Soela-eilande, Maluku) * ''Junonia orithya palea'' <small> (Fruhstorfer, 1912)</small> (Tanimbar) * ''Junonia orithya patenas'' <small> (Fruhstorfer, 1912)</small> ([[Sri Lanka]]) * ''Junonia orithya saleyra'' <small> (Fruhstorfer, 1912)</small> (Salayar) * ''Junonia orithya sumatrana'' <small> (Fruhstorfer, 1906)</small> ([[Soematra]]) * ''Junonia orithya swinhoei'' <small> (Butler, [[1885]])</small> (Mianmar) * ''Junonia orithya wallacei'' <small> (Distant, [[1883]])</small> ([[Thailand]], [[Maleise Skiereiland]] van [[Maleisië]], [[Singapoer]]) == Sien ook == * [[Alfabetiese lys van Suid-Afrikaanse vlinders]] == Bronne == * Merendeels [[:nl:Junonia orithya|vertaal uit Nederlands van Wikipedia]] asook [[:en:Junonia orithya|vertaal uit Engels van Wikipedia]] == Verwysings == {{Verwysings}} {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Skoenlappers]] mn4i95wco5pnl60q7bswd9m1ib7fga0 0 112557 2814067 2761259 2025-06-19T00:53:31Z InternetArchiveBot 131157 Red 1 verwysing(s) en merk 0 as dood.) #IABot (v2.0.9.5 2814067 wikitext text/x-wiki [[Lêer:Debris-GEO1280 p.jpg|duimnael|Ruimterommel om die Aarde.]] '''Ruimterommel''' is die versameling van kunsmatige voorwerpe in die [[ruimte]] wat nie meer 'n nuttige doel dien nie. Dit sluit in ou [[satelliet]]e, stukke van [[vuurpyl]]e en verskeie dele wat afgebreek het vanaf [[ruimtetuig|ruimtetuie]]. Dit sluit ook die rommel wat geskep is deur botsings van ruimterommel met mekaar. Die ''Kessler Sindroom'' verwys na 'n [[kettingreaksie]] van botsings wat meer ruimterommel sal skep en dus [[Eksponensiële funksie|eksponensieel]] die hoeveelheid botsings en ruimterommel sal verhoog. Hierdie sal plaasvind nadat die ruimterommel 'n kritiese digtheid oorskry het. Daar word steeds gedebateer of hierdie proses reeds begin het.<ref>http://webpages.charter.net/dkessler/files/KesSym.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100527195029/http://webpages.charter.net/dkessler/files/KesSym.html |date=2010-05-27 }} , Donald J. Kessler (8 Maart 2009)</ref> Daar is dus druk in die ruimtegemeenskap om meer navorsing te doen om satelliete vinniger uit hul [[wentelbaan]] te kry en laat terugval na die aarde, die skade veroorsaak deur ruimterommel te beperk en om die effekte en teenwoordigheid daarvan meer akkuraat te meet.<ref>http://www.unisec-global.org/ddc/index.html, Deorbit Device Competition</ref> == Klassifisering == === Grootte === Daar is sedert Julie 2013 omtrent 170 miljoen rommelstukke kleiner as 1&nbsp;cm waargeneem. Daar is rofweg 670&nbsp;000 stukke met 'n grootte tussen een en tien cm. Rommel word as groot gesien indien dit groter as 10&nbsp;cm is.<ref>http://www.orbitaldebris.jsc.nasa.gov/library/UN_Report_on_Space_Debris99.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090724134642/http://www.orbitaldebris.jsc.nasa.gov/library/UN_Report_on_Space_Debris99.pdf |date=24 Julie 2009 }}, p.15, Verenigde Nasies, New York, 1999</ref> Daar is tans 29&nbsp;000 stukke ruimterommel wat as groot geklassifiseer word. Die meerderheid van die [[massa]] van ruimterommel word deur 'n klein hoeveelheid van die ruimterommel verteenwoordig – van die 1900 ton ruimterommel (seder 2002) word 98% daarvan veroorsaak deur net 1500 voorwerpe, elke met massa van meer as 100&nbsp;kg. === Hoogte === Hoe hoër die satelliet bo die [[atmosfeer]] is, hoe minder lugweerstand ervaar dit. Dis sal dit stadiger sy wentelbaan verlaat. Buiten vir hierdie krag, is daar ook verskille in die aarde se swaartekragveld, die effek van die [[maan]] en radiasie en ander effekte vanaf die [[son]] wat 'n krag teenoor die wenteling kan uitoefen en dus die ruimterommel na 'n laer hoogte toe forseer. Hierdie kan steeds egter duisende jare duur vir baie hoë voorwerpe.<ref>Kessler 1991, p. 268.</ref> Dit kan egter hier genoem word dat baie hoë wentelbane is heelwat minder algemeen as die laer wentelbane. == Bronne van ruimterommel == === Nie-operasionele ruimtetuie === Wanneer 'n satelliet die einde van sy nuttige leeftyd bereik het, is daar een van twee opsies wat geneem kan word om sy wentelbaan weer beskikbaar te stel vir hergebruik. Eerstens kan die satelliete geskuif word na 'n ''dooiewentelbaan (''dit wil sê 'n wentelbaan wat nie nuttig is of gebruik is nie). Hierdie neem egter aan dat die ekstra krag beskikbaar is om die satelliet te verskuif. Tweedens kan daar gepoog word om die weerstand teen die satelliet te verhoog (gewoonlik gedoen deur seile) en sodoende die satelliet geweldig vinniger te laat vertraag, uit sy wentelbaan val en verbrand in die atmosfeer. Die oudste kunsmatige satelliet wat steeds wentel is die Verenigde State se Vangaurd I, wat in 1958 in 'n medium aarde wentelbaan gelanseer is.<ref>{{Cite web |url=http://www.eurekalert.org/pub_releases/2008-03/nrl-vic031308.php |title=argiefkopie |access-date=25 Julie 2016 |archive-date= 5 Junie 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130605153254/http://www.eurekalert.org/pub_releases/2008-03/nrl-vic031308.php |url-status=dead }}</ref> Die Unie van Besorgde Wetenskaplikes het in Julie 2009 902 satelliete as operasionele satelliete gelys, met die totale hoeveelheid van 19 000 groot voorwerpe in die ruimte en meer as 30 000 voorwerp wat al gelanseer is. Tydens die 1970's en 1980's het die Sowjetunie verskeie waarnemingssatelliete gelanseer as deel van 'n program om die [[see]] waar te neem met [[radar]]. Die satelliete het almal [[kernreaktor]]s gehad om hul radarstelsels aan te dryf. Alhoewel die satelliete gewoonlik geskuif was na 'n dooiewentelbaan, het verskeie mislukkings daartoe gelei dat radioaktiewe materiaal die aardoppervlak bereik het. Hierdie skepping van ruimterommel is steeds 'n probleem wat voort duur. In Februarie 2015 het die USAG DMSP-F13 satelliet ontplof in sy wentelbaan, wat ten minste 149 stukke ruimterommel geskep het wat verwag word om nog vir dekades te bly wentel.<ref>http://spacenews.com/dmsp-f13-debris-to-stay-on-orbit-for-decades/</ref> === Verlore toerusting === Volgens die boek ''Envisioning Information'' deur Edward Tufte sluit ruimterommel die volgende in: 'n handskoen wat ruimtevaardiger [[Edward Higgins White|Ed White]] tydens die eerste Amerikaanse [[ruimtewandeling]] (EVA) verloor het, 'n [[kamera]] wat [[Michael Collins]] naby aan [[Gemini 10]] verloor het, rommelsakke wat Sowjet ruimtevaarders uitgegooi het tydens die [[Mir]] se 15 jaar lewe, gereedskap en 'n tandeborsel. Tydens 'n ruimtewandeling het Sunita Williams ook 'n kamera verloor. Tydens 'n STS-120 EVA was meer gereedskap verloor en in STS-126 EVA het Heidemarie Stefanyshyn-Piper 'n hele gereedskapsak verloor. === Wapens === Baie ruimterommel is al geskep deur die gebruik van [[missiele]] om satelliete te vernietig. Tydens die 1960's en 70's het beide die VSA en die Sowjetunie ruimterommel geskep tydens die toetsing van hul anti-satelliet wapens. Teen die tyd wat die mense begin het om ruimterommel as 'n probleem te beskou het was die toetsing van sulke wapens reeds verby. Die VSA het egter 'n nuwe anti-satelliet wapen getoets in die 1980's, die ''Vought ASM-135 ASAT''. 'n Toetslopie in 1985 het 'n 1 ton satelliet teen 'n hoogte van 525&nbsp;km vernieting, wat duisende stukke ruimterommel wat groter as 1&nbsp;cm is, geskep het. Weens die relatiewe lae hoogte het meeste van die stukke verbrand binne die volgende 10 jaar. [[China]] se regering het 2007 die grootste hoeveelheid ruimterommel vanaf 'n enkele voorwerp geskep deur 'n anti-satelliet missiel op een van hulle eie satelliete te toets. Die satelliet het 2300 stukke groter as 'n golfbal veroorsaak, meer as 35000 stukke groter as 1&nbsp;cm en meer as 'n miljoen stukke groter as 1&nbsp;mm. Die geteikende satelliet het tussen 850 en 882&nbsp;km gewentel, wat die mees satelliet het van enige ruimte na aan die aarde.<ref>http://www.heavens-above.com/satinfo.aspx?lat=0&lng=0&alt=0&loc=Unspecified&TZ=CET&SatID=25730</ref> Aangesien hierdie satelliet hoër is gaan die ruimterommel ook vir baie langer aan hou wentel voordat dit verbrand. Dit was voorgestel dat lande wat nie persiese anti-satelliet wapens het nie steeds vir satelliete 'n gevaar kan in hou deur groter satelliete af te skiet en groot hoeveelhede ruimterommel te skep. Aangesien ruimterommel deur middel van botsings nog ruimterommel kan skep kan dit 'n ernstige gevaar in hou vir satelliete met lae wentelbane.<ref>http://www.ucsusa.org/assets/documents/nwgs/debris-in-brief-factsheet.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090909005733/http://www.ucsusa.org/assets/documents/nwgs/debris-in-brief-factsheet.pdf |date= 9 September 2009 }} , David Wright , Union of Concerned Scientistsm, Desember 2007</ref> == Dreigement aan menslike aktiwiteite == === Tot onbemande ruimtetuie === Meeste ruimtetuie maak gebruik van ''Whipple Shields'' om hulself te beskerm teen ruimterommel. Hierdie skilde word egter verswak deur blootstelling aan die son en herhaalde botsings. Die skade aan die skilde kon waargeneem word op Mir, 'n Sowjet-ruimtestasie, wat vir 'n geruime tyd in die ruimte gebly het met sy oorspronklike skilde. Groter stukke van ruimterommel kan gewoonlik 'n ruimtetuig vernietig. Die eerste geval waar ruimterommel die oorsaak is vir die vernietiging van 'n satelliet was op 24 Julie 1981 toe Kosmos 1275 in 300 stukkies in gebreek het (dit is ook moontlik dat 'n battery ontploffing daarvoor verantwoordelik is). Kosmos 1484 het op 'n soortgelyke wyse opgebreek op 18 Oktober 1993.<ref>{{Cite web |url=http://www.friends-partners.org/oldfriends/jgreen/bispaper.html |title=argiefkopie |access-date=25 Julie 2016 |archive-date=24 September 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924015635/http://www.friends-partners.org/oldfriends/jgreen/bispaper.html |url-status=dead }}</ref> Verskeie botsings was bevestig nadat dit gebeur het. Olympus-1 was getref deur 'n [[meteoriet]] op 11 Augustus 1993 en het aanhou wentel, alhoewel dit nie meer operasioneel was nie.<ref>{{Cite web |url=http://www.selkirkshire.demon.co.uk/analoguesat/olympuspr.html |title=argiefkopie |access-date=25 Julie 2016 |archive-date=11 September 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070911181644/http://www.selkirkshire.demon.co.uk/analoguesat/olympuspr.html |url-status=dead }}</ref> Die eerste grootskaalse satelliet botsing het plaasgevind op 10 Februarie 2009. Die nie-operasionele Kosmos 2251 (950&nbsp;kg) en die operasionele Iridium 33 (560&nbsp;kg) het mekaar getref, 800&nbsp;km bo noord [[Siberië]]. Die relatiewe spoed van impak was omtrent 11.7km/s of 42120&nbsp;km/h.<ref>http://www.newscientist.com/article/dn16604-satellite-collision-more-powerful-than-chinas-asat-test.html</ref> Beide satelliete was vernietig en daar kon nie geskat word hoeveel stukke ruimterommel gegeneer was nie.<ref>{{Cite web |url=http://news.yahoo.com/s/ap/20090211/ap_on_sc/satellite_collision |title=argiefkopie |access-date=2009-02-14 |archive-date=2009-02-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090214194123/http://news.yahoo.com/s/ap/20090211/ap_on_sc/satellite_collision |url-status=live }}</ref><ref>http://www.space.com/news/090211-satellite-collision.html</ref> Op 22 Januarie 2013 was BLITS ('n Russiese satelliet) deur ruimterommel getref wat vermoedelik afkomstig is van die 2007 Sjinese anti-satelliet missiel toets. Dit het beide die wentelbaan en draaisnelheid van die satelliet verander. In 'n Kessler sindroom, sal 'n satelliet se nuttige leeftyd gemeet word in maande of jare. Nuwe satelliete kan deur die rommelvelde gelanseer word in hoër wentelbane geplaas word , of in laer wentelbane geplaas word aangesien sulke satelliet baie vinniger sal ontwentel. Die probleem is egter dat die meerderheid ruimterommel voorkom in nuttige wentelbane waar mense eintlik satelliet wil hê, wat die rede is hoekom daar in soveel satelliet in daardie wentebane in die eerste plek geplaas was.<ref>{{Cite web |url=http://swfound.org/media/28344/Stupl-DebrisAvoidanceUsingLasers.pdf |title=argiefkopie |access-date=25 Julie 2016 |archive-date= 9 Maart 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120309055302/http://swfound.org/media/28344/Stupl-DebrisAvoidanceUsingLasers.pdf |url-status=dead }}</ref> === Tot bemande ruimtetuie === ==== Ruimtestasies ==== Sedert [[NASA]] groter ruimtestasies laat wentel het, het hulle NORAD gebruik om die moontlikheid van ruimterommel in die ruimtestasie se wentelbaan te bepaal. Hierdie het die meerderheid van NORAD se hulpbronne in die 1980's gebruik.<ref>Schefter, p. 50.</ref> Die eerste aktiewe beweging om 'n botsing te vermy het in September 1991 plaasgevind, toe die ruimtestasies tydens STS-48 beweeg het om oorblyselfs vanaf Kosmos 955 te vermy.<ref name=":0">http://www.satobs.org/satclose.html</ref><ref>http://www.scribd.com/doc/52642978/STS-48-Space-Shuttle-Mission-Report</ref> Soortgelyke bewegings was op die 53, 72 en 82 missies uitgevoer.<ref name=":0" />Een van die eerste gebeurtenisse wat die aandag gevestig het op die ruimterommelprobleem, het plaasgevind op die [[Challenger]] se tweede vlug, STS-7. 'n Stuk verf het die Challenger se voorruit getref en 'n holte wat omtrent 1&nbsp;mm wyd was geskep. Op STS-59 in 1994, het die [[Ruimtependeltuig Endeavour|Endeavour]] se vooruit 'n holte van omtrent die helfte van sy diepte gekry weens 'n botsing. Kleinskaalse ruimterommelbotsings het toegeneem sedert 1998. Skade aan die ruimtestasies se ruite en TPS was reeds 'n algemeen probleem in die 1990's. Om sulke skade te probeer beperk het hulle ruimtetuie op 'n ander wyse laat vlieg – gewoonlik stert eerste sodat die skade sal plaasvind na aan die enjins en agterste vragafdeling. Hierdie was gedoen aangesien nie een gebruik word tydens lansering of landing nie en minder krities is vir operasies na die lansering. Wanneer hulle gevlieg het na die internasionale ruimtestasie, word die meer weerstandinge ruimtetuig so geposisioneer om die minderweerstandige ruimtetuig te beskerm.<ref name=":1">http://www.space.com/missionlaunches/050305_shuttle_debris.html</ref> Nasa het bepaal dat ruimterommel verantwoordelik is vir die helfte van die algehele risiko wat hul ruimtependeltuie ervaar.<ref name=":1" />Vir 'n normale lae-wentelbaan-missie na die internasionale ruimtestasie is die risiko ongeveer 1 uit 300, maar STS-115 (die Hubble herstel missie) was oorspronklik bereken as 'n 1 uit 185 risiko (weens die 2009 Satelliet botsing) maar 'n volgende analise met meer data het die risiko bepaal as 1 uit 221 en dus kon die missie voortgaan. Skade weens ruimterommel het voortgeduur en sal voortduur met ruimtemissies. Tydens STS-115 in 2006 het 'n stuk elektronika 'n klein gat veroorsaak deur die [[Ruimtependeltuig Atlantis|Atlanis]] se panelle tot in sy vragafdeling. Tydens STS-118 in 2007 het 'n stuk ruimterommel 'n klein gat deur een van die Endeavour se panele gemaak.<ref>http://ntrs.nasa.gov/archive/nasa/casi.ntrs.nasa.gov/20080010742_2008009999.pdf</ref> === Tot die aarde === Alhoewel die meeste ruimterommel verbrand in die atmosfeer, kan groter stukke die aardoppervlak tref. Volgens NASA het rofweg een stuk ruimterommel per dag terug geval aarde tot die afgelope 50 jaar. Ten spyte van hulle grootte het hulle al geen merkwaardige skade aan menslike eiendom gedoen nie, meestal oor die intensiewe wrywing wat sulke ruimterommel sal ondergaan.<ref>http://orbitaldebris.jsc.nasa.gov/faqs.html , FAQ oor ruimterommel, Brown M , 2012</ref> == Huidige planne om van ruimterommel ontslae te raak == Daar val rofweg een voorwerp per dag uit sy wentelbaan uit vir die afgelope 50 jaar.<ref name=":2">{{Cite web |url=http://www.thespaceshow.com/detail.asp?q=1666 |title=argiefkopie |access-date=2016-08-05 |archive-date=2012-01-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120127055806/http://thespaceshow.com/detail.asp?q=1666 |url-status=dead }}</ref> Hierdie gemiddeld kan so hoog soos 3 per dag gaan tydens die solêremaksimum (wat veroorsaak dat die atmosfeer verhit en uitsit) en so laag soos 1 elke drie dae tydens die solêreminimum , wat gewoonlik sowat vyf en 'n half jaar na die maksimum voorkom.<ref name=":2" /> Verskeie besighede, universiteite en regeringsorganisasies het begin om planne neer te leer en tegnologieë voor te stel wat die probleem van ruimterommel sal aanpak, maar meeste van hierdie planne is steeds slegs teoreties en daar is nog nie 'n amptelik plan in werking nie. 'n Verskeidenheid kenners het voor gestel dat die huidige opstelling van menslike toegang tot die ruimte die grootste bedreiging is om ruimterommel te verwyder. Dit volg nadat daar feitlik geen politieke, wettige, ekonimiese of kulturele druk is om ruimterommel te verwyder nie. Daar word geen kostes aan die ergstes besoedelaars gegee nie en dit is baie moeilik om wettiglik skuld aan enige enkele party vir botsings te gee. === Beperking van toevoeging tot ruimterommel === Alhoewel daar tans geen aanvaarde internasionale ooreenkomste is om die groei van ruimterommel te bekamp nie, het die Verenigde Nasies se komitee oor die vreedsame gebruik van die ruimte 'n lys voorstelle uitgegee in 2007.<ref>http://orbitaldebris.jsc.nasa.gov/library/Space%20Debris%20Mitigation%20Guidelines_COPUOS.pdf</ref> Sedert 2008 bespreek en ontwikkel die komitee die ekwivalent van internasionale padreëls vir die ruimte om botsings tussen satelliete te verhoed.<ref>{{Cite web |url=http://www.thebulletin.org/web-edition/features/copuos-wades-the-next-great-space-debate |title=argiefkopie |access-date=29 Augustus 2016 |archive-date=26 Desember 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081226123125/http://thebulletin.org/web-edition/features/copuos-wades-the-next-great-space-debate |url-status=dead }}</ref> Teen 2013 was daar meer wetgewing oor die gebruik van die ruimte , wat gewoonlik afgedwing word deur die lande wat lanseeringsvermoë het.<ref>http://www.spacesafetymagazine.com/space-debris/mitigation/compliance-rocket-upper-stage-gto-space-debris-mitigation-guidelines/</ref> Die VSA het 'n stel standaardreëls wat gevolg moet word deur militêre (DoD en USAF) en nie-militêre gebruikers om die hoeveelheid ruimterommel in wentelbane te beperk.<ref>http://orbitaldebris.jsc.nasa.gov/library/USG_OD_Standard_Practices.pdf</ref><ref>http://orbitaldebris.jsc.nasa.gov/library/references.html</ref> Die Europese lande het ook hul eie maatreëls ingestel. Beide Frankryk en Duitsland het begin om verbande uit te neem om hul eiendom te verseker teen ruimterommel skade.<ref>http://www.universetoday.com/101790/experts-urge-removal-of-space-debris-from-orbit/</ref> === Verpligte ontwenteling van satelliete === Deel van die huidige strategieë om die toename in ruimterommel te beperk is dat enige satelliet wat opgestuur moet word homself binne 'n redelike tyd moet kan ontwentel. 'n Moontlike manier om dit te help uitvoer is om met robotte nuwe brandstof aan satelliete te verskaf.<ref>{{Cite web |url=http://www.nasa.gov/mission_pages/station/research/experiments/RRM.html |title=argiefkopie |access-date=2016-08-29 |archive-date=2011-08-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110810002223/http://www.nasa.gov/mission_pages/station/research/experiments/RRM.html |url-status=dead }}</ref> === Self-verwydering === Alhoewel [[geostasionêre satelliet]]e na 'n dooiewentelbaan geskuif moet word na hulle operasionele leeftyd, is die wentelbaan nie ver genoeg om operasionele satelliete van hul ruimterommel te beskerm nie.<ref>[[doi:10.1023/A:1021255523174|https://dx.doi.org/10.1023%2FA%3A1021255523174]]</ref> Satelliete wat daartoe in staat is kan 'n direkte, beheerde ontwenteling uitvoer maar dit verbruik egter baie aandryfmiddel. Indien dit te veel sal verbruik, word die satelliet net laag genoeg dat die atmosfeer se wrywing dit laat ontwentel. Hierdie was gedoen deur die Franse ''Spot-1'' satelliet, wat sy wenteltyd vanaf 'n geprojekteerde 200 jaar verminder het tot omtrent 15 jaar.<ref>{{Cite web |url=http://www.aiaa.org/spaceops2002archive/papers/SpaceOps02-P-T3-30.pdf |title=argiefkopie |access-date=2016-08-05 |archive-date=2011-01-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110116030335/http://www.aiaa.org/Spaceops2002Archive/papers/SpaceOps02-P-T3-30.pdf |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.agi.com/resources/downloads/data/spacecraft-digest/display.aspx?i=3352 |title=argiefkopie |access-date=2016-08-05 |archive-date=2011-09-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110930142847/http://www.agi.com/resources/downloads/data/spacecraft-digest/display.aspx?i=3352 |url-status=dead }}</ref> Daar word ook ander tegnieke wat nie dryfmiddel benodig nie voorgestel, soos 'n elektromagnetise ketting wat uitgerol word na die satelliet se operasionele leeftyd, wat 'n krag teen die rigting van beweging sal uitoefen en die satelliet stadiger laat beweeg. Ander voorstelle sluit in seile en opblaasbare aanhegsels (die groter oppervlakarea wat blootgestel word hoe meer wrywing ervaar die satelliet.)<ref>http://www.spacedaily.com/reports/Safe_And_Efficient_De_Orbit_Of_Space_Junk_Without_Making_The_Problem_Worse_999.html</ref> === Eksterne verwydering van satelliete === Daar word tans aandag gegee aan die gebruik van afstandbeheerde ruimtetuie om kontak te maak met ruimterommel, dit vas te vang en die ruimterommel daarna terug te neem na 'n sentrale stasie.<ref>Erika Carlson et al, "Final design of a space debris removal system", NASA/CR-189976, 1990.</ref> == Verwysing == {{Verwysings|2}} == Eksterne skakels == * {{Wikt-inlyn|ruimterommel}} {{en-vertaal|Space debris}} {{Normdata}} [[Kategorie:Ruimteverkenning]] s6gist4km8h01up10dornpt5gne6e60 10 112945 2814138 1517283 2025-06-19T08:31:23Z Derek J Moore 173539 add image 2814138 wikitext text/x-wiki {| class="wikitable" style="width:100%;" | [[Image:Camera-photo.svg|none|alt=|link=|{{#ifeq:{{{small|}}}|yes|30px|40px}}]]<big>'''Beeldversoek'''</big><br /> Daar word versoek dat 'n '''beeld''' of '''foto''' van '''{{#if:{{{of|}}}|{{{of}}}| {{BASEPAGENAME}}}}''' is [[:EN:Wikipedia:Uploading images|ingesluit word]] in hierdie artikel om [[:EN:Wikipedia:Article development|die kwaliteit daarvan te verbeter]]. <span style="color:grey;">Verwyder asseblief hierdie sjabloon indien 'n (goeie) beeld reeds by die artikel gevoeg is.</span> |} <includeonly>{{#if: {{{1|}}}|[[Kategorie:Gewensde beelde/{{{1|}}}]]||[[Kategorie:Gewensde beelde]]}}</includeonly><noinclude>Sjabloon wat gebruik kan word om die bladsy in 'n kategorie '''Gewensde beelde''' te plaas. '''Parameter''' # kan gebruik word om plek aan te dui, bv. Noord-Kaap </noinclude> k7kasaesb16femu1zp5v5eobsi3o028 2814203 2814138 2025-06-19T10:35:13Z Derek J Moore 173539 amper daar? 2814203 wikitext text/x-wiki {| class="wikitable" style="width:100%;" | [[Image:Camera-photo.svg|none|alt=|link=|{{#ifeq:{{{small|}}}|yes|30px|40px}}]]<big>'''Beeldversoek'''</big><br /> Daar word versoek dat 'n '''beeld''' of '''foto''' van '''{{#if:{{{of|}}}|{{{of}}}| {{BASEPAGENAME}}}}''' is [[:EN:Wikipedia:Uploading images|ingesluit word]] in hierdie artikel om [[:EN:Wikipedia:Article development|die kwaliteit daarvan te verbeter]]. {{Knoppie|url={{fullurl:commons:special:uploadWizard|&descriptionlang=en&description={{urlencode:[[:en:{{PAGENAME}}|{{PAGENAME}}]]}}&categories={{#if:{{{1|}}}|{{urlencode:{{{1}}}}}|{{urlencode:{{{in}}}}}}}}}|class=mw-ui-progressive}} <span style="color:grey;">Verwyder asseblief hierdie sjabloon indien 'n (goeie) beeld reeds by die artikel gevoeg is.</span> |} <includeonly>{{#if: {{{1|}}}|[[Kategorie:Gewensde beelde/{{{1|}}}]]||[[Kategorie:Gewensde beelde]]}}</includeonly><noinclude>Sjabloon wat gebruik kan word om die bladsy in 'n kategorie '''Gewensde beelde''' te plaas. '''Parameter''' # kan gebruik word om plek aan te dui, bv. Noord-Kaap </noinclude> 75oww8naicbes8vpwhez2xuozszkgja 2814209 2814203 2025-06-19T10:37:01Z Derek J Moore 173539 geen knoppie nie. Jammer 2814209 wikitext text/x-wiki {| class="wikitable" style="width:100%;" | [[Image:Camera-photo.svg|none|alt=|link=|{{#ifeq:{{{small|}}}|yes|30px|40px}}]]<big>'''Beeldversoek'''</big><br /> Daar word versoek dat 'n '''beeld''' of '''foto''' van '''{{#if:{{{of|}}}|{{{of}}}| {{BASEPAGENAME}}}}''' is [[:EN:Wikipedia:Uploading images|ingesluit word]] in hierdie artikel om [[:EN:Wikipedia:Article development|die kwaliteit daarvan te verbeter]]. <span style="color:grey;">Verwyder asseblief hierdie sjabloon indien 'n (goeie) beeld reeds by die artikel gevoeg is.</span> |} <includeonly>{{#if: {{{1|}}}|[[Kategorie:Gewensde beelde/{{{1|}}}]]||[[Kategorie:Gewensde beelde]]}}</includeonly><noinclude>Sjabloon wat gebruik kan word om die bladsy in 'n kategorie '''Gewensde beelde''' te plaas. '''Parameter''' # kan gebruik word om plek aan te dui, bv. Noord-Kaap </noinclude> 7cuy0wnymm3ddvdwuyrjmmm3vntmlox 2814218 2814209 2025-06-19T10:52:54Z Derek J Moore 173539 reg ons het die ding gedoen 2814218 wikitext text/x-wiki {| class="wikitable" style="width:100%;" | [[Image:Camera-photo.svg|none|alt=|link=|{{#ifeq:{{{small|}}}|yes|30px|40px}}]]<big>'''Beeldversoek'''</big><br /> Daar word versoek dat 'n '''beeld''' of '''foto''' van '''{{#if:{{{of|}}}|{{{of}}}| {{BASEPAGENAME}}}}''' is [[:EN:Wikipedia:Uploading images|ingesluit word]] in hierdie artikel om [[:EN:Wikipedia:Article development|die kwaliteit daarvan te verbeter]]. } <span style="color:grey;">Verwyder asseblief hierdie sjabloon as 'n (goeie) beeld reeds by die artikel gevoeg is. .</span> |} h849qdi7x8ln3iek8nsuizy8gg1nssh 2814219 2814218 2025-06-19T10:53:45Z Derek J Moore 173539 right 2814219 wikitext text/x-wiki {| class="wikitable" style="width:100%;" | [[Image:Camera-photo.svg|none|alt=|link=|{{#ifeq:{{{small|}}}|yes|30px|40px}}]]<big>'''Beeldversoek'''</big><br /> Daar word versoek dat 'n '''beeld''' of '''foto''' van '''{{#if:{{{of|}}}|{{{of}}}| {{BASEPAGENAME}}}}''' is [[:EN:Wikipedia:Uploading images|ingesluit word]] in hierdie artikel om [[:EN:Wikipedia:Article development|die kwaliteit daarvan te verbeter]]. <span style="color:grey;">Verwyder asseblief hierdie sjabloon as 'n (goeie) beeld reeds by die artikel gevoeg is. .</span> |} 05aqj2fztfwlha436zq78d8jjl10s0e 2814225 2814219 2025-06-19T11:01:53Z Derek J Moore 173539 probeer weer 2814225 wikitext text/x-wiki {| class="wikitable" style="width:100%;" | [[Image:Camera-photo.svg|none|alt=|link=|{{#ifeq:{{{small|}}}|yes|30px|40px}}]]<big>'''Beeldversoek'''</big><br /> Daar word versoek dat 'n '''beeld''' of '''foto''' van '''{{#if:{{{of|}}}|{{{of}}}| {{BASEPAGENAME}}}}''' is [[:EN:Wikipedia:Uploading images|ingesluit word]] in hierdie artikel om [[:EN:Wikipedia:Article development|die kwaliteit daarvan te verbeter]]. {{Knoppie |link=https://commons.wikimedia.org/wiki/special:uploadWizard?&descriptionlang=en&description=%5B%5B%3Aen%3AImage+requested%7CImage+requested%5D%5D |text=Upload }} <span style="color:grey;">Verwyder asseblief hierdie sjabloon as 'n (goeie) beeld reeds by die artikel gevoeg is. .</span> |} n3l617whc76e4g90b8gjvuh863akn8t 2814226 2814225 2025-06-19T11:02:37Z Derek J Moore 173539 2814226 wikitext text/x-wiki {| class="wikitable" style="width:100%;" | [[Image:Camera-photo.svg|none|alt=|link=|{{#ifeq:{{{small|}}}|yes|30px|40px}}]]<big>'''Beeldversoek'''</big><br /> Daar word versoek dat 'n '''beeld''' of '''foto''' van '''{{#if:{{{of|}}}|{{{of}}}| {{BASEPAGENAME}}}}''' is [[:EN:Wikipedia:Uploading images|ingesluit word]] in hierdie artikel om [[:EN:Wikipedia:Article development|die kwaliteit daarvan te verbeter]]. {{Knoppie |link=test.html |text=Upload }} <span style="color:grey;">Verwyder asseblief hierdie sjabloon as 'n (goeie) beeld reeds by die artikel gevoeg is. .</span> |} gaehhsrs9p0x292ka6rswhzd5jqs0ti 2814227 2814226 2025-06-19T11:03:11Z Derek J Moore 173539 test 2814227 wikitext text/x-wiki {| class="wikitable" style="width:100%;" | [[Image:Camera-photo.svg|none|alt=|link=|{{#ifeq:{{{small|}}}|yes|30px|40px}}]]<big>'''Beeldversoek'''</big><br /> Daar word versoek dat 'n '''beeld''' of '''foto''' van '''{{#if:{{{of|}}}|{{{of}}}| {{BASEPAGENAME}}}}''' is [[:EN:Wikipedia:Uploading images|ingesluit word]] in hierdie artikel om [[:EN:Wikipedia:Article development|die kwaliteit daarvan te verbeter]]. <span style="color:grey;">Verwyder asseblief hierdie sjabloon as 'n (goeie) beeld reeds by die artikel gevoeg is. .</span> |} 05aqj2fztfwlha436zq78d8jjl10s0e 2814233 2814227 2025-06-19T11:11:23Z Derek J Moore 173539 probeer weer 2814233 wikitext text/x-wiki {| class="wikitable" style="width:100%;" | [[Image:Camera-photo.svg|none|alt=|link=|{{#ifeq:{{{small|}}}|yes|30px|40px}}]]<big>'''Beeldversoek'''</big><br /> <div style="position:relative; height:1.6em; margin:0.5em 0 0.5em 0; overflow:hidden; cursor:pointer; background-color:#EFEFEF; border-right:1px solid #3E3F3A;border-bottom:1px solid #3E3F3A; border-top:1px solid #FFFCFE;border-left:1px solid #FFFCFE; width:{{{w|8}}}em;"><div class="plainlinks" style="position:absolute; top:-1em; left:0px; font-size:100px; height:1.6em; overflow:hidden; line-height:100px; z-index:3; width:{{{w|8}}}em;"> [{{{url|//commons.wikimedia.org/wiki/Main_Page}}} _________] </div> <div style="color:#030000; font-family:Arial; text-align: center;">{{{text|Laai Op}}}</div> </div> Daar word versoek dat 'n '''beeld''' of '''foto''' van '''{{#if:{{{of|}}}|{{{of}}}| {{BASEPAGENAME}}}}''' is [[:EN:Wikipedia:Uploading images|ingesluit word]] in hierdie artikel om [[:EN:Wikipedia:Article development|die kwaliteit daarvan te verbeter]]. <span style="color:grey;">Verwyder asseblief hierdie sjabloon as 'n (goeie) beeld reeds by die artikel gevoeg is. .</span> |} <noinclude> {{Sjablooninfo|1= ===Doel=== Maak 'n knoppie klikbaar in kombinasie met die opening van 'n URL. ===Parameters=== Die volgende 3 parameters word almal vereis: * '''url''' = die url van die hiperskakel * '''teks''' = die teks op die knoppie * '''w''' = die breedte van die knoppie in ''em'' ''Fout: Die knoppie werk slegs as dit eerste op 'n lyn geplaas word (d.w.s. geen teks of enigiets daarvoor nie)'' }} </noinclude> 1tovm8ggzda88tpvqlo701iffs0mdtn 2814234 2814233 2025-06-19T11:12:36Z Derek J Moore 173539 nie so goed nie 2814234 wikitext text/x-wiki {| class="wikitable" style="width:100%;" | [[Image:Camera-photo.svg|none|alt=|link=|{{#ifeq:{{{small|}}}|yes|30px|40px}}]]<big>'''Beeldversoek'''</big><br /> <div style="position:relative; height:1.6em; margin:0.5em 0 0.5em 0; overflow:hidden; cursor:pointer; background-color:#EFEFEF; border-right:1px solid #3E3F3A;border-bottom:1px solid #3E3F3A; border-top:1px solid #FFFCFE;border-left:1px solid #FFFCFE; width:{{{w|8}}}em;"><div class="plainlinks" style="position:absolute; top:-1em; left:0px; font-size:100px; height:1.6em; overflow:hidden; line-height:100px; z-index:3; width:{{{w|8}}}em;"> [{{{url|//commons.wikimedia.org/wiki/Main_Page}}} _________] </div> <div style="color:#030000; font-family:Arial; text-align: center;">{{{text|Laai Op}}}</div> </div> Daar word versoek dat 'n '''beeld''' of '''foto''' van '''{{#if:{{{of|}}}|{{{of}}}| {{BASEPAGENAME}}}}''' is [[:EN:Wikipedia:Uploading images|ingesluit word]] in hierdie artikel om [[:EN:Wikipedia:Article development|die kwaliteit daarvan te verbeter]]. <span style="color:grey;">Verwyder asseblief hierdie sjabloon as 'n (goeie) beeld reeds by die artikel gevoeg is. .</span> |} <noinclude> </noinclude> 5dgd4kglmaflz1v5y7ku6djq4qcq1gr 0 115722 2813882 2735951 2025-06-18T14:38:51Z Rooiratel 90342 Spasies 2813882 wikitext text/x-wiki [[Lêer:Lulu Latsky.jpg|duimnael|Lulu Latsky]] '''Lulu Latsky''' (*[[22 Oktober]] [[1901]], [[Carnarvon]] – † [[8 November]] [[1980]], [[Tamboerskloof]]) was die eerste [[vrou]] in [[Suid-Afrika]] wat ’n doktorsgraad in [[Wetenskap]] verwerf en ook die eerste vrou wat ’n doktorsgraad verwerf aan die [[Universiteit van Stellenbosch]].<ref>SA History: http://www.sahistory.org.za/people/louise-latsky</ref> Sy raak veral bekend vir die talle dierverhale wat sy vir kinders skryf. Sy is ook 'n medewerker aan die ''Kennis vir almal''-reeks. Verder publiseer sy verskeie geestelike boeke en onder die skuilnaam '''Dr. X'''., publiseer sy 'n deels- outobiografiese boek ''Die martelgang'', wat daarop gemik is om kinders meer oor die siekte [[tuberkulose]] te leer.<ref>Stellenbosch Writers: http://www.stellenboschwriters.com/latskyl.html</ref> == Lewe en werk == === Herkoms en vroeë lewe === Louise Latsky was op [[22 Oktober]] [[1901]] op [[Carnarvon]] gebore as die tweede kind en oudste dogter van sewe kinders van eerwaarde Christoffel Hermanus Engelbertus Latsky en Johanna Maria Sterrenberg. Sy het vier broers (Stefanus Johannes, Peter Sterrenberg, Christoffel Hermanus en Michael Theodore) en twee susters (Johanna Christina en Charlotta Rosa)<ref>Family Search: https://familysearch.org/ark:/61903/3:1:S3HT-6LX3-JRC?i=28&wc=M6GW-RWG%3A49605401%2C49605402%2C49605403%2C50255401%3Fcc%3D1478678&cc=1478678</ref><ref>Wikitree-webwerf: http://www.wikitree.com/wiki/Latsky-67</ref><ref>Geni: https://www.geni.com/people/Louise-Lulu-Latsky/6000000021410528982</ref> Vyf jaar na haar geboorte verhuis die familie na [[Stellenbosch]], waar haar vader pastoor word van die [[Nederduitse Gereformeerde Kerk|Nederduits Gereformeerde]] Sendingkerk in Birdstraat.<ref>Anoniem. ''Latsky, dr. Lulu''. [[Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum]] (NALN) Bloemfontein.</ref><ref>Nienaber, P.J. ''Hier is ons skrywers!'' Afrikaanse Pers-Boekhandel. Johannesburg. Eerste uitgawe, 1949.</ref> Vir die eerste paar jaar woon sy die kerk se sendingskool by, wat deur haar tante (Lulu Sterrenberg) beheer word. In standerd vier skuif sy na die Bloemhof Meisieskool, waar sy ook matrikuleer. Op hoërskool versoek sy die skoolhoof, mej. Lucie Joubert, om [[Grieks]] te kan neem saam met die seuns van [[Paul Roos Gimnasium]], maar hierdie versoek is begroet met ’n “naughty little girl<ref name="bloemhofschool.co.za">''Die Oud-Bloemhoffer'' van Maart 2005: http://bloemhofschool.co.za/bloemhofbond/wp-content/uploads/2015/06/Nuusbrief-Maart-2005.pdf{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Op [[10 Junie]] [[1923]] word sy aangeneem as lidmaat van die [[Nederduitse Gereformeerde Kerk|NG Kerk]]<ref>Family Search webwerf: https://familysearch.org/ark:/61903/3:1:S3HT-6LX3-JRC?i=28&wc=M6GW-RWG%3A49605401%2C49605402%2C49605403%2C50255401%3Fcc%3D1478678&cc=1478678</ref> === Verdere studie en loopbaan in die akademie === Daarna studeer sy vanaf [[1925]] verder in Plant- en Dierkunde aan die [[Universiteit Stellenbosch|Universiteit van Stellenbosch]], waar sy in [[1927]] die B.Sc.-graad (met onderskeiding) en in [[1928]] die M.Sc.-graad in [[Dierkunde]] verwerf. In haar studentejare dien sy op die Studenteraad, een van die eerste vroue wat hierdie eer te beurt val. Op grond van haar akademiese prestasies word die Webb-stipendium aan haar toegeken, wat haar in staat stel om haar doktorale studies te onderneem. Wanneer sy in [[1931]] die D.Sc.-graad in Dierkunde verwerf met ’n proefskrif oor ''Die geldigheid van die Brevicipitidae as outonome familie van die Anura'', is sy die eerste vrou in Suid-Afrika wat ’n doktorsgraad in [[Wetenskap]] verwerf en die eerste vrou wat ’n doktorsgraad verwerf aan die Universiteit van Stellenbosch. In 1932 doseer sy Dierkunde en [[Biologie]] aan die Potchefstroomse Universiteitskollege, maar ’n verswakking in haar gesondheid dwing haar om terug te keer na Stellenbosch. Hier versorg sy haar ouers en tante (mejuffrou Lulu Sterrenberg) tot met hulle dood. Sy hou haarself verder besig deur lesings op te stel vir ’n korrespondensiekollege en lê haar ook toe op navorsing in Dierkunde, Bakteriologie en mediese werk. Van 1943 tot ongeveer 1951 is sy wetenskapredakteur vir [[Nasionale Pers]] en versorg onder andere vele boeke in die ''Kennis vir almal''-reeks<ref name="bloemhofschool.co.za" /> === Persoonlike lewe en sterfte === In die vyftigerjare trek sy saam met haar moeder en ouer broer, die invalide S.J. Latsky, na [[Seepunt]]. Wanneer hulle twee ook te sterwe kom, trek sy na [[Tamboerskloof]]. Hier versorg haar jonger broer, Peter Latsky, en sy vrou haar tot met haar dood. Sedert haar negentiende jaar word sy deur swak gesondheid gepla en word vir lang tye in die bed vasgekluister, terwyl sy in die laaste jare van haar lewe heeltemal blind word. Op [[8 November]] [[1980]] is sy in Tamboerskloof oorlede, waarna sy in die Woltemade-begraafplaas in [[Maitland]] in [[Kaapstad]] begrawe word<ref>http://www.eggsa.org/library/main.php?g2_itemId=1075641Seen{{Dooie skakel|date=Februarie 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>Eggsa-webwerf: http://www.eggsa.org/library/main.php?g2_itemId=1075641Seen{{Dooie skakel|date=Februarie 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Skryfwerk == === Artikels === Teen die einde van 1934 begin sy om artikels in verskillende tydskrifte onder ’n paar skuilname te skryf en haar werk word dikwels gepubliseer in ''Die Jongspan'', ''[[Huisgenoot|Die Huisgenoot]]'', ''Die Huisvrou'' en ''[[Die Brandwag]]''. === ''Kennis vir almal''-reeks === Sy werk mee aan die publikasie van die ''Kennis vir almal''-reeks, waar sy die redaktrise is van die Natuurstudie-afdeling. Sy skryf self nege titels in hierdie reeks oor onderwerpe soos [[dierekommunikasie]], die voedselketting en eetgewoontes (''Die wêreld is honger''), kamoeflering (''Oëverblindery'') en die spinnekop (''Spinnekopstreke'').<ref>Storiewerf: http://www.storiewerf.co.za/cvs/cv_lululatsky_ph.htm {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140913153814/http://www.storiewerf.co.za/cvs/cv_lululatsky_ph.htm |date=13 September 2014 }}</ref> === Diereverhale === Sy maak egter veral naam vir haarself met dierverhale vir kinders, die eerste waarvan in ''[[Die Jongspan]]'' verskyn. In haar verhale dra sy meestal natuurkundige en dierkundige feite aan kinders oor in die vorm van stories. Sy behandel baie van die plaaslike diere in boeke soos ''Diertjies en hul giertjies'', ''Verhaaltjies uit die dierelewe'' en ''Soveel diere soveel dinge''. Ook uitheemse diere wat nie in Suid-Afrika voorkom nie, vorm soms die tema van haar verhale. Dit sluit in boeke soos ''Oupa Bewer'', ''Bere gaan tekere'' en ''Tannie Tydsaam'', waarin sy die luidier beskryf. === Dr. X === Onder die skuilnaam Dr. X skryf sy die roman ''Die martelgang'', waarin sy poog om inligting oor [[tuberkulose]] so oor te dra dat kinders dit ook sal verstaan. Hierdie boek is gedeeltelik outobiografies van aard. === Geestelike publikasies === Sy skryf ook ’n paar geestelike boeke, insluitende ''Die man van Nasaret'', ''Vrede en vreugde op aarde'', ''Sterker as die dood'', ''Swerwelinge'' en ''Die held van God''. == Publikasies == Werke wat uit haar pen verskyn sluit in:<ref>Worldcat: http://www.worldcat.org/search?q=au%3ALatsky%2C+Lulu.&qt=hot_author</ref><ref>Worldcat: http://www.worldcat.org/search?q=au%3ALatsky%2C+Lulu+Louise.&qt=hot_author</ref> {| class="wikitable" !Jaar !Publikasies |- | !Kinder- en jeugboeke |- |1937 |''Diertjies en hul giertjies'' |- | |''Anna die voëltjie en ander stories'' |- | |''Koning Leeu en sy onderdane'' |- | |''Wapenstilstand in die diereryk'' |- |1938 |''Natuurlike rytuie'' |- |1939 |''Almal wat leef, haal asem'' |- | |''Familie van Vlerrie'' |- | |''Liefde in Pikkewynland'' |- | |''Die oerang-oetang'' |- | |''Verhaaltjies uit die dierelewe'' |- | |''Voorsorg'' |- |1940 |''Oupa Bewer'' |- | |''Penman se kleinspan'' |- | |''Die perdeby-vroutjie'' |- |1941 |''Bere gaan tekere'' |- | |''Spekkie en Bedrieglik'' |- |1942 |''Instink of verstand'' |- | |''Koning Gorilla hou vergadering, of Mammalia'' |- | |''Rooibokkie'' |- | |''Sosiale lewe in die natuur'' |- |1943 |''Rollie gered'' |- | |''Muisie en Koringkriek'' |- | |''Ouersorg'' |- | |''Spinnekopstreke'' |- |1945 |''Dieretaal'' |- | |''Kleinbaas Eina'' |- | |''Oëverblindery'' |- |1946 |''Diknek en Dikoog'' |- | |''Die vlindervroutjie'' |- |1947 |''Lelik in die knyp'' |- |1948 |''Die wêreld is honger'' |- |1949 |''Tannie Tydsaam'' |- | |''Haai, waar was jy?'' |- |1950 |''Almal wil lewe'' |- | |''Huise en paleise'' |- | |''Oorlog in die diereryk'' |- |1951 |''Jakkals is bobaas'' |- | |''“Skaam jou, Pietjie!”'' |- | |''Die tannie dros weg'' |- | |''Liefde in Volstruisland'' |- |1953 |''Die diere hou konsert'' |- |1954 |''Oubaas Eina'' |- | |''Pikkewynland lewe'' |- | |''Platjie en Platneus'' |- |1960 |''Dierevreugde en diereverdriet'' |- | |''Soveel diere soveel dinge'' |- |1961 |''Mevrou Hen die wêreld in'' |- | !Ander boeke |- |1941 |''Vrede en vreugde op aarde'' |- | |''Die martelgang'' (onder die naam Dr. X) |- |1945 |''Sterker as die dood'' |- |1947 |''Swerwelinge'' |- |1949 |''Die man van Nasaret'' |- |1959 |''Held van God'' |} == Bronnelys == === Boeke === * Kannemeyer, J.C. ''Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 1''. Academica. Pretoria en Kaapstad. Tweede druk, 1984. * Wybenga, Gretel en Snyman, Maritha (reds.) ''Van Patrys-hulle tot Hanna Hoekom''. Lapa-Uitgewers. Eerste uitgawe Tweede druk, 2005. === Tydskrifte en koerante === * Latsky, L.G. ''Die geloof van Lulu Latsky 22 Oktober 1901 – 8 November 1980.'' Die Kerkbode, 4 Februarie 1981. == Verwysings == {{Verwysings}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Latsky, Lulu}} [[Kategorie:Afrikaanse skrywers]] [[Kategorie:Suid-Afrikaanse akademici]] [[Kategorie:Geboortes in 1901]] [[Kategorie:Sterftes in 1980]] [[Kategorie:Suid-Afrikaanse skrywers]] 308sigyyrodfead6wd1sbsnu4zjbrez 0 119203 2814056 1966103 2025-06-18T23:03:10Z InternetArchiveBot 131157 Red 1 verwysing(s) en merk 0 as dood.) #IABot (v2.0.9.5 2814056 wikitext text/x-wiki [[Lêer:Stamp-Natal 1902 £20 green.jpg|duimnael|'n £20 Natalse voorbeeldseël wat uit 1902 dateer.]] Hierdie is 'n kort opname van die '''[[posseël]]s en posgeskiedenis van [[Natal (kolonie)|Natal]]'''. Die eerste posseëls van Natal is op 26 Mei 1857 uitgereik. Hulle was ongekleurde ontwerpe gebosseleer in eenvoudige reliëf op gekleurde weefstofpapier en was ongeperforeer. <ref name="sand">{{Cite web |url=http://www.sandafayre.com/atlas/safrica.htm |title=Natal. |access-date= 6 Februarie 2017 |archive-date= 2 Maart 2001 |archive-url=https://web.archive.org/web/20010302085217/http://www.sandafayre.com/atlas/safrica.htm |url-status=dead }}</ref> Die volgende uitgifte na hierdie in Natal was in 1859, met die Chalonportret van [[Victoria van die Verenigde Koninkryk|Koningin Victoria]]. Tussen 1869 en 1895, is posseëls van 1859-67 en fiskale seëls oorgedruk met "POSGELD" in verskillende style. Seëls van [[Edward VII van die Verenigde Koninkryk|Koning Edward VII]] is tussen 1902 en 1909 uitgereik. Ses amptelike seëls van Koning Edward is ook uitgereik. == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn|Stamps of Natal}} * [http://www.natalia.org.za/Files/7/Natalia%20v7%20article%20p28-33%20C.pdf Die gebosseleerde posseëls van Natal 1857-1869.] {{Saadjie}} [[Kategorie:Geskiedenis van Suid-Afrika]] [[Kategorie:KwaZulu-Natal]] [[Kategorie:Posseëls]] qwpy8qmfoxnz4u5aikknmladj0xq2c5 0 119380 2814094 1893510 2025-06-19T05:32:06Z UrsusMaritimus13 184343 /* growthexperiments-addlink-summary-summary:2|0|0 */ 2814094 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Monarg |naam = Maria I |titel = [[Lys van monarge van Skotland|Koningin van Skotland]] |beeld = [[Beeld:Mary Stuart Queen.jpg|200px]] |byskrif = |dinastie = |bewind = 14 Desember 1542&nbsp;– 24 Julie 1567 |geboortedatum = 8 Desember 1542<ref>Volgens biskop John Lesley is Maria op die 7de gebore, maar Maria en John Knox het beweer dit was die 8ste, die feesdag van die Onbevlekte Ontvangenis van die [[Maagd Maria]]. Sien verwysings 2 en 3.</ref><ref>Fraser, Antonia (1994) [1969]. Mary Queen of Scots. Londen: Weidenfeld and Nicolson. ISBN 978-0-297-17773-9</ref><ref>Wormald, Jenny (1988). Mary, Queen of Scots. Londen: George Philip. ISBN 978-0-540-01131-5</ref> |geboorteplek = Linlithgow, [[Skotland]] |sterftedatum = {{SDEO|1542|12|8|1587|2|8}}<ref>Hoewel Kotolieke Europa in die 1580's oorgeslaan het na die [[Gregoriaanse kalender]], het Engeland en Skotland die [[Juliaanse kalender]] behou tot in 1752. In hierdie artikel is datums voor 1752 volgens die Juliaanse kalender; daar word egter aangeneem dat ’n spesifieke jaar op 1 Januarie begin het, eerder as op 25 Maart.</ref> |sterfteplek = [[Northamptonshire]], [[Engeland]] |voorganger = [[Jakobus V]] |erfgenaam = |opvolgertipe = |opvolger = [[Jakobus I van Engeland|Jakobus VI]] |eggenoot = Frans II van Frankryk <br />Henry Stuart, lord Darnley <br />James Hepburn, Graaf van Bothwell |kinders = Jakobus VI van Skotland (Jakobus I van Engeland) |vader = Jakobus V |moeder = Maria van Guise }} '''Maria I van Skotland''' ([[Engels]]: ''Mary, Queen of Scots''; 8 Desember 1542 – 8 Februarie 1587), ook bekend as '''Maria Stuart''', het van 14&nbsp;Desember 1542 to 24 Julie 1567 oor [[Skotland]] regeer. == Lewe == Sy was die enigste oorlewende en wettige kind van [[Jakobus V]]; sy was net ses dae oud toe haar pa sterf en sy die troon bestyg. Sy het die grootste deel van haar kinderjare in [[Frankryk]] deurgebring terwyl Skotland onder die bewind van regente was. In 1558 is sy getroud met [[Frans II van Frankryk|Frans]], die troonopvolger van Frankryk. Hy het die Franse troon in 1559 as koning [[Frans II]] bestyg, en Maria was vir ’n kort rukkie die koningingemaal, tot met Frans se dood in Desember 1560. Sy het die volgende jaar as weduwee na Skotland teruggekeer en is vier jaar later getroud met haar neef, Henry Stuart, lord Darnley, maar hul huwelik was ongelukkig. In Februarie 1567 is sy huis deur ’n ontploffing verwoes en sy lyk in die tuin gevind; hy was vermoor. Daar is algemeen geglo James Hepburn, Graaf van Bothwell, het Darnley se dood gereël, maar hy is in April 1567 vrygespreek en het die volgende maand met Maria getrou. Ná ’n opstand teen die egpaar is Maria in die Loch Leven-kasteel aangehou. Op 24 Julie 1567 is sy gedwing om te abdikeer ten gunste van [[Jakobus I van Engeland|Jakobus VI]], haar eenjarige seun by Darnley. Ná ’n onsuksesvolle poging om die troon terug te wen, het sy suidwaarts gevlug en die beskerming van haar kleinniggie [[Elizabeth I van Engeland]] gevra. Maria het vroeër aanspraak op Elizabeth se troon gemaak en is deur baie Engelse [[Katolieke Kerk|Katolieke]] as die wettige monarg van Engeland beskou. Omdat sy haar as ’n bedreiging beskou het, het Elizabeth haar in verskeie [[Kasteel|kastele]] en herehuise in die Engelse binneland laat opsluit. Ná 18 en ’n half jaar in aanhouding is Maria in 1586 skuldig bevind aan ’n sameswering om Elizabeth te vermoor. Sy is die volgende jaar tereggestel. == Bibliografie == *Swart, Marius J.: Raar leiers. Stellenbosch: U.U.B., 1967. == Notas en verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == * [http://www.royal.gov.uk/HistoryoftheMonarchy/Scottish%20Monarchs(400ad-1603)/TheStewarts/MaryQueenofScots.aspx Biografie op die amptelike webtuiste van die Britse monargie] *{{Commons-kategorie inlyn|Mary, Queen of Scots}} *[[Lêer:Crystal txt.png|15px]] Hierdie artikel is vertaal uit die [[:en:Mary, Queen of Scots|Engelse Wikipedia]] {{Normdata}} [[Kategorie:Geboortes in 1542]] [[Kategorie:Skotse monarge]] [[Kategorie:Sterftes in 1587]] 6u07vhrs7z0y0ldsfhl763ukqbwgz5u 0 119390 2813847 2199261 2025-06-18T12:44:33Z 2003:A:F11:6000:88A5:DCC7:D25A:EC6B /* Tegniese besonderhede */ 2813847 wikitext text/x-wiki {{Infoboks-Vliegtuig |naam= Mitsubishi Ki-46 |subsjabloon= |beeld=Lêer:Ki-46_cropped.jpg |byskrif= <center>'n Mitsubishi Ki-46-I in vlug.</center> |tipe= Verkenningsvliegtuig |vervaardiger= Mitsubishi |ontwerper= Tomio Kubo |eerste vlug= 1939 |bekendstelling= |vrygestel= |onttrek= |status= Enkele modelle nog in gebruik |hoofgebruiker= Japannese Leërlugmag |meer gebruikers= |vervaardig= |aantal gebou= |programkoste= |eenheidskoste= |ontwikkel van= |variante met eie artikels= }} Die '''Mitsubishi Ki-46''' is 'n tweemotorige verkenningsvliegtuig wat deur die [[Lugmag van die Japannese Keiserlike Leër|Japannese Leër Lugmag]] gebruik is tydens die [[Tweede Wêreldoorlog]]. Die [[vliegtuig]] se nooiensvlug is in November 1939 voltooi. In terme van [[aerodinamika]] en prestasie was die vliegtuig een van die bestes wat die Japannese Lugmag gebruik het. == Tegniese besonderhede == [[File:Mitsubishi Ki-46 3-view line drawing.png|thumb|Mitsubishi Ki-46]] {| class="wikitable" style="text-align:center; background:#faf5ff;" |+ Besonderhede van die Mitsubishi Ki-46-III: ! Item ! Statistiek |- | Aantal motors |2 |- | Tipe motor |Skroef |- | Vervaardiger |Mitsubishi Ha-112 stermotor |- | Kraglewering per motor |1&nbsp;500 perdekrag |- | Vlerkspan |14,70 m |- | Lengte |11,00 m |- | Hoogte |3,88 m |- | Maks. opstygmassa |6,500 kg |- | Maks. snelheid |630 km/h op 6&nbsp;000 m |- | Operasionele hoogte |10&nbsp;500 m |- | Togafstand |4&nbsp;000 km |- |Bewapening |Geen |- | Bomvrag |0 kg |} == Bron == * ''Bombers 1939–1945'' Kenneth Munson, Bounty Books 2012 ISBN 978-0-7537-2172-8 [[Kategorie:Bomwerpers]] [[Kategorie:Vliegtuie van die Tweede Wêreldoorlog]] jy40tzxmd6sutpbvypumm26jg7pszek 2813893 2813847 2025-06-18T15:24:25Z Rooiratel 90342 CSS verandering vir donkermodus 2813893 wikitext text/x-wiki {{Infoboks-Vliegtuig |naam= Mitsubishi Ki-46 |subsjabloon= |beeld=Lêer:Ki-46_cropped.jpg |byskrif= <center>'n Mitsubishi Ki-46-I in vlug.</center> |tipe= Verkenningsvliegtuig |vervaardiger= Mitsubishi |ontwerper= Tomio Kubo |eerste vlug= 1939 |bekendstelling= |vrygestel= |onttrek= |status= Enkele modelle nog in gebruik |hoofgebruiker= Japannese Leërlugmag |meer gebruikers= |vervaardig= |aantal gebou= |programkoste= |eenheidskoste= |ontwikkel van= |variante met eie artikels= }} Die '''Mitsubishi Ki-46''' is 'n tweemotorige verkenningsvliegtuig wat deur die [[Lugmag van die Japannese Keiserlike Leër|Japannese Leër Lugmag]] gebruik is tydens die [[Tweede Wêreldoorlog]]. Die [[vliegtuig]] se nooiensvlug is in November 1939 voltooi. In terme van [[aerodinamika]] en prestasie was die vliegtuig een van die bestes wat die Japannese Lugmag gebruik het. == Tegniese besonderhede == [[File:Mitsubishi Ki-46 3-view line drawing.png|thumb|Mitsubishi Ki-46]] {| class="wikitable" style="text-align:center;" |+ Besonderhede van die Mitsubishi Ki-46-III: ! Item ! Statistiek |- | Aantal motors |2 |- | Tipe motor |Skroef |- | Vervaardiger |Mitsubishi Ha-112 stermotor |- | Kraglewering per motor |1&nbsp;500 perdekrag |- | Vlerkspan |14,70 m |- | Lengte |11,00 m |- | Hoogte |3,88 m |- | Maks. opstygmassa |6,500 kg |- | Maks. snelheid |630 km/h op 6&nbsp;000 m |- | Operasionele hoogte |10&nbsp;500 m |- | Togafstand |4&nbsp;000 km |- |Bewapening |Geen |- | Bomvrag |0 kg |} == Bron == * ''Bombers 1939–1945'' Kenneth Munson, Bounty Books 2012 ISBN 978-0-7537-2172-8 [[Kategorie:Bomwerpers]] [[Kategorie:Vliegtuie van die Tweede Wêreldoorlog]] n1h25678c505mcoa1nmcbmtjip6s1uw 2813894 2813893 2025-06-18T15:24:43Z Rooiratel 90342 2813894 wikitext text/x-wiki {{Infoboks-Vliegtuig |naam= Mitsubishi Ki-46 |subsjabloon= |beeld=Lêer:Ki-46_cropped.jpg |byskrif= <center>'n Mitsubishi Ki-46-I in vlug.</center> |tipe= Verkenningsvliegtuig |vervaardiger= Mitsubishi |ontwerper= Tomio Kubo |eerste vlug= 1939 |bekendstelling= |vrygestel= |onttrek= |status= Enkele modelle nog in gebruik |hoofgebruiker= Japannese Leërlugmag |meer gebruikers= |vervaardig= |aantal gebou= |programkoste= |eenheidskoste= |ontwikkel van= |variante met eie artikels= }} Die '''Mitsubishi Ki-46''' is 'n tweemotorige verkenningsvliegtuig wat deur die [[Lugmag van die Japannese Keiserlike Leër|Japannese Leër Lugmag]] gebruik is tydens die [[Tweede Wêreldoorlog]]. Die [[vliegtuig]] se nooiensvlug is in November 1939 voltooi. In terme van [[aerodinamika]] en prestasie was die vliegtuig een van die bestes wat die Japannese Lugmag gebruik het. == Tegniese besonderhede == [[File:Mitsubishi Ki-46 3-view line drawing.png|thumb|Mitsubishi Ki-46]] {| class="wikitable" style="text-align:center;" |+ Besonderhede van die Mitsubishi Ki-46-III: ! Item ! Statistiek |- | Aantal motors |2 |- | Tipe motor |Skroef |- | Vervaardiger |Mitsubishi Ha-112 stermotor |- | Kraglewering per motor |1&nbsp;500 perdekrag |- | Vlerkspan |14,70 m |- | Lengte |11,00 m |- | Hoogte |3,88 m |- | Maks. opstygmassa |6,500 kg |- | Maks. snelheid |630 km/h op 6&nbsp;000 m |- | Operasionele hoogte |10&nbsp;500 m |- | Togafstand |4&nbsp;000 km |- |Bewapening |Geen |- | Bomvrag |0 kg |} == Bronnelys == * ''Bombers 1939–1945'' Kenneth Munson, Bounty Books 2012 ISBN 978-0-7537-2172-8 {{Normdata}} [[Kategorie:Bomwerpers]] [[Kategorie:Vliegtuie van die Tweede Wêreldoorlog]] 8qmz4jbcu4be5xb9txfqas9kafcd2b1 0 122856 2813995 1573174 2025-06-18T20:09:07Z Oesjaar 7467 /* Tegniese besonderhede */ Verbeter 2813995 wikitext text/x-wiki {{Infoboks-Vliegtuig |naam=Messerschmitt Me 163 Komet |beeld=Lêer:Me163efJM.jpg |byskrif=<center>Me 163 B-1a by die ''National Museum of Flight'' in Skotland</center> |tipe=Vuurpyl aangedrewe vegvliegtuig |vervaardiger=Messerschmitt |ontwerper=Dr. Alexander Lippisch |eerste vlug=23 Junie 1943 |bekendstelling= |vrygestel= |onttrek= |status=Uit diens gestel |hoofgebruiker=[[Luftwaffe]] |meer gebruikers= |vorige gebruikers= |vervaardig= |aantal gebou=370 |programkoste= |eenheidskoste= |ontwikkel van= |variante met eie artikels= }} Die '''Messerschmitt Me 163 Komet''' was 'n vuurpyl aangedrewe vegvliegtuig wat deur die ''[[Luftwaffe]]'' gebruik is tydens die [[Tweede Wêreldoorlog]]. Toe die vliegtuig die eerste keer [[bomwerper]]s aangeval het, het dit 'n groot vrees by die [[Geallieerdes]] ingeboesem omrede dit byna twee keer so vinnig was hulle vegvliegtuie. == Tegniese besonderhede == {| class="wikitable" style="text-align:center; background:#faf5ff;" |+ Besonderhede van die Messerschmitt Bf 163B-1a: ! Item ! Statistiek |- | Aantal motore | 1 |- | Tipe motor | Vuurpyl |- | Vervaardiger | Walter HWK 509A-1 |- | Kraglewering per motor | 1,700 kg stukrag |- | Vlerkspan |9,4 m |- | Lengte |5,85 m |- | Hoogte |2,76 m |- | Vlerkoppervlakte |18,5 m² |- | Maks. opstygmassa |4&nbsp;310 kg |- | Maks. snelheid |960 km/h |- | Operasionele hoogte | 16&nbsp;500 m |- | Togafstand | 100 km |- | Klimvermoë | 5,000 m per minuut |- | Bewapening | Twee 30&nbsp;mm kanonne |} [[Lêer;Canada Aviation and Space Museum (35295883445).jpg|Sien [[Stulugturbine]] aan die neus]] == Sien ook == * [[Lys van vegvliegtuie]] == Bron == * Crosby, Francis: ''THE WORLD ENCYCLOPEDIA OF FIGHTERS & BOMBERS''. 2015. ISBN 978-1-84476-917-9 [[Kategorie:Vegvliegtuie]] [[Kategorie:Vliegtuie van die Tweede Wêreldoorlog]] ath6aw77cx5v7sgps59npzpzw1u3j3v 2813996 2813995 2025-06-18T20:09:27Z Oesjaar 7467 /* Tegniese besonderhede */ Verbeter 2813996 wikitext text/x-wiki {{Infoboks-Vliegtuig |naam=Messerschmitt Me 163 Komet |beeld=Lêer:Me163efJM.jpg |byskrif=<center>Me 163 B-1a by die ''National Museum of Flight'' in Skotland</center> |tipe=Vuurpyl aangedrewe vegvliegtuig |vervaardiger=Messerschmitt |ontwerper=Dr. Alexander Lippisch |eerste vlug=23 Junie 1943 |bekendstelling= |vrygestel= |onttrek= |status=Uit diens gestel |hoofgebruiker=[[Luftwaffe]] |meer gebruikers= |vorige gebruikers= |vervaardig= |aantal gebou=370 |programkoste= |eenheidskoste= |ontwikkel van= |variante met eie artikels= }} Die '''Messerschmitt Me 163 Komet''' was 'n vuurpyl aangedrewe vegvliegtuig wat deur die ''[[Luftwaffe]]'' gebruik is tydens die [[Tweede Wêreldoorlog]]. Toe die vliegtuig die eerste keer [[bomwerper]]s aangeval het, het dit 'n groot vrees by die [[Geallieerdes]] ingeboesem omrede dit byna twee keer so vinnig was hulle vegvliegtuie. == Tegniese besonderhede == {| class="wikitable" style="text-align:center; background:#faf5ff;" |+ Besonderhede van die Messerschmitt Bf 163B-1a: ! Item ! Statistiek |- | Aantal motore | 1 |- | Tipe motor | Vuurpyl |- | Vervaardiger | Walter HWK 509A-1 |- | Kraglewering per motor | 1,700 kg stukrag |- | Vlerkspan |9,4 m |- | Lengte |5,85 m |- | Hoogte |2,76 m |- | Vlerkoppervlakte |18,5 m² |- | Maks. opstygmassa |4&nbsp;310 kg |- | Maks. snelheid |960 km/h |- | Operasionele hoogte | 16&nbsp;500 m |- | Togafstand | 100 km |- | Klimvermoë | 5,000 m per minuut |- | Bewapening | Twee 30&nbsp;mm kanonne |} [[Lêer:Canada Aviation and Space Museum (35295883445).jpg|Sien [[Stulugturbine]] aan die neus]] == Sien ook == * [[Lys van vegvliegtuie]] == Bron == * Crosby, Francis: ''THE WORLD ENCYCLOPEDIA OF FIGHTERS & BOMBERS''. 2015. ISBN 978-1-84476-917-9 [[Kategorie:Vegvliegtuie]] [[Kategorie:Vliegtuie van die Tweede Wêreldoorlog]] 8gaxhxenu94t2e73s4zoxrbo2i4i81u 2813997 2813996 2025-06-18T20:09:58Z Oesjaar 7467 /* Tegniese besonderhede */ Ai! 2813997 wikitext text/x-wiki {{Infoboks-Vliegtuig |naam=Messerschmitt Me 163 Komet |beeld=Lêer:Me163efJM.jpg |byskrif=<center>Me 163 B-1a by die ''National Museum of Flight'' in Skotland</center> |tipe=Vuurpyl aangedrewe vegvliegtuig |vervaardiger=Messerschmitt |ontwerper=Dr. Alexander Lippisch |eerste vlug=23 Junie 1943 |bekendstelling= |vrygestel= |onttrek= |status=Uit diens gestel |hoofgebruiker=[[Luftwaffe]] |meer gebruikers= |vorige gebruikers= |vervaardig= |aantal gebou=370 |programkoste= |eenheidskoste= |ontwikkel van= |variante met eie artikels= }} Die '''Messerschmitt Me 163 Komet''' was 'n vuurpyl aangedrewe vegvliegtuig wat deur die ''[[Luftwaffe]]'' gebruik is tydens die [[Tweede Wêreldoorlog]]. Toe die vliegtuig die eerste keer [[bomwerper]]s aangeval het, het dit 'n groot vrees by die [[Geallieerdes]] ingeboesem omrede dit byna twee keer so vinnig was hulle vegvliegtuie. == Tegniese besonderhede == {| class="wikitable" style="text-align:center; background:#faf5ff;" |+ Besonderhede van die Messerschmitt Bf 163B-1a: ! Item ! Statistiek |- | Aantal motore | 1 |- | Tipe motor | Vuurpyl |- | Vervaardiger | Walter HWK 509A-1 |- | Kraglewering per motor | 1,700 kg stukrag |- | Vlerkspan |9,4 m |- | Lengte |5,85 m |- | Hoogte |2,76 m |- | Vlerkoppervlakte |18,5 m² |- | Maks. opstygmassa |4&nbsp;310 kg |- | Maks. snelheid |960 km/h |- | Operasionele hoogte | 16&nbsp;500 m |- | Togafstand | 100 km |- | Klimvermoë | 5,000 m per minuut |- | Bewapening | Twee 30&nbsp;mm kanonne |} [[Lêer:Canada Aviation and Space Museum (35295883445).jpg|duimnael|Sien [[Stulugturbine]] aan die neus]] == Sien ook == * [[Lys van vegvliegtuie]] == Bron == * Crosby, Francis: ''THE WORLD ENCYCLOPEDIA OF FIGHTERS & BOMBERS''. 2015. ISBN 978-1-84476-917-9 [[Kategorie:Vegvliegtuie]] [[Kategorie:Vliegtuie van die Tweede Wêreldoorlog]] 5a64ygal3nhgks6lhqifladvxzw7zcw 0 123844 2814118 2546931 2025-06-19T07:01:49Z Oesjaar 7467 Kom ons kyk... 2814118 wikitext text/x-wiki {{Taksoboks |name = Bontkouterie |image = Gasteria acinacifolia IMG 1517.JPG |image_caption = Bontkouterie |status = LC |status_system = iucn3.1 |regnum = [[Plantae]] |unranked_divisio = [[Angiosperms]] |unranked_classis = [[Monocots]] |ordo = [[Asparagales]] |familia = [[Asphodelaceae]] |genus = ''[[Gasteria]]'' |species = ''G. acinacifolia'' |binomial = ''Gasteria acinacifolia'' |binomial_authority= (J.Jacq.) Haw., (1819) |synonyms = * ''Aloe acinacifolia'' <small>J.Jacq.</small> * ''Aloe acinacifolia var. minor'' <small>Salm-Dyck</small> * ''Aloe acinacifolia var. nitens'' <small>(Haw.) Haw.</small> * ''Aloe candicans'' <small>(Haw.) Schult. & Schult.f.</small> * ''Aloe ensifolia'' <small>(Haw.) Schult. & Schult.f.</small> * ''Aloe nitens'' <small>(Haw.) Schult. & Schult.f.</small> * ''Aloe pluripunctata'' <small>(Haw.) Schult. & Schult.f.</small> * ''Aloe venusta'' <small>(Haw.) Schult. & Schult.f.</small> * ''Gasteria acinacifolia var. ensifolia'' <small>(Haw.) Baker</small> * ''Gasteria acinacifolia var. nitens'' <small>(Haw.) Baker</small> * ''Gasteria acinacifolia var. pluripunctata'' <small>(Haw.) Baker</small> * ''Gasteria acinacifolia var. venusta'' <small>(Haw.) Baker</small> * ''Gasteria candicans'' <small>Haw.</small> * ''Gasteria ensifolia'' <small>Haw.</small> * ''Gasteria fuscopunctata'' <small>Baker</small> * ''Gasteria huttoniae'' <small>N.E.Br.</small> * ''Gasteria inexpectata'' <small>Poelln.</small> * ''Gasteria linita'' <small>Haw.</small> * ''Gasteria lutzii'' <small>Poelln.</small> * ''Gasteria nitens'' <small>Haw.</small> * ''Gasteria pluripunctata'' <small>Haw.</small> * ''Gasteria venusta'' <small>Haw.</small> |}} {{Spesieboks | status = LC | status_system = iucn3.1 | name = Bontkouterie | image = | taxon = Gasteria acinacifolia | authority = (J.Jacq.) Haw., (1819) | synonyms =* ''Aloe acinacifolia'' <small>J.Jacq.</small> * ''Aloe acinacifolia var. minor'' <small>Salm-Dyck</small> * ''Aloe acinacifolia var. nitens'' <small>(Haw.) Haw.</small> * ''Aloe candicans'' <small>(Haw.) Schult. & Schult.f.</small> * ''Aloe ensifolia'' <small>(Haw.) Schult. & Schult.f.</small> * ''Aloe nitens'' <small>(Haw.) Schult. & Schult.f.</small> * ''Aloe pluripunctata'' <small>(Haw.) Schult. & Schult.f.</small> * ''Aloe venusta'' <small>(Haw.) Schult. & Schult.f.</small> * ''Gasteria acinacifolia var. ensifolia'' <small>(Haw.) Baker</small> * ''Gasteria acinacifolia var. nitens'' <small>(Haw.) Baker</small> * ''Gasteria acinacifolia var. pluripunctata'' <small>(Haw.) Baker</small> * ''Gasteria acinacifolia var. venusta'' <small>(Haw.) Baker</small> * ''Gasteria candicans'' <small>Haw.</small> * ''Gasteria ensifolia'' <small>Haw.</small> * ''Gasteria fuscopunctata'' <small>Baker</small> * ''Gasteria huttoniae'' <small>N.E.Br.</small> * ''Gasteria inexpectata'' <small>Poelln.</small> * ''Gasteria linita'' <small>Haw.</small> * ''Gasteria lutzii'' <small>Poelln.</small> * ''Gasteria nitens'' <small>Haw.</small> * ''Gasteria pluripunctata'' <small>Haw.</small> * ''Gasteria venusta'' <small>Haw.</small> }} Die '''bontkouterie'''<ref>ook: bontaalwee, bontaalwyn, kus-beestong</ref> (''Gasteria acinacifolia'' (J.Jacq.) Haw.) is 'n [[sukkulent]] wat [[endemies (ekologie)|endemies]] aan die [[Oos-Kaap]] provinsie van Suid-Afrika is. Op die [[SANBI-rooilys]] is dit as 'veilig' (LC) gelys.<ref>{{cite web |url=http://redlist.sanbi.org/species.php?species=2214-1 |title=SANBI |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20160417093744/http://redlist.sanbi.org/species.php?species=2214-1 |archive-date=17 April 2016 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Hierdie is die grootste spesie van die [[genus]] ''[[Gasteria]]'' en kom net aan die kus voor. Die plante se rosette kan 75 cm hoog en 65 cm in deursnee word. Die spiesvormige blare word 60 cm lank en 4,5 -10 cm breed aan hul basis. Hulle is glad en het wit kolle wat in sydelingse bande aangetref word. Hulle blomme word dikwels deur [[suikerbekkies]] besoek. Hulle hang soos pypies aan 'n lang stingel. <ref>{{cite web |url=http://pza.sanbi.org/gasteria-acinacifolia |title=PlantZAfrica |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20171129030559/http://pza.sanbi.org/gasteria-acinacifolia |archive-date=29 November 2017 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> == Fotogalery == <gallery> Gasteria acinacifolia 2017-05-31 2158b.jpg|Blomme Gasteria acinacifolia clump acilliers South Africa 2.jpg| Gasteria acinacifolia-bsi-yercaud-salem-India.JPG| Juvenile Gasteria acinacifolia acilliers South Africa 5.jpg|Jong plant </gallery> == Verwysings == {{Verwysings}} {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Gasteria]] [[Kategorie:Aalwyne]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] gp9mq4vl4lx91393ddbzlzojtwvw6la 2814119 2814118 2025-06-19T07:02:55Z Oesjaar 7467 Verbeter en vervang taksoboks 2814119 wikitext text/x-wiki {{Spesieboks | status = LC | status_system = iucn3.1 | name = Bontkouterie | image = | taxon = Gasteria acinacifolia | authority = (J.Jacq.) Haw., (1819) | synonyms =* ''Aloe acinacifolia'' <small>J.Jacq.</small> * ''Aloe acinacifolia var. minor'' <small>Salm-Dyck</small> * ''Aloe acinacifolia var. nitens'' <small>(Haw.) Haw.</small> * ''Aloe candicans'' <small>(Haw.) Schult. & Schult.f.</small> * ''Aloe ensifolia'' <small>(Haw.) Schult. & Schult.f.</small> * ''Aloe nitens'' <small>(Haw.) Schult. & Schult.f.</small> * ''Aloe pluripunctata'' <small>(Haw.) Schult. & Schult.f.</small> * ''Aloe venusta'' <small>(Haw.) Schult. & Schult.f.</small> * ''Gasteria acinacifolia var. ensifolia'' <small>(Haw.) Baker</small> * ''Gasteria acinacifolia var. nitens'' <small>(Haw.) Baker</small> * ''Gasteria acinacifolia var. pluripunctata'' <small>(Haw.) Baker</small> * ''Gasteria acinacifolia var. venusta'' <small>(Haw.) Baker</small> * ''Gasteria candicans'' <small>Haw.</small> * ''Gasteria ensifolia'' <small>Haw.</small> * ''Gasteria fuscopunctata'' <small>Baker</small> * ''Gasteria huttoniae'' <small>N.E.Br.</small> * ''Gasteria inexpectata'' <small>Poelln.</small> * ''Gasteria linita'' <small>Haw.</small> * ''Gasteria lutzii'' <small>Poelln.</small> * ''Gasteria nitens'' <small>Haw.</small> * ''Gasteria pluripunctata'' <small>Haw.</small> * ''Gasteria venusta'' <small>Haw.</small> }} Die '''bontkouterie'''<ref>ook: bontaalwee, bontaalwyn, kus-beestong</ref> (''Gasteria acinacifolia'' (J.Jacq.) Haw.) is 'n [[sukkulent]] wat [[endemies (ekologie)|endemies]] aan die [[Oos-Kaap]] provinsie van Suid-Afrika is. Op die [[SANBI-rooilys]] is dit as 'veilig' (LC) gelys.<ref>{{cite web |url=http://redlist.sanbi.org/species.php?species=2214-1 |title=SANBI |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20160417093744/http://redlist.sanbi.org/species.php?species=2214-1 |archive-date=17 April 2016 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Hierdie is die grootste spesie van die [[genus]] ''[[Gasteria]]'' en kom net aan die kus voor. Die plante se rosette kan 75 cm hoog en 65 cm in deursnee word. Die spiesvormige blare word 60 cm lank en 4,5 -10 cm breed aan hul basis. Hulle is glad en het wit kolle wat in sydelingse bande aangetref word. Hulle blomme word dikwels deur [[suikerbekkies]] besoek. Hulle hang soos pypies aan 'n lang stingel. <ref>{{cite web |url=http://pza.sanbi.org/gasteria-acinacifolia |title=PlantZAfrica |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20171129030559/http://pza.sanbi.org/gasteria-acinacifolia |archive-date=29 November 2017 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> == Fotogalery == <gallery> Gasteria acinacifolia 2017-05-31 2158b.jpg|Blomme Gasteria acinacifolia IMG 1517.JPG| Gasteria acinacifolia-bsi-yercaud-salem-India.JPG| Juvenile Gasteria acinacifolia acilliers South Africa 5.jpg|Jong plant </gallery> == Verwysings == {{Verwysings}} {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Gasteria|acinacifolia]] [[Kategorie:Aalwyne]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] tis772eu24uqyuyaetvpmiqhtaes9kc 0 124950 2814101 1695300 2025-06-19T05:34:48Z UrsusMaritimus13 184343 /* growthexperiments-addlink-summary-summary:2|0|0 */ 2814101 wikitext text/x-wiki {{Infoboks-Vliegtuig |naam= Bristol Scout |subsjabloon= |beeld= Lêer:Bristol Bulldog.1.jpg |byskrif=<center>[[Britse Vloot]] ''Bristol Scout D'' van die derde produksie groep.</center> |tipe=Vegvliegtuig |vervaardiger=Bristol Aeroplane Company |ontwerper=Frank Barnwell |eerste vlug=23 Februarie 1914 |bekendstelling= |vrygestel= |onttrek= |status=Onttrek |hoofgebruiker=[[Britse Lugmag]] |meer gebruikers=''Royal Naval Air Service''<br />''Australian Flying Corps'' |vervaardig= |aantal gebou=374 |programkoste= |eenheidskoste= |ontwikkel van= |variante met eie artikels= }} Die '''Bristol Scout''' was 'n enkelsitplek, dubbeldekker [[vegvliegtuig]] wat hoofsaaklik vir verkenningswerk gebruik was deur die [[Britse Lugmag]] tydens die eerste twee jaar van die [[Eerste Wêreldoorlog]]. Die vliegtuig was aanvanklik ontwerp vir lugwedrenne en daar was geen voorsiening gemaak vir wapens nie. Die vliegtuig het 'n ontwerp gehad wat goed op die oog geval het en was vinnig vir sy tyd. Dit was aanvanklik as 'n verkenningsvliegtuig gebruik. Nadat dit in Februarie 1915 op die front verskyn het, was dit gebruik om tweesitplek eskaders te vergesel. Die bewapening op hierdie eerste vliegtuie het verskil, daar was nie 'n standaard nie. Soms was dit net [[Geweer|gewere]] wat aan die kante van die vliegtuig vasgemaak was. Tog het Kaptein L.G. Hawker daarin geslaag om drie vyandelike vliegtuie af te skiet op 25 Julie 1915; hierdie vliegtuie was gewapen met [[Masjiengeweer|masjiengewere]]. Die [[Victoriakruis]] was aan hom toegeken vir die daad. In Februarie 1915 het die ''Royal Flying Corps'' 11 Eskader gestig en toegerus met ''Bristol Scouts'' hulle doel was om vyandelike vliegtuie te onderskep en vernietig. Dit was een van die eerste ware vegter eskaders. Die Britse [[bobaasvlieënier]], [[Albert Ball]], was deel van 11 Eskader en sy gunsteling was die ''Scout D'' wat in November 1915 in diens gestel was. Dit was toegerus met 'n gesinchroniseerde [[Vickers-masjiengeweer]]. In 'n week in Mei 1916 het Ball vier vyandelike vliegtuie afgeskiet. Daar was 370 ''Scout's'' vervaardig. Vanaf die middel van 1916 was hulle geleidelik onttrek uit diens om opleidings vliegtuie te word. == Tegniese besonderhede == {| class="wikitable" style="text-align:center; background:#faf5ff;" |+ Besonderhede van die Bristol Scout A: ! Item ! Statistiek |- | Aantal motors |1 |- | Tipe motor |Skroef |- | Vervaardiger |Le Rhône stermotor |- | Kraglewering per motor |80 perdekrag |- | Vlerkspan |8,33 m |- | Lengte |6,02 m |- | Hoogte |2,59 m |- | Vlerkoppervlakte |18,39 m² |- | Maksimum opstygmassa |567 kg |- | Maksimum snelheid |161 km/h |- | Operasionele hoogte |4&nbsp;267 m |- | Uithouvermoë |2.5 ure |- | Klimvermoë |3,050 m in 18 minute |- |Bewapening |Een vorentoe gesinchroniseerde 7,7 mm Lewis-masjiengeweer |} == Sien ook == * [[Lys van vegvliegtuie]] == Bron == * Crosby, Francis: ''THE WORLD ENCYCLOPEDIA OF FIGHTERS & BOMBERS''. 2015. ISBN 978-1-84476-917-9 [[Kategorie:Vegvliegtuie]] [[Kategorie:Vliegtuie van die Eerste Wêreldoorlog]] ctyetivko41tjt49w9aay77vvsj72kf 0 129266 2814060 1926767 2025-06-19T00:11:40Z InternetArchiveBot 131157 Red 0 verwysing(s) en merk 2 as dood.) #IABot (v2.0.9.5 2814060 wikitext text/x-wiki {{Weesbladsy}} {{Databoks}} '''Sir Robert Swinburne''' (c. 1327 - [[1391]]), van Swinburn en Gunnerton, [[Northumberland]] en Little Horkesley, [[Essex]], was 'n Engelse politikus. == Lewe == Swinburne was die erfgenaam van Thomas Swinburne van Gunnerton, wat gesterf het voor 1332, toe Robert ongeveer vyf jaar oud was. Voor Augustus 1357, het hy met Agnes Felton getrou, die dogter van die LP, William Felton. Hulle het een dogter en een seun, Thomas Swinburne. Sy tweede vrou was Joan Boutourt, en hulle het vier seuns, insluitend William Swinburne, en twee dogters.<ref name="hist1" /> Na sy dood is hy begrawe by Little Horkesley kerk, waar daar monumente van hom en sy seun Thomas is. == Loopbaan == Swinburne was tot ridder geslaan in April 1356. Hy was 'n Lid van die Parlement vir Essex in Januarie 1377, 1379, Oktober 1382, November 1384 en Januarie 1390.<ref name="hist2" /> Hy het gedien as die Balju van Essex en Hertfordshire vanaf 1 Desember 1388 tot 30 Januarie 1389. == Verwysings == {{Verwysings|verwysings= <ref name="hist1">http://www.historyofparliamentonline.org/volume/1386-1421/member/swinburne-sir-robert-1327-1391{{Dooie skakel|date=Junie 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> <ref name="hist2">http://www.historyofparliamentonline.org/volume/1386-1421/member/swinburne-sir-robert-1327-1391{{Dooie skakel|date=Junie 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Swinburne, Robert (c. 1327-1391)}} [[Kategorie:Britse politici]] [[Kategorie:Geskiedenis van Engeland]] [[Kategorie:Sterftes in 1391]] 6gfdhjjzibdwnm5c4hdthmb84oz07ni 0 137668 2813928 2403341 2025-06-18T16:22:34Z UrsusMaritimus13 184343 /* growthexperiments-addlink-summary-summary:3|0|0 */ 2813928 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Ampsbekleër | naam = Zbigniew Brzezinski | beeld = Zbigniew Brzezinski, 1977.jpg | beeldonderskrif = Zbigniew Brzezinski in 1977 | orde = 10de Amerikaanse Nasionale Veiligheidsadviseur | termynaanvang = [[20 Januarie]] [[1977]] | termyneinde = [[20 Januarie]] [[1981]] | president = [[Jimmy Carter]] | vise = David Aaron | voorganger = [[Brent Scowcroft]] | opvolger = Richard Allen | geboortedatum = Zbigniew Kazimierz Brzeziński<br />{{Geboortedatum|1928|3|28}} | geboortejaar = | geboortemaand = | geboortedag = | geboorteplek = [[Warskou]], [[Pole]] | sterftedatum = {{Sterfdatum en ouderdom|1928|3|28|2017|5|26}} | sterfteplek = Falls Church, [[Virginië]] | party = [[Demokratiese Party (Verenigde State)|Demokratiese Party]] | eggenoot = Emilie Benes <small>(1961–2017; sy dood)</small> | kinders = Ian, Mark, Mika | alma_mater = McGill-universiteit (BA, MA)<br />Harvard-universiteit (PhD) | religie = | handtekening = | militer = | lojaliteit = | tak = | diensjare = | rang = | eenheid = | oorloe = | toekennings = }} '''Zbigniew Kazimierz Brzeziński''' ([[Warskou]], [[28 Maart]] [[1928]] – Falls Church, [[26 Mei]] [[2017]]) was 'n Pools-Amerikaanse politieke wetenskaplike. Naas [[Henry Kissinger]] en [[Samuel Huntington]] word hy beskou as een van die mees prominente Amerikaanse [[Geopolitiek|geostrateë]]. == Lewe en werk == Brzeziński se vader was 'n Poolse diplomaat wat vanaf [[1938]] in [[Montreal]] gestasioneer was en daar as vlugteling met sy gesin bly na die Duitse en Russiese inval in [[Pole]] in [[1939]], sodat Zbigniew die [[Tweede Wêreldoorlog]] in [[Kanada]] deurgebring het. Na [[1945]] het hy na die [[VSA]] vir studie gegaan. Hy promoveer in [[1953]] aan die Harvard universiteit. In die jare sestig was hy adviseur van president [[Lyndon B. Johnson]]. Brzeziński word veral bekend as Nasionale Veiligheidsadviseur van die [[Demokratiese Party (Verenigde State)|Demokratiese Party]] politikus [[Jimmy Carter]] tydens sy sy ampstermyn as president van die Verenigde State van Amerika van [[1977]] tot [[1981]]. Hy het 'n belangrike rol gespeel onder onder meer die onderhandelings vir die [[Camp David]] ooreenkoms tussen [[Egipte]] en [[Israel]] in [[1978]]. Ook het hy president Carter by gestaan tydens die Iraanse gyselaars krisis van 1979-1981. Hy was betrokke by Amnesty International, die Council on Foreign Relations, die Atlantic Council, die National Endowment for Democracy en Freedom House. Hy was 'n direkteur van die Trilaterale Kommissie. Brzeziński was hoogleraar Amerikaanse buitelandse [[politiek]] aan die Skool vir Gevorderde Internasionale Studies van die Johns Hopkins universiteit in [[Baltimore]]. Hy was ook lid van die Centre for Strategic and International Studies in Washington en adviseer vir Amerikaanse en internasionale maatskappye. Ook skryf hy boeke en artikels. Toe die [[Republikeinse Party (Verenigde State)|Republikeinse]] senator [[John McCain]] in [[2000]] in die wedloop was om die konserwatiewe presidentskandidaat te word, was Brzezinski sy buitelandse raadgewer. Agt jaar later, in [[2008]], was hy buitelandadviseur van die nuwe Amerikaanse president, die Demokraat [[Barack Obama]], wat in die verkiesings teen dieselfde John McCain deelgeneem het. == Persoonlik == Brzeziński was getroud met die beeldhouster van Tsjeggies-Switserse afkoms Emilie Benes Brzezinski. Hul seun Mark Brzezinski was, net soos sy vader, in 2008 adviseur van Obama, terwyl die ander seun Ian Brzezinski gewerk het vir die veltog van McCain. Hul dogter Mika Brzezinski is televisie joernalis en aanbieder by die nuusuitsaaier MSNBC. == Belangrike werke == * ''The Permanent Purge: Politics in Soviet Totalitarianism,'' Cambridge: Harvard University Press, 1956 * ''Soviet Bloc: Unity and Conflict'', Harvard University Press, 1967 * ''Between Two Ages: America's Role in the technetronic Era,'' New York: Viking Press, 1970 * ''Power and Principle: Memoirs of the National Security Adviser, 1977-1981'', New York: Farrar, Strauss, Giroux, 1983 * ''Game Plan: A Geostrategic Framework for the Conduct of the U.S.-Soviet Contest,'' [[Boston]]: Atlantic Mothly Press, 1986 * ''Grand Failure: The Birth and Death of Communism in the Twentieth Century,'' New York: Charles Scribner's Sons, 1989 * ''Out of Control: Global Turmoil on the Eve of the 21st Century,'' New York: Collier, 1993 * ''The Grand Chessboard: American Primacy and its Geostrategic Imperatives'', New York: Basic Books, 1997 * ''The Choice: Global Domination or Global Leadership,'' Basic Books, 2004 * ''Second Chance: Three Presidents and the Crisis of American Superpower,'' Basic Books, 2007 * ''America and the World: Conversations on the Future of American Foreign Policy'', Basic Books, 2008 == Bronne == * Hierdie artikel is vertaal uit die Nederlandse Wikipedia == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Brzezinski, Zbigniew}} [[Kategorie:Amerikaanse politici]] [[Kategorie:Amerikaanse skrywers]] [[Kategorie:Amerikaanse wetenskaplikes]] [[Kategorie:Geboortes in 1928]] [[Kategorie:Sterftes in 2017]] d662lhno080asb3pezom4wj6aa4ty88 0 191241 2814069 1894351 2025-06-19T01:38:06Z InternetArchiveBot 131157 Red 1 verwysing(s) en merk 0 as dood.) #IABot (v2.0.9.5 2814069 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Antieke terreine | naam = Sarmizegetusa | beeld = Sarmisegetusa Regia - Altarul de andezit - Zona sacra – Gradistea Muntelui, Muntii Sureanu, Hunedoara, Romania 27.JPG | onderskrif = Die heiligdom van Sarmizegetusa | koördinate = {{Koördinate|45|37|19|N|23|18|34|O}} | plaaslik = Sarmisegetusa, Sarmizegethusa, Sarmisegethusa, Sarmisegethuza, Sarmageze, Sarmategte, Sermizegetusa, Zarmizegethusa, Zarmizegethousa, Zarmizegetusa, Zermizegethouse | land = {{vlagland|Roemenië}} | soort = Argeologiese terrein | streek1 = [[Suidoos-Europa]] | bouer = | stigter = | gestig = | periodes = | kulture = [[Dacië]]rs | uitgrawings = | bewoners = | deelvan = | oppervlakte = 190&nbsp;ha (470&nbsp;akker) | tipe = | kriteria = | verwysings = | inskripsie = | toestand = | streek = | beskrywing = | unesco = }} '''Sarmizegetusa''' (vandag: ''Grădiştea de Munte'') was die hoofstad en die militêre, religieuse en politieke sentrum van [[Dacië]]. Die fort en sy tempel is op 'n berg van 1200&nbsp;m hoogte in die Orăştie-gebergte van die huidige [[Roemenië]] geleë. Die Daciese stad word Sarmizegetusa Regia genoem en dit was die hoofstad in die eerste eeue voor en ná Christus. Later, in [[106]] toe Dacië 'n Romeinse provinsie geword het, is 40&nbsp;km verder die stad Sarmizegetusa Ulpia Trajana gestig wat die hoofstad van die Romeinse provinsie geword het. Sarmizegetusa Regia is 'n viersydige fort van 30&nbsp;000&nbsp;m² wat op vyf terrasse geleë is. Sy mure is gebou met die ''murus dacicus''-tegniek wat reghoekige stene sonder messelbry in die voeë gebruik het. In die heiligdom is die god Zalmoxis vereer wat dalk 'n oorlogsgod was. Die stad was die tuiste van die Daciese konings waarvan Boerebista (82–44 v.C.) die magtigste was. Die huise het pype van keramiek besit wat as waterleiding gedien het. Opgrawings het spirale van goud opgelewer wat as armbande, betaalmiddel en offers aan die gode gedien het. Uit Romeinse bronne is bekend dat hulle ná die verowering 'n skat van 165&nbsp;500&nbsp;kg [[goud]] en 331&nbsp;000&nbsp;kg [[silwer]] gevind het wat in 'n rivier begrawe was.<ref>{{Cite web |url=https://theculturetrip.com/europe/romania/articles/a-brief-history-of-sarmizegetusa-regia-the-capital-of-the-dacian-kingdom/ |title=culture trip |access-date=19 Augustus 2018 |archive-date=26 Mei 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200526201347/https://theculturetrip.com/europe/romania/articles/a-brief-history-of-sarmizegetusa-regia-the-capital-of-the-dacian-kingdom/ |url-status=dead }}</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn|Sarmizegetusa Regia}} {{Saadjie}} [[Kategorie:Geskiedenis van Roemenië]] [[Kategorie:Vroeë beskawings]] 317mxbkupk7rhvp2px0bl2ymq1nk1bw 0 194536 2814144 2433097 2025-06-19T08:54:35Z Oesjaar 7467 Verbeter 2814144 wikitext text/x-wiki {{Spesieboks | other_names = {{en}} Golden sage, beach sage, dune sage, sand sage; {{af}} sandsalie, strandsalie, geelblomsalie <ref name="PZA_salvia-africana-lutea">{{cite web |url=http://pza.sanbi.org/salvia-africana-lutea |title=SANBI PlantZAfrica.com: Salvia africana-lutea L. |publisher=SANBI |access-date=30 Augustus 2018 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20170802122626/http://pza.sanbi.org/salvia-africana-lutea |archive-date= 2 Augustus 2017 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> | status = LC | status_system = iucn3.1 | name = Bruinsalie | image = | taxon = Salvia aurea | authority = [[Carolus Linnaeus|L]]., (1762) | synonyms =* ''Crolocos aurea'' <small>(L.) Raf.</small> * ''Salvia africana-lutea'' <small>L.</small> * ''Salvia colorata'' <small>L.</small> * ''Salvia eckloniana'' <small>Benth.</small> }} '''Bruinsalie''' (''Salvia aurea') is 'n geharde aromatiese [[struik]], wat ongeveer 2&nbsp;m hoog word. Dit is [[Endemie (ekologie)|endemies]] in [[Suid-Afrika]] en kom voor aan die kus van [[Namakwaland]] tot by die [[Kaapse Skiereiland]] en ooswaarts daarvandaan tot by [[Port Alfred]].<ref>http://pza.sanbi.org/salvia-aurea</ref> Dit dra blomme wat eers [[geel]] is, en later verkleur totdat dit goudbruin van kleur is. Die blomme en blare kan gebruik word om 'n tee te maak vir die behandeling van hoes, verkoues, vroulike kwale en brongitis.<ref name="Growwild_salvia-africana-lutea">{{cite web |url=http://growwild.co.za/trees/salvia-africana-lutea |title=Growwild.co.za: Salvia africana-lutea |publisher=Growwild |access-date=30 Augustus 2018 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20180830150402/http://www.growwild.co.za/trees/salvia-africana-lutea |archive-date=30 Augustus 2018 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> == Sien ook == {{Commonskat|Salvia aurea}} * [[Lys van medisinale kruie]] == Verwysings == {{Verwysings}} {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Medisinale plante]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] k95feeglpfgcuh0g1hjgdwu9rr5aakv 2814145 2814144 2025-06-19T08:54:53Z Oesjaar 7467 Ai! 2814145 wikitext text/x-wiki {{Spesieboks | other_names = {{en}} Golden sage, beach sage, dune sage, sand sage; {{af}} sandsalie, strandsalie, geelblomsalie <ref name="PZA_salvia-africana-lutea">{{cite web |url=http://pza.sanbi.org/salvia-africana-lutea |title=SANBI PlantZAfrica.com: Salvia africana-lutea L. |publisher=SANBI |access-date=30 Augustus 2018 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20170802122626/http://pza.sanbi.org/salvia-africana-lutea |archive-date= 2 Augustus 2017 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> | status = LC | status_system = iucn3.1 | name = Bruinsalie | image = | taxon = Salvia aurea | authority = [[Carolus Linnaeus|L]]., (1762) | synonyms =* ''Crolocos aurea'' <small>(L.) Raf.</small> * ''Salvia africana-lutea'' <small>L.</small> * ''Salvia colorata'' <small>L.</small> * ''Salvia eckloniana'' <small>Benth.</small> }} '''Bruinsalie''' (''Salvia aurea'') is 'n geharde aromatiese [[struik]], wat ongeveer 2&nbsp;m hoog word. Dit is [[Endemie (ekologie)|endemies]] in [[Suid-Afrika]] en kom voor aan die kus van [[Namakwaland]] tot by die [[Kaapse Skiereiland]] en ooswaarts daarvandaan tot by [[Port Alfred]].<ref>http://pza.sanbi.org/salvia-aurea</ref> Dit dra blomme wat eers [[geel]] is, en later verkleur totdat dit goudbruin van kleur is. Die blomme en blare kan gebruik word om 'n tee te maak vir die behandeling van hoes, verkoues, vroulike kwale en brongitis.<ref name="Growwild_salvia-africana-lutea">{{cite web |url=http://growwild.co.za/trees/salvia-africana-lutea |title=Growwild.co.za: Salvia africana-lutea |publisher=Growwild |access-date=30 Augustus 2018 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20180830150402/http://www.growwild.co.za/trees/salvia-africana-lutea |archive-date=30 Augustus 2018 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> == Sien ook == {{Commonskat|Salvia aurea}} * [[Lys van medisinale kruie]] == Verwysings == {{Verwysings}} {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Medisinale plante]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] 10bt9nsleimbq4fjkfl30de270b03xz 2814148 2814145 2025-06-19T08:58:28Z Oesjaar 7467 Verbeter 2814148 wikitext text/x-wiki {{Spesieboks | status = LC | status_system = iucn3.1 | name = Bruinsalie | image = | taxon = Salvia aurea | authority = [[Carolus Linnaeus|L]]., (1762) | synonyms =* ''Crolocos aurea'' <small>(L.) Raf.</small> * ''Salvia africana-lutea'' <small>L.</small> * ''Salvia colorata'' <small>L.</small> * ''Salvia eckloniana'' <small>Benth.</small> }} '''Bruinsalie''' (''Salvia aurea'') is 'n geharde aromatiese [[struik]], wat ongeveer 2&nbsp;m hoog word. Dit is [[Endemie (ekologie)|endemies]] in [[Suid-Afrika]] en kom voor aan die kus van [[Namakwaland]] tot by die [[Kaapse Skiereiland]] en ooswaarts daarvandaan tot by [[Port Alfred]].<ref>http://pza.sanbi.org/salvia-aurea</ref> Dit dra blomme wat eers [[geel]] is, en later verkleur totdat dit goudbruin van kleur is. Die blomme en blare kan gebruik word om 'n tee te maak vir die behandeling van hoes, verkoues, vroulike kwale en brongitis.<ref name="Growwild_salvia-africana-lutea">{{cite web |url=http://growwild.co.za/trees/salvia-africana-lutea |title=Growwild.co.za: Salvia africana-lutea |publisher=Growwild |access-date=30 Augustus 2018 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20180830150402/http://www.growwild.co.za/trees/salvia-africana-lutea |archive-date=30 Augustus 2018 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> Die plant staan ook as die ''geel medisyn'', ''geelblomsalie'', ''sandsalie'' en ''strandsalie'' bekend.<ref>https://redlist.sanbi.org/species.php?species=1685-4004</ref> == Sien ook == {{Commonskat|Salvia aurea}} * [[Lys van medisinale kruie]] == Verwysings == {{Verwysings}} {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Medisinale plante]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] ipt37nsxh5j55fv9m66gdjmzu10hkrc 0 207978 2814018 2576998 2025-06-18T22:00:59Z BurgertB 2401 /* Filmografie */ 2814018 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Akteur | Naam = Bryan Cranston | Beeld = Bryan Cranston at the 2018 Berlin Film Festival (2).jpg | Beeldbeskrywing = <!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks --> | Beeldonderskrif = Cranston in Februarie 2018 | Geboortenaam = Bryan Lee Cranston | Alias = | Geboortedatum = {{Geboortedatum en ouderdom|1956|3|7}} | Geboorteplek = [[Hollywood]], [[Kalifornië]], Verenigde State | Nasionaliteit = [[Verenigde State|Amerikaans]] | Sterfdatum = | Sterfplek = | Ouers = | Lewensmaat = Mickey Middleton (1977-1982)<br />Robin Dearden 1989 | Kinders = [[Taylor Dearden|Taylor Dearden Cranston]] | Skool = | Universiteit = | Beroep = Akteur, vervaardiger, en regisseur | Aktiewe jare = 1980–nou | Noemenswaardige rolprente = | Webwerf = | IMDb = 0186505 | Toekennings = <!-- slegs noemenswaardiges --> }} '''Bryan Cranston''' (gebore 7 Maart 1956) is 'n [[Verenigde State|Amerikaanse]] akteur, vervaardiger, en regisseur. Hy is bekend vir sy rolle in die rolprente ''[[Argo]]'' (2012) en ''Trumbo'' (2015), en in die televisiereekse ''Malcolm in the Middle'' (2000) en ''Breaking Bad'' (2008). == Vroeë lewe == Bryan Lee Cranston was gebore op 7 Maart 1956,<ref>{{cite news|title=Monitor|newspaper=Entertainment Weekly|date=Maart 8, 2013|issue=1249|page=20}}</ref> in [[Hollywood]], [[Kalifornië]],<ref>{{cite web |url=https://www.youtube.com/watch?v=4fe1bpCRlFw&t=1m25s |title=Who Do You Think You Are? US - Bryan Cranston |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20160602075306/https://www.youtube.com/watch?v=4fe1bpCRlFw |archive-date=2 Junie 2016 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> die tweede van drie kinders van radio-aktrise Annalisa (''née'' Sell; 1923–2004) en akteur en voormalige amateur bokser Joseph Louis Cranston (1924–2014).<ref name="GQMagazine2014">{{cite news|last=|first=|title=Bryan Cranston interview|work=GQ Magazine|date=Mei 2014}}</ref> == Filmografie == === Rolprente === * 1991: ''Dead Space'' * 1992: ''Ramayana: The Legend of Prince Rama'' * 1994: ''Erotique'' * 1997: ''Time Under Fire'' * 1999: ''Last Chance'' * 2000: ''The Big Thing'' * 2000: ''The Prince of Light'' * 2004: ''Illusion'' * 2011: ''Drive'' * 2012: ''[[Argo]]'' * 2012: ''Total Recall'' * 2014: ''Godzilla'' * 2015: ''Trumbo'' * 2016: ''The Infiltrator'' * 2016: ''Get a Job'' * 2016: ''Kung Fu Panda 3'' * 2016: ''Wakefield'' * 2017: ''[[The Upside]]'' * 2017: ''Last Flag Flying'' * 2018: ''Pink Elephants'' * 2018: ''Isle of Dogs'' * ''Uncharted'' * ''Home Again'' * ''The One and Only Ivan'' * ''Jackpot'' === Televisiereekse === * 1953: ''KRQE News 13'' * 1988: ''Raising Miranda'' * 1995: ''Teknoman'' * 1996: ''Eagle Riders'' * 1996: ''The Louie Show'' * 1997: ''Dogs'' * 2000: ''Malcolm in the Middle'' * 2004: ''ALF's Hit Talk Show'' * 2007: ''Dog Tales'' * 2008: ''Breaking Bad'' * 2009: ''Breaking Bad: Original Minisodes'' * 2010: ''The After After Party with Steven Michael Quezada'' * 2011: ''The Handlers'' * 2011: ''The 3 Minute Talk Show'' * 2012: ''The Hollywood Fast Lane'' * 2013: ''Talking Bad'' * 2014: ''Fatherhood'' * 2014: ''Single Stories'' * 2015: ''SuperMansion'' * 2015: ''Sneaky Pete'' * 2015: ''Birthday Stories with Lynn Hirschberg'' * 2015: ''LA Times: The Envelope'' * 2016: ''IMDb First Credit'' * 2018: ''The Dangerous Book for Boys'' === Televisierolprente === * 1980: ''Galaxy Express 999: Can You Love Like a Mother!?'' * 1994: ''Men Who Hate Women & the Women Who Love Them'' * 1994: ''Days Like This'' * 1995: ''Extreme Blue'' * 1996: ''The Rockford Files: Punishment and Crime'' * 2001: '''Twas the Night'' * 2001: ''The Santa Claus Brothers'' * 2003: ''Thanksgiving Family Reunion'' * 2006: ''Special Unit'' * 2008: ''The Hollywood Quad'' * 2009: ''The 14th Annual Satellite Awards'' * 2013: ''Argo: Inside Story'' * 2013: ''Übermansion'' * 2015: ''The British Academy Britannia Awards'' * 2016: ''All the Way'' * 2016: ''Critics' Choice Awards Red Carpet Live'' === Video's === * 2003: ''KidSmartz'' * 2004: ''Reflections on 'The X-Files''' * 2004: ''The Bench: Life Before 'Seinfeld''' * 2007: ''Jerry Seinfeld, Submarine Captain'' * 2010: ''Getting There Is the Hard Part'' * 2011: ''Batman: Year One'' * 2011: ''Pizza of Destiny: Cranston's Greatest Shot'' * 2011: ''White Heat: Cranston on Fire'' * 2013: ''A Discussion with the Cast of Argo'' * 2013: ''Argo: Tony Mendez on Tony Mendez'' * 2014: ''Bryan Cranston Helps Ask Girl to Prom'' * 2014: ''Godzilla: Force of Nature'' * 2014: ''Godzilla: Rebirth of an Icon'' * 2016: ''Bryan Cranston: Becoming LBJ'' * 2016: ''All the Way: A Walk Through History'' * 2016: ''The Infiltrator: The Three Bobs'' * 2018: ''Better Call Saul: It's a Bad, Bad World'' * 2018: ''Aaron Paul Discovers Bryan Cranston Living in Breaking Bad RV'' == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == {{Commons category|Bryan Cranston}} * [http://www.amc.com/shows/breaking-bad/talk/2009/06/bryan-cranston-interview Bryan Cranston praat oor ''Breaking Bad'' by AMCtv.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160119120006/http://www.amc.com/shows/breaking-bad/talk/2009/06/bryan-cranston-interview |date=19 Januarie 2016 }} * {{IMDb|0186505|Bryan Cranston}} * {{Twitter|BryanCranston|Bryan Cranston}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Cranston, Bryan}} [[Kategorie:Geboortes in 1956]] [[Kategorie:Lewende mense]] [[Kategorie:Amerikaanse manlike akteurs van die 20ste eeu]] [[Kategorie:Amerikaanse manlike akteurs van die 21ste eeu]] p4mbd1muvz0fyxcqq8ejgrbt4txvcug 0 208799 2814019 2138117 2025-06-18T22:01:31Z BurgertB 2401 /* Rolprente */ 2814019 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Akteur | Naam = Kevin Hart | Beeld = Kevin Hart 2014 (cropped 2).jpg | Beeldbeskrywing = <!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks --> | Beeldonderskrif = | Geboortenaam = Kevin Darnell Hart | Alias = | Geboortedatum = {{Geboortedatum en ouderdom|1979|7|6}} | Geboorteplek = [[Philadelphia]], Verenigde State | Nasionaliteit = [[Verenigde State|Amerikaans]] | Sterfdatum = | Sterfplek = | Ouers = | Lewensmaat = | Kinders = 3 | Skool = | Universiteit = | Beroep = Akteur, komediant, vervaardiger, en draaiboekskrywer | Aktiewe jare = 2001–nou | Noemenswaardige rolprente = | Webwerf = {{url|kevinhartnation.com}} | IMDb = 0366389 | Toekennings = <!-- slegs noemenswaardiges --> }} '''Kevin Hart'''<ref name=almanac>{{cite journal|url=http://www.upenn.edu/almanac/volumes/v53/n22/obit.html|title=Death: Nancy Hart, Student Registration|work=University of Pennsylvania Almanac|volume=53|issue=22|date=Februarie 13, 2007|accessdate=November 7, 2017}}</ref> (gebore 6 Julie [[1979]]) is 'n [[Verenigde State|Amerikaanse]] komediant, akteur, (rolprent)vervaardiger, en draaiboekskrywer. Hy is bekend vir sy rolle in die rolprente ''Grudge Match'' (2013), ''Ride Along'' (2014), ''The Secret Life of Pets'' (2016), en ''Central Intelligence'' (2016). == Filmografie == === Rolprente === * 2002: ''Paper Soldiers'' * 2004: ''Soul Plane'' * 2006: ''Real Talk: Hip-Hop Comedy'' * 2009: ''Not Easily Broken'' * 2010: ''Something Like a Business'' * 2011: ''35 and Ticking'' * 2011: ''Let Go'' * 2011: ''Kevin Hart: Laugh at My Pain'' * 2012: ''Think Like a Man'' * 2012: ''9mm'' * 2013: ''Grudge Match'' * 2013: ''Kevin Hart: Let Me Explain'' * 2014: ''Ride Along'' * 2014: ''About Last Night'' * 2014: ''Think Like a Man Too'' * 2014: ''Top Five'' * 2015: ''The Wedding Ringer'' * 2015: ''Get Hard'' * 2016: ''The Secret Life of Pets'' * 2016: ''Central Intelligence'' * 2016: ''Ride Along 2'' * 2016: ''Kevin Hart: What Now?'' * 2017: ''[[The Upside]]'' * 2017: ''Captain Underpants: The First Epic Movie'' * 2017: ''Jumanji: Welcome to the Jungle'' * 2017: ''That's My Time: The Todd Lynn Story'' * 2018: ''Night School'' * 2018: ''Hollywood I'm Sorry'' * 2019: ''The Secret Life of Pets 2'' * 2019: ''Untitled Jumanji: Welcome to the Jungle Sequel'' === Televisiereekse === * 1992: ''BET's Comicview'' * 2002: ''Comic Groove'' * 2004: ''The Big House'' * 2007: ''Celebrity Rap Superstar'' * 2008: ''Black Poker Stars Invitational'' * 2009: ''Kröd Mändoon and the Flaming Sword of Fire'' * 2009: ''The Claudia Jordan Show and Friends'' * 2009: ''CoryxKenshin'' * 2012: ''Urban Beat Hollywood'' * 2012: ''IC Places Hollywood'' * 2012: ''Beyond the Talent'' * 2013: ''Real Husbands of Hollywood'' * 2013: ''Weekend Ticket'' * 2013: ''I Love Black Movies'' * 2015: ''MTV After Hours with Josh Horowitz'' * 2016: ''Hart of the City'' * 2016: ''HBO First Look: Ride Along 2'' * 2016: ''[[Jimmy Fallon]] and Kevin Hart Visit a Haunted House: Blood Manor, NYC'' * 2017: ''Kevin Hart Presents: The Next Level'' * 2017: ''SafeWord'' * 2017: ''Kevin Hart's Cold as Balls'' * 2018: ''Kevin Hart: What The Fit'' * 2018: ''TKO: Total Knock Out'' * 2018: ''TKO: In The Zone'' === Televisierolprente === * 2001: ''North Hollywood'' * 2002: ''Class of '06'' * 2005: ''Dante'' * 2007: ''The Weekend'' * 2008: ''The Rodney Perry Show'' * 2010: ''Untitled Burr and Hart Project'' * 2010: ''Notarized: Top 100 Videos of 2010'' * 2011: ''Little in Common'' * 2013: ''Kevin Hart: My Marriage'' * 2014: ''Kevin Hart: Serve and Protect'' * 2014: ''Keep It Together'' * 2015: ''2015 NBA All Star All Style'' * 2015: ''Roast of Justin Bieber Pre-Show'' * 2016: ''Rock the Troops'' * 2018: ''Lil Kev'' * 2018: ''Shaq Does Shark Week'' === Video's === * 2004: ''Making 'Scary Movie 3''' * 2010: ''Chocolate Sundaes Comedy Show: Live on Sunset Strip!'' * 2011: ''DJ Drama: Oh My'' * 2011: ''Little Fockers: Deleted Scenes'' * 2012: ''Backstage at Budz House'' * 2012: ''Jennifer Hudson Feat. Ne-Yo, Rick Ross: Think Like a Man'' * 2012: ''Trey Songz Feat. Young Jeezy and Lil Wayne: Hail Mary'' * 2014: ''Aloe Blacc: Can You Do This'' * 2014: ''About Last Night: An Un-Romantic Comedy'' * 2014: ''About Last Night: I Love You?'' * 2014: ''About Last Night: 'About Last Night' Advice'' * 2015: ''H&M's I, Beckham'' * 2018: ''Kevin Hart Opens Up About Being Irresponsible & His Favorite Drug'' * 2018: ''J. Cole: Kevin's Heart'' == Bibliografie == * {{cite book |first=Kevin |last=Hart |title=I Can't Make This Up: Life Lessons |publisher=37 INK |date=2017 |isbn=978-1501155567 }} == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == {{commons category}} *{{Twitter}} * {{IMDb|0366389|Kevin Hart}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Hart, Kevin}} [[Kategorie:Amerikaanse draaiboekskrywers]] [[Kategorie:Amerikaanse komediante]] [[Kategorie:Amerikaanse rolprentvervaardigers]] [[Kategorie:Amerikaanse vervaardigers]] [[Kategorie:Afro-Amerikaners]] [[Kategorie:Geboortes in 1979]] [[Kategorie:Lewende mense]] [[Kategorie:Amerikaanse manlike akteurs van die 21ste eeu]] 0b02rexqwi95c1eb9s5z8uct2bm1lm3 0 208874 2814007 2236251 2025-06-18T20:28:41Z 178.81.42.176 Ncf 2814007 wikitext text/x-wiki {{Weesbladsy}} {{Inligtingskas Akteur | Naam = Peter Hermann | Beeld = | Beeldbeskrywing = <!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks --> | Beeldonderskrif = | Geboortenaam = | Alias = | Geboortedatum = {{Geboortedatum en ouderdom|1967|8|15}} | Geboorteplek = | Nasionaliteit = [[Verenigde State|Amerikaans]] | Sterfdatum = | Sterfplek = | Ouers = | Lewensmaat = | Kinders = 3 | Skool = | Universiteit = | Beroep = Akteur | Aktiewe jare = | Noemenswaardige rolprente = | Webwerf = | IMDb = 0379282 | Toekennings = <!-- slegs noemenswaardiges --> }} == Filmografie == === Rolprente === * 2006: ''United 93'' * 2010: ''Edge of Darkness'' * 2012: ''Trouble with the Curve'' * 2013: ''Philomena'' === Televisiereekse === * 2006: ''Angela's Eyes'' * 2008: ''Cashmere Mafia'' * 2015: ''Younger'' == Eksterne skakels == * {{IMDb|0379282|Peter Hermann}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Hermann, Peter}} [[Kategorie:Lewende mense]] [[Kategorie:Geboortes in 1967]] [[Kategorie:Amerikaanse manlike akteurs van die 20ste eeu]] [[Kategorie:Amerikaanse manlike akteurs van die 21ste eeu]] req5mug9j3wfptvrut0ob9zs7hdwd2j 2814010 2814007 2025-06-18T21:02:43Z Oesjaar 7467 Wysiging deur [[Special:Contributions/178.81.42.176|178.81.42.176]] teruggerol na laaste weergawe deur [[User:Hasley|Hasley]] 2099293 wikitext text/x-wiki {{Weesbladsy}} {{Inligtingskas Akteur | Naam = Peter Hermann | Beeld = | Beeldbeskrywing = <!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks --> | Beeldonderskrif = | Geboortenaam = | Alias = | Geboortedatum = {{Geboortedatum en ouderdom|1967|8|15}} | Geboorteplek = | Nasionaliteit = [[Verenigde State|Amerikaans]] | Sterfdatum = | Sterfplek = | Ouers = | Lewensmaat = | Kinders = 3 | Skool = | Universiteit = | Beroep = Akteur | Aktiewe jare = | Noemenswaardige rolprente = | Webwerf = | IMDb = 0379282 | Toekennings = <!-- slegs noemenswaardiges --> }} '''Peter Hermann''' (gebore 15 Augustus 1967) is 'n [[Verenigde State|Amerikaanse]] akteur. Hy is bekend vir sy rolle in die rolprente ''United 93'' (2006), ''Edge of Darkness'' (2010), ''Trouble with the Curve'' (2012), en ''Philomena'' (2013). == Filmografie == === Rolprente === * 2006: ''United 93'' * 2010: ''Edge of Darkness'' * 2012: ''Trouble with the Curve'' * 2013: ''Philomena'' === Televisiereekse === * 2006: ''Angela's Eyes'' * 2008: ''Cashmere Mafia'' * 2015: ''Younger'' == Eksterne skakels == * {{IMDb|0379282|Peter Hermann}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Hermann, Peter}} [[Kategorie:Lewende mense]] [[Kategorie:Geboortes in 1967]] [[Kategorie:Amerikaanse manlike akteurs van die 20ste eeu]] [[Kategorie:Amerikaanse manlike akteurs van die 21ste eeu]] laeze8i0wqkyxl77cfdeo34u1r9t46s 0 212641 2814023 2780129 2025-06-18T22:13:28Z Sikander 95982 ([[c:GR|GR]]) [[c:COM:FR|File renamed]]: [[File:DIG13890-052.jpg]] → [[File:Anthony Mackie - All the Way Premier - 2016.jpg]] descriptive 2814023 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Akteur | Naam = Anthony Mackie | Beeld = Anthony Mackie - All the Way Premier - 2016.jpg | Beeldbeskrywing = <!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks --> | Beeldonderskrif = | Geboortenaam = Anthony Dwane Mackie | Alias = | Geboortedatum = | Geboorteplek = | Nasionaliteit = [[Verenigde State|Amerikaans]] | Sterfdatum = | Sterfplek = | Ouers = | Lewensmaat = | Kinders = 3 | Skool = | Universiteit = | Beroep = Akteur en vervaardiger | Aktiewe jare = 2002–nou | Noemenswaardige rolprente = | Webwerf = | IMDb = 1107001 | Toekennings = <!-- slegs noemenswaardiges --> }} '''Anthony Mackie''' is 'n [[Verenigde State|Amerikaanse]] akteur en vervaardiger. Hy is bekend vir sy rolle in die rolprente ''[[The Hurt Locker]]'' (2008), ''The Adjustment Bureau'' (2011), ''Captain America: The Winter Soldier'' (2014), en ''Captain America: Civil War'' (2016). == Filmografie == === Rolprente === * 2004: ''Brother to Brother'' * 2004: ''She Hate Me'' * 2006: ''Heavens Fall'' * 2006: ''Half Nelson'' * 2006: ''Crossover'' * 2006: ''We Are Marshall'' * 2008: ''The Hurt Locker'' * 2009: ''Notorious'' * 2010: ''Night Catches Us'' * 2011: ''The Adjustment Bureau'' * 2011: ''Real Steel'' * 2012: ''Abraham Lincoln: Vampire Hunter'' * 2013: ''Pain & Gain'' * 2013: ''Repentance'' * 2013: ''Runner Runner'' * 2014: ''Captain America: The Winter Soldier'' * 2014: ''Black or White'' * 2014: ''Shelter'' * 2015: ''Our Brand Is Crisis'' * 2016: ''Captain America: Civil War'' * 2016: ''Triple 9'' * 2017: ''Detroit'' * 2017: ''Wetlands'' * 2018: ''Io'' * 2018: ''The Hate U Give'' * 2019: ''Miss Bala'' * 2019: ''Synchronic'' * ''Point Blank'' * ''Untitled Jesse Owens Biopic'' * ''Signal HIll'' === Televisiereekse === * 2012: ''Special Look'' === Televisierolprente === * 2004: ''Sucker Free City'' * 2016: ''All the Way'' === Video's === * 2005: ''Born to Fight'' * 2010: ''The Hurt Locker: Behind the Scenes'' * 2011: ''The Adjustment Bureau: Destined to Be'' * 2013: ''Gangster Squad: Tough Guys with Style'' * 2014: ''Captain America: The Winter Soldier, Steve Rogers' Notebook'' * 2014: ''Captain America: On Set with Anthony Mackie Cut the Check!'' * 2015: ''Making of an Ant-Sized Heist: A How-To Guide'' * 2015: ''Shades of Gray: Making Black or White'' * 2016: ''Triple 9: Under the Gun'' * 2016: ''Triple 9: An Authentic World'' * 2016: ''United We Stand, Divided We Fall: The Making of 'Captain America: Civil War''' * 2016: ''All the Way: A Walk Through History'' * 2017: ''The Making of 'Detroit''' == Eksterne skakels == * {{IMDb|1107001|Anthony Mackie}} * {{Twitter|AnthonyMackie|Anthony Mackie}} * {{Facebook|OfficialAnthonyMackiePage|Anthony Mackie}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Mackie, Anthony}} [[Kategorie:Geboortes in 1978]] [[Kategorie:Lewende mense]] [[Kategorie:Amerikaanse manlike akteurs van die 21ste eeu]] [[Kategorie:Amerikaanse manlike akteurs van die 20ste eeu]] im3qgbslig1nuyisu441g9qhvjc6itq 0 214877 2814108 2104238 2025-06-19T06:06:23Z 172.56.60.30 Geboort 12-13-1925, Wes-Plains, MO, VS. 2814108 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Akteur | Naam = Dick Van Dyke | Beeld = Dick Van Dyke by Gage Skidmore.jpg | Beeldbeskrywing = <!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks --> | Beeldonderskrif = | Geboortenaam = Richard Wayne Van Dyke | Alias = | Geboortedatum = {{Birth date and age|1925|12|13|df=yes}} | Geboorteplek = West Plains, [[Missouri|MO]], [[Verenigde State]] | Nasionaliteit = [[Verenigde State|Amerikaans]] | Sterfdatum = | Sterfplek = | Ouers = | Lewensmaat = | Kinders = 4, insluitende [[Barry Van Dyke|Barry]] | Skool = | Universiteit = | Beroep = Akteur en vervaardiger | Aktiewe jare = 1947–nou | Noemenswaardige rolprente = | Webwerf = | IMDb = 0001813 | Toekennings = <!-- slegs noemenswaardiges --> }} '''Dick Van Dyke''' ([[13 Desember]] [[1925]] -)is 'n [[Verenigde State|Amerikaanse]] akteur en vervaardiger. Hy is bekend vir sy rolle in die rolprente ''Mary Poppins'' (1964), ''Chitty Chitty Bang Bang'' (1968), en ''Night at the Museum'' (2006), en in die televisiereeks ''The Dick Van Dyke Show'' (1961). == Filmografie == === Rolprente === * 1963: ''Bye Bye Birdie'' * 1964: ''Mary Poppins'' * 1965: ''The Art of Love'' * 1966: ''Lt. Robin Crusoe, U.S.N.'' * 1967: ''Divorce American Style'' * 1967: ''Fitzwilly'' * 1968: ''Chitty Chitty Bang Bang'' * 1968: ''Never a Dull Moment'' * 1969: ''The Comic'' * 1969: ''Some Kind of a Nut'' * 1971: ''Cold Turkey'' * 1979: ''The Runner Stumbles'' * 2006: ''Night at the Museum'' * 2008: ''The Wonder Kids'' * 2014: ''Night at the Museum: Secret of the Tomb'' * ''Capture the Flag'' === Televisiereekse === * 1954: ''Look Up and Live'' * 1955: ''Frankie Laine Time'' * 1956: ''CBS Cartoon Theatre'' * 1956: ''Of All Things'' * 1958: ''The Chevy Showroom Starring Andy Williams'' * 1958: ''Mother's Day'' * 1959: ''Laugh Line'' * 1961: ''The Dick Van Dyke Show'' * 1967: ''The Carol Burnett Show'' * 1969: ''The Leslie Uggams Show'' * 1971: ''The New Dick Van Dyke Show'' * 1976: ''Van Dyke and Company'' * 1988: ''The Van Dyke Show'' * 1993: ''Diagnosis Murder'' * 2008: ''Pioneers of Television'' === Televisierolprente === * 1960: ''No Place Like Home'' * 1961: ''CBS Fall Preview Special: Seven Wonderful Nights'' * 1967: ''Dick Van Dyke Special'' * 1970: ''Dick Van Dyke Meets Bill Cosby'' * 1971: ''The First Nine Months Are the Hardest'' * 1972: ''I'm a Fan'' * 1973: ''Starring: Nancy Clancy'' * 1974: ''The Morning After'' * 1974: ''Julie and Dick at Covent Garden'' * 1976: ''CBS Salutes Lucy: The First 25 Years'' * 1980: ''30 Years of TV Comedy's Greatest Hits: To Laughter with Love'' * 1981: ''How to Eat Like a Child'' * 1981: ''True Life Stories'' * 1981: ''Harry's Battles'' * 1982: ''The Country Girl'' * 1982: ''Drop-Out Father'' * 1987: ''Strong Medicine'' * 1987: ''Ghost of a Chance'' * 1987: ''Golden Anniversary of Snow White and the Seven Dwarfs'' * 1991: ''Daughters of Privilege'' * 1992: ''Diagnosis Murder: Diagnosis of Murder'' * 1992: ''Diagnosis Murder: The House on Sycamore Street'' * 1993: ''A Twist of the Knife'' * 1993: ''Chairman's Choice'' * 2002: ''Diagnosis Murder: Town Without Pity'' * 2002: ''Diagnosis Murder: Without Warning'' * 2003: ''The Gin Game'' * 2003: ''The Alan Brady Show'' * 2004: ''The Dick Van Dyke Show Revisited'' * 2006: ''Murder 101'' * 2007: ''Murder 101: College Can Be Murder'' * 2007: ''Murder 101: If Wishes Were Horses'' * 2008: ''Murder 101: New Age'' * 2008: ''The Age of Believing: The Disney Live Action Classics'' * 2012: ''Fun with Dick and Jerry Van Dyke'' * 2016: ''The Dick Van Dyke Show: Now in Living Color!'' * 2017: ''The Dick Van Dyke Show: Now in Living Color!'' * 2017: ''Tai Cheng with Dick Van Dyke'' === Video's === * 2003: ''Remembering 'Chitty Chitty Bang Bang''' * 2004: ''A Magical Musical Reunion'' * 2005: ''Batman: New Times'' * 2007: ''The Making of 'Night at the Museum''' * 2011: ''A Tribute to Laurel & Hardy'' * 2016: ''Trollz'' == Eksterne skakels == * {{IMDb|0001813|Dick Van Dyke}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Van Dyke, Dick}} [[Kategorie:Geboortes in 1925]] [[Kategorie:Lewende mense]] [[Kategorie:Amerikaanse manlike akteurs van die 20ste eeu]] [[Kategorie:Amerikaanse animasiekunstenaars]] [[Kategorie:Amerikaanse manlike akteurs van die 21ste eeu]] qvq4zzefasas5mm4l5iy64f3lso0v02 2814109 2814108 2025-06-19T06:09:13Z 172.56.60.30 Geboort 12-13-1925 (99). 2814109 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Akteur | Naam = Dick Van Dyke | Beeld = Dick Van Dyke by Gage Skidmore.jpg | Beeldbeskrywing = <!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks --> | Beeldonderskrif = | Geboortenaam = Richard Wayne Van Dyke | Alias = | Geboortedatum = {{Birth date and age|1925|12|13|df=yes}} | Geboorteplek = West Plains, [[Missouri|MO]], [[Verenigde State]] | Nasionaliteit = [[Verenigde State|Amerikaans]] | Sterfdatum = | Sterfplek = | Ouers = | Lewensmaat = | Kinders = 4, insluitende [[Barry Van Dyke|Barry]] | Skool = | Universiteit = | Beroep = Akteur en vervaardiger | Aktiewe jare = 1947–nou | Noemenswaardige rolprente = | Webwerf = | IMDb = 0001813 | Toekennings = <!-- slegs noemenswaardiges --> }} '''Dick Van Dyke''' ([[13 Desember]] [[1925]] -) is 'n [[Verenigde State|Amerikaanse]] akteur en vervaardiger. Hy is bekend vir sy rolle in die rolprente ''Mary Poppins'' (1964), ''Chitty Chitty Bang Bang'' (1968), en ''Night at the Museum'' (2006), en in die televisiereeks ''The Dick Van Dyke Show'' (1961). == Filmografie == === Rolprente === * 1963: ''Bye Bye Birdie'' * 1964: ''Mary Poppins'' * 1965: ''The Art of Love'' * 1966: ''Lt. Robin Crusoe, U.S.N.'' * 1967: ''Divorce American Style'' * 1967: ''Fitzwilly'' * 1968: ''Chitty Chitty Bang Bang'' * 1968: ''Never a Dull Moment'' * 1969: ''The Comic'' * 1969: ''Some Kind of a Nut'' * 1971: ''Cold Turkey'' * 1979: ''The Runner Stumbles'' * 2006: ''Night at the Museum'' * 2008: ''The Wonder Kids'' * 2014: ''Night at the Museum: Secret of the Tomb'' * ''Capture the Flag'' === Televisiereekse === * 1954: ''Look Up and Live'' * 1955: ''Frankie Laine Time'' * 1956: ''CBS Cartoon Theatre'' * 1956: ''Of All Things'' * 1958: ''The Chevy Showroom Starring Andy Williams'' * 1958: ''Mother's Day'' * 1959: ''Laugh Line'' * 1961: ''The Dick Van Dyke Show'' * 1967: ''The Carol Burnett Show'' * 1969: ''The Leslie Uggams Show'' * 1971: ''The New Dick Van Dyke Show'' * 1976: ''Van Dyke and Company'' * 1988: ''The Van Dyke Show'' * 1993: ''Diagnosis Murder'' * 2008: ''Pioneers of Television'' === Televisierolprente === * 1960: ''No Place Like Home'' * 1961: ''CBS Fall Preview Special: Seven Wonderful Nights'' * 1967: ''Dick Van Dyke Special'' * 1970: ''Dick Van Dyke Meets Bill Cosby'' * 1971: ''The First Nine Months Are the Hardest'' * 1972: ''I'm a Fan'' * 1973: ''Starring: Nancy Clancy'' * 1974: ''The Morning After'' * 1974: ''Julie and Dick at Covent Garden'' * 1976: ''CBS Salutes Lucy: The First 25 Years'' * 1980: ''30 Years of TV Comedy's Greatest Hits: To Laughter with Love'' * 1981: ''How to Eat Like a Child'' * 1981: ''True Life Stories'' * 1981: ''Harry's Battles'' * 1982: ''The Country Girl'' * 1982: ''Drop-Out Father'' * 1987: ''Strong Medicine'' * 1987: ''Ghost of a Chance'' * 1987: ''Golden Anniversary of Snow White and the Seven Dwarfs'' * 1991: ''Daughters of Privilege'' * 1992: ''Diagnosis Murder: Diagnosis of Murder'' * 1992: ''Diagnosis Murder: The House on Sycamore Street'' * 1993: ''A Twist of the Knife'' * 1993: ''Chairman's Choice'' * 2002: ''Diagnosis Murder: Town Without Pity'' * 2002: ''Diagnosis Murder: Without Warning'' * 2003: ''The Gin Game'' * 2003: ''The Alan Brady Show'' * 2004: ''The Dick Van Dyke Show Revisited'' * 2006: ''Murder 101'' * 2007: ''Murder 101: College Can Be Murder'' * 2007: ''Murder 101: If Wishes Were Horses'' * 2008: ''Murder 101: New Age'' * 2008: ''The Age of Believing: The Disney Live Action Classics'' * 2012: ''Fun with Dick and Jerry Van Dyke'' * 2016: ''The Dick Van Dyke Show: Now in Living Color!'' * 2017: ''The Dick Van Dyke Show: Now in Living Color!'' * 2017: ''Tai Cheng with Dick Van Dyke'' === Video's === * 2003: ''Remembering 'Chitty Chitty Bang Bang''' * 2004: ''A Magical Musical Reunion'' * 2005: ''Batman: New Times'' * 2007: ''The Making of 'Night at the Museum''' * 2011: ''A Tribute to Laurel & Hardy'' * 2016: ''Trollz'' == Eksterne skakels == * {{IMDb|0001813|Dick Van Dyke}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Van Dyke, Dick}} [[Kategorie:Geboortes in 1925]] [[Kategorie:Lewende mense]] [[Kategorie:Amerikaanse manlike akteurs van die 20ste eeu]] [[Kategorie:Amerikaanse animasiekunstenaars]] [[Kategorie:Amerikaanse manlike akteurs van die 21ste eeu]] 2mzl7j0512tr6gdubjtwipnm52hyi38 2814117 2814109 2025-06-19T06:58:02Z Oesjaar 7467 Hou dit Afrikaans. 2814117 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Akteur | Naam = Dick Van Dyke | Beeld = Dick Van Dyke by Gage Skidmore.jpg | Beeldbeskrywing = <!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks --> | Beeldonderskrif = | Geboortenaam = Richard Wayne Van Dyke | Alias = | Geboortedatum = {{Geboortedatum en ouderdom|1925|12|13|df=yes}} | Geboorteplek = West Plains, [[Missouri|MO]], [[Verenigde State]] | Nasionaliteit = [[Verenigde State|Amerikaans]] | Sterfdatum = | Sterfplek = | Ouers = | Lewensmaat = | Kinders = 4, insluitende [[Barry Van Dyke|Barry]] | Skool = | Universiteit = | Beroep = Akteur en vervaardiger | Aktiewe jare = 1947–nou | Noemenswaardige rolprente = | Webwerf = | IMDb = 0001813 | Toekennings = <!-- slegs noemenswaardiges --> }} '''Dick Van Dyke''' ([[13 Desember]] [[1925]] -) is 'n [[Verenigde State|Amerikaanse]] akteur en vervaardiger. Hy is bekend vir sy rolle in die rolprente ''Mary Poppins'' (1964), ''Chitty Chitty Bang Bang'' (1968), en ''Night at the Museum'' (2006), en in die televisiereeks ''The Dick Van Dyke Show'' (1961). == Filmografie == === Rolprente === * 1963: ''Bye Bye Birdie'' * 1964: ''Mary Poppins'' * 1965: ''The Art of Love'' * 1966: ''Lt. Robin Crusoe, U.S.N.'' * 1967: ''Divorce American Style'' * 1967: ''Fitzwilly'' * 1968: ''Chitty Chitty Bang Bang'' * 1968: ''Never a Dull Moment'' * 1969: ''The Comic'' * 1969: ''Some Kind of a Nut'' * 1971: ''Cold Turkey'' * 1979: ''The Runner Stumbles'' * 2006: ''Night at the Museum'' * 2008: ''The Wonder Kids'' * 2014: ''Night at the Museum: Secret of the Tomb'' * ''Capture the Flag'' === Televisiereekse === * 1954: ''Look Up and Live'' * 1955: ''Frankie Laine Time'' * 1956: ''CBS Cartoon Theatre'' * 1956: ''Of All Things'' * 1958: ''The Chevy Showroom Starring Andy Williams'' * 1958: ''Mother's Day'' * 1959: ''Laugh Line'' * 1961: ''The Dick Van Dyke Show'' * 1967: ''The Carol Burnett Show'' * 1969: ''The Leslie Uggams Show'' * 1971: ''The New Dick Van Dyke Show'' * 1976: ''Van Dyke and Company'' * 1988: ''The Van Dyke Show'' * 1993: ''Diagnosis Murder'' * 2008: ''Pioneers of Television'' === Televisierolprente === * 1960: ''No Place Like Home'' * 1961: ''CBS Fall Preview Special: Seven Wonderful Nights'' * 1967: ''Dick Van Dyke Special'' * 1970: ''Dick Van Dyke Meets Bill Cosby'' * 1971: ''The First Nine Months Are the Hardest'' * 1972: ''I'm a Fan'' * 1973: ''Starring: Nancy Clancy'' * 1974: ''The Morning After'' * 1974: ''Julie and Dick at Covent Garden'' * 1976: ''CBS Salutes Lucy: The First 25 Years'' * 1980: ''30 Years of TV Comedy's Greatest Hits: To Laughter with Love'' * 1981: ''How to Eat Like a Child'' * 1981: ''True Life Stories'' * 1981: ''Harry's Battles'' * 1982: ''The Country Girl'' * 1982: ''Drop-Out Father'' * 1987: ''Strong Medicine'' * 1987: ''Ghost of a Chance'' * 1987: ''Golden Anniversary of Snow White and the Seven Dwarfs'' * 1991: ''Daughters of Privilege'' * 1992: ''Diagnosis Murder: Diagnosis of Murder'' * 1992: ''Diagnosis Murder: The House on Sycamore Street'' * 1993: ''A Twist of the Knife'' * 1993: ''Chairman's Choice'' * 2002: ''Diagnosis Murder: Town Without Pity'' * 2002: ''Diagnosis Murder: Without Warning'' * 2003: ''The Gin Game'' * 2003: ''The Alan Brady Show'' * 2004: ''The Dick Van Dyke Show Revisited'' * 2006: ''Murder 101'' * 2007: ''Murder 101: College Can Be Murder'' * 2007: ''Murder 101: If Wishes Were Horses'' * 2008: ''Murder 101: New Age'' * 2008: ''The Age of Believing: The Disney Live Action Classics'' * 2012: ''Fun with Dick and Jerry Van Dyke'' * 2016: ''The Dick Van Dyke Show: Now in Living Color!'' * 2017: ''The Dick Van Dyke Show: Now in Living Color!'' * 2017: ''Tai Cheng with Dick Van Dyke'' === Video's === * 2003: ''Remembering 'Chitty Chitty Bang Bang''' * 2004: ''A Magical Musical Reunion'' * 2005: ''Batman: New Times'' * 2007: ''The Making of 'Night at the Museum''' * 2011: ''A Tribute to Laurel & Hardy'' * 2016: ''Trollz'' == Eksterne skakels == * {{IMDb|0001813|Dick Van Dyke}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Van Dyke, Dick}} [[Kategorie:Geboortes in 1925]] [[Kategorie:Lewende mense]] [[Kategorie:Amerikaanse manlike akteurs van die 20ste eeu]] [[Kategorie:Amerikaanse animasiekunstenaars]] [[Kategorie:Amerikaanse manlike akteurs van die 21ste eeu]] 7289bi53ob00wjjtvbc1ta5om97ezko 2814165 2814117 2025-06-19T10:10:10Z Rooiratel 90342 2814165 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Akteur | Naam = Dick Van Dyke | Beeld = Dick Van Dyke by Gage Skidmore.jpg | Beeldbeskrywing = <!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks --> | Beeldonderskrif = | Geboortenaam = Richard Wayne Van Dyke | Alias = | Geboortedatum = {{Geboortedatum en ouderdom|1925|12|13|df=yes}} | Geboorteplek = West Plains, [[Missouri|MO]], [[Verenigde State]] | Nasionaliteit = [[Verenigde State|Amerikaans]] | Sterfdatum = | Sterfplek = | Ouers = | Lewensmaat = | Kinders = 4, insluitende [[Barry Van Dyke|Barry]] | Skool = | Universiteit = | Beroep = Akteur en vervaardiger | Aktiewe jare = 1947–nou | Noemenswaardige rolprente = | Webwerf = | IMDb = 0001813 | Toekennings = <!-- slegs noemenswaardiges --> }} '''Dick Van Dyke''' (gebore [[13 Desember]] [[1925]]) is 'n [[Verenigde State|Amerikaanse]] akteur en vervaardiger. Hy is bekend vir sy rolle in die rolprente ''Mary Poppins'' (1964), ''Chitty Chitty Bang Bang'' (1968), en ''Night at the Museum'' (2006), en in die televisiereeks ''The Dick Van Dyke Show'' (1961). == Filmografie == === Rolprente === * 1963: ''Bye Bye Birdie'' * 1964: ''Mary Poppins'' * 1965: ''The Art of Love'' * 1966: ''Lt. Robin Crusoe, U.S.N.'' * 1967: ''Divorce American Style'' * 1967: ''Fitzwilly'' * 1968: ''Chitty Chitty Bang Bang'' * 1968: ''Never a Dull Moment'' * 1969: ''The Comic'' * 1969: ''Some Kind of a Nut'' * 1971: ''Cold Turkey'' * 1979: ''The Runner Stumbles'' * 2006: ''Night at the Museum'' * 2008: ''The Wonder Kids'' * 2014: ''Night at the Museum: Secret of the Tomb'' * ''Capture the Flag'' === Televisiereekse === * 1954: ''Look Up and Live'' * 1955: ''Frankie Laine Time'' * 1956: ''CBS Cartoon Theatre'' * 1956: ''Of All Things'' * 1958: ''The Chevy Showroom Starring Andy Williams'' * 1958: ''Mother's Day'' * 1959: ''Laugh Line'' * 1961: ''The Dick Van Dyke Show'' * 1967: ''The Carol Burnett Show'' * 1969: ''The Leslie Uggams Show'' * 1971: ''The New Dick Van Dyke Show'' * 1976: ''Van Dyke and Company'' * 1988: ''The Van Dyke Show'' * 1993: ''Diagnosis Murder'' * 2008: ''Pioneers of Television'' === Televisierolprente === * 1960: ''No Place Like Home'' * 1961: ''CBS Fall Preview Special: Seven Wonderful Nights'' * 1967: ''Dick Van Dyke Special'' * 1970: ''Dick Van Dyke Meets Bill Cosby'' * 1971: ''The First Nine Months Are the Hardest'' * 1972: ''I'm a Fan'' * 1973: ''Starring: Nancy Clancy'' * 1974: ''The Morning After'' * 1974: ''Julie and Dick at Covent Garden'' * 1976: ''CBS Salutes Lucy: The First 25 Years'' * 1980: ''30 Years of TV Comedy's Greatest Hits: To Laughter with Love'' * 1981: ''How to Eat Like a Child'' * 1981: ''True Life Stories'' * 1981: ''Harry's Battles'' * 1982: ''The Country Girl'' * 1982: ''Drop-Out Father'' * 1987: ''Strong Medicine'' * 1987: ''Ghost of a Chance'' * 1987: ''Golden Anniversary of Snow White and the Seven Dwarfs'' * 1991: ''Daughters of Privilege'' * 1992: ''Diagnosis Murder: Diagnosis of Murder'' * 1992: ''Diagnosis Murder: The House on Sycamore Street'' * 1993: ''A Twist of the Knife'' * 1993: ''Chairman's Choice'' * 2002: ''Diagnosis Murder: Town Without Pity'' * 2002: ''Diagnosis Murder: Without Warning'' * 2003: ''The Gin Game'' * 2003: ''The Alan Brady Show'' * 2004: ''The Dick Van Dyke Show Revisited'' * 2006: ''Murder 101'' * 2007: ''Murder 101: College Can Be Murder'' * 2007: ''Murder 101: If Wishes Were Horses'' * 2008: ''Murder 101: New Age'' * 2008: ''The Age of Believing: The Disney Live Action Classics'' * 2012: ''Fun with Dick and Jerry Van Dyke'' * 2016: ''The Dick Van Dyke Show: Now in Living Color!'' * 2017: ''The Dick Van Dyke Show: Now in Living Color!'' * 2017: ''Tai Cheng with Dick Van Dyke'' === Video's === * 2003: ''Remembering 'Chitty Chitty Bang Bang''' * 2004: ''A Magical Musical Reunion'' * 2005: ''Batman: New Times'' * 2007: ''The Making of 'Night at the Museum''' * 2011: ''A Tribute to Laurel & Hardy'' * 2016: ''Trollz'' == Eksterne skakels == * {{IMDb|0001813|Dick Van Dyke}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Van Dyke, Dick}} [[Kategorie:Geboortes in 1925]] [[Kategorie:Lewende mense]] [[Kategorie:Amerikaanse manlike akteurs van die 20ste eeu]] [[Kategorie:Amerikaanse animasiekunstenaars]] [[Kategorie:Amerikaanse manlike akteurs van die 21ste eeu]] ge1io2eutrz1h49en42euwcq1qp77yx 2814167 2814165 2025-06-19T10:11:31Z Rooiratel 90342 Nuwer beeld 2814167 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Akteur | Naam = Dick Van Dyke | Beeld = Dick Van Dyke June 2024.jpg | Beeldbeskrywing = <!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks --> | Beeldonderskrif = Dick Van Dyke in 2024. | Geboortenaam = Richard Wayne Van Dyke | Alias = | Geboortedatum = {{Geboortedatum en ouderdom|1925|12|13|df=yes}} | Geboorteplek = West Plains, [[Missouri|MO]], [[Verenigde State]] | Nasionaliteit = [[Verenigde State|Amerikaans]] | Sterfdatum = | Sterfplek = | Ouers = | Lewensmaat = | Kinders = 4, insluitende [[Barry Van Dyke|Barry]] | Skool = | Universiteit = | Beroep = Akteur en vervaardiger | Aktiewe jare = 1947–nou | Noemenswaardige rolprente = | Webwerf = | IMDb = 0001813 | Toekennings = <!-- slegs noemenswaardiges --> }} '''Dick Van Dyke''' (gebore [[13 Desember]] [[1925]]) is 'n [[Verenigde State|Amerikaanse]] akteur en vervaardiger. Hy is bekend vir sy rolle in die rolprente ''Mary Poppins'' (1964), ''Chitty Chitty Bang Bang'' (1968), en ''Night at the Museum'' (2006), en in die televisiereeks ''The Dick Van Dyke Show'' (1961). == Filmografie == === Rolprente === * 1963: ''Bye Bye Birdie'' * 1964: ''Mary Poppins'' * 1965: ''The Art of Love'' * 1966: ''Lt. Robin Crusoe, U.S.N.'' * 1967: ''Divorce American Style'' * 1967: ''Fitzwilly'' * 1968: ''Chitty Chitty Bang Bang'' * 1968: ''Never a Dull Moment'' * 1969: ''The Comic'' * 1969: ''Some Kind of a Nut'' * 1971: ''Cold Turkey'' * 1979: ''The Runner Stumbles'' * 2006: ''Night at the Museum'' * 2008: ''The Wonder Kids'' * 2014: ''Night at the Museum: Secret of the Tomb'' * ''Capture the Flag'' === Televisiereekse === * 1954: ''Look Up and Live'' * 1955: ''Frankie Laine Time'' * 1956: ''CBS Cartoon Theatre'' * 1956: ''Of All Things'' * 1958: ''The Chevy Showroom Starring Andy Williams'' * 1958: ''Mother's Day'' * 1959: ''Laugh Line'' * 1961: ''The Dick Van Dyke Show'' * 1967: ''The Carol Burnett Show'' * 1969: ''The Leslie Uggams Show'' * 1971: ''The New Dick Van Dyke Show'' * 1976: ''Van Dyke and Company'' * 1988: ''The Van Dyke Show'' * 1993: ''Diagnosis Murder'' * 2008: ''Pioneers of Television'' === Televisierolprente === * 1960: ''No Place Like Home'' * 1961: ''CBS Fall Preview Special: Seven Wonderful Nights'' * 1967: ''Dick Van Dyke Special'' * 1970: ''Dick Van Dyke Meets Bill Cosby'' * 1971: ''The First Nine Months Are the Hardest'' * 1972: ''I'm a Fan'' * 1973: ''Starring: Nancy Clancy'' * 1974: ''The Morning After'' * 1974: ''Julie and Dick at Covent Garden'' * 1976: ''CBS Salutes Lucy: The First 25 Years'' * 1980: ''30 Years of TV Comedy's Greatest Hits: To Laughter with Love'' * 1981: ''How to Eat Like a Child'' * 1981: ''True Life Stories'' * 1981: ''Harry's Battles'' * 1982: ''The Country Girl'' * 1982: ''Drop-Out Father'' * 1987: ''Strong Medicine'' * 1987: ''Ghost of a Chance'' * 1987: ''Golden Anniversary of Snow White and the Seven Dwarfs'' * 1991: ''Daughters of Privilege'' * 1992: ''Diagnosis Murder: Diagnosis of Murder'' * 1992: ''Diagnosis Murder: The House on Sycamore Street'' * 1993: ''A Twist of the Knife'' * 1993: ''Chairman's Choice'' * 2002: ''Diagnosis Murder: Town Without Pity'' * 2002: ''Diagnosis Murder: Without Warning'' * 2003: ''The Gin Game'' * 2003: ''The Alan Brady Show'' * 2004: ''The Dick Van Dyke Show Revisited'' * 2006: ''Murder 101'' * 2007: ''Murder 101: College Can Be Murder'' * 2007: ''Murder 101: If Wishes Were Horses'' * 2008: ''Murder 101: New Age'' * 2008: ''The Age of Believing: The Disney Live Action Classics'' * 2012: ''Fun with Dick and Jerry Van Dyke'' * 2016: ''The Dick Van Dyke Show: Now in Living Color!'' * 2017: ''The Dick Van Dyke Show: Now in Living Color!'' * 2017: ''Tai Cheng with Dick Van Dyke'' === Video's === * 2003: ''Remembering 'Chitty Chitty Bang Bang''' * 2004: ''A Magical Musical Reunion'' * 2005: ''Batman: New Times'' * 2007: ''The Making of 'Night at the Museum''' * 2011: ''A Tribute to Laurel & Hardy'' * 2016: ''Trollz'' == Eksterne skakels == * {{IMDb|0001813|Dick Van Dyke}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Van Dyke, Dick}} [[Kategorie:Geboortes in 1925]] [[Kategorie:Lewende mense]] [[Kategorie:Amerikaanse manlike akteurs van die 20ste eeu]] [[Kategorie:Amerikaanse animasiekunstenaars]] [[Kategorie:Amerikaanse manlike akteurs van die 21ste eeu]] l07ohanauetplqgk5aqapove200d249 0 219326 2814208 2642435 2025-06-19T10:36:46Z 78.174.55.43 2814208 wikitext text/x-wiki [[Beeld:Adam Weishaupt01.jpg|duimnael|230px|Adam Weishaupt (1748-1830), stigter van die Beierse Illuminati.]] '''Illuminati''' (meervoud van die [[Latyn]]se ''illuminatus'', "verligte") of '''Illuminate''' is ’n naam wat al aan verskeie groepe gegee is. Histories verwys dit egter na die '''Beierse Illuminati''', ’n geheime organisasie van die [[Verligting]] wat op [[1 Mei]] [[1776]] gestig is en hoofsaaklik uit studente bestaan het. Die doel van die organisasie was om bygelowe, verkramptheid, godsdienstige invloed op die openbare lewe en die uitbuiting van staatsmag teen te werk. "Die punt", skryf hulle in hul grondreëls, "is om ’n einde te bring aan die konkelary van die verskaffers van die reg, om hulle te beheer sonder om hulle te oorheers."<ref>Richard van Dülmen, ''The Society of Enlightenment'' (Polity Press 1992) p. 110</ref> Die Illuminati is in 1784, 1785, 1787 en 1790 verbied – saam met die [[Vrymesselaars]] en ander geheime organisasies – deur die [[Beiere|Beierse]] heerser [[Karel Theodor]] onder aanmoediging van die [[Rooms-Katolieke Kerk]].<ref>René le Forestier, ''Les Illuminés de Bavière et la franc-maçonnerie allemande'', Parys, 1914, pp. 453, 468–9, 507–8, 614–5</ref> In die jare daarna is die groep beswadder deur konserwatiewes en godsdienstige kritici, wat beweer het hulle het ondergronds voortbestaan en was verantwoordelik vir die [[Franse Rewolusie]]. Baie invloedryke intellektuele en progressiewe politici was lede van die Illuminati, onder andere hertog Ferdinand van [[Brunswyk]] en die diplomaat Xavier von Zwack, wat die orde se onderleier was.<ref name="introvigne2005">{{cite web |last=Introvigne |first=Massimo |title=Angels & Demons from the Book to the Movie FAQ – Do the Illuminati Really Exist? |url=http://www.cesnur.org/2005/mi_illuminati_en.htm |publisher=Center for Studies on New Religions |access-date=27 Januarie 2011 |year=2005 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190106232949/https://www.cesnur.org/2005/mi_illuminati_en.htm |archive-date=6 Januarie 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Dit het letterkundiges soos [[Goethe|Johann Wolfgang von Goethe]] en die heersende hertoë van [[Gotha]] en [[Weimar]] gelok.<ref>{{cite book|title=Die Mitglieder des Illuminatenordens, 1776-1787/93|last=Schüttler|first=Hermann|year=1991|publisher=Ars Una|location=Munich|isbn=3-89391-018-2|pages=48–9, 62–3, 71, 82}}</ref> == Oorsprong == Adam Weishaupt (1748-1830) het in 1773 professor in kanonieke reg en praktiese filosofie aan die Universiteit van Ingolstadt geword. Hy was die enigste nie-geestelike professor by die instelling wat deur [[Jesuïet]]e bestuur is, wie se orde deur [[Pous Clemens XIV]] in 1773 ontbind is. Die Jesuïete van [[Ingolstadt]] het egter steeds die finansies beheer en 'n mate van mag aan die Universiteit behou, wat hulle steeds as hul eie beskou het. Hulle het konstante pogings aangewend om nie-klerklike personeel te frustreer en te diskrediteer, veral wanneer kursusmateriaal as liberaal of protestants beskou is. Weishaupt het diep anti-klerikaal geword en besluit om die ideale van die [[Verligting]] (''Aufklärung'') te versprei deur middel van 'n soort geheime vereniging van eendersdenkende individue. Aangesien hy die [[Vrymesselary]] as te duur gevind het en hulle ook nie oop vir sy idees was nie, het hy sy eie vereniging gestig wat gebaseer was op Vrymesselary, maar met sy eie agenda. Sy oorspronklike naam vir die nuwe orde was ''Bund der Perfektibilisten'', of Verbond van Volmaakbaarheid (Perfectibiliste); hy het dit later verander omdat dit te vreemd geklink het. Op 1 Mei 1776 vorm Weishaupt en vier studente die Perfectibiliste en neem die Uil van Minerva as hul [[simbool]] aan. Die lede het van aliasse in die vereniging gebruik gemaak; sodat Weishaupt Spartacus geheet het, terwyl die regstudente Massenhausen, Bauhof, Merz en Sutor onderskeidelik Ajax, Agathon, Tiberius en Erasmus Roterodamus genoem is. Weishaupt het later vir Sutor uitgeskop omdat hy te apaties was. In April 1778 het die vereniging die Illuminati-orde geword, of Orde van Illuminati, nadat Weishaupt die naam heroorweeg het. Massenhausen was die meeste aktief in die uitbreiding van die vereniging. Betekenisvol het hy terwyl hy in [[München]] gestudeer het, kort na die stigting van die vereniging, Xavier von Zwack, 'n voormalige leerling van Weishaupt, gewerf. Von Zwack sou 'n beduidende administratiewe loopbaan hê (Op 'n staduim was hy in beheer van die Beierse Nasionale Lotery.) Massenhausen se entoesiasme het 'n probleem geword in die oë van Weishaupt, wat dikwels gelei het tot pogings om ongeskikte kandidate te werf. Later het sy wisselvallige liefdeslewe hom die vereniging laat verwaarloos, en toe Weishaupt die beheer van die München-groep aan Zwack oorgedra het, het dit duidelik geword dat Massenhausen geld verduister het en kommunikasie tussen Weishaupt en Zwack onderskep het. In 1778 het Massenhausen gegradueer, diens buite [[Beiere]] opgeneem en het geen verdere belangstelling in die vereniging gehad nie. Op hierdie tydstip het die vereniging 'n nominale lidmaatskap van twaalf gehad. Met die vertrek van Massenhausen het Zwack onmiddellik daarop gefokus om meer volwasse en belangrike rekrute te werf. Die mees suksesvolle hiervan, volgens Weishaupt, was Hertel, 'n kinderjare vriend en kanon van die München se Frauenkirche. Teen die einde van die somer in 1778 het die vereniging 27 lede gehad (insluitende Massenhausen) in 5 takke; München (Athene), Ingolstadt (Eleusis), Ravensberg (Sparta), Freysingen (Thebes), en Eichstaedt (Erzurum). Gedurende hierdie vroeë tydperk het die vereniging drie grade, naamlik Beginner, Minerval en Geïllumineerde Minerval gehad, waarvan slegs die Minerval-graad 'n ingewikkelde seremonie gehad het. Hierin is die kandidaat geheime tekens en 'n wagwoord gegee. 'n Onderlinge spioenasie stelsel hou Weishaupt op hoogte van die aktiwiteite en karakter van al sy lede. Sy gunstelinge word dan lede van die regerende raad of Areopagus. Sommige beginners was toegelaat om te werf en het sodoende Insinuants geword. [[Christene]] van goeie karakter is gesoek, met [[Jode]] en heidene is spesifiek uitgesluit, saam met vroue, monnike en lede van ander geheime verenigings. Gunsteling kandidate was ryk en gedwee, bereid om te leer en tussen die ouderdomme 18 en 30 jaar. == Verdere verloop == Om nuwe lede te lok het die stigter, Adam Weishaupt, ’n stelsel van inwydingsgrade, inisiasierituele en spesiale taalgebruik bedink, vermoedelik in ooreenstemming met die Orde van die Goue en Rosekruis, wat ook onder studente lede sou werf. Die beweging het oor [[Duitsland]] heen versprei en het glo 2&nbsp;000 lede gehad. Die beweging was in klein leesgroepe georganiseer met die doel om jonger lede moreel te vorm tot ideale mense ("nuwe mense"). Daarmee wou hulle die regering infiltreer en vervang en ’n rasionele, vrye en verligte samelewing skep. In lig hiervan het die beweging skole gestig. Ook die infiltrasie van die owerheid was in ’n mate geslaagd, maar van omstreeks 1784 af is die Illuminati in Beiere vervolg en het hulle hul sentrum verskuif na Weimar en Gotha, waarvan die vorste lede van die Illuminati was. ’n Reorganisasie het gevolg, asook die oprigting van nuwe afdelings in [[Italië]], [[Frankryk]], [[Denemarke]] en [[Rusland]]. Dit lyk egter of die beweging in 1788 ophou funksioneer het. ==Latere "Illuminati"== In latere gebruik het die naam Illuminati verwys na verskeie organisasies wat beweer het hulle het bande met die oorspronklike Beierse Illuminati of soortgelyke geheime organisasies, hoewel dit onbevestig is. Hulle word dikwels in [[rolprent]]e, [[roman]]s, [[videospeletjie]]s en [[musiek|musiekvideo's]] uitgebeeld as mense wat in die skadu's wegkruip en die toutjies van mag trek. == Verwysings == {{Verwysings}} == Bronne == *[[Lêer:Crystal txt.png|15px]] Hierdie artikel is vertaal uit die [[:nl:Illuminati (orde)|Nederlandse]] en [[:en:Illuminati|Engelse Wikipedia]] ==Eksterne skakels== *{{Commons-kategorie inlyn|Illuminati}} * {{cite encyclopedia|last=Gruber|first=Hermann|encyclopedia=The Catholic Encyclopedia|title=Illuminati|url=http://www.newadvent.org/cathen/07661b.htm|accessdate=28 Januarie 2011|year=1910|publisher=Robert Appleton Company|volume=7|location=NY|pages=661–663}} * {{cite web|last=Melanson |first=Terry |title=Illuminati Conspiracy Part One: A Precise Exegesis on the Available Evidence |url=http://www.conspiracyarchive.com/NWO/Illuminati.htm |publisher=Conspiracy Archive |accessdate=28 Januarie 2010 |archiveurl=https://www.webcitation.org/5w4m7HAAW?url=http://www.conspiracyarchive.com/NWO/Illuminati.htm |archivedate=28 Januarie 2011 |date=5 Augustus 2005 |url-status=dead }} {{Samesweringsteorieë}} [[Kategorie:Geskiedenis van Europa]] [[Kategorie:Geheime organisasies]] [[Kategorie:Eskatologie]] [[Kategorie:Antivrymesselary]] 77zbak20bbj3g2tffjpepmre5iw58kz 0 226443 2813855 2225013 2025-06-18T13:30:22Z Rooiratel 90342 Beeld bygevoeg 2813855 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Akteur | Naam = Lily Rabe | Beeld = Lily Rabe PaleyFest 2013.jpg | Beeldbeskrywing = <!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks --> | Beeldonderskrif = Lily Rabe in 2013. | Geboortenaam = Lily Rabe | Alias = | Geboortedatum = {{Geboortedatum en ouderdom|1982|6|29}} | Geboorteplek = | Nasionaliteit = [[Verenigde State|Amerikaans]] | Sterfdatum = | Sterfplek = | Ouers = | Lewensmaat = | Kinders = 1 | Skool = | Universiteit = | Beroep = Aktrise en vervaardiger | Aktiewe jare = 2001–nou | Noemenswaardige rolprente = | Webwerf = | IMDb = 1143816 | Toekennings = <!-- slegs noemenswaardiges --> }} '''Lily Rabe''' (gebore 29 Junie 1982) is 'n [[Verenigde State|Amerikaanse]] aktrise en vervaardiger. Sy is bekend vir haar rolle in die rolprente ''No Reservations'' (2007), ''All Good Things'' (2010), ''Pawn Sacrifice'' (2014), en ''Miss Stevens'' (2016). == Filmografie == === Rolprente === * 2007: ''No Reservations'' * 2008: ''The Toe Tactic'' * 2010: ''All Good Things'' * 2011: ''Letters from the Big Man'' * 2013: ''Redemption Trail'' * 2014: ''Pawn Sacrifice'' * 2016: ''Miss Stevens'' * 2016: ''The Veil'' * 2017: ''Golden Exits'' * 2018: ''Finding Steve McQueen'' * ''Will Gardner'' * ''We're Just Married'' * ''Downtown Owl'' === Televisiereekse === * 2011: ''American Horror Story'' * 2015: ''The Whispers'' * 2018: ''Tell Me Your Secrets'' === Televisierolprente === * 2009: ''Last of the Ninth'' === Video's === * 2017: ''The Wizard of Lies: Cast Interviews'' == Eksterne skakels == * {{IMDb|1143816|Lily Rabe}} * {{Twitter|LilRabe|Lily Rabe}} * {{Instagram|pillypie22|Lily Rabe}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Rabe, Lily}} [[Kategorie:Geboortes in 1982]] [[Kategorie:Amerikaanse aktrises van die 21ste eeu]] [[Kategorie:Lewende mense]] put7bhcht1373dtmp0a7xdfo997riek 0 227568 2814163 2726450 2025-06-19T10:09:29Z 78.174.55.43 2814163 wikitext text/x-wiki [[Lêer:Kennan.jpeg|duimnael|George F. Kennan]] '''Artikel X''' ([[Engels]]: '''''X Article'''''), formeel getiteld '''''The Sources of Soviet Conduct''''', was 'n artikel geskryf deur [[George F. Kennan]] onder die skuilnaam "Mr. X" en gepubliseer in die tydskrif ''Foreign Affairs'' in Julie 1947. Kennan, die ''Charge d'Affaires'' aan die Ambassade van die [[Verenigde State]] in die [[Sowjetunie]] van 1944 tot 1946, het in die artikel 'n beleid van inperking (''containment'') van die Sowjetunie en sterk anti-kommunistiese optrede bepleit. ==Agtergrond== G.F. Kennan het in Julie 1945 by die Amerikaanse ambassade in [[Moskou]] aangesluit as die ''Charge d'Affaires''. Alhoewel hy baie krities was teenoor die Sowjet-stelsel, was die stemming binne die Amerikaanse Ministerie van Buitelandse Sake ten gunste van vriendskap teenoor die Sowjetunie omdat die Sowjetunie 'n belangrike bondgenoot in die oorlog was teen [[Nazi-Duitsland]]. Kennan het 'n beleid bekend as inperking (''containment'') voorgestel.<ref>{{Cite book|title=The World Transformed:1945 to the Present|last=Hunt|first=Michael|publisher=Oxford University Press|year=2013|isbn=9780199371020|location=|pages=44|quote=|via=}}</ref> In Februarie 1946 het die Amerikaanse Tesourie die Amerikaanse ambassade in Moskou gevra waarom die Sowjetunie nie die nuutgeskepte [[Wêreldbank]] en die [[Internasionale Monetêre Fonds]] ondersteun nie. In antwoord het Kennan die "Lang Telegram" geskryf waarin hy sy menings en sienings van die Sowjetunie uiteensit. Volgens Kennan het die Sowjetunie se [[wêreldbeskouing]] gespruit uit 'n tradisionele 'Russiese gevoel van onveiligheid'.<ref>{{Cite book|title=United States History and Geography|last=Appleby|first=Joyce|publisher=McGraw-Hill Education|year=2013|isbn=9780078935688|location=Bothell, WA|pages=517}}</ref> Die verslag het op 22 Februarie 1946 in [[Washington D.C.]] aangekom. Kennan het onder meer in die verslag gestel dat terwyl die Sowjet-mag "ondeurdringbaar vir die [[logika]] van die rede" was, was dit terselfdetyd "hoogs sensitief vir die logika van [[geweld]]". ==Die Lang Telegram== Die voorwoord van die Lang Telegram sluit die volgende kommentaar in: "Antwoord op Dept. 284, Feb. 3,13, behels vrae so ingewikkeld, so delikaat, so vreemd aan ons vorm van denke, en so belangrik vir die ontleding van ons internasionale omgewing dat ek nie die antwoord kan indruk in 'n enkele kort boodskap nie sonder om in te gee aan wat ek voel sou 'n gevaarlike mate van oorvereenvoudiging wees. Ek hoop dus dat die Departement my sal toelaat om die antwoord op hierdie vraag in vyf dele voortelê ... Ek vra by voorbaat om verskoning vir hierdie las op die telegrafiese kanaal, maar die vrae wat betrokke is, is van so dringende belang, veral in die lig van onlangse gebeure, dat ons antwoorde op hulle, as hulle die aandag verdien, dadelik voorsien moet word."<ref name=long>{{cite web |last=Keene |first=George |title=Photocopy of Long Telegram—Truman Library |url=http://www.trumanlibrary.org/whistlestop/study_collections/coldwar/documents/pdf/6-6.pdf |accessdate=27 June 2011 |work=Telegram, George Kennan to [[George Marshall]] February 22, 1946. Harry S. Truman Administration File, Elsey Papers |archive-date=12 Desember 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141212060658/http://www.trumanlibrary.org/whistlestop/study_collections/coldwar/documents/pdf/6-6.pdf |url-status=dead }}</ref> Kennan het beskryf om Sowjetkommunisme te hanteer "ongetwyfeld die grootste taak is wat ons [[diplomasie]] ooit mee gekonfronteer is en waarskynlik die grootste ooit sal wees." In die eerste twee afdelings het hy konsepte verwoord wat die grondslag van die Amerikaanse [[Koue Oorlog]]-beleid geword het: • Die USSR beskou die land in 'n ewige oorlog met die [[kapitalisme]]; • Die USSR beskou linkse, maar nie-kommunistiese, groepe in ander lande as 'n nog erger vyand van die land as die kapitalistiese groepe; • Die USSR sal beheerbare [[marxisme|Marxiste]] in die kapitalistiese wêreld as bondgenote gebruik; • Sowjet-aggressie was fundamenteel nie in lyn met die siening van die Russiese volk of met ekonomiese realiteit nie, maar gewortel in historiese Russiese [[nasionalisme]] en neuroses; • Die Sowjet-regering se struktuur het objektiewe of akkurate beelde van interne en eksterne realiteit belemmer. Volgens Kennan het die Sowjetunie nie die moontlikheid vir langtermyn-vreedsame samelewing met die kapitalistiese wêreld gesien nie. Die Sowjetunie se ewigdurende doel was om die sosialistiese saak te bevorder. Vir die Sowjetunie was kapitalisme 'n bedreiging vir die ideale van [[sosialisme]], en kapitaliste kon nie vertrou word of toegelaat word om die Sowjet-mense te beïnvloed nie. Volstrekte konflik is nooit beskou as 'n wenslike weg vir die verspreiding van die Sowjet-belange nie, maar hul oë en ore was altyd oop vir die geleentheid om voordeel te trek uit die "siek weefsel" oral in die wêreld. In Afdeling Vyf het Kennan Sowjet-swakpunte geidentifiseer en 'n VSA-[[strategie]] voorgestel, waarin gesê word dat, ondanks die groot uitdaging, "my oortuiging is dat die probleem binne ons mag is om op te los - en dit sonder die gebruik van enige algemene militêre konflik". Hy het aangevoer dat die Sowjetunie sensitief sou wees vir magprojeksie, dat die Sowjetunie swak was in vergelyking met die verenigde [[Weste|Westerse wêreld]], dat die Sowjetunie kwesbaar was vir interne onstabiliteit, en dat die Sowjet-[[propaganda]] primêr negatief en vernietigend was. Kennan het gesonde waardering, publieke onderwys, oplossings van die interne probleme van die Amerikaanse samelewing voorgestel, en vir ander nasies 'n positiewe beeld van die wêreld wat die VSA graag wil sien en geloof in die superioriteit van die Westerse lewenswyse bo die kollektiewe ideale van Sowjetkommuniste. ==Clifford-Elsey Verslag== In Julie 1946 het president [[Harry S. Truman]] die dienste van een van sy senior adviseurs, Clark Clifford, versoek om 'n verslag oor die Sowjet-verhoudings voor te berei wat besonderhede oor "Sowjet-afkeuring" vir naoorlogse ooreenkomste sal verskaf. Die president, wat na bewering gefrustreerd was deur die Sowjet-optrede, het beweer hy wou "gereed wees om aan die hele wêreld die waarheid te openbaar oor die Russiese versuim om ooreenkomste na te kom".<ref name="clifford">Clark M. Clifford and Richard C. Holbrooke, ''Counsel to the President: A Memoir'' (New York: Random House, 1991).</ref> Met die hulp van George Elsey het Clifford is 'n verslag geskryf wat die analise van die Lang Telegram sou neem en dit in konkrete beleidsaanbevelings sou omsit. Die paar het die insette van senior amptenare in Buitelandse Sake, Verdediging en Justisie, die gesamentlike stafhoofde en die Sentrale Intelligensiegroep bekom. Hulle het ook die kundigheid van George F. Kennan en Charles Bohlen gebruik om hul verslag te skryf. Die finale verslag, getiteld "Amerikaanse Betrekkinge met die Sowjetunie", is op 24 September 1946 slegs aan die President voorgelê, en dit is nie buite sy kantoor versprei nie. Trouens, president Truman het beveel dat alle afskrifte van die verslag by hom afgelewer moet word omdat die verslag vir hom van groot waarde was "maar as dit uitgelek het, sou dit die dak van die Wit Huis afblaas ... ons sou die ernstigste situasie op ons hande gehad het wat nog in my administrasie plaasgevind het". Die verslag sou uitersgeheim en ongesirkuleer bly totdat dit in 1968 in Arthur Krock se ''Memoirs'' verskyn het.<ref name="clifford" /> Die verslag het Truman voorsien met die agtergrond van die oorlogsverhoudinge met die Sowjetunie, insig in bestaande ooreenkomste en belangrikste besonderhede oor die "Sowjet-oortredings" van ooreenkomste met die Verenigde State. Dit het ook die belangrikheid van 'n ingeligte publiek beklemtoon, want "net 'n ingeligte publiek sal die streng beleid ondersteun wat die Sowjet-aktiwiteite noodsaaklik maak".<ref name="cliffordreport">[http://www.trumanlibrary.org/4-1.pdf Clifford-Elsey Report] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090327142101/http://www.trumanlibrary.org/4-1.pdf |date=27 Maart 2009 }}, Besoek 18 Februarie 2008.</ref> In die Clifford-Elsey-verslag is die eerste keer melding gemaak van die konsep van "beperking en begrensing" van die Sowjet-invloed. ==Oorsprong van die artikel== ''The Sources of Soviet Conduct'' het begin as 'n private verslag wat in Januarie 1947 vir Sekretaris van Verdediging James Forrestal voorberei is.<ref name="kennan">George F. Kennan, ''Memoirs'', 1925–1950 (Boston: Little, Brown, 1967), 354–356.</ref> Dit was nooit bedoel as 'n openbare dokument nie. Op die aandrang van Hamilton Fish Armstrong, redakteur van ''Foreign Affairs'', het Kennan toestemming van Forrestal verkry om die artikel onder die skuilnaam "X" te publiseer.<ref name="kennan" /> Toe dit gepubliseer is, was die artikel nie bedoel om 'n verklaring van die regering se amptelike siening van die Sowjet-situasie te wees nie. Toe dit bekend geword het dat die skrywer George F. Kennan was, is die verband met amptelike beleid gemaak, en sommige hoë amptenare, insluitende die minister van buitelandse sake, George C. Marshall, het die goedkeuring van die publikasie bevraagteken.<ref name="kennan" /><ref name="article">X. "The Sources of Soviet Conduct". ''Foreign Affairs'' 25, no. 4 (1947): 566–582.</ref> Kennan was gesaghebbend betrokke by die evolusie van die Amerikaanse beleid ten opsigte van die Sowjetunie na die [[Tweede Wêreldoorlog]]. Beide sy skryfwerk van die Lang Telegram en sy insette in die Clifford-Elsey-verslag is deel van die inhoud wat in die artikel ingesluit is. Die Lang Telegram was 'n oorsig van hoe die Sowjetunie die wêreld gesien het. Die Clifford-Elsey-verslag het die feite geneem en geïnterpreteer hoe dit die wêreld beïnvloed het en wat die Verenigde State daaraan moet doen. Die X-artikel het die inligting in die twee vorige verslae geneem en 'n padkaart vir die Koue Oorlog opgestel. Die artikel blyk die openbare gesig van die Amerikaanse [[buitelandse beleid]] in die Koue Oorlog te wees - alhoewel Kennan self opgemerk het dat hy gevoel het dat hy verkeerd verstaan is - in die verklaring dat die "Verenigde State se beleid teenoor die Sowjetunie moet langtermyn, geduldig maar ferm en waaksaam die inperking van Russiese ekspansionistiese tendense nastreef".<ref name="kennan" /><ref name="article" /> Hierdie beleid is volgens Kennan verkeerd geïnterpreteer om te beteken dat die VSA die Sowjetunie wêreldwyd moet inperk. Baie van die betekenis wat uit die artikel uitgelê is, selfs binne die regering, was nie wat Kennan bedoel het nie. Hy het erken dat daar ernstige tekortkominge in die artikel was en hy 'n [[maagsweer]] ontwikkel het oor die reaksie wat die artikel ontvang het.<ref name="gati">Charles Gati, "What Containment Meant", ''Foreign Policy'', no. 7 (1972): 33.</ref> ==Verwysings== {{Verwysings}} {{en-vertaal|X Article}} ==Eksterne skakels== * [http://www.ntanet.net/KENNAN.html The "Long Telegram"] *[https://fas.org/irp/offdocs/nsc-hst/nsc-68.htm NSC-68: U.S. Objectives and Programs for National Security], NSC-68 is in 1950 direk aan president Harry Truman voorgelê deur 'n ''ad hoc'' interdepartementele komitee onder sy beleidbeplanningspan, Paul Nitze. * [https://www.mtholyoke.edu/acad/intrel/novikov.htm "The Novikov Telegram. Russian response to Kennan"] * [http://edsitement.neh.gov/lesson-plan/sources-discord-1945-1946 EDSITEment's lesson plan Sources of Discord 1945-1946] [[Kategorie:Antikommunisme]] [[Kategorie:Koue Oorlog]] 4eqomjmnpng6twmqc4oot0c2xliv3fi 3 228028 2813998 1984740 2025-06-18T20:13:24Z Ontzak 16183 Ontzak het bladsy [[Gebruikerbespreking:Christian9880]] na [[Gebruikerbespreking:Mr. PowerUp98]] geskuif: Bladsy is outomaties geskuif na hernoeming van gebruiker "[[Spesiaal:CentralAuth/Christian9880|Christian9880]]" na "[[Spesiaal:CentralAuth/Mr. PowerUp98|Mr. PowerUp98]]" 1870774 wikitext text/x-wiki == Welkom == {| class="toccolours" width="100%" style="font-size:100%; margin-bottom:0.5em;" | {| width="100%" cellspacing="0" cellpadding="6" style="font-size:95%; line-height:125%; background-color:#faf6ed; border:1px solid #faecc8;" |- | colspan="4" style="background-color:#faecc8;" |<big>'''{{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | Hallo,&nbsp;gebruiker vanaf [[IP-adres]] {{BASEPAGENAME}} | Hallo&nbsp;{{PAGENAME}}}},''' [[Wikipedia:Welkom nuwelinge|hartelik welkom]] op die Afrikaanse Wikipedia!</big> |- | colspan="4" | Dankie vir jou belangstelling in [[Wikipedia]]. Ons werk hier aan die ideaal van ’n gratis en vrylik beskikbare, vrylik bewerkbare, neutrale en volledige ensiklopedie. |- | colspan="4" | Die [[Afrikaanse Wikipedia]] bestaan al sedert Desember 2001 en bevat reeds ''{{NUMBEROFARTICLES}}'' artikels. Vanaf die begin van die projek het die gebruikers ’n aantal riglyne en uitgangspunte vir artikelbewerking en onderlinge samewerking opgestel. Nuwelinge kan hieruit voordeel trek. Jy mag dit behulpsaam vind om van die skakels in hierdie raampie te volg en met die projek vertroud te raak voordat jy begin bydra. Indien jou vingers jeuk om te eksperimenteer, kan jy gerus ons [[Wikipedia:Sandput|Sandput]] besoek: dit is juis vir die rede daar. Uiteindelik wil ons dat al ons gebruikers [[Wikipedia:Voel vry en gaan jou gang|vry voel om hulle gang te gaan]], maar dit doen natuurlik geen kwaad om ’n bietjie houvas te kry voor 'n mens in die diep kant in spring nie! Besoek gerus ook ons [[Wikipedia:Geselshoekie|Geselshoekie]], ons gebruikers staan gereed om hand by te sit, of bloot net hand te skud. |- | align="right" | {{Klik|Afbeelding=Books-aj.svg aj ashton 01.svg|Grootte=30px|Link=Wikipedia:Verifieerbaarheid}} | [[Wikipedia:Verifieerbaarheid|'''Verifieerbaarheid''']]<br />Die eerste van Wikipedia se drie kernbeleide | align="right" | {{Klik|Afbeelding=Konversation.svg|Grootte=30px|Link=Wikipedia:Geselshoekie}} | [[Wikipedia:Geselshoekie|'''Geselshoekie''']]<br />Die gewilde bymekaarkomplek |- | width="8%" align="right" | {{Klik|Afbeelding=OrgChem Nomen pictograph.png|Grootte=30px|Link=Wikipedia:Geen oorspronklike navorsing}} | width="38%" | [[Wikipedia:Geen oorspronklike navorsing|'''Geen oorspronklike navorsing''']]<br/>Die tweede van Wikipedia se drie kernbeleide | align="right" | {{Klik|Afbeelding=Bucket in the sand.svg|Grootte=30px|Link=Wikipedia:Sandput}} | width="38%" | [[Wikipedia:Sandput|'''Sandput''']]<br />Eksperimenteer na hartelus |- | align="right" |{{Klik|Afbeelding=Unbalanced scales.svg|Grootte=30px|Link=Wikipedia:Neutrale standpunt}} | [[Wikipedia:Neutrale standpunt| '''Neutrale standpunt''']]<br />Die derde van Wikipedia se drie kernbeleide | width="8%" align="right" | {{Klik|Afbeelding=Icon tools.svg|Grootte=30px|Link=Wikipedia:Redigeringsinstruksies}} | [[Wikipedia:Redigeringsinstruksies|'''Redigeringsinstruksies''']]<br />Hoe maak ek: teks wat skuinsgedruk is? ’n opskrif? tabelle? |- | align="right" | {{Klik|Afbeelding=Nuvola apps important yellow.svg|Grootte=30px|Link=Wikipedia:Wat Wikipedia nie is nie}} | [[Wikipedia:Wat Wikipedia nie is nie|'''Wat Wikipedia nie is nie''']]<br />Daar is ook ’n paar dinge wat ons nié hier doen nie | align="right" | {{Klik|Afbeelding=Icon - upload photo 2.svg|Grootte=30px|Link=Wikipedia:Beelde}} | [[Wikipedia:Beelde|'''Beelde''']]<br />As jy beelde wil oplaai |- | align="right" | {{Klik|Afbeelding=Crystal Clear app ksmiletris.png|Grootte=30px|Link=Wikipedia:Beleefdheid}} | [[Wikipedia:Beleefdheid|'''Beleefdheid''']]<br />Ken jou maniere | align="right" | {{Klik|Afbeelding=Crystal Clear app kedit.svg||Grootte=30px|Link=Wikipedia:Wenke vir die skryf van ’n goeie artikel}} | [[Wikipedia:Wenke vir die skryf van ’n goeie artikel|'''Wenke vir die skryf van ’n goeie artikel''']]<br />Soms sê die naam alles {{#ifeq: {{lc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{uc:{{BASEPAGENAME}}}} | {{!}}- {{!}} colspan="4" style="border-top:2px solid #faecc8;" {{!}}Jou bydrae word nou geregistreer onder jou IP-adres. Daar is verskeie voordele gebonde aan die skep van ’n rekening - sluit gerus by ons aan!| }} |- | colspan="4" style="border-top:2px solid #faecc8;" | Hierdie bladsy, wat nou op jou skerm staan, is trouens jou persoonlike besprekingsbladsy. Die plek waar ander Wikipediane jou in die toekoms kan kontak en jy hulle dan kan beantwoord. Elke gebruiker het so ’n bladsy. Jy kan dus ook boodskappe op ander gebruikers se besprekingsbladsye los. Sluit boodskappe en besprekings altyd af met <big><nowiki>~~~~</nowiki></big> of deur op die handtekeningknop in die wysigingsvenster te kliek: sodoende word jou boodskap onderteken met jou gebruikersnaam en die datum en tyd waarop die boodskap voltooi is. Kliek dan as laaste op "Stoor bladsy" om enige bewerkings te stoor. |} |} — [[Gebruiker:KabouterBot|KabouterBot]] ([[Gebruikerbespreking:KabouterBot|kontak]]) 20:47, 24 Desember 2018 (UTC) ds4np2v2nzhf8v3a13k3inhmajkkuao 0 232691 2814123 2813090 2025-06-19T07:52:28Z Sobaka 328 /* Filmografie */ skakel 2814123 wikitext text/x-wiki {{Weesbladsy}} {{Inligtingskas Akteur | Naam = Charles Avery | Beeld = Won in a Closet 1914 scene.jpg | Beeldbeskrywing = <!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks --> | Beeldonderskrif = Avery (links) saam met [[Mabel Normand]] in "Won in a Closet (1914)", die tweede film wat sy geregisseer het. | Geboortenaam = | Alias = | Geboortedatum = | Geboorteplek = | Nasionaliteit = [[Verenigde State|Amerikaans]] | Sterfdatum = | Sterfplek = | Ouers = | Lewensmaat = | Kinders = | Skool = | Universiteit = | Beroep = Akteur, regisseur, en assistentregisseur | Aktiewe jare = | Noemenswaardige rolprente = | Webwerf = | IMDb = 0043018 | Toekennings = <!-- slegs noemenswaardiges --> }} '''Charles Avery''' (28 Mei 1873 – 23 Julie 1926) was 'n [[Verenigde State|Amerikaanse]] akteur, regisseur, en assistentregisseur. == Filmografie == === Rolprente === * 1909: ''Her First Biscuits'' * 1925: ''The Fighting Ranger'' * 1927: ''The Rambling Ranger'' * 1927: ''The Western Rover'' == Eksterne skakels == * {{IMDb|0043018|Charles Avery}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Avery, Charles}} [[Kategorie:Geboortes in 1873]] [[Kategorie:Sterftes in 1926]] [[Kategorie:Amerikaanse manlike akteurs van die 20ste eeu]] 7ldblpz9zpibyqf4kd5q57b5v8wk29j 2814124 2814123 2025-06-19T07:53:29Z Sobaka 328 nie meer wees nie 2814124 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Akteur | Naam = Charles Avery | Beeld = Won in a Closet 1914 scene.jpg | Beeldbeskrywing = <!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks --> | Beeldonderskrif = Avery (links) saam met [[Mabel Normand]] in "Won in a Closet (1914)", die tweede film wat sy geregisseer het. | Geboortenaam = | Alias = | Geboortedatum = | Geboorteplek = | Nasionaliteit = [[Verenigde State|Amerikaans]] | Sterfdatum = | Sterfplek = | Ouers = | Lewensmaat = | Kinders = | Skool = | Universiteit = | Beroep = Akteur, regisseur, en assistentregisseur | Aktiewe jare = | Noemenswaardige rolprente = | Webwerf = | IMDb = 0043018 | Toekennings = <!-- slegs noemenswaardiges --> }} '''Charles Avery''' (28 Mei 1873 – 23 Julie 1926) was 'n [[Verenigde State|Amerikaanse]] akteur, regisseur, en assistentregisseur. == Filmografie == === Rolprente === * 1909: ''Her First Biscuits'' * 1925: ''The Fighting Ranger'' * 1927: ''The Rambling Ranger'' * 1927: ''The Western Rover'' == Eksterne skakels == * {{IMDb|0043018|Charles Avery}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Avery, Charles}} [[Kategorie:Geboortes in 1873]] [[Kategorie:Sterftes in 1926]] [[Kategorie:Amerikaanse manlike akteurs van die 20ste eeu]] 6keu8pcm9fdrbqyzl6a44p30vzmn3fv 2814125 2814124 2025-06-19T07:53:50Z Sobaka 328 /* Rolprente */ 2814125 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Akteur | Naam = Charles Avery | Beeld = Won in a Closet 1914 scene.jpg | Beeldbeskrywing = <!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks --> | Beeldonderskrif = Avery (links) saam met [[Mabel Normand]] in "Won in a Closet (1914)", die tweede film wat sy geregisseer het. | Geboortenaam = | Alias = | Geboortedatum = | Geboorteplek = | Nasionaliteit = [[Verenigde State|Amerikaans]] | Sterfdatum = | Sterfplek = | Ouers = | Lewensmaat = | Kinders = | Skool = | Universiteit = | Beroep = Akteur, regisseur, en assistentregisseur | Aktiewe jare = | Noemenswaardige rolprente = | Webwerf = | IMDb = 0043018 | Toekennings = <!-- slegs noemenswaardiges --> }} '''Charles Avery''' (28 Mei 1873 – 23 Julie 1926) was 'n [[Verenigde State|Amerikaanse]] akteur, regisseur, en assistentregisseur. == Filmografie == === Rolprente === * 1909: ''[[Her First Biscuits]]'' * 1925: ''The Fighting Ranger'' * 1927: ''The Rambling Ranger'' * 1927: ''The Western Rover'' == Eksterne skakels == * {{IMDb|0043018|Charles Avery}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Avery, Charles}} [[Kategorie:Geboortes in 1873]] [[Kategorie:Sterftes in 1926]] [[Kategorie:Amerikaanse manlike akteurs van die 20ste eeu]] 3r86tts28bhh40t81lx759w46j3y9yu 2814126 2814125 2025-06-19T07:54:54Z Sobaka 328 /* Rolprente */ skakel 2814126 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Akteur | Naam = Charles Avery | Beeld = Won in a Closet 1914 scene.jpg | Beeldbeskrywing = <!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks --> | Beeldonderskrif = Avery (links) saam met [[Mabel Normand]] in "Won in a Closet (1914)", die tweede film wat sy geregisseer het. | Geboortenaam = | Alias = | Geboortedatum = | Geboorteplek = | Nasionaliteit = [[Verenigde State|Amerikaans]] | Sterfdatum = | Sterfplek = | Ouers = | Lewensmaat = | Kinders = | Skool = | Universiteit = | Beroep = Akteur, regisseur, en assistentregisseur | Aktiewe jare = | Noemenswaardige rolprente = | Webwerf = | IMDb = 0043018 | Toekennings = <!-- slegs noemenswaardiges --> }} '''Charles Avery''' (28 Mei 1873 – 23 Julie 1926) was 'n [[Verenigde State|Amerikaanse]] akteur, regisseur, en assistentregisseur. == Filmografie == === Rolprente === * 1909: ''[[Her First Biscuits]]'' * 1909: ''[[A Drunkard's Reformation]]'' * 1925: ''The Fighting Ranger'' * 1927: ''The Rambling Ranger'' * 1927: ''The Western Rover'' == Eksterne skakels == * {{IMDb|0043018|Charles Avery}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Avery, Charles}} [[Kategorie:Geboortes in 1873]] [[Kategorie:Sterftes in 1926]] [[Kategorie:Amerikaanse manlike akteurs van die 20ste eeu]] c44fz4fw43ti8ugthcooyo4vj8kpw74 0 237602 2813860 2811910 2025-06-18T13:43:06Z Sobaka 328 /* Filmografie */ skakel 2813860 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Akteur | Naam = Charles Inslee | Beeld = Charles-Inslee-close-up.jpg | Beeldbeskrywing = <!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks --> | Beeldonderskrif = | Geboortenaam = | Alias = | Geboortedatum = 1870 | Geboorteplek = | Nasionaliteit = [[Verenigde State|Amerikaans]] | Sterfdatum = | Sterfplek = | Ouers = | Lewensmaat = | Kinders = | Skool = | Universiteit = | Beroep = Akteur, regisseur, en skrywer | Aktiewe jare = | Noemenswaardige rolprente = | Webwerf = | IMDb = 0409390 | Toekennings = <!-- slegs noemenswaardiges --> }} '''Charles Inslee''' (* Januarie 1870, † September 1922) was 'n [[Verenigde State|Amerikaanse]] akteur, regisseur, en skrywer. Hy was bekend vir sy rol in die rolprent ''Adventures of Tarzan'' (1921). == Filmografie == === Rolprente === * 1909: ''[[The Criminal Hypnotist]]'' * 1909: ''[[At the Altar]]'' * 1909: ''[[The Cord of Life]]'' * 1909: ''[[The Golden Louis]]'' * 1921: ''Adventures of Tarzan'' == Eksterne skakels == * {{IMDb|0409390|Charles Inslee}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Inslee, Charles}} [[Kategorie:Geboortes in 1870]] [[Kategorie:Sterftes in 1922]] [[Kategorie:Amerikaanse manlike akteurs van die 20ste eeu]] a2t3wut8nw2s91vs37f6mj20aryws09 0 237644 2813972 2812665 2025-06-18T19:21:29Z Sobaka 328 /* Filmografie */ skakel 2813972 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Akteur | Naam = Arthur V. Johnson | Beeld = Arthur-V-Johnson.jpg | Beeldbeskrywing = <!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks --> | Beeldonderskrif = | Geboortenaam = | Alias = | Geboortedatum = {{Geboortedatum|1876|2|2}} | Geboorteplek = | Nasionaliteit = [[Verenigde State|Amerikaans]] | Sterfdatum = {{Sterfdatum en ouderdom|1876|2|2|1916|1|17}} | Sterfplek = | Ouers = | Lewensmaat = | Kinders = | Skool = | Universiteit = | Beroep = Akteur, regisseur, en skrywer | Aktiewe jare = 1905–1915 | Noemenswaardige rolprente = | Webwerf = | IMDb = 0424530 | Toekennings = <!-- slegs noemenswaardiges --> }} '''Arthur V. Johnson''' (2 Februarie 1876 – 17 Januarie 1916) was 'n [[Verenigde State|Amerikaanse]] akteur, regisseur, en skrywer. Hy was bekend vir sy rol in die rolprent ''The Beloved Adventurer'' (1914). == Filmografie == === Rolprente === * 1909: ''[[The Criminal Hypnotist]]'' * 1909: ''[[Edgar Allen Poe (rolprent)|Edgar Allen Poe]]'' * 1909: ''[[The Day After]]'' * 1909: ''[[And a Little Child Shall Lead Them]]'' * 1909: ''[[A Drunkard's Reformation]]'' * 1909: ''[[The Gibson Girl]]'' * 1914: ''The Beloved Adventurer'' == Eksterne skakels == * {{IMDb|0424530|Arthur V. Johnson}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Johnson, Arthur V.}} [[Kategorie:Amerikaanse rolprentregisseurs]] [[Kategorie:Geboortes in 1876]] [[Kategorie:Sterftes in 1916]] [[Kategorie:Amerikaanse manlike akteurs van die 20ste eeu]] i7d5npfcjol0z75lv7pru9p595bdcej 0 239887 2813859 2812936 2025-06-18T13:41:42Z Sobaka 328 /* Filmografie */ skakel 2813859 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Akteur | Naam = Owen Moore | Beeld = Owen Moore 1914.jpg | Beeldbeskrywing = <!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks --> | Beeldonderskrif = | Geboortenaam = | Alias = | Geboortedatum = {{Geboortedatum|1886|12|12}} | Geboorteplek = | Nasionaliteit = [[Verenigde State|Amerikaans]] | Sterfdatum = {{Sterfdatum en ouderdom|1886|12|12|1939|6|9}} | Sterfplek = | Ouers = | Lewensmaat = {{plainlist| * {{marriage|[[Mary Pickford]]|1911|1920|end=div}} * {{marriage|[[Katherine Perry]]|1921}} }} | Kinders = | Skool = | Universiteit = | Beroep = Akteur en skrywer | Aktiewe jare = | Noemenswaardige rolprente = | Webwerf = | IMDb = 0601698 | Toekennings = <!-- slegs noemenswaardiges --> }} '''Owen Moore''' (12 Desember 1886 – 9 Junie 1939) was 'n [[Verenigde State|Amerikaanse]] akteur en skrywer. Hy was bekend vir sy rolle in die rolprente ''Betty in Search of a Thrill'' (1915), ''Piccadilly Jim'' (1919), ''The Chicken in the Case'' (1921), en ''A Star Is Born'' (1937). == Filmografie == === Rolprente === * 1909: ''[[The Cricket on the Hearth]]'' * 1909: ''[[The Criminal Hypnotist]]'' * 1909: ''[[A Fool's Revenge]]'' * 1909: ''[[The Golden Louis]]'' * 1913: ''Caprice'' * 1914: ''Aftermath'' * 1914: ''The Battle of the Sexes'' * 1914: ''Cinderella'' * 1915: ''Betty in Search of a Thrill'' * 1915: '''Twas Ever Thus'' * 1915: ''Help Wanted'' * 1915: ''Jordan Is a Hard Road'' * 1915: ''Mistress Nell'' * 1915: ''Nearly a Lady'' * 1915: ''Pretty Mrs. Smith'' * 1916: ''Betty of Greystone'' * 1916: ''The Kiss'' * 1916: ''Little Meena's Romance'' * 1916: ''Rolling Stones'' * 1916: ''Susan Rocks the Boat'' * 1916: ''Under Cover'' * 1916: ''A Coney Island Princess'' * 1917: ''A Girl Like That'' * 1917: ''The Little Boy Scout'' * 1919: ''Piccadilly Jim'' * 1919: ''The Crimson Gardenia'' * 1920: ''The Desperate Hero'' * 1920: ''The Poor Simp'' * 1920: ''Sooner or Later'' * 1921: ''The Chicken in the Case'' * 1921: ''A Divorce of Convenience'' * 1922: ''Love Is an Awful Thing'' * 1922: ''Oh, Mabel Behave'' * 1922: ''Reported Missing'' * 1923: ''Her Temporary Husband'' * 1923: ''Modern Matrimony'' * 1923: ''The Silent Partner'' * 1923: ''Thundergate'' * 1924: ''East of Broadway'' * 1924: ''Torment'' * 1925: ''Camille of the Barbary Coast'' * 1925: ''Code of the West'' * 1925: ''Go Straight'' * 1925: ''The Parasite'' * 1925: ''False Pride'' * 1926: ''The Blackbird'' * 1926: ''Married?'' * 1926: ''Money Talks'' * 1926: ''The Road to Mandalay'' * 1927: ''Becky'' * 1927: ''Beware of Widows'' * 1927: ''Husbands for Rent'' * 1927: ''The Red Mill'' * 1927: ''The Taxi Dancer'' * 1927: ''Tea for Three'' * 1927: ''Women Love Diamonds'' * 1928: ''The Actress'' * 1928: ''Stolen Love'' * 1929: ''High Voltage'' * 1929: ''Side Street'' * 1930: ''Extravagance'' * 1930: ''Outside the Law'' * 1930: ''What a Widow!'' * 1931: ''Hush Money'' * 1932: ''As You Desire Me'' * 1933: ''A Man of Sentiment'' * 1933: ''She Done Him Wrong'' * 1937: ''A Star Is Born'' == Eksterne skakels == * {{IMDb|0601698|Owen Moore}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Moore, Owen}} [[Kategorie:Geboortes in 1886]] [[Kategorie:Sterftes in 1939]] [[Kategorie:Amerikaanse manlike akteurs van die 20ste eeu]] [[Kategorie:Ierse manlike akteurs van die 20ste eeu]] sukb57zqufhdtbjtfzbvflj7miwiz62 2814064 2813859 2025-06-19T00:44:15Z Nikolai Kurbatov 125512 2814064 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Akteur | Naam = Owen Moore | Beeld = Owen Moore 1914.jpg | Beeldbeskrywing = <!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks --> | Beeldonderskrif = | Geboortenaam = | Alias = | Geboortedatum = {{Geboortedatum|1886|12|12}} | Geboorteplek = | Nasionaliteit = [[Verenigde State|Amerikaans]] | Sterfdatum = {{Sterfdatum en ouderdom|1886|12|12|1939|6|9}} | Sterfplek = | Ouers = | Lewensmaat = {{plainlist| * {{marriage|[[Mary Pickford]]|1911|1920|end=div}} * {{marriage|[[Katherine Perry]]|1921}} }} | Kinders = | Skool = | Universiteit = | Beroep = Akteur en skrywer | Aktiewe jare = | Noemenswaardige rolprente = | Webwerf = | IMDb = 0601698 | Toekennings = <!-- slegs noemenswaardiges --> }} '''Owen Moore''' (12 Desember 1886 – 9 Junie 1939) was 'n [[Verenigde State|Amerikaanse]] akteur en skrywer. Hy was bekend vir sy rolle in die rolprente ''Betty in Search of a Thrill'' (1915), ''Piccadilly Jim'' (1919), ''The Chicken in the Case'' (1921), en ''A Star Is Born'' (1937). == Filmografie == === Rolprente === * 1909: ''[[The Cricket on the Hearth]]'' * 1909: ''[[The Criminal Hypnotist]]'' * 1909: ''[[A Fool's Revenge]]'' * 1909: ''[[The Golden Louis]]'' * 1909: ''[[The Hessian Renegades]]'' * 1913: ''Caprice'' * 1914: ''Aftermath'' * 1914: ''The Battle of the Sexes'' * 1914: ''Cinderella'' * 1915: ''Betty in Search of a Thrill'' * 1915: '''Twas Ever Thus'' * 1915: ''Help Wanted'' * 1915: ''Jordan Is a Hard Road'' * 1915: ''Mistress Nell'' * 1915: ''Nearly a Lady'' * 1915: ''Pretty Mrs. Smith'' * 1916: ''Betty of Greystone'' * 1916: ''The Kiss'' * 1916: ''Little Meena's Romance'' * 1916: ''Rolling Stones'' * 1916: ''Susan Rocks the Boat'' * 1916: ''Under Cover'' * 1916: ''A Coney Island Princess'' * 1917: ''A Girl Like That'' * 1917: ''The Little Boy Scout'' * 1919: ''Piccadilly Jim'' * 1919: ''The Crimson Gardenia'' * 1920: ''The Desperate Hero'' * 1920: ''The Poor Simp'' * 1920: ''Sooner or Later'' * 1921: ''The Chicken in the Case'' * 1921: ''A Divorce of Convenience'' * 1922: ''Love Is an Awful Thing'' * 1922: ''Oh, Mabel Behave'' * 1922: ''Reported Missing'' * 1923: ''Her Temporary Husband'' * 1923: ''Modern Matrimony'' * 1923: ''The Silent Partner'' * 1923: ''Thundergate'' * 1924: ''East of Broadway'' * 1924: ''Torment'' * 1925: ''Camille of the Barbary Coast'' * 1925: ''Code of the West'' * 1925: ''Go Straight'' * 1925: ''The Parasite'' * 1925: ''False Pride'' * 1926: ''The Blackbird'' * 1926: ''Married?'' * 1926: ''Money Talks'' * 1926: ''The Road to Mandalay'' * 1927: ''Becky'' * 1927: ''Beware of Widows'' * 1927: ''Husbands for Rent'' * 1927: ''The Red Mill'' * 1927: ''The Taxi Dancer'' * 1927: ''Tea for Three'' * 1927: ''Women Love Diamonds'' * 1928: ''The Actress'' * 1928: ''Stolen Love'' * 1929: ''High Voltage'' * 1929: ''Side Street'' * 1930: ''Extravagance'' * 1930: ''Outside the Law'' * 1930: ''What a Widow!'' * 1931: ''Hush Money'' * 1932: ''As You Desire Me'' * 1933: ''A Man of Sentiment'' * 1933: ''She Done Him Wrong'' * 1937: ''A Star Is Born'' == Eksterne skakels == * {{IMDb|0601698|Owen Moore}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Moore, Owen}} [[Kategorie:Geboortes in 1886]] [[Kategorie:Sterftes in 1939]] [[Kategorie:Amerikaanse manlike akteurs van die 20ste eeu]] [[Kategorie:Ierse manlike akteurs van die 20ste eeu]] gb3pylxqet1zu8dnors56zsly8reeh2 2814071 2814064 2025-06-19T01:43:08Z Nikolai Kurbatov 125512 /* Filmografie */ 2814071 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Akteur | Naam = Owen Moore | Beeld = Owen Moore 1914.jpg | Beeldbeskrywing = <!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks --> | Beeldonderskrif = | Geboortenaam = | Alias = | Geboortedatum = {{Geboortedatum|1886|12|12}} | Geboorteplek = | Nasionaliteit = [[Verenigde State|Amerikaans]] | Sterfdatum = {{Sterfdatum en ouderdom|1886|12|12|1939|6|9}} | Sterfplek = | Ouers = | Lewensmaat = {{plainlist| * {{marriage|[[Mary Pickford]]|1911|1920|end=div}} * {{marriage|[[Katherine Perry]]|1921}} }} | Kinders = | Skool = | Universiteit = | Beroep = Akteur en skrywer | Aktiewe jare = | Noemenswaardige rolprente = | Webwerf = | IMDb = 0601698 | Toekennings = <!-- slegs noemenswaardiges --> }} '''Owen Moore''' (12 Desember 1886 – 9 Junie 1939) was 'n [[Verenigde State|Amerikaanse]] akteur en skrywer. Hy was bekend vir sy rolle in die rolprente ''Betty in Search of a Thrill'' (1915), ''Piccadilly Jim'' (1919), ''The Chicken in the Case'' (1921), en ''A Star Is Born'' (1937). == Filmografie == === Rolprente === * 1909: ''[[The Cricket on the Hearth]]'' * 1909: ''[[The Criminal Hypnotist]]'' * 1909: ''[[A Fool's Revenge]]'' * 1909: ''[[The Golden Louis]]'' * 1909: ''[[The Hessian Renegades]]'' * 1909: ''[[His Lost Love]]'' * 1913: ''Caprice'' * 1914: ''Aftermath'' * 1914: ''The Battle of the Sexes'' * 1914: ''Cinderella'' * 1915: ''Betty in Search of a Thrill'' * 1915: '''Twas Ever Thus'' * 1915: ''Help Wanted'' * 1915: ''Jordan Is a Hard Road'' * 1915: ''Mistress Nell'' * 1915: ''Nearly a Lady'' * 1915: ''Pretty Mrs. Smith'' * 1916: ''Betty of Greystone'' * 1916: ''The Kiss'' * 1916: ''Little Meena's Romance'' * 1916: ''Rolling Stones'' * 1916: ''Susan Rocks the Boat'' * 1916: ''Under Cover'' * 1916: ''A Coney Island Princess'' * 1917: ''A Girl Like That'' * 1917: ''The Little Boy Scout'' * 1919: ''Piccadilly Jim'' * 1919: ''The Crimson Gardenia'' * 1920: ''The Desperate Hero'' * 1920: ''The Poor Simp'' * 1920: ''Sooner or Later'' * 1921: ''The Chicken in the Case'' * 1921: ''A Divorce of Convenience'' * 1922: ''Love Is an Awful Thing'' * 1922: ''Oh, Mabel Behave'' * 1922: ''Reported Missing'' * 1923: ''Her Temporary Husband'' * 1923: ''Modern Matrimony'' * 1923: ''The Silent Partner'' * 1923: ''Thundergate'' * 1924: ''East of Broadway'' * 1924: ''Torment'' * 1925: ''Camille of the Barbary Coast'' * 1925: ''Code of the West'' * 1925: ''Go Straight'' * 1925: ''The Parasite'' * 1925: ''False Pride'' * 1926: ''The Blackbird'' * 1926: ''Married?'' * 1926: ''Money Talks'' * 1926: ''The Road to Mandalay'' * 1927: ''Becky'' * 1927: ''Beware of Widows'' * 1927: ''Husbands for Rent'' * 1927: ''The Red Mill'' * 1927: ''The Taxi Dancer'' * 1927: ''Tea for Three'' * 1927: ''Women Love Diamonds'' * 1928: ''The Actress'' * 1928: ''Stolen Love'' * 1929: ''High Voltage'' * 1929: ''Side Street'' * 1930: ''Extravagance'' * 1930: ''Outside the Law'' * 1930: ''What a Widow!'' * 1931: ''Hush Money'' * 1932: ''As You Desire Me'' * 1933: ''A Man of Sentiment'' * 1933: ''She Done Him Wrong'' * 1937: ''A Star Is Born'' == Eksterne skakels == * {{IMDb|0601698|Owen Moore}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Moore, Owen}} [[Kategorie:Geboortes in 1886]] [[Kategorie:Sterftes in 1939]] [[Kategorie:Amerikaanse manlike akteurs van die 20ste eeu]] [[Kategorie:Ierse manlike akteurs van die 20ste eeu]] a3l50r6pat6p1esuq1mnt0xr5xf1ks2 0 240078 2813864 2812676 2025-06-18T13:45:30Z Sobaka 328 /* Filmografie */ skakel 2813864 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Akteur | Naam = Barry O'Moore | Beeld = Herbert Yost 1.jpg | Beeldbeskrywing = <!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks --> | Beeldonderskrif = | Geboortenaam = Herbert Alms Yost | Alias = | Geboortedatum = {{Geboortedatum|1879|12|8}} | Geboorteplek = | Nasionaliteit = [[Verenigde State|Amerikaans]] | Sterfdatum = {{Sterfdatum en ouderdom|1879|12|8|1945|10|23}} | Sterfplek = | Ouers = | Lewensmaat = | Kinders = | Skool = | Universiteit = | Beroep = Akteur | Aktiewe jare = | Noemenswaardige rolprente = | Webwerf = | IMDb = 0949133 | Toekennings = <!-- slegs noemenswaardiges --> }} '''Herbert Yost''' (ook bekend as '''Barry O'Moore''' 8 Desember 1879 – 23 Oktober 1945) was 'n [[Verenigde State|Amerikaanse]] akteur. == Filmografie == === Rolprente === * 1909: ''[[The Fascinating Mrs. Francis]]'' * 1909: ''[[Edgar Allen Poe (rolprent)|Edgar Allen Poe]]'' * 1909: ''[[The Golden Louis]]'' * 1914: ''The Man Who Disappeared'' * 1915: ''Over Night'' == Eksterne skakels == * {{IMDb|0949133|Barry O'Moore}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:OMoore, Barry}} [[Kategorie:Geboortes in 1879]] [[Kategorie:Sterftes in 1945]] [[Kategorie:Amerikaanse manlike akteurs van die 20ste eeu]] ojumbw8zle85dgd1u7mwf6cevol1n54 0 241038 2814066 2811834 2025-06-19T00:45:30Z Nikolai Kurbatov 125512 /* Filmografie */ 2814066 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Akteur | Naam = Harry Solter | Beeld = Harry Solter 1908.jpg | Beeldbeskrywing = <!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks --> | Beeldonderskrif = | Geboortenaam = Henry Lewis Solter | Alias = | Geboortedatum = {{Geboortedatum|1873|11|19}} | Geboorteplek = | Nasionaliteit = [[Verenigde State|Amerikaans]] | Sterfdatum = {{Sterfdatum en ouderdom|1873|11|19|1920|3|2}} | Sterfplek = | Ouers = | Lewensmaat = | Kinders = | Skool = | Universiteit = | Beroep = Regisseur, akteur, en skrywer | Aktiewe jare = | Noemenswaardige rolprente = | Webwerf = | IMDb = 0813603 | Toekennings = <!-- slegs noemenswaardiges --> }} '''Harry Solter''' (19 November 1873 – 2 Maart 1920) was 'n [[Verenigde State|Amerikaanse]] regisseur, akteur, en skrywer. Hy was bekend vir sy rolle in die rolprente ''The Spotted Lily'' (1917) en ''The Lash of Power'' (1917). == Filmografie == === Rolprente === * 1909: ''[[A Burglar's Mistake]]'' * 1909: ''[[The Curtain Pole]]'' * 1909: ''[[The Brahma Diamond]]'' * 1909: ''[[The Hindoo Dagger]]'' * 1917: ''The Spotted Lily'' * 1917: ''The Lash of Power'' * 1918: ''The Wife He Bought'' * 1921: ''The Sage Hen'' == Eksterne skakels == * {{IMDb|0813603|Harry Solter}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Solter, Harry}} [[Kategorie:Geboortes in 1873]] [[Kategorie:Sterftes in 1920]] [[Kategorie:Amerikaanse manlike akteurs van die 20ste eeu]] 5kufkbghu1jp475ppovvivushacg56p 0 241998 2813970 2813603 2025-06-18T19:20:40Z Sobaka 328 /* Rolprente */ skakel 2813970 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Akteur | Naam = Kate Bruce | Beeld = Kate Bruce - Dec 1921 Photoplay.jpg | Beeldbeskrywing = <!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks --> | Beeldonderskrif = | Geboortenaam = | Alias = | Geboortedatum = {{Geboortedatum|1860|2|17}} | Geboorteplek = | Nasionaliteit = [[Verenigde State|Amerikaans]] | Sterfdatum = {{Sterfdatum en ouderdom|1860|2|17|1946|4|2}} | Sterfplek = | Ouers = | Lewensmaat = | Kinders = | Skool = | Universiteit = | Beroep = Aktrise | Aktiewe jare = | Noemenswaardige rolprente = | Webwerf = | IMDb = 0115524 | Toekennings = <!-- slegs noemenswaardiges --> }} '''Kate Bruce''' (17 Februarie 1860 – 2 April 1946) was 'n [[Verenigde State|Amerikaanse]] aktrise. Sy was bekend vir haar rolle in die rolprente ''Gretchen the Greenhorn'' (1916), ''Way Down East'' (1920), en ''The White Rose'' (1923). == Filmografie == === Rolprente === * 1909: ''[[Getting Even]]'' * 1909: ''[[Choosing a Husband]]'' * 1909: ''[[The Country Doctor]]'' * 1909: ''[[The Gibson Girl]]'' * 1915: ''Civilization'' * 1916: ''Gretchen the Greenhorn'' * 1916: ''Betty of Greystone'' * 1916: ''The Marriage of Molly-O'' * 1916: ''The House Built Upon Sand'' * 1917: ''Madame Bo-Peep'' * 1917: ''Souls Triumphant'' * 1917: ''A Woman's Awakening'' * 1918: ''Hearts of the World'' * 1919: ''A Romance of Happy Valley'' * 1920: ''Way Down East'' * 1920: ''Mary Ellen Comes to Town'' * 1921: ''The City of Silent Men'' * 1923: ''The White Rose'' * 1924: ''His Darker Self'' * 1927: ''A Bowery Cinderella'' * 1927: ''The Secret Studio'' === Televisierolprente === * 1985: ''Proposta in quattro parti'' == Eksterne skakels == * {{IMDb|0115524|Kate Bruce}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Bruce, Kate}} [[Kategorie:Sterftes in 1946]] [[Kategorie:Amerikaanse aktrises van die 20ste eeu]] [[Kategorie:Geboortes in 1860]] j693jp1u4po1lglf11h0dfelb8hhv2p 0 243861 2814062 2813826 2025-06-19T00:42:58Z Nikolai Kurbatov 125512 /* Filmografie */ 2814062 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Akteur | Naam = Florence Lawrence | Beeld = Florence_Lawrence_1908.jpg | Beeldbeskrywing = <!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks --> | Beeldonderskrif = | Geboortenaam = Florence Annie Bridgwood | Alias = | Geboortedatum = {{Geboortedatum|1886|1|2}} | Geboorteplek = | Nasionaliteit = [[Verenigde State|Amerikaans]] | Sterfdatum = {{Sterfdatum en ouderdom|1886|1|2|1938|12|28}} | Sterfplek = | Ouers = | Lewensmaat = | Kinders = | Skool = | Universiteit = | Beroep = Aktrise | Aktiewe jare = | Noemenswaardige rolprente = | Webwerf = | IMDb = 0492757 | Toekennings = <!-- slegs noemenswaardiges --> }} '''Florence Lawrence''' (2 Januarie 1886 – 28 Desember 1938) was 'n [[Verenigde State|Amerikaanse]] aktrise. == Filmografie == === Rolprente === * 1908: ''The Reg Girl'' * 1909: ''[[The Curtain Pole]]'' * 1909: ''[[The Deception]]'' * 1909: ''[[The Girls and Daddy]]'' * 1909: ''[[Her First Biscuits]]'' * 1914: ''A Singular Sinner'' * 1916: ''Elusive Isabel'' * 1922: ''The Unfoldment'' * 1923: ''The Satin Girl'' * 1924: ''Gambling Wives'' * 1930: ''Sweeping Against the Winds'' === Video's === * 2009: ''The Many Faces of Cleopatra'' == Eksterne skakels == * {{IMDb|0492757|Florence Lawrence}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Lawrence, Florence}} [[Kategorie:Sterftes in 1938]] [[Kategorie:Amerikaanse uitvinders]] [[Kategorie:Geboortes in 1886]] [[Kategorie:Amerikaanse aktrises van die 20ste eeu]] [[Kategorie:Kanadese aktrises van die 20ste eeu]] 12xzf2iv6u6pldrgcbp46nv6ljbbhak 0 245087 2813973 2813599 2025-06-18T19:22:11Z Sobaka 328 /* Rolprente */ skakel 2813973 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Akteur | Naam = Mary Pickford | Beeld = Mary_Pickford_cph.3c17995u.jpg | Beeldbeskrywing = <!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks --> | Beeldonderskrif = | Geboortenaam = | Alias = | Geboortedatum = {{Geboortedatum|1892|4|8}} | Geboorteplek = | Nasionaliteit = [[Verenigde State|Amerikaans]] | Sterfdatum = {{Sterfdatum en ouderdom|1892|4|8|1979|5|29}} | Sterfplek = | Ouers = | Lewensmaat = {{ubl|{{marriage|[[Owen Moore]]|1911|1920|reason=divorced}}|{{marriage|[[Douglas Fairbanks]]|1920|1936|reason=divorced}}|{{marriage|[[Charles "Buddy" Rogers]]|1937<!--Omission per template instructions-->}}}} | Kinders = | Skool = | Universiteit = | Beroep = Aktrise, vervaardiger, en skryfster | Aktiewe jare = | Noemenswaardige rolprente = | Webwerf = | IMDb = 0681933 | Toekennings = <!-- slegs noemenswaardiges --> }} '''Mary Pickford''' (8 April 1892 – 29 Mei 1979) was 'n [[Verenigde State|Amerikaanse]] aktrise, vervaardiger, en skryfster. Sy was bekend vir haar rolle in die rolprente ''The Poor Little Rich Girl'' (1917), ''The Little American'' (1917), ''The Hoodlum'' (1919), en ''Coquette'' (1929). == Filmografie == === Rolprente === * 1909: ''[[Getting Even]]'' * 1909: ''[[The Gibson Girl]]'' * 1911: ''The Daddy's Dream'' * 1911: ''A Dog's Tale'' * 1912: ''Grannie'' * 1912: ''A Pueblo Romance'' * 1913: ''Caprice'' * 1913: ''In the Bishop's Carriage'' * 1914: ''Behind the Scenes'' * 1914: ''Cinderella'' * 1914: ''The Eagle's Mate'' * 1914: ''A Good Little Devil'' * 1914: ''Hearts Adrift'' * 1914: ''Such a Little Queen'' * 1914: ''Tess of the Storm Country'' * 1915: ''The Dawn of a Tomorrow'' * 1915: ''Fanchon, the Cricket'' * 1915: ''The Foundling'' * 1915: ''A Girl of Yesterday'' * 1915: ''Little Pal'' * 1915: ''Madame Butterfly'' * 1915: ''Mistress Nell'' * 1915: ''Rags'' * 1915: ''Broken Hearts'' * 1916: ''The Eternal Grind'' * 1916: ''The Foundling'' * 1916: ''Hulda from Holland'' * 1916: ''Less Than the Dust'' * 1916: ''Poor Little Peppina'' * 1917: ''The Poor Little Rich Girl'' * 1917: ''The Little American'' * 1917: ''The Little Princess'' * 1917: ''The Pride of the Clan'' * 1917: ''Rebecca of Sunnybrook Farm'' * 1917: ''A Romance of the Redwoods'' * 1917: ''All-Star Production of Patriotic Episodes for the Second Liberty Loan'' * 1918: ''Amarilly of Clothes-Line Alley'' * 1918: ''How Could You, Jean?'' * 1918: ''Johanna Enlists'' * 1918: ''M'Liss'' * 1918: ''Stella Maris'' * 1919: ''The Hoodlum'' * 1919: ''Captain Kidd, Jr.'' * 1919: ''Daddy-Long-Legs'' * 1919: ''Heart o' the Hills'' * 1920: ''Pollyanna'' * 1920: ''Suds'' * 1921: ''Little Lord Fauntleroy'' * 1921: ''The Love Light'' * 1921: ''Through the Back Door'' * 1922: ''Tess of the Storm Country'' * 1923: ''Garrison's Finish'' * 1923: ''Rosita'' * 1924: ''Dorothy Vernon of Haddon Hall'' * 1925: ''Little Annie Rooney'' * 1926: ''Sparrows'' * 1927: ''My Best Girl'' * 1927: ''Potseluy Meri Pikford'' * 1929: ''Coquette'' * 1929: ''The Taming of the Shrew'' * 1930: ''Forever Yours'' * 1931: ''Kiki'' * 1933: ''Secrets'' * 1936: ''The Gay Desperado'' * 1946: ''Susie Steps Out'' * 1947: ''High Fury'' * 1947: ''Stork Bites Man'' * 1963: ''Anniversary'' * 1978: ''America's Sweetheart: The Mary Pickford Story'' * 2002: ''Decasia'' === Televisiereekse === * 1985: ''What Do Those Old Films Mean?'' === Televisierolprente === * 1963: ''Delta Kappa Alpha Silver Anniversary Banquet'' * 2000: ''Douglas Fairbanks Sr. and Mary Pickford'' == Eksterne skakels == * {{IMDb|0681933|Mary Pickford}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Pickford, Mary}} [[Kategorie:Geboortes in 1892]] [[Kategorie:Sterftes in 1979]] [[Kategorie:Amerikaanse rolprentvervaardigers]] [[Kategorie:Amerikaanse aktrises van die 20ste eeu]] [[Kategorie:Kanadese aktrises van die 20ste eeu]] dib57hp1xcwf25fxugsfu18srjq2ltd 2814122 2813973 2025-06-19T07:51:13Z Sobaka 328 /* Filmografie */ skakel 2814122 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Akteur | Naam = Mary Pickford | Beeld = Mary_Pickford_cph.3c17995u.jpg | Beeldbeskrywing = <!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks --> | Beeldonderskrif = | Geboortenaam = | Alias = | Geboortedatum = {{Geboortedatum|1892|4|8}} | Geboorteplek = | Nasionaliteit = [[Verenigde State|Amerikaans]] | Sterfdatum = {{Sterfdatum en ouderdom|1892|4|8|1979|5|29}} | Sterfplek = | Ouers = | Lewensmaat = {{ubl|{{marriage|[[Owen Moore]]|1911|1920|reason=divorced}}|{{marriage|[[Douglas Fairbanks]]|1920|1936|reason=divorced}}|{{marriage|[[Charles "Buddy" Rogers]]|1937<!--Omission per template instructions-->}}}} | Kinders = | Skool = | Universiteit = | Beroep = Aktrise, vervaardiger, en skryfster | Aktiewe jare = | Noemenswaardige rolprente = | Webwerf = | IMDb = 0681933 | Toekennings = <!-- slegs noemenswaardiges --> }} '''Mary Pickford''' (8 April 1892 – 29 Mei 1979) was 'n [[Verenigde State|Amerikaanse]] aktrise, vervaardiger, en skryfster. Sy was bekend vir haar rolle in die rolprente ''The Poor Little Rich Girl'' (1917), ''The Little American'' (1917), ''The Hoodlum'' (1919), en ''Coquette'' (1929). == Filmografie == === Rolprente === * 1909: ''[[Getting Even]]'' * 1909: ''[[The Gibson Girl]]'' * 1909: ''[[Her First Biscuits]]'' * 1911: ''The Daddy's Dream'' * 1911: ''A Dog's Tale'' * 1912: ''Grannie'' * 1912: ''A Pueblo Romance'' * 1913: ''Caprice'' * 1913: ''In the Bishop's Carriage'' * 1914: ''Behind the Scenes'' * 1914: ''Cinderella'' * 1914: ''The Eagle's Mate'' * 1914: ''A Good Little Devil'' * 1914: ''Hearts Adrift'' * 1914: ''Such a Little Queen'' * 1914: ''Tess of the Storm Country'' * 1915: ''The Dawn of a Tomorrow'' * 1915: ''Fanchon, the Cricket'' * 1915: ''The Foundling'' * 1915: ''A Girl of Yesterday'' * 1915: ''Little Pal'' * 1915: ''Madame Butterfly'' * 1915: ''Mistress Nell'' * 1915: ''Rags'' * 1915: ''Broken Hearts'' * 1916: ''The Eternal Grind'' * 1916: ''The Foundling'' * 1916: ''Hulda from Holland'' * 1916: ''Less Than the Dust'' * 1916: ''Poor Little Peppina'' * 1917: ''The Poor Little Rich Girl'' * 1917: ''The Little American'' * 1917: ''The Little Princess'' * 1917: ''The Pride of the Clan'' * 1917: ''Rebecca of Sunnybrook Farm'' * 1917: ''A Romance of the Redwoods'' * 1917: ''All-Star Production of Patriotic Episodes for the Second Liberty Loan'' * 1918: ''Amarilly of Clothes-Line Alley'' * 1918: ''How Could You, Jean?'' * 1918: ''Johanna Enlists'' * 1918: ''M'Liss'' * 1918: ''Stella Maris'' * 1919: ''The Hoodlum'' * 1919: ''Captain Kidd, Jr.'' * 1919: ''Daddy-Long-Legs'' * 1919: ''Heart o' the Hills'' * 1920: ''Pollyanna'' * 1920: ''Suds'' * 1921: ''Little Lord Fauntleroy'' * 1921: ''The Love Light'' * 1921: ''Through the Back Door'' * 1922: ''Tess of the Storm Country'' * 1923: ''Garrison's Finish'' * 1923: ''Rosita'' * 1924: ''Dorothy Vernon of Haddon Hall'' * 1925: ''Little Annie Rooney'' * 1926: ''Sparrows'' * 1927: ''My Best Girl'' * 1927: ''Potseluy Meri Pikford'' * 1929: ''Coquette'' * 1929: ''The Taming of the Shrew'' * 1930: ''Forever Yours'' * 1931: ''Kiki'' * 1933: ''Secrets'' * 1936: ''The Gay Desperado'' * 1946: ''Susie Steps Out'' * 1947: ''High Fury'' * 1947: ''Stork Bites Man'' * 1963: ''Anniversary'' * 1978: ''America's Sweetheart: The Mary Pickford Story'' * 2002: ''Decasia'' === Televisiereekse === * 1985: ''What Do Those Old Films Mean?'' === Televisierolprente === * 1963: ''Delta Kappa Alpha Silver Anniversary Banquet'' * 2000: ''Douglas Fairbanks Sr. and Mary Pickford'' == Eksterne skakels == * {{IMDb|0681933|Mary Pickford}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Pickford, Mary}} [[Kategorie:Geboortes in 1892]] [[Kategorie:Sterftes in 1979]] [[Kategorie:Amerikaanse rolprentvervaardigers]] [[Kategorie:Amerikaanse aktrises van die 20ste eeu]] [[Kategorie:Kanadese aktrises van die 20ste eeu]] 881bja9ossidujhwirmmthlv9o1s8dk 0 250227 2814017 2449986 2025-06-18T21:53:30Z InternetArchiveBot 131157 Red 1 verwysing(s) en merk 0 as dood.) #IABot (v2.0.9.5 2814017 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Wetenskaplike | naam = Patricia Joan "Pat" Vinnicombe | beeld = | breedte = <!-- Vul net 220 in, nie 220px --> | beeldbeskrywing = <!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks --> | beeldonderskrif = | geboortenaam = | geboortedatum = {{Geboortedatum|1932|03|17}} | geboorteplek = Kaapse Provinsie | sterftedatum = {{SDEO|2003|03|30|1932|03|17}} | sterfteplek = Karratha, Wes-Australië | plek van graf = | blyplek = | burgerskap = | nasionaliteit = | vakgebied = [[Argeoloog]]<br/>arbeidsterapeut | werkplek = Wes-Australiese Museum | alma mater = [[Universiteit van die Witwatersrand]]<ref name="WITS"/><br/>Clare Hall, Cambridge | doktorale promotor = | akademiese adviseurs = | doktorale studente = | ander studente = | bekend vir = Identifisering van rotskuns | beïnvloed deur = | invloed op = David Lewis-Williams | toekennings = | handtekening = | webblad = | voetnotas = }} '''Patricia Joan Vinnicombe''' (1932 - 2003) was 'n Suid-Afrikaanse [[argeoloog]] en kunstenaar, bekend vir die identifisering en kopiëring van [[Boesman]] [[rotskuns]] in die valleie en voetheuwels van die [[Drakensberge]].<ref name="trowelblaze"/> Haar werk het die studie van rotskuns omskep in 'n wetenskap. Sy was ook aktief in die behoud van die [[Australië|Australie]]se inboorlinge se rotskuns in Wes-Australië.<ref name="Natal"/> == Vroeë lewe en loopbaan == Vinnicombe is in die Mount Currie-distrik, [[Griekwaland-Oos]] gebore en het op die plaas West Ilsey in die [[Underberg]]-distrik groot geword, omring deur die rotskuns van die [[Drakensberge]].<ref name="ARDA"/> Sy het haar eerste afskrifte van hierdie skilderye gemaak teen die ouderdom van 13. Sy het skoolgegaan in Underberg en [[Pietermaritzburg]].<ref name="Natal"/> [[Lêer:San Painting, Ukalamba Drakensberge 1.JPG | duimnael|links | Rotskuns van 'n eland]] Sy het aan die [[Universiteit van die Witwatersrand]] (Wits) studeer en gekwalifiseer as 'n arbeidsterapeut in 1954 en later in [[Londen]] as 'n arbeidsterapeut gewerk.<ref name="ARDA"/> Maar kontak met die [[Anatomie|paleoanatomiste]] [[Raymond Dart]] en [[Phillip Tobias]] by WITS het haar gelei om te konsentreer op die studie van rotskuns in die Drakensbergstreek.<ref name="Natal"/> Sy het basiese rotskunsnatrekings-tegnieke by WITS geleer en het haar eie tegniek ontwikkel deur gebruik te maak van [[poliëtileen]] en [[Waterverfskilderkuns|waterverf]] [[tempera]] wat met 'n skoonmaakmiddel as fikseermiddel gemeng is.<ref name="ARDA"/><ref name="Deacon"/> Gedurende die tyd toe sy in Londen as terapeut was, het sy ook haar natrekwerk by die Imperial Instituut uitgestal. Die positiewe reaksie op die uitstalling het haar gelei om 'n meer noukeurige metode te skep om die skilderye te kopieer wat op 23 eienskappe gebaseer was. Die geloofwaardigheid van Vinnicombe se metode het haar die geleentheid gebied om terug te keer na Suid-Afrika en rotskuns in die Drakensberge op te spoor.<ref name="ARDA"/><ref name="Deacon"/> [[Lêer:South Africa-Mpumalanga-Pinnacle001.jpg| duimnael|Die Drakensberge naby Graskop in Mpumalanga]] == Die Drakensberge == Vinnicombe het in 1958 'n noukeurige opname in die Drakensberge onderneem om al die rotskuns daarin aan te teken. Hierdie navorsing is geborg deur die [[Raad vir Geesteswetenskaplike Navorsing]] en is onder toesig van B.D. Malan, sekretaris van die [[Suid-Afrikaanse Erfenishulpbronagentskap|Historiese Monumentekommissie]], onderneem. Hulle het 'n program van numeriese analise ontwerp wat met [[ponskaart]]e uitgevoer kon word.<ref name="Deacon"/><ref name="HSRC"/> [[Lêer:Blue-punch-card-front-horiz.png|duimnael|links|Ponskaart]] Sy het haar man, Patrick Carter, tydens haar werk in die Drakensberge ontmoet. Hy was 'n [[argeoloog]] wat in Lesotho en KwaZulu-Natal uitgrawenswerk gedoen het. Hulle het in 1961 getrou en daarna teruggekeer na [[Cambridge]], Engeland. Hier is Vinnicombe 'n navorsingsgenootskap toegeken aan Clare Hall. Dit het haar toegelaat om die data wat sy in die Drakensberg versamel het, te analiseer.<ref name="ARDA"/><ref name="Deacon"/> Sy was diep beïnvloed deur antropologiese teorie en aangemoedig deur die [[Antropologie|antropoloë]] Edmund Leach en [[Isaac Schapera]], sowel as die argeoloog Peter Ucko. Dit het haar gelei om rekords van die Boesman se geskiedenis, lewe en geloof te ondersoek. Gedurende hierdie tyd het sy nou saamgewerk met John Wright en in kontak gebly het met David Lewis-Williams. Sy het ook die Natalse Argief in Pietermaritzburg, die Natalse Samelewingsbiblioteek, die [[Killie Campbell-Africana-biblioteek]] en die Natalse Museum geraadpleeg om meer inligting oor die geskiedenis en agtergrond van die Boesmans te verkry.<ref name="Natal"/> [[Lêer:Bushman-family.jpg| duimnael|regs | Boesman-familie]] In 1967 het die Suid-Afrikaanse Argeologiese Bulletin haar metodologie gepubliseer en die Suid-Afrikaanse Tydskrif vir Wetenskap het 'n paar voorlopige resultate uit die 8,478 beelde wat sy aangeteken het gepubliseer. Die studie het aangedui dat kuns uit verskillende streke met numeriese tegnieke vergelyk kon word. Hierdie idee sou uiteindelik die studie van Suid-Afrikaanse rotskuns omskep in 'n wetenskaplike veld.<ref name="ARDA"/><ref name="Deacon"/> In 1972 het sy haar artikel ''Myth, motive and selection in Southern African Rock Art'' (Mite, motief en seleksie in Suider-Afrikaanse rotskuns) gepubliseer waarin sy Boesman-etnografie en rotskuns gekombineer het met besondere klem op beelde van die eland, die mees algemene beeld in Boesman-rotskuns.<ref name="ARDA"/> In 1976 het sy die boek ''People of the Eland: rock paintings of the Drakensburg Bushmen as a reflection of their life and thought'' (Mense van die Eland ': rotskuns van die Drakensburgse Boesmans as 'n weerspieëling van hul lewe en gedagtes) gepubliseer. Die Universiteit van Natal het die boek uitgegee en die Universiteit van Cambridge het haar in die selfde jaar 'n PhD toegeken.<ref name="ARDA"/> Ten tye van Vinnicombe se dood was die boek nog steeds 'n veelgebruikte verwysingsboek.<ref name="Natal"/> Vinnicombe en Carter het met tye in [[Ghana]], [[Tanzanië]], [[Ethiopië]] en [[Egipte]] gewerk. Vinnicombe het gehelp met die dokumentering van plekke aangedui deur [[Unesco|UNESCO]] wat later deur die vulling van die [[Aswandam]] in Egipte oorstroom is. In 1974 het Carter en Vinnicombe na rotskuns terreine in die Hadar en Dire Dawa provinsies van Ethiopië gesoek.<ref name="ARDA"/> [[Lêer : Burrup rock art.JPG | duimnael|links | Australiese inboorlinge se rotssnywerk in Burrup Penninsula, Australië]] == Regte, grondeise en welstand == In 1978 het Vinnicombe met haar seun na [[Australië]] geëmigreer waar sy in diens gestel was aan die "Australian Institute of Aboriginal and Torres Strait Islander Studies" (AIA) in [[Canberra]] en die "National Parks and Wildlife Service (New South Wales)". Sy het ook tyd in [[Sydney]] deurgebring waar sy inheemse plekke in die "North Hawkesbury Archaeological Project" ondersoek het, voor die bou van 'n dam in die omgewing. Die projek het geëindig in 1980 maar Vinnicombe se verslag oor hierdie werk, getiteld ''Predeliction and Prediction: a study of Aboriginal sites in the Gosford-Wyong region'', was nooit gepubliseer nie.<ref name="Natal"/> Vinnicombe het die data van die Noord Hawkesbury-projek gebruik om verskeie eienskappe van inheemse rotsskuilings te bepaal. Hierdie inligting is dan toegepas op rotsskuilings in die "Mangrove Creek Dam" gebied voor die dam se voltooiing om te bepaal of hulle ooit bewoon was. Die navorsing was dan uitgebrei buite rotsskuilings en het gelei tot 'n konsep genaamd ''Potential Archaeological Deposits'' (potensiële argeologieseplekke). Die plekke het die eienskappe van plekke wat voorheen bewoon was en kon argeologiese artefakte bevat. In gebiede waar hierdie plekke bedreig is, kon hulle geïdentifiseer word en toets uitgrawings gemaak word. Dit het die opsporing van argeologiese terreine gefasiliteer, voordat hulle deur konstruksiewerk ontdek was en moontlik beskadig was.<ref name="Academ"/> Vanaf 1980 het sy as navorsingsbeampte in die departement van aboriginale plekke by die Wes-Australiese Museum in [[Perth]] gewerk en was hoofsaaklik besig met Australiese-inheemse regte, grondeise en welvaart. Sy het beweer dat dit makliker was om inheemsekuns te interpreteer, aangesien sy die inheemse mense kon vra wat die bedoeling van die skilders was.<ref name="Natal"/><ref name="ARDA"/> In die 1990's het Vinnicombe betrokke geraak by 'n omgewingsbewaaringsveldtog in die Murujuga, Burrup-skiereiland van Wes-Australië, waar inheemse rotssnywerk bedreig was deur chemiese vrystellings uit die gasindustrie wat daar geleë was.<ref name="Natal"/> In 1997 het sy afgetree, maar het haar werk voortgesit met 'n toekenning van die AIA as 'n erelid van die Wes-Australiese Museum. Een van haar navorsingsvelde was Wes-Australiese Bardi-Jawi-dansborde.<ref name="ARDA"/><ref name="Academ"/> Vinnicombe het in 2001 en 2002 vir 3-maandlange tydperke na Suid-Afrika teruggekeer om by die Rotskunsnavorsingsinstituut van die Universiteit van die Witwatersrand te werk. Sy het in hierdie tydperk die rotskunsnatrekings wat sy in die 1950's en 1960's gemaak het, gekatalogiseer met behulp van haar assistent, J. Olofsson.<ref name="Olof"/> Hierdie werk is befonds deur die "Swan fund" (swanfonds) van die [[Universiteit van Oxford]].<ref name="Natal"/> Dit was verwag dat sy weer in Mei 2003 terug na Suid-Afrika sou reis, maar sy het op 30 Maart 2003 skielik gesterf in Karratha, Wes-Australië.<ref name="Natal"/><ref name="ARDA"/><ref name="Deacon"/> Sy was op 'n veldrit saam met 'n kollega uit Suid-Afrika, Warren Fish. Hulle het ondersoek ingestel na moontlike skade aan inheemse kuns veroorsaak deur nywerheidsemissies, soos wat hulle in die 1990's gedoen het.<ref name="Natal"/> == Verwysings == {{Verwysings|verwysings= <ref name="WITS">{{cite web |title=Patricia Joan Vinnicombe : Biography |url=https://www.wits.ac.za/rockart/collections/patricia-joan-vinnicombe/ |website=WITS.ac.za |publisher=University of the Witwatersrand |access-date=4 Maart 2019 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200418152201/https://www.wits.ac.za/rockart/collections/patricia-joan-vinnicombe/ |archive-date=18 April 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> <ref name="trowelblaze">{{cite web |last1=King |first1=Rachel |title=Patricia Vinnicombe: Trowelblazer of the Drakensberg Mountains |url=http://trowelblazers.com/patricia-vinnicombe-trowelblazer-of-the-drakensberg-mountains/ |website=TrowelBlazer |access-date=4 Maart 2019 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200514123526/https://trowelblazers.com/patricia-vinnicombe-trowelblazer-of-the-drakensberg-mountains/ |archive-date=14 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> <ref name="Natal">{{en}}{{cite journal |last=Ward|first=Val|title=Obituaries: Patricia Vinnicombe (1932–2003) |journal=The Natal Society Foundation |date=2003 |volume=20 |issue=33 |url=http://natalia.org.za/Files/33/Natalia%20v33%20ObitsVinnicombe.pdf |accessdate=4 Maart 2019}}</ref> <ref name="ARDA">{{cite web |title=Vinnicombe, Patricia |url=http://www.sarada.co.za/#/library/Vinnicombe/collections/PJV |website=The African Rock Art Digital Archive |access-date=4 Maart 2019 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191121211042/http://sarada.co.za/#/library/Vinnicombe/collections/PJV |archive-date=21 November 2019 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> <ref name="Deacon">{{en}}{{cite journal |last1=Deacon |first1=Janette |title=Dr Patricia Joan Vinnicombe, 1932-2003 |journal=The African Archaeological Review |date=2003 |volume=20 |issue=4 |pages=223-229 |url=https://www.jstor.org/stable/25130782 |accessdate=4 Maart 2019 |publisher=Springer |location=Retrieved from http://www.jstor.org/stable/25130782}}</ref> <ref name="HSRC">{{cite web |title=Patricia Joan Vinnicombe |url=http://www.hsrc.ac.za/en/hsrc-in-the-news/general/patricia-vinnicombe |website=Human Sciences Research Council |publisher=wits.ac.za |access-date=4 Maart 2019 |date=4 September 2017 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20170910092740/http://www.hsrc.ac.za/en/hsrc-in-the-news/general/patricia-vinnicombe |archive-date=10 September 2017 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> <ref name="Academ">{{cite web |last1=Veth |first1=Peter |title=Patricia Vinnecombe {{!}} Peter Veth - Academia.edu |url=https://www.academia.edu/2695212/Patricia_Vinnicombe |website=Academia.edu |accessdate=5 Maart 2019 |date=2003 |format=PDF |archive-date=18 April 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200418152143/https://www.academia.edu/2695212/Patricia_Vinnicombe |url-status=dead }}</ref> <ref name="Olof">{{Cite journal |last=Olofsson|first=J.|title=The Vinnicombe Project: A Bird's Eye View |journal=The Digging Stick |date=2003 |volume=20 |issue=1}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Vinnicombe, Patrivcia}} [[Kategorie:Geboortes in 1932]] [[Kategorie:Sterftes in 2003]] [[Kategorie:Suid-Afrikaanse wetenskaplikes]] 2b2zeqcuckf186icsq0gidiwqke9ih1 0 250434 2814068 2573769 2025-06-19T01:25:21Z Johannescharlesventer 146706 2814068 wikitext text/x-wiki {{TITELAANSIG|''The Godfather''}} {{Databoks}} '''''The Godfather''''' is 'n Amerikaanse misdaadrolprent uit [[1972]]. [[Francis Ford Coppola]] is die regisseur en Albert S. Ruddy die vervaardiger. Dit is gebaseer op [[Mario Puzo]] se gelyknamige blitsverkoper [[roman]]. [[Marlon Brando]] en [[Al Pacino]] speel die hoofrolle as die leiers van 'n fiksionele New Yorkse misdaadfamilie. Die verhaal omvat die periode 1945 tot 1955 en is 'n kroniek van die familie onder die patriarg Vito Corleone (gespeel deur Brando), en fokus op die transformasie van Michael Corleone (gespeel deur Pacino) van 'n teësinnig of huiwerige buitestaander in die familie na 'n genadelose [[Mafia]]baas. [[Paramount Pictures]] het die regte tot die roman verkry vir $80,000, voordat dit gepopulariseer is.<ref>Allan, John H. (April 17, 1972). "'Godfather' gives boost to G&W profit picture". Milwaukee Journal. (New York Times). bl. 16, deel 2.</ref><ref>Allan, John H. (April 16, 1972). "Profits of 'The Godfather'". The New York Times. Opgespoor 2018-09-10</ref> Die ateljeebestuurders het moeite gehad om 'n gepaste regisseur te vind. Hulle eerste paar kandidate het die pos afgewys. Hulle en Coppola het verskille gehad oor karakters en deur wie hulle vertolk moes word, veral die rolle van Vito en Michael. Verfilming het grotendeels plaasgevind in [[New York Stad|New York]] asook in [[Sisilië]] en is voor skedule voltooi. Die klankbaan is gekomponeer deur Nino Rota, met bykomende stukke deur Carmine Coppola. Die rolprent het die meeste vir 1972 verdien<ref>"IMDb: Top-US-Grossing Titles Released 1972-01-01 to 1972-12-31". IMDb. Opgespoor 2018-09-10.</ref> en was vir 'n geruime tyd die [[rolprent]] wat die meeste ooit verdien het.<ref>Allan, John H. (April 16, 1972). "Profits of 'The Godfather'". The New York Times. Opgespoor 2018-09-10.</ref> Dit het die [[Oscar]] gewen vir Beste Prent, Beste Akteur (Marlon Brando) en Beste Aangepaste Draaiboek (vir Mario Puzo en Francis Ford Coppola). Die rolprent se sewe ander Oscar benoemings sluit in Al Pacino, [[James Caan]], [[Robert Duvall]] (Beste Ondersteunende Akteur) en Coppola vir Beste Regisseur in. The Godfather word wyd gereken as een van die beste rolprente in die geskiedenis van wêreldteater en -bioskopie en as een van die invloedrykste rolprente ooit, veral wat die "bende genre" betref.<ref>Gambino, Megan (31 Januarie 2012). "What is The Godfather Effect?". Smithsonian. Opgespoor op 2018-09-10.</ref> Dit is in [[1990]] gekies vir bewaring in die Nasionale Filmregister van die [[Biblioteek van die V.S.A. Kongres]] as "kultureel, geskiedkundig, of esteties betekenisvol of beduidend" en word deur die [[AFI's 100 Years... 100 Movies|Amerikaanse Filminstituut]] gelys as die derde beste rolprent in die Amerikaanse rolprentwese (na Casablanca). Dit is opgevolg deur The Godfather Deel II (1974) en The Godfather Deel III (1990). == Verwysings == {{Verwysings}} [[Kategorie:Amerikaanse rolprente]] [[Kategorie:Engelse rolprente]] 39q150v2b99xherufp4l4ttmfhmnssz 0 252075 2814097 2495170 2025-06-19T05:33:02Z UrsusMaritimus13 184343 /* growthexperiments-addlink-summary-summary:2|0|0 */ 2814097 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Ampsbekleër | naam = Orrin Hatch | beeld = Orrin Hatch official photo.jpg | beeldonderskrif = | orde = | termynaanvang = | termyneinde = | president = | eersteminister = | vise = | voorganger = | opvolger = | geboortenaam = | geboortedatum = {{GDEO|1934|3|22}} | geboortejaar = <!-- Jaartal, bv. 1950 --> | geboortemaand = <!-- Maandtal, bv. 12 --> | geboortedag = <!-- Dagtal, bv. 31 --> | geboorteplek = | sterfdatum = 23 April 2022 | sterfplek = | party = | orde2 = | termynaanvang2 = | termyneinde2 = | vise2 = | eersteminister2 = | voorganger2 = | opvolger2 = | orde3 = | termynaanvang3 = | termyneinde3 = | eersteminister3 = | vise3 = | voorganger3 = | opvolger3 = | orde4 = | termynaanvang4 = | termyneinde4 = | leier4 = | voorganger4 = | opvolger4 = | termynaanvang5 = | termyneinde5 = | leier5 = | voorganger5 = | opvolger5 = | orde6 = | termynaanvang6 = | termyneinde6 = | leier6 = | voorganger6 = | opvolger6 = | orde7 = | termynaanvang7 = | voorganger7 = | meerderheid7 = | eggenoot = | kinders = | blyplek = | alma_mater = | religie = | handtekening = | militer = <!-- Indien die persoon militêre diens gedoen het moet in hierdie veld “Militêre Diens” ingevoer word --> | lojaliteit = | tak = | diensjare = | rang = | eenheid = | oorloe = | toekennings = }} '''Orrin Grant Hatch''' (gebore op [[22 Maart]] [[1934]], sterf [[23 April]] [[2022]]) was 'n Amerikaanse prokureur, afgetrede politikus en [[komponis]] wat vir twee-en-veertig jaar as 'n senator van [[Utah]] in die Amerikaanse Senaat gedien het.<ref>https://www.thecut.com/2018/01/6-of-orrin-hatchs-ultimate-party-songs.html</ref><ref>{{cite web |url=https://www.nytimes.com/2006/07/16/weekinreview/16word.html |title=Orrin Hatch, Lyricist |first=Jesse Fox |last=Mayshark |date=16 Julie 2006 |access-date=11 Januarie 2019 |via=NYTimes.com |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200205083908/https://www.nytimes.com/2006/07/16/weekinreview/16word.html |archive-date=5 Februarie 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Hy was die eerste maal verkies tydens die 1976 Senaatsverkiesing van die Verenigde State, en was die langsdienende senator van die [[Republikeinse Party (Verenigde State)|Republikeinse Party]] in die geskiedenis van die [[Verenigde State van Amerika]]. Tot sy aftrede in 2019 was hy saam met Patrick Leahy van [[Vermont]], slegs een van twee sittende VSA senators om te gedien het tydens die presidentskap van [[Gerald Ford]]; hy was ook een van die twee oorblywende Republikeinse senators, saam met [[Chuck Grassley]] van [[Iowa]], om te gedien het gedurende die presidentskap van [[Jimmy Carter]]. Hatch het gedien as óf Voorsitter óf as die Hoof minderheidslid van die Verenigde State Komitee op die Regbank vanaf 1993 tot 2005. Hy was voorheen voorsitter van die Verenigde State Komitee vir Gesondheid, Opvoeding, Arbeid en Pensioene vanaf 1981 tot 1987. Hatch het ook gedien as voorsitter van die Verenigde State Komitee van Finansies. Op 3 Januarie 2015, nadat die 114de Kongres van die Verenigde State van Amerika ingehuldig is, het Hatch die ''Pro tempore'' President van die Senaat van die Verenigde State van Amerika geword.<ref>{{cite web |url=http://www.sltrib.com/news/1787743-155/hatch-senate-presidency-president-sen-chamber |title=Utah's Sen. Orrin Hatch to be 3rd in line for the presidency |first=Thomas |last=Burr |date=5 November 2014 |work=The Salt Lake Tribune |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20170519031125/http://www.sltrib.com/news/1787743-155/hatch-senate-presidency-president-sen-chamber |archive-date=19 Mei 2017 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Op 2 Januarie 2018 het Hatch aangekondig dat hy sal uittree uit die Senaat en dat hy nie vir herverkiesing sal staan tydens die 2018 Senaatsverkiesing van die Verenigde State in November nie.<ref>{{cite news |last=Seitz-Wald |first=Alex |date=2 Januarie 2018 |title=Sen. Orrin Hatch to retire, opening door for Romney |url=https://www.nbcnews.com/politics/congress/utah-republican-sen-orrin-hatch-retire-romney-could-run-n834091 |work=NBCNews.com |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190616102848/https://www.nbcnews.com/politics/congress/utah-republican-sen-orrin-hatch-retire-romney-could-run-n834091 |archive-date=16 Junie 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Hatch het [[klavier]], [[viool]] en orrel gespeel. Aangevuur deur sy belangstelling in poësie, het Hatch baie liedjies geskryf. Hy was mede-outeur van "''Everything And More''", gesing deur Billy Gilman. Benewens sy werk as 'n Amerikaanse senator, het Hatch meer as VSA$10 000 verdien as 'n [[Mormone|Mormoonse]]-musiekopnamekunstenaar.<ref>{{cite news|url=http://articles.boston.com/2011-06-16/news/29666577_1_book-advance-lawmakers-student-loans |title=Brown earned $700,000 for book |access-date=28 Julie 2011 |date=16 Junie 2011 |publisher=The Boston Globe |work=boston.com |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120104201145/http://articles.boston.com/2011-06-16/news/29666577_1_book-advance-lawmakers-student-loans |archive-date=4 Januarie 2012 }}</ref> Hy het die lirieke gemaak vir en deelgeneem aan die opname van "''Eight Days of Hanukkah''" in 2009. Die liedjie se musiek is deur Madeline Stone gekomponeer.<ref>{{Cite web|url = https://vimeo.com/7971216|title = Eight Days of Hanukkah|date = 3 Desember 2009|access-date = 18 Februarie 2020|archive-date = 13 Junie 2020|archive-url = https://web.archive.org/web/20200613031056/https://vimeo.com/7971216|url-status = live}}</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Hatch, Orrin}} [[Kategorie:Amerikaanse politici]] [[Kategorie:Geboortes in 1934]] [[Kategorie:Sterftes in 2022]] [[Kategorie:Amerikaanse komponiste]] a4odda8g9n0wnc3w58nnx9j5t64pc60 0 252884 2814143 2681551 2025-06-19T08:48:51Z Greenman 8 /* Nasionale verkiesings */ 2024 2814143 wikitext text/x-wiki [[Lêer:Logo of Patriotic Alliance (South Africa).png|duimnael|Die party se logo]] Die '''Patriotic Alliance (PA)''' is 'n Suid-Afrikaanse politieke party wat in November 2013 gestig is deur, onder meer, die voormalige bankrower wat 'n motiveringspreker, skrywer en sakeman geword het, [[Gayton McKenzie]] en die voorheen veroordeelde bedrieër, later sakeman en sosiale bekende Kenny Kunene.<ref>{{cite news |url=http://www.sowetanlive.co.za/news/2013/11/28/kenny-kunene-registers-patriotic-alliance-party-with-iec |title=Kenny Kunene registers Patriotic Alliance Party with IEC |access-date=16 Junie 2018 |language=en-US |archive-url=https://web.archive.org/web/20171011232646/http://www.sowetanlive.co.za/news/2013/11/28/kenny-kunene-registers-patriotic-alliance-party-with-iec |archive-date=11 Oktober 2017 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Kunene het die party in 2014 na die nasionale verkiesing verlaat. Op sy amptelike webwerf beskryf die party homself as 'n geloofwaardige alternatief vir beide die [[Demokratiese Alliansie]] (DA), wat die regerende party in die Wes-Kaap is, en die [[African National Congress]] (ANC), wat die res van die land regeer. Hierdie partye het elk die PA as 'n geloofwaardige bedreiging verwerp. Die party het relatief swak gevaar in sy eerste [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2014|nasionale en provinsiale verkiesing]], deur 0,07% van die nasionale stem te trek, met sy beste 0,4% in die [[Wes-Kaap]].<ref name="patrioticalliancenews.blogspot.com">{{cite web |url=http://patrioticalliancenews.blogspot.com/2014/05/pas-post-election-plans.html |title=Patriotic Alliance News: PA’s post-election plans |last=Alliance |first=Patriotic |date=14 Mei 2014 |website=Patriotic Alliance News |access-date=16 Junie 2018 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190422123527/http://patrioticalliancenews.blogspot.com/2014/05/pas-post-election-plans.html |archive-date=22 April 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Die PA het sy eerste verkose verteenwoordigers in die [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2016|2016 munisipale verkiesings]] bekom. Alhoewel die party slegs 0,06% van die nasionale stem ontvang het, het dit setels in die metropolitaanse munisipaliteite van [[Kaapstad]], [[Nelson Mandelabaai]], [[Johannesburg]] en [[Ekurhuleni]] verkry, gedeeltelik gehelp deur die lae drempel vir verteenwoordiging in hierdie rade. Dit het ook 'n setel in [[Tokologo Plaaslike Munisipaliteit]] bekom met 10% van die stemme. Die party het aan die [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2019]] deelgeneem, maar kon slegs 6 660 stemme bekom. In [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2021|2021 se munisipale verkiesing]] het die party effens beter gevaar, en kon daarmee die [[burgemeester]] vir [[Laingsburg Plaaslike Munisipaliteit|Laingsburg]] aanwys. Op 29 Junie 2023 het die PA se kandidaat Lois Simonse in 'n tussentydse verkiesing in Johannesburg se distrik 7 'n setel op die ANC verower. Simonse het 47% van die stemme gekry. Die DA het nie deelgeneem nie omdat hulle kandidaat Randell Markgraaff hom op 16 Junie teruggetrek het. Dit was te laat om nog 'n ander kandidaat aan te wys. Distrik 7 bevat Ennerdale en Finetown. Ennerdale is veral 'n kleurlingedistrik maar Finetown is veral swart en die PA het ook daar baie stemme gekry.<ref>[https://mg.co.za/politics/2023-06-29-wins-for-patriotic-alliance-ifp-da-in-latest-by-elections/ Mail&Guardian; Paddy Harper 29 Junie 2023 ]</ref> == Verkiesingsuitslae == === Nasionale verkiesings === {| class="wikitable" |----- bgcolor="#cccccc" ! Verkiesing ! Stemme ! % ! Setels |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2014|2014]] | align="right" | 13&nbsp;263 | align="right" | 0,07 | align="right" | 0 |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2019|2019]]<ref name="IEC ">{{cite web |title=NPEDashboard |url=https://www.elections.org.za/NPEDashboard/app/hybrid.html |access-date=11 Mei 2019 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200119125524/https://www.elections.org.za/NPEDashboard/app/hybrid.html |archive-date=19 Januarie 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> | align="right" | {{verlies}} 6&nbsp;660 | align="right" | {{verlies}} 0,04 | align="right" | {{bestendig}} 0 |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2024|2024]] | align="right" | {{wins}} 330&nbsp;425 | align="right" | {{wins}} 2,06 | align="right" | {{wins}} 9 |} === Munisipale verkiesings === {| class="wikitable" |----- bgcolor="#cccccc" !Verkiesing !Stemme !% |- | [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2016|2016]]<ref>{{cite web |url=http://www.elections.org.za/content/LGEPublicReports/402/Detailed%20Results/National.pdf |title=Results Summary – All Ballots |publisher=elections.org.za |access-date=13 Oktober 2016 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190619175129/https://www.elections.org.za/content/LGEPublicReports/402/Detailed%20Results/National.pdf |archive-date=19 Junie 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> | align="right" | 22&nbsp;236 | align="right" | 0,07% |- | [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2021|2021]]<ref>{{cite web |url=https://results.elections.org.za/home/LGEPublicReports/1091/Detailed%20Results/National.pdf |title=Results Summary – All Ballots |publisher=elections.org.za |access-date=11 November 2021 |language=en |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> | align="right" | {{wins}} 265&nbsp;235 | align="right" | {{wins}} 0,87% |} == Verwysings == {{Verwysings}} {{Politieke partye in Suid-Afrika}} {{Normdata}} [[Kategorie:Politieke organisasies in Suid-Afrika]] o6h9i0a52qo932gvkpcks5z3rntdcnn 3 256436 2814088 1984741 2025-06-19T05:10:10Z EmausBot 18510 dubbele aanstuur na [[Gebruikerbespreking:Mr. PowerUp98]] reggemaak 2814088 wikitext text/x-wiki #AANSTUUR [[Gebruikerbespreking:Mr. PowerUp98]] 5ocwqfat7xa2sd81baytelvipr60ydi 0 258615 2814185 2496897 2025-06-19T10:19:16Z 78.174.55.43 2814185 wikitext text/x-wiki [[Lêer:Anti-Comintern Pact signing 1936.jpg|duimnael|[[Joachim von Ribbentrop]], Hitler se minister van buitelandse sake, het die Anti-Kominternpakt onder die wakende oog van die Japannese ambassadeur Kintomo Mushakoji onderteken.]] Die '''Anti-Kominternpakt''' ({{lang-de|Antikominternpakt}}, {{lang-it|Patto anticomintern}}, [[Japannees]] 防共協定 ''Bōkyō kyōtei'') was 'n verdrag onderteken deur die Japannese Ryk en [[Nazi-Duitsland]] op 25 November 1936, teen [[kommunisme]], in besonder die [[Sowjetunie]]. In 1937 het [[Italië]] by hierdie verdrag aangesluit, wat die [[spilmoonthede]] gevorm het. Later het die nuwe lede van die spilmoonthede en [[Spanje]] aangesluit. Die verdrag was bedoel, volgens die ondertekenaars, om die wêreldgemeenskap teen kommunisme te beveilig. Elke party en elke land wat by die Komintern, die Kommunistiese Internasionale, aangesluit het, was amper outomaties 'n vyand van Japan en Duitsland. In die geval van 'n aanval deur die Sowjetunie op Duitsland of Japan, sal die twee lande saam besluit watter maatreëls nodig was. Daarbenewens het die lande ooreengekom dat hulle geen politieke verdrae met die Sowjetunie sou sluit nie en Duitsland het die Japannese [[vasaalstaat]] [[Mantsjoekwo]], wat op Chinese grondgebied was, erken. == Sien ook == * [[Verdrag van Staal]] == Eksterne skakels == *Relations of Japan with the European axis powers, in {{Aut|United States Department of State}}, ''Papers relating to the foreign relations of the United States, Japan: 1931-1941'', II, Washington, 1943, pp. [http://images.library.wisc.edu/FRUS/EFacs/193141v02/reference/frus.frus193141v02.i0008.pdf 153-186.] {{nl-vertaal| Anti-Kominternpact}} [[Kategorie:Nazi-Duitsland]] [[Kategorie:Geskiedenis van Italië]] [[Kategorie:Geskiedenis van Japan]] [[Kategorie:Geskiedenis van Spanje]] [[Kategorie:Tweede Wêreldoorlog]] [[Kategorie:Antikommunisme]] jtcdt9upwqjs693c9ooa05wsv2gzore 0 267568 2814105 2443058 2025-06-19T05:37:28Z UrsusMaritimus13 184343 /* growthexperiments-addlink-summary-summary:2|0|0 */ 2814105 wikitext text/x-wiki [[Lêer:John Barbirolli.jpg|duimnael|240px|Barbirolli in Ravello gefotografeer deur Paolo Monti, 1960.]] [[Lêer:Kreisler-heifetz-cortot-rubinstein.jpg|duimnael|regs|[[Fritz Kreisler]] (bo links), [[Jascha Heifetz]] (bo regs), [[Alfred Cortot]] (onder links) en [[Arthur Rubinstein]], wat Barbirolli begelei het in sy vroeëre HMV-opnames]] Sir '''John Barbirolli''', (* [[2 Desember]] [[1899]] – † [[29 Julie]] [[1970]]), geboortename '''Giovanni Battista Barbirolli''', was 'n Britse [[dirigent]] en [[tjello|tjellis]]. Hy word veral onthou as dirigent van die ''Hallé Orkes'' in [[Manchester]] wat hy in 1943 van ontbinding help red het en vir die res van sy lewe sou dirigeer. Vroeër in sy loopbaan was hy die opvolger van [[Arturo Toscanini]] as musikale direkteur van die [[New York Filharmoniese Orkes]], waar hy vanaf 1936 tot 1943 gedien het. Hy was ook vanaf 1961 tot 1967 hoof-dirigent van die [[Houston Simfonieorkes]], en het as gasdirigent van baie ander orkeste opgetree, insluitende die [[BBC Simfonieorkes]], [[Londen Simfonieorkes]], die [[Philharmonia Orkes]], die [[Berliner Philharmoniker]] en die [[Weense Filharmoniese Orkes]]. Hy het saam met al die gemelde orkeste opnames gemaak. Barbirolli is in Londen van Italiaanse en Franse ouers gebore, en het grootgeword in 'n familie van professionele musikante. Nadat hy aanvanklik tjello gespeel het, het hy egter vanaf 1926 die kans waargeneem om te dirigeer met die ''British National Opera Company'', en daarna saam met die [[Royal Opera House|Covent Garden]] se toergeselskap. Toe hy die dirigeerstok opgeneem het by Hallé het hy agter minder geleentheid gehad om in die operahuis te werk, maar in die 1950's het hy met sulke sukses produksies van die werke van [[Giuseppe Verdi|Verdi]], [[Richard Wagner|Wagner]], [[Christoph Willibald Gluck|Gluck]], en [[Giacomo Puccini|Puccini]] by Covent Garden gedirigeer dat hy uitgenooi was om die geselskap se permanente musikale direkteur te word, welke uitnodiging hy egter van die hand gewys het. Later in sy loopbaan het hy verskeie opnames van operas gemaak, ten opsigte waarvan sy 1967 opname van Puccini se ''Madama Butterfly'' vir [[EMI]] sekerlik die beste bekend is. Barbirolli was in beide die konsertsaal en opname-ateljees veral geassosieer met die musiek van [[Engeland|Engelse]] komponiste soos [[Edward Elgar|Elgar]], [[Frederick Delius|Delius]] en [[Ralph Vaughan Williams|Vaughan Williams]]. Sy interpretasies van ander laat-romantiese komponiste soos [[Gustav Mahler|Mahler]] en [[Jean Sibelius|Sibelius]] sowel as vroeëre klassieke komponiste, insluitende [[Franz Schubert|Schubert]], word ook steeds bewonder. ==Bronne== {{Verwysings}} * {{cite book|last= Ayre |first= Leslie |year= 1966|title= The Wit of Music: Introduction by Sir John Barbirolli |location= London |publisher= Leslie Frewin |oclc=857354 }} * {{cite book|last= Brookes |first = Christopher |year= 1985|title= His Own Man: The Life of Neville Cardus |location= London |publisher= Methuen |isbn= 0-413-50940-0}} * {{cite book|last= Cox |first= David |year=1980|title= The Henry Wood Proms |location= London |publisher= British Broadcasting Corporation |isbn= 0-563-17697-0}} * {{cite book|last= Haltrecht |first= Montague |year= 1975|title= The Quiet Showman: Sir David Webster and the Royal Opera House |location= London |publisher= Collins |isbn= 0-00-211163-2}} * {{cite book | last=Horowitz | first=Joseph | year=1997 | title=Understanding Toscanini | location=Berkeley | publisher=University of California Press | isbn=0-520-08542-6}} * {{cite book|last= Kennedy |first= Michael |year= 1987|title= Adrian Boult |location= London |publisher= Papermac|isbn= 0-333-48752-4}} * {{cite book|last= Kennedy |first= Michael |year= 1971|title= Barbirolli, Conductor Laureate: The Authorised Biography |location= London |publisher = MacGibbon and Key |isbn= 0-261-63336-8}} * {{cite book|last= Kennedy |first= Michael |year= 1982 |title= The Hallé, 1858–1983: A History of the Orchestra |location= London |publisher= Macmillan |isbn= 0-7190-0921-9}} * {{cite book|last= Kennedy |first= Michael |year= 1989|title = William Walton|location= Oxford |publisher= Oxford University Press |isbn= 0-19-315418-8}} * {{cite book|chapter=Northern Diary|title= Music 1951|author= Lindsay, Maurice|editor= Ralph Hill |publisher=Penguin Books|location = Harmondsworth|year=1951|oclc=26147349}} * {{cite book|last= Osborne |first= Richard |year= 1998|title= Herbert von Karajan: A Life in Music |location= London |publisher= Chatto and Windus |isbn= 1-85619-763-8}} * {{cite book|last= Previn |first= André |year= 1979|title= Orchestra |location= London |publisher= Macdonald and Jane's |isbn= 0-354-04420-6}} * {{cite book|chapter = John Barbirolli |title= Musical Sketchbook |author= Reid, Charles |editor= Milein Cosman |publisher = Bruno Cassirer|location = Oxford |year=1957|oclc= 3225493}} * {{cite book | last=Reid | first=Charles | year=1971 | title= John Barbirolli – A Biography| location= London| publisher= Hamish Hamilton| isbn=0-241-01819-6}} * {{cite book|last= Reid |first= Charles |year= 1968|title= Malcolm Sargent |location= London|publisher= Hamish Hamilton |oclc=500687986}} * {{cite book|last= Rennison |first= Nick |year= 2003 |title= The London Blue Plaque Guide |location= Stroud |publisher= Sutton Publishing |isbn= 0-7509-3388-7}} * {{cite book|last= Rigby |first= Charles |year= 1948|title= John Barbirolli |location= Altrincham |publisher= John Sherratt and Son |oclc=500687986 }} * {{cite book | last=Rothwell | first= Evelyn| year= 2002| title=Life with Glorious John | location=London | publisher= Robson Books| isbn=1-86105-474-2}} ==Eksterne skakels== {{commons category|John Barbirolli}} * {{Allmusic|class=artist|id=q11630}} * [http://www.bigredbook.info/john_barbirolli.html John Barbirolli roep sy verskyning op This Is Your Life in herinnering] * [http://www.bach-cantatas.com/Bio/Barbirolli-John.htm Fotos van Barbirolli deur sy loopbaan] * František Sláma, [http://www.frantisekslama.com/en/conductors-and-a-few-more-recollections-besides "Czech Philharmonic Conductors and a few more recollections besides"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190914071051/http://www.frantisekslama.com/en/conductors-and-a-few-more-recollections-besides |date=14 September 2019 }} {{vertaalvanaf| taalafk = en| pl = https://en.wikipedia.org/wiki/John_Barbirolli}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Barbirolli, John}} [[Kategorie:Geboortes in 1899]] [[Kategorie:Sterftes in 1970]] [[Kategorie:Britse dirigente]] a9umr4p8r2uzt6vsw1hb1z37renfo2v 0 268190 2813910 2813843 2025-06-18T15:56:47Z Rooiratel 90342 [[:Kategorie:Lewende mense]] verwyder ([[Wikipedia:HotCat|HotCat.js]]) 2813910 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Persoon | naam = Alfred Brendel | beeld = | alt = | beeldonderskrif = Brendel, Ruhr Klavier-fees, [[Essen]], 2019 | geboortenaam = | geboortedatum = {{geboortedatum en ouderdom|1931|01|05}} | geboorteplek = Loučná nad Desnou (Duits: Wiesenberg), [[Tsjeggo-Slowakye]] | sterfdatum = | sterfplek = | rusplek = | beroep = {{hlist|pianis|komponis|skrywer}} | alma_mater = Graz-konservatorium | hanstekening = | webwerf = }} '''Alfred Brendel''' ([[5 Januarie]] [[1931]] – 17 Junie 2025) was 'n [[Oostenryk]]se [[pianis]], [[digter]] en [[outeur]] wat bekend was vir sy uitvoerings van [[Mozart]], [[Schubert]], [[Arnold Schoenberg|Schoenberg]] en [[Beethoven]] se musiek.<ref name="Grove">Stephen Plaistow, [http://www.oxfordmusiconline.com/subscriber/article/grove/music/03928 "Brendel, Alfred"], ''Grove Music Online'', 2007. Opgespoor op 3 Junie 2007.</ref> == Biografie == [[Lêer:Alfredbrendel-cropped.jpg|duimnael|Brendel in 2010]] Brendel is in Wiesenberg, [[Tsjeggo-Slowakye]] (nou Loučná nad Desnou, [[Tsjeggië]]) gebore in 'n niemusikale gesin. Die gesin het na [[Zagreb]], [[Joego-Slawië]] (nou [[Kroasië]]) verhuis toe Brendel ses jaar oud was, en hy het daar klavierlesse begin neem onder Sofija Deželić. Hy het later na [[Graz]], Oostenryk, verhuis, waar hy die klavier onder Ludovica von Kaan aan die Graz Konservatoria en komposisie onder Artur Michel studeer het. Aan die einde van die Tweede Wêreldoorlog is die veertienjarige Brendel na Joego-Slawië teruggestuur om [[loopgraaf|loopgrawe]] te grawe. Ná die oorlog het Brendel musiek gekomponeer, klavier gespeel, geskryf, en ge[[skilder]]. Hy het egter nie verdere formele klavierlesse ontvang nie, en alhoewel hy meesterklasse bygewoon het onder [[Edwin Fischer]] en Eduard Steuermann, was hy grootliks na sestien jaar selfgeleerd.<ref name=brendel>{{cite web |url=http://www.alfredbrendel.com/lifeandcareer.php |title=Alfred Brendel: Life & Career |website=alfredbrendel.com |access-date=6 Januarie 2016 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191221180255/http://www.alfredbrendel.com/lifeandcareer.php |archive-date=21 Desember 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Brendel het sy eerste openbare opvoering op sewentien jaar in Graz gegee.<ref name="Grove" /> Hy het dit "Die Fuga in Klavierliteratuur" genoem, en bykomend tot fugas deur [[Johann Sebastian Bach|Bach]], [[Johannes Brahms|Brahms]] en [[Franz Liszt|Liszt]], het dit Brendel se eie sonate ingesluit.<ref name=merson>Francis Merson, "Alfred Brendel: Notes on a Musical Life", ''Limelight tydskrif'', April 2016, bl. 40</ref> In 1949 het hy vierde plek behaal tydens die [[Ferruccio Busoni]] Internasionale Klavierkompetisie in [[Bolzano]], Italië. Hy het daarna deur Europa en [[Latyns-Amerika]] getoer, en mettertyd sy loopbaan opgebou en deelgeneem aan meesterklasse deur Paul Baumgartner, Eduard Steuermann en [[Edwin Fischer]].<ref name="brendel" /> Brendel het in 1952 op 21 sy eerste solo-opname gemaak: [[Franz Liszt|Liszt]] se ''Weihnachtsbaum''. Dit was die wêreldpremiére van die werk.<ref>{{cite web |url=http://www.allmusic.com/album/liszt-weihnachtsbaum-larbre-de-no%C3%ABl-the-christmas-tree-mw0001553984 |title=Liszt: Weihnachtsbaum; L'arbre de Noël; The Christmas Tree |author=Uncle Dave Lewis |website=AllMusic |access-date=8 November 2015 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200112143950/https://www.allmusic.com/album/liszt-weihnachtsbaum-larbre-de-no%C3%ABl-the-christmas-tree-mw0001553984 |archive-date=12 Januarie 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Sy eerste concerto-opname, [[Sergei Prokofiëf|Prokofiëf]] se Klavierconcerto No. 5, is reeds 'n paar jaar vantevore gemaak. Hy het voortgegaan om 'n aantal ander opnames te maak, insluitende drie volledige stelle van [[Ludwig van Beethoven|Beethoven]] se [[sonate|klaviersonates]] (een vir Vox Records en twee vir Philips Records). Hy was die eerste pianis om die volledige soloklavierwerke van Beethoven op te neem.<ref name=Guardianretirement /> Hy het ook werke deur Liszt, Brahms (insluitende Brahms se concertos), [[Robert Schumann|Schumann]] en veral [[Franz Schubert|Schubert]] opgeneem.<ref name=recordings>{{cite web |url=http://alfredbrendel.com/recordings.php |title=Alfred Brendel : Recordings |publisher=alfredbrendel.com |access-date=12 Februarie 2017 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191222085828/http://alfredbrendel.com/recordings.php |archive-date=22 Desember 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Een van Brendel se belangrikste opname-siklusse is [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozart]] se volledige klavierconcertos saam met Sir [[Neville Marriner]] en die Academy of St Martin in the Fields. Dit is ingesluit as deel van Philips se 180-CD Complete Mozart Edition.<ref>{{cite web|url=https://books.google.co.uk/books?id=LM9qHc9c4C4C&pg=PA63|title=Mozart's Piano Music|first=William|last=Kinderman|date=30 November 2006|publisher=Oxford University Press|accessdate=12 Februarie 2017|via=Google Books}}</ref> Brendel het nie baie [[Frédéric Chopin|Chopin]] gespeel of opgeneem nie. Dit is egter nie as gevolg van 'n gebrek aan bewondering vir dié komponis nie. Brendel beskou Chopin se Preludes as "die mees manjifieke prestasie in klaviermusiek na Beethoven en Schubert".<ref name="merson" /> Brendel het baie opnames vir Vox gemaak. Hy het die eerste van drie stelle van Beethoven se volledige klaviersonates vir die [[plaatetiket]] opgeneem. Hy het sy deurbraak gemaak met 'n opvoering van Beethoven by die ''Queen Elizabeth Hall'' in Londen. Die dag daarna het nie minder nie as drie groot plaatetikette sy agent gekontak. Hierna het hy na [[Hampstead]], Londen verhuis, waar hy steeds woon.<ref name="Grove" /> Brendel maak sedert die 1970's vir Philips opnames.<ref>{{cite news | url=http://arts.guardian.co.uk/reviews/observer/story/0,,1681512,00.html | title=Alfred Brendel, A Personal 75th Birthday Selection | work=The Observer | author=Anthony Holden | date=8 Januarie 2006 | accessdate=21 November 2007 | location=Londen}}</ref> Hy het verskeie toere in Europa, die VSA, Suid-Amerika, Japan en Australië meegemaak.<ref>{{cite web|url=https://books.google.co.uk/books?id=ez1JfIVM4ykC&pg=PA79|title=International Who's who in Music and Musicians' Directory: (in the Classical and Light Classical Fields).|first=David M.|last=Cummings|date=1 Januarie 2000|publisher=Psychology Press|accessdate=12 Februarie 2017|via=Google Books}}</ref> Hy het 'n besonders hegte vennootskap met die [[Wene|Weense]]- en [[Berliner Philharmoniker|Berlynse Filharmoniese orkes]], maar het verskeie keer saam met al die grootste orkeste in die VSA en elders gespeel.<ref name="Wroe" /> Brendel het reeds verskeie siklusse van Beethoven se Sonates en Concertos gespeel, en was een van die min pianiste wat in latere jare steeds konsertsale tot oorlopens toe vol kon vul sodat daar nie plek vir 'n muis is nie.<ref name="Wroe">{{cite news | url=http://arts.guardian.co.uk/features/story/0,,804868,00.html | title=Keeper of the flame | work=The Guardian | author=Nicholas Wroe | date=5 October 2002 | accessdate=21 November 2007 | location=London}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.nytimes.com/1981/05/03/arts/alfred-brendel-has-taken-the-wrong-roads-to-success.html |title=ALFRED BRENDEL HAS TAKEN THE WRONG ROADS TO SUCCESS |date=3 Mei 1981 |work=The New York Times |access-date=12 Februarie 2017 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191220004342/https://www.nytimes.com/1981/05/03/arts/alfred-brendel-has-taken-the-wrong-roads-to-success.html |archive-date=20 Desember 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Hy is slegs die derde pianis (na Emil von Sauer en [[Wilhelm Backhaus]]) aan wie erelidmaatskap van die Weense Filharmoniese Orkes toegestaan is. Die [[Hans von Bülow]]-medalje is ook deur die Berlynse Filharmoniese Orkes aan hom toegeken.<ref name="merson" /> Damian Thompson van The Daily Telegraph het Brendel se 1993-opname: ''Beethoven: The Late Piano Sonatas'' (Philips Duo 438374) beskryf as " 'n meer magistrale benadering...gesprinkel met stukkies van Brendel se vreemde, spitsvondige humor,"<ref>{{cite web |url=https://www.telegraph.co.uk/culture/music/classicalmusic/7089789/Who-is-the-greatest-interpreter-of-Beethovens-piano-music.html |title=Who is the greatest interpreter of Beethoven's piano music? |first=By Damian |last=Thompson |work=The Daily Telegraph |access-date=12 Februarie 2017 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191224062110/https://www.telegraph.co.uk/culture/music/classicalmusic/7089789/Who-is-the-greatest-interpreter-of-Beethovens-piano-music.html |archive-date=24 Desember 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> terwyl Robert Cummings by classical.net gesê het: "Daar was al baie uitstekende pianiste wat die Beethoven klaviersonates opgeneem het met lof, insluitende Richard Goode .. [[Vladimir Ashkenazy]], en die, met goeie rede, veel geprese [[Artur Schnabel]]. Brendel neem vir seker sy plek in tussen die grootste Beethoven vertolkers van alle tye, en hierdie opname toon hom in sy inspirerendste vorm."<ref>{{cite web |url=http://www.classical.net/music/recs/reviews/p/phi46701a.php |title=Classical Net Review – Beethoven – Piano Sonatas #30-32 |publisher=classical.net |access-date=12 Februarie 2017 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190930001608/http://www.classical.net/music/recs/reviews/p/phi46701a.php |archive-date=30 September 2019 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> In 2009 het Brendel in die bekroonde Duits-Oostenrykse dokumentêre rolprent ''Pianomania'' verskyn. Die dokumentêr handel oor 'n klaviertegnikus van Steinway & Sons, en is geregisseer deur Lilian Franck en Robert Cibis. Die rolprent het oor die algemeen gunstige resensies in die VSA ontvang,<ref>{{cite news |url=https://movies.nytimes.com/2011/11/04/movies/pianomania-by-lilian-franck-and-robert-cibis-review.html |title=A Master of the Piano Whose Performances Receive No Applause |access-date=24 Mei 2013 |work=The New York Times |first=Manohla |last=Dargis |date=3 November 2011 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20130518120951/http://movies.nytimes.com/2011/11/04/movies/pianomania-by-lilian-franck-and-robert-cibis-review.html |archive-date=18 Mei 2013 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> sowel as in Asië en regdeur Europa, en vorm deel van die Goethe-Instituut-katalogus. Brendell is op 17 Junie 2025 in sy huis in Londen oorlede. Hy was 94 jaar oud.<ref>''gramophone''. 2025. [https://www.gramophone.co.uk/classical%20music%20news/article/remembering-alfred-brendel-who-has-died-at-the-age-of-94 Remembering Alfred Brendel, who has died at the age of 94.]. 17 Junie 2025. Geraadpleeg op 17 June 2025.</ref> == Werk == Brendel het veral [[Joseph Haydn|Haydn]], [[Ludwig van Beethoven|Beethoven]], [[Franz Schubert|Schubert]] en [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozart]] gespeel. Hy het relatief min werke uit die twintigste eeu gespeel, maar het wel [[Arnold Schoenberg|Schoenberg]] se Klavierconcerto gespeel. Aan die einde van sy konsertloopbaan kon hy nie meer veeleisende werke soos bv. Beethoven se "Hammerklavier"-sonate speel nie as gevolg van [[artritis]]. Kritiese reaksie betreffende Brendel se speelwerk is gemeng. Hy is deur die musiekkritikus Michael Steinberg as "die nuwe [[Artur Schnabel|Schnabel]]" geprys. In teenstelling hiermee het die NY Times se Harold C. Schonberg opgemerk dat sommige kritici en spesialiste die pianis daarvan beskuldig dat hy "pedanties" is.<ref>The Great Pianists from Mozart to the Present, Harold C. Schonberg, Simon & Schuster, Second Edition, 1987, {{ISBN|0-671-63837-8}}</ref> Brendel se speelwerk is soms as "serebraal" beskryf.<ref>{{cite news | url=http://arts.guardian.co.uk/reviews/story/0,,978109,00.html | title=Alfred Brendel (Snape Maltings Concert Hall, Suffolk) | work=The Guardian |first=Tom |last=Service | date=16 Junie 2003 | accessdate=21 November 2007 | location=Londen}}</ref> Brendel self het gesê dat hy glo dat dit die pianis se werk is om die komponis se wense te respekteer, sonder om windmakerig te wees of sy eie weergawe van die musiek te gee: "Ek is aan die komponis verantwoordbaar, en spesifiek aan die stuk musiek".<ref name="Wroe" /> Brendel haal bykomend tot sy mentor en onderwyser [[Edwin Fischer]], die pianiste [[Alfred Cortot]], [[Wilhelm Kempff]], en die dirigente [[Bruno Walter]] en [[Wilhelm Furtwängler]] aan as besondere invloede op sy musikale ontwikkeling. Brendel het saam met jonger pianiste soos Paul Lewis, Till Fellner en, mees onlangs, Kit Armstrong gewerk.<ref>{{cite news |url=https://www.theguardian.com/music/2008/dec/15/alfred-brendel-pianist-classical-music |title='I've had a lot of fun' Alfred Brendel talks to Stephen Plaistow about inspirations, aching limbs and mastering Mozart |work=The Guardian |author=Stephen Plaistow |date=15 Desember 2008 |access-date=14 Junie 2010 |location=Londen |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191223142855/https://www.theguardian.com/music/2008/dec/15/alfred-brendel-pianist-classical-music |archive-date=23 Desember 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Hy het ook saam met sy seun Adriaan konserte gegee en opnames saam met hom gemaak<ref>{{cite news|url=http://arts.guardian.co.uk/critic/review/0,,988659,00.html|title=Adrian and Alfred Brendel (Wigmore Hall, Londen)|work=The Guardian|first=Andrew |last=Clements|date=1 Julie 2003|accessdate=24 November 2007}}</ref>. Hy het ook in baie opvoerings van Lieder saam met Hermann Prey, [[Dietrich Fischer-Dieskau]] en Matthias Goerne verskyn. In November 2007 het Brendel aangekondig dat hy sou aftree ná sy konsert van 18 Desember 2008 in [[Wene]], waarin hy as solis opgetree het in Mozart se Klavierkonsert no. 9 in E-mol; die orkes was die [[Weense Filharmoniese Orkes]] onder leiding van Sir Charles Mackerras.<ref name=Guardianretirement>{{cite news | url=https://www.theguardian.com/uk_news/story/0,,2214378,00.html | title=Alfred Brendel, klaviermaestro, roep halt op konsertloopbaan | work=The Guardian | first=Charlotte |last= Higgins | date=21 November 2007 | accessdate=21 November 2007 | location=Londen}}</ref> Sy finale konsert het op 20 Februarie 2008 by [[Carnegie Hall]] in New York plaasgevind, met werke deur Haydn, Mozart, Beethoven en Schubert. Sedert sy eerste optrede in Carnegie Hall op 21 Januarie 1973 het hy 81 keer daar verskyn, en in 1983 slegs die tweede pianis geword om die volledige siklus van Beethoven se klaviersonates daar op te voer, 'n prestasie wat hy in 1993 herhaal het ([[Artur Schnabel]] was die eerste om so te doen in 1936; ná Brendel het [[Maurizio Pollini]] die siklus in 1995/1996 uitgevoer, en [[Daniel Barenboim]] het in 2003 weer so gemaak). == Publikasies == Behalwe vir musiek, het letterkunde 'n groot deel van Brendel se "tweede lewe", en sy beroep uitgeaak. Sy skrywes het al in Engels, Duits, Frans, Italiaans, Spaans, Nederlands, Japannees, Koreaans, en ander tale verskyn. Hy is al vir verskeie jare 'n kranige bydraer tot die ''New York Review of Books''. Sy boeke sluit in: * ''Musical Thoughts and Afterthoughts'' (essays) (1976) * ''Music Sounded Out'' (1990) – essays, insluitende "Must Classical Music be Entirely Serious?" * ''One Finger Too Many'' (poësie) (1998) * ''Alfred Brendel on Music'' (versamelde essays) (2001) * ''Me, of All People: Alfred Brendel in Conversation with Martin Meyer'' (2002) (VK uitgawe: ''The Veil of Order'') * ''Cursing Bagels'' (poësie) (2004) * ''Playing the Human Game'' (versamelde digkuns) (2010) Phaidon Press * {{Cite book|title=A Pianist's A–Z: A Piano Lover's Reader|year=2013|publisher=Faber & Faber|isbn=978-0-571-30184-3}} == Bibliografie == * ''Musik, Sinn und Unsinn. Festschrift anläßlich der Hommage an Alfred Brendel'' (Berlyn: Konzerthaus Berlyn, 2017)<ref>Die [[feesbundel]] ter ere van Brendel bevat bydraes deur ''o.a.'', Imogen Cooper, Andreas Dorschel, Till Fellner, Peter Gülke, Florence Noiville en [[Simon Rattle]].</ref> == Verwysings == {{Verwysings|30em}} == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn}} * {{official website|1=http://www.alfredbrendel.com/}} * [http://www.bruceduffie.com/brendel2.html Alfred Brendel onderhoud], 20 April 1991 * [http://www.bbc.co.uk/programmes/b03h7grg Alfred Brendel] op ''Desert Island Discs''. (BBC Radio 4, 2013) {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Brendel, Alfred}} [[Kategorie:Geboortes in 1931]] [[Kategorie:Oostenrykse pianiste]] 872sq4awslm4ji0w31hybkcfyg8ux37 2813911 2813910 2025-06-18T15:57:07Z Rooiratel 90342 [[:Kategorie:Sterftes in 2025]] bygevoeg ([[Wikipedia:HotCat|HotCat.js]]) 2813911 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Persoon | naam = Alfred Brendel | beeld = | alt = | beeldonderskrif = Brendel, Ruhr Klavier-fees, [[Essen]], 2019 | geboortenaam = | geboortedatum = {{geboortedatum en ouderdom|1931|01|05}} | geboorteplek = Loučná nad Desnou (Duits: Wiesenberg), [[Tsjeggo-Slowakye]] | sterfdatum = | sterfplek = | rusplek = | beroep = {{hlist|pianis|komponis|skrywer}} | alma_mater = Graz-konservatorium | hanstekening = | webwerf = }} '''Alfred Brendel''' ([[5 Januarie]] [[1931]] – 17 Junie 2025) was 'n [[Oostenryk]]se [[pianis]], [[digter]] en [[outeur]] wat bekend was vir sy uitvoerings van [[Mozart]], [[Schubert]], [[Arnold Schoenberg|Schoenberg]] en [[Beethoven]] se musiek.<ref name="Grove">Stephen Plaistow, [http://www.oxfordmusiconline.com/subscriber/article/grove/music/03928 "Brendel, Alfred"], ''Grove Music Online'', 2007. Opgespoor op 3 Junie 2007.</ref> == Biografie == [[Lêer:Alfredbrendel-cropped.jpg|duimnael|Brendel in 2010]] Brendel is in Wiesenberg, [[Tsjeggo-Slowakye]] (nou Loučná nad Desnou, [[Tsjeggië]]) gebore in 'n niemusikale gesin. Die gesin het na [[Zagreb]], [[Joego-Slawië]] (nou [[Kroasië]]) verhuis toe Brendel ses jaar oud was, en hy het daar klavierlesse begin neem onder Sofija Deželić. Hy het later na [[Graz]], Oostenryk, verhuis, waar hy die klavier onder Ludovica von Kaan aan die Graz Konservatoria en komposisie onder Artur Michel studeer het. Aan die einde van die Tweede Wêreldoorlog is die veertienjarige Brendel na Joego-Slawië teruggestuur om [[loopgraaf|loopgrawe]] te grawe. Ná die oorlog het Brendel musiek gekomponeer, klavier gespeel, geskryf, en ge[[skilder]]. Hy het egter nie verdere formele klavierlesse ontvang nie, en alhoewel hy meesterklasse bygewoon het onder [[Edwin Fischer]] en Eduard Steuermann, was hy grootliks na sestien jaar selfgeleerd.<ref name=brendel>{{cite web |url=http://www.alfredbrendel.com/lifeandcareer.php |title=Alfred Brendel: Life & Career |website=alfredbrendel.com |access-date=6 Januarie 2016 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191221180255/http://www.alfredbrendel.com/lifeandcareer.php |archive-date=21 Desember 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Brendel het sy eerste openbare opvoering op sewentien jaar in Graz gegee.<ref name="Grove" /> Hy het dit "Die Fuga in Klavierliteratuur" genoem, en bykomend tot fugas deur [[Johann Sebastian Bach|Bach]], [[Johannes Brahms|Brahms]] en [[Franz Liszt|Liszt]], het dit Brendel se eie sonate ingesluit.<ref name=merson>Francis Merson, "Alfred Brendel: Notes on a Musical Life", ''Limelight tydskrif'', April 2016, bl. 40</ref> In 1949 het hy vierde plek behaal tydens die [[Ferruccio Busoni]] Internasionale Klavierkompetisie in [[Bolzano]], Italië. Hy het daarna deur Europa en [[Latyns-Amerika]] getoer, en mettertyd sy loopbaan opgebou en deelgeneem aan meesterklasse deur Paul Baumgartner, Eduard Steuermann en [[Edwin Fischer]].<ref name="brendel" /> Brendel het in 1952 op 21 sy eerste solo-opname gemaak: [[Franz Liszt|Liszt]] se ''Weihnachtsbaum''. Dit was die wêreldpremiére van die werk.<ref>{{cite web |url=http://www.allmusic.com/album/liszt-weihnachtsbaum-larbre-de-no%C3%ABl-the-christmas-tree-mw0001553984 |title=Liszt: Weihnachtsbaum; L'arbre de Noël; The Christmas Tree |author=Uncle Dave Lewis |website=AllMusic |access-date=8 November 2015 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200112143950/https://www.allmusic.com/album/liszt-weihnachtsbaum-larbre-de-no%C3%ABl-the-christmas-tree-mw0001553984 |archive-date=12 Januarie 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Sy eerste concerto-opname, [[Sergei Prokofiëf|Prokofiëf]] se Klavierconcerto No. 5, is reeds 'n paar jaar vantevore gemaak. Hy het voortgegaan om 'n aantal ander opnames te maak, insluitende drie volledige stelle van [[Ludwig van Beethoven|Beethoven]] se [[sonate|klaviersonates]] (een vir Vox Records en twee vir Philips Records). Hy was die eerste pianis om die volledige soloklavierwerke van Beethoven op te neem.<ref name=Guardianretirement /> Hy het ook werke deur Liszt, Brahms (insluitende Brahms se concertos), [[Robert Schumann|Schumann]] en veral [[Franz Schubert|Schubert]] opgeneem.<ref name=recordings>{{cite web |url=http://alfredbrendel.com/recordings.php |title=Alfred Brendel : Recordings |publisher=alfredbrendel.com |access-date=12 Februarie 2017 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191222085828/http://alfredbrendel.com/recordings.php |archive-date=22 Desember 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Een van Brendel se belangrikste opname-siklusse is [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozart]] se volledige klavierconcertos saam met Sir [[Neville Marriner]] en die Academy of St Martin in the Fields. Dit is ingesluit as deel van Philips se 180-CD Complete Mozart Edition.<ref>{{cite web|url=https://books.google.co.uk/books?id=LM9qHc9c4C4C&pg=PA63|title=Mozart's Piano Music|first=William|last=Kinderman|date=30 November 2006|publisher=Oxford University Press|accessdate=12 Februarie 2017|via=Google Books}}</ref> Brendel het nie baie [[Frédéric Chopin|Chopin]] gespeel of opgeneem nie. Dit is egter nie as gevolg van 'n gebrek aan bewondering vir dié komponis nie. Brendel beskou Chopin se Preludes as "die mees manjifieke prestasie in klaviermusiek na Beethoven en Schubert".<ref name="merson" /> Brendel het baie opnames vir Vox gemaak. Hy het die eerste van drie stelle van Beethoven se volledige klaviersonates vir die [[plaatetiket]] opgeneem. Hy het sy deurbraak gemaak met 'n opvoering van Beethoven by die ''Queen Elizabeth Hall'' in Londen. Die dag daarna het nie minder nie as drie groot plaatetikette sy agent gekontak. Hierna het hy na [[Hampstead]], Londen verhuis, waar hy steeds woon.<ref name="Grove" /> Brendel maak sedert die 1970's vir Philips opnames.<ref>{{cite news | url=http://arts.guardian.co.uk/reviews/observer/story/0,,1681512,00.html | title=Alfred Brendel, A Personal 75th Birthday Selection | work=The Observer | author=Anthony Holden | date=8 Januarie 2006 | accessdate=21 November 2007 | location=Londen}}</ref> Hy het verskeie toere in Europa, die VSA, Suid-Amerika, Japan en Australië meegemaak.<ref>{{cite web|url=https://books.google.co.uk/books?id=ez1JfIVM4ykC&pg=PA79|title=International Who's who in Music and Musicians' Directory: (in the Classical and Light Classical Fields).|first=David M.|last=Cummings|date=1 Januarie 2000|publisher=Psychology Press|accessdate=12 Februarie 2017|via=Google Books}}</ref> Hy het 'n besonders hegte vennootskap met die [[Wene|Weense]]- en [[Berliner Philharmoniker|Berlynse Filharmoniese orkes]], maar het verskeie keer saam met al die grootste orkeste in die VSA en elders gespeel.<ref name="Wroe" /> Brendel het reeds verskeie siklusse van Beethoven se Sonates en Concertos gespeel, en was een van die min pianiste wat in latere jare steeds konsertsale tot oorlopens toe vol kon vul sodat daar nie plek vir 'n muis is nie.<ref name="Wroe">{{cite news | url=http://arts.guardian.co.uk/features/story/0,,804868,00.html | title=Keeper of the flame | work=The Guardian | author=Nicholas Wroe | date=5 October 2002 | accessdate=21 November 2007 | location=London}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.nytimes.com/1981/05/03/arts/alfred-brendel-has-taken-the-wrong-roads-to-success.html |title=ALFRED BRENDEL HAS TAKEN THE WRONG ROADS TO SUCCESS |date=3 Mei 1981 |work=The New York Times |access-date=12 Februarie 2017 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191220004342/https://www.nytimes.com/1981/05/03/arts/alfred-brendel-has-taken-the-wrong-roads-to-success.html |archive-date=20 Desember 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Hy is slegs die derde pianis (na Emil von Sauer en [[Wilhelm Backhaus]]) aan wie erelidmaatskap van die Weense Filharmoniese Orkes toegestaan is. Die [[Hans von Bülow]]-medalje is ook deur die Berlynse Filharmoniese Orkes aan hom toegeken.<ref name="merson" /> Damian Thompson van The Daily Telegraph het Brendel se 1993-opname: ''Beethoven: The Late Piano Sonatas'' (Philips Duo 438374) beskryf as " 'n meer magistrale benadering...gesprinkel met stukkies van Brendel se vreemde, spitsvondige humor,"<ref>{{cite web |url=https://www.telegraph.co.uk/culture/music/classicalmusic/7089789/Who-is-the-greatest-interpreter-of-Beethovens-piano-music.html |title=Who is the greatest interpreter of Beethoven's piano music? |first=By Damian |last=Thompson |work=The Daily Telegraph |access-date=12 Februarie 2017 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191224062110/https://www.telegraph.co.uk/culture/music/classicalmusic/7089789/Who-is-the-greatest-interpreter-of-Beethovens-piano-music.html |archive-date=24 Desember 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> terwyl Robert Cummings by classical.net gesê het: "Daar was al baie uitstekende pianiste wat die Beethoven klaviersonates opgeneem het met lof, insluitende Richard Goode .. [[Vladimir Ashkenazy]], en die, met goeie rede, veel geprese [[Artur Schnabel]]. Brendel neem vir seker sy plek in tussen die grootste Beethoven vertolkers van alle tye, en hierdie opname toon hom in sy inspirerendste vorm."<ref>{{cite web |url=http://www.classical.net/music/recs/reviews/p/phi46701a.php |title=Classical Net Review – Beethoven – Piano Sonatas #30-32 |publisher=classical.net |access-date=12 Februarie 2017 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190930001608/http://www.classical.net/music/recs/reviews/p/phi46701a.php |archive-date=30 September 2019 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> In 2009 het Brendel in die bekroonde Duits-Oostenrykse dokumentêre rolprent ''Pianomania'' verskyn. Die dokumentêr handel oor 'n klaviertegnikus van Steinway & Sons, en is geregisseer deur Lilian Franck en Robert Cibis. Die rolprent het oor die algemeen gunstige resensies in die VSA ontvang,<ref>{{cite news |url=https://movies.nytimes.com/2011/11/04/movies/pianomania-by-lilian-franck-and-robert-cibis-review.html |title=A Master of the Piano Whose Performances Receive No Applause |access-date=24 Mei 2013 |work=The New York Times |first=Manohla |last=Dargis |date=3 November 2011 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20130518120951/http://movies.nytimes.com/2011/11/04/movies/pianomania-by-lilian-franck-and-robert-cibis-review.html |archive-date=18 Mei 2013 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> sowel as in Asië en regdeur Europa, en vorm deel van die Goethe-Instituut-katalogus. Brendell is op 17 Junie 2025 in sy huis in Londen oorlede. Hy was 94 jaar oud.<ref>''gramophone''. 2025. [https://www.gramophone.co.uk/classical%20music%20news/article/remembering-alfred-brendel-who-has-died-at-the-age-of-94 Remembering Alfred Brendel, who has died at the age of 94.]. 17 Junie 2025. Geraadpleeg op 17 June 2025.</ref> == Werk == Brendel het veral [[Joseph Haydn|Haydn]], [[Ludwig van Beethoven|Beethoven]], [[Franz Schubert|Schubert]] en [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozart]] gespeel. Hy het relatief min werke uit die twintigste eeu gespeel, maar het wel [[Arnold Schoenberg|Schoenberg]] se Klavierconcerto gespeel. Aan die einde van sy konsertloopbaan kon hy nie meer veeleisende werke soos bv. Beethoven se "Hammerklavier"-sonate speel nie as gevolg van [[artritis]]. Kritiese reaksie betreffende Brendel se speelwerk is gemeng. Hy is deur die musiekkritikus Michael Steinberg as "die nuwe [[Artur Schnabel|Schnabel]]" geprys. In teenstelling hiermee het die NY Times se Harold C. Schonberg opgemerk dat sommige kritici en spesialiste die pianis daarvan beskuldig dat hy "pedanties" is.<ref>The Great Pianists from Mozart to the Present, Harold C. Schonberg, Simon & Schuster, Second Edition, 1987, {{ISBN|0-671-63837-8}}</ref> Brendel se speelwerk is soms as "serebraal" beskryf.<ref>{{cite news | url=http://arts.guardian.co.uk/reviews/story/0,,978109,00.html | title=Alfred Brendel (Snape Maltings Concert Hall, Suffolk) | work=The Guardian |first=Tom |last=Service | date=16 Junie 2003 | accessdate=21 November 2007 | location=Londen}}</ref> Brendel self het gesê dat hy glo dat dit die pianis se werk is om die komponis se wense te respekteer, sonder om windmakerig te wees of sy eie weergawe van die musiek te gee: "Ek is aan die komponis verantwoordbaar, en spesifiek aan die stuk musiek".<ref name="Wroe" /> Brendel haal bykomend tot sy mentor en onderwyser [[Edwin Fischer]], die pianiste [[Alfred Cortot]], [[Wilhelm Kempff]], en die dirigente [[Bruno Walter]] en [[Wilhelm Furtwängler]] aan as besondere invloede op sy musikale ontwikkeling. Brendel het saam met jonger pianiste soos Paul Lewis, Till Fellner en, mees onlangs, Kit Armstrong gewerk.<ref>{{cite news |url=https://www.theguardian.com/music/2008/dec/15/alfred-brendel-pianist-classical-music |title='I've had a lot of fun' Alfred Brendel talks to Stephen Plaistow about inspirations, aching limbs and mastering Mozart |work=The Guardian |author=Stephen Plaistow |date=15 Desember 2008 |access-date=14 Junie 2010 |location=Londen |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191223142855/https://www.theguardian.com/music/2008/dec/15/alfred-brendel-pianist-classical-music |archive-date=23 Desember 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Hy het ook saam met sy seun Adriaan konserte gegee en opnames saam met hom gemaak<ref>{{cite news|url=http://arts.guardian.co.uk/critic/review/0,,988659,00.html|title=Adrian and Alfred Brendel (Wigmore Hall, Londen)|work=The Guardian|first=Andrew |last=Clements|date=1 Julie 2003|accessdate=24 November 2007}}</ref>. Hy het ook in baie opvoerings van Lieder saam met Hermann Prey, [[Dietrich Fischer-Dieskau]] en Matthias Goerne verskyn. In November 2007 het Brendel aangekondig dat hy sou aftree ná sy konsert van 18 Desember 2008 in [[Wene]], waarin hy as solis opgetree het in Mozart se Klavierkonsert no. 9 in E-mol; die orkes was die [[Weense Filharmoniese Orkes]] onder leiding van Sir Charles Mackerras.<ref name=Guardianretirement>{{cite news | url=https://www.theguardian.com/uk_news/story/0,,2214378,00.html | title=Alfred Brendel, klaviermaestro, roep halt op konsertloopbaan | work=The Guardian | first=Charlotte |last= Higgins | date=21 November 2007 | accessdate=21 November 2007 | location=Londen}}</ref> Sy finale konsert het op 20 Februarie 2008 by [[Carnegie Hall]] in New York plaasgevind, met werke deur Haydn, Mozart, Beethoven en Schubert. Sedert sy eerste optrede in Carnegie Hall op 21 Januarie 1973 het hy 81 keer daar verskyn, en in 1983 slegs die tweede pianis geword om die volledige siklus van Beethoven se klaviersonates daar op te voer, 'n prestasie wat hy in 1993 herhaal het ([[Artur Schnabel]] was die eerste om so te doen in 1936; ná Brendel het [[Maurizio Pollini]] die siklus in 1995/1996 uitgevoer, en [[Daniel Barenboim]] het in 2003 weer so gemaak). == Publikasies == Behalwe vir musiek, het letterkunde 'n groot deel van Brendel se "tweede lewe", en sy beroep uitgeaak. Sy skrywes het al in Engels, Duits, Frans, Italiaans, Spaans, Nederlands, Japannees, Koreaans, en ander tale verskyn. Hy is al vir verskeie jare 'n kranige bydraer tot die ''New York Review of Books''. Sy boeke sluit in: * ''Musical Thoughts and Afterthoughts'' (essays) (1976) * ''Music Sounded Out'' (1990) – essays, insluitende "Must Classical Music be Entirely Serious?" * ''One Finger Too Many'' (poësie) (1998) * ''Alfred Brendel on Music'' (versamelde essays) (2001) * ''Me, of All People: Alfred Brendel in Conversation with Martin Meyer'' (2002) (VK uitgawe: ''The Veil of Order'') * ''Cursing Bagels'' (poësie) (2004) * ''Playing the Human Game'' (versamelde digkuns) (2010) Phaidon Press * {{Cite book|title=A Pianist's A–Z: A Piano Lover's Reader|year=2013|publisher=Faber & Faber|isbn=978-0-571-30184-3}} == Bibliografie == * ''Musik, Sinn und Unsinn. Festschrift anläßlich der Hommage an Alfred Brendel'' (Berlyn: Konzerthaus Berlyn, 2017)<ref>Die [[feesbundel]] ter ere van Brendel bevat bydraes deur ''o.a.'', Imogen Cooper, Andreas Dorschel, Till Fellner, Peter Gülke, Florence Noiville en [[Simon Rattle]].</ref> == Verwysings == {{Verwysings|30em}} == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn}} * {{official website|1=http://www.alfredbrendel.com/}} * [http://www.bruceduffie.com/brendel2.html Alfred Brendel onderhoud], 20 April 1991 * [http://www.bbc.co.uk/programmes/b03h7grg Alfred Brendel] op ''Desert Island Discs''. (BBC Radio 4, 2013) {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Brendel, Alfred}} [[Kategorie:Geboortes in 1931]] [[Kategorie:Oostenrykse pianiste]] [[Kategorie:Sterftes in 2025]] 1jjlbjn7ysklslpmm66cgbo4uo24vq5 2813932 2813911 2025-06-18T17:42:14Z Johannescharlesventer 146706 verbeter 2813932 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Persoon | naam = Alfred Brendel | beeld = Alfredbrendel-cropped.jpg | beeldonderskrif = Brendel in 2010 | geboortenaam = | geboortedatum = {{geboortedatum|1931|01|05}} | geboorteplek = Loučná nad Desnou (Duits: Wiesenberg), [[Tsjeggo-Slowakye]] | sterfdatum = {{sterfdatum|2025|06|17}} | sterfplek = | rusplek = | beroep = {{hlist|pianis|komponis|skrywer}} | alma_mater = Graz-konservatorium | hanstekening = | webwerf = }} '''Alfred Brendel''' ([[5 Januarie]] [[1931]] – 17 Junie 2025) was 'n [[Oostenryk]]se [[pianis]], [[digter]] en [[skrywer]]. Hy was bekend vir sy vertolkings van [[Mozart]], [[Schubert]], [[Arnold Schoenberg|Schoenberg]] en [[Beethoven]].<ref name="Grove">Stephen Plaistow, [http://www.oxfordmusiconline.com/subscriber/article/grove/music/03928 "Brendel, Alfred"], ''Grove Music Online'', 2007. Opgespoor op 3 Junie 2007.</ref> == Biografie == Brendel is in Wiesenberg, [[Tsjeggo-Slowakye]] (nou Loučná nad Desnou, [[Tsjeggië]]) gebore in 'n niemusikale gesin. Die gesin het na [[Zagreb]], [[Joego-Slawië]] (nou [[Kroasië]]) verhuis toe Brendel ses jaar oud was, en hy het daar klavierlesse begin neem onder Sofija Deželić. Hy het later na [[Graz]], Oostenryk, verhuis, waar hy die klavier onder Ludovica von Kaan aan die Graz Konservatoria en komposisie onder Artur Michel studeer het. Aan die einde van die Tweede Wêreldoorlog is die veertienjarige Brendel na Joego-Slawië teruggestuur om [[loopgraaf|loopgrawe]] te grawe. Ná die oorlog het Brendel musiek gekomponeer, klavier gespeel, geskryf, en ge[[skilder]]. Hy het egter nie verdere formele klavierlesse ontvang nie, en alhoewel hy meesterklasse bygewoon het onder [[Edwin Fischer]] en Eduard Steuermann, was hy grootliks na sestien jaar selfgeleerd.<ref name=brendel>{{cite web |url=http://www.alfredbrendel.com/lifeandcareer.php |title=Alfred Brendel: Life & Career |website=alfredbrendel.com |access-date=6 Januarie 2016 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191221180255/http://www.alfredbrendel.com/lifeandcareer.php |archive-date=21 Desember 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Brendel het sy eerste openbare opvoering op sewentien jaar in Graz gegee.<ref name="Grove" /> Hy het dit "Die Fuga in Klavierliteratuur" genoem, en bykomend tot fugas deur [[Johann Sebastian Bach|Bach]], [[Johannes Brahms|Brahms]] en [[Franz Liszt|Liszt]], het dit Brendel se eie sonate ingesluit.<ref name=merson>Francis Merson, "Alfred Brendel: Notes on a Musical Life", ''Limelight tydskrif'', April 2016, bl. 40</ref> In 1949 het hy vierde plek behaal tydens die [[Ferruccio Busoni]] Internasionale Klavierkompetisie in [[Bolzano]], Italië. Hy het daarna deur Europa en [[Latyns-Amerika]] getoer, en mettertyd sy loopbaan opgebou en deelgeneem aan meesterklasse deur Paul Baumgartner, Eduard Steuermann en [[Edwin Fischer]].<ref name="brendel" /> Brendel het in 1952 op 21 sy eerste solo-opname gemaak: [[Franz Liszt|Liszt]] se ''Weihnachtsbaum''. Dit was die wêreldpremiére van die werk.<ref>{{cite web |url=http://www.allmusic.com/album/liszt-weihnachtsbaum-larbre-de-no%C3%ABl-the-christmas-tree-mw0001553984 |title=Liszt: Weihnachtsbaum; L'arbre de Noël; The Christmas Tree |author=Uncle Dave Lewis |website=AllMusic |access-date=8 November 2015 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200112143950/https://www.allmusic.com/album/liszt-weihnachtsbaum-larbre-de-no%C3%ABl-the-christmas-tree-mw0001553984 |archive-date=12 Januarie 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Sy eerste concerto-opname, [[Sergei Prokofiëf|Prokofiëf]] se Klavierconcerto No. 5, is reeds 'n paar jaar vantevore gemaak. Hy het voortgegaan om 'n aantal ander opnames te maak, insluitende drie volledige stelle van [[Ludwig van Beethoven|Beethoven]] se [[sonate|klaviersonates]] (een vir Vox Records en twee vir Philips Records). Hy was die eerste pianis om die volledige soloklavierwerke van Beethoven op te neem.<ref name=Guardianretirement /> Hy het ook werke deur Liszt, Brahms (insluitende Brahms se concertos), [[Robert Schumann|Schumann]] en veral [[Franz Schubert|Schubert]] opgeneem.<ref name=recordings>{{cite web |url=http://alfredbrendel.com/recordings.php |title=Alfred Brendel : Recordings |publisher=alfredbrendel.com |access-date=12 Februarie 2017 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191222085828/http://alfredbrendel.com/recordings.php |archive-date=22 Desember 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Een van Brendel se belangrikste opname-siklusse is [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozart]] se volledige klavierconcertos saam met Sir [[Neville Marriner]] en die Academy of St Martin in the Fields. Dit is ingesluit as deel van Philips se 180-CD Complete Mozart Edition.<ref>{{cite web|url=https://books.google.co.uk/books?id=LM9qHc9c4C4C&pg=PA63|title=Mozart's Piano Music|first=William|last=Kinderman|date=30 November 2006|publisher=Oxford University Press|accessdate=12 Februarie 2017|via=Google Books}}</ref> Brendel het nie baie [[Frédéric Chopin|Chopin]] gespeel of opgeneem nie. Dit is egter nie as gevolg van 'n gebrek aan bewondering vir dié komponis nie. Brendel beskou Chopin se Preludes as "die mees manjifieke prestasie in klaviermusiek na Beethoven en Schubert".<ref name="merson" /> Brendel het baie opnames vir Vox gemaak. Hy het die eerste van drie stelle van Beethoven se volledige klaviersonates vir die [[plaatetiket]] opgeneem. Hy het sy deurbraak gemaak met 'n opvoering van Beethoven by die ''Queen Elizabeth Hall'' in Londen. Die dag daarna het nie minder nie as drie groot plaatetikette sy agent gekontak. Hierna het hy na [[Hampstead]], Londen verhuis, waar hy steeds woon.<ref name="Grove" /> Brendel maak sedert die 1970's vir Philips opnames.<ref>{{cite news | url=http://arts.guardian.co.uk/reviews/observer/story/0,,1681512,00.html | title=Alfred Brendel, A Personal 75th Birthday Selection | work=The Observer | author=Anthony Holden | date=8 Januarie 2006 | accessdate=21 November 2007 | location=Londen}}</ref> Hy het verskeie toere in Europa, die VSA, Suid-Amerika, Japan en Australië meegemaak.<ref>{{cite web|url=https://books.google.co.uk/books?id=ez1JfIVM4ykC&pg=PA79|title=International Who's who in Music and Musicians' Directory: (in the Classical and Light Classical Fields).|first=David M.|last=Cummings|date=1 Januarie 2000|publisher=Psychology Press|accessdate=12 Februarie 2017|via=Google Books}}</ref> Hy het 'n besonders hegte vennootskap met die [[Wene|Weense]]- en [[Berliner Philharmoniker|Berlynse Filharmoniese orkes]], maar het verskeie keer saam met al die grootste orkeste in die VSA en elders gespeel.<ref name="Wroe" /> Brendel het reeds verskeie siklusse van Beethoven se Sonates en Concertos gespeel, en was een van die min pianiste wat in latere jare steeds konsertsale tot oorlopens toe vol kon vul sodat daar nie plek vir 'n muis is nie.<ref name="Wroe">{{cite news | url=http://arts.guardian.co.uk/features/story/0,,804868,00.html | title=Keeper of the flame | work=The Guardian | author=Nicholas Wroe | date=5 October 2002 | accessdate=21 November 2007 | location=London}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.nytimes.com/1981/05/03/arts/alfred-brendel-has-taken-the-wrong-roads-to-success.html |title=ALFRED BRENDEL HAS TAKEN THE WRONG ROADS TO SUCCESS |date=3 Mei 1981 |work=The New York Times |access-date=12 Februarie 2017 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191220004342/https://www.nytimes.com/1981/05/03/arts/alfred-brendel-has-taken-the-wrong-roads-to-success.html |archive-date=20 Desember 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Hy is slegs die derde pianis (na Emil von Sauer en [[Wilhelm Backhaus]]) aan wie erelidmaatskap van die Weense Filharmoniese Orkes toegestaan is. Die [[Hans von Bülow]]-medalje is ook deur die Berlynse Filharmoniese Orkes aan hom toegeken.<ref name="merson" /> Damian Thompson van The Daily Telegraph het Brendel se 1993-opname: ''Beethoven: The Late Piano Sonatas'' (Philips Duo 438374) beskryf as " 'n meer magistrale benadering...gesprinkel met stukkies van Brendel se vreemde, spitsvondige humor,"<ref>{{cite web |url=https://www.telegraph.co.uk/culture/music/classicalmusic/7089789/Who-is-the-greatest-interpreter-of-Beethovens-piano-music.html |title=Who is the greatest interpreter of Beethoven's piano music? |first=By Damian |last=Thompson |work=The Daily Telegraph |access-date=12 Februarie 2017 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191224062110/https://www.telegraph.co.uk/culture/music/classicalmusic/7089789/Who-is-the-greatest-interpreter-of-Beethovens-piano-music.html |archive-date=24 Desember 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> terwyl Robert Cummings by classical.net gesê het: "Daar was al baie uitstekende pianiste wat die Beethoven klaviersonates opgeneem het met lof, insluitende Richard Goode .. [[Vladimir Ashkenazy]], en die, met goeie rede, veel geprese [[Artur Schnabel]]. Brendel neem vir seker sy plek in tussen die grootste Beethoven vertolkers van alle tye, en hierdie opname toon hom in sy inspirerendste vorm."<ref>{{cite web |url=http://www.classical.net/music/recs/reviews/p/phi46701a.php |title=Classical Net Review – Beethoven – Piano Sonatas #30-32 |publisher=classical.net |access-date=12 Februarie 2017 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190930001608/http://www.classical.net/music/recs/reviews/p/phi46701a.php |archive-date=30 September 2019 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> In 2009 het Brendel in die bekroonde Duits-Oostenrykse dokumentêre rolprent ''Pianomania'' verskyn. Die dokumentêr handel oor 'n klaviertegnikus van Steinway & Sons, en is geregisseer deur Lilian Franck en Robert Cibis. Die rolprent het oor die algemeen gunstige resensies in die VSA ontvang,<ref>{{cite news |url=https://movies.nytimes.com/2011/11/04/movies/pianomania-by-lilian-franck-and-robert-cibis-review.html |title=A Master of the Piano Whose Performances Receive No Applause |access-date=24 Mei 2013 |work=The New York Times |first=Manohla |last=Dargis |date=3 November 2011 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20130518120951/http://movies.nytimes.com/2011/11/04/movies/pianomania-by-lilian-franck-and-robert-cibis-review.html |archive-date=18 Mei 2013 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> sowel as in Asië en regdeur Europa, en vorm deel van die Goethe-Instituut-katalogus. Brendell is op 17 Junie 2025 in sy huis in Londen oorlede. Hy was 94 jaar oud.<ref>''gramophone''. 2025. [https://www.gramophone.co.uk/classical%20music%20news/article/remembering-alfred-brendel-who-has-died-at-the-age-of-94 Remembering Alfred Brendel, who has died at the age of 94.]. 17 Junie 2025. Geraadpleeg op 17 June 2025.</ref> == Werk == Brendel het veral [[Joseph Haydn|Haydn]], [[Ludwig van Beethoven|Beethoven]], [[Franz Schubert|Schubert]] en [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozart]] gespeel. Hy het relatief min werke uit die twintigste eeu gespeel, maar het wel [[Arnold Schoenberg|Schoenberg]] se Klavierconcerto gespeel. Aan die einde van sy konsertloopbaan kon hy nie meer veeleisende werke soos bv. Beethoven se "Hammerklavier"-sonate speel nie as gevolg van [[artritis]]. Kritiese reaksie betreffende Brendel se speelwerk is gemeng. Hy is deur die musiekkritikus Michael Steinberg as "die nuwe [[Artur Schnabel|Schnabel]]" geprys. In teenstelling hiermee het die NY Times se Harold C. Schonberg opgemerk dat sommige kritici en spesialiste die pianis daarvan beskuldig dat hy "pedanties" is.<ref>The Great Pianists from Mozart to the Present, Harold C. Schonberg, Simon & Schuster, Second Edition, 1987, {{ISBN|0-671-63837-8}}</ref> Brendel se speelwerk is soms as "serebraal" beskryf.<ref>{{cite news | url=http://arts.guardian.co.uk/reviews/story/0,,978109,00.html | title=Alfred Brendel (Snape Maltings Concert Hall, Suffolk) | work=The Guardian |first=Tom |last=Service | date=16 Junie 2003 | accessdate=21 November 2007 | location=Londen}}</ref> Brendel self het gesê dat hy glo dat dit die pianis se werk is om die komponis se wense te respekteer, sonder om windmakerig te wees of sy eie weergawe van die musiek te gee: "Ek is aan die komponis verantwoordbaar, en spesifiek aan die stuk musiek".<ref name="Wroe" /> Brendel haal bykomend tot sy mentor en onderwyser [[Edwin Fischer]], die pianiste [[Alfred Cortot]], [[Wilhelm Kempff]], en die dirigente [[Bruno Walter]] en [[Wilhelm Furtwängler]] aan as besondere invloede op sy musikale ontwikkeling. Brendel het saam met jonger pianiste soos Paul Lewis, Till Fellner en, mees onlangs, Kit Armstrong gewerk.<ref>{{cite news |url=https://www.theguardian.com/music/2008/dec/15/alfred-brendel-pianist-classical-music |title='I've had a lot of fun' Alfred Brendel talks to Stephen Plaistow about inspirations, aching limbs and mastering Mozart |work=The Guardian |author=Stephen Plaistow |date=15 Desember 2008 |access-date=14 Junie 2010 |location=Londen |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191223142855/https://www.theguardian.com/music/2008/dec/15/alfred-brendel-pianist-classical-music |archive-date=23 Desember 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Hy het ook saam met sy seun Adriaan konserte gegee en opnames saam met hom gemaak<ref>{{cite news|url=http://arts.guardian.co.uk/critic/review/0,,988659,00.html|title=Adrian and Alfred Brendel (Wigmore Hall, Londen)|work=The Guardian|first=Andrew |last=Clements|date=1 Julie 2003|accessdate=24 November 2007}}</ref>. Hy het ook in baie opvoerings van Lieder saam met Hermann Prey, [[Dietrich Fischer-Dieskau]] en Matthias Goerne verskyn. In November 2007 het Brendel aangekondig dat hy sou aftree ná sy konsert van 18 Desember 2008 in [[Wene]], waarin hy as solis opgetree het in Mozart se Klavierkonsert no. 9 in E-mol; die orkes was die [[Weense Filharmoniese Orkes]] onder leiding van Sir Charles Mackerras.<ref name=Guardianretirement>{{cite news | url=https://www.theguardian.com/uk_news/story/0,,2214378,00.html | title=Alfred Brendel, klaviermaestro, roep halt op konsertloopbaan | work=The Guardian | first=Charlotte |last= Higgins | date=21 November 2007 | accessdate=21 November 2007 | location=Londen}}</ref> Sy finale konsert het op 20 Februarie 2008 by [[Carnegie Hall]] in New York plaasgevind, met werke deur Haydn, Mozart, Beethoven en Schubert. Sedert sy eerste optrede in Carnegie Hall op 21 Januarie 1973 het hy 81 keer daar verskyn, en in 1983 slegs die tweede pianis geword om die volledige siklus van Beethoven se klaviersonates daar op te voer, 'n prestasie wat hy in 1993 herhaal het ([[Artur Schnabel]] was die eerste om so te doen in 1936; ná Brendel het [[Maurizio Pollini]] die siklus in 1995/1996 uitgevoer, en [[Daniel Barenboim]] het in 2003 weer so gemaak). == Publikasies == Behalwe vir musiek, het letterkunde 'n groot deel van Brendel se "tweede lewe", en sy beroep uitgeaak. Sy skrywes het al in Engels, Duits, Frans, Italiaans, Spaans, Nederlands, Japannees, Koreaans, en ander tale verskyn. Hy is al vir verskeie jare 'n kranige bydraer tot die ''New York Review of Books''. Sy boeke sluit in: * ''Musical Thoughts and Afterthoughts'' (essays) (1976) * ''Music Sounded Out'' (1990) – essays, insluitende "Must Classical Music be Entirely Serious?" * ''One Finger Too Many'' (poësie) (1998) * ''Alfred Brendel on Music'' (versamelde essays) (2001) * ''Me, of All People: Alfred Brendel in Conversation with Martin Meyer'' (2002) (VK uitgawe: ''The Veil of Order'') * ''Cursing Bagels'' (poësie) (2004) * ''Playing the Human Game'' (versamelde digkuns) (2010) Phaidon Press * {{Cite book|title=A Pianist's A–Z: A Piano Lover's Reader|year=2013|publisher=Faber & Faber|isbn=978-0-571-30184-3}} == Bibliografie == * ''Musik, Sinn und Unsinn. Festschrift anläßlich der Hommage an Alfred Brendel'' (Berlyn: Konzerthaus Berlyn, 2017)<ref>Die [[feesbundel]] ter ere van Brendel bevat bydraes deur ''o.a.'', Imogen Cooper, Andreas Dorschel, Till Fellner, Peter Gülke, Florence Noiville en [[Simon Rattle]].</ref> == Verwysings == {{Verwysings|30em}} == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn}} * {{official website|1=http://www.alfredbrendel.com/}} * [http://www.bruceduffie.com/brendel2.html Alfred Brendel onderhoud], 20 April 1991 * [http://www.bbc.co.uk/programmes/b03h7grg Alfred Brendel] op ''Desert Island Discs''. (BBC Radio 4, 2013) {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Brendel, Alfred}} [[Kategorie:Geboortes in 1931]] [[Kategorie:Oostenrykse pianiste]] [[Kategorie:Sterftes in 2025]] 6lltjvdvxtly95igyzxsf1w4tr4a1h2 2813933 2813932 2025-06-18T17:42:50Z Johannescharlesventer 146706 2813933 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Persoon | naam = Alfred Brendel | beeld = Alfredbrendel-cropped.jpg | beeldonderskrif = Brendel in 2010 | geboortenaam = | geboortedatum = {{geboortedatum|1931|01|05}} | geboorteplek = Loučná nad Desnou (Duits: Wiesenberg), [[Tsjeggo-Slowakye]] | sterfdatum = {{sterfdatum|2025|06|17}} | sterfplek = | rusplek = | beroep = {{hlist|pianis|komponis|skrywer}} | alma_mater = Graz-konservatorium | hanstekening = | webwerf = }} '''Alfred Brendel''' ([[5 Januarie]] [[1931]] – [[17 Junie]] [[2025]]) was 'n [[Oostenryk]]se [[pianis]], [[digter]] en [[skrywer]]. Hy was bekend vir sy vertolkings van [[Mozart]], [[Schubert]], [[Arnold Schoenberg|Schoenberg]] en [[Beethoven]].<ref name="Grove">Stephen Plaistow, [http://www.oxfordmusiconline.com/subscriber/article/grove/music/03928 "Brendel, Alfred"], ''Grove Music Online'', 2007. Opgespoor op 3 Junie 2007.</ref> == Biografie == Brendel is in Wiesenberg, [[Tsjeggo-Slowakye]] (nou Loučná nad Desnou, [[Tsjeggië]]) gebore in 'n niemusikale gesin. Die gesin het na [[Zagreb]], [[Joego-Slawië]] (nou [[Kroasië]]) verhuis toe Brendel ses jaar oud was, en hy het daar klavierlesse begin neem onder Sofija Deželić. Hy het later na [[Graz]], Oostenryk, verhuis, waar hy die klavier onder Ludovica von Kaan aan die Graz Konservatoria en komposisie onder Artur Michel studeer het. Aan die einde van die Tweede Wêreldoorlog is die veertienjarige Brendel na Joego-Slawië teruggestuur om [[loopgraaf|loopgrawe]] te grawe. Ná die oorlog het Brendel musiek gekomponeer, klavier gespeel, geskryf, en ge[[skilder]]. Hy het egter nie verdere formele klavierlesse ontvang nie, en alhoewel hy meesterklasse bygewoon het onder [[Edwin Fischer]] en Eduard Steuermann, was hy grootliks na sestien jaar selfgeleerd.<ref name=brendel>{{cite web |url=http://www.alfredbrendel.com/lifeandcareer.php |title=Alfred Brendel: Life & Career |website=alfredbrendel.com |access-date=6 Januarie 2016 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191221180255/http://www.alfredbrendel.com/lifeandcareer.php |archive-date=21 Desember 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Brendel het sy eerste openbare opvoering op sewentien jaar in Graz gegee.<ref name="Grove" /> Hy het dit "Die Fuga in Klavierliteratuur" genoem, en bykomend tot fugas deur [[Johann Sebastian Bach|Bach]], [[Johannes Brahms|Brahms]] en [[Franz Liszt|Liszt]], het dit Brendel se eie sonate ingesluit.<ref name=merson>Francis Merson, "Alfred Brendel: Notes on a Musical Life", ''Limelight tydskrif'', April 2016, bl. 40</ref> In 1949 het hy vierde plek behaal tydens die [[Ferruccio Busoni]] Internasionale Klavierkompetisie in [[Bolzano]], Italië. Hy het daarna deur Europa en [[Latyns-Amerika]] getoer, en mettertyd sy loopbaan opgebou en deelgeneem aan meesterklasse deur Paul Baumgartner, Eduard Steuermann en [[Edwin Fischer]].<ref name="brendel" /> Brendel het in 1952 op 21 sy eerste solo-opname gemaak: [[Franz Liszt|Liszt]] se ''Weihnachtsbaum''. Dit was die wêreldpremiére van die werk.<ref>{{cite web |url=http://www.allmusic.com/album/liszt-weihnachtsbaum-larbre-de-no%C3%ABl-the-christmas-tree-mw0001553984 |title=Liszt: Weihnachtsbaum; L'arbre de Noël; The Christmas Tree |author=Uncle Dave Lewis |website=AllMusic |access-date=8 November 2015 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200112143950/https://www.allmusic.com/album/liszt-weihnachtsbaum-larbre-de-no%C3%ABl-the-christmas-tree-mw0001553984 |archive-date=12 Januarie 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Sy eerste concerto-opname, [[Sergei Prokofiëf|Prokofiëf]] se Klavierconcerto No. 5, is reeds 'n paar jaar vantevore gemaak. Hy het voortgegaan om 'n aantal ander opnames te maak, insluitende drie volledige stelle van [[Ludwig van Beethoven|Beethoven]] se [[sonate|klaviersonates]] (een vir Vox Records en twee vir Philips Records). Hy was die eerste pianis om die volledige soloklavierwerke van Beethoven op te neem.<ref name=Guardianretirement /> Hy het ook werke deur Liszt, Brahms (insluitende Brahms se concertos), [[Robert Schumann|Schumann]] en veral [[Franz Schubert|Schubert]] opgeneem.<ref name=recordings>{{cite web |url=http://alfredbrendel.com/recordings.php |title=Alfred Brendel : Recordings |publisher=alfredbrendel.com |access-date=12 Februarie 2017 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191222085828/http://alfredbrendel.com/recordings.php |archive-date=22 Desember 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Een van Brendel se belangrikste opname-siklusse is [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozart]] se volledige klavierconcertos saam met Sir [[Neville Marriner]] en die Academy of St Martin in the Fields. Dit is ingesluit as deel van Philips se 180-CD Complete Mozart Edition.<ref>{{cite web|url=https://books.google.co.uk/books?id=LM9qHc9c4C4C&pg=PA63|title=Mozart's Piano Music|first=William|last=Kinderman|date=30 November 2006|publisher=Oxford University Press|accessdate=12 Februarie 2017|via=Google Books}}</ref> Brendel het nie baie [[Frédéric Chopin|Chopin]] gespeel of opgeneem nie. Dit is egter nie as gevolg van 'n gebrek aan bewondering vir dié komponis nie. Brendel beskou Chopin se Preludes as "die mees manjifieke prestasie in klaviermusiek na Beethoven en Schubert".<ref name="merson" /> Brendel het baie opnames vir Vox gemaak. Hy het die eerste van drie stelle van Beethoven se volledige klaviersonates vir die [[plaatetiket]] opgeneem. Hy het sy deurbraak gemaak met 'n opvoering van Beethoven by die ''Queen Elizabeth Hall'' in Londen. Die dag daarna het nie minder nie as drie groot plaatetikette sy agent gekontak. Hierna het hy na [[Hampstead]], Londen verhuis, waar hy steeds woon.<ref name="Grove" /> Brendel maak sedert die 1970's vir Philips opnames.<ref>{{cite news | url=http://arts.guardian.co.uk/reviews/observer/story/0,,1681512,00.html | title=Alfred Brendel, A Personal 75th Birthday Selection | work=The Observer | author=Anthony Holden | date=8 Januarie 2006 | accessdate=21 November 2007 | location=Londen}}</ref> Hy het verskeie toere in Europa, die VSA, Suid-Amerika, Japan en Australië meegemaak.<ref>{{cite web|url=https://books.google.co.uk/books?id=ez1JfIVM4ykC&pg=PA79|title=International Who's who in Music and Musicians' Directory: (in the Classical and Light Classical Fields).|first=David M.|last=Cummings|date=1 Januarie 2000|publisher=Psychology Press|accessdate=12 Februarie 2017|via=Google Books}}</ref> Hy het 'n besonders hegte vennootskap met die [[Wene|Weense]]- en [[Berliner Philharmoniker|Berlynse Filharmoniese orkes]], maar het verskeie keer saam met al die grootste orkeste in die VSA en elders gespeel.<ref name="Wroe" /> Brendel het reeds verskeie siklusse van Beethoven se Sonates en Concertos gespeel, en was een van die min pianiste wat in latere jare steeds konsertsale tot oorlopens toe vol kon vul sodat daar nie plek vir 'n muis is nie.<ref name="Wroe">{{cite news | url=http://arts.guardian.co.uk/features/story/0,,804868,00.html | title=Keeper of the flame | work=The Guardian | author=Nicholas Wroe | date=5 October 2002 | accessdate=21 November 2007 | location=London}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.nytimes.com/1981/05/03/arts/alfred-brendel-has-taken-the-wrong-roads-to-success.html |title=ALFRED BRENDEL HAS TAKEN THE WRONG ROADS TO SUCCESS |date=3 Mei 1981 |work=The New York Times |access-date=12 Februarie 2017 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191220004342/https://www.nytimes.com/1981/05/03/arts/alfred-brendel-has-taken-the-wrong-roads-to-success.html |archive-date=20 Desember 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Hy is slegs die derde pianis (na Emil von Sauer en [[Wilhelm Backhaus]]) aan wie erelidmaatskap van die Weense Filharmoniese Orkes toegestaan is. Die [[Hans von Bülow]]-medalje is ook deur die Berlynse Filharmoniese Orkes aan hom toegeken.<ref name="merson" /> Damian Thompson van The Daily Telegraph het Brendel se 1993-opname: ''Beethoven: The Late Piano Sonatas'' (Philips Duo 438374) beskryf as " 'n meer magistrale benadering...gesprinkel met stukkies van Brendel se vreemde, spitsvondige humor,"<ref>{{cite web |url=https://www.telegraph.co.uk/culture/music/classicalmusic/7089789/Who-is-the-greatest-interpreter-of-Beethovens-piano-music.html |title=Who is the greatest interpreter of Beethoven's piano music? |first=By Damian |last=Thompson |work=The Daily Telegraph |access-date=12 Februarie 2017 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191224062110/https://www.telegraph.co.uk/culture/music/classicalmusic/7089789/Who-is-the-greatest-interpreter-of-Beethovens-piano-music.html |archive-date=24 Desember 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> terwyl Robert Cummings by classical.net gesê het: "Daar was al baie uitstekende pianiste wat die Beethoven klaviersonates opgeneem het met lof, insluitende Richard Goode .. [[Vladimir Ashkenazy]], en die, met goeie rede, veel geprese [[Artur Schnabel]]. Brendel neem vir seker sy plek in tussen die grootste Beethoven vertolkers van alle tye, en hierdie opname toon hom in sy inspirerendste vorm."<ref>{{cite web |url=http://www.classical.net/music/recs/reviews/p/phi46701a.php |title=Classical Net Review – Beethoven – Piano Sonatas #30-32 |publisher=classical.net |access-date=12 Februarie 2017 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190930001608/http://www.classical.net/music/recs/reviews/p/phi46701a.php |archive-date=30 September 2019 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> In 2009 het Brendel in die bekroonde Duits-Oostenrykse dokumentêre rolprent ''Pianomania'' verskyn. Die dokumentêr handel oor 'n klaviertegnikus van Steinway & Sons, en is geregisseer deur Lilian Franck en Robert Cibis. Die rolprent het oor die algemeen gunstige resensies in die VSA ontvang,<ref>{{cite news |url=https://movies.nytimes.com/2011/11/04/movies/pianomania-by-lilian-franck-and-robert-cibis-review.html |title=A Master of the Piano Whose Performances Receive No Applause |access-date=24 Mei 2013 |work=The New York Times |first=Manohla |last=Dargis |date=3 November 2011 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20130518120951/http://movies.nytimes.com/2011/11/04/movies/pianomania-by-lilian-franck-and-robert-cibis-review.html |archive-date=18 Mei 2013 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> sowel as in Asië en regdeur Europa, en vorm deel van die Goethe-Instituut-katalogus. Brendell is op 17 Junie 2025 in sy huis in Londen oorlede. Hy was 94 jaar oud.<ref>''gramophone''. 2025. [https://www.gramophone.co.uk/classical%20music%20news/article/remembering-alfred-brendel-who-has-died-at-the-age-of-94 Remembering Alfred Brendel, who has died at the age of 94.]. 17 Junie 2025. Geraadpleeg op 17 June 2025.</ref> == Werk == Brendel het veral [[Joseph Haydn|Haydn]], [[Ludwig van Beethoven|Beethoven]], [[Franz Schubert|Schubert]] en [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozart]] gespeel. Hy het relatief min werke uit die twintigste eeu gespeel, maar het wel [[Arnold Schoenberg|Schoenberg]] se Klavierconcerto gespeel. Aan die einde van sy konsertloopbaan kon hy nie meer veeleisende werke soos bv. Beethoven se "Hammerklavier"-sonate speel nie as gevolg van [[artritis]]. Kritiese reaksie betreffende Brendel se speelwerk is gemeng. Hy is deur die musiekkritikus Michael Steinberg as "die nuwe [[Artur Schnabel|Schnabel]]" geprys. In teenstelling hiermee het die NY Times se Harold C. Schonberg opgemerk dat sommige kritici en spesialiste die pianis daarvan beskuldig dat hy "pedanties" is.<ref>The Great Pianists from Mozart to the Present, Harold C. Schonberg, Simon & Schuster, Second Edition, 1987, {{ISBN|0-671-63837-8}}</ref> Brendel se speelwerk is soms as "serebraal" beskryf.<ref>{{cite news | url=http://arts.guardian.co.uk/reviews/story/0,,978109,00.html | title=Alfred Brendel (Snape Maltings Concert Hall, Suffolk) | work=The Guardian |first=Tom |last=Service | date=16 Junie 2003 | accessdate=21 November 2007 | location=Londen}}</ref> Brendel self het gesê dat hy glo dat dit die pianis se werk is om die komponis se wense te respekteer, sonder om windmakerig te wees of sy eie weergawe van die musiek te gee: "Ek is aan die komponis verantwoordbaar, en spesifiek aan die stuk musiek".<ref name="Wroe" /> Brendel haal bykomend tot sy mentor en onderwyser [[Edwin Fischer]], die pianiste [[Alfred Cortot]], [[Wilhelm Kempff]], en die dirigente [[Bruno Walter]] en [[Wilhelm Furtwängler]] aan as besondere invloede op sy musikale ontwikkeling. Brendel het saam met jonger pianiste soos Paul Lewis, Till Fellner en, mees onlangs, Kit Armstrong gewerk.<ref>{{cite news |url=https://www.theguardian.com/music/2008/dec/15/alfred-brendel-pianist-classical-music |title='I've had a lot of fun' Alfred Brendel talks to Stephen Plaistow about inspirations, aching limbs and mastering Mozart |work=The Guardian |author=Stephen Plaistow |date=15 Desember 2008 |access-date=14 Junie 2010 |location=Londen |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191223142855/https://www.theguardian.com/music/2008/dec/15/alfred-brendel-pianist-classical-music |archive-date=23 Desember 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Hy het ook saam met sy seun Adriaan konserte gegee en opnames saam met hom gemaak<ref>{{cite news|url=http://arts.guardian.co.uk/critic/review/0,,988659,00.html|title=Adrian and Alfred Brendel (Wigmore Hall, Londen)|work=The Guardian|first=Andrew |last=Clements|date=1 Julie 2003|accessdate=24 November 2007}}</ref>. Hy het ook in baie opvoerings van Lieder saam met Hermann Prey, [[Dietrich Fischer-Dieskau]] en Matthias Goerne verskyn. In November 2007 het Brendel aangekondig dat hy sou aftree ná sy konsert van 18 Desember 2008 in [[Wene]], waarin hy as solis opgetree het in Mozart se Klavierkonsert no. 9 in E-mol; die orkes was die [[Weense Filharmoniese Orkes]] onder leiding van Sir Charles Mackerras.<ref name=Guardianretirement>{{cite news | url=https://www.theguardian.com/uk_news/story/0,,2214378,00.html | title=Alfred Brendel, klaviermaestro, roep halt op konsertloopbaan | work=The Guardian | first=Charlotte |last= Higgins | date=21 November 2007 | accessdate=21 November 2007 | location=Londen}}</ref> Sy finale konsert het op 20 Februarie 2008 by [[Carnegie Hall]] in New York plaasgevind, met werke deur Haydn, Mozart, Beethoven en Schubert. Sedert sy eerste optrede in Carnegie Hall op 21 Januarie 1973 het hy 81 keer daar verskyn, en in 1983 slegs die tweede pianis geword om die volledige siklus van Beethoven se klaviersonates daar op te voer, 'n prestasie wat hy in 1993 herhaal het ([[Artur Schnabel]] was die eerste om so te doen in 1936; ná Brendel het [[Maurizio Pollini]] die siklus in 1995/1996 uitgevoer, en [[Daniel Barenboim]] het in 2003 weer so gemaak). == Publikasies == Behalwe vir musiek, het letterkunde 'n groot deel van Brendel se "tweede lewe", en sy beroep uitgeaak. Sy skrywes het al in Engels, Duits, Frans, Italiaans, Spaans, Nederlands, Japannees, Koreaans, en ander tale verskyn. Hy is al vir verskeie jare 'n kranige bydraer tot die ''New York Review of Books''. Sy boeke sluit in: * ''Musical Thoughts and Afterthoughts'' (essays) (1976) * ''Music Sounded Out'' (1990) – essays, insluitende "Must Classical Music be Entirely Serious?" * ''One Finger Too Many'' (poësie) (1998) * ''Alfred Brendel on Music'' (versamelde essays) (2001) * ''Me, of All People: Alfred Brendel in Conversation with Martin Meyer'' (2002) (VK uitgawe: ''The Veil of Order'') * ''Cursing Bagels'' (poësie) (2004) * ''Playing the Human Game'' (versamelde digkuns) (2010) Phaidon Press * {{Cite book|title=A Pianist's A–Z: A Piano Lover's Reader|year=2013|publisher=Faber & Faber|isbn=978-0-571-30184-3}} == Bibliografie == * ''Musik, Sinn und Unsinn. Festschrift anläßlich der Hommage an Alfred Brendel'' (Berlyn: Konzerthaus Berlyn, 2017)<ref>Die [[feesbundel]] ter ere van Brendel bevat bydraes deur ''o.a.'', Imogen Cooper, Andreas Dorschel, Till Fellner, Peter Gülke, Florence Noiville en [[Simon Rattle]].</ref> == Verwysings == {{Verwysings|30em}} == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn}} * {{official website|1=http://www.alfredbrendel.com/}} * [http://www.bruceduffie.com/brendel2.html Alfred Brendel onderhoud], 20 April 1991 * [http://www.bbc.co.uk/programmes/b03h7grg Alfred Brendel] op ''Desert Island Discs''. (BBC Radio 4, 2013) {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Brendel, Alfred}} [[Kategorie:Geboortes in 1931]] [[Kategorie:Oostenrykse pianiste]] [[Kategorie:Sterftes in 2025]] siww6slegv7zqp4846a4thtk3rwbl1c 2813984 2813933 2025-06-18T19:33:55Z Johannescharlesventer 146706 2813984 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Persoon | naam = Alfred Brendel | beeld = Alfredbrendel-cropped.jpg | beeldonderskrif = Brendel in 2010 | geboortenaam = | geboortedatum = {{geboortedatum|1931|01|05}} | geboorteplek = Loučná nad Desnou (Duits: Wiesenberg), [[Tsjeggo-Slowakye]] | sterfdatum = {{sterfdatum|2025|06|17}} | sterfplek = | rusplek = | beroep = {{hlist|pianis|komponis|skrywer}} | alma_mater = Graz-konservatorium | hanstekening = | webwerf = }} '''Alfred Brendel''' ([[5 Januarie]] [[1931]] – [[17 Junie]] [[2025]]) was 'n [[Oostenryk]]se [[pianis]], [[digter]] en [[skrywer]]. Hy was bekend vir sy vertolkings van [[Mozart]], [[Schubert]], [[Arnold Schoenberg|Schoenberg]] en [[Beethoven]].<ref name="Grove">Stephen Plaistow, [http://www.oxfordmusiconline.com/subscriber/article/grove/music/03928 "Brendel, Alfred"], ''Grove Music Online'', 2007. Opgespoor op 3 Junie 2007.</ref> == Biografie == Brendel is in Wiesenberg, [[Tsjeggo-Slowakye]] (nou Loučná nad Desnou, [[Tsjeggië]]) gebore in 'n niemusikale gesin. Die gesin het na [[Zagreb]], [[Joego-Slawië]] (nou [[Kroasië]]) verhuis toe Brendel ses jaar oud was, en hy het daar klavierlesse begin neem onder Sofija Deželić. Hy het later na [[Graz]], Oostenryk, verhuis, waar hy die klavier onder Ludovica von Kaan aan die Graz Konservatoria en komposisie onder Artur Michel studeer het. Aan die einde van die Tweede Wêreldoorlog is die veertienjarige Brendel na Joego-Slawië teruggestuur om [[loopgraaf|loopgrawe]] te grawe. Ná die oorlog het Brendel musiek gekomponeer, klavier gespeel, geskryf, en ge[[skilder]]. Hy het egter nie verdere formele klavierlesse ontvang nie, en alhoewel hy meesterklasse bygewoon het onder [[Edwin Fischer]] en Eduard Steuermann, was hy grootliks na sestien jaar selfgeleerd.<ref name=brendel>{{cite web |url=http://www.alfredbrendel.com/lifeandcareer.php |title=Alfred Brendel: Life & Career |website=alfredbrendel.com |access-date=6 Januarie 2016 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191221180255/http://www.alfredbrendel.com/lifeandcareer.php |archive-date=21 Desember 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Brendel het sy eerste openbare opvoering op sewentien jaar in Graz gegee.<ref name="Grove" /> Hy het dit "Die Fuga in Klavierliteratuur" genoem, en bykomend tot fugas deur [[Johann Sebastian Bach|Bach]], [[Johannes Brahms|Brahms]] en [[Franz Liszt|Liszt]], het dit Brendel se eie sonate ingesluit.<ref name=merson>Francis Merson, "Alfred Brendel: Notes on a Musical Life", ''Limelight tydskrif'', April 2016, bl. 40</ref> In 1949 het hy vierde plek behaal tydens die [[Ferruccio Busoni]] Internasionale Klavierkompetisie in [[Bolzano]], Italië. Hy het daarna deur Europa en [[Latyns-Amerika]] getoer, en mettertyd sy loopbaan opgebou en deelgeneem aan meesterklasse deur Paul Baumgartner, Eduard Steuermann en [[Edwin Fischer]].<ref name="brendel" /> Brendel het in 1952 op 21 sy eerste solo-opname gemaak: [[Franz Liszt|Liszt]] se ''Weihnachtsbaum''. Dit was die wêreldpremiére van die werk.<ref>{{cite web |url=http://www.allmusic.com/album/liszt-weihnachtsbaum-larbre-de-no%C3%ABl-the-christmas-tree-mw0001553984 |title=Liszt: Weihnachtsbaum; L'arbre de Noël; The Christmas Tree |author=Uncle Dave Lewis |website=AllMusic |access-date=8 November 2015 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200112143950/https://www.allmusic.com/album/liszt-weihnachtsbaum-larbre-de-no%C3%ABl-the-christmas-tree-mw0001553984 |archive-date=12 Januarie 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Sy eerste concerto-opname, [[Sergei Prokofiëf|Prokofiëf]] se Klavierconcerto No. 5, is reeds 'n paar jaar vantevore gemaak. Hy het voortgegaan om 'n aantal ander opnames te maak, insluitende drie volledige stelle van [[Ludwig van Beethoven|Beethoven]] se [[sonate|klaviersonates]] (een vir Vox Records en twee vir Philips Records). Hy was die eerste pianis om die volledige soloklavierwerke van Beethoven op te neem.<ref name=Guardianretirement /> Hy het ook werke deur Liszt, Brahms (insluitende Brahms se concertos), [[Robert Schumann|Schumann]] en veral [[Franz Schubert|Schubert]] opgeneem.<ref name=recordings>{{cite web |url=http://alfredbrendel.com/recordings.php |title=Alfred Brendel : Recordings |publisher=alfredbrendel.com |access-date=12 Februarie 2017 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191222085828/http://alfredbrendel.com/recordings.php |archive-date=22 Desember 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Een van Brendel se belangrikste opname-siklusse is [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozart]] se volledige klavierconcertos saam met Sir [[Neville Marriner]] en die Academy of St Martin in the Fields. Dit is ingesluit as deel van Philips se 180-CD Complete Mozart Edition.<ref>{{cite web|url=https://books.google.co.uk/books?id=LM9qHc9c4C4C&pg=PA63|title=Mozart's Piano Music|first=William|last=Kinderman|date=30 November 2006|publisher=Oxford University Press|accessdate=12 Februarie 2017|via=Google Books}}</ref> Brendel het nie baie [[Frédéric Chopin|Chopin]] gespeel of opgeneem nie. Dit is egter nie as gevolg van 'n gebrek aan bewondering vir dié komponis nie. Brendel beskou Chopin se Preludes as "die mees manjifieke prestasie in klaviermusiek na Beethoven en Schubert".<ref name="merson" /> Brendel het baie opnames vir Vox gemaak. Hy het die eerste van drie stelle van Beethoven se volledige klaviersonates vir die [[plaatetiket]] opgeneem. Hy het sy deurbraak gemaak met 'n opvoering van Beethoven by die ''Queen Elizabeth Hall'' in Londen. Die dag daarna het nie minder nie as drie groot plaatetikette sy agent gekontak. Hierna het hy na [[Hampstead]], Londen verhuis, waar hy steeds woon.<ref name="Grove" /> Brendel maak sedert die 1970's vir Philips opnames.<ref>{{cite news | url=http://arts.guardian.co.uk/reviews/observer/story/0,,1681512,00.html | title=Alfred Brendel, A Personal 75th Birthday Selection | work=The Observer | author=Anthony Holden | date=8 Januarie 2006 | accessdate=21 November 2007 | location=Londen}}</ref> Hy het verskeie toere in Europa, die VSA, Suid-Amerika, Japan en Australië meegemaak.<ref>{{cite web|url=https://books.google.co.uk/books?id=ez1JfIVM4ykC&pg=PA79|title=International Who's who in Music and Musicians' Directory: (in the Classical and Light Classical Fields).|first=David M.|last=Cummings|date=1 Januarie 2000|publisher=Psychology Press|accessdate=12 Februarie 2017|via=Google Books}}</ref> Hy het 'n besonders hegte vennootskap met die [[Wene|Weense]]- en [[Berliner Philharmoniker|Berlynse Filharmoniese orkes]], maar het verskeie keer saam met al die grootste orkeste in die VSA en elders gespeel.<ref name="Wroe" /> Brendel het reeds verskeie siklusse van Beethoven se Sonates en Concertos gespeel, en was een van die min pianiste wat in latere jare steeds konsertsale tot oorlopens toe vol kon vul sodat daar nie plek vir 'n muis is nie.<ref name="Wroe">{{cite news | url=http://arts.guardian.co.uk/features/story/0,,804868,00.html | title=Keeper of the flame | work=The Guardian | author=Nicholas Wroe | date=5 October 2002 | accessdate=21 November 2007 | location=London}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.nytimes.com/1981/05/03/arts/alfred-brendel-has-taken-the-wrong-roads-to-success.html |title=ALFRED BRENDEL HAS TAKEN THE WRONG ROADS TO SUCCESS |date=3 Mei 1981 |work=The New York Times |access-date=12 Februarie 2017 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191220004342/https://www.nytimes.com/1981/05/03/arts/alfred-brendel-has-taken-the-wrong-roads-to-success.html |archive-date=20 Desember 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Hy is slegs die derde pianis (na Emil von Sauer en [[Wilhelm Backhaus]]) aan wie erelidmaatskap van die Weense Filharmoniese Orkes toegestaan is. Die [[Hans von Bülow]]-medalje is ook deur die Berlynse Filharmoniese Orkes aan hom toegeken.<ref name="merson" /> Damian Thompson van The Daily Telegraph het Brendel se 1993-opname: ''Beethoven: The Late Piano Sonatas'' (Philips Duo 438374) beskryf as " 'n meer magistrale benadering...gesprinkel met stukkies van Brendel se vreemde, spitsvondige humor,"<ref>{{cite web |url=https://www.telegraph.co.uk/culture/music/classicalmusic/7089789/Who-is-the-greatest-interpreter-of-Beethovens-piano-music.html |title=Who is the greatest interpreter of Beethoven's piano music? |first=By Damian |last=Thompson |work=The Daily Telegraph |access-date=12 Februarie 2017 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191224062110/https://www.telegraph.co.uk/culture/music/classicalmusic/7089789/Who-is-the-greatest-interpreter-of-Beethovens-piano-music.html |archive-date=24 Desember 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> terwyl Robert Cummings by classical.net gesê het: "Daar was al baie uitstekende pianiste wat die Beethoven klaviersonates opgeneem het met lof, insluitende Richard Goode .. [[Vladimir Ashkenazy]], en die, met goeie rede, veel geprese [[Artur Schnabel]]. Brendel neem vir seker sy plek in tussen die grootste Beethoven vertolkers van alle tye, en hierdie opname toon hom in sy inspirerendste vorm."<ref>{{cite web |url=http://www.classical.net/music/recs/reviews/p/phi46701a.php |title=Classical Net Review – Beethoven – Piano Sonatas #30-32 |publisher=classical.net |access-date=12 Februarie 2017 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190930001608/http://www.classical.net/music/recs/reviews/p/phi46701a.php |archive-date=30 September 2019 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> In 2009 het Brendel in die bekroonde Duits-Oostenrykse dokumentêre rolprent ''Pianomania'' verskyn. Die dokumentêr handel oor 'n klaviertegnikus van Steinway & Sons, en is geregisseer deur Lilian Franck en Robert Cibis. Die rolprent het oor die algemeen gunstige resensies in die VSA ontvang,<ref>{{cite news |url=https://movies.nytimes.com/2011/11/04/movies/pianomania-by-lilian-franck-and-robert-cibis-review.html |title=A Master of the Piano Whose Performances Receive No Applause |access-date=24 Mei 2013 |work=The New York Times |first=Manohla |last=Dargis |date=3 November 2011 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20130518120951/http://movies.nytimes.com/2011/11/04/movies/pianomania-by-lilian-franck-and-robert-cibis-review.html |archive-date=18 Mei 2013 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> sowel as in Asië en regdeur Europa, en vorm deel van die Goethe-Instituut-katalogus. Brendell is op 17 Junie 2025 in sy huis in Londen oorlede. Hy was 94 jaar oud.<ref>''gramophone''. 2025. [https://www.gramophone.co.uk/classical%20music%20news/article/remembering-alfred-brendel-who-has-died-at-the-age-of-94 Remembering Alfred Brendel, who has died at the age of 94.]. 17 Junie 2025. Geraadpleeg op 17 June 2025.</ref> == Werk == Brendel het veral [[Joseph Haydn|Haydn]], [[Ludwig van Beethoven|Beethoven]], [[Franz Schubert|Schubert]] en [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozart]] gespeel. Hy het relatief min werke uit die twintigste eeu gespeel, maar het wel [[Arnold Schoenberg|Schoenberg]] se Klavierconcerto gespeel. Aan die einde van sy konsertloopbaan kon hy nie meer veeleisende werke soos bv. Beethoven se "Hammerklavier"-sonate speel nie as gevolg van [[artritis]]. Kritiese reaksie betreffende Brendel se speelwerk is gemeng. Hy is deur die musiekkritikus Michael Steinberg as "die nuwe [[Artur Schnabel|Schnabel]]" geprys. In teenstelling hiermee het die NY Times se Harold C. Schonberg opgemerk dat sommige kritici en spesialiste die pianis daarvan beskuldig dat hy "pedanties" is.<ref>The Great Pianists from Mozart to the Present, Harold C. Schonberg, Simon & Schuster, Second Edition, 1987, {{ISBN|0-671-63837-8}}</ref> Brendel se speelwerk is soms as "serebraal" beskryf.<ref>{{cite news | url=http://arts.guardian.co.uk/reviews/story/0,,978109,00.html | title=Alfred Brendel (Snape Maltings Concert Hall, Suffolk) | work=The Guardian |first=Tom |last=Service | date=16 Junie 2003 | accessdate=21 November 2007 | location=Londen}}</ref> Brendel self het gesê dat hy glo dat dit die pianis se werk is om die komponis se wense te respekteer, sonder om windmakerig te wees of sy eie weergawe van die musiek te gee: "Ek is aan die komponis verantwoordbaar, en spesifiek aan die stuk musiek".<ref name="Wroe" /> Brendel haal bykomend tot sy mentor en onderwyser [[Edwin Fischer]], die pianiste [[Alfred Cortot]], [[Wilhelm Kempff]], en die dirigente [[Bruno Walter]] en [[Wilhelm Furtwängler]] aan as besondere invloede op sy musikale ontwikkeling. Brendel het saam met jonger pianiste soos Paul Lewis, Till Fellner en, mees onlangs, Kit Armstrong gewerk.<ref>{{cite news |url=https://www.theguardian.com/music/2008/dec/15/alfred-brendel-pianist-classical-music |title='I've had a lot of fun' Alfred Brendel talks to Stephen Plaistow about inspirations, aching limbs and mastering Mozart |work=The Guardian |author=Stephen Plaistow |date=15 Desember 2008 |access-date=14 Junie 2010 |location=Londen |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191223142855/https://www.theguardian.com/music/2008/dec/15/alfred-brendel-pianist-classical-music |archive-date=23 Desember 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Hy het ook saam met sy seun Adriaan konserte gegee en opnames saam met hom gemaak<ref>{{cite news|url=http://arts.guardian.co.uk/critic/review/0,,988659,00.html|title=Adrian and Alfred Brendel (Wigmore Hall, Londen)|work=The Guardian|first=Andrew |last=Clements|date=1 Julie 2003|accessdate=24 November 2007}}</ref>. Hy het ook in baie opvoerings van Lieder saam met Hermann Prey, [[Dietrich Fischer-Dieskau]] en Matthias Goerne verskyn. In November 2007 het Brendel aangekondig dat hy sou aftree ná sy konsert van 18 Desember 2008 in [[Wene]], waarin hy as solis opgetree het in Mozart se Klavierkonsert no. 9 in E-mol; die orkes was die [[Weense Filharmoniese Orkes]] onder leiding van Sir Charles Mackerras.<ref name=Guardianretirement>{{cite news | url=https://www.theguardian.com/uk_news/story/0,,2214378,00.html | title=Alfred Brendel, klaviermaestro, roep halt op konsertloopbaan | work=The Guardian | first=Charlotte |last= Higgins | date=21 November 2007 | accessdate=21 November 2007 | location=Londen}}</ref> Sy finale konsert het op 20 Februarie 2008 by [[Carnegie Hall]] in New York plaasgevind, met werke deur Haydn, Mozart, Beethoven en Schubert. Sedert sy eerste optrede in Carnegie Hall op 21 Januarie 1973 het hy 81 keer daar verskyn, en in 1983 slegs die tweede pianis geword om die volledige siklus van Beethoven se klaviersonates daar op te voer, 'n prestasie wat hy in 1993 herhaal het ([[Artur Schnabel]] was die eerste om so te doen in 1936; ná Brendel het [[Maurizio Pollini]] die siklus in 1995/1996 uitgevoer, en [[Daniel Barenboim]] het in 2003 weer so gemaak). == Publikasies == Behalwe vir musiek, het letterkunde 'n groot deel van Brendel se "tweede lewe", en sy beroep uitgeaak. Sy skrywes het al in Engels, Duits, Frans, Italiaans, Spaans, Nederlands, Japannees, Koreaans, en ander tale verskyn. Hy is al vir verskeie jare 'n kranige bydraer tot die ''New York Review of Books''. Sy boeke sluit in: * ''Musical Thoughts and Afterthoughts'' (essays) (1976) * ''Music Sounded Out'' (1990) – essays, insluitende "Must Classical Music be Entirely Serious?" * ''One Finger Too Many'' (poësie) (1998) * ''Alfred Brendel on Music'' (versamelde essays) (2001) * ''Me, of All People: Alfred Brendel in Conversation with Martin Meyer'' (2002) (VK uitgawe: ''The Veil of Order'') * ''Cursing Bagels'' (poësie) (2004) * ''Playing the Human Game'' (versamelde digkuns) (2010) Phaidon Press * {{Cite book|title=A Pianist's A–Z: A Piano Lover's Reader|year=2013|publisher=Faber & Faber|isbn=978-0-571-30184-3}} == Bibliografie == * ''Musik, Sinn und Unsinn. Festschrift anläßlich der Hommage an Alfred Brendel'' (Berlyn: Konzerthaus Berlyn, 2017)<ref>Die [[feesbundel]] ter ere van Brendel bevat bydraes deur ''o.a.'', Imogen Cooper, Andreas Dorschel, Till Fellner, Peter Gülke, Florence Noiville en [[Simon Rattle]].</ref> == Sien ook == * [[Diskografie van Alfred Brendel]] == Verwysings == {{Verwysings|30em}} == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn}} * {{official website|1=http://www.alfredbrendel.com/}} * [http://www.bruceduffie.com/brendel2.html Alfred Brendel onderhoud], 20 April 1991 * [http://www.bbc.co.uk/programmes/b03h7grg Alfred Brendel] op ''Desert Island Discs''. (BBC Radio 4, 2013) {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Brendel, Alfred}} [[Kategorie:Geboortes in 1931]] [[Kategorie:Oostenrykse pianiste]] [[Kategorie:Sterftes in 2025]] 5o2hbw39ap4doyu16t1glzutd9s76yb 2813987 2813984 2025-06-18T19:36:21Z Johannescharlesventer 146706 /* Bibliografie */ 2813987 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Persoon | naam = Alfred Brendel | beeld = Alfredbrendel-cropped.jpg | beeldonderskrif = Brendel in 2010 | geboortenaam = | geboortedatum = {{geboortedatum|1931|01|05}} | geboorteplek = Loučná nad Desnou (Duits: Wiesenberg), [[Tsjeggo-Slowakye]] | sterfdatum = {{sterfdatum|2025|06|17}} | sterfplek = | rusplek = | beroep = {{hlist|pianis|komponis|skrywer}} | alma_mater = Graz-konservatorium | hanstekening = | webwerf = }} '''Alfred Brendel''' ([[5 Januarie]] [[1931]] – [[17 Junie]] [[2025]]) was 'n [[Oostenryk]]se [[pianis]], [[digter]] en [[skrywer]]. Hy was bekend vir sy vertolkings van [[Mozart]], [[Schubert]], [[Arnold Schoenberg|Schoenberg]] en [[Beethoven]].<ref name="Grove">Stephen Plaistow, [http://www.oxfordmusiconline.com/subscriber/article/grove/music/03928 "Brendel, Alfred"], ''Grove Music Online'', 2007. Opgespoor op 3 Junie 2007.</ref> == Biografie == Brendel is in Wiesenberg, [[Tsjeggo-Slowakye]] (nou Loučná nad Desnou, [[Tsjeggië]]) gebore in 'n niemusikale gesin. Die gesin het na [[Zagreb]], [[Joego-Slawië]] (nou [[Kroasië]]) verhuis toe Brendel ses jaar oud was, en hy het daar klavierlesse begin neem onder Sofija Deželić. Hy het later na [[Graz]], Oostenryk, verhuis, waar hy die klavier onder Ludovica von Kaan aan die Graz Konservatoria en komposisie onder Artur Michel studeer het. Aan die einde van die Tweede Wêreldoorlog is die veertienjarige Brendel na Joego-Slawië teruggestuur om [[loopgraaf|loopgrawe]] te grawe. Ná die oorlog het Brendel musiek gekomponeer, klavier gespeel, geskryf, en ge[[skilder]]. Hy het egter nie verdere formele klavierlesse ontvang nie, en alhoewel hy meesterklasse bygewoon het onder [[Edwin Fischer]] en Eduard Steuermann, was hy grootliks na sestien jaar selfgeleerd.<ref name=brendel>{{cite web |url=http://www.alfredbrendel.com/lifeandcareer.php |title=Alfred Brendel: Life & Career |website=alfredbrendel.com |access-date=6 Januarie 2016 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191221180255/http://www.alfredbrendel.com/lifeandcareer.php |archive-date=21 Desember 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Brendel het sy eerste openbare opvoering op sewentien jaar in Graz gegee.<ref name="Grove" /> Hy het dit "Die Fuga in Klavierliteratuur" genoem, en bykomend tot fugas deur [[Johann Sebastian Bach|Bach]], [[Johannes Brahms|Brahms]] en [[Franz Liszt|Liszt]], het dit Brendel se eie sonate ingesluit.<ref name=merson>Francis Merson, "Alfred Brendel: Notes on a Musical Life", ''Limelight tydskrif'', April 2016, bl. 40</ref> In 1949 het hy vierde plek behaal tydens die [[Ferruccio Busoni]] Internasionale Klavierkompetisie in [[Bolzano]], Italië. Hy het daarna deur Europa en [[Latyns-Amerika]] getoer, en mettertyd sy loopbaan opgebou en deelgeneem aan meesterklasse deur Paul Baumgartner, Eduard Steuermann en [[Edwin Fischer]].<ref name="brendel" /> Brendel het in 1952 op 21 sy eerste solo-opname gemaak: [[Franz Liszt|Liszt]] se ''Weihnachtsbaum''. Dit was die wêreldpremiére van die werk.<ref>{{cite web |url=http://www.allmusic.com/album/liszt-weihnachtsbaum-larbre-de-no%C3%ABl-the-christmas-tree-mw0001553984 |title=Liszt: Weihnachtsbaum; L'arbre de Noël; The Christmas Tree |author=Uncle Dave Lewis |website=AllMusic |access-date=8 November 2015 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200112143950/https://www.allmusic.com/album/liszt-weihnachtsbaum-larbre-de-no%C3%ABl-the-christmas-tree-mw0001553984 |archive-date=12 Januarie 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Sy eerste concerto-opname, [[Sergei Prokofiëf|Prokofiëf]] se Klavierconcerto No. 5, is reeds 'n paar jaar vantevore gemaak. Hy het voortgegaan om 'n aantal ander opnames te maak, insluitende drie volledige stelle van [[Ludwig van Beethoven|Beethoven]] se [[sonate|klaviersonates]] (een vir Vox Records en twee vir Philips Records). Hy was die eerste pianis om die volledige soloklavierwerke van Beethoven op te neem.<ref name=Guardianretirement /> Hy het ook werke deur Liszt, Brahms (insluitende Brahms se concertos), [[Robert Schumann|Schumann]] en veral [[Franz Schubert|Schubert]] opgeneem.<ref name=recordings>{{cite web |url=http://alfredbrendel.com/recordings.php |title=Alfred Brendel : Recordings |publisher=alfredbrendel.com |access-date=12 Februarie 2017 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191222085828/http://alfredbrendel.com/recordings.php |archive-date=22 Desember 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Een van Brendel se belangrikste opname-siklusse is [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozart]] se volledige klavierconcertos saam met Sir [[Neville Marriner]] en die Academy of St Martin in the Fields. Dit is ingesluit as deel van Philips se 180-CD Complete Mozart Edition.<ref>{{cite web|url=https://books.google.co.uk/books?id=LM9qHc9c4C4C&pg=PA63|title=Mozart's Piano Music|first=William|last=Kinderman|date=30 November 2006|publisher=Oxford University Press|accessdate=12 Februarie 2017|via=Google Books}}</ref> Brendel het nie baie [[Frédéric Chopin|Chopin]] gespeel of opgeneem nie. Dit is egter nie as gevolg van 'n gebrek aan bewondering vir dié komponis nie. Brendel beskou Chopin se Preludes as "die mees manjifieke prestasie in klaviermusiek na Beethoven en Schubert".<ref name="merson" /> Brendel het baie opnames vir Vox gemaak. Hy het die eerste van drie stelle van Beethoven se volledige klaviersonates vir die [[plaatetiket]] opgeneem. Hy het sy deurbraak gemaak met 'n opvoering van Beethoven by die ''Queen Elizabeth Hall'' in Londen. Die dag daarna het nie minder nie as drie groot plaatetikette sy agent gekontak. Hierna het hy na [[Hampstead]], Londen verhuis, waar hy steeds woon.<ref name="Grove" /> Brendel maak sedert die 1970's vir Philips opnames.<ref>{{cite news | url=http://arts.guardian.co.uk/reviews/observer/story/0,,1681512,00.html | title=Alfred Brendel, A Personal 75th Birthday Selection | work=The Observer | author=Anthony Holden | date=8 Januarie 2006 | accessdate=21 November 2007 | location=Londen}}</ref> Hy het verskeie toere in Europa, die VSA, Suid-Amerika, Japan en Australië meegemaak.<ref>{{cite web|url=https://books.google.co.uk/books?id=ez1JfIVM4ykC&pg=PA79|title=International Who's who in Music and Musicians' Directory: (in the Classical and Light Classical Fields).|first=David M.|last=Cummings|date=1 Januarie 2000|publisher=Psychology Press|accessdate=12 Februarie 2017|via=Google Books}}</ref> Hy het 'n besonders hegte vennootskap met die [[Wene|Weense]]- en [[Berliner Philharmoniker|Berlynse Filharmoniese orkes]], maar het verskeie keer saam met al die grootste orkeste in die VSA en elders gespeel.<ref name="Wroe" /> Brendel het reeds verskeie siklusse van Beethoven se Sonates en Concertos gespeel, en was een van die min pianiste wat in latere jare steeds konsertsale tot oorlopens toe vol kon vul sodat daar nie plek vir 'n muis is nie.<ref name="Wroe">{{cite news | url=http://arts.guardian.co.uk/features/story/0,,804868,00.html | title=Keeper of the flame | work=The Guardian | author=Nicholas Wroe | date=5 October 2002 | accessdate=21 November 2007 | location=London}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.nytimes.com/1981/05/03/arts/alfred-brendel-has-taken-the-wrong-roads-to-success.html |title=ALFRED BRENDEL HAS TAKEN THE WRONG ROADS TO SUCCESS |date=3 Mei 1981 |work=The New York Times |access-date=12 Februarie 2017 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191220004342/https://www.nytimes.com/1981/05/03/arts/alfred-brendel-has-taken-the-wrong-roads-to-success.html |archive-date=20 Desember 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Hy is slegs die derde pianis (na Emil von Sauer en [[Wilhelm Backhaus]]) aan wie erelidmaatskap van die Weense Filharmoniese Orkes toegestaan is. Die [[Hans von Bülow]]-medalje is ook deur die Berlynse Filharmoniese Orkes aan hom toegeken.<ref name="merson" /> Damian Thompson van The Daily Telegraph het Brendel se 1993-opname: ''Beethoven: The Late Piano Sonatas'' (Philips Duo 438374) beskryf as " 'n meer magistrale benadering...gesprinkel met stukkies van Brendel se vreemde, spitsvondige humor,"<ref>{{cite web |url=https://www.telegraph.co.uk/culture/music/classicalmusic/7089789/Who-is-the-greatest-interpreter-of-Beethovens-piano-music.html |title=Who is the greatest interpreter of Beethoven's piano music? |first=By Damian |last=Thompson |work=The Daily Telegraph |access-date=12 Februarie 2017 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191224062110/https://www.telegraph.co.uk/culture/music/classicalmusic/7089789/Who-is-the-greatest-interpreter-of-Beethovens-piano-music.html |archive-date=24 Desember 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> terwyl Robert Cummings by classical.net gesê het: "Daar was al baie uitstekende pianiste wat die Beethoven klaviersonates opgeneem het met lof, insluitende Richard Goode .. [[Vladimir Ashkenazy]], en die, met goeie rede, veel geprese [[Artur Schnabel]]. Brendel neem vir seker sy plek in tussen die grootste Beethoven vertolkers van alle tye, en hierdie opname toon hom in sy inspirerendste vorm."<ref>{{cite web |url=http://www.classical.net/music/recs/reviews/p/phi46701a.php |title=Classical Net Review – Beethoven – Piano Sonatas #30-32 |publisher=classical.net |access-date=12 Februarie 2017 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190930001608/http://www.classical.net/music/recs/reviews/p/phi46701a.php |archive-date=30 September 2019 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> In 2009 het Brendel in die bekroonde Duits-Oostenrykse dokumentêre rolprent ''Pianomania'' verskyn. Die dokumentêr handel oor 'n klaviertegnikus van Steinway & Sons, en is geregisseer deur Lilian Franck en Robert Cibis. Die rolprent het oor die algemeen gunstige resensies in die VSA ontvang,<ref>{{cite news |url=https://movies.nytimes.com/2011/11/04/movies/pianomania-by-lilian-franck-and-robert-cibis-review.html |title=A Master of the Piano Whose Performances Receive No Applause |access-date=24 Mei 2013 |work=The New York Times |first=Manohla |last=Dargis |date=3 November 2011 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20130518120951/http://movies.nytimes.com/2011/11/04/movies/pianomania-by-lilian-franck-and-robert-cibis-review.html |archive-date=18 Mei 2013 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> sowel as in Asië en regdeur Europa, en vorm deel van die Goethe-Instituut-katalogus. Brendell is op 17 Junie 2025 in sy huis in Londen oorlede. Hy was 94 jaar oud.<ref>''gramophone''. 2025. [https://www.gramophone.co.uk/classical%20music%20news/article/remembering-alfred-brendel-who-has-died-at-the-age-of-94 Remembering Alfred Brendel, who has died at the age of 94.]. 17 Junie 2025. Geraadpleeg op 17 June 2025.</ref> == Werk == Brendel het veral [[Joseph Haydn|Haydn]], [[Ludwig van Beethoven|Beethoven]], [[Franz Schubert|Schubert]] en [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozart]] gespeel. Hy het relatief min werke uit die twintigste eeu gespeel, maar het wel [[Arnold Schoenberg|Schoenberg]] se Klavierconcerto gespeel. Aan die einde van sy konsertloopbaan kon hy nie meer veeleisende werke soos bv. Beethoven se "Hammerklavier"-sonate speel nie as gevolg van [[artritis]]. Kritiese reaksie betreffende Brendel se speelwerk is gemeng. Hy is deur die musiekkritikus Michael Steinberg as "die nuwe [[Artur Schnabel|Schnabel]]" geprys. In teenstelling hiermee het die NY Times se Harold C. Schonberg opgemerk dat sommige kritici en spesialiste die pianis daarvan beskuldig dat hy "pedanties" is.<ref>The Great Pianists from Mozart to the Present, Harold C. Schonberg, Simon & Schuster, Second Edition, 1987, {{ISBN|0-671-63837-8}}</ref> Brendel se speelwerk is soms as "serebraal" beskryf.<ref>{{cite news | url=http://arts.guardian.co.uk/reviews/story/0,,978109,00.html | title=Alfred Brendel (Snape Maltings Concert Hall, Suffolk) | work=The Guardian |first=Tom |last=Service | date=16 Junie 2003 | accessdate=21 November 2007 | location=Londen}}</ref> Brendel self het gesê dat hy glo dat dit die pianis se werk is om die komponis se wense te respekteer, sonder om windmakerig te wees of sy eie weergawe van die musiek te gee: "Ek is aan die komponis verantwoordbaar, en spesifiek aan die stuk musiek".<ref name="Wroe" /> Brendel haal bykomend tot sy mentor en onderwyser [[Edwin Fischer]], die pianiste [[Alfred Cortot]], [[Wilhelm Kempff]], en die dirigente [[Bruno Walter]] en [[Wilhelm Furtwängler]] aan as besondere invloede op sy musikale ontwikkeling. Brendel het saam met jonger pianiste soos Paul Lewis, Till Fellner en, mees onlangs, Kit Armstrong gewerk.<ref>{{cite news |url=https://www.theguardian.com/music/2008/dec/15/alfred-brendel-pianist-classical-music |title='I've had a lot of fun' Alfred Brendel talks to Stephen Plaistow about inspirations, aching limbs and mastering Mozart |work=The Guardian |author=Stephen Plaistow |date=15 Desember 2008 |access-date=14 Junie 2010 |location=Londen |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191223142855/https://www.theguardian.com/music/2008/dec/15/alfred-brendel-pianist-classical-music |archive-date=23 Desember 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Hy het ook saam met sy seun Adriaan konserte gegee en opnames saam met hom gemaak<ref>{{cite news|url=http://arts.guardian.co.uk/critic/review/0,,988659,00.html|title=Adrian and Alfred Brendel (Wigmore Hall, Londen)|work=The Guardian|first=Andrew |last=Clements|date=1 Julie 2003|accessdate=24 November 2007}}</ref>. Hy het ook in baie opvoerings van Lieder saam met Hermann Prey, [[Dietrich Fischer-Dieskau]] en Matthias Goerne verskyn. In November 2007 het Brendel aangekondig dat hy sou aftree ná sy konsert van 18 Desember 2008 in [[Wene]], waarin hy as solis opgetree het in Mozart se Klavierkonsert no. 9 in E-mol; die orkes was die [[Weense Filharmoniese Orkes]] onder leiding van Sir Charles Mackerras.<ref name=Guardianretirement>{{cite news | url=https://www.theguardian.com/uk_news/story/0,,2214378,00.html | title=Alfred Brendel, klaviermaestro, roep halt op konsertloopbaan | work=The Guardian | first=Charlotte |last= Higgins | date=21 November 2007 | accessdate=21 November 2007 | location=Londen}}</ref> Sy finale konsert het op 20 Februarie 2008 by [[Carnegie Hall]] in New York plaasgevind, met werke deur Haydn, Mozart, Beethoven en Schubert. Sedert sy eerste optrede in Carnegie Hall op 21 Januarie 1973 het hy 81 keer daar verskyn, en in 1983 slegs die tweede pianis geword om die volledige siklus van Beethoven se klaviersonates daar op te voer, 'n prestasie wat hy in 1993 herhaal het ([[Artur Schnabel]] was die eerste om so te doen in 1936; ná Brendel het [[Maurizio Pollini]] die siklus in 1995/1996 uitgevoer, en [[Daniel Barenboim]] het in 2003 weer so gemaak). == Publikasies == Behalwe vir musiek, het letterkunde 'n groot deel van Brendel se "tweede lewe", en sy beroep uitgeaak. Sy skrywes het al in Engels, Duits, Frans, Italiaans, Spaans, Nederlands, Japannees, Koreaans, en ander tale verskyn. Hy is al vir verskeie jare 'n kranige bydraer tot die ''New York Review of Books''. Sy boeke sluit in: * ''Musical Thoughts and Afterthoughts'' (essays) (1976) * ''Music Sounded Out'' (1990) – essays, insluitende "Must Classical Music be Entirely Serious?" * ''One Finger Too Many'' (poësie) (1998) * ''Alfred Brendel on Music'' (versamelde essays) (2001) * ''Me, of All People: Alfred Brendel in Conversation with Martin Meyer'' (2002) (VK uitgawe: ''The Veil of Order'') * ''Cursing Bagels'' (poësie) (2004) * ''Playing the Human Game'' (versamelde digkuns) (2010) Phaidon Press * {{Cite book|title=A Pianist's A–Z: A Piano Lover's Reader|year=2013|publisher=Faber & Faber|isbn=978-0-571-30184-3}} == Bronnelys == * ''Musik, Sinn und Unsinn. [[Feesbundel|Festschrift anläßlich der Hommage an Alfred Brendel]]'' (Berlyn: Konzerthaus Berlyn, 2017)<ref>Die [[feesbundel]] ter ere van Brendel bevat bydraes deur ''o.a.'', Imogen Cooper, Andreas Dorschel, Till Fellner, Peter Gülke, Florence Noiville en [[Simon Rattle]].</ref> == Sien ook == * [[Diskografie van Alfred Brendel]] == Verwysings == {{Verwysings|30em}} == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn}} * {{official website|1=http://www.alfredbrendel.com/}} * [http://www.bruceduffie.com/brendel2.html Alfred Brendel onderhoud], 20 April 1991 * [http://www.bbc.co.uk/programmes/b03h7grg Alfred Brendel] op ''Desert Island Discs''. (BBC Radio 4, 2013) {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Brendel, Alfred}} [[Kategorie:Geboortes in 1931]] [[Kategorie:Oostenrykse pianiste]] [[Kategorie:Sterftes in 2025]] feiklzi769oyolssuojbyr0g5jpsrgl 0 270796 2813881 2409664 2025-06-18T14:26:10Z Rooiratel 90342 Interne skakel 2813881 wikitext text/x-wiki '''Itamar Golan''' ([[Hebreeus]]: איתמר גולן), gebore op 3 Augustus 1970 in [[Vilnius]], [[Litoue]], is 'n [[Israel|Israeliese]] [[pianis]]. Golan het op die ouderdom van een jaar na [[Israel]] geëmigreer saam met sy ouers.<ref name=aicf>{{cite web |title=Itamar Golan |url=https://www.aicf.org/artist/itamar-golan/ |publisher=America-Israel Cultural Foundation |access-date=24 Februarie 2017 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190817113942/https://aicf.org/artist/itamar-golan/ |archive-date=17 Augustus 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Hy het klavier studeer saam met Lara Vodovoz en Emmanuel Krazovsky en sy eerste uitvoering op die ouderdom van sewe jaar gegee. 'n Beurs van die Amerikaans-Israeliese Kulturele Stigting<ref name=aicf /> het hom van 1985 tot 1989 in staat gestel om sy opleiding in die [[Verenigde State]] by die New England Konservatoria in [[Boston]] saam met Leonard Shure en Patricia Zander voort te sit. Hy het later saam met Chaim Taub kamermusiek studeer. Hy het sy loopbaan as solis en kamermusiek musikant in die Verenigde State en Israel begin. Hy het lewendige opvoerings gegee of opnames saam met verskeie musikante gemaak, insluitende [[Janine Jansen]],<ref>{{cite web |last1=da Fonseca-Wollheim |first1=Corinna |title=Review: Janine Jansen and Itamar Golan Balance Power and Nuance at Zankel Hall |url=https://www.nytimes.com/2015/02/12/arts/music/review-janine-jansen-and-itamar-golan-balance-power-and-nuance-at-zankel-hall.html |publisher=New York Times |access-date=24 Februarie 2017 |date=11 Februarie 2015 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190817110929/https://www.nytimes.com/2015/02/12/arts/music/review-janine-jansen-and-itamar-golan-balance-power-and-nuance-at-zankel-hall.html |archive-date=17 Augustus 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> [[Barbara Hendricks (operasangeres)|Barbara Hendricks]], [[Maxim Vengerov]], [[Shlomo Mintz]], [[Mischa Maisky]], [[Matt Haimovitz]], [[Tabea Zimmermann]], [[Ida Haendel]] en [[Julian Rachlin]]. Hy het in konsertsale en feeste in of by Ravinia, Chicago, Tanglewood, Salzburg, Edinburgh, Verbier en Lucerne opgetree.<ref>{{cite web |title=Itamar Golan - Biography |url=http://belenalonsomanagement.com/portfolio-item/itamar-golan/ |publisher=Belén Alonso Management |access-date=24 Februarie 2017 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190817111002/https://belenalonsomanagement.com/portfolio-item/itamar-golan/ |archive-date=17 Augustus 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Hy het ook as solis opgetree saam met die Israel Filharmoniese Orkes en met die [[Berliner Philharmoniker]] onder leiding van [[Zubin Mehta]]. Hy het van 1991 tot 1994 klasgegee by die ''Manhattan School of Music'' in New York Stad en is tans professor van kamermusiek by die Paryse Konservatoria.<ref>{{cite web |title=Itamar Golan - Biographie |url=http://www.conservatoiredeparis.fr/disciplines/les-enseignants/les-enseignants-detail/enseignant/golan/ |publisher=Conservatoire National Supérieur de Musique et de Danse de Paris |access-date=24 Februarie 2017 |language=fr |archive-url=https://web.archive.org/web/20190817110931/http://www.conservatoiredeparis.fr/disciplines/les-enseignants/les-enseignants-detail/enseignant/golan/ |archive-date=17 Augustus 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> ==Verwysings== {{Verwysings}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Golan, Itamar}} [[Kategorie:Israelse Jode]] [[Kategorie:Israelse pianiste]] [[Kategorie:Litause Jode]] [[Kategorie:Geboortes in 1970]] [[Kategorie:Lewende mense]] ema8g9l4qkjh6qgeoizsor28gm16a4i 0 271420 2814161 2041167 2025-06-19T10:07:28Z 78.174.55.43 2814161 wikitext text/x-wiki [[Lêer:Marshall Plan poster.JPG|duimnael|Plakkaat van Marshall-plan]] Die '''Marshall-plan''' was 'n omvattende materiële hulpplan vir [[Europa]] wat drie jaar na die [[Tweede Wêreldoorlog]] in werking getree het op inisiatief van die destydse Amerikaanse minister van Buitelandse Sake, [[George C. Marshall]]. Die Europese Herstelprogram (ERP) was gerig op die ekonomiese heropbou van die lande wat deur die oorlog in Europa geraak is. 'n Belangrike motief vir hierdie hulp was om 'n sterk buffer te vorm teen die uitbreiding van [[kommunisme]] uit die [[Sowjetunie]] van [[Josef Stalin]]. Die betrekkinge tussen die [[Verenigde State]] en die Sowjetunie het vinnig agteruitgegaan en tot die "Truman-doktrine" gelei. == Totstandkoming == [[Lêer:Marshall Plan.svg|duimnael|Verspreiding van Marshall-hulp onder die Europese lande.]] Marshall het die voorstel op 5 Junie 1947 amptelik gemaak in 'n toespraak aan die [[Harvard-universiteit]] in, [[Cambridge, Massachusetts|Cambridge]] [[Massachusetts]]. Hy stel die voorwaarde dat die deelnemende lande met 'n gemeenskaplike Europese plan vorendag moet kom. Einde Junie het die Britse minister van buitelandse sake, Bevin, 'n drie-moothedekonferensie in [[Parys]] gereël. Die Russiese minister Molotof is gekant teen die Marshall-plan, wat hy as 'n 'bedreiging vir die [[soewereiniteit]] van die kleiner Europese lande' beskou. Sestien Europese lande is op 'n konferensie in Parys in Julie 1947 verteenwoordig om die plan te bespreek. [[Spanje]] (wat formeel neutraal onder [[Francisco Franco]] gebly het) en die Sowjetunie is nie genooi nie. Verskeie Oos-Europese lande wat ook in aanmerking kom vir hulp en deelname het nie weens Stalin se beswaar aan die konferensie deelgeneem nie. Die Wes-Europese lande het in September 1947 gesamentlik 'n ekonomiese herstelplan opgestel wat daarna aan die Amerikaanse senaat oorhandig is. == Uitvoering == Tussen 1948 en 1952 het die hulp bestaan uit [[geld]], goedere, grondstowwe en [[voedsel]], deels in die vorm van 'n lening, die res as 'n skenking.<ref>Timothy W. Guinnane, FINANCIAL VERGANGENHEITSBEWÄLTIGUNG: THE 1953 LONDON DEBT AGREEMENT</ref><ref>John Agnew, J. Nicholas Entrikin, The Marshall Plan today: model and metaphor</ref>. Van 1948 tot 1951 was die implementering van die plan in die hande van die Amerikaanse regeringsagentskap die Economic Cooperation Administration. Vir baie mense het hierdie hulp die verskil tussen lewe en dood beteken. Uiteindelik beloop die Marshall-hulp 'n totale waarde van 12,4 miljard dollar uit die Verenigde State. Hiervan het 1,5 miljard na die verwoeste [[Duitsland]] gegaan, sodat hierdie land op 20/21 Julie 1948 die ou waardelose Reichsmark met die Duitse mark sou kon vervang en die leë winkelrakke weer kon gevul word. Die ander lande wat ook gedeel het in die Marshall-plan, het ook 'n belangrike impuls gekry om hul nywerhede en energievoorrade op te bou. Daar word dikwels verkeerdelik gedink dat die ekonomiese herstel in [[Wes-Europa]], wat kort na die Tweede Wêreldoorlog begin het, grootliks aan Marshall-plan toegeskryf kan word. Aan die einde van 1947, voor die implementering van die Marshall-plan, was die Britse, Franse en Nederlandse produksie reeds op die vooroorlogse vlak. Aan die einde van 1948 volg [[Italië]] en [[België]]. In [[Nederland]] het industriële produksievermoë gedurende die eerste jare van die besetting gegroei. Na die bevryding kon dit gebruik word vir heropbou.<ref name="zanden">Jan Luiten van Zanden, ''The Economic History of the Netherlands 1914-1995'', Routledge, 1998, ISBN 04 1515 003 5</ref><ref name=kleemann>Hein A.M. Klemann, ''De Nederlandse economie en de Tweede Wereldoorlog'', in: “Tijdschrift voor geschiedenis”, Volume 110, bl. 3-40, 1997</ref> Vir Nederland was die Marshall-hulp hoofsaaklik van ekonomiese belang omdat die Amerikaanse valutatoekenning veral die ekonomiese herstel van [[Wes-Duitsland]] bevorder het en doeltreffende Europese samewerking aangemoedig het.<ref>Pierre van der Eng, ''De Marshall-hulp, Een Perspectief voor Nederland, 1947-1953.'' Houten: De Haan, 1987. ISBN 9026942478</ref> Dit was van ekonomiese belang vir die ERP-lande dat die Marshall-hulp hulle aangemoedig het om hul monetêre beleid in diens te stel van die herstel en uitbreiding van internasionale handel en prysstabiliteit. Hierdie ontwikkelings was belangrik vir verdere Europese ekonomiese ontwikkeling na die beëindiging van Marshall-hulp. == Voorwaardes == Daar is duidelike voorwaardes gestel vir hulp in Frankryk en Italië. In Mei 1947 word die kommuniste onder druk uit die Franse regering gesit. 'n Maand later kry die Italiaanse regering ook 'n duidelike anti-kommunistiese aangesig. Vir Nederland het Marshall-hulp gedreig om twee keer voortydig te eindig. In 1949 dreig die Verenigde State met die terugtrekking van Marshall-hulp na polisie-optrede in [[Nederlands-Indië]]. Toe die Verenigde State in 1950 die [[Koreaanse oorlog]] teen kommunisme begin, het hulle Nederland gevra om troepe te stuur. Toe Nederland weier, het die VSA gedreig om Marshall-hulp weer te kanselleer.<ref>Helma Houtman-De Smedt & Ludo Cuyvers, ''5 eeuwen wereldeconomie'', Universitaire Pers Leuven, 1999, ISBN 9789061869245, bl.423 - 426]</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} == Literatuur == * Benn Steil, ''The Marshall Plan. Dawn of the Cold War,'' 2018, ISBN 9780198757917 == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn|Marshall Plan}} == Notas == {{nl-vertaal|Marshallplan}} {{Normdata}} [[Kategorie:Koue Oorlog]] [[Kategorie:Antikommunisme]] 4ss0zfzwffpfvhfeyaj1grmfbb3uojh 0 273082 2813879 2211159 2025-06-18T14:25:20Z Rooiratel 90342 Interne skakel 2813879 wikitext text/x-wiki '''Michel Dalberto''' (gebore op [[2 Junie]] [[1955]]) is 'n Franse [[pianis|konsertpianis]]. ==Biografie== Dalberto is in Parys gebore in 'n nie-musikale gesin. Hy het reeds op driejarige ouderdom leer klavier speel.<ref>{{cite web |url=http://www.allmusic.com/artist/michel-dalberto-mn0002188833/biography |access-date=25 Augustus 2013 |publisher=Allmusic |title=Michel Dalberto |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190607152100/https://www.allmusic.com/artist/michel-dalberto-mn0002188833/biography |archive-date=7 Junie 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Toe hy twaalf jaar oud was, is hy bekendgestel aan Vlado Perlemuter (een van [[Alfred Cortot]] se gunstelingleerlinge). Hy het in 1969 by die Paryse Konservatoria ingeskryf waar hy sy studies oor 'n tydperk van nege jaar sou voltooi. Michel Dalberto het die eerste keer die kollig gesteel toe hy die ''Clara Haskil-prys'' in 1975 verower het. Drie jaar later het hy eersteprys gewen tydens die Leeds Internasionale Pianoforte (klavier)-kompetisie.<ref>{{cite web|title=Michel D'Alberto (Piano)|url=http://www.bach-cantatas.com/Bio/DAlberto-Michel.htm|work=Bach Cantatas Website|accessdate=25 Augustus 2013}}</ref> Dalberto was vanaf 1990 tot 2005 Artistieke Direkteur van die ''Les Arcs Akademie-Fees'' in Bourg-Saint-Maurice, [[Savoie]]. Hy het tussen 1991 en 2009 as voorsitter van die beoordelingspaneel van die Clara Haskil Internasionale Klavierkompetisie gedien. In Mei 2011 is hy as professor by die Paryse Konservatoria aangestel.<ref>{{cite web|url=http://www.sasymphony.org/wp-content/uploads/2012/08/Bio-2011-US-photo.pdf|accessdate=25 Augustus 2013|publisher=San Antonio Symphony|title=Michel Dalberto|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130412143229/http://www.sasymphony.org/wp-content/uploads/2012/08/Bio-2011-US-photo.pdf|archivedate=12 April 2013|df=dmy-all}}</ref>In 1996 is die ''Ridder van die Nasionale Orde van Verdienstelikheid'' ([[Frans]]:''"Ordre National du Mérite"'' deur die Franse regering aan Michel Dalberto toegeken. ==Opnames== Dalberto se eerste opname — twee klaviersonates deur Schubert — is met die Grote Prys van die Akademie Charles Cros bekroon. Hy het die volledige werke vir klavier deur Schubert opgeneem (14 CDs op die Denon plate-etiket). Van sy ander opnames is die [[Edvard Grieg|Grieg]] Concerto in A mineur en [[Richard Strauss]] se ''Burleske in D mineur'' met die [[Londen Filharmoniese Orkes]] en Jean-Bernard Pommier, 'n "lewendige" opname van die Schumann Concerto by die Wene-fees met die [[Weense Filharmoniese Orkes]] en Eliahu Inbal, liedere deur Chausson met [[Jessye Mae Norman|Jessye Norman]] en twee uitvoerings met [[Barbara Hendricks (operasangeres)|Barbara Hendricks]]. Hy het sedert 1997 opnames vir die Sony/BMG plate-etiket gemaak soos die 1ste Boek van Preludes en Beelde deur Debussy, en die Mozart Concertos n°20 en 22 met die ''Ensemble Orchestral de Paris'' en John Nelson. In Junie 2004 het BMG 'n program van Parafrases deur Liszt op Verdi en Wagner se operas, vrygestel. ==Diskografie== * Dalberto "Schumann: Myrthen; Gedichte Der Königin Maria Stuart" CD (2008) * "Capucon Septet" CD (2004) * "Chausson: Poème De L'Amour Et De La Mer; Chanson Perpétuelle; Mélodies", CD (2003) * "Debussy: Greatest Hits" CD (2001) * "Very Best Of Barbara Hendricks" CDs (2005) * "Ultimate Most Relaxing Classical Piano Music in the Universe" CDs (2007) * "Romantic Piano Classical Music For Intimate Romantic Piano: Classical Music For Intimate Moments" CD (2008) * "F Schubert Simply Schubert" CDs (2008) * "Simply Schumann" CDs (2008) * "Best Romantic Classics 100" CDs (2008) * "100 Best Romantic Classics" CDs (2008) * "100 Best Encores Best Encores 100" CDs (2009) * "Ernest Chausson: Poème De L'Amour Et De La Mer; Chanson Perpétuelle; Mélodies" CD (2008) ==Verwysings== {{Reflist}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Dalberto, Michel}} [[Kategorie:Geboortes in 1955]] [[Kategorie:Lewende mense]] [[Kategorie:Franse pianiste]] 3oc290auauu27enwrcrmzp7d09kbfxg 0 274576 2813880 2777682 2025-06-18T14:25:44Z Rooiratel 90342 Interne skakel 2813880 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Musikale kunstenaar | naam = Dmitri Aleksejef | beeld = | beeldgrootte = | dwarsformaat = | beeldbeskrywing = | beeldonderskrif = | agtergrondkleur = Klassiek | geboortenaam = Dmitrij Konstantinovič Alekseev | alias = | geboortedatum = {{Geboortedatum en ouderdom|1947|08|10|}} | geboorteplek = [[Moskou]] | oorsprong = | sterfdatum = | sterfplek = | genre = | beroep = Pianis, onderwyser | instrument = Klavier | jare_aktief = | etiket = [[EMI]], Virgin Classics, Hyperion, RCA | assosiasies = | webwerf = | huidige_lede = | gewese_lede = }} '''Dmitri Aleksejef''' ([[Russies]]: |Дмитрий Константинович Алексеев, ''Dmitrij Konstantinovič Alekseev'', gebore op 10 Augustus 1947 in [[Moskou]]) is 'n [[Rusland|Russiese]] [[pianis]]. Hy het aan die Moskouse Konservatorium gestudeer, en bykomend hiertoe ook onder Dmitri Bashkirov. In die 1970's het Aleksejef sy buiging in [[Londen]], [[Wene]], [[Chicago]] en [[New York Stad|New York]] gemaak. Hy het in 1975 die Leeds Internasionale Pianoforte Kompetisie gewen.<ref>{{cite web |url=http://www.chopinsociety.org/events/dmitri-alexeev |title=Dmitri Alexeev |publisher=Chopin Society |access-date=12 Februarie 2010 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20100710073937/http://www.chopinsociety.org/events/dmitri-alexeev |archive-date=10 Julie 2010 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref> Met ingang 2010 gee hy onderwys aan die Koninklike Kollege van Musiek in Londen.<ref>[http://rcm.ac.uk/about/stafflisting/profile/?id=5098 Dmitri Alexeev] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170701025739/http://rcm.ac.uk/about/stafflisting/profile/?id=5098 |date= 1 Julie 2017 }} Royal College of Music. Opgespoor op 12 Februarie 2010.</ref> Hy word verteenwoordig deur IMG Artists.<ref>http://www.imgartists.com/?page=artist&id=178&c=2 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200421202413/https://imgartists.com/?page=artist&id=178&c=2 |date=21 April 2020 }} IMG Artists. Opgespoor op 12 Februarie 2010.</ref>Aleksejef se aansienlike repertorium, waarvan 'n groot deel reeds opgeneem is, sluit werke deur [[Aleksander N. Skriabin|Skriabin]], [[Robert Schumann|Schumann]], [[Johannes Brahms|Brahms]], [[Sergei Prokofiëf|Prokofiëf]], [[Frédéric Chopin|Chopin]], [[Sergei Rachmaninoff|Rachmaninoff]] en [[Dmitri Sjostakowitsj|Sjostakowitsj]] in. Hy het ook vir [[Barbara Hendricks (operasangeres)|Barbara Hendricks]] op die [[klavier]] begelei. == Geselekteerde diskografie == *[[Johannes Brahms|Brahms]]: Klavierwerke, Ops. 76 en 116-119 / [[Robert Schumann|Schumann]]: ''Études Symphoniques'' (EMI) *[[Frédéric Chopin|Chopin]]: Walse (Volledig) ([[EMI|EMI Seraphim]]) * Frédéric Chopin: Preludes (Volledig) ([[EMI]]) * [[Edvard Grieg|Grieg]]/[[Robert Schumann|Schumann]]: Klavierconcertos - met Temirkanov, Koninklike Filharmoniese Orkes (EMI) * [[Nikolai Medtner|Medtner]]: Klavierconcerto No 1; Klavierkwintet - met Lazarev, BBC SO (Hyperion) * [[Sergei Prokofiëf|Prokofiĕf]]: Klavierconcertos Nos. 2 & 3 - met Temirkanov, Koninklike Filharmoniese Orkes (EMI) * [[Sergei Rachmaninoff|Rachmaninoff]]: Preludes; Morceaux, Fantasie; Moments Musicaux (Virgin Classics) * Sergei Rachmaninoff: ''Rapsodie op 'n Tema van Paganini'' - met Temirkanov, Sint Petersburg FO (RCA) * Sergei Rachmaninoff: Klavierconcerto No. 2; Drie Preludes - met Fedoseyev, Koninklike Filharmoniese Orkes (EMI) * Sergei Rachmaninoff/Nikolai Medtner: Musiek vir Twee Klaviere - met Nikolai Demidenko (Hyperion) * [[Aleksander N. Skriabin|Skriabin]]: Sonates (Volledig) (Brilliant Classics) * Aleksander N. Skriabin: ''Prometheus'' - met [[Riccardo Muti|Muti]], Philadelphia SO (EMI) * [[Dmitri Sjostakowitsj|Sjostakowitsj]]: Klavierconcertos Nos. 1 & 2; ''Assault on the Beautiful Gorky'' - met [[Jerzy Maksymiuk]], Engelse Kamerorkes (Classics for Pleasure/EMI) == Verwysings == {{Verwysings}} {{Saadjie}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Aleksejef, Dimitri}} [[Kategorie:Geboortes in 1947]] [[Kategorie:Lewende mense]] [[Kategorie:Russiese pianiste]] 9zdb1msl0u2deg747zuxtklym0ux2bt 0 280492 2814044 2487605 2025-06-18T22:55:38Z Johannescharlesventer 146706 /* Opnames, alfabeties gelys volgens komponis */ 2814044 wikitext text/x-wiki Die Belgies-gebore Franse dirigent '''[[André Cluytens]]''' (1905–67) was 'n bedrewe opnamekunstenaar. Sy opnameloopbaan het van Mei 1943 (Strauss en [[Raoul Laparra|Laparra]]) tot Desember 1965 geloop (Berlioz se ''L'enfance du Christ'').<ref>Baeck E. ''André Cluytens: Itinéraire d’un chef d’orchestre. Annexe II - Discographie.'' Editions Mardaga, Wavre, 2009. Baeck noem ook 'n vroeër opname waar Cluytens vir J. Amani in twee opera arias begelei.</ref> Verskeie van Cluytens se opnames is sedertdien heruitgereik.<ref>[[Rob Cowan|Cowan R]]. Replay - Rob Cowan rediscovers the art of conductor Andre Cluytens. ''Gramophone'', Mei 2002, 104-5.</ref> Hierdie diskografie maak gebruik van inligting vanaf bronne soos uitgawes van die ''The Gramophone Catalogue'', die CHARM Diskografie,<ref>''Centre for the History and Analysis of Recorded Music'' (''Sentrum vir die Geskiedenis en Analise van Opgeneemde Musiek''),<http://www.charm.kcl.ac.uk/about/about_structure>, besoek 24 Februarie 2011.</ref> D Kern Holoman se studie van die ''Société des Concerts du Conservatoire'',<ref>Kern Holoman D. Société des Concerts du Conservatoire. {{cite web|url=http://hector.ucdavis.edu/Sdc/MainRoll/D.htm |title=Archived copy |accessdate=2012-05-12 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120216071823/http://hector.ucdavis.edu/sdc/MainRoll/D.htm |archivedate=2012-02-16 }}, besoek op 25 Februarie 2011.</ref> die [[webwerf]] van ''Testament Records (VK)'' en die Erik Baeck studie. Hierdie lys bestaan hoofsaaklik uit ateljee opnames; sommige opnames van lewendige konserte is al vrygestel, en details van hierdie opnames word apart weergegee. == Opnames, alfabeties gelys volgens komponis == *[[Carl Philipp Emanuel Bach|CPE Bach]] **Tjelloconcerto No. 3 in A majeur (Paryse Konservatoria-orkes), André Navarra) *[[Beethoven]] **Prometheus ouverture, op. 43 (Paryse Konservatoria-orkes) **Simfonieë 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 ([[Berliner Philharmoniker]]) **Ouverture: ''Fidelio'', Leonora No 3, Prometheus, Ruïnes van Athene, Coriolan, Egmont (Berliner Philharmoniker) **Klavierconcerto No. 3 in C mineur, op. 37 (Paryse Konservatoria-orkes, [[Emil Gilels]]; Berliner Philharmoniker) **Klavierconcerto No. 4 in G majeur, op. 58 (Philharmonia Orchestra) *[[Berlioz]] **L'Enfance du Christ (Paryse Konservatoria-orkes) **Symphonie fantastique, Op.14 (''Orchestre National de la Radiodiffusion Française'', Berliner Philharmoniker, Philharmonia Orchestra) **Roméo et Juliette, Op.17 - uittreksels (Orchestre du Théâtre National de l'Opéra) **La Damnation de Faust – verkorte weergawe (Orchestre du Théâtre National de l'Opéra) **''Béatrice et Bénédict'' – ouverture ; ''[[Benvenuto Cellini]]'' – ouverture (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) *[[Bizet]] **''[[Carmen]]'' (Paris Opéra Comique) **L'Arlésienne - Suites Nos. 1 & 2 (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **Patrie Ouverture, Op.19 (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **Simfonie in C (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **''La jolie fille de Perth'' - Suite (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **''Les pêcheurs de perles'' (Paris Opéra Comique) **L'Arlésienne Suites 1-2; Carmen Suite (Paryse Konservatoria-orkes) *Emmanuel Bondeville **Gaultier-Garguille - poème symphonique (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **''Madame Bovary'' - Tableaux V en VII (Paris Opéra-Comique) *[[Aleksandr Borodin|Borodin]] **Dans les Steppes de l'Asie centrale (Paryse Konservatoria-orkes) **Polovtsian Dances uit ''Prins Igor'' (Paryse Konservatoria-orkes) *[[Chopin]] **Andante spianato en grande polonaise brillante in E-mol (Paryse Konservatoria-orkes, Jeanne-Marie Darré) **Klavierconcerto No. 2 in F Mineur (Paryse Konservatoria-orkes, Marguerite Long) *[[Debussy]] **Danses: Sacrée et Profane, pour la Harpe Chromatique (Paryse Konservatoria-orkes, Annie Challan) **Jeux (Paryse Konservatoria-orkes) **Images (Paryse Konservatoria-orkes) **Nocturnes (Paryse Konservatoria-orkes) **''Pelléas et Mélisande'' (Orchestre National de France) **La Boîte à joujoux (georkestreer deur André Caplet) (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **Children’s Corner Suite (georkestreer deur André Caplet) (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **Le Martyre de Saint Sébastien (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) *Maurice Delage **Quatre poèmes Hindous (Ensemble instrumentaal) **Trois chants de la jungle (Ensemble instrumentaal) *[[Léo Delibes|Delibes]] **Suites van ''Sylvia'' en ''Coppélia'' (Orchestre du Théâtre National de l'Opéra) *Manuel de Falla **''El sombrero de tres picos'' – Danse (Paryse Konservatoria-orkes) *[[Gabriel Fauré|Fauré]] **Ballade, Klavier en Orkes in F-skerp Majeur, op. 19 (Paryse Konservatoria-orkes, Marguerite Long) **Requiem, op. 48 (Paris (Paryse Konservatoria-orkes) *[[César Franck|Franck]] **Simfonie in D mineur (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **Le chasseur maudit (Paris Conservatoire Orchestra, ''Orchestre nationale de Belgique'') **Rédemption - Poème symphonique (Paryse Konservatoria-orkes, Orchestre nationale de Belgique) **''Les Djinns'' (Orchestre nationale de Belgique) **Psyché (Paryse Konservatoria-orkes) **Variations symphoniques (Paryse Konservatoria-orkes, [[Aldo Ciccolini]]) *[[George Gershwin|Gershwin]] **An American in Paris (Paryse Konservatoria-orkes) *[[Charles Gounod|Gounod]] **''Faust (opera)'' (Opéra de Paris) (twee volledige opnames) **''Mireille (opera'' (Paryse Konservatoria-orkes) *[[Haydn]] **Simfonie No. 45 in F-skerp mineur (Paryse Konservatoria-orkes) **Simfonie No. 57 (Paryse Konservatoria-orkes) **Simfonie No. 102 in B-mol majeur (Paryse Konservatoria-orkes) **Simfonie No. 104 (Paryse Konservatoria-orkes) *Ferdinand Hérold **''Le pré-aux-clercs'' – ouverture (Paris Opéra-Comique) *Humperdinck **''Hänsel und Gretel'' (Wiener Philharmoniker) *Vincent d'Indy **Simfonie oor Franse Berglug, Op.25 (Paryse Konservatoria-orkes, Aldo Ciccolini) *Édouard Lalo **''Le roi d’Ys'' (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **Symphonie espagnole, op. 21 (Le grand orchestre symphonique Columbia) *Laparra **''Habanera'': Entracte ‘Una mala noche’; Prelude tot Bedryf III (Paryse Konservatoria-orkes) *[[Liszt]] **Les Préludes, S97 (Berliner Philharmoniker) *[[Jules Massenet|Massenet]] **Scènes alsaciennes (Suite No. 7) (Paris Opéra-Comique) **Scènes pittoresques (Suite No. 4) (Paris Opéra-Comique) **Les Erinnyes – Suite (Orchestre du Théâtre National de l'Opéra) *Gian Carlo Menotti **Klavierconcerto in F (Paryse Konservatoria-orkes, Yuri Boukoff) *[[Mozart]] **''Don Giovanni'' ouverture (Paryse Konservatoria-orkes) **arias van ''Die Entführung aus dem Serail'', ''Idomeneo'', ''Così fan tutte'', ''Don Giovanni'', ''La Clemenza de Tito'', ''Die Zauberflöte'', Konsertaria, K. 420, Per pietà non ricercate (Paryse Konservatoria-orkes, Nicolai Gedda) **arias van ''Così fan tutte'', ''Le Nozze di Figaro'', Konsertarias, Bella mia fiamma K. 528, Ah! se in ciel, K. 538 (Paryse Konservatoria-orkes, Teresa Stich-Randall) *[[Modest Moessorgski|Moessorgski]] **''Khovantchina'': Inleding (Paryse Konservatoria-orkes) **''Boris Godoenof'' (Paryse Konservatoria-orkes) **Une Nuit sur le Mont Chauve (Philharmonia Orchestra) *Moessorgski / Ravel: **Prente by 'n Uitstalling (Paryse Konservatoria-orkes) *Serge Nigg **Klavierconcerto (Orchestre National de la Radiodiffusion Française, Pierre Barbizet) *Jacques Offenbach **''Les Contes d'Hoffmann'' (Opéra-Comique, Parys) **''Les Contes d'Hoffmann'' (Paryse Konservatoria-orkes) *Gabriel Pierné **Concertstück, op. 39 (Paryse Konservatoria-orkes, Lily Laskine) *Francis Poulenc **''Les mamelles de Tirésias'' (Opéra-Comique, Parys) *[[Sergei Prokofiëf|Prokofiëf]] **Klavierconcerto No. 3 in C Majeur, op. 26 (Paryse Konservatoria-orkes, Samson François) *[[Rachmaninoff]] **Klavierconcerto No. 2 (Paryse Konservatoria-orkes, Gabriel Tacchino) **Klavierconcerto No. 3 in D Mineur, op. 30 (Paryse Konservatoria-orkes, Emil Gilels) *[[Ravel]] **Boléro (Paryse Konservatoria-orkes) **Rapsodie espagnole (Paryse Konservatoria-orkes) **La Valse (Paryse Konservatoria-orkes) **Valses nobles et sentimentales (Paryse Konservatoria-orkes, Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **Le Tombeau de Couperin (Paryse Konservatoria-orkes, Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **Menuet antique (Paryse Konservatoria-orkes, Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **Alborada del gracioso (Paryse Konservatoria-orkes, Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **Une Barque sur l'océan (Paryse Konservatoria-orkes, Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **Pavane pour une infante défunte (Paryse Konservatoria-orkes) **''Daphnis et Chloé'' (volledig) (Paryse Konservatoria-orkes) **''L'heure espagnole'' (Paris Opéra-Comique) **''Ma Mère l'oye'' suite (Paryse Konservatoria-orkes) **Klavierconcerto in D Majeur vir die linkerhand (Paryse Konservatoria-orkes, Samson François) **Klavierconcerto in G (Paryse Konservatoria-orkes, Samson François) **''Daphnis et Chloé'' - Suites Nos. 1 & 2 (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) *[[Nikolai Rimski-Korsakof|Rimski-Korsakof]] **La Grande Pâque russe, op. 36 (Paryse Konservatoria-orkes, Philharmonia Orchestra) **Capriccio espagnol, op. 34 (Paryse Konservatoria-orkes, Pierre Nerini) **Schéhérazade, op. 35 (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) *Albert Roussel **''Le festin de l'araignée'' (Ballet-Pantomime) (Paryse Konservatoria-orkes) **''Bacchus et Ariane'' - Suite, Op.43 (Paryse Konservatoria-orkes) **Sinfonietta vir strykorkes, Op.52 (Paryse Konservatoria-orkes) **Simfonie No.3 in G mineur, Op.42 (Paryse Konservatoria-orkes) **Simfonie No.4 in A, Op.53 (Paryse Konservatoria-orkes) *[[Saint-Saëns]] **Ouverture tot ''La Princesse Jaune'', op. 30 (Paryse Konservatoria-orkes) **Klavierconcerto No. 2 in G Mineur, op. 22 (Paryse Konservatoria-orkes, Emil Gilels) **Simfonie No.3 in C mineur, Op.78 (Paryse Konservatoria-orkes) *[[Schubert]] **Simfonie No. 8 in B Mineur "Onvoltooid" (Paryse Konservatoria-orkes, Berliner Philharmoniker) *[[Robert Schumann|Schumann]] **Manfred, Op.115, Ouverture (Berliner Philharmoniker) **Simfonie No. 3 in E-mol majeur, op. 97 (Berliner Philharmoniker) **Simfonie No. 4 in D mineur, op. 120 (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **Tjelloconcerto in D mineur, op 129 (Orchestre Colonne, André Navarra) *[[Sjostakowitsj]] **Klavierconcertos 1 en 2 (Orchestre National de la Radiodiffusion Française, Dmitri Sjostakowitsj) **Simfonie No. 11 in G mineur, op. 103 '1905' (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) *[[Bedřich Smetana|Smetana]] **Má Vlast - Vltava (Die Moldau) en Z ceských luhu a háju (Van Boheme se weilande en woude) (Wiener Philharmoniker) *[[Richard Strauss|Strauss]] **Burlesque, klavier en orkes (Paryse Konservatoria-orkes, Marcelle Meyer) **Don Juan, op. 20 (Wiener Philharmoniker) **''Feuersnot'', op. 50 - Liefdestoneel (Wiener Philharmoniker) *[[Strawinski]] **''Perséphone'' (Paryse Konservatoria-orkes) **''Le Rossignol'' (Franse Radiokoor en orkes) *[[Pjotr Tsjaikofski|Tsjaikofski]] **Klavierconcerto No. 1 in B-mol Mineur, op. 23 (Paryse Konservatoria-orkes, Aldo Ciccolini) *[[Wagner]] **''Götterdämmerung'' - Siegfried se Dodemars (Orchestre du Théâtre National de l'Opéra) **''Lohengrin'' - Bedrywe I & III Vorspiel (Orchestre du Théâtre National de l'Opéra) **''Siegfried'' – Waldweben (Orchestre du Théâtre National de l'Opéra) **''Tannhäuser'' - ouverture (Orchestre du Théâtre National de l'Opéra) *[[Carl Maria von Weber|Weber]] **''Oberon'' – ouverture (Paris Opéra-Comique) *Opera arias deur Thomas, Saint-Saëns, Gluck, Berlioz (Paris Opéra-Comique, Solange Michel) *Opera arias deur Charpentier G, Bizet, Massenet, Puccini, Gounod (Paris Opéra-Comique, Martha Angelici) *Opera arias deur Wagner, Massenet, Verdi, Mascagni, Saint-Saëns, Gluck (Orchestre du Théâtre National de l'Opéra, Rita Gorr) *Opera arias deur Massenet, Gounod, Donizetti (Orchestre du Théâtre National de l'Opéra, Michel Dens) *Opera arias deur Puccini, Bizet, Massenet (Paris Opéra-Comique, Raoul Jobin) ==Radio / lewendige opnames wat kommersieel heruitgereik is== *Bach **Vioolconcerto in E majeur ([[New York Filharmoniese Orkes]], Johanna Martzy) *Berlioz **Symphonie fantastique, Op.14 ([[Tsjeggiese Filharmoniese Orkes]]) *Brahms **Klavierconcerto No 2 in B-mol Majeur, Op. 83 ([[RAI Nasionale Simfonieorkes|Orkes van Radio Turyn]], [[Arthur Rubinstein]]) *Debussy **L’Enfant Prodigue (Orkes van Radio Turyn) *Einem **Vier episodes uit 'Turandot' ([[Weense Simfonieorkes]]) *Honegger **Simfonie No 3 ‘Liturgique’ (Orkes van Radio Turyn) *Mahler **Lieder eines fahrenden Gesellen (Philharmonia Orchestra, [[Christa Ludwig]]) *Roussel **Bacchus et Ariane Suite No 2 (Weense Simfonieorkes) *Strawinski **Vuurvoël-suite (Orkes van Radio Turyn), (Weense Simfonieorkes) *Wagner **''[[Lohengrin (opera)|Lohengrin]]'' (Chor and Orchester der [[Bayreuther Festspiele]]) 1958 **''[[Die Meistersinger von Nürnberg]]'' (Chor and Orchester der Bayreuther Festspiele) 1957 **''[[Tannhäuser (opera)|Tannhäuser]]'' (Chor and Orchester der Bayreuther Festspiele) 1955 **''[[Tristan und Isolde]]'' ([[Wene Staatsopera]]) ==Video/DVD== *Moessorgski / Ravel: **Prente by 'n Uitstalling (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) *Ravel **''Daphnis et Chloé'' - Suite No. 2 (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) ==Sien ook== * [[André Cluytens]] == Verwysings == {{Verwysings}} {{DEFAULTSORT:Cluytens, André diskografie}} [[Kategorie:Diskografieë]] [[Kategorie:Klassieke musiek]] nuee5gworg7c6welq4dbtsrjjk9jyoa 2814048 2814044 2025-06-18T22:56:24Z Johannescharlesventer 146706 Johannescharlesventer het bladsy [[André Cluytens diskografie]] na [[Diskografie van André Cluytens]] geskuif 2814044 wikitext text/x-wiki Die Belgies-gebore Franse dirigent '''[[André Cluytens]]''' (1905–67) was 'n bedrewe opnamekunstenaar. Sy opnameloopbaan het van Mei 1943 (Strauss en [[Raoul Laparra|Laparra]]) tot Desember 1965 geloop (Berlioz se ''L'enfance du Christ'').<ref>Baeck E. ''André Cluytens: Itinéraire d’un chef d’orchestre. Annexe II - Discographie.'' Editions Mardaga, Wavre, 2009. Baeck noem ook 'n vroeër opname waar Cluytens vir J. Amani in twee opera arias begelei.</ref> Verskeie van Cluytens se opnames is sedertdien heruitgereik.<ref>[[Rob Cowan|Cowan R]]. Replay - Rob Cowan rediscovers the art of conductor Andre Cluytens. ''Gramophone'', Mei 2002, 104-5.</ref> Hierdie diskografie maak gebruik van inligting vanaf bronne soos uitgawes van die ''The Gramophone Catalogue'', die CHARM Diskografie,<ref>''Centre for the History and Analysis of Recorded Music'' (''Sentrum vir die Geskiedenis en Analise van Opgeneemde Musiek''),<http://www.charm.kcl.ac.uk/about/about_structure>, besoek 24 Februarie 2011.</ref> D Kern Holoman se studie van die ''Société des Concerts du Conservatoire'',<ref>Kern Holoman D. Société des Concerts du Conservatoire. {{cite web|url=http://hector.ucdavis.edu/Sdc/MainRoll/D.htm |title=Archived copy |accessdate=2012-05-12 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120216071823/http://hector.ucdavis.edu/sdc/MainRoll/D.htm |archivedate=2012-02-16 }}, besoek op 25 Februarie 2011.</ref> die [[webwerf]] van ''Testament Records (VK)'' en die Erik Baeck studie. Hierdie lys bestaan hoofsaaklik uit ateljee opnames; sommige opnames van lewendige konserte is al vrygestel, en details van hierdie opnames word apart weergegee. == Opnames, alfabeties gelys volgens komponis == *[[Carl Philipp Emanuel Bach|CPE Bach]] **Tjelloconcerto No. 3 in A majeur (Paryse Konservatoria-orkes), André Navarra) *[[Beethoven]] **Prometheus ouverture, op. 43 (Paryse Konservatoria-orkes) **Simfonieë 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 ([[Berliner Philharmoniker]]) **Ouverture: ''Fidelio'', Leonora No 3, Prometheus, Ruïnes van Athene, Coriolan, Egmont (Berliner Philharmoniker) **Klavierconcerto No. 3 in C mineur, op. 37 (Paryse Konservatoria-orkes, [[Emil Gilels]]; Berliner Philharmoniker) **Klavierconcerto No. 4 in G majeur, op. 58 (Philharmonia Orchestra) *[[Berlioz]] **L'Enfance du Christ (Paryse Konservatoria-orkes) **Symphonie fantastique, Op.14 (''Orchestre National de la Radiodiffusion Française'', Berliner Philharmoniker, Philharmonia Orchestra) **Roméo et Juliette, Op.17 - uittreksels (Orchestre du Théâtre National de l'Opéra) **La Damnation de Faust – verkorte weergawe (Orchestre du Théâtre National de l'Opéra) **''Béatrice et Bénédict'' – ouverture ; ''[[Benvenuto Cellini]]'' – ouverture (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) *[[Bizet]] **''[[Carmen]]'' (Paris Opéra Comique) **L'Arlésienne - Suites Nos. 1 & 2 (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **Patrie Ouverture, Op.19 (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **Simfonie in C (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **''La jolie fille de Perth'' - Suite (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **''Les pêcheurs de perles'' (Paris Opéra Comique) **L'Arlésienne Suites 1-2; Carmen Suite (Paryse Konservatoria-orkes) *Emmanuel Bondeville **Gaultier-Garguille - poème symphonique (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **''Madame Bovary'' - Tableaux V en VII (Paris Opéra-Comique) *[[Aleksandr Borodin|Borodin]] **Dans les Steppes de l'Asie centrale (Paryse Konservatoria-orkes) **Polovtsian Dances uit ''Prins Igor'' (Paryse Konservatoria-orkes) *[[Chopin]] **Andante spianato en grande polonaise brillante in E-mol (Paryse Konservatoria-orkes, Jeanne-Marie Darré) **Klavierconcerto No. 2 in F Mineur (Paryse Konservatoria-orkes, Marguerite Long) *[[Debussy]] **Danses: Sacrée et Profane, pour la Harpe Chromatique (Paryse Konservatoria-orkes, Annie Challan) **Jeux (Paryse Konservatoria-orkes) **Images (Paryse Konservatoria-orkes) **Nocturnes (Paryse Konservatoria-orkes) **''Pelléas et Mélisande'' (Orchestre National de France) **La Boîte à joujoux (georkestreer deur André Caplet) (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **Children’s Corner Suite (georkestreer deur André Caplet) (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **Le Martyre de Saint Sébastien (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) *Maurice Delage **Quatre poèmes Hindous (Ensemble instrumentaal) **Trois chants de la jungle (Ensemble instrumentaal) *[[Léo Delibes|Delibes]] **Suites van ''Sylvia'' en ''Coppélia'' (Orchestre du Théâtre National de l'Opéra) *Manuel de Falla **''El sombrero de tres picos'' – Danse (Paryse Konservatoria-orkes) *[[Gabriel Fauré|Fauré]] **Ballade, Klavier en Orkes in F-skerp Majeur, op. 19 (Paryse Konservatoria-orkes, Marguerite Long) **Requiem, op. 48 (Paris (Paryse Konservatoria-orkes) *[[César Franck|Franck]] **Simfonie in D mineur (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **Le chasseur maudit (Paris Conservatoire Orchestra, ''Orchestre nationale de Belgique'') **Rédemption - Poème symphonique (Paryse Konservatoria-orkes, Orchestre nationale de Belgique) **''Les Djinns'' (Orchestre nationale de Belgique) **Psyché (Paryse Konservatoria-orkes) **Variations symphoniques (Paryse Konservatoria-orkes, [[Aldo Ciccolini]]) *[[George Gershwin|Gershwin]] **An American in Paris (Paryse Konservatoria-orkes) *[[Charles Gounod|Gounod]] **''Faust (opera)'' (Opéra de Paris) (twee volledige opnames) **''Mireille (opera'' (Paryse Konservatoria-orkes) *[[Haydn]] **Simfonie No. 45 in F-skerp mineur (Paryse Konservatoria-orkes) **Simfonie No. 57 (Paryse Konservatoria-orkes) **Simfonie No. 102 in B-mol majeur (Paryse Konservatoria-orkes) **Simfonie No. 104 (Paryse Konservatoria-orkes) *Ferdinand Hérold **''Le pré-aux-clercs'' – ouverture (Paris Opéra-Comique) *Humperdinck **''Hänsel und Gretel'' (Wiener Philharmoniker) *Vincent d'Indy **Simfonie oor Franse Berglug, Op.25 (Paryse Konservatoria-orkes, Aldo Ciccolini) *Édouard Lalo **''Le roi d’Ys'' (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **Symphonie espagnole, op. 21 (Le grand orchestre symphonique Columbia) *Laparra **''Habanera'': Entracte ‘Una mala noche’; Prelude tot Bedryf III (Paryse Konservatoria-orkes) *[[Liszt]] **Les Préludes, S97 (Berliner Philharmoniker) *[[Jules Massenet|Massenet]] **Scènes alsaciennes (Suite No. 7) (Paris Opéra-Comique) **Scènes pittoresques (Suite No. 4) (Paris Opéra-Comique) **Les Erinnyes – Suite (Orchestre du Théâtre National de l'Opéra) *Gian Carlo Menotti **Klavierconcerto in F (Paryse Konservatoria-orkes, Yuri Boukoff) *[[Mozart]] **''Don Giovanni'' ouverture (Paryse Konservatoria-orkes) **arias van ''Die Entführung aus dem Serail'', ''Idomeneo'', ''Così fan tutte'', ''Don Giovanni'', ''La Clemenza de Tito'', ''Die Zauberflöte'', Konsertaria, K. 420, Per pietà non ricercate (Paryse Konservatoria-orkes, Nicolai Gedda) **arias van ''Così fan tutte'', ''Le Nozze di Figaro'', Konsertarias, Bella mia fiamma K. 528, Ah! se in ciel, K. 538 (Paryse Konservatoria-orkes, Teresa Stich-Randall) *[[Modest Moessorgski|Moessorgski]] **''Khovantchina'': Inleding (Paryse Konservatoria-orkes) **''Boris Godoenof'' (Paryse Konservatoria-orkes) **Une Nuit sur le Mont Chauve (Philharmonia Orchestra) *Moessorgski / Ravel: **Prente by 'n Uitstalling (Paryse Konservatoria-orkes) *Serge Nigg **Klavierconcerto (Orchestre National de la Radiodiffusion Française, Pierre Barbizet) *Jacques Offenbach **''Les Contes d'Hoffmann'' (Opéra-Comique, Parys) **''Les Contes d'Hoffmann'' (Paryse Konservatoria-orkes) *Gabriel Pierné **Concertstück, op. 39 (Paryse Konservatoria-orkes, Lily Laskine) *Francis Poulenc **''Les mamelles de Tirésias'' (Opéra-Comique, Parys) *[[Sergei Prokofiëf|Prokofiëf]] **Klavierconcerto No. 3 in C Majeur, op. 26 (Paryse Konservatoria-orkes, Samson François) *[[Rachmaninoff]] **Klavierconcerto No. 2 (Paryse Konservatoria-orkes, Gabriel Tacchino) **Klavierconcerto No. 3 in D Mineur, op. 30 (Paryse Konservatoria-orkes, Emil Gilels) *[[Ravel]] **Boléro (Paryse Konservatoria-orkes) **Rapsodie espagnole (Paryse Konservatoria-orkes) **La Valse (Paryse Konservatoria-orkes) **Valses nobles et sentimentales (Paryse Konservatoria-orkes, Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **Le Tombeau de Couperin (Paryse Konservatoria-orkes, Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **Menuet antique (Paryse Konservatoria-orkes, Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **Alborada del gracioso (Paryse Konservatoria-orkes, Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **Une Barque sur l'océan (Paryse Konservatoria-orkes, Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **Pavane pour une infante défunte (Paryse Konservatoria-orkes) **''Daphnis et Chloé'' (volledig) (Paryse Konservatoria-orkes) **''L'heure espagnole'' (Paris Opéra-Comique) **''Ma Mère l'oye'' suite (Paryse Konservatoria-orkes) **Klavierconcerto in D Majeur vir die linkerhand (Paryse Konservatoria-orkes, Samson François) **Klavierconcerto in G (Paryse Konservatoria-orkes, Samson François) **''Daphnis et Chloé'' - Suites Nos. 1 & 2 (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) *[[Nikolai Rimski-Korsakof|Rimski-Korsakof]] **La Grande Pâque russe, op. 36 (Paryse Konservatoria-orkes, Philharmonia Orchestra) **Capriccio espagnol, op. 34 (Paryse Konservatoria-orkes, Pierre Nerini) **Schéhérazade, op. 35 (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) *Albert Roussel **''Le festin de l'araignée'' (Ballet-Pantomime) (Paryse Konservatoria-orkes) **''Bacchus et Ariane'' - Suite, Op.43 (Paryse Konservatoria-orkes) **Sinfonietta vir strykorkes, Op.52 (Paryse Konservatoria-orkes) **Simfonie No.3 in G mineur, Op.42 (Paryse Konservatoria-orkes) **Simfonie No.4 in A, Op.53 (Paryse Konservatoria-orkes) *[[Saint-Saëns]] **Ouverture tot ''La Princesse Jaune'', op. 30 (Paryse Konservatoria-orkes) **Klavierconcerto No. 2 in G Mineur, op. 22 (Paryse Konservatoria-orkes, Emil Gilels) **Simfonie No.3 in C mineur, Op.78 (Paryse Konservatoria-orkes) *[[Schubert]] **Simfonie No. 8 in B Mineur "Onvoltooid" (Paryse Konservatoria-orkes, Berliner Philharmoniker) *[[Robert Schumann|Schumann]] **Manfred, Op.115, Ouverture (Berliner Philharmoniker) **Simfonie No. 3 in E-mol majeur, op. 97 (Berliner Philharmoniker) **Simfonie No. 4 in D mineur, op. 120 (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **Tjelloconcerto in D mineur, op 129 (Orchestre Colonne, André Navarra) *[[Sjostakowitsj]] **Klavierconcertos 1 en 2 (Orchestre National de la Radiodiffusion Française, Dmitri Sjostakowitsj) **Simfonie No. 11 in G mineur, op. 103 '1905' (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) *[[Bedřich Smetana|Smetana]] **Má Vlast - Vltava (Die Moldau) en Z ceských luhu a háju (Van Boheme se weilande en woude) (Wiener Philharmoniker) *[[Richard Strauss|Strauss]] **Burlesque, klavier en orkes (Paryse Konservatoria-orkes, Marcelle Meyer) **Don Juan, op. 20 (Wiener Philharmoniker) **''Feuersnot'', op. 50 - Liefdestoneel (Wiener Philharmoniker) *[[Strawinski]] **''Perséphone'' (Paryse Konservatoria-orkes) **''Le Rossignol'' (Franse Radiokoor en orkes) *[[Pjotr Tsjaikofski|Tsjaikofski]] **Klavierconcerto No. 1 in B-mol Mineur, op. 23 (Paryse Konservatoria-orkes, Aldo Ciccolini) *[[Wagner]] **''Götterdämmerung'' - Siegfried se Dodemars (Orchestre du Théâtre National de l'Opéra) **''Lohengrin'' - Bedrywe I & III Vorspiel (Orchestre du Théâtre National de l'Opéra) **''Siegfried'' – Waldweben (Orchestre du Théâtre National de l'Opéra) **''Tannhäuser'' - ouverture (Orchestre du Théâtre National de l'Opéra) *[[Carl Maria von Weber|Weber]] **''Oberon'' – ouverture (Paris Opéra-Comique) *Opera arias deur Thomas, Saint-Saëns, Gluck, Berlioz (Paris Opéra-Comique, Solange Michel) *Opera arias deur Charpentier G, Bizet, Massenet, Puccini, Gounod (Paris Opéra-Comique, Martha Angelici) *Opera arias deur Wagner, Massenet, Verdi, Mascagni, Saint-Saëns, Gluck (Orchestre du Théâtre National de l'Opéra, Rita Gorr) *Opera arias deur Massenet, Gounod, Donizetti (Orchestre du Théâtre National de l'Opéra, Michel Dens) *Opera arias deur Puccini, Bizet, Massenet (Paris Opéra-Comique, Raoul Jobin) ==Radio / lewendige opnames wat kommersieel heruitgereik is== *Bach **Vioolconcerto in E majeur ([[New York Filharmoniese Orkes]], Johanna Martzy) *Berlioz **Symphonie fantastique, Op.14 ([[Tsjeggiese Filharmoniese Orkes]]) *Brahms **Klavierconcerto No 2 in B-mol Majeur, Op. 83 ([[RAI Nasionale Simfonieorkes|Orkes van Radio Turyn]], [[Arthur Rubinstein]]) *Debussy **L’Enfant Prodigue (Orkes van Radio Turyn) *Einem **Vier episodes uit 'Turandot' ([[Weense Simfonieorkes]]) *Honegger **Simfonie No 3 ‘Liturgique’ (Orkes van Radio Turyn) *Mahler **Lieder eines fahrenden Gesellen (Philharmonia Orchestra, [[Christa Ludwig]]) *Roussel **Bacchus et Ariane Suite No 2 (Weense Simfonieorkes) *Strawinski **Vuurvoël-suite (Orkes van Radio Turyn), (Weense Simfonieorkes) *Wagner **''[[Lohengrin (opera)|Lohengrin]]'' (Chor and Orchester der [[Bayreuther Festspiele]]) 1958 **''[[Die Meistersinger von Nürnberg]]'' (Chor and Orchester der Bayreuther Festspiele) 1957 **''[[Tannhäuser (opera)|Tannhäuser]]'' (Chor and Orchester der Bayreuther Festspiele) 1955 **''[[Tristan und Isolde]]'' ([[Wene Staatsopera]]) ==Video/DVD== *Moessorgski / Ravel: **Prente by 'n Uitstalling (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) *Ravel **''Daphnis et Chloé'' - Suite No. 2 (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) ==Sien ook== * [[André Cluytens]] == Verwysings == {{Verwysings}} {{DEFAULTSORT:Cluytens, André diskografie}} [[Kategorie:Diskografieë]] [[Kategorie:Klassieke musiek]] nuee5gworg7c6welq4dbtsrjjk9jyoa 2814054 2814048 2025-06-18T22:58:10Z Johannescharlesventer 146706 2814054 wikitext text/x-wiki Die Belgies-gebore Franse dirigent '''[[André Cluytens]]''' (1905–67) was 'n bedrewe opnamekunstenaar. Sy opnameloopbaan het van Mei 1943 (Strauss en Raoul Laparra) tot Desember 1965 geloop (Berlioz se ''L'enfance du Christ'').<ref>Baeck E. ''André Cluytens: Itinéraire d’un chef d’orchestre. Annexe II - Discographie.'' Editions Mardaga, Wavre, 2009. Baeck noem ook 'n vroeër opname waar Cluytens vir J. Amani in twee opera arias begelei.</ref> Verskeie van Cluytens se opnames is sedertdien heruitgereik.<ref>Cowan R. Replay - Rob Cowan rediscovers the art of conductor Andre Cluytens. ''Gramophone'', Mei 2002, 104-5.</ref> Hierdie diskografie maak gebruik van inligting vanaf bronne soos uitgawes van die ''The Gramophone Catalogue'', die CHARM Diskografie,<ref>''Centre for the History and Analysis of Recorded Music'' (''Sentrum vir die Geskiedenis en Analise van Opgeneemde Musiek''),<http://www.charm.kcl.ac.uk/about/about_structure>, besoek 24 Februarie 2011.</ref> D Kern Holoman se studie van die ''Société des Concerts du Conservatoire'',<ref>Kern Holoman D. Société des Concerts du Conservatoire. {{cite web|url=http://hector.ucdavis.edu/Sdc/MainRoll/D.htm |title=Archived copy |accessdate=2012-05-12 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120216071823/http://hector.ucdavis.edu/sdc/MainRoll/D.htm |archivedate=2012-02-16 }}, besoek op 25 Februarie 2011.</ref> die [[webwerf]] van ''Testament Records (VK)'' en die Erik Baeck studie. Hierdie lys bestaan hoofsaaklik uit ateljee opnames; sommige opnames van lewendige konserte is al vrygestel, en details van hierdie opnames word apart weergegee. == Opnames, alfabeties gelys volgens komponis == *[[Carl Philipp Emanuel Bach|CPE Bach]] **Tjelloconcerto No. 3 in A majeur (Paryse Konservatoria-orkes), André Navarra) *[[Beethoven]] **Prometheus ouverture, op. 43 (Paryse Konservatoria-orkes) **Simfonieë 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 ([[Berliner Philharmoniker]]) **Ouverture: ''Fidelio'', Leonora No 3, Prometheus, Ruïnes van Athene, Coriolan, Egmont (Berliner Philharmoniker) **Klavierconcerto No. 3 in C mineur, op. 37 (Paryse Konservatoria-orkes, [[Emil Gilels]]; Berliner Philharmoniker) **Klavierconcerto No. 4 in G majeur, op. 58 (Philharmonia Orchestra) *[[Berlioz]] **L'Enfance du Christ (Paryse Konservatoria-orkes) **Symphonie fantastique, Op.14 (''Orchestre National de la Radiodiffusion Française'', Berliner Philharmoniker, Philharmonia Orchestra) **Roméo et Juliette, Op.17 - uittreksels (Orchestre du Théâtre National de l'Opéra) **La Damnation de Faust – verkorte weergawe (Orchestre du Théâtre National de l'Opéra) **''Béatrice et Bénédict'' – ouverture ; ''[[Benvenuto Cellini]]'' – ouverture (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) *[[Bizet]] **''[[Carmen]]'' (Paris Opéra Comique) **L'Arlésienne - Suites Nos. 1 & 2 (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **Patrie Ouverture, Op.19 (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **Simfonie in C (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **''La jolie fille de Perth'' - Suite (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **''Les pêcheurs de perles'' (Paris Opéra Comique) **L'Arlésienne Suites 1-2; Carmen Suite (Paryse Konservatoria-orkes) *Emmanuel Bondeville **Gaultier-Garguille - poème symphonique (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **''Madame Bovary'' - Tableaux V en VII (Paris Opéra-Comique) *[[Aleksandr Borodin|Borodin]] **Dans les Steppes de l'Asie centrale (Paryse Konservatoria-orkes) **Polovtsian Dances uit ''Prins Igor'' (Paryse Konservatoria-orkes) *[[Chopin]] **Andante spianato en grande polonaise brillante in E-mol (Paryse Konservatoria-orkes, Jeanne-Marie Darré) **Klavierconcerto No. 2 in F Mineur (Paryse Konservatoria-orkes, Marguerite Long) *[[Debussy]] **Danses: Sacrée et Profane, pour la Harpe Chromatique (Paryse Konservatoria-orkes, Annie Challan) **Jeux (Paryse Konservatoria-orkes) **Images (Paryse Konservatoria-orkes) **Nocturnes (Paryse Konservatoria-orkes) **''Pelléas et Mélisande'' (Orchestre National de France) **La Boîte à joujoux (georkestreer deur André Caplet) (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **Children’s Corner Suite (georkestreer deur André Caplet) (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **Le Martyre de Saint Sébastien (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) *Maurice Delage **Quatre poèmes Hindous (Ensemble instrumentaal) **Trois chants de la jungle (Ensemble instrumentaal) *[[Léo Delibes|Delibes]] **Suites van ''Sylvia'' en ''Coppélia'' (Orchestre du Théâtre National de l'Opéra) *Manuel de Falla **''El sombrero de tres picos'' – Danse (Paryse Konservatoria-orkes) *[[Gabriel Fauré|Fauré]] **Ballade, Klavier en Orkes in F-skerp Majeur, op. 19 (Paryse Konservatoria-orkes, Marguerite Long) **Requiem, op. 48 (Paris (Paryse Konservatoria-orkes) *[[César Franck|Franck]] **Simfonie in D mineur (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **Le chasseur maudit (Paris Conservatoire Orchestra, ''Orchestre nationale de Belgique'') **Rédemption - Poème symphonique (Paryse Konservatoria-orkes, Orchestre nationale de Belgique) **''Les Djinns'' (Orchestre nationale de Belgique) **Psyché (Paryse Konservatoria-orkes) **Variations symphoniques (Paryse Konservatoria-orkes, [[Aldo Ciccolini]]) *[[George Gershwin|Gershwin]] **An American in Paris (Paryse Konservatoria-orkes) *[[Charles Gounod|Gounod]] **''Faust (opera)'' (Opéra de Paris) (twee volledige opnames) **''Mireille (opera'' (Paryse Konservatoria-orkes) *[[Haydn]] **Simfonie No. 45 in F-skerp mineur (Paryse Konservatoria-orkes) **Simfonie No. 57 (Paryse Konservatoria-orkes) **Simfonie No. 102 in B-mol majeur (Paryse Konservatoria-orkes) **Simfonie No. 104 (Paryse Konservatoria-orkes) *Ferdinand Hérold **''Le pré-aux-clercs'' – ouverture (Paris Opéra-Comique) *Humperdinck **''Hänsel und Gretel'' (Wiener Philharmoniker) *Vincent d'Indy **Simfonie oor Franse Berglug, Op.25 (Paryse Konservatoria-orkes, Aldo Ciccolini) *Édouard Lalo **''Le roi d’Ys'' (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **Symphonie espagnole, op. 21 (Le grand orchestre symphonique Columbia) *Laparra **''Habanera'': Entracte ‘Una mala noche’; Prelude tot Bedryf III (Paryse Konservatoria-orkes) *[[Liszt]] **Les Préludes, S97 (Berliner Philharmoniker) *[[Jules Massenet|Massenet]] **Scènes alsaciennes (Suite No. 7) (Paris Opéra-Comique) **Scènes pittoresques (Suite No. 4) (Paris Opéra-Comique) **Les Erinnyes – Suite (Orchestre du Théâtre National de l'Opéra) *Gian Carlo Menotti **Klavierconcerto in F (Paryse Konservatoria-orkes, Yuri Boukoff) *[[Mozart]] **''Don Giovanni'' ouverture (Paryse Konservatoria-orkes) **arias van ''Die Entführung aus dem Serail'', ''Idomeneo'', ''Così fan tutte'', ''Don Giovanni'', ''La Clemenza de Tito'', ''Die Zauberflöte'', Konsertaria, K. 420, Per pietà non ricercate (Paryse Konservatoria-orkes, Nicolai Gedda) **arias van ''Così fan tutte'', ''Le Nozze di Figaro'', Konsertarias, Bella mia fiamma K. 528, Ah! se in ciel, K. 538 (Paryse Konservatoria-orkes, Teresa Stich-Randall) *[[Modest Moessorgski|Moessorgski]] **''Khovantchina'': Inleding (Paryse Konservatoria-orkes) **''Boris Godoenof'' (Paryse Konservatoria-orkes) **Une Nuit sur le Mont Chauve (Philharmonia Orchestra) *Moessorgski / Ravel: **Prente by 'n Uitstalling (Paryse Konservatoria-orkes) *Serge Nigg **Klavierconcerto (Orchestre National de la Radiodiffusion Française, Pierre Barbizet) *Jacques Offenbach **''Les Contes d'Hoffmann'' (Opéra-Comique, Parys) **''Les Contes d'Hoffmann'' (Paryse Konservatoria-orkes) *Gabriel Pierné **Concertstück, op. 39 (Paryse Konservatoria-orkes, Lily Laskine) *Francis Poulenc **''Les mamelles de Tirésias'' (Opéra-Comique, Parys) *[[Sergei Prokofiëf|Prokofiëf]] **Klavierconcerto No. 3 in C Majeur, op. 26 (Paryse Konservatoria-orkes, Samson François) *[[Rachmaninoff]] **Klavierconcerto No. 2 (Paryse Konservatoria-orkes, Gabriel Tacchino) **Klavierconcerto No. 3 in D Mineur, op. 30 (Paryse Konservatoria-orkes, Emil Gilels) *[[Ravel]] **Boléro (Paryse Konservatoria-orkes) **Rapsodie espagnole (Paryse Konservatoria-orkes) **La Valse (Paryse Konservatoria-orkes) **Valses nobles et sentimentales (Paryse Konservatoria-orkes, Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **Le Tombeau de Couperin (Paryse Konservatoria-orkes, Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **Menuet antique (Paryse Konservatoria-orkes, Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **Alborada del gracioso (Paryse Konservatoria-orkes, Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **Une Barque sur l'océan (Paryse Konservatoria-orkes, Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **Pavane pour une infante défunte (Paryse Konservatoria-orkes) **''Daphnis et Chloé'' (volledig) (Paryse Konservatoria-orkes) **''L'heure espagnole'' (Paris Opéra-Comique) **''Ma Mère l'oye'' suite (Paryse Konservatoria-orkes) **Klavierconcerto in D Majeur vir die linkerhand (Paryse Konservatoria-orkes, Samson François) **Klavierconcerto in G (Paryse Konservatoria-orkes, Samson François) **''Daphnis et Chloé'' - Suites Nos. 1 & 2 (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) *[[Nikolai Rimski-Korsakof|Rimski-Korsakof]] **La Grande Pâque russe, op. 36 (Paryse Konservatoria-orkes, Philharmonia Orchestra) **Capriccio espagnol, op. 34 (Paryse Konservatoria-orkes, Pierre Nerini) **Schéhérazade, op. 35 (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) *Albert Roussel **''Le festin de l'araignée'' (Ballet-Pantomime) (Paryse Konservatoria-orkes) **''Bacchus et Ariane'' - Suite, Op.43 (Paryse Konservatoria-orkes) **Sinfonietta vir strykorkes, Op.52 (Paryse Konservatoria-orkes) **Simfonie No.3 in G mineur, Op.42 (Paryse Konservatoria-orkes) **Simfonie No.4 in A, Op.53 (Paryse Konservatoria-orkes) *[[Saint-Saëns]] **Ouverture tot ''La Princesse Jaune'', op. 30 (Paryse Konservatoria-orkes) **Klavierconcerto No. 2 in G Mineur, op. 22 (Paryse Konservatoria-orkes, Emil Gilels) **Simfonie No.3 in C mineur, Op.78 (Paryse Konservatoria-orkes) *[[Schubert]] **Simfonie No. 8 in B Mineur "Onvoltooid" (Paryse Konservatoria-orkes, Berliner Philharmoniker) *[[Robert Schumann|Schumann]] **Manfred, Op.115, Ouverture (Berliner Philharmoniker) **Simfonie No. 3 in E-mol majeur, op. 97 (Berliner Philharmoniker) **Simfonie No. 4 in D mineur, op. 120 (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **Tjelloconcerto in D mineur, op 129 (Orchestre Colonne, André Navarra) *[[Sjostakowitsj]] **Klavierconcertos 1 en 2 (Orchestre National de la Radiodiffusion Française, Dmitri Sjostakowitsj) **Simfonie No. 11 in G mineur, op. 103 '1905' (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) *[[Bedřich Smetana|Smetana]] **Má Vlast - Vltava (Die Moldau) en Z ceských luhu a háju (Van Boheme se weilande en woude) (Wiener Philharmoniker) *[[Richard Strauss|Strauss]] **Burlesque, klavier en orkes (Paryse Konservatoria-orkes, Marcelle Meyer) **Don Juan, op. 20 (Wiener Philharmoniker) **''Feuersnot'', op. 50 - Liefdestoneel (Wiener Philharmoniker) *[[Strawinski]] **''Perséphone'' (Paryse Konservatoria-orkes) **''Le Rossignol'' (Franse Radiokoor en orkes) *[[Pjotr Tsjaikofski|Tsjaikofski]] **Klavierconcerto No. 1 in B-mol Mineur, op. 23 (Paryse Konservatoria-orkes, Aldo Ciccolini) *[[Wagner]] **''Götterdämmerung'' - Siegfried se Dodemars (Orchestre du Théâtre National de l'Opéra) **''Lohengrin'' - Bedrywe I & III Vorspiel (Orchestre du Théâtre National de l'Opéra) **''Siegfried'' – Waldweben (Orchestre du Théâtre National de l'Opéra) **''Tannhäuser'' - ouverture (Orchestre du Théâtre National de l'Opéra) *[[Carl Maria von Weber|Weber]] **''Oberon'' – ouverture (Paris Opéra-Comique) *Opera arias deur Thomas, Saint-Saëns, Gluck, Berlioz (Paris Opéra-Comique, Solange Michel) *Opera arias deur Charpentier G, Bizet, Massenet, Puccini, Gounod (Paris Opéra-Comique, Martha Angelici) *Opera arias deur Wagner, Massenet, Verdi, Mascagni, Saint-Saëns, Gluck (Orchestre du Théâtre National de l'Opéra, Rita Gorr) *Opera arias deur Massenet, Gounod, Donizetti (Orchestre du Théâtre National de l'Opéra, Michel Dens) *Opera arias deur Puccini, Bizet, Massenet (Paris Opéra-Comique, Raoul Jobin) ==Radio / lewendige opnames wat kommersieel heruitgereik is== *Bach **Vioolconcerto in E majeur ([[New York Filharmoniese Orkes]], Johanna Martzy) *Berlioz **Symphonie fantastique, Op.14 ([[Tsjeggiese Filharmoniese Orkes]]) *Brahms **Klavierconcerto No 2 in B-mol Majeur, Op. 83 ([[RAI Nasionale Simfonieorkes|Orkes van Radio Turyn]], [[Arthur Rubinstein]]) *Debussy **L’Enfant Prodigue (Orkes van Radio Turyn) *Einem **Vier episodes uit 'Turandot' ([[Weense Simfonieorkes]]) *Honegger **Simfonie No 3 ‘Liturgique’ (Orkes van Radio Turyn) *Mahler **Lieder eines fahrenden Gesellen (Philharmonia Orchestra, [[Christa Ludwig]]) *Roussel **Bacchus et Ariane Suite No 2 (Weense Simfonieorkes) *Strawinski **Vuurvoël-suite (Orkes van Radio Turyn), (Weense Simfonieorkes) *Wagner **''[[Lohengrin (opera)|Lohengrin]]'' (Chor and Orchester der [[Bayreuther Festspiele]]) 1958 **''[[Die Meistersinger von Nürnberg]]'' (Chor and Orchester der Bayreuther Festspiele) 1957 **''[[Tannhäuser (opera)|Tannhäuser]]'' (Chor and Orchester der Bayreuther Festspiele) 1955 **''[[Tristan und Isolde]]'' ([[Wene Staatsopera]]) ==Video/DVD== *Moessorgski / Ravel: **Prente by 'n Uitstalling (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) *Ravel **''Daphnis et Chloé'' - Suite No. 2 (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) ==Sien ook== * [[André Cluytens]] == Verwysings == {{Verwysings}} {{DEFAULTSORT:Cluytens, André diskografie}} [[Kategorie:Diskografieë]] [[Kategorie:Klassieke musiek]] jm56ephge9isygdh1a26t6wx74u3la4 2814055 2814054 2025-06-18T23:01:36Z Johannescharlesventer 146706 /* Radio / lewendige opnames wat kommersieel heruitgereik is */ 2814055 wikitext text/x-wiki Die Belgies-gebore Franse dirigent '''[[André Cluytens]]''' (1905–67) was 'n bedrewe opnamekunstenaar. Sy opnameloopbaan het van Mei 1943 (Strauss en Raoul Laparra) tot Desember 1965 geloop (Berlioz se ''L'enfance du Christ'').<ref>Baeck E. ''André Cluytens: Itinéraire d’un chef d’orchestre. Annexe II - Discographie.'' Editions Mardaga, Wavre, 2009. Baeck noem ook 'n vroeër opname waar Cluytens vir J. Amani in twee opera arias begelei.</ref> Verskeie van Cluytens se opnames is sedertdien heruitgereik.<ref>Cowan R. Replay - Rob Cowan rediscovers the art of conductor Andre Cluytens. ''Gramophone'', Mei 2002, 104-5.</ref> Hierdie diskografie maak gebruik van inligting vanaf bronne soos uitgawes van die ''The Gramophone Catalogue'', die CHARM Diskografie,<ref>''Centre for the History and Analysis of Recorded Music'' (''Sentrum vir die Geskiedenis en Analise van Opgeneemde Musiek''),<http://www.charm.kcl.ac.uk/about/about_structure>, besoek 24 Februarie 2011.</ref> D Kern Holoman se studie van die ''Société des Concerts du Conservatoire'',<ref>Kern Holoman D. Société des Concerts du Conservatoire. {{cite web|url=http://hector.ucdavis.edu/Sdc/MainRoll/D.htm |title=Archived copy |accessdate=2012-05-12 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120216071823/http://hector.ucdavis.edu/sdc/MainRoll/D.htm |archivedate=2012-02-16 }}, besoek op 25 Februarie 2011.</ref> die [[webwerf]] van ''Testament Records (VK)'' en die Erik Baeck studie. Hierdie lys bestaan hoofsaaklik uit ateljee opnames; sommige opnames van lewendige konserte is al vrygestel, en details van hierdie opnames word apart weergegee. == Opnames, alfabeties gelys volgens komponis == *[[Carl Philipp Emanuel Bach|CPE Bach]] **Tjelloconcerto No. 3 in A majeur (Paryse Konservatoria-orkes), André Navarra) *[[Beethoven]] **Prometheus ouverture, op. 43 (Paryse Konservatoria-orkes) **Simfonieë 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 ([[Berliner Philharmoniker]]) **Ouverture: ''Fidelio'', Leonora No 3, Prometheus, Ruïnes van Athene, Coriolan, Egmont (Berliner Philharmoniker) **Klavierconcerto No. 3 in C mineur, op. 37 (Paryse Konservatoria-orkes, [[Emil Gilels]]; Berliner Philharmoniker) **Klavierconcerto No. 4 in G majeur, op. 58 (Philharmonia Orchestra) *[[Berlioz]] **L'Enfance du Christ (Paryse Konservatoria-orkes) **Symphonie fantastique, Op.14 (''Orchestre National de la Radiodiffusion Française'', Berliner Philharmoniker, Philharmonia Orchestra) **Roméo et Juliette, Op.17 - uittreksels (Orchestre du Théâtre National de l'Opéra) **La Damnation de Faust – verkorte weergawe (Orchestre du Théâtre National de l'Opéra) **''Béatrice et Bénédict'' – ouverture ; ''[[Benvenuto Cellini]]'' – ouverture (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) *[[Bizet]] **''[[Carmen]]'' (Paris Opéra Comique) **L'Arlésienne - Suites Nos. 1 & 2 (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **Patrie Ouverture, Op.19 (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **Simfonie in C (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **''La jolie fille de Perth'' - Suite (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **''Les pêcheurs de perles'' (Paris Opéra Comique) **L'Arlésienne Suites 1-2; Carmen Suite (Paryse Konservatoria-orkes) *Emmanuel Bondeville **Gaultier-Garguille - poème symphonique (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **''Madame Bovary'' - Tableaux V en VII (Paris Opéra-Comique) *[[Aleksandr Borodin|Borodin]] **Dans les Steppes de l'Asie centrale (Paryse Konservatoria-orkes) **Polovtsian Dances uit ''Prins Igor'' (Paryse Konservatoria-orkes) *[[Chopin]] **Andante spianato en grande polonaise brillante in E-mol (Paryse Konservatoria-orkes, Jeanne-Marie Darré) **Klavierconcerto No. 2 in F Mineur (Paryse Konservatoria-orkes, Marguerite Long) *[[Debussy]] **Danses: Sacrée et Profane, pour la Harpe Chromatique (Paryse Konservatoria-orkes, Annie Challan) **Jeux (Paryse Konservatoria-orkes) **Images (Paryse Konservatoria-orkes) **Nocturnes (Paryse Konservatoria-orkes) **''Pelléas et Mélisande'' (Orchestre National de France) **La Boîte à joujoux (georkestreer deur André Caplet) (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **Children’s Corner Suite (georkestreer deur André Caplet) (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **Le Martyre de Saint Sébastien (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) *Maurice Delage **Quatre poèmes Hindous (Ensemble instrumentaal) **Trois chants de la jungle (Ensemble instrumentaal) *[[Léo Delibes|Delibes]] **Suites van ''Sylvia'' en ''Coppélia'' (Orchestre du Théâtre National de l'Opéra) *Manuel de Falla **''El sombrero de tres picos'' – Danse (Paryse Konservatoria-orkes) *[[Gabriel Fauré|Fauré]] **Ballade, Klavier en Orkes in F-skerp Majeur, op. 19 (Paryse Konservatoria-orkes, Marguerite Long) **Requiem, op. 48 (Paris (Paryse Konservatoria-orkes) *[[César Franck|Franck]] **Simfonie in D mineur (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **Le chasseur maudit (Paris Conservatoire Orchestra, ''Orchestre nationale de Belgique'') **Rédemption - Poème symphonique (Paryse Konservatoria-orkes, Orchestre nationale de Belgique) **''Les Djinns'' (Orchestre nationale de Belgique) **Psyché (Paryse Konservatoria-orkes) **Variations symphoniques (Paryse Konservatoria-orkes, [[Aldo Ciccolini]]) *[[George Gershwin|Gershwin]] **An American in Paris (Paryse Konservatoria-orkes) *[[Charles Gounod|Gounod]] **''Faust (opera)'' (Opéra de Paris) (twee volledige opnames) **''Mireille (opera'' (Paryse Konservatoria-orkes) *[[Haydn]] **Simfonie No. 45 in F-skerp mineur (Paryse Konservatoria-orkes) **Simfonie No. 57 (Paryse Konservatoria-orkes) **Simfonie No. 102 in B-mol majeur (Paryse Konservatoria-orkes) **Simfonie No. 104 (Paryse Konservatoria-orkes) *Ferdinand Hérold **''Le pré-aux-clercs'' – ouverture (Paris Opéra-Comique) *Humperdinck **''Hänsel und Gretel'' (Wiener Philharmoniker) *Vincent d'Indy **Simfonie oor Franse Berglug, Op.25 (Paryse Konservatoria-orkes, Aldo Ciccolini) *Édouard Lalo **''Le roi d’Ys'' (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **Symphonie espagnole, op. 21 (Le grand orchestre symphonique Columbia) *Laparra **''Habanera'': Entracte ‘Una mala noche’; Prelude tot Bedryf III (Paryse Konservatoria-orkes) *[[Liszt]] **Les Préludes, S97 (Berliner Philharmoniker) *[[Jules Massenet|Massenet]] **Scènes alsaciennes (Suite No. 7) (Paris Opéra-Comique) **Scènes pittoresques (Suite No. 4) (Paris Opéra-Comique) **Les Erinnyes – Suite (Orchestre du Théâtre National de l'Opéra) *Gian Carlo Menotti **Klavierconcerto in F (Paryse Konservatoria-orkes, Yuri Boukoff) *[[Mozart]] **''Don Giovanni'' ouverture (Paryse Konservatoria-orkes) **arias van ''Die Entführung aus dem Serail'', ''Idomeneo'', ''Così fan tutte'', ''Don Giovanni'', ''La Clemenza de Tito'', ''Die Zauberflöte'', Konsertaria, K. 420, Per pietà non ricercate (Paryse Konservatoria-orkes, Nicolai Gedda) **arias van ''Così fan tutte'', ''Le Nozze di Figaro'', Konsertarias, Bella mia fiamma K. 528, Ah! se in ciel, K. 538 (Paryse Konservatoria-orkes, Teresa Stich-Randall) *[[Modest Moessorgski|Moessorgski]] **''Khovantchina'': Inleding (Paryse Konservatoria-orkes) **''Boris Godoenof'' (Paryse Konservatoria-orkes) **Une Nuit sur le Mont Chauve (Philharmonia Orchestra) *Moessorgski / Ravel: **Prente by 'n Uitstalling (Paryse Konservatoria-orkes) *Serge Nigg **Klavierconcerto (Orchestre National de la Radiodiffusion Française, Pierre Barbizet) *Jacques Offenbach **''Les Contes d'Hoffmann'' (Opéra-Comique, Parys) **''Les Contes d'Hoffmann'' (Paryse Konservatoria-orkes) *Gabriel Pierné **Concertstück, op. 39 (Paryse Konservatoria-orkes, Lily Laskine) *Francis Poulenc **''Les mamelles de Tirésias'' (Opéra-Comique, Parys) *[[Sergei Prokofiëf|Prokofiëf]] **Klavierconcerto No. 3 in C Majeur, op. 26 (Paryse Konservatoria-orkes, Samson François) *[[Rachmaninoff]] **Klavierconcerto No. 2 (Paryse Konservatoria-orkes, Gabriel Tacchino) **Klavierconcerto No. 3 in D Mineur, op. 30 (Paryse Konservatoria-orkes, Emil Gilels) *[[Ravel]] **Boléro (Paryse Konservatoria-orkes) **Rapsodie espagnole (Paryse Konservatoria-orkes) **La Valse (Paryse Konservatoria-orkes) **Valses nobles et sentimentales (Paryse Konservatoria-orkes, Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **Le Tombeau de Couperin (Paryse Konservatoria-orkes, Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **Menuet antique (Paryse Konservatoria-orkes, Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **Alborada del gracioso (Paryse Konservatoria-orkes, Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **Une Barque sur l'océan (Paryse Konservatoria-orkes, Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **Pavane pour une infante défunte (Paryse Konservatoria-orkes) **''Daphnis et Chloé'' (volledig) (Paryse Konservatoria-orkes) **''L'heure espagnole'' (Paris Opéra-Comique) **''Ma Mère l'oye'' suite (Paryse Konservatoria-orkes) **Klavierconcerto in D Majeur vir die linkerhand (Paryse Konservatoria-orkes, Samson François) **Klavierconcerto in G (Paryse Konservatoria-orkes, Samson François) **''Daphnis et Chloé'' - Suites Nos. 1 & 2 (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) *[[Nikolai Rimski-Korsakof|Rimski-Korsakof]] **La Grande Pâque russe, op. 36 (Paryse Konservatoria-orkes, Philharmonia Orchestra) **Capriccio espagnol, op. 34 (Paryse Konservatoria-orkes, Pierre Nerini) **Schéhérazade, op. 35 (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) *Albert Roussel **''Le festin de l'araignée'' (Ballet-Pantomime) (Paryse Konservatoria-orkes) **''Bacchus et Ariane'' - Suite, Op.43 (Paryse Konservatoria-orkes) **Sinfonietta vir strykorkes, Op.52 (Paryse Konservatoria-orkes) **Simfonie No.3 in G mineur, Op.42 (Paryse Konservatoria-orkes) **Simfonie No.4 in A, Op.53 (Paryse Konservatoria-orkes) *[[Saint-Saëns]] **Ouverture tot ''La Princesse Jaune'', op. 30 (Paryse Konservatoria-orkes) **Klavierconcerto No. 2 in G Mineur, op. 22 (Paryse Konservatoria-orkes, Emil Gilels) **Simfonie No.3 in C mineur, Op.78 (Paryse Konservatoria-orkes) *[[Schubert]] **Simfonie No. 8 in B Mineur "Onvoltooid" (Paryse Konservatoria-orkes, Berliner Philharmoniker) *[[Robert Schumann|Schumann]] **Manfred, Op.115, Ouverture (Berliner Philharmoniker) **Simfonie No. 3 in E-mol majeur, op. 97 (Berliner Philharmoniker) **Simfonie No. 4 in D mineur, op. 120 (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) **Tjelloconcerto in D mineur, op 129 (Orchestre Colonne, André Navarra) *[[Sjostakowitsj]] **Klavierconcertos 1 en 2 (Orchestre National de la Radiodiffusion Française, Dmitri Sjostakowitsj) **Simfonie No. 11 in G mineur, op. 103 '1905' (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) *[[Bedřich Smetana|Smetana]] **Má Vlast - Vltava (Die Moldau) en Z ceských luhu a háju (Van Boheme se weilande en woude) (Wiener Philharmoniker) *[[Richard Strauss|Strauss]] **Burlesque, klavier en orkes (Paryse Konservatoria-orkes, Marcelle Meyer) **Don Juan, op. 20 (Wiener Philharmoniker) **''Feuersnot'', op. 50 - Liefdestoneel (Wiener Philharmoniker) *[[Strawinski]] **''Perséphone'' (Paryse Konservatoria-orkes) **''Le Rossignol'' (Franse Radiokoor en orkes) *[[Pjotr Tsjaikofski|Tsjaikofski]] **Klavierconcerto No. 1 in B-mol Mineur, op. 23 (Paryse Konservatoria-orkes, Aldo Ciccolini) *[[Wagner]] **''Götterdämmerung'' - Siegfried se Dodemars (Orchestre du Théâtre National de l'Opéra) **''Lohengrin'' - Bedrywe I & III Vorspiel (Orchestre du Théâtre National de l'Opéra) **''Siegfried'' – Waldweben (Orchestre du Théâtre National de l'Opéra) **''Tannhäuser'' - ouverture (Orchestre du Théâtre National de l'Opéra) *[[Carl Maria von Weber|Weber]] **''Oberon'' – ouverture (Paris Opéra-Comique) *Opera arias deur Thomas, Saint-Saëns, Gluck, Berlioz (Paris Opéra-Comique, Solange Michel) *Opera arias deur Charpentier G, Bizet, Massenet, Puccini, Gounod (Paris Opéra-Comique, Martha Angelici) *Opera arias deur Wagner, Massenet, Verdi, Mascagni, Saint-Saëns, Gluck (Orchestre du Théâtre National de l'Opéra, Rita Gorr) *Opera arias deur Massenet, Gounod, Donizetti (Orchestre du Théâtre National de l'Opéra, Michel Dens) *Opera arias deur Puccini, Bizet, Massenet (Paris Opéra-Comique, Raoul Jobin) == Radio/regstreekse opnames wat kommersieel heruitgereik is == *Bach **Vioolconcerto in E majeur ([[New York Filharmoniese Orkes]], Johanna Martzy) *Berlioz **Symphonie fantastique, Op.14 ([[Tsjeggiese Filharmoniese Orkes]]) *Brahms **Klavierconcerto No 2 in B-mol Majeur, Op. 83 ([[RAI Nasionale Simfonieorkes|Orkes van Radio Turyn]], [[Arthur Rubinstein]]) *Debussy **L’Enfant Prodigue (Orkes van Radio Turyn) *Einem **Vier episodes uit 'Turandot' (Weense Simfonieorkes) *Honegger **Simfonie No 3 ‘Liturgique’ (Orkes van Radio Turyn) *Mahler **Lieder eines fahrenden Gesellen (Philharmonia Orchestra, [[Christa Ludwig]]) *Roussel **Bacchus et Ariane Suite No 2 (Weense Simfonieorkes) *Strawinski **Vuurvoël-suite (Orkes van Radio Turyn), (Weense Simfonieorkes) *Wagner **''Lohengrin'' (Chor und Orchester der Bayreuther Festspiele) 1958 **''Die Meistersinger von Nürnberg'' (Chor und Orchester der Bayreuther Festspiele) 1957 **''Tannhäuser'' (Chor und Orchester der Bayreuther Festspiele) 1955 **''Tristan und Isolde'' (Weense Staatsopera) ==Video/DVD== *Moessorgski / Ravel: **Prente by 'n Uitstalling (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) *Ravel **''Daphnis et Chloé'' - Suite No. 2 (Orchestre National de la Radiodiffusion Française) ==Sien ook== * [[André Cluytens]] == Verwysings == {{Verwysings}} {{DEFAULTSORT:Cluytens, André diskografie}} [[Kategorie:Diskografieë]] [[Kategorie:Klassieke musiek]] 59kmxo1a1mazeibdh07sm0ykthdmluk 0 281482 2813925 2125805 2025-06-18T16:18:09Z UrsusMaritimus13 184343 /* growthexperiments-addlink-summary-summary:2|0|0 */ 2813925 wikitext text/x-wiki {{Weesbladsy}} [[Lêer:Chór aleksandrowa i balet 27 października 2009 warszawa.JPG|duimnael]] Die '''Alexandrov Ensemble''' ([[Russies]]: Ансамбль Александрова, <small>tr.</small> ''Ansambl Aleksandrova''; algemeen bekend as die '''Rooi Leërkoor''' in [[Wes-Europa]]) is 'n amptelike leërkoor van die Russiese gewapende magte. Gestig gedurende die Sowjet-era, bestaan die ensemble uit 'n mannekoor, 'n orkes en 'n dansensemble. Die Ensemble het gehore in Rusland en oor die hele wêreld vermaak en het 'n verskeidenheid musiek opgevoer, waaronder volksliedjies, lofsange, operiese arias en populêre musiek. Die repertoire van die groep is ingesluit ''The Volga Boatmen's Song'', ''Katyusha'', ''Kalinka'', en ''Ave Maria''. Dit is vernoem na sy eerste regisseur, [[Alexander Vasilyevich Alexandrov]] (1883–1946). Die formele naam sedert 1998 is '''A. V. Alexandrov Akademiese sang- en dansensemble van die Russiese leër''' ([[Russies]]: Академи́ческий анса́мбль пе́сни и пля́ски Росси́йской А́рмии и́мени А. В. Алекса́ндрова, <small>tr.</small> ''Akademíchesky ansámbl′ pésni i plyáski Rossýskoy Ármii ímeni A. V. Aleksándrova''), verkort tot ''Akademiese ensemble'' ([[Russies]]: Академи́ческий анса́мбль, <small>tr.</small> ''Akademíchesky ansámbl′'') op tweede verwysing. Op 25 Desember 2016 is sy artistieke direkteur, [[Valery Khalilov]], en 63 ander lede van die Ensemble dood in die vliegtuigongeluk van die Russiese ministerie van Verdediging van 'n [[Toepolef Tu-154]] in die [[Swartsee]] net na die opstyg van die suidelike oordstad [[Sotsji]], [[Rusland]]. Die sangers en dansers van die Rooi Leërkoor was op pad na [[Sirië]] om Russiese troepe daar te vermaak vir Ortodokse Kersvieringe. == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn}} {{Normdata}} [[Kategorie:Alexandrov Ensemble]] [[Kategorie:Russiese musici]] bp8bd6mkql82kgn90xdcmon9n1h8d1x 0 281517 2814103 2455725 2025-06-19T05:36:32Z UrsusMaritimus13 184343 /* growthexperiments-addlink-summary-summary:3|0|0 */ 2814103 wikitext text/x-wiki [[Lêer:Robespierre.jpg|duimnael|Robespierre c. 1790 (anoniem)]] '''Maximilien Robespierre''' (6 Mei 1758 - 28 Julie 1794) is in [[Arras]], [[Frankryk]], waar sy pa 'n prokureur was, gebore. Net soos sy pa en sy oupa het Robespierre 'n [[regsgeleerde]] geword en gou bekendheid verwerf vir sy dienste aan die armes wat nie 'n regsgeleerde kon bekostig nie. Robespierre het van vroeg af reeds in die [[politiek]] belang gestel en het hartstogtelik in die beginsels van die Franse filosoof [[Jean-Jacques Rousseau|Jean Jacques Rousseau]] geglo. Hy was oortuig daarvan dat Rousseau se geskrifte die antwoord op die probleme van die wêreld bevat het. Die geskrifte het getoon hoe die mens eens gelukkig en vry was, maar hoe sommige mense mettertyd niks meer as slawe vir andere geword het nie. Robespierre se belangstelling in die politiek het gaandeweg toegeneem, en in [[1789]], kort voor die uitbreek van die [[Rewolusie]], is hy tot die Franse parlement, die State-Generaal, verkies. Robespierre se karakter was in baie opsigte 'n geslote boek. Te oordeel aan sy dade moes hy 'n wrede, genadelose [[tiran]] gewees het, maar sy karakter het ook 'n ander sy gehad. Hy was 'n man van stiptelike eerlikheid, wat nooit die mag wat hy oor beskik het gebruik het om homself te verryk nie. By baie mense van daardie tyd was hy bekend as “die onomkoopbare". In werklikheid was hy stil, skugter en hoflik. Hy was baie gesteld op sy kleredrag en het baie tyd aan die versorging van sy hare bestee. Aangesien hy klein van postuur was, het hy die gewoonte gehad om skoene met hoë hakke te dra. Robespierre het volgens alle getuienis geen persoonlike gewin in die [[Franse Rewolusie|Franse Revolusie]] gesoek nie, maar vir die ideale waarna hy so hartstogtelik gestrewe het, sou hy enigiets doen, hoe afgryslik dit ook al was. == Die Franse Revolusie == In die beginjare van die Revolusie het Robespierre 'n taamlik onbeduidende rol gespeel. Die mag was gesentraliseer in die hande van die Nasionale Vergadering, en hierdie liggaam het Robespierre as 'n uiterste ekstremis en gevaarlike persoon beskou. Elders het Robespierre egter groot invloed gehad. In daardie tyd het talle politieke klubs in [[Frankryk]] die lig gesien. Die belangrikste van hierdie klubs was die [[Jakobyn|Jakobyne]] (die naam is ontleen aan die klooster waar hierdie groep gewoonlik byeengekom het). Dit was hier waar Robespierre met sy toesprake, wat gewoonlik ʼn bietjie gevorderd was vir die gewone lede, 'n groot indruk gemaak het. Aanvanklik het die invloed van die Jakobyne egter beperk gebly, maar hul kans sou spoedig kom. Nadat die Revolusie drie jaar lank aan die gang was, het die inwoners van Parys weereens rusteloos geword. Daar was 'n gebrek aan voedsel en daar is ook vermoed dat sekere persone besig was om die werk van die Revolusie ongedaan te maak. Die volgende jaar het 'n oorlog met [[Pruise]] en [[Oostenryk]] uitgebreek en die vermoede het ontstaan dat koning [[Lodewyk XVI van Frankryk|Lodewyk XVI]] kop in een mus met die vyand was. Die gevolg was dat die koning op [[21 Januarie]] [[1793]] tereggestel is. Tien maande later, in Oktober [[1793]], het [[Marie Antoinette]] ook onder die guillotine gesterf. Kort na die teregstelling van Lodewyk XVI het [[Groot-Brittanje|Brittanje]] ook tot die oorlog toegetree, en toe was Frankryk se posisie eers benard. Daarby het die bevelvoerder van die Franse magte na die vyand oorgeloop in 'n stadium toe die vyandelike magte vinnig besig was om Frankryk binne te val. Die geleentheid waarop die Jakobyne so lank en geduldig gewag het, het nou aangebreek. Eers het hulle die inwoners van [[Parys]] opgesweep en daarna beheer van die regering oorgeneem. Die eerste ding wat hulle gedoen het, was om hul grootste vyande, die [[Girondiste]], se leiers te arresteer. Daarna het die leiers van die Jakobyne 'n komitee vir openbare veiligheid in die lewe geroep. Robespierre was 'n lid van hierdie komitee, maar hy was 'n tyd lank ondergeskik aan die kleurryke en kragtige persoonlikheid van [[Georges Danton]]. Die Jakobyne het nou besluit dat 'n skrikbewind nodig was om [[Frankryk]] te red. Dit het gelei tot die massa-teregstelling onder die guillotine van alle teenstanders en vermeende teenstanders van die Jakobyne. Intussen het die Franse troepe sukses op die slagveld behaal. Nie alleen is die vyand gestuit nie, maar ook teruggedryf. Hierdie sukses het 'n gejuig oor die hele land laat opgaan, en Danton was van mening dat die skrikbewind beëindig moes word. Robespierre wou egter nie daarvan hoor nie, en toe Danton nie wou kopgee nie, het Robespierre gesê, “jy sal my in 'n skotskar na die guillotine volg!” Robespierre het nou die alleenmag gehad en niemand het hom durf teengaan nie. Die Nasionale Konvensie, wat die Nasionale Vergadering vervang het, is deur Robespierre die swye opgelê en het alles gedoen wat hy verlang het. Die Konvensie het selfs toegestem tot die stigting van 'n nuwe revolusionêre geloof in Frankryk met Robespierre as die opperpriester. == Sy einde == Robespierre het dinge egter te ver gevoer, en dit het tot sy val gelei. Die wette wat bepaal het dat dit nie noodsaaklik was dat getuies opgeroep moes word wanneer verdagtes verhoor word nie, en wat die immuniteit wat lede van die Konvensie tot in daardie stadium geniet het, afgeskaf het, was die laaste strooi. Die lede van die Konvensie het hul moed bymekaar geskraap en teen Robespierre in opstand gekom. Op [[24 Julie]] [[1794]] is die saal waarin Robespierre en sy vriende vergader het, bestorm. Die volgende dag is hy na die [[guillotine]] gelei. == Bronnelys == * KENNIS, 1980, ISBN 0798108258, volume 3, bl. 553 == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn|Maximilien de Robespierre}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Robespierre, Maximilien}} [[Kategorie:Franse politici]] [[Kategorie:Diktators]] [[Kategorie:Franse Rewolusie]] [[Kategorie:Geboortes in 1758]] [[Kategorie:Sterftes in 1794]] c3xrm6jcsfjj0uam42869zic86tylnu 1 283968 2814050 2089975 2025-06-18T22:56:25Z Johannescharlesventer 146706 Johannescharlesventer het bladsy [[Bespreking:André Cluytens diskografie]] na [[Bespreking:Diskografie van André Cluytens]] geskuif 2089975 wikitext text/x-wiki {{Kop van besprekingsbladsy}} {{Bladtrekke}} 2v27w7bebgol2ym1cn6ibpmrzbxwbzv 0 285085 2814159 2555676 2025-06-19T10:06:15Z 78.174.55.43 2814159 wikitext text/x-wiki [[Lêer:Operation Condor participants.svg|duimnael|Kaart  van die State wat aan Operasie Condor deelgeneem het. Groen: hoof aktiewe lede. Liggroen: minder aktiewe lede. Blou: Verenigde State (samewerking).]] '''Operasie Condor''' ([[Spaans]]: ''Operación Cóndor'', ook bekend as ''Plan Cóndor''; [[Portugees]]: ''Operação Condor'') was 'n veldtog van politieke onderdrukking en staats[[terreur]] wat deur die [[Verenigde State]] gesteun is. Dit het intelligensie-operasies en [[sluipmoord|sluipmoorde]] op opponente behels, wat amptelik en formeel in November 1975 deur die [[Regs (politiek)|regse]] [[diktator]]skappe van die Suidelike Deel van [[Suid-Amerika]] geïmplementeer is. Tydens die bewind van die Amerikaanse presidente [[Richard Nixon]] en [[Gerald Ford]] en hul minister van buitelandse sake, [[Henry Kissinger]], het 'n aantal militêre regimes met die hulp van die [[Withuis]] aan bewind gekom in Suid-Amerika. Dit het alles te doen met aktiewe [[Links (politiek)|linkse]] bewegings, opstandig en nie-gewelddadig nie, wat aktief was in Suid-Amerika. Op inisiatief van die Chileense president Augusto Pinochet het verteenwoordigers van [[Chili]], [[Argentinië]], [[Brasilië]], [[Bolivië]], [[Paraguay]] en [[Uruguay]] in November 1975 vergader. Die Verenigde State was ook verteenwoordig, terwyl die leierskap by Manuel Contreras, hoof van die Chileense geheime polisie DINA, berus het. Die belangrikste gevolg van die samewerking was die uitlewering deur polisie, geheime dienste en weermageenhede van vlugtende "ondermynende elemente" na hul vaderland. Operasie Condor het hoogswaarskynlik gelei to die dood van duisende andersdenkendes. Die operasie is 'n geruime tyd geheim gehou, maar onder die presidentskap van die opvolger van Ford, [[Jimmy Carter]], het die [[Central Intelligence Agency]] (CIA) op versoek van die Amerikaanse kongres dokumente oor sy betrokkenheid gepubliseer. In 1992 is 'n aantal argiewe van Condor in 'n polisiekantoor in die Paraguayaanse hoofstad [[Asunción]] gevind. ==Bibliografie== * Blakeley, Ruth (2009). ''[http://www.routledge.com/books/details/9780415462402/ State Terrorism and Neoliberalism: The North in the South].'' Routledge. {{ISBN|0415686172}} * Stella Calloni, ''Los años del lobo'' (The Years of the Wolf) and ''Operación Cóndor: Pacto Criminal'' (Operation Condor: Criminal Pact), La Habana: Editorial Ciencias Sociales, 2006. * Luiz Cláudio Cunha. ''Operação Condor. O sequestro dos uruuguaios. Uma reportagem dos tempos da ditadura''. Porto Alegre: L&PM, 2008. *John Dinges, ''The Condor Years: How Pinochet and His Allies Brought Terrorism to Three Continents'' (The New Press, 2004) {{ISBN|1565849779}} *Peter Kornbluh, ''The Pinochet File: A Declassified Dossier on Atrocity and Accountability'' (The New Press, 2013) {{ISBN|1595589120}} * Cecilia Menjívar and Néstor Rodríguez (eds). ''[http://utpress.utexas.edu/index.php/books/menwhe When States Kill: Latin America, the U.S., and Technologies of Terror]''. (University of Texas Press, 2005) {{ISBN|0292706790}} *Marie-Monique Robin, ''Escadrons de la mort, l'école française'' ("Death Squads, the French School"). Book and documentary film (French, transl. in Spanish, Sudamericana, 2002). *J. Patrice McSherry, ''[https://rowman.com/ISBN/9780742536876 Predatory States: Operation Condor and Covert War in Latin America].'' (Rowman & Littlefield Publishers, 2005) {{ISBN|0742536874}} *{{cite book|last1=McSherry|first1=J. Patrice|editor1=Esparza, Marcia |editor2=Henry R. Huttenbach|editor3=Daniel Feierstein|title=State Violence and Genocide in Latin America: The Cold War Years (Critical Terrorism Studies)|chapter=Chapter 5: "Industrial repression" and Operation Condor in Latin America |publisher=Routledge|year=2011|isbn=978-0415664578|chapter-url=https://www.routledge.com/State-Violence-and-Genocide-in-Latin-America-The-Cold-War-Years/Esparza-Huttenbach-Feierstein/p/book/9780415496377}} *Nilson, Cezar Mariano; ''Operación Cóndor. Terrorismo de Estado en el cono Sur (Operation Condor in the Southern Cone)''. Buenos Aires: Lholé-Lumen, 1998. *Paredes, Alejandro. [http://www.scielo.cl/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0718-23762004000100007&lng=es&nrm=iso ''La Operación Cóndor y la guerra fría'' (Operation Condor and the Cold War)], ''Universum'' [online], 2004, vol. 19, no. 1, p.&nbsp;122–137. ISSN 0718-2376. *Gutiérrez Contreras, J.C. y Villegas Díaz, Myrna. [http://www.derechos.org/koaga/vii/contreras.html "Derechos Humanos y Desaparecidos en Dictaduras Militares" (Human Rights and the Disappeared of the Military Dictatorships)], ''KO'AGA ROÑE'ETA'', se.vii (1999) – Previamente publicado en ''Derecho penal: Implicaciones Internacionales'', Publicación del IX Congreso Universitario de Derecho Penal, Universidad de Salamanca. Edit. Colex, Madrid, Marzo de 1999 *''Informe de la Comisión Nacional sobre prisión política y tortura (Report of the National Commission on Political Imprisonment and Torture)''. Santiago de Chile, Ministerio del Interior – Comisión Nacional sobre Prisión Política y Tortura, 2005. == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn|Operation Condor}} {{nl-vertaal|Operatie Condor}} {{Normdata}} [[Kategorie:Koue Oorlog]] [[Kategorie:Antikommunisme]] [[Kategorie:Fascisme]] qh6g1evvnhs983ogf4c7y5h2iftk6dv 0 286699 2813924 2110871 2025-06-18T16:17:46Z UrsusMaritimus13 184343 /* growthexperiments-addlink-summary-summary:3|0|0 */ 2813924 wikitext text/x-wiki [[Lêer:М.Н._Тухачевский.jpg|duimnael]] '''Michail Mikolajewitsj Toechatsjewksi''' ([[Russies]]: Михаи́л Никола́евич Тухаче́вский, <small>IPA:</small> [tʊxɐˈtɕefskʲɪj]; [[16 Februarie]] [O.S. [[4 Februarie]]] [[1893]] - [[12 Junie]] [[1937]]) met die bynaam '''Red Napoleon''' deur buitelandse koerante, was 'n toonaangewende [[Sowjetunie|Sowjet]]-militêre leier en teoretikus van 1918 tot 1937. Vanaf 1920–1921 was hy onder leiding van die Sowjet-Westelike Front in die Pools-Sowjetoorlog. Sowjet-magte onder sy bevel het die Poolse magte uit Wes-Oekraïne suksesvol afgestoot en teruggevoer na Pole, maar die [[Rooi Leër]] is buite [[Warskou]] verslaan, en die oorlog het geëindig in die Sowjet-nederlaag. Hy dien later van 1925 tot 1928 as stafhoof van die Rooi Leër, as assistent in die People's Commissariat of Defense na 1934 en in 1937 as bevelvoerder van die Volga Militêre Distrik. In 1935 het hy die rang van [[Marshal van die Sowjetunie]] behaal. Hy was 'n belangrike voorstaander van die modernisering van die Sowjet-bewapening en leërmagstruktuur in die 1920's en 1930's. Hy het 'n belangrike rol gespeel in die ontwikkeling van die Sowjet-lugvaart, gemeganiseerde en lugverspreide magte. As teoretikus was hy 'n dryfkrag agter die Sowjet-ontwikkeling van die teorie van diepe operasies. Die Sowjet-owerhede het hom valslik beskuldig van [[hoogverraad]] en het hom tydens die [[Groot Suiwering|militêre suiwering]] van [[Josef Stalin|Stalin]] van 1937 tot 1938 geskiet, maar sy reputasie in die laat 1950 herstel. == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn|Mikhail Tukhachevsky}} {{Saadjie}} {{Normdata}} [[Kategorie:Russe in die Eerste Wêreldoorlog]] [[Kategorie:Russiese militariste]] [[Kategorie:Maarskalke]] [[Kategorie:Ontvangers van die Orde van Lenin]] [[Kategorie:Geboortes in 1893]] [[Kategorie:Sterftes in 1937]] g6fepo0lwvpqxry8sutz3mldbma96n5 0 286941 2814104 2191206 2025-06-19T05:37:02Z UrsusMaritimus13 184343 /* growthexperiments-addlink-summary-summary:2|1|0 */ 2814104 wikitext text/x-wiki {{geen bron|dag=17|maand=Januarie|jaar=2020}} {{gaan taal na|datum=17 Januarie 2020}} [[Lêer:Bundesarchiv_Bild_183-R93434,_Albert_Kesselring.jpg|duimnael]] '''Albert Kesselring''' ([[30 November]] [[1885]] - [[16 Julie]] [[1960]]) was 'n Duitse Generalfeldmarschall van die Luftwaffe tydens die [[Tweede Wêreldoorlog]] wat daarna aan oorlogsmisdade skuldig bevind is. In 'n militêre loopbaan wat oor die hele wêreldoorloë strek, word Kesselring een van die bekwaamste bevelvoerders van [[Nazi-Duitsland]] en een van die hoogs gedekoreerde een van slegs 27 soldate wat die Ridderkruis van die Ysterkruis met eike blare, swaarde en diamante bekroon het. Kesselring het in 1904 by die Beierse weermag aangesluit as offisierkadet en het in die artillerie-tak gedien. Hy het in 1912 opleiding as ballonwaarnemer voltooi. Gedurende die [[Eerste Wêreldoorlog]] het hy op beide die Westelike en Oosterse fronte gedien en is hy by die Algemene Personeel gepos, hoewel hy nie die War Academy bygewoon het nie. Kesselring het na die oorlog in die weermag gebly, maar is in 1933 ontslaan om hoof van die Departement Administrasie by die Reichskommissariaat vir Lugvaart te word, waar hy betrokke was by die herinstelling van die Duitse lugvaartbedryf en die vestiging van die fondamente vir die Luftwaffe, wat van 1936 tot 1938 as stafhoof dien. Tydens die Tweede Wêreldoorlog het hy die lugmagte beveel in die invalle van Pole en [[Frankryk]], die [[Slag om Brittanje]] en [[Operasie Barbarossa]]. As ''[[Wehrmacht]]''-opperbevelhebber Suid, was hy die algehele Duitse bevelvoerder in die Mediterreense teater, wat die operasies in Noord-Afrika insluit. Kesselring het 'n verdedigingsveldtog teen die Geallieerde magte in [[Italië]] gevoer totdat hy in Oktober 1944 in 'n ongeluk beseer is. In sy laaste oorlogsveldtog het hy die Duitse magte aan die Westelike front beveel. Hy het die respek van sy Geallieerde teenstanders vir sy militêre prestasies gewen, maar sy rekord het ook bloedbad gepleeg wat op sy bevele in Italië gepleeg is. Na die oorlog is Kesselring skuldig bevind aan oorlogsmisdade en ter dood veroordeel vir die bevel van die moord op 335 Italiaanse burgers in die Ardeatine-slagting, en vir die aanhitsing en bevel van sy troepe om burgerlikes dood te maak in weerwraak teen die Italiaanse versetbeweging. Die vonnis is daarna tot lewenslange tronkstraf oorgedra. 'n Politieke en media-veldtog het tot gevolg gehad dat hy in 1952 vrygelaat is, skynbaar op gesondheidsgronde. Hy publiseer in 1953 sy memoires, ''Soldat bis zum letzten Tag'' ('n Soldaat tot die laaste dag). Kesselring aanvaar die erepresidentskap van drie organisasies vir veterane: die Luftwaffenring, bestaande uit Luftwaffe-veterane; die Verband deutsches Afrikakorps, die veteranevereniging van die Afrika Korps; en meer kontroversieel die regse Stahlhelm, Bund der Frontsoldaten. == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn}} {{Saadjie}} {{GFMofWWII}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Kesselring, Albert}} [[Kategorie:Duitse militariste]] [[Kategorie:Duitse Nazi's]] [[Kategorie:Duitse vlieëniers]] [[Kategorie:Maarskalke]] [[Kategorie:Duitsers in die Eerste Wêreldoorlog]] [[Kategorie:Duitsers in die Tweede Wêreldoorlog]] [[Kategorie:Geboortes in 1885]] [[Kategorie:Sterftes in 1960]] notmazyt644qcv1aelq95xzvwl9dni0 0 287785 2814098 2193747 2025-06-19T05:33:43Z UrsusMaritimus13 184343 /* growthexperiments-addlink-summary-summary:1|1|0 */ 2814098 wikitext text/x-wiki [[Lêer:Matthew_B._Ridgway.jpg|duimnael|<center>Matthew Ridgway</center>]] Generaal '''Matthew Bunker Ridgway''' ([[3 Maart]] [[1895]] - [[26 Julie]] [[1993]]) was 'n senior offisier in die [[Amerikaanse Gewapende Magte|Amerikaanse Weermag]], wat gedien het as opperbevelhebber van [[Europa]] (1952–1953) en die 19de stafhoof van die [[Amerikaanse Leër]] (1953–1955). Hy het tydens die [[Tweede Wêreldoorlog]] met onderskeiding geveg, waar hy die kommandant-generaal van die 82ste lugdienste-afdeling was, en dit in aksie gelei het in [[Sisilië]], [[Italië]] en [[Slag van Normandië|Normandië]], voordat hy in Augustus 1944 die leiding geneem het oor die nuutgestigte XVIII-lugkorps. Hy het laasgenoemde beklee pos tot aan die einde van die oorlog, met bevel oor die korps in die [[Ardenne-offensief|Slag van die Bul]], [[Operasie Varsity]] en die Westerse Geallieerde inval in Duitsland. Ridgway het na die Tweede Wêreldoorlog verskeie groot opdragte gehad en was veral bekend vir die heropstanding van die [[Verenigde Nasies]] (VN) se oorlogspoging tydens die [[Korea-oorlog]]. Verskeie geskiedkundiges het Ridgway gekrediteer dat hy die oorlog omgekeer het ten gunste van die VN-kant. Sy lang militêre loopbaan word erken deur die toekenning van die presidensiële medalje van vryheid op 12 Mei 1986 deur president [[Ronald Reagan]], wat verklaar dat: "Helde kom wanneer dit nodig is; groot manne staan vorentoe wanneer daar nie genoeg moed is nie." == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn}} {{Saadjie}} {{Normdata}} [[Kategorie:Amerikaanse militariste]] [[Kategorie:Amerikaners in die Tweede Wêreldoorlog]] [[Kategorie:Geboortes in 1895]] [[Kategorie:Sterftes in 1993]] {{DEFAULTSORT:Ridgway, Matthew}} 66k6xsslreq9adaqff3mf6awq7r4g90 2814099 2814098 2025-06-19T05:34:08Z UrsusMaritimus13 184343 2814099 wikitext text/x-wiki [[Lêer:Matthew_B._Ridgway.jpg|duimnael|<center>Matthew Ridgway</center>]] Generaal '''Matthew Bunker Ridgway''' ([[3 Maart]] [[1895]] - [[26 Julie]] [[1993]]) was 'n senior offisier in die [[Amerikaanse Gewapende Magte|Amerikaanse Weermag]], wat gedien het as opperbevelhebber van [[Europa]] (1952–1953) en die 19de stafhoof van die [[Amerikaanse Leër]] (1953–1955). Hy het tydens die [[Tweede Wêreldoorlog]] met onderskeiding geveg, waar hy die kommandant-generaal van die 82ste lugdienste-afdeling was, en dit in aksie gelei het in [[Sisilië]], [[Italië]] en [[Slag van Normandië|Normandië]], voordat hy in Augustus 1944 die leiding geneem het oor die nuutgestigte XVIII-lugkorps. Hy het laasgenoemde beklee pos tot aan die einde van die oorlog, met bevel oor die korps in die [[Ardenne-offensief|Slag van die Bul]], [[Operasie Varsity]] en die Westerse Geallieerde inval in [[Nazi-Duitsland|Duitsland]]. Ridgway het na die Tweede Wêreldoorlog verskeie groot opdragte gehad en was veral bekend vir die heropstanding van die [[Verenigde Nasies]] (VN) se oorlogspoging tydens die [[Korea-oorlog]]. Verskeie geskiedkundiges het Ridgway gekrediteer dat hy die oorlog omgekeer het ten gunste van die VN-kant. Sy lang militêre loopbaan word erken deur die toekenning van die presidensiële medalje van vryheid op 12 Mei 1986 deur president [[Ronald Reagan]], wat verklaar dat: "Helde kom wanneer dit nodig is; groot manne staan vorentoe wanneer daar nie genoeg moed is nie." == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn}} {{Saadjie}} {{Normdata}} [[Kategorie:Amerikaanse militariste]] [[Kategorie:Amerikaners in die Tweede Wêreldoorlog]] [[Kategorie:Geboortes in 1895]] [[Kategorie:Sterftes in 1993]] {{DEFAULTSORT:Ridgway, Matthew}} 57vzy9ddsy7y4yx75mmzhvr3s1om8vp 0 289095 2813923 2117526 2025-06-18T16:17:28Z UrsusMaritimus13 184343 /* growthexperiments-addlink-summary-summary:2|0|0 */ 2813923 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas militêre persoon |naam = Husband Edward Kimmel |gebore = [[26 Februarie]] [[1882]] |oorlede = [[14 Mei]] [[1968]] |beeld = Husband Kimmel.jpg |byskrif = Husband Kimmel |bynaam = "Kim" |geboorteplek = Henderson, [[Kentucky]], [[Verenigde State]] |sterfteplek = Groton, [[Connecticut]], VSA |lojaliteit = {{vlagland|Verenigde State}} |tak = [[Lêer:Flag of the United States Navy (official specifications).svg|22px|border]] [[Amerikaanse Vloot]] |diensjare = [[1904]] - [[1942]] |rang = [[Lêer:US-O7 insignia.svg|24px]] Skout-admiraal (onderste helfte) |eenheid = |poste = |oorloë = [[Meksikaanse Rewolusie]] *Amerikaanse besetting van Veracruz ---- [[Eerste Wêreldoorlog]] ---- [[Tweede Wêreldoorlog]] *[[Aanval op Pearl Harbor]] |toekennings = |familie = |anderwerk = }} '''Husband Edward Kimmel''' (Henderson, [[Kentucky]], [[26 Februarie]] [[1882]] - Groton, [[Connecticut]], [[14 Mei]] [[1968]]) was 'n Amerikaanse admiraal en bevelvoerder van die Stille Oseaanvloot tydens die [[aanval op Pearl Harbor]] op [[7 Desember]] [[1941]]. Tien dae na die aanval is hy van sy pos onthef, verlaag in rang en deur Admiraal [[Chester W. Nimitz]] vervang. 'n Kommissie van ondersoek het hom daarvan beskuldig dat hy die verdediging van die basis nie genoegsaam georganiseer het nie. Hy het vroeg in Mei 1942 uit die vloot bedank. Die Kongres het hom sterk gekritiseer en hy het doodsdreigemente ontvang. Hy is tydens die Japannese aanval deur 'n dwaalkoeël getref. Hy het later gesê hy sou eerder wou gesterf het. Gesinslede het in 1995 pogings aangewend om sy naam te suiwer. Hy is in 1999 [[postuum]] tot sy rang herstel, toe die Amerikaanse senaat 'n nie-bindende resolusie aanvaar het om hom tot sy pos as Admiraal te herstel, omdat belangrike inligting in [[Washington DC]] oor die Japannese voorbereidings vir 'n aanval op [[Pearl Harbor]] van hom weerhou is. Nóg president [[Bill Clinton]], nóg sy opvolgers, het egter op hierdie senaatresolusie gereageer. == Militêre loopbaan == Adelbors, Verenigde State Vloot Akademie: 1904 [[Vaandrig]], Vloot van die Verenigde State: 1906 Luitenant, Junior Graad, [[Amerikaanse Vloot]]: Luitenant, Vloot van die Verenigde State: 2 Februarie 1909 Luitenant-bevelvoerder, die Amerikaanse Vloot: [[Kommandeur]], Amerikaanse Vloot: Junie 1923 Kaptein, Verenigde State Vloot: Skou-admiraal (onderste helfte), die Amerikaanse Vloot: 1937 Skout-admiraal (boonste helfte), Verenigde State Vloot: Vise-admiraal, Amerikaanse vloot, Februarie 1941 Skout-admiraal (onderste helfte), Verenigde State-Vloot: Maart 1942 (gepensioeneer) == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn}} {{Vertaaluit | taalafk = nl | il = Husband Kimmel }} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Kimmel, Husband}} [[Kategorie:Amerikaanse militariste]] [[Kategorie:Amerikaners in die Eerste Wêreldoorlog]] [[Kategorie:Amerikaners in die Tweede Wêreldoorlog]] [[Kategorie:Admiraals]] [[Kategorie:Geboortes in 1882]] [[Kategorie:Sterftes in 1968]] fdsi8u3pvmnf06aag5u4fcjdzm28z9s 0 289431 2813927 2193729 2025-06-18T16:19:09Z UrsusMaritimus13 184343 /* growthexperiments-addlink-summary-summary:2|0|0 */ 2813927 wikitext text/x-wiki [[Lêer:FADM_Ernest_J._King.jpg|duimnael]] '''Ernest Joseph King''' ([[23 November]] [[1878]] - [[25 Junie]] [[1956]]) was tydens die [[Tweede Wêreldoorlog]] die opperbevelhebber van die Verenigde State se vloot (COMINCH) en hoof van vlootoperasies (CNO). As COMINCH-CNO het hy die [[Amerikaanse Vloot|Amerikaanse vloot]] se bedrywighede, beplanning en administrasie gelei en was hy lid van die gesamentlike stafhoofde. Hy was die tweede grootste offisier van die Vloot van die Verenigde State in die Tweede Wêreldoorlog na die vlootadmiraal [[William D. Leahy]], wat as stafhoof by die opperbevelhebber gedien het. King, gebore in Lorain, [[Ohio]], het in die [[Spaans-Amerikaanse Oorlog]] gedien terwyl hy nog aan die Amerikaanse vlootakademie was. Hy ontvang sy eerste opdrag in 1914, waar hy die vernietiger USS Terry in die besetting van Veracruz gelei het. Gedurende die [[Eerste Wêreldoorlog]] het hy gedien aan die personeel van vise-admiraal [[Henry T. Mayo]], die bevelvoerder van die Amerikaanse Atlantiese vloot. Na die oorlog het King gedien as hoof van die Naval Postgraduate School, opdrag gegee om 'n duikboot-eskader en dien as hoof van die Buro vir Lugvaartkunde. Na 'n periode in die Algemene Raad van die Vloot, word King in Februarie 1941 bevelvoerder van die Atlantiese vloot. Kort nadat die Japannese [[aanval op Pearl Harbor]] die Verenigde State in die Tweede Wêreldoorlog gebring het, is King aangestel as opperbevelvoerder van die Amerikaanse vloot. In Maart 1942 neem King [[Harold Rainsford Stark|Harold Stark]] op as hoof van vlootoperasies. In Desember 1944 word King die tweede admiraal wat tot vlootadmiraal bevorder is. King het in Desember 1945 aktiewe diens verlaat en is in 1956 oorlede. == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn}} {{Saadjie}} {{Normdata}} [[Kategorie:Amerikaanse militariste]] [[Kategorie:Amerikaners in die Eerste Wêreldoorlog]] [[Kategorie:Amerikaners in die Tweede Wêreldoorlog]] [[Kategorie:Admiraals]] [[Kategorie:Geboortes in 1878]] [[Kategorie:Sterftes in 1956]] {{DEFAULTSORT:King, Ernest}} nkdl7u9ljkfht3j7m4uu1njgusncxgu 0 289432 2814102 2193968 2025-06-19T05:35:15Z UrsusMaritimus13 184343 /* growthexperiments-addlink-summary-summary:2|0|0 */ 2814102 wikitext text/x-wiki [[Lêer:William_Leahy_cropped.jpg|duimnael]] Vlootadmiraal '''William Daniel Leahy''' ([[6 Mei]] [[1875]] - [[20 Julie]] [[1959]]) was 'n [[Verenigde State van Amerika|Amerikaanse]] vlootbeampte wat gedurende die [[Tweede Wêreldoorlog]] as die mees militêre offisier van die Verenigde State op aktiewe diens gedien het. Hy het verskeie titels gehad en was die middelpunt van alle belangrike militêre besluite wat die Verenigde State in die Tweede Wêreldoorlog geneem het. As Chief of Naval Operations van 1937 tot 1939 was hy die senior offisier in die vloot en het toesig gehou oor die voorbereidings vir oorlog. Nadat hy uit die vloot uitgetree het, word hy in 1939 deur sy hegte vriend, president [[Franklin D. Roosevelt]], aangestel as goewerneur van [[Puerto Rico]]. In sy mees kontroversiële rol het hy 1940-42 as die Amerikaanse ambassadeur in die Verenigde State gedien, maar het daarin geslaag om die Vichy-regering vry te hou van Duitse beheer. Leahy is in 1942 as aktiewe stafhoof by president [[Franklin D. Roosevelt]] herroep en het gedurende die Tweede Wêreldoorlog in daardie pos gedien. Hy was voorsitter van die stafhoofde en was 'n belangrike besluitnemer gedurende die oorlog. Hy het voortgegaan onder president [[Harry S. Truman]] totdat hy uiteindelik in 1949 uitgetree het. Vanaf 1942 tot sy aftrede in 1949 was hy die hoogste lid van die Amerikaanse weermag en het slegs verslag gedoen aan die president. Hy was die eerste de facto-voorsitter van die Verenigde State van die gesamentlike stafhoofde (nie sy amptelike titel nie), en hy was ook voorsitter van die Amerikaanse afvaardiging na die gesamentlike stafhoofde, toe die Amerikaanse en Britse personeel saamgewerk het. As vlootadmiraal was Leahy die eerste Amerikaanse vlootbeampte wat ooit 'n vyfster-rang in die Amerikaanse weermag beklee het. [[USS Leahy (DLG-16)|USS ''Leahy'' (DLG-16)]] is ter ere van hom aangewys. == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn}} {{Saadjie}} {{DEFAULTSORT:Leahy, William D.}} {{Normdata}} [[Kategorie:Amerikaanse militariste]] [[Kategorie:Amerikaners in die Eerste Wêreldoorlog]] [[Kategorie:Amerikaners in die Tweede Wêreldoorlog]] [[Kategorie:Admiraals]] [[Kategorie:Geboortes in 1875]] [[Kategorie:Sterftes in 1959]] 6c40vbm4f2akgzay3kukecxvfq13zed 0 293033 2814015 2440609 2025-06-18T21:21:23Z InternetArchiveBot 131157 Red 1 verwysing(s) en merk 0 as dood.) #IABot (v2.0.9.5 2814015 wikitext text/x-wiki {{Weesbladsy}} [[Lêer:Panton Stuhl.jpg|duimnael|Pantonstoel, ontwerp deur Verner Panton]] Die '''Pantonstoel''' ([[Deens]] ː ''Pantonstolen'') is 'n S-vormige plastiek[[stoel]] wat in die 1960's deur die Deense ontwerper Verner Panton geskep is. Dit is die wêreld se eerste gevormde plastiekstoel en word beskou as een van die meesterwerke van Deense ontwerp. Die stoel is in die Deense Kultuurkanon van 2006 ingesluit. == Geskiedenis == Die ideaal om plastiekstoele wat opmekaar gestapel kan word te [[ontwerp]], is vir die eerste keer voor die [[Tweede Wêreldoorlog]] deur die Duitse argitek en ontwerper [[Ludwig Mies van der Rohe]], voorgestel. Sedert die vroeë vyftigerjare het Panton ook van vrydraende plastiekstoele, wat in een stuk gemaak kan word, en wat opmekaar gestapel kan word, gedroom. Daar word oorvertel dat hy veral deur 'n netjiese stapel plastiekemmers geïnspireer is. In 1956 het hy die S-stoel, wat as 'n voorloper van die Pantonstoel beskou kan word, ontwerp. Hy het dit as 'n meubelstuk beskou waarvolgens die rugleuning, sitplek en stoelpote van een aaneenlopende stuk plastiek gemaak is. Dit is die eerste keer in 1965 vervaardig. <ref>[http://designmuseum.org/exhibitions/online/a-century-of-chairs/1960s "A Century of Chairs"], Design Museum. URL besoek op 6 Februarie 2013.</ref> Panton het in die 1950's 'n reeks sketse en ontwerptekeninge vir die Pantonstoel gemaak. In 1960 het hy, in samewerking met Dansk Akryltekniksy, die eerste model, 'n gipsafgietsel, gemaak. Teen die middel 1960's het hy vir Willi Fehlbaum van die meubelvervaardiger Vitra ontmoet. Anders as baie ander produsente, was Fehlbaum gefassineerd met die sketse van die pootlose stoel, wat in plastiek, eerder as hout, die gunsteling materiaal van die tyd, gemaak sou word. Panton het ten nouste saam met Fehlbaum gewerk om 'n poliëstermodel, wat met veselglas versterk is, te ontwikkel. Dit was die eerste keer dat 'n hele stoel in een stuk, sonder pote, gemaak is. Die eerste, taamlike swaar model, wat 'n aansienlike hoeveelheid afrondingswerk benodig het, is daarna verbeter en vir industriële produksie aangepas, met behulp van termoplastiese polistireen. Dit het tot 'n beduidende verlaging in produksiekoste gelei. In 1968 het Vitra met die reeksvervaardiging van die finale weergawe begin. Die stoele is deur die Herman Miller meubelmaatskappy verkoop. Die materiaal wat vir die Pantonstoel gebruik is, was Baydur, 'n baie veerkragtige poliuretaanskuim wat deur [[Bayer]] in [[Leverkusen]], Duitsland, vervaardig is. Dit was in sewe kleure beskikbaar.<ref>[https://www.independent.co.uk/property/interiors/the-secret-history-of-the-verner-panton-s-chair-2113262.html Kate Watson-Smyth, "The Secret History Of: The Verner Panton S Chair"], ''The Independent'', 22 October 2010.</ref> In 1979 is die produksie egter gestaak, omdat dit duidelik geword het dat polistireen{{verwysing benodig}}<!-- aangesien daar in die vorige gedeelte genoem word dat poliuretaan die materiaal was wat van 1968 tot 1979 gebruik is--> nie duursaam genoeg was nie, en met verloop van tyd verslete begin lyk het. Vier jaar later is die model weer as die Klassieke Pantonstoel vrygestel. 'n Duurder strukturele poliuretaanskuim is hiervoor gebruik. In 1999 het Vitra begin om [[polipropileen]] te gebruik vir die vervaardiging van die Pantonstoel, wat in 'n verskeidenheid van kleure beskikbaar was. == Eksotiese aantrekkingskrag == Panton het 'n bydrae tot die ontwikkeling van nuwe style, soos Popkuns, wat die "ruimtetydperk" van die 1960's weerspieël het, gelewer. In die besonder is die Pantonstoel as glad sowel as gerond beskou. Toe dit in 1967 in die Deense ontwerptydskrif ''Mobilia'' bekendgestel is, het dit 'n sensasie veroorsaak. In 1970 is die stoel in die Britse modetydskrif ''Nova'' gebruik. <ref>[http://architecture.knoji.com/verner-panton-genius-of-danish-design-part-2/ Michael Johnson, "Verner Panton: Genius of Danish Design Part 2"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170908202211/https://architecture.knoji.com/verner-panton-genius-of-danish-design-part-2/ |date= 8 September 2017 }}, Knoji Consumer Knowledge. Retrieved 6 February 2013.</ref> Die bekendste verskyning van die stoel was moontlik in Januarie 1995, toe dit op die voorblad van die Britse uitgawe van ''Vogue'' vertoon is. 'n Naakte Kate Moss is ook op die foto, wat deur Nick Knight geneem is. <ref>[http://www.vintageseekers.com/profile/verner-panton?image=5 Stacey Cosens, "Verner Panton is considered to be one of Denmark’s most influential furniture designers, creating fun, innovative and futuristic pieces"], ''Vintage Seekers''. 14 August 2012. Retrieved 6 February 2013.</ref> == Museumversamelings == Oor die jare is die Pantonstoel, wat aanvanklik as Panton se S-stoel bekend gestaan het, wyd in Denemarke en in die buiteland uitgestal. Dit vorm tans deel van die permanente versamelings van die wêreld se bekendste ontwerpmuseums, waaronder, New York se Museum of Modern Art, Londen se Ontwerpmuseum, Berlyn se Duitse Historiese Museum en Kopenhagen se Deense Museum van Kuns <nowiki>&</nowiki>amp; Ontwerp. <ref>[http://www.verner-panton.com/person/exhibitions/ "Verner Panton: Official Reference Portal"]. Retrieved 6 February 2013.</ref> <ref>{{cite web |url=https://www.verner-panton.com/furniture/archive/phase/1705/index.html |title=First Panton Chair from 1960 |publisher=verner.panton.com |access-date=9 Augustus 2019 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190524050724/http://www.verner-panton.com/furniture/archive/phase/1705/index.html |archive-date=24 Mei 2019 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> == Sien ook == * Deens modern == Verwysings == {{Verwysings|30em}} == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn|Panton chair}} {{Normdata}} [[Kategorie:Meubels]] 7io8ei33cklx16cqbxa2eem9mz8hw7i 0 303413 2814024 2813834 2025-06-18T22:20:20Z Ziv 115288 ([[c:GR|GR]]) [[File:Niedermuhlern-coat of arms.svg]] → [[File:CHE Niedermuhlern COA.svg]] → File replacement: update to new version ([[c:c:GR]]) 2814024 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Nedersetting-en | official_name = Bern-Mittelland-distrik | native_name = <small>Verwaltungskreis Bern-Mittelland</small> | settlement_type = Distrik | image_map = Bern Switzerland Regional Map.png | subdivision_type = Land | subdivision_name = {{vlag|Switserland}} | subdivision_type2 = [[Kantons van Switserland|Kanton]] | subdivision_name2 = [[Kanton Bern]] | subdivision_type3 = [[Hoofstad]] | subdivision_name3 = Ostermundigen | area_total_km2 = 947 | area_footnotes = | population_as_of = 2018 | population_total = 414&nbsp;658 | population_footnotes = | population_density_km2 = | timezone = [[Middel-Europese Tyd|MET]] | utc_offset = +1 | timezone_DST = [[Middel-Europese Somertyd|MEST]] | utc_offset_DST = +2 | blank_name_sec1 = Munisipaliteite | blank_info_sec1 = 77 }} Die distrik '''Bern-Mittelland''' in die [[kanton Bern]] van [[Switserland]] is op 1 Januarie 2010 gestig. Dit is deel van die administratiewe streek Bern-Mittelland, en is die enigste distrik in die streek. Dit bevat 77 munisipaliteite met 'n oppervlakte van 946,30 km² en 'n bevolking van 414&nbsp;658 in 2018. == Munisipaliteite == {| class="wikitable" ! colspan="1" bgcolor="#EFEFEF" align="center"| Wapen ! colspan="1" width="190" bgcolor="#EFEFEF" align="left"| Naam |- | align="center"| [[Lêer:CHE Allmendingen bei Bern COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Allmendingen bei Bern Flag.svg|44x44px|Allmendingen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Allmendingen bei Bern]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Arni BE COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Arni BE COA.svg|44x44px|Arni{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Arni]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Bäriswil COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:B%C3%A4riswil-coat_of_arms.svg|44x44px|Bäriswil{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Bäriswil]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Belp BE COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Belp BE COA.svg|44x44px|Belp{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Belp]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Bern COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:Wappen Bern matt.svg|44x44px|Bern{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Bern|Berno]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Biglen COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Biglen COA.svg|42x42px|Biglen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Biglen]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Bolligen COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE_Bolligen_COA.svg|44x44px|Bolligen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Bolligen]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Bowil COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Bowil COA.svg|44x44px|Bowil{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Bowil]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Bremgarten bei Bern COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Bremgarten bei Bern COA.svg|44x44px|Bremgarten{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} bei Bern]] |[[Bremgarten bei Bern]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Brenzikofen COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Brenzikofen COA.svg|44x44px|Brenzikofen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Brenzikofen]] |- | align="center"| [[Lêer:Clavaleyres-coat of arms.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:Clavaleyres-coat_of_arms.svg|44x44px|Clavaleyres{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Clavaleyres]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Deisswil bei Münchenbuchsee COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:Deisswil_bei_M%C3%BCnchenbuchsee-coat_of_arms.svg|44x44px|Deisswil{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} bei Münchenbuchsee]] |[[Deisswil bei Münchenbuchsee]] |- | align="center"| [[Lêer:Diemerswil-coat of arms.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:Diemerswil-coat_of_arms.svg|44x44px|Diemerswil{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Diemerswil]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Ferenbalm COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Ferenbalm COA.svg|44x44px|Ferenbalm{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Ferenbalm]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Fraubrunnen COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Fraubrunnen COA.svg|44x44px|Fraubrunnen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Fraubrunnen]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Frauenkappelen COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Frauenkappelen COA.svg|44x44px|Frauenkappelen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Frauenkappelen]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Freimettigen COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Freimettigen COA.svg|44x44px|Freimettigen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Freimettigen]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Gerzensee COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Gerzensee COA.svg|42x42px|Gerzensee{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Gerzensee]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Grosshöchstetten COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:Grossh%C3%B6chstetten-coat_of_arms.svg|44x44px|Grosshöchstetten{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Grosshöchstetten]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Guggisberg COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE_Guggisberg_COA.svg|44x44px|Guggisberg{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Guggisberg]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Gurbrü BE COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:Gurbr%C3%BC-coat_of_arms.svg|44x44px|Gurbrü{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Gurbrü]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Häutligen COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:H%C3%A4utligen-coat_of_arms.svg|44x44px|Häutligen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Häutligen]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Herbligen COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Herbligen COA.svg|44x44px|Herbligen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Herbligen]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Iffwil COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Iffwil COA.svg|44x44px|Iffwil{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Iffwil]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Ittigen COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE_Ittigen_COA.svg|42x42px|Ittigen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Ittigen]] |- | align="center"| [[Lêer:Jaberg-coat of arms.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:Jaberg-coat_of_arms.svg|44x44px|Jaberg{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Jaberg]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Jegenstorf COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Jegenstorf COA.svg|44x44px|Jegenstorf{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Jegenstorf]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Kaufdorf COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Kaufdorf COA.svg|42x42px|Kaufdorf{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Kaufdorf]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Kehrsatz COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE_Kehrsatz_COA.svg|44x44px|Kehrsatz{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Kehrsatz]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Kiesen COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Kiesen COA.svg|44x44px|Kiesen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Kiesen]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Kirchdorf COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Kirchdorf 2018 COA.svg|44x44px|Kirchdorf{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Kirchdorf, Bern|Kirchdorf]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Kirchlindach COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Kirchlindach COA.svg|44x44px|Kirchlindach{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Kirchlindach]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Köniz COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:K%C3%B6niz-coat_of_arms.svg|44x44px|Köniz{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Köniz]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Konolfingen COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Konolfingen COA.svg|44x44px|Konolfingen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Konolfingen]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Kriechenwil COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Kriechenwil COA.svg|44x44px|Kriechenwil{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Kriechenwil]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Landiswil COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Landiswil COA.svg|44x44px|Landiswil{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Landiswil]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Laupen BE COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Laupen BE COA.svg|42x42px|Laupen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Laupen]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Linden COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Linden COA.svg|44x44px|Linden{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Linden, Switserland|Linden]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Mattstetten COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Mattstetten COA.svg|44x44px|Mattstetten{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Mattstetten]] |- | align="center"| [[Lêer:Meikirch-coat of arms.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:Meikirch-coat_of_arms.svg|44x44px|Meikirch{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Meikirch]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Mirchel COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Mirchel COA.svg|44x44px|Mirchel{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Mirchel]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Moosseedorf COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Moosseedorf COA.svg|44x44px|Moosseedorf{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Moosseedorf]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Mühleberg COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:Coat_of_arms_M%C3%BChleberg.svg|42x42px|Mühleberg{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Mühleberg]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Münchenbuchsee COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:M%C3%BCnchenbuchsee-coat_of_arms.svg|44x44px|Münchenbuchsee{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Münchenbuchsee]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Münchenwiler COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:M%C3%BCnchenwiler-coat_of_arms.svg|44x44px|Münchenwiler{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Münchenwiler]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Münsingen COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:M%C3%BCnsingen-coat_of_arms.svg|44x44px|Münsingen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Münsingen, Switserland|Münsingen]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Muri bei Bern COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Muri bei Bern COA.svg|44x44px|Muri{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} bei Bern]] |[[Muri bei Bern]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Neuenegg COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Neuenegg COA.svg|44x44px|Neuenegg{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Neuenegg]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Niederhünigen COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:Niederh%C3%BCnigen-coat_of_arms.svg|44x44px|Niederhünigen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Niederhünigen]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Niedermuhlern COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Niedermuhlern COA.svg|44x44px|Niedermuhlern{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Niedermuhlern]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Oberbalm COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE_Oberbalm_COA.svg|44x44px|Oberbalm{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Oberbalm]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Oberdiessbach COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Oberdiessbach COA.svg|44x44px|Oberdiessbach{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Oberdiessbach]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Oberhünigen COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:Oberh%C3%BCnigen-coat_of_arms.svg|44x44px|Oberhünigen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Oberhünigen]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Oberthal COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Oberthal COA.svg|44x44px|Oberthal{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Oberthal, Switserland|Oberthal]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Oppligen COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Oppligen COA.svg|44x44px|Oppligen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Oppligen]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Ostermundigen COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Ostermundigen COA.svg|44x44px|Ostermundigen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Ostermundigen]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Riggisberg COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Riggisberg COA.svg|44x44px|Riggisberg{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Riggisberg]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Rubigen COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Rubigen COA.svg|44x44px|Rubigen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Rubigen]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Rüeggisberg COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:R%C3%BCeggisberg-coat_of_arms.svg|44x44px|Rüeggisberg{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Rüeggisberg]] |- | align="center"| [[Lêer:Rümligen-coat of arms.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:R%C3%BCmligen-coat_of_arms.svg|44x44px|Rümligen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Rümligen]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Rüschegg COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:R%C3%BCschegg-coat_of_arms.svg|44x44px|Rüschegg{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Rüschegg]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Schwarzenburg COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:Schwarzenburg_gemeinde.png|40x40px|Schwarzenburg{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Schwarzenburg]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Stettlen COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Stettlen COA.svg|44x44px|Stettlen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Stettlen]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Thurnen COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Thurnen COA.svg|44x44px|Thurnen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Thurnen, Bern|Thurnen]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Toffen COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Toffen COA.svg|44x44px|Toffen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Toffen]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Urtenen-Schönbühl COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Urtenen-Schönbühl COA.svg|44x44px|Urtenen-Schönbühl{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Urtenen-Schönbühl]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Vechigen COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:Vechigen-coat_of_arms.svg|42x42px|Vechigen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Vechigen]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Wald BE COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:Wald BE-coat of arms.svg|44x44px|Wald{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Wald, Bern|Wald]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Walkringen COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE_Walkringen_COA.svg|44x44px|Walkringen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Walkringen]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Wichtrach COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Wichtrach COA.svg|44x44px|Wichtrach{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Wichtrach]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Wiggiswil COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Wiggiswil COA.svg|44x44px|Wiggiswil{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Wiggiswil]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Wileroltigen COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Wileroltigen COA.svg|44x44px|Wileroltigen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Wileroltigen]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Wohlen bei Bern COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Wohlen bei Bern COA.svg|44x44px|Wohlen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} bei Bern]] |[[Wohlen bei Bern]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Worb COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Worb COA.svg|44x44px|Worb{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Worb]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Zäziwil COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:Z%C3%A4ziwil-coat_of_arms.svg|44x44px|Zäziwil{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Zäziwil]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Zollikofen COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Zollikofen COA.svg|44x44px|Zollikofen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Zollikofen]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Zuzwil BE COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Zuzwil BE COA.svg|44x44px|Zuzwil{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Zuzwil, Bern|Zuzwil]] |- style="background-color:#EFEFEF;" !Totaal |77 |} {{Munisipaliteite van die administratiewe distrik Bern-Mittelland|state=collapsed}} {{Normdata}} j5cbd63dmzkrhsu998sjax7v9oe494x 2814033 2814024 2025-06-18T22:43:23Z Ziv 115288 ([[c:GR|GR]]) [[File:Jaberg-coat of arms.svg]] → [[File:CHE Jaberg COA.svg]] → File replacement: update to new version ([[c:c:GR]]) 2814033 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Nedersetting-en | official_name = Bern-Mittelland-distrik | native_name = <small>Verwaltungskreis Bern-Mittelland</small> | settlement_type = Distrik | image_map = Bern Switzerland Regional Map.png | subdivision_type = Land | subdivision_name = {{vlag|Switserland}} | subdivision_type2 = [[Kantons van Switserland|Kanton]] | subdivision_name2 = [[Kanton Bern]] | subdivision_type3 = [[Hoofstad]] | subdivision_name3 = Ostermundigen | area_total_km2 = 947 | area_footnotes = | population_as_of = 2018 | population_total = 414&nbsp;658 | population_footnotes = | population_density_km2 = | timezone = [[Middel-Europese Tyd|MET]] | utc_offset = +1 | timezone_DST = [[Middel-Europese Somertyd|MEST]] | utc_offset_DST = +2 | blank_name_sec1 = Munisipaliteite | blank_info_sec1 = 77 }} Die distrik '''Bern-Mittelland''' in die [[kanton Bern]] van [[Switserland]] is op 1 Januarie 2010 gestig. Dit is deel van die administratiewe streek Bern-Mittelland, en is die enigste distrik in die streek. Dit bevat 77 munisipaliteite met 'n oppervlakte van 946,30 km² en 'n bevolking van 414&nbsp;658 in 2018. == Munisipaliteite == {| class="wikitable" ! colspan="1" bgcolor="#EFEFEF" align="center"| Wapen ! colspan="1" width="190" bgcolor="#EFEFEF" align="left"| Naam |- | align="center"| [[Lêer:CHE Allmendingen bei Bern COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Allmendingen bei Bern Flag.svg|44x44px|Allmendingen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Allmendingen bei Bern]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Arni BE COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Arni BE COA.svg|44x44px|Arni{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Arni]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Bäriswil COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:B%C3%A4riswil-coat_of_arms.svg|44x44px|Bäriswil{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Bäriswil]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Belp BE COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Belp BE COA.svg|44x44px|Belp{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Belp]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Bern COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:Wappen Bern matt.svg|44x44px|Bern{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Bern|Berno]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Biglen COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Biglen COA.svg|42x42px|Biglen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Biglen]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Bolligen COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE_Bolligen_COA.svg|44x44px|Bolligen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Bolligen]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Bowil COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Bowil COA.svg|44x44px|Bowil{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Bowil]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Bremgarten bei Bern COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Bremgarten bei Bern COA.svg|44x44px|Bremgarten{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} bei Bern]] |[[Bremgarten bei Bern]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Brenzikofen COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Brenzikofen COA.svg|44x44px|Brenzikofen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Brenzikofen]] |- | align="center"| [[Lêer:Clavaleyres-coat of arms.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:Clavaleyres-coat_of_arms.svg|44x44px|Clavaleyres{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Clavaleyres]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Deisswil bei Münchenbuchsee COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:Deisswil_bei_M%C3%BCnchenbuchsee-coat_of_arms.svg|44x44px|Deisswil{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} bei Münchenbuchsee]] |[[Deisswil bei Münchenbuchsee]] |- | align="center"| [[Lêer:Diemerswil-coat of arms.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:Diemerswil-coat_of_arms.svg|44x44px|Diemerswil{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Diemerswil]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Ferenbalm COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Ferenbalm COA.svg|44x44px|Ferenbalm{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Ferenbalm]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Fraubrunnen COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Fraubrunnen COA.svg|44x44px|Fraubrunnen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Fraubrunnen]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Frauenkappelen COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Frauenkappelen COA.svg|44x44px|Frauenkappelen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Frauenkappelen]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Freimettigen COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Freimettigen COA.svg|44x44px|Freimettigen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Freimettigen]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Gerzensee COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Gerzensee COA.svg|42x42px|Gerzensee{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Gerzensee]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Grosshöchstetten COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:Grossh%C3%B6chstetten-coat_of_arms.svg|44x44px|Grosshöchstetten{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Grosshöchstetten]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Guggisberg COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE_Guggisberg_COA.svg|44x44px|Guggisberg{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Guggisberg]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Gurbrü BE COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:Gurbr%C3%BC-coat_of_arms.svg|44x44px|Gurbrü{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Gurbrü]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Häutligen COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:H%C3%A4utligen-coat_of_arms.svg|44x44px|Häutligen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Häutligen]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Herbligen COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Herbligen COA.svg|44x44px|Herbligen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Herbligen]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Iffwil COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Iffwil COA.svg|44x44px|Iffwil{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Iffwil]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Ittigen COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE_Ittigen_COA.svg|42x42px|Ittigen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Ittigen]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Jaberg COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Jaberg COA.svg|44x44px|Jaberg{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Jaberg]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Jegenstorf COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Jegenstorf COA.svg|44x44px|Jegenstorf{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Jegenstorf]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Kaufdorf COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Kaufdorf COA.svg|42x42px|Kaufdorf{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Kaufdorf]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Kehrsatz COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE_Kehrsatz_COA.svg|44x44px|Kehrsatz{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Kehrsatz]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Kiesen COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Kiesen COA.svg|44x44px|Kiesen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Kiesen]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Kirchdorf COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Kirchdorf 2018 COA.svg|44x44px|Kirchdorf{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Kirchdorf, Bern|Kirchdorf]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Kirchlindach COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Kirchlindach COA.svg|44x44px|Kirchlindach{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Kirchlindach]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Köniz COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:K%C3%B6niz-coat_of_arms.svg|44x44px|Köniz{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Köniz]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Konolfingen COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Konolfingen COA.svg|44x44px|Konolfingen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Konolfingen]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Kriechenwil COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Kriechenwil COA.svg|44x44px|Kriechenwil{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Kriechenwil]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Landiswil COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Landiswil COA.svg|44x44px|Landiswil{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Landiswil]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Laupen BE COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Laupen BE COA.svg|42x42px|Laupen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Laupen]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Linden COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Linden COA.svg|44x44px|Linden{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Linden, Switserland|Linden]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Mattstetten COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Mattstetten COA.svg|44x44px|Mattstetten{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Mattstetten]] |- | align="center"| [[Lêer:Meikirch-coat of arms.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:Meikirch-coat_of_arms.svg|44x44px|Meikirch{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Meikirch]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Mirchel COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Mirchel COA.svg|44x44px|Mirchel{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Mirchel]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Moosseedorf COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Moosseedorf COA.svg|44x44px|Moosseedorf{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Moosseedorf]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Mühleberg COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:Coat_of_arms_M%C3%BChleberg.svg|42x42px|Mühleberg{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Mühleberg]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Münchenbuchsee COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:M%C3%BCnchenbuchsee-coat_of_arms.svg|44x44px|Münchenbuchsee{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Münchenbuchsee]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Münchenwiler COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:M%C3%BCnchenwiler-coat_of_arms.svg|44x44px|Münchenwiler{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Münchenwiler]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Münsingen COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:M%C3%BCnsingen-coat_of_arms.svg|44x44px|Münsingen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Münsingen, Switserland|Münsingen]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Muri bei Bern COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Muri bei Bern COA.svg|44x44px|Muri{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} bei Bern]] |[[Muri bei Bern]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Neuenegg COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Neuenegg COA.svg|44x44px|Neuenegg{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Neuenegg]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Niederhünigen COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:Niederh%C3%BCnigen-coat_of_arms.svg|44x44px|Niederhünigen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Niederhünigen]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Niedermuhlern COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Niedermuhlern COA.svg|44x44px|Niedermuhlern{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Niedermuhlern]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Oberbalm COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE_Oberbalm_COA.svg|44x44px|Oberbalm{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Oberbalm]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Oberdiessbach COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Oberdiessbach COA.svg|44x44px|Oberdiessbach{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Oberdiessbach]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Oberhünigen COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:Oberh%C3%BCnigen-coat_of_arms.svg|44x44px|Oberhünigen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Oberhünigen]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Oberthal COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Oberthal COA.svg|44x44px|Oberthal{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Oberthal, Switserland|Oberthal]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Oppligen COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Oppligen COA.svg|44x44px|Oppligen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Oppligen]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Ostermundigen COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Ostermundigen COA.svg|44x44px|Ostermundigen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Ostermundigen]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Riggisberg COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Riggisberg COA.svg|44x44px|Riggisberg{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Riggisberg]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Rubigen COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Rubigen COA.svg|44x44px|Rubigen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Rubigen]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Rüeggisberg COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:R%C3%BCeggisberg-coat_of_arms.svg|44x44px|Rüeggisberg{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Rüeggisberg]] |- | align="center"| [[Lêer:Rümligen-coat of arms.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:R%C3%BCmligen-coat_of_arms.svg|44x44px|Rümligen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Rümligen]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Rüschegg COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:R%C3%BCschegg-coat_of_arms.svg|44x44px|Rüschegg{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Rüschegg]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Schwarzenburg COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:Schwarzenburg_gemeinde.png|40x40px|Schwarzenburg{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Schwarzenburg]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Stettlen COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Stettlen COA.svg|44x44px|Stettlen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Stettlen]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Thurnen COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Thurnen COA.svg|44x44px|Thurnen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Thurnen, Bern|Thurnen]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Toffen COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Toffen COA.svg|44x44px|Toffen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Toffen]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Urtenen-Schönbühl COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Urtenen-Schönbühl COA.svg|44x44px|Urtenen-Schönbühl{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Urtenen-Schönbühl]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Vechigen COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:Vechigen-coat_of_arms.svg|42x42px|Vechigen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Vechigen]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Wald BE COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:Wald BE-coat of arms.svg|44x44px|Wald{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Wald, Bern|Wald]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Walkringen COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE_Walkringen_COA.svg|44x44px|Walkringen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Walkringen]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Wichtrach COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Wichtrach COA.svg|44x44px|Wichtrach{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Wichtrach]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Wiggiswil COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Wiggiswil COA.svg|44x44px|Wiggiswil{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Wiggiswil]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Wileroltigen COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Wileroltigen COA.svg|44x44px|Wileroltigen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Wileroltigen]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Wohlen bei Bern COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Wohlen bei Bern COA.svg|44x44px|Wohlen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} bei Bern]] |[[Wohlen bei Bern]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Worb COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Worb COA.svg|44x44px|Worb{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Worb]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Zäziwil COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:Z%C3%A4ziwil-coat_of_arms.svg|44x44px|Zäziwil{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Zäziwil]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Zollikofen COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Zollikofen COA.svg|44x44px|Zollikofen{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Zollikofen]] |- | align="center"| [[Lêer:CHE Zuzwil BE COA.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/Lêer:CHE Zuzwil BE COA.svg|44x44px|Zuzwil{{Dooie skakel|date=Augustus 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] |[[Zuzwil, Bern|Zuzwil]] |- style="background-color:#EFEFEF;" !Totaal |77 |} {{Munisipaliteite van die administratiewe distrik Bern-Mittelland|state=collapsed}} {{Normdata}} 2us9jambvw5sgmo0r9090wdgrx57ft7 4 303482 2813960 2760305 2025-06-18T18:55:24Z Sobaka 328 /* Nuwe artikels */ skakel 2813960 wikitext text/x-wiki [[Beeld: Flag map of South Africa.svg |raamloos|200px|regs]] Welkom by '''Wikiprojek Suid-Afrika'''! Dit is 'n samewerkingsgebied vir Wikipediane wat belangstel in die verbetering van die dekking van Suid-Afrikaanse artikels. As u weet van aktiewe redakteurs wat bygedra het tot Suid-Afrika-verwante artikels of verwante Wikiprojekte, verwys hulle dan na hierdie projek. Nuwe deelnemers is welkom; voel asseblief vry om hier aan te sluit! Kyk ook vir ons [[Portaal:Suid-Afrika]]. ==Deelnemers== Om deel te word van Wikiprojek Suid-Afrika, wysig hierdie afdeling en plaas <b><code><nowiki>#~~~~</nowiki></code></b> hieronder in '''alfabetiese volgorde'''. #-- [[Lêer:Wapen van die Oos-Kaap.png|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:Aliwal2012|Aliwal2012]] ([[Gebruikerbespreking:Aliwal2012|kontak]]) 10:06, 1 Junie 2020 (UTC) #-- [[Gebruiker:Pynappel|Pynappel]] ([[Gebruikerbespreking:Pynappel|skil 'n appeltjie]]) 19:44, 31 Mei 2020 (UTC) #-- [[Gebruiker:Lefcentreright|Lefcentreright]] ([[Gebruikerbespreking:Lefcentreright|kontak]]) 17:10, 29 Mei 2020 (UTC) #-- [[Gebruiker:Sobaka|Sobaka]] ([[Gebruikerbespreking:Sobaka|kontak]]) 13:14, 25 Junie 2020 (UTC) #-- [[Lêer:Flag of South Africa.svg|20px]]&nbsp;[[Gebruiker:SpesBona|SpesBona]] 21:59, 31 Mei 2020 (UTC) #-- [[Gebruiker:TapticInfo|TapticInfo]] ([[Gebruikerbespreking:TapticInfo|kontak]]) [[Gebruiker:TapticInfo|TapticInfo]] ([[Gebruikerbespreking:TapticInfo|kontak]]) 09:02, 15 Augustus 2021 (UTC) ==Sjablone== === Sjablone om te voltooi / verbeter === {{Artikels oor Suid-Afrika|state=uncollapsed}} {{Suid-Afrikaanse kookkuns|state=uncollapsed}} === Sjablone om te gebruik === Plaas die <nowiki>{{Wikiprojek Suid-Afrika artikel}}</nowiki> op die besprekingsbladsy van alle artikels wat deel is wan WIkiprojek Suid-Afrika. Sien die volgende lys van Suid-Afrikaanse saadjie sjablone. Ontkiem sommer 'n saadjie. ===Saadjie=== *{{[[Sjabloon:Suid-Afrika-saadjie|Suid-Afrika-saadjie]]}} – verwante kategorie – [[:Kategorie:Suid-Afrika-saadjies]] :*{{[[Sjabloon:Suid-Afrika-geo-saadjie|Suid-Afrika-geo-saadjie]]}} – verwante kategorie: [[:Kategorie:Suid-Afrikaanse geografiesaadjies]] ::*{{[[Sjabloon:Gauteng saadjie|Gauteng saadjie]]}} ::*{{[[Sjabloon:KwaZulu-Natal saadjie|KwaZulu-Natal saadjie]]}} ::*{{[[Sjabloon:Limpopo saadjie|Limpopo saadjie]]}} ::*{{[[Sjabloon:Mpumalanga saadjie|Mpumalanga saadjie]]}} ::*{{[[Sjabloon:Noord-Kaap saadjie|Noord-Kaap saadjie]]}} ::*{{[[Sjabloon:Noordwes saadjie|Noordwes saadjie]]}} ::*{{[[Sjabloon:Oos-Kaap saadjie|Oos-Kaap saadjie]]}} ::*{{[[Sjabloon:Wes-Kaap saadjie|Wes-Kaap saadjie]]}} ::*{{[[Sjabloon:Vrystaat saadjie|Vrystaat saadjie]]}} :*{{[[Sjabloon:Suid-Afrikaanse-bio-saadjie|Suid-Afrikaanse-bio-saadjie]]}} – [[:Kategorie:Suid-Afrikaanse biografiesaadjies]] ::*{{[[Sjabloon:Suid-Afrikaanse-politikus-saadjie|Suid-Afrikaanse-politikus-saadjie]]}} – [[:Kategorie:Suid-Afrikaanse politikus saadjies]] :*{{[[Sjabloon:Suid-Afrika-geskiedenis-saadjie|Suid-Afrika-geskiedenis-saadjie]]}} – [[:Kategorie:Suid-Afrikaanse geskiedenissaadjies]] :*{{[[Sjabloon:Suid-Afrika-struktuur-saadjie|Suid-Afrika-struktuur-saadjie]]}} – [[:Kategorie:Suid-Afrikaanse struktuur saadjies]] == Nuwe artikels == {{div col|colwidth=24em}} * [[Inboekstelsel]] * [[Departement van Internasionale Betrekkinge en Samewerking]] * [[Buitelandse betrekkinge van Suid-Afrika]] * [[Lys van diplomatieke missies van Suid-Afrika]] * [[Lys van diplomatieke missies in Suid-Afrika]] * [[Wet op die Erkenning van die Onafhanklikheid van Namibië, 1990]] * [[Jürgen Schadeberg]] * [[Sjebeen]] * [[Umqombothi]] * [[Nigel Morgan]] * [[George Bizos]] * [[Danny Titus]] * [[Tsotsi]] ‎ * [[Sarafina! (1992 film)]] * [[District 9]] * [[Suid-Afrikaanse filmbedryf]] * [[U-Carmen eKhayelitsha]] * [[Slag van Soutrivier]] * [[Jonas Gwangwa]] * [[Amathole- beskermde seegebied]] * [[Rubicon-toespraak]] * [[Carl von Hirschberg]] * [[Dawid Stuurman]] * [[Karima Brown]] * [[Jimmy Abbott]] * [[Aubrey Kruger]] * [[Graeme Bloch]] * [[National Union of South African Students]] * [[Suid-Afrikaanse militêre geskiedenis]] * [[Koevoet (polisie-eenheid)|Koevoet]] * [[Goue renoster van Mapungubwe]] * [[Suid-Afrikaanse onrus van 2021]] * [[Parlementsgebou (Kaapstad)]] * [[Simonstad-ooreenkoms]] * [[David Benatar]] * [[Carl Walter Meyer]] * [[André Walters]] * [[Dana Snyman]] * [[Yu Chi Chan-klub]] * [[Dana Niehaus]] * [[Satanskoraal]] * [[Mike Schüssler]] * [[John Berks]] * [[John Weston]] * [[Barry Ronge]] * [[Lionel Peterson]] * [[Don Mattera]] * [[Aggrey Klaaste]] * [[Patrick Soon-Shiong]] * [[Len Taunyane]] * [[David Christiaan de Waal]] * [[William Duncan Baxter]] * [[Glenda Kemp]] * [[Dennis East]] * [[Dawid van Lill]] * [[Mpho Phalatse]] * [[Franci Swanepoel]] * [[Leopold Scholtz]] * [[Klimaatsverandering in Suid-Afrika]] * [[Omgewingskwessies in Suider-Afrika]] * [[Alois Hugo Nellmapius]] * [[Drum (tydskrif)]] * [[Mark Pilgrim]] * [[Murunwa Makwarela]] * [[Kgosientso Ramokgopa]] * [[Stephanie Kemp]] * [[Thapelo Amad]] * [[Kirsten Neuschäfer]] * [[Thabo Bester]] * [[James Alexander]] * [[Rob Hersov]] * [[Guillaume Chenu de Chalezac]] * [[WESSA]] * [[Eusebius McKaiser]] * [[Erik Holm]] * [[Dricus du Plessis]] * [[Michael Lapsley]] * ''[[Scope]]'' * [[Nthato Motlana]] * [[Hans van Heerden]] * [[RISE Mzansi]] * [[Eeben Barlow]] *[[Televisie in Suid-Afrika]] * [[Piet Meyer]] * [[Klaas de Jonge]] * [[Beurtkrag]] * [[Suid-Afrikaanse energiekrisis]] * [[Overvaal Stereo]] * [[Change Starts Now]] * [[Mbongeni Ngema]] * [[Umkhonto we Sizwe (politieke party)]] * [[Peter Magubane]] * [[Edwill van Aarde]] * [[Kholeka Gcaleka]] * [[Pip Freedman]] * [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2024]] * [[African Congress for Transformation]] * [[Nasionale Vervolgingsgesag]] * [[Build One South Africa]] * [[Mapsixteen Civic Movement]] * [[Dikwankwetla Party of South Africa]] * [[Afrikaans 100-projek]] * [[Suid-Afrika se regverdige energieoorganginvesteringsplan]] * [[Veelpartyhandves]] * [[Pan Africanist Movement]] * [[Africa Restoration Alliance]] * [[Dire Tladi]] * [[Tyla]] * [[Operation Dudula]] * [[Abadin Tadia Tjoessoep]] * [[People's Movement for Change]] * [[Team Sugar South Africa]] * [[Mike Procter]] * [[John Hlophe]] * [[Ian Cameron]] * [[Hans Heese]] * [[Valke (SAPD)]] * [[Dingaan Thobela]] * [[David de Lange]] * [[Odile Harington]] * [[Louis van Schoor]] * [[Annelise de Vries]] * [[Operasie Vula]] * [[Koos van der Merwe]] * [[Hylton Nel]] * [[Danie Odendaal]] * [[End Conscription Campaign]] * [[Shifty Records]] * [[Douw Steyn]] * [[R.W. Johnson]] * [[Ebrahim Rasool]] * [[Barbara Masekela]] * [[Brand Fourie]] * [[Tshepisong]] * [[Neil de Beer]] {{div col end}} [[Kategorie:Wikipedia]] [[Kategorie:Suid-Afrika|*]] 219gicn5c85i50k4px5dcd7row6whvi 0 304272 2814201 2809732 2025-06-19T10:34:54Z 78.174.55.43 2814201 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas militêre persoon | naam = Adolf Eichmann | beeld = Adolf Eichmann, 1942.jpg | byskrif = Eichmann in 1942 | gebore = 19 Maart 1906 | oorlede = {{SDEO|1906|3|19|1962|6|1}} | begraweplek_etiket = | begraweplek = | geboorteplek = [[Solingen]], Ryn Provinsie, [[Koninkryk Pruise]],<br />[[Duitse Keiserryk]] | sterfteplek = [[Ramla]], [[Israel]] | begraweplek_koordinate = | bynaam = {{plainlist| * Ricardo Klement * Otto Eckmann }} | geboortenaam = Otto Adolf Eichmann | lojaliteit = [[Nasionaal-Sosialistiese Duitse Arbeidersparty]] | tak = | diensjare = | rang = ''SS-Obersturmbannführer'' (luitenant-kolonel) | diensnommer = | eenheid = | poste = | oorloë = | oorloë_etiket = | toekennings = {{plainlist | * ''Iron Cross'' Tweedeklas * ''War Merit Cross'' 1ste klas met swaarde * ''War Merit Cross'' 2de klas met swaarde }} | familie = | anderwerk = }} '''Otto Adolf Eichmann''' (19 Maart 1906 – 1 Junie 1962) was 'n Duits-Oostenrykse SS-''Obersturmbannführer'' (senior leier) en een van die belangrikste organiseerders van die [[Holocaust]]. Hy is deur die SS-''Obergruppenführer'' (senior groepleier) [[Reinhard Heydrich]] opdrag gegee om by die logistiek betrokke te raak van die massa-deportasie van [[Jode]] na uitwissingskampe in die Nazi-besette [[Oos-Europa]] tydens die [[Tweede Wêreldoorlog]] te vergemaklik. Eichmann is op 11 Mei 1960 deur die [[Mossad]] in [[Argentinië]] gevange geneem en is daarna skuldig bevind aan oorlogsmisdade in 'n algemeen gepubliseerde verhoor in [[Jerusalem]], waar hy in 1962 tereggestel is. Na 'n onindrukwekkende skoolloopbaan het Eichmann kortliks by die mynmaatskappy van sy vader in [[Oostenryk]] gewerk, waar die gesin in 1914 verhuis het. Hy het vanaf 1927 as 'n reisende olieverkoper gewerk en in 1932 by die [[Nasionaal-Sosialistiese Duitse Arbeidersparty]] en die SS aangesluit. In 1933 keer hy terug na Duitsland, waar hy by die ''[[Sicherheitsdienst]]'' (SD, "Veiligheidsdiens") aansluit het; daar is hy aangestel as hoof van die departement verantwoordelik vir Joodse aangeleenthede – veral emigrasie, wat die Nazi's deur geweld en ekonomiese druk aangemoedig het. Na die uitbreek van die Tweede Wêreldoorlog in September 1939 het Eichmann en sy personeel gereël dat die Jode in ghettos in groot stede gekonsentreer sou word, met die verwagting dat hulle verder oos of oorsee vervoer sou word. Hy het ook planne opgestel vir 'n gereserveerde gebied vir Jode, eers by Nisko in die suidooste van Pole en later in [[Madagaskarplan|Madagaskar]], maar nie een van hierdie planne is ooit uitgevoer nie. Die Nazi's het die [[Operasie Barbarossa|inval in die Sowjetunie]] in Junie 1941 begin, en hul Joodse beleid het van emigrasie na uitwissing verander. Om die beplanning vir die volksmoord te koördineer was Heydrich, wat Eichmann se hoof was, die gashoof van die administratiewe leiers van die regime tydens die Wannsee-konferensie op 20 Januarie 1942. Eichmann het inligting vir hom versamel, die konferensie bygewoon en die notules voorberei. Eichmann en sy personeel het verantwoordelik geword vir die Joodse deportasie na die uitwissingskampe, waar die slagoffers vergas is. Duitsland het Hongarye in Maart 1944 binnegeval, en Eichmann het toesig gehou oor die deportasie van 'n groot deel van die Joodse bevolking. Die meeste van die slagoffers is na die [[Auschwitz-konsentrasiekamp]] gestuur, waar ongeveer 75 persent met hul aankoms vermoor is. Toe die vervoer in Julie 1944 gestaak is, is 437&nbsp;000 van 725&nbsp;000 Jode in Hongarye dood. Dieter Wisliceny het in Neurenberg getuig dat Eichmann vir hom gesê het hy sal "in sy graf lag, omdat die gevoel dat hy vyf miljoen mense op sy gewete het, vir hom 'n bron van buitengewone bevrediging sou wees".{{sfn|Stangneth|2014|p=297}} Ná die nederlaag van Duitsland in 1945, is Eichmann deur die Amerikaanse magte gevange geneem, maar hy het uit 'n aanhoudingskamp ontsnap en oor Duitsland heen getrek om weer gevangenskap te vermy. Hy beland in 'n klein dorpie in [[Nedersakse]], waar hy tot in 1950 gewoon het, toe hy na Argentinië verhuis het met vals dokumente wat hy verkry het met hulp van 'n organisasie onder leiding van die Katolieke biskop Alois Hudal. Inligting wat deur die Mossad, die Israeliese intelligensie-agentskap, versamel is, het sy ligging in 1960 bevestig. 'n Span agente van Mossad en Shin Bet het Eichmann gevange geneem en hom na Israel gebring op 15 strafregtelike aanklagte, waaronder oorlogsmisdade, [[Misdade teen die Mensdom]] en misdade teen die Joodse volk. Tydens die verhoor het hy nie die Holocaust of sy rol in die organisering daarvan ontken nie, maar beweer dat hy bloot opdragte in 'n [[Totalitarisme|totalitêre]] ''Führerprinzip''-stelsel gevolg het. Hy is op al die aanklagte skuldig bevind en gehang op 1 Junie 1962. Die verhoor is wyd in die media gevolg en was later die onderwerp van verskeie boeke, waaronder [[Hannah Arendt]] se ''Eichmann in Jerusalem'', waarin Arendt die frase "die banaliteit van die kwaad" bedink het om Eichmann te beskryf. == Vroeë lewe en opvoeding == Otto Adolf Eichmann, die oudste van vyf kinders, is in 1906 gebore in 'n [[Calvinisme|Calvinistiese]] [[Protestantisme|Protestantse]] familie in [[Solingen]], Duitsland.{{sfn|Cesarani|2005|pp=19, 26}} Sy ouers was Adolf Karl Eichmann, 'n boekhouer, en Maria (née Schefferling), 'n huisvrou. Adolf (snr.) verhuis na [[Linz]], Oostenryk, in 1913 om 'n pos op te neem as kommersiële bestuurder van die Linz Tramway and Electrical Company, en die res van die gesin volg 'n jaar later. Na die dood van Maria in 1916 trou Eichmann se pa met Maria Zawrzel, 'n toegewyde Protestant met twee seuns.{{sfn|Cesarani|2005|pp=19–20}} Eichmann het die Kaiser Franz Joseph ''Staatsoberrealschule'' (hoërskool) in Linz bygewoon, dieselfde hoërskool wat [[Adolf Hitler]] ongeveer 17 jaar tevore bygewoon het.{{sfn|Lipstadt|2011|p=45}} Hy het die viool gespeel en aan sport en klubs deelgeneem, waaronder 'n [[Wandervogel]]-jeuggroep, wat 'n paar ouer seuns wat lede van verskillende [[Regs (politiek)|regse]] milisies was, insluit.{{sfn|Cesarani|2005|p=21}} Sy swak skoolprestasie het daartoe gelei dat sy vader hom van die ''Realschule'' onttrek en hom ingeskryf het by die ''Höhere Bundeslehranstalt für Elektrotechnik, Maschinenbau und Hochbau'', beroepsopleidingskollege. Hy vertrek sonder om 'n graad te verwerf en sluit aan by die nuwe onderneming van sy vader, die Untersberg Mining Company, waar hy etlike maande gewerk het.{{sfn|Cesarani|2005|p=21–22}} Vanaf 1925 tot 1927 werk hy as verkoopsbekleër by die ''Oberösterreichische Elektrobau AG'' radioonderneming. Tussen 1927 en begin 1933, werk Eichmann in [[Opper-Oostenryk]] en [[Salzburg]] as distriksagent vir die Vacuum Oil Company AG.{{sfn|Levy|2006|p= 98}}{{sfn|Cesarani|2005|p=34}} Gedurende hierdie tyd het hy by die ''Jungfrontkämpfervereinigung'', die jeugafdeling van Hermann Hiltl se regse veterane-beweging, aangesluit en koerante begin lees wat deur die Nazi Party uitgegee is.{{sfn|Cesarani|2005|pp=28, 35}} Die partyplatform het die ontbinding van die [[Republiek van Weimar]] in Duitsland, die verwerping van die bepalings van die [[Verdrag van Versailles]], radikale [[antisemitisme]] en anti-[[Bolsjewis]]me ingesluit. Hulle het 'n sterk sentrale regering belowe, verhoogde Lebensraum (leefruimte) vir Germaanse volke, die vorming van 'n nasionale gemeenskap gebaseer op ras, en rasreiniging deur die aktiewe onderdrukking van [[Jode]], wat van hul burgerskap en burgerregte gestroop sou word.{{sfn|Evans|2003|pp=179–180}} == Vroeë loopbaan == Op advies van familievriend en plaaslike [[Schutzstaffel|SS]]-leier [[Ernst Kaltenbrunner]], het Eichmann op 1 April 1932 by die Oostenrykse tak van die Nazi-party aangesluit.{{sfn|Ailsby|1997|p=40}} Sy lidmaatskap in die SS is sewe maande later bevestig.{{sfn|Cesarani|2005|p=28}} Sy regiment was ''SS-Standarte'' 37, wat verantwoordelik was vir die beskerming van die party se hoofkwartier in Linz en die beskerming van party-sprekers by saamtrekke, wat dikwels gewelddadig sou raak. Oor naweke het Eichmann party-aktiwiteite in Linz voortgesit terwyl sy werk in Vacuum Oil in Salzburg voortgegaan het.{{sfn|Cesarani|2005|p=34}} 'n Paar maande nadat die Nazi's mag oorgeneem het in Duitsland in Januarie 1933, het Eichmann sy werk verloor weens besnoeiing in Vacuum Oil. Die Nazi-party is in dieselfde tyd in Oostenryk verbied. Hierdie gebeure het Eichmann laat besluit om na Duitsland terug te keer. Soos baie ander Nasionaal-Sosialiste wat in die lente van 1933 uit Oostenryk gevlug het, vertrek Eichmann na [[Passau]], waar hy by Andreas Bolek by sy hoofkwartier aansluit.{{sfn|Rosmus|2015|p=83 f}} Nadat hy in Augustus 'n opleidingsprogram by die SS-depot in Klosterlechfeld bygewoon het, keer Eichmann in September terug na die Passau-grens, waar hy opdrag gegee is om 'n agtman SS-skakelspan te lei om Oostenrykse Nasionaal-Sosialiste in Duitsland te lei en propaganda-materiaal van daar af na Oostenryk te smokkel.{{sfn|Rosmus|2015|p=84}} Aan die einde van Desember, toe hierdie eenheid ontbind is, is Eichmann bevorder tot ''SS-Scharführer'' (groepleier, gelykstaande aan korporaal).{{sfn|Cesarani|2005|p=37}} Eichmann se bataljon van die Deutschland Regiment is in die kaserne langs die [[Dachau-konsentrasiekamp]] gekwartier. Teen 1934 versoek Eichmann 'n oordrag na die ''[[Sicherheitsdienst]]'' (SD) van die SS om die "eentonigheid" van militêre opleiding en diens te Dachau te ontsnap. Eichmann is opgeneem in die SD en is opgedra aan die subkantoor vir [[Vrymesselary|Vrymesselaars]], die organisering van beslaglegging op rituele voorwerpe vir 'n voorgestelde museum, en die opstel van 'n kaartindeks van Duitse Vrymesselaars en Vrymesselaarsorganisasies. Hy het 'n anti-Vrymesselaar-uitstalling voorberei, wat besonders gewild sou wees. Besoekers was Hermann Goering, [[Heinrich Himmler]], [[Ernst Kaltenbrunner]] en Baron Leopold von Mildenstein.{{sfn|Cooper|2011|pp=83–85}} Mildenstein het Eichmann uitgenooi om by sy Joodse departement by sy hoofkwartier in [[Berlyn]] aan te sluit.{{sfn|Padfield|2001|p=198}} Die oordrag van Eichmann is in November 1934 toegestaan. Hy het dit later as sy groot deurbraak beskou.{{sfn|Porter|2007|p=106}} Hy is gelas om verslae oor die Sionistiese beweging en verskillende Joodse organisasies te bestudeer en op te stel. Hy het selfs 'n bietjie [[Hebreeus]] en Jiddisj geleer en sy reputasie verwerf as 'n spesialis in Sionistiese en Joodse aangeleenthede.{{sfn|Cesarani|2005|pp=47–49}} Op 21 Maart 1935 trou Eichmann met Veronika (Vera) Liebl (1909–93). Die egpaar het vier seuns gehad: Klaus (gebore 1936 in Berlyn), Horst Adolf (gebore 1940 in [[Wene]]), Dieter Helmut (gebore 1942 in [[Praag]]) en Ricardo Francisco (gebore 1955 in [[Buenos Aires]]).{{sfn|Cesarani|2005|pp=44, 69}} Eichmann is in 1936 tot SS-''Hauptscharführer'' (hoofgroepleier) bevorder en is die volgende jaar as SS-''Untersturmführer'' (tweede luitenant) aangestel.{{sfn|Cesarani|2005|pp=49, 60}} [[Nazi-Duitsland]] het geweld en ekonomiese druk gebruik om Jode aan te moedig om Duitsland uit hul eie wil te verlaat;{{sfn|Longerich|2010|pp=67–69}} Ongeveer 250&nbsp;000 van die land se 437&nbsp;000 Jode het tussen 1933 en 1939 geëmigreer.{{sfn|Longerich|2010|p=127}} Eichmann reis in 1937 saam met sy superieur Herbert Hagen na die [[Britse mandaat van Palestina]] om die moontlikheid te beoordeel dat Duitsland se Jode vrywillig na daardie land sal emigreer. Met vervalste persbewyse by [[Haifa]] het hulle na [[Kaïro]] in Egipte gereis het. Daar het hulle Feival Polkes, 'n agent van die Haganah, ontmoet met wie hulle egter nie 'n ooreenkoms kon aangaan nie.{{sfn|Levy|2006|pp=105–106}} Polkes het voorgestel dat meer Jode onder die voorwaardes van die Haavara-ooreenkoms moet vertrek, maar Hagen het geweier, met die vermoede dat 'n sterk Joodse teenwoordigheid in Palestina kan lei tot die stigting van 'n onafhanklike staat, wat strydig met die Reich-beleid sou wees.{{sfn|Cesarani|2005|p=55}} Eichmann en Hagen het 'n paar dae later probeer om na Palestina terug te keer, maar is toegang geweier nadat die Britse owerhede hulle die vereiste visums geweier het.{{sfn|Levy|2006|p=106}} Hulle het 'n verslag opgestel oor hul besoek, wat in 1982 gepubliseer is.{{sfn|Mendelsohn|1982}} In 1938 word Eichmann na Wene gepos om die Joodse emigrasie uit Oostenryk te help organiseer, wat pas deur die ''[[Anschluss]]'' in die Ryk geïntegreer is.{{sfn|Cesarani|2005|p=62}} Joodse gemeenskapsorganisasies is onder toesig van die SD geplaas en moes die Joodse emigrasie aanmoedig en vergemaklik.{{sfn|Cesarani|2005|p=65}} Befondsing is verkry uit geld wat van ander Joodse persone en organisasies afgeneem is, benewens oorsese donasies wat onder SD-beheer geplaas is.{{sfn|Cesarani|2005|p=67}} Eichmann is in Julie 1938 tot SS-''Obersturmführer'' (eerste luitenant) bevorder en aangestel tot die Sentrale Agentskap vir Joodse Emigrasie in Wene, wat in Augustus tot stand gebring is. Teen die tyd wat Eichmann Wene in Mei 1939 verlaat, het bykans 100&nbsp;000 Jode Oostenryk wettig verlaat, en baie meer nog is na Palestina en elders gesmokkel.{{sfn|Cesarani|2005|p=71}} == Tweede Wêreldoorlog == === Oorgang van emigrasie na deportasie === Binne weke na die [[inval van Pole]] op 1 September 1939 het die Nazi-beleid teenoor die Jode verander van vrywillige emigrasie na gedwonge deportasie.{{sfn|Longerich|2010|p=132}} Na samesprekings met Hitler in die voorafgaande weke, op 21 September, het SS-''Obergruppenführer'' Reinhard Heydrich, hoof van die SD, sy personeel aangeraai om Jode eerder via goeie spoorverbindings in Pole te konsentreer ten einde hul uitsetting uit gebiede onder Duitse beheer te fasiliteer, en te begin by gebiede wat by die Ryk ingelyf is. Hy het planne aangekondig om 'n gereserveerde gebied in die Generaal-Goewerment (die deel van Pole wat nie in die Ryk opgeneem is nie) te vestig, waar Jode en ander ongewensdes op verdere deportasie sou wag.{{sfn|Longerich|2010|pp=148–149}} Op 27 September 1939 is die SD en die ''Sicherheitspolizei'' (SiPo, 'Veiligheidspolisie'), wat bestaan uit die [[Gestapo]] en ''Kriminalpolizei'' (Kripo) polisie-agentskappe – saamgevoeg in die nuwe ''Reichssicherheitshauptamt'' (RSHA, "Ryksekuriteit-Hoofkantoor"), wat onder Heydrich se beheer geplaas is.{{sfn|Longerich|2012|pp=469, 470}} Na 'n pos in Praag om te help met die oprigting van 'n emigrasiekantoor aldaar, is Eichmann in Oktober 1939 na Berlyn oorgeplaas om die ''Reichszentrale für Jüdische Auswanderung'' ("Reich Central Office for Jewish Emigration") vir die hele Ryk onder [[Heinrich Müller]], hoof van die Gestapo.{{sfn|Cesarani|2005|p=77}} Hy is onmiddellik getaak om die deportasie van 70&nbsp;000 tot 80&nbsp;000 Jode uit die distrik [[Ostrava]] in [[Morawië]] en die distrik [[Katowice]] in die onlangs geannekseerde deel van Pole te organiseer. Op eie inisiatief het Eichmann ook planne beraam om Jode uit Wene te deporteer. Onder die Nisko-plan het Eichmann Nisko gekies as die plek vir 'n nuwe transito-kamp waar Jode tydelik gehuisves sou word voordat hulle elders gedeporteer sou word. In die laaste week van Oktober 1939 is 4&nbsp;700 Jode per trein na die gebied gestuur en is in wese oorgelaat om in 'n oop weide sonder water en min kos te oorleef. Barakke is beplan, maar nooit voltooi nie.{{sfn|Longerich|2010|pp=151–152}} Baie van die gedeporteerdes is deur die SS na die Sowjetbesette gebied gedryf en ander is uiteindelik in 'n nabygeleë arbeidskamp geplaas. Die operasie is gekanselleer, deels omdat Hitler besluit het dat die vereiste treine voorlopig beter vir militêre doeleindes gebruik sou word. Intussen word honderde duisende etniese Duitsers as deel van Hitler se langtermyn-hervestigingsplanne na die geannekseerde gebiede vervoer, en etniese Pole en Jode word verder oos gevoer, veral in die Generaal-Goewerment. Op 19 Desember 1939 is Eichmann aangestel as hoof van RSHA Referat IV B4 (RSHA-subafdeling IV-B4), met die taak om toesig te hou oor Joodse sake en ontruiming. Heydrich het Eichmann aangekondig as sy "spesiale kenner", wat verantwoordelik is vir die reëlings vir alle deportasies na die besette Pole. Die pos behels die koördinering met polisie-agentskappe vir die fisiese verwydering van die Jode, die hantering van die beslaglegging op hul eiendom, en die reël van finansiering en vervoer. Binne enkele dae na sy aanstelling het Eichmann 'n plan geformuleer om 600&nbsp;000 Jode in die Generaal-Goewerment te deporteer. Die plan is gestimuleer deur Hans Frank, die goewerneur-generaal van die besette gebiede, wat nie wou aanvaar dat die gedeporteerdes daar sou aandoen nie, aangesien dit 'n negatiewe impak op ekonomiese ontwikkeling en sy uiteindelike doel van Germanisering van die streek sou hê. Op 24 Maart 1940 verbied Hermann Göring in sy rol as minister verantwoordelik vir die Vierjaarplan enige verdere vervoer na die Generaal-Goewerment, tensy dit eers deur homself of Frank uitgeklaar is. Vervoer duur voort, maar teen 'n baie stadiger tempo as wat oorspronklik beplan is. Sedert die begin van die oorlog tot April 1941 is ongeveer 63&nbsp;000 Jode na die Generaal-Goewerment vervoer. Op baie van die treine in hierdie periode het tot 'n derde van die gedeporteerdes in transito gesterf. Terwyl Eichmann tydens sy verhoor beweer het dat hy ontsteld was oor die verskriklike toestande op die treine en in die transito-kampe, toon sy korrespondensie en dokumente van die tydperk dat sy grootste bekommernis was om die deportasies ekonomies uit te voer, met minimale ontwrigting van Duitsland se voortgesette militêre operasies. == Verwysings == {{Verwysings|2}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Eichmann, Adolf}} [[Kategorie:Duitse Nazi's]] [[Kategorie:Duitse tereggestelde mense]] [[Kategorie:Kolonels]] [[Kategorie:Mense in die Sjoa]] [[Kategorie:SS-bevelvoerders]] [[Kategorie:Geboortes in 1906]] [[Kategorie:Sterftes in 1962]] [[Kategorie:Nazi-konsentrasiekampe]] [[Kategorie:Antivrymesselary]] b712jsy9r5tjwnahlk3yqej7bphe5rg 0 305414 2814028 2453989 2025-06-18T22:34:21Z Johannescharlesventer 146706 /* Video */ 2814028 wikitext text/x-wiki Hierdie is 'n lys van opnames deur die [[Roemenië|Roemeense]] sopraansangeres [[Angela Gheorghiu]] (gebore op [[7 September]] [[1965]]). Die lys sluit lewendige- sowel as ateljee opnames in wat beskikbaar is in oudio [[CD]]'s, VHS en DVD's. == Oudio == {| class="wikitable sortable" !Datum!!Opname!!Plaatetiket!!No. en tipe |- | 1988<ref group=T2 name=HoO>Vrygestel onder haar oorspronklike van Burlacu</ref> || ''Țara Mea'' (Paul Urmuzescu) || Electrecord || F.E. '88 015 LP |- | 1994 ||{{Hs|traviata}}''[[La traviata]]'' (Verdi) || Decca || 000289 448 1192 6 CD |- | 1995 ||{{Hs|Puccini}}''The Puccini Experience'' || RCA || B0000024FD CD |- | 1996 ||{{Hs|elisir}}''L'elisir d'amore'' (Donizetti) || Decca || 000289 478 2491 6 CD |- | 1996 || ''Arias'' || Decca || 000289 452 4172 2 CD |- | 1996 || ''[[Carmen]]'' (Bizet) || Teldec || B000000S8P CD |- | 1996 || ''Roberto Alagna & Angela Gheorghiu – Duets and Arias'' || EMI || 0724355611727 CD |- | 1998 || ''Roméo et Juliette'' (Gounod) || EMI || 0094635862423 CD |- | 1998 || ''My World'' || Decca || 458 3602 CD |- | 1998 || ''[[Angela Gheorghiu]] & Roberto Alagna – Verdi per due'' || EMI || 0724355665621 CD |- | 1999 ||{{Hs|boheme}}''[[La bohème]]'' (Puccini) || Decca || 000289 466 0702 2 CD |- | 1999 ||{{Hs|trittico}}''Il trittico'' (Puccini) || EMI || 0724355658722 CD |- | 1999 || ''Werther'' (Massenet) || EMI || 0724355682024 CD |- | 2000 || ''Verdi Heroines'' || Decca || 000289 466 9522 7 CD |- | 2000 || ''[[Manon]]'' (Massenet) || EMI || 0724355700520 CD |- | 2001 || ''Messa da Requiem'' (Verdi) || EMI || 0724355716828 CD |- | 2001 || ''Casta Diva'' || EMI || 0724355716323 CD |- | 2001 || ''Mysterium – Sacred Arias'' || Decca || 000289 466 1022 0 CD |- | 2001 || ''Tosca'' (Puccini) || EMI || 0724355717320 CD |- | 2002 || ''Angela Gheorghiu: Live From Covent Garden'' || EMI || 0724355726421 CD |- | 2002 ||{{Hs|trovatore}}''[[Il trovatore]]'' (Verdi) || EMI || 0724355736024 CD |- | 2003 || ''[[Carmen]]'' (Bizet) || EMI || 0094635243529 CD |- | 2004 ||{{Hs|Essential}}''The Essential Angela Gheorghiu'' || Decca || 473 3202 2 CD |- | 2004 || ''Diva'' || EMI || 0724355770622 CD |- | 2004 || ''Last Night at the Proms'' || Warner Classics || B0002CPEPM CD |- | 2005 || ''25 Jaar Koningin Beatrix'' || EMI || 072455806925 CD |- | 2005 || ''Puccini Opera Arias'' || EMI || 0094633235526 CD |- | 2007 || ''Live From La Scala'' || EMI || 094639442027 CD |- | 2008 || ''Marius et Fanny'' || Larghetto || CD |- | 2008 || ''Angela & Roberto Forever'' || EMI || 5099921459924 CD |- | 2008 || ''My Puccini'' || EMI || 2174412 CD |- | 2009 || ''[[Madama Butterfly]]'' (Puccini) || EMI || 5099926418728 CD |- | 2009 ||{{Hs|amico}}''L'amico Fritz'' (Mascagni) || Deutsche Grammophon || 00289 477 8367 CD |- | 2010 || ''Classical Legends – In Their Own Words'' || EMI || CD |- | 2010 || ''Best of Angela Gheorghiu – Diva'' || EMI Japan || CD + DVD |- | 2010 ||{{Hs|Stars}}''Les Stars du Clasique'' || EMI UK/Zoom || 5099990582325 CD |- | 2010<ref group=T1 name=HoO>Opnuut vrygestel as deel van die "Home of the Opera" versameling</ref> || ''[[Roméo et Juliette]]'' (Gounod) || EMI Classics || 5099964070025 CD |- | 2010<ref group=T1 name=HoO /> ||{{Hs|rondine}}''La rondine'' (Puccini) || EMI Classics || 509996407482 CD |- | 2010 || ''Classical 2011: Angela Gheorghiu, [[Plácido Domingo]], [[Anna Netrebko]], [[Luciano Pavarotti]] etc.'' || EMI || B00485A7LA CD |- | 2011 || ''Fedora'' (Giordano) || Deutsche Grammophon || 000289 477 8367 1 CD |- | 2011 || ''Homage to Maria Callas'' || Warner Classics || 5099963150926 CD |- | 2012 || ''Habanera'' EP with [[Maria Callas]] (Record Store Day UK exclusive 2012) || EMI / HMV || RSD2012 7" viniel beperkte uitgawe |- | 2012 || ''Solti: The Legacy 1937–97'' || Decca || B0091HVM7I CD |- | 2013 || ''Angela Gheorghiu chante Verdi'' || Warner Classics|| 5099995894522 CD |- | 2013 || ''The Sound of [[Angela Gheorghiu]]'' || Classic fM|| 0028948083466 |- | 2013 || ''O, ce veste minunată! Colinde românești'' || MediaPro Music|| B00GUZJNHA CD |- | 2014 || ''Guardian Angel. Christmas Carols'' || MediaPro Music|| 5948218003695 CD |- | 2015 || ''Autograph. 25th Anniversary Boxed Set'' || Warner Classics|| 0825646190478 CD |- | 2017 || ''Live from [[Covent Garden]]'' || Warner Classics|| 0190295889999 CD |- | 2017 || ''The Complete Recitals on Warner Classics'' || Warner Classics|| 0190295899479 CD |- | 2017 || ''Eternamente: The Verismo Album'' || Warner Classics|| 0190295780241 CD + vinyl |- | 2019 || ''Plaisir d'amour'' || Decca Classics|| CD |} <references group=T1 /> <references group=T2 /> == Video == {| class="wikitable sortable" !Datum!!Opname!!Plaatetiket!!Tipe |- | 1994 ||{{Hs|traviata}}''La traviata'' (Verdi) || Decca || DVD |- | 1995 || ''Plácido Domingo: Live In Prague With Angela Gheorghiu'' || Beckmann Visual Publishing || DVD |- | 1996 ||{{Hs|elisir}}''L'elisir d'amore'' (Donizetti) || Decca || DVD |- | 1996 ||{{Hs|rondine}}''La rondine'' (Puccini) || EMI || DVD |- | 1996 || ''James Levine's 25th Anniversary Metropolitan Opera Gala'' || DG || DVD |- | 2001 || ''Classics on a Summer's Evening'' || EMI || DVD |- | 2001 || ''Messa da Requiem'' (Verdi) || EMI || DVD |- | 2001 || ''Tosca'' (Puccini) || EMI || DVD |- | 2002 || ''Angela Gheorghiu: Live From Covent Garden'' || EMI || DVD |- | 2002 || ''Prom at the Palace'' || Opus Arte || DVD |- | 2003 || ''Roméo et Juliette'' (Gounod) || Arthaus Musik || DVD |- | 2004 || ''Art of Angela Gheorghiu'' || Decca || DVD x 2 |- | 2005 || ''25 Jaar Koningin Beatrix'' || EMI || DVD |- | 2007 ||{{Hs|traviata}}''La traviata'' (Verdi) || Arthaus Musik || DVD/Blu-ray |- | 2007<ref group=T2>Opgeneem by [[La Scala]], Milaan</ref> ||{{Hs|traviata}}''La traviata'' (Verdi) || Arthaus Musik || DVD |- | 2008 || ''Great Opera Arias: Concert with Domingo, Alagna, Gheorghiu'' ||Kultur Video || DVD |- | 2008<ref group=T2 name=Met>Opgeneem by die Met, New York</ref> || ''La bohème'' (Puccini) || EMI || DVD |- | 2009 || ''Waldbühne Concert – Italian Night'' || Kultur Video || DVD |- | 2009 || ''Tribute to Pavarotti – One Amazing Weekend in Petra'' || Decca || DVD |- | 2010 || ''Best of Angela Gheorghiu – Diva'' || EMI Japan || DVD + CD |- | 2010<ref group=T2 name=Met />||{{Hs|rondine}}''La rondine'' (Puccini) || EMI || DVD |- | 2010<ref group=T2>Opgeneem by die Royal Opera House, Londen</ref> || ''Faust'' (Gounod) || EMI || DVD |- | 2012 || ''Adriana Lecouvreur'' (Cilea)|| Decca || DVD/Blu-ray |- | 2012 || ''Tosca'' (Puccini) || EMI || DVD/Blu-ray |} <references group=T2 /> == Verwysings == {{Verwysings}} == Bronne == * [http://www.emiclassics.com/artistdiscography.php?aid=114 EMI diskografie van kunstenaars, besoek op 20 April 2011] == Eksterne skakels == * [https://web.archive.org/web/20110509121834/http://www.angelagheorghiu.com/discography/ Diskografie by AngelaGheorghiu.com, besoek op 20 April 2011] {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Gheorghiu, Angela}} [[Kategorie:Diskografieë]] 0xohcfzh4udnobd0zk6tqlfu8jrcsyf 0 306191 2813982 2546975 2025-06-18T19:31:23Z Oesjaar 7467 /* Bronne */ Verbeter 2813982 wikitext text/x-wiki {{Spesieboks | name = Kanniedood | image = Aloe variegata.jpg | image_width = 250px | status = LC | status_system = iucn3.1 | taxon = Gonialoe variegata | authority = ([[Carolus Linnaeus|L.]]) Boatwr. & [[John Charles Manning|J.C.Manning]], (2014) | synonyms =* ''Aloe ausana'' <small>Dinter</small> * ''Aloe punctata'' <small>Haw.</small> * ''Aloe variegata'' <small>L.</small> * ''Aloe variegata var. haworthii'' <small>A.Berger</small> * ''Tulista variegata'' <small>(L.) G.D.Rowley</small> | range_map = 1 Gonialoe species - Aloe variegata sladeniana dinteri distribution map.png | range_map_caption = Verspreidingsgebied in geel }} ''Hierdie aalwyn moet nie verwar word met die genus ''[[Commiphora]]'' wat ook as die kanniedood bekend staan nie.'' Die '''Kanniedood''' (''Gonialoe variegata'') is 'n [[boom]] wat tot die [[aalwyn]]familie ''[[Asphodelaceae]]'' hoort en vanaf Julie tot Augustus [[blom]]. In Engels staan die boom bekend as die ''partridge breast aloe''. Die word ook die ''bontaalwyn'' genoem. Die plant was voorheen as ''Aloe variegata'' geklassifiseer. == Verspreiding == Die boom is [[inheems]] aan die [[Wes-Kaap|Wes-]], [[Oos-Kaap|Oos-]], [[Noord-Kaap]], [[Vrystaat]] en ook suidelike [[Namibië]], en sy bewaringstatus word as nie-bedreig aangegee. Die blomme is [[pienk]] tot [[rooi]]. Die boom word tot 50&nbsp;cm hoog. == Galery == <gallery mode="packed"> Aloe variegata (4508513277).jpg Aloe variegata 2.jpg Aloe variegata flower.jpg Aloe variegata0.jpg </gallery> == Sien ook == * [[Lys van aalwynspesies]] == Bronnelys == * [http://redlist.sanbi.org/species.php?species=15463-1 Sanbi se rooilys] * [http://pza.sanbi.org/gonialoe-variegata PlantZAfrica.com] * [https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77142517-1 Plants of the World Online] * [[John Charles Manning|Manning, John]], ''Fotogids tot die Veldblomme van Suid-Afrika''. Briza Publikasies. ISBN 978 1 920217 01 3 == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn|Gonialoe variegata}} {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Gonialoe]] [[Kategorie:Flora van Namibië]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] fg3kgjt1nk0w0vgfda9b5qatdcd5iz5 0 306251 2814110 2649322 2025-06-19T06:18:02Z InternetArchiveBot 131157 Red 0 verwysing(s) en merk 1 as dood.) #IABot (v2.0.9.5 2814110 wikitext text/x-wiki {{TITELAANSIG|''The Room Where It Happened''}} {{Boek | titel = ''The Room Where It Happened'' | subtitel = ''A White House Memoir'' | oorspr titel = | vertaler = | beeld = The Room Where It Happened - cover.jpg | breedte = 200 | outeur = [[John Bolton]] | omslagontwerp = | land = {{vlagland|Verenigde State}} | taal = [[Engels]] | reeks = | onderwerp = | genre = [[Outobiografie]] | uitgewer = [[Simon & Schuster]] | uitgewingsdatum = 23 Junie 2020 | medium = Gedruk (hardeband) | bladsye = | grootte_gewig = | oplage = | isbn = | isbntoeligting = | issn = 9781982148034 | voorafgegaan = | vervolg = }} '''''The Room Where It Happened: A White House Memoir''''' (Die kamer waar dit gebeur het: 'n Withuis outobiografie) is 'n [[outobiografie]] van [[John Bolton]], wat as die Amerikaanse veiligheidsadviseur vir president [[Donald Trump]] gedien het.<ref>{{cite news |first1=Paula |last1=Reid |first2=Stefan |last2=Becket |url=https://www.cbsnews.com/news/john-bolton-report-bolton-book-says-trump-tied-ukraine-military-aid-to-biden-probe/ |title=Report: Bolton book says Trump tied Ukraine military aid to Biden probe |date=27 Januarie 2020 |website=CBS News |access-date=27 Januarie 2020 |language=en-US |archive-url=https://web.archive.org/web/20200623080306/https://www.cbsnews.com/news/john-bolton-report-bolton-book-says-trump-tied-ukraine-military-aid-to-biden-probe/ |archive-date=23 Junie 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite news |url=https://www.nytimes.com/2020/01/26/us/politics/john-bolton-trump-book-takeaways.html |title=5 Takeaways on Trump and Ukraine From John Bolton's Book |last=Weiland |first=Noah |date=26 Januarie 2020 |work=[[The New York Times]] |access-date=27 Januarie 2020 |issn=0362-4331 |language=en-US |archive-url=https://web.archive.org/web/20200623022328/https://www.nytimes.com/2020/01/26/us/politics/john-bolton-trump-book-takeaways.html |archive-date=23 Junie 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref>. Volgens Bolton is 'n voorskot van $2 miljoen betaal.<ref name=thebl/> Einde Desember 2019 is een eksemplaar van die [[manuskrip]] aan die [[Withuis]] voorsien vir standaardbeoordeling voor publikasie. Aan die einde van Januarie 2020, tydens die staat van beskuldiging verhoor van Trump in die Senaat, het nuus oor die boek bekend geword. Bolton se medewerkers was verbaas dat daar blykbaar verskeie kopieë van die manuskrip gemaak en gesirkuleer is.<ref>{{cite web |url=https://www.rawstory.com/2020/01/bolton-book-leaked-after-the-white-house-made-copies-of-the-single-manuscript-they-were-given-report/ |title=Bolton book leaked after the White House made copies of the single manuscript they were given: report |last=Brigham |first=Bob |date=27 Januarie 2020 |website=The Raw Story |access-date=28 Januarie 2020 |language=en-US |archive-url=https://web.archive.org/web/20200408055758/https://www.rawstory.com/2020/01/bolton-book-leaked-after-the-white-house-made-copies-of-the-single-manuscript-they-were-given-report/ |archive-date=8 April 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite web |url=https://nypost.com/2020/01/27/bolton-lawyer-implies-that-white-house-leaked-book-manuscript/ |title=Bolton lawyer implies that White House leaked book manuscript |last=Jacobs |first=Emily |date=27 Januarie 2020 |website=New York Post |access-date=28 Januarie 2020 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200622121207/https://nypost.com/2020/01/27/bolton-lawyer-implies-that-white-house-leaked-book-manuscript/ |archive-date=22 Junie 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Uitgelekte inligting oor die boek se inhoud het die druk verhoog om Bolton te laat getuig in die Senaat-verhoor van Trump.<ref>{{cite web |url=https://www.msn.com/en-us/news/politics/pressure-grows-for-bolton-to-testify-at-impeachment-trial/ar-BBZmZdq |title=Pressure Grows for Bolton to Testify at Impeachment Trial |first1=Rebecca |last1=Ballhaus |first2=Siobhan |last2=Hughes |date=27 Januarie 2020 |website=Msn.com |access-date=28 Januarie 2020 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200128055006/https://www.msn.com/en-us/news/politics/pressure-grows-for-bolton-to-testify-at-impeachment-trial/ar-BBZmZdq |archive-date=28 Januarie 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Volgens die konsepmanuskrip van Bolton het William Barr en Bolton 'n gesprek gehad oor kommer wat blyk dat Trump onbehoorlike invloed gehad het op twee Amerikaanse ondersoeke van die departement van justisie van maatskappye in die [[Volksrepubliek van China]] en [[Turkye]]; spesifiek rakende die leier van China, [[Xi Jinping]] met betrekking tot ZTE en president [[Recep Tayyip Erdoğan]] met betrekking tot Halkbank.<ref>{{cite news |url=https://www.nytimes.com/2020/01/28/us/politics/bolton-book-trump-china-turkey.html |title=Bolton Book Puts New Focus on Trump's Actions in Turkey and China Cases |last1=Lipton |first1=Eric |date=28 Januarie 2020 |work=The New York Times |access-date=30 Januarie 2020 |last2=Rappeport |first2=Alan |issn=0362-4331 |language=en-US |archive-url=https://web.archive.org/web/20200623031514/https://www.nytimes.com/2020/01/28/us/politics/bolton-book-trump-china-turkey.html |archive-date=23 Junie 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.cnn.com/2020/01/27/politics/john-bolton-trump-turkey-china/index.html |title=New York Times: Bolton wrote he was concerned Trump was granting favors to autocratic leaders |last=LeBlanc |first=Paul |date=28 Januarie 2020 |website=CNN |access-date=30 Januarie 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200301211313/https://www.cnn.com/2020/01/27/politics/john-bolton-trump-turkey-china/index.html |archive-date=1 Maart 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Bolton beweer dat Trump, in 'n poging om herverkiesing in die VSA landboustate in die 2020-verkiesing te verseker by Xi gepleit het om verhoogde invoere ten einde te verseker dat hy sou wen. "[Trump] het die belangrikheid van boere benadruk en die Chinese aankope van sojabone en [[koring]] vir die verkiesingsuitslag ".<ref name="nyt-baker-bolton"/> (Bolton het ook geskryf dat hy Trump direk wil aanhaal, maar nie as gevolg van "die regering se proses voor die publikasie van hersiening nie".<ref name="nyt-baker-bolton"/> Hy het ook gesê dat Trump gevra het of [[Finland]] 'n deel van [[Rusland]] is, en dat Trump nie bewus was dat die [[Verenigde Koninkryk]] 'n kernmoontheid is nie.<ref name="nyt-baker-bolton">{{cite web |last1=Baker |first1=Peter |title=Bolton Says Trump Impeachment Inquiry Missed Other Troubling Actions |url=https://www.nytimes.com/2020/06/17/us/politics/bolton-book-trump-impeached.html |work=The New York Times |access-date=17 Junie 2020 |date=17 Junie 2020 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200623230805/https://www.nytimes.com/2020/06/17/us/politics/bolton-book-trump-impeached.html |archive-date=23 Junie 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Volgens Bolton het Trump tussenbeide getree in die Amerikaanse wetstoepassing en het hy "belemmering van die regsproses as 'n lewenswyse beoefen".<ref name="nyt-baker-bolton" /><ref name=nydnbolton /> Op 16 Junie 2020 het die Trump-administrasie gepoog om die vrystelling van die boek deur [[Simon & Schuster]], wat op 23 Junie gepubliseer sou word, te blokkeer.<ref name="thebl">{{cite news |last1=Knight |first1=Dan |title=Justice Department sues President Trump’s former national security adviser |url=https://thebl.com/politics/justice-department-sues-president-trumps-former-national-security-adviser.html |publisher=The Beauty of Life |date=17 Junie 2020 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200618115423/https://thebl.com/politics/justice-department-sues-president-trumps-former-national-security-adviser.html |archive-date=18 Junie 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> 'n Amerikaanse federale regter hierdie versoek op 20 Junie geweier.<ref name="HsuBlock">Spencer S. Hsu, [https://www.washingtonpost.com/local/legal-issues/us-judge-declines-to-block-release-of-book-by-former-national-security-adviser-john-bolton/2020/06/20/e14842f2-b301-11ea-8758-bfd1d045525a_story.html U.S. judge declines to block release of book by former national security adviser John Bolton], Washington Post (20 Junie 2020).</ref> Op 21 Junie verskyn roofkopieë van die boek aanlyn.<ref>Press, Associated. "''Pirated editions of Bolton's book appearing online''". POLITICO. Besoek op 22 Junie 2020.</ref> Die Departement van Justisie het gekla dat nasionale veiligheid in gevaar is omdat Bolton ooreenkomste verbreek het wat hy as voorwaarde vir sy diens onderteken het:<ref name=thebl/> "Die Verenigde State se nasionale veiligheidsraad (NVR) bepaal dat die manuskrip in sy huidige vorm sekere gedeeltes bevat - sommige tot enkele paragrawe lank - wat geklassifiseerde inligting oor nasionale veiligheid bevat. In werklikheid het die NVR bepaal dat inligting in die manuskrip op die vertroulike, geheime en uiters geheime vlak geklassifiseer word. [Die boek] sal onherstelbare skade berokken, omdat die openbaarmaking van gevalle van geklassifiseerde inligting in die manuskrip redelikerwys kon verwag word om die nasionale veiligheid van die Verenigde State ernstige skade, of buitengewoon ernstige skade, te berokken." Op 22 Junie het die regering van [[Suid-Korea]] verskil met die verslag van Bolton oor gebeure rondom die [[Hanoi]]-beraad tussen [[Noord-Korea]] en die [[Verenigde State van Amerika]], met die Suid-Koreaanse nasionale veiligheidsadviseur Chung Eui-yong wat gesê het dat "eensydige publisering van konsultasies wat plaasgevind het op die basis van onderlinge vertroue is in stryd met die basiese beginsels van [[diplomasie]] en kan toekomstige onderhandelinge ernstig benadeel."<ref name="hsgm">{{cite news |last1=Shin |first1=Hyonhee |title=South Korea says Bolton's account of Trump-Kim summits is distorted |url=https://www.theglobeandmail.com/world/article-south-korea-says-boltons-account-of-trump-kim-summits-is-distorted/ |agency=Reuters |publisher=The Globe and Mail Inc |date=22 Junie 2020 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200623045046/https://www.theglobeandmail.com/world/article-south-korea-says-boltons-account-of-trump-kim-summits-is-distorted/ |archive-date=23 Junie 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Bolton het ook in die boek geskryf dat die Suid-Koreaanse president [[Moon Jae-in]] se idees en standpunte rakende Noord-Korea "[[skisofrenie]]s" was. In antwoord daarop, het 'n topamptenaar in Moon se kantoor gesê dat "[Bolton] miskien ook in daardie toestand is". == Inhoud == In die boek skryf Bolton dat: === Verenigde State === * Trump het 'n patroon gevestig om in te gryp teen die Amerikaanse wetstoepassing,<ref name=nydnbolton>{{cite news |url=https://www.nydailynews.com/news/politics/ny-bolton-book-trump-favors-dictators-20200617-cjyfe6ygpreatkvqi7ukvnk3ry-story.html |title=John Bolton book says Trump gave 'favors to dictators,' confirms he bullied Ukraine |first=Chris |last=Sommerfeldt |publisher=New York Daily News |date=17 Junie 2020 |access-date=17 Junie 2020 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200623080239/https://www.nydailynews.com/news/politics/ny-bolton-book-trump-favors-dictators-20200617-cjyfe6ygpreatkvqi7ukvnk3ry-story.html |archive-date=23 Junie 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> en dat Pat Cipollone, advokaat van die Withuis, "duidelik verbaas was oor Trump se benadering tot wetstoepassing, of die gebrek daaraan." <ref name="nyt-baker-bolton" /> === China === * Trump die Chinese leier Xi Jinping gevra het om hom te help om die herverkiesing te wen, en aangebied om Amerikaanse tariewe te verlaag in ruil "vir 'n verhoging in Chinese aankope van plaasprodukte, om te help met die deurslaggewende stem in die landboustate."<ref>Dawsey, Josh (17 Junie 2020). "''Trump asked China's Xi to help him win reelection, according to Bolton book''". Washington Post. Besoek op 17 Junie 2020.</ref><ref>Bolton, John (17 Junie 2020). "''John Bolton: The Scandal of Trump's China Policy''". Wall Street Journal. Besoek op 17 Junie 2020. </ref>. * Trump goedkeuring uitgespreek het vir die Chinese regering om [[Konsentrasiekamp|konsentrasiekampe]] vir die Moslem-[[Oeigoere]]-bevolking te bou.<ref>Bolton, John (17 Junie 2020). "''John Bolton: The Scandal of Trump's China Policy''". Wall Street Journal. Besoek op 17 Junie 2020.</ref>. *Trump het geweier om China se skending van [[menseregte]] in die openbaar te kritiseer en het geweier om 'n verklaring af te lê ter viering van die [[Tiananmen-betogings van 1989| bloedbad op die Tiananmenplein in 1989]], waarin hy sê "dit was 15 jaar gelede" (dit was eintlik 30 jaar gelede).<ref name="Business-China">{{cite news |title='Who cares about that?': Bolton said Trump wouldn't make a statement on the 30th anniversary of the Tiananmen Square massacre because he was prioritizing a deal with China |url=https://www.businessinsider.com/bolton-trump-didnt-care-30th-anniversary-of-tiananmen-square-massacre-2020-6 |work=Business Insider |date=17 Junie 2020}}</ref> *Trump wou nie betrokke raak by die protesoptogte in [[Hongkong]] van 2019 tot 2020 nie, alhoewel die Kongres-Demokrate en die Republikeine albei betrokke was.<ref name="Business-China"/> === Korea === *Die Suid-Koreaanse president [[Moon Jae-in]] se idees en standpunte rakende Noord-Korea was 'skisofrenies'.<ref>{{cite book|first=John|last=Bolton|year=2020|title=The Room Where It Happened|page=301|quote=Chung het ook Moon Jae-in se skisofreniese idee weerspieël dat hoewel ons reg was om Noord-Korea se formule 'aksie vir aksie' te verwerp, die bereidwilligheid van Kim om Yongbyon (wat nog nooit duidelik gedefinieër is nie) af te breek, 'n baie betekenisvolle eerste stap was, wat toon dat die Noorde 'n onomkeerbare staduim betree het van kernontwapening.}}</ref> *Tydens Trump se 2018-beraad in [[Singapoer]] met [[Kim Jong-Un]], het die staatsekretaris Mike Pompeo aan Bolton 'n nota gegee wat Trump gekarakteriseer het as "so vol kak" en het Trump se diplomasie met Noord-Korea ook gekenmerk as 'n "nul-waarskynlikheid tot sukses." Sonder om die spesifieke bewerings te ontken, het Pompeo later Bolton as 'n "verraaier" aan die kaak gestel en die boek beskryf as "...'n aantal leuens, volledig geweef uit halwe waarhede en onwaarhede".<ref>{{cite news|url=https://www.axios.com/pompeo-bolton-book-traitor-06372bb9-5279-45db-9166-a107d74d69ec.html|work=Axios|date=June 19, 2020|first=Orion|last=Rummler|title=Pompeo calls Bolton 'a traitor' over upcoming tell-all book}}{{Dooie skakel|date=Junie 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> === Oos-Europa === *Trump het nie geweet of [[Finland]] 'n deel van [[Rusland]] is of nie.<ref name="nyt-baker-bolton" /> *Bolton het die sentrale beskuldiging van Trump se staat van beskuldiging dat hy hulp aan die [[Oekraïne]] weerhou het, in ruil vir 'n ondersoek na die [[Demokratiese Party (Verenigde State)|Demokrate]], [[Joe Biden]] en sy seun, Hunter, bevestig.<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2020/01/26/us/politics/trump-bolton-book-ukraine.html|work=The New York Times|title=Trump Tied Ukraine Aid to Inquiries He Sought, Bolton Book Says|date=23 Junie 2020|accessdate=29 Junie 2020|first1=Maggie|last1=Haberman|first2=Michael S.|last2=Schmidt}}</ref> === Midde Ooste === *Trump het aan die [[Turkye|Turkse]] president, [[Recep Tayyip Erdoğan]], gesê dat hy (Trump) sal sorg dat die ondersoek van Geoffrey Berman teen die Turkse staatsbeheerde bank Halkbank wat daarvan beskuldig word van bankbedrog en [[geldwassery]] namens Iranse entiteite ter waarde van $20 miljard, "hanteer sal word".<ref>{{cite news |title=John Bolton urged to elaborate on Trump-Erdoğan claims |url=https://www.theguardian.com/us-news/2020/jun/18/john-bolton-urged-to-elaborate-on-trump-erdogan-claims |work=The Guardian |date=18 Junie 2020}}</ref> *Trump het die [[Saoedi-Arabië|Saoedi-Arabiese]] kroonprins [[Mohammad bin Salman]] verdedig ná die [[sluipmoord]] op [[Jamal Khashoggi]] om aandag af te lei van Ivanka Trump se e-posskandaal.<ref>{{cite news |title=Trump defended Saudi leader after Khashoggi's murder to distract from Ivanka's email scandal: Bolton |url=https://www.salon.com/2020/06/18/trump-defended-saudi-leader-after-khashoggis-murder-to-distract-from-ivankas-email-scandal-bolton/ |work=Salon |date=18 Junie 2020}}</ref> *Trump het die [[Israel|Israeliese]] premier [[Benjamin Netanyahu]] die groen lig gegee om [[Iran]] aan te val.<ref>{{cite news |title=Trump supported Israeli attack on Iran, John Bolton writes in tell-all memoir |url=https://www.jta.org/quick-reads |work=Jewish Telegraphic Agency |date=22 Junie 2020 }}{{Dooie skakel|date=September 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> *In 2019 het [[Benjamin Netanyahu]], Bolton en die minister van buitelandse sake, [[Mike Pompeo]], Trump se pogings om diplomatieke kanale met Iran te open, suksesvol gesaboteer.<ref>{{cite news |title=John Bolton Can Stomach Kim Jong Un's North Korea, but Not Iran |url=https://foreignpolicy.com/2020/06/25/bolton-book-netanyahu-pompeo-undermine-us-iran-interests-israel-saudi-arabia/ |work=Foreign Policy |date=25 Junie 2020}}</ref><ref>{{cite news |title=How Bolton, Netanyahu and Pompeo Sabotaged Trump’s Dream of Talks With Iran |url=https://www.haaretz.com/us-news/.premium-how-bolton-netanyahu-and-pompeo-sabotaged-trump-s-dream-of-talks-with-iran-1.8937077 |work=Haaretz |date=21 Junie 2020}}</ref> === Wes-Europa === *Trump was nie bewus daarvan dat die [[Verenigde Koninkryk]] 'n kernmoondheid is nie.<ref name="nyt-baker-bolton" /> == Verwysings == {{Verwysings|2}} {{Vertaaluit | taalafk = en | il = The Room Where It Happened }} {{Normdata}} [[Kategorie:Biografieë]] f6v6msyrr4e1t9gnjglru389croglgj 0 307666 2814137 2795272 2025-06-19T08:30:43Z InternetArchiveBot 131157 Red 1 verwysing(s) en merk 0 as dood.) #IABot (v2.0.9.5 2814137 wikitext text/x-wiki {{Weesbladsy}} [[Lêer:Modern_British_LED_Traffic_Light.jpg|duimnael|200px|'n LED-verkeerslig van 50 Watt in [[Portsmouth]], Verenigde Koninkryk. ]] [[Lêer:Pedestrian_signal_Switzerland_Lugano_traditional_green_20101231a.jpg|duimnael|200px|'n Verkeerslig vir voetgangers in [[Switserland]] ]] [[Lêer:SCBD_Jakarta.jpg|duimnael|'n Verkeerslig in [[Djakarta]], [[Indonesië]] met sy tydreëlaar.]] '''Verkeersligte''', '''verkeerseine''' of '''robotte''' is seine wat op padkruisings, voetoorgange en ander plekke geplaas word om die verkeersvloei te beheer. Die wêreld se eerste verkeerslig was met die hand bedien en met gas verligte wat in Desember 1868 in [[Londen]] geïnstalleer is. Dit het minder as 'n maand nadat dit geïmplementeer is, ontplof en die polisie operateur beseer. Earnest Sirrine van [[Chicago]] het die eerste outomatiese verkeersbeheerstelsel in 1910 gepatenteer. Dit het die woorde 'STOP' en 'PROCEED' gebruik, hoewel nie een van die woorde verlig was nie. <ref>{{Cite web|url=http://didyouknow.org/trafficlights/|title=Traffic lights in use before there were motorcars|website=didyouknow.org|access-date=25 Mei 2016}}</ref> Verkeersligte volg 'n universele kleurkode wat die reg van toegang aan gebruikers verleen en wat afgewissel word met 'n reeks gloeilampe of LED's van drie standaardkleure: * '''[[Groen]] lig''' Laat die verkeer toe om voort te gaan in die aangeduide rigting, as dit veilig is, en daar is plek aan die ander kant van die kruising. Die groen lig was tradisioneel groen van kleur <ref>{{Cite web|url=https://theorytest.org.uk/traffic-lights/|title=Traffic Lights in the UK - Meanings,Sequence & Rules for Learner Drivers|date=28 March 2019|website=Theory Test}}</ref> (vandaar die naam), hoewel moderne LED-groen liggies [[Turkoois (kleur)|turkoois is]] <ref>{{Cite web|url=http://www.reuk.co.uk/wordpress/news/uk-traffic-lights-57000-tonnes-of-co2/|title=UK Traffic Lights 57000 Tonnes Of CO2 {{!}} REUK.co.uk}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.trafficsolution.cn/products/200_series/200mm_traffic_signals_lighting|title=200mm traffic signals lighting {{!}} Competitive Traffic Signal Directly from Manufacturer {{!}} ITS Product Provider|website=www.trafficsolution.cn|access-date=15 Julie 2020|archive-date=16 Julie 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200716041737/http://www.trafficsolution.cn/products/200_series/200mm_traffic_signals_lighting|url-status=dead}}</ref>. * '''[[Rooi]] lig''' Verhoed dat enige verkeer voortgaan. 'n Flikkerende rooi dui aan dat die verkeer moet stop en dan voortgaan as dit veilig is (gelykstaande aan 'n [[stopteken]]). * '''[[Amber (kleur)|Amberlig]]''' (ook bekend as '[[geel]] lig') Waarsku dat die sein op die punt is om te verander na rooi, met sommige jurisdiksies wat bestuurders moet stop as dit veilig is en ander laat bestuurders toe om deur die kruising te gaan as hulle veilig is. In sommige Europese lande (soos die [[Verenigde Koninkryk]]) word rooi en amber saam vertoon, wat aandui dat die sein op die punt is om na groen te verander. <ref>{{Cite web|url=http://www.drivingtesttips.biz/traffic-lights-sequence.html|title=Traffic Lights Sequence|website=drivingtesttips.biz|access-date=15 Julie 2020|archive-date=17 Augustus 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150817170128/http://www.drivingtesttips.biz/traffic-lights-sequence.html|url-status=dead}}</ref> In sommige lande sal verkeersligte in 'n flitsende modus verkeer as die konflikmonitor 'n probleem opspoor, soos 'n fout wat probeer om groenligte vir botsende verkeer te vertoon. Die sein kan moontlik flitsende oranje na die hoofweg vertoon en rooi na die sypad flikker, of in alle rigtings rooi flikker. Flitsing kan ook gebruik word wanneer die verkeer lig is, soos laat in die nag. == Geskiedenis == [[Lêer:Electric_Traffic_Regulator_-_Pryke_&_Palmer_-_1930.jpg|duimnael|Advertensie vir 'n ''Electric Traffic Regulator'' in die Pryke &amp;amp; Palmer katalogus van 1930. ]] [[Lêer:TrafficSignalInstallationUS1940.jpg|regs|duimnael|300px|Die installering van 'n verkeerssein in [[San Diego]] in Desember 1940.]] [[Lêer:Trafiksignal_Tegelbacken_1953.jpg|duimnael|'n Verkeerslig in [[Stockholm]] in 1953.]] Voor verkeersligte het verkeerspolisie die vloei van verkeer beheer. 'n Goed gedokumenteerde voorbeeld is die van die Londenbrug in 1722. Drie mans het die opdrag gekry om die verkeer in en uit [[Londen]] of [[Southwark]] in te lei. Een offisier sou help om die verkeer uit Southwark na Londen te stuur en sorg dat alle verkeer aan die westekant van die brug bly. 'n Tweede beampte sou die oostekant van die brug se verkeer lei om die vloei van mense wat Londen verlaat en in Southwark inry, te beheer. Op 9 Desember 1868 was die eerste verkeersligte wat nie met elektrisiteit aangedrewe was nie, buite die [[Paleis van Westminster]] in [[Londen]] geïnstalleer om die verkeer in Bridgestraat, Great Georgestraat en Parlementsstraat te beheer. <ref>{{Cite web|url=http://www.thamesleisure.co.uk/12-amazing-facts-london/|title=12 Amazing Facts About London|last=Thames Leisure|language=en-gb|archive-url=https://web.archive.org/web/20170107005431/http://www.thamesleisure.co.uk/12-amazing-facts-london/|archive-date=7 January 2017|access-date=25 January 2017}}</ref> Dit is voorgestel deur die spoorwegingenieur JP Knight van [[Nottingham]] wat hierdie idee aangepas het uit sy ontwerp van spoorwegsignaalstelsels <ref>{{Cite web|url=http://www.bbc.co.uk/nottingham/content/articles/2009/07/16/john_peake_knight_traffic_lights_feature.shtml|title=The man who gave us traffic lights|last=BBC|language=en-gb|access-date=27 September 2016}}</ref> en gebou is deur die spoorwegingenieurs van Saxby & Farmer. Die hoofrede vir die verkeerslig was dat daar 'n oorloop van perdekarre oor die Westminster Brug was wat duisende voetgangers gedwing het om langs die Paleis van Westminister te stap. <ref name="Pollard08">{{Cite journal|last=Pollard|title=The Eccentric Engineer: The History of Traffic Lights Is Full of Twists and Turns}}</ref> Die ontwerp het drie semafoorarms gekombineer met rooi en groen gaslampe vir nag gebruik op 'n pilaar wat deur 'n polisiekonstabel bedryf word. Die gaslantern is met die hand gedraai met 'n hefboom aan die basis sodat die toepaslike lig die verkeer in die gesig staar. <ref>{{Cite web|url=http://www.victoriacountyhistory.ac.uk/explore/items/westminster-road-semaphore|title=Westminster Road Semaphore|last=University of London|publisher=Victoria County History|access-date=3 Februarie 2013}}</ref> Die sein was 6,7 m hoog, die lig word die semafoor genoem en het arms wat horisontaal sou strek, wat die drywers beveel het om te "stop", en dan sal die arms tot 'n hoek van 45 grade sak om aan bestuurders te dui om "versigtig voort te gaan". In die nag sou 'n rooi lig "stop" beveel, en 'n groen lig sou "versigtig" beteken. Alhoewel dit gesê word dat dit suksesvol was vir die beheer van verkeer, was die lewensduur daarvan kort. Dit het op 2 Januarie 1869 ontplof as gevolg van 'n lekkasie in een van die gasleidings onder die sypaadjie <ref>"[http://find.galegroup.com/ttda/infomark.do?&source=gale&prodId=TTDA&userGroupName=cam_earl&tabID=T003&docPage=article&searchType=BasicSearchForm&docId=CS168994854&type=multipage&contentSet=LTO&version=1.0 Westminster Street Semaphore Signals.-Gas.]" ''Times'' [London, England] 6 January 1869: 10. The Times Digital Archive. Web. 5 August 2015. Describes the explosion but does not mention the fate of the policeman.</ref> en die polisieman wat dit bedryf het was beseer. In die eerste twee dekades van die 20ste eeu is die semafore verkeersseine soos die in Londen in die hele [[Verenigde State van Amerika]] in gebruik geneem, met elke staat wat sy eie ontwerp van die toestel gehad het. Een voorbeeld was in [[Toledo, Ohio]] in 1908, die woorde "Stop" en "Gaan" was in wit op 'n groen agtergrond en die ligte het rooi en groen lense verlig deur keroseen lampe vir die nag reisigers en die arms was 2,4 m bo die grond. <ref>{{Harvp|Sessions|1971|page=22}}.</ref> Dit is beheer deur 'n verkeersbeampte wat sou fluit voordat hy die opdragte op hierdie sein verander om reisigers van die verandering in kennis te stel - die ontwerp is ook in [[Philadelphia]] en [[Detroit]] gebruik. <ref>{{Harvp|Sessions|1971|page=23}}.</ref> Die voorbeeld in Ohio was die eerste keer dat Amerika 'n sigbaarder verkeersbeheer probeer gebruik het wat die gebruik van semafore ontwikkel het. Die toestel wat in Ohio gebruik is, is ontwerp op grond van die gebruik van spoorwegseine. <ref name="McShane99">{{Cite journal|last=McShane|first=C.|year=1999|title=The Origins and Globalization of Traffic Control Signals}}</ref> In 1912 word 'n verkeersbeheertoestel bo-op 'n toring in [[Parys]] in die Rue Montmartre en Grande Boulevard geplaas. Die toringsein is deur 'n polisievrou beman en sy het 'n draaiende vierkantige metaalboks bo-op 'n glasvenster bedryf waar die woord 'Stop' in rooi geverf is en die woord 'Gaan' in wit geverf. <ref>{{Harvp|Sessions|1971|p=33}}.</ref> 'n Elektriese verkeerslig is in 1912 ontwikkel deur Lester Wire, 'n polisieman in [[Salt Lake City]], [[Utah]], wat ook rooi-groen ligte gebruik. <ref>{{Cite book|title=The History of Roads and Asphalt|last=Bellis|first=Mary|date=5 February 1952|publisher=Inventors.about.com}}</ref> Op 5 Augustus 1914 het die ''American Traffic Signal Company'' 'n verkeersseinstelsel op die hoek van East 105th Straat en Euclid Laan in [[Cleveland, Ohio|Cleveland]], Ohio, geïnstalleer. <ref>{{Harvp|Sessions|1971}}.</ref> <ref>{{Cite journal|title=New Traffic Signal Installed|date=August 1914}}</ref> Dit het twee kleure, rooi en groen, en 'n sirene gehad, gebaseer op die ontwerp van James Hoge, om 'n waarskuwing vir kleurveranderings te gee. Die ontwerp deur James Hoge <ref>{{Cite web|url=http://patimg2.uspto.gov/.piw?Docid=01251666&PageNum=6&idkey=NONE|title=USPTO # 1251666 Sept. 22, 1913|publisher=Patimg2.uspto.gov|access-date=19 May 2009|archive-date=13 Julie 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190713081643/https://patimg2.uspto.gov/.piw?Docid=01251666&PageNum=6&idkey=NONE|url-status=dead}}</ref> het die polisie en brandweerstasies in staat gestel om die seine in noodgevalle te beheer. Die eerste verkeerslig by 'n vierrigting, is in 1920 deur die polisiebeampte William Potts in [[Detroit]], [[Michigan]], geskep. Ashville, Ohio, beweer dat dit die tuiste is van die oudste werkende verkeerslig in die Verenigde State van Amerika, wat van 1932 tot 1982 op 'n kruising van openbare paaie gebruik is toe dit na 'n plaaslike museum verskuif is. <ref>[http://ohiosmalltownmuseum.org/museum1.htm Neato Stuff At the Ashville Museum] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100102093333/http://ohiosmalltownmuseum.org/museum1.htm |date= 2 Januarie 2010 }}. ''Ashville Area Heritage Society''. Besoek 16 April 2008.</ref> <ref>[http://www.roadsideamerica.com/story/2927 World's Oldest Traffic Light]. ''RoadsideAmerica.com''. Besoek 11 Februarie 2014.</ref> <ref>{{Cite web|url=https://streets.mn/2014/10/29/traffic-signal-trivia/|title=Traffic Signal Trivia|last=Castleman|first=Monte|date=29 Oktober 2014}}</ref> Die toring was die eerste innovasie wat die driekleurige verkeerslig gebruik het en verskyn eerste in Detroit, waar die eerste driekleurige verkeerslig in 1920 op die kruising van Michigan en Woodward Laan gebou is. Die man agter hierdie driekleurige verkeerslig was die polisiebeampte William Potts. Hy was bekommerd oor hoe polisiebeamptes by vier verskillende verkeersligte nie hul ligte terselfdertyd kan verander nie. Die antwoord was 'n derde lig wat geelkleurig was, wat dieselfde kleur het as op die spoorweg. <ref name="Pollard08"/> Potts het ook 'n tydreëlaar met die lig gekoppel om die vierrigting-ligte in die stad te help koördineer. Die verkeerstoring het spoedig twaalf spreiligte gebruik om die verkeer te beheer en die rede vir 'n toring in die eerste plek was dat die kruising destyds een van die besigste ter wêreld was, met daagliks meer as 20&nbsp;000 voertuie. <ref>{{Harvp|Sessions|1971|page=35}}.</ref> Los Angeles het in Oktober 1920 sy eerste outomatiese verkeersligte op vyf plekke op Broadway geïnstalleer. Hierdie vroeë ligte, vervaardig deur die Acme Traffic Signal Co., het 'Stop' en 'Go' semafoorarms met klein rooi en groen ligte gekombineer. Klokke het die rol van die amberligte van vandag gespeel en gelui as die vlae verander - 'n proses wat vyf sekondes geduur het. Teen 1923 het die stad 31 Acme-beheerstoestelle geïnstalleer. <ref>[http://www.lamag.com/citythinkblog/citydig-should-i-stop-or-should-i-go-early-traffic-signals-in-los-angeles/ CityDig: Should I Stop or Should I Go? Early Traffic Signals in Los Angeles]. ''Los Angeles Magazine''. Retrieved 1 January 2015.</ref> Die verkeersligte van Acme-semafore is dikwels in Warner Bros., Looney Tunes en Merrie Melodies- tekenprente vir die komiese effek as gevolg van hul harde klok gebruik. Die eerste onderling verbonde verkeersligstelsel is in 1917 in [[Salt Lake City]] geïnstalleer, met ses gekoppelde kruisings wat gelyktydig deur 'n handskakelaar beheer word. <ref>{{Harvp|Sessions|1971|p=32}}.</ref> Outomatiese beheer van onderling verbonde verkeersligte is in Maart 1922 in [[Houston]], [[Texas]], ingestel. <ref>Section 1.5: "System Evolution", ''[http://www.spcregion.org/downloads/ops/FHWA_TrafficControlSystemsHandbook_10-2005-FINAL.pdf Traffic Control Systems Handbook] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090327022232/http://www.spcregion.org/downloads/ops/FHWA_TrafficControlSystemsHandbook_10-2005-FINAL.pdf|date=27 Maart 2009}}'', [[Federal Highway Administration]] Report FHWA-HOP-06-006, October 2005.</ref> In 1922 begin verkeertorings deur outomatiese tydreëlaars beheer word. Crouse Hinds was die eerste maatskappy wat tydreëlaars by verkeersligte bygevoeg het. Hulle het spoorwegseine gebou en was die eerste onderneming wat tydreëlaars in verkeersligte in Houston installeer het. <ref name="McShane385">{{Harvp|McShane|1999|p=385}}.</ref> Die grootste voordeel vir die gebruik van die tydreëlaar was dat dit stede geld bespaar het deur verkeersbeamptes te vervang. In [[New York]] kon almal behalwe 500 van sy 6 000 beamptes wat aan die verkeerspan werk, toewys; dit het die stad $ 12 500 000 gespaar. Na afloop van 'n ongeluk tussen 'n motor en 'n perdekar, het Afro-Amerikaanse uitvinder, Garrett Morgan, 'n Amerikaanse patent vir 'n verkeerslig ingedien. <ref>{{Cite web|url=http://www.aaregistry.org/historic_events/view/garrett-morgan-inventor-one-first-traffic-lights|title=Garrett Morgan, inventor of one of the first traffic lights {{!}} African American Registry|website=www.aaregistry.org|archive-url=https://web.archive.org/web/20160301115350/http://www.aaregistry.org/historic_events/view/garrett-morgan-inventor-one-first-traffic-lights|archive-date=1 March 2016|access-date=19 February 2016}}</ref> Patent no. 1 475 024 <ref>{{Citation|title=Traffic signal|date=20 November 1923|first=Morgan Garrett|last=A}}</ref> is op 20 November 1923 toegestaan vir Morgan se drieposisie-verkeerslig. Die eerste verkeersligte in [[Brittanje]] is in 1926 in Piccadilly Circus ontplooi. <ref>{{Cite web|url=http://www.museumoflondon.org.uk/Collections-Research/Research/Your-Research/X20L/Themes/1/1240/|title=Traffic Controls|website=Exploring 20th Century London|publisher=The Museum of London|access-date=24 June 2013}}</ref> [[Wolverhampton]] was die eerste Britse stad wat outomatiese verkeersligte in 1927 op Princes Square by die aansluiting van Lichfieldstraat en Princess-straat bekend gestel het. <ref>{{Cite web|url=http://www.wolverhampton.gov.uk/transport_streets/motor/management/control.htm|title=Traffic Control and Traffic Signals|publisher=Wolverhampton City Council|archive-url=https://web.archive.org/web/20080920084143/http://www.wolverhampton.gov.uk/transport_streets/motor/management/control.htm|archive-date=20 September 2008|access-date=1 Julie 2008}}</ref> [[Melbourne]] was die eerste stad in [[Australië]] wat in 1928 verkeersligte op die kruising van Collins- en Swanstonstraat geïnstalleer het. Die twaalfligstelsel het eers in 1928 beskikbaar geword en 'n ander kenmerk van die ligstelsel was dat kappies oor die lig geplaas is en elke lens gesandblaas is om die sigbaarheid in die dag te verhoog. <ref>{{Harvp|McShane|1999|p=383}}.</ref> Beide die toring en semafore is teen 1930 uitgefaseer. Torings was te groot en het die verkeer belemmer; semafore was te klein en bestuurders kon hulle nie snags sien nie. <ref>{{Harvp|McShane|1999}}.</ref> Die eerste verkeerslig in Suid-Indië is in 1953 by Egmore kruising, [[Chennai]], geïnstalleer. Die stad [[Bangalore]] het in 1963 sy eerste verkeerslig by Corporation sirkel geïnstalleer. Die beheer van verkeersligte het 'n groot draai gemaak met die opkoms van [[rekenaar]]s in Amerika in die 1950's. Danksy rekenaars het die verandering van ligte die vloei nog vinniger gemaak. 'n Drukplaat is by kruisings geplaas, sodat wanneer 'n motor op die bord was, rekenaars sou weet dat 'n motor by die rooi lig wag. <ref>{{Harvp|Sessions|1971|p=135}}.</ref> Sommige van hierdie patente kon ook die getal motors wat wag tel en die tydsduur daarvolgens aanpas. <ref name="sessions141">{{Harvp|Sessions|1971|p=141}}.</ref> Een van die beste historiese voorbeelde van gerekenariseerde beheer van ligte was in 1952 in [[Denver]]. Een rekenaar het 120 ligte beheer met ses drukgevoelige sensors wat inkomende en uitgaande verkeer meet. Die stelsel was in plek in die sentrale sakekern, waar die meeste verkeer tussen die middestad en die noordelike en noordoostelike dele van die stad was. Die beheerkamer wat die rekenaar in beheer van die stelsel gehuisves het, was in die kelder van die City and County gebou. Namate rekenaars begin ontwikkel het, het die verkeersligbeheer ook verbeter en makliker geword. In 1967 was die stad [[Toronto]] die eerste om meer gevorderde rekenaars te gebruik wat beter was om voertuie op te spoor. Danksy die nuwe en beter rekenaars het die verkeersvloei nog vinniger beweeg as met die gebruik van die toring. Die rekenaars het telefoonlyne beheer oor 159 seine in die stede. Danksy opsporing kan rekenaars die lengte van die groen lig verander op grond van die volume motors wat in die ry wag. <ref>{{Harvp|Sessions|1971|p=143}}.</ref> == Tipes en plasing van kleure == [[Lêer:Traffic_lights.jpg|regs|duimnael| Verkeersligte kan verskeie bykomende ligte hê vir voetgangers of busbane. Hierdie een in Warrington, Verenigde Koninkryk, toon ook die rooi + oranje kombinasie wat in 'n aantal Europese lande gesien is, en 'n agterste bord met 'n wit rand om die verkeerslig meer opsigtelik te laat vertoon.]] [[Lêer:Sumburgh_Airport_Barrier.webm|duimnael|Padoorgang van (Shetland) A970 met die aanloopbaan van Sumburgh-lughawe. Die beweeglike versperring sluit wanneer vliegtuie land of opstyg.]] 'n Tipiese vertikale verkeerslig het drie ligte wat na die aankomende verkeer kyk, rooi bo, amber in die middel en groen onder. Oor die algemeen word een lig op 'n slag verlig. In sommige gevalle is 'n vierde aspek, byvoorbeeld vir 'n draaipyl, onder die drie ligte in meer ingewikkelde kruisings in die pad. === Enkele ligte === Die eenvoudigste verkeerslig bestaan uit 'n enkele of 'n paar gekleurde lig wat enige gebruiker waarsku oor die gedeelde reg van toegang tot moontlike konflik of gevaar. * Flitsende rooi: word as stopteken hanteer. Dit kan ook aandui dat die pad gesluit is. * Flitsende oranje: versigtig, kruis of padgevaar lê voor. * Flitsende groen: wissel tussen jurisdiksie. Groen kan toestemming gee om reguit te gaan en 'n linkerdraai te maak voor die opponerende verkeer (wat deur 'n konstante rooi lig gestop word), kan die einde van 'n groen siklus aandui voordat die lig na 'n konstante amber verander. === Dubbele ligte === Hierdie twee ligte is gewoonlik vertikaal gemonteer. Dit word gereeld gesien by spoorwegkruisings, brandweerstasies en kruisings van strate. Hulle flits amber of wit wanneer kruisverkeer nie verwag word nie, en word rooi om verkeer te stop as kruisverkeer voorkom (bv. wanneer die brandweerwa op die punt is om die stasie te verlaat). Dit word ook soms gebruik vir opritmeting, waar motoriste tydens swaar verkeer 'n snelweg met beheerde toegang binnekom. Daar is gewoonlik net een voertuig op die oprit wanneer die sein groen vertoon. In sommige gevalle word twee of drie per groen lig toegelaat. === Drie of meer ligte en posisionering van ligte === Die standaard verkeerslig is die rooi lig bo, die groen onder, met amber tussenin. As die verkeerslig met drie ligte horisontaal of sywaarts gerangskik is, hang die reëling oor die pad. [[Lêer:Japanese_signal_aokibashi.jpg|duimnael|Horisontaal gemonteerde ligte in [[Japan]].]] [[Lêer:Colourblind_traffic_signal.JPG|regs|duimnael|'n Verkeerslig in [[Halifax, Nova Scotia|Halifax]], [[Nova Scotia]], Kanada, met spesiaal gevormde ligte om mense met kleurblindheid te help.]] Ander seine word soms bygevoeg vir meer beheer, soos vir openbare vervoer en regs of links draai slegs wanneer die groen pyl verlig of spesifiek verbied word as die rooi pyl verlig is. == Ligte vir openbare vervoer == [[Lêer:Т-образный_светофор.JPG|duimnael|Verkeerslig vir openbare vervoer met vier ligte in [[Moskou]], [[Rusland]].]] [[Lêer:Chinatown_Spadina_Toronto.JPG|duimnael|TTC Spadina straatkar seine (kleiner swart seine).]] [[Lêer:Genèva_tram_signal_00678_729x1296.jpg|duimnael|'n Tramsein in [[Genève]], [[Switserland]].]] [[Lêer:Karlsruhe_Ebertstr-Karlstr_Tramampeln.jpg|duimnael|Seine vir busse en trems in Karlsruhe, [[Duitsland]].]] [[Lêer:Public_traffic_signal.jpg|regs|duimnael|[[Swede|Sweedse]] verkeerslig (links) slegs vir openbare vervoervoertuie. Al die seine gebruik wit beligting en spesiale simbole ('S', '-' en 'n pyltjie) om hulle van gewone seine te onderskei. Die klein liggie bo-aan vertel die bestuurder wanneer die verkeerslig se transpondersein ontvang word.]] Verkeersligte vir openbare vervoer gebruik dikwels seine wat verskil van dié vir private verkeer. Dit kan letters, pyle of stawe van wit of gekleurde lig wees. In [[Portland, Oregon]], bevat die tremseine 'n oranje horisontale balk en 'n wit vertikale balk. Sommige stelsels gebruik die letter B vir busse, en T vir trems. In Noord-Europese lande bevat die tremseine wit liggies van verskillende vorme: 'S' vir 'stop', '-' vir 'versigtig' en pyltjies om in 'n gegewe rigting deur te gaan. <ref>{{Cite web|url=http://www.trafikverket.se/TrvSeFiler/Foretag/Bygga_och_underhalla/Vag/Vagutformning/Dokument_vag_och_gatuutformning/Vagar_och_gators_utformning/Trafiksignaler/04_utrustning_trafiksignaler.pdf|title=Publication on traffic lights the from the Swedish Transport Administration|access-date=15 Julie 2020|archive-date=23 September 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160923032057/http://www.trafikverket.se/TrvSeFiler/Foretag/Bygga_och_underhalla/Vag/Vagutformning/Dokument_vag_och_gatuutformning/Vagar_och_gators_utformning/Trafiksignaler/04_utrustning_trafiksignaler.pdf|url-status=dead}}</ref> [[Lêer:Public_transportation_traffic_lights_in_NL_and_BE.svg|raam|geen|500x500px]] [[Nederland]] gebruik 'n kenmerkende "nege-oog" ontwerp op die boonste ry van die diagram; <ref>{{In lang|nl}} [http://wetten.overheid.nl/cgi-bin/deeplink/law1/title=RVV RVV 1990 artikel 70] Official regulation of traffic rules and traffic signs</ref> Seine in die onderste ry word in [[België]], [[Luxemburg]], Frankryk en Duitsland gebruik. Die seine beteken (van links na regs): "gaan reguit", "gaan links", "gaan regs", "gaan in enige rigting" (soos die "groen" van 'n normale verkeerslig), "stop, tensy die noodrem nodig is"(gelyk aan" amber"), en" stop "(gelyk aan "rooi"). [[Lêer:HK_Causeway_Bay_tram_traffic_lights_Aug-2017.jpg|duimnael| Trem-verkeersligte by 'n tremweg-kruising in [[Hong Kong]]. ]] In Hong Kong word 'n amber T-sein gebruik vir trems in die plek van die groen sein. Daarbenewens is daar by enige tremweg-kruising nog 'n stel seine beskikbaar om die rigting van die spore aan te dui. == Draaiseine en reëls == [[Lêer:Route25eastwestbrook.jpg|regs|duimnael| 'n Verkeerslig in Westbrook, Maine, op Staatsroete 25. Let op die rooi pyltjie aan die linkerkant van die twee groen reguit liggies. ]] In sommige gevalle kan verkeer links draai (in jurisdiksies met linkerhandse verkeer) of regs (in jurisdiksies met regterverkeer) nadat hulle by 'n rooi lig stop, mits dit die voetgangers en ander voertuie verlaat. Op sommige plekke wat dit meestal nie toelaat nie, dui 'n bord langs die verkeerslig aan dat dit op 'n spesifieke kruising toegelaat word. <ref>[http://www.rta.nsw.gov.au/trafficinformation/trafficfacilities/trafficsigns/r2/r2-20.html nsw.gov.au] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100906084012/http://www.rta.nsw.gov.au/trafficinformation/trafficfacilities/trafficsigns/r2/r2-20.html}}. Rta.nsw.gov.au.</ref> Omgekeerd, kan jurisdiksies wat dit oor die algemeen toelaat dit op 'n spesifieke kruising met 'n "geen draai op rooi" bord verbied, of 'n groen pyltjie plaas om spesifiek aan te dui wanneer 'n draai toegelaat word sonder om dit aan voetgangers te lewer (dit is gewoonlik wanneer die verkeer van die loodregte straat 'n draai maak in die straat en dus word in elk geval geen voetgangers in die kruising toegelaat nie). Sommige jurisdiksies maak dit moontlik om rooi in die teenoorgestelde rigting aan te skakel (links in lande wat regs ry; regs in lande met links ry) van 'n eenrigting na 'n ander eenrigtingpad; sommige daarvan laat selfs die draaie toe van 'n tweerigtingpad na 'n eenrigtingpad. <ref>[http://law.justia.com/washington/codes/title46/46.61.055.html Justia.com] {{Webarchive|url=https://archive.today/20120709210148/http://law.justia.com/washington/codes/title46/46.61.055.html}} para 3a.</ref> Die verskil is ook of 'n rooi pyl draaie verbied; in sommige jurisdiksies is daar 'n 'geen rooi teken' -teken in hierdie gevalle. 'n Studie in [[Illinois]] het tot die gevolgtrekking gekom dat dit moontlik was om gevaar te stel vir bestuurders om reguit op rooi te gaan ná stilstand, by spesiaal geplaasde T-kruisings waar die kruispad net links geloop het. == Baanbeheer == [[Lêer:Pont_Champlain_2009_02.jpg|alt=Lane control signals installed on the Montréal Old Champlain Bridge.|duimnael|280px|Baanbeheer seine geïnstalleer op die Ou Champlain-brug in Montréal, QC.]] Baanbeheerligte is 'n spesifieke verkeerslig wat gebruik word om verkeer op 'n veelrigting-, snelweg- of tolpad te bestuur. Hierdie ligte laat die verkeer gewoonlik toe of verbied om een of meer van die beskikbare bane te gebruik deur groen ligte of pyle te gebruik (om dit toe te laat) of deur rooi ligte of kruisings (om te verbied). In die VSA word baanbeheerligte gereeld gebruik om die verkeersvloei deur tolplekke en snelwegtonnels te beheer en / of te rig, soos tydens buitengewoon swaar verkeersvloei as meer bane in een rigting nodig mag wees as in die ander rigting, of tydens 'n orkaan-ontruiming, wanneer die baanseine vir die meeste of alle bane groen sal vertoon vir een rigting om te help met die vinniger verkeersvloei vanaf die ontruimingsplek. Baanbeheersligte word ook op snelwegwegstasies gebruik om trekkers en ander swaar of groot voertuie na die regte bane te lei vir weeg, inspeksie of uitgang. == Spoedteken == 'n Snelteken is 'n spesiale verkeerslig, veranderlike verkeersteken of 'n veranderlike boodskap-teken wat aan bestuurders 'n aanbevole snelheid gee om die volgende verkeerslig in sy groen fase te benader en 'n stop te voorkom as hulle die kruising bereik as ligte rooi is. == Fopligte == [[Lêer:Dummy_Light.jpg|duimnael|250x250px| Historiese foplig in Canajoharie, New York, Verenigde State van Amerika. ]] In 'n era waarin kruisings dikwels deur 'n enkele verkeersseinhoof beheer word, is baie seine op voetstukke in die middelpunt van kruisings geïnstalleer. Hierdie installasies word dikwels 'fopligte' genoem, en dit het dikwels bakens vervang wat die middelpunte van kruisings aangedui het en die teenoorgestelde verkeer geskei het, met die infrastruktuur wat gebruik word vir die bakens wat die nuwe 'stop-en-gaan'-seine bedien. == Tegnologie == [[Lêer:Temporary_traffic_light_near_Hazlerigg,_Newcastle_upon_Tyne.jpg|duimnael| Tydelike verkeerslig naby Hazlerigg, [[Engeland]].]] === Optika en beligting === [[Lêer:LED_traffic_light.jpg|links|duimnael| 'n Voorbeeld van 'n LED-verkeerslig in [[Australië]]. ]] Vanweë die lae doeltreffendheid van liguitset en 'n enkele punt van mislukking (gloeiing van filament) is munisipaliteite pas verkeersseine aan met LED- skikkings wat minder krag verbruik, die liguitset verhoog, aansienlik langer hou. In geval van 'n individuele LED-uitval, sal die lig nog steeds werk, hoewel dit met 'n verminderde liguitset afgeneem het. Die ligpatroon van 'n LED-reeks kan vergelyk word met die patroon van 'n gloeilamp of halogeenlamp met 'n prismatiese lens. Die lae energieverbruik van LED-ligte kan in sommige gebiede gedurende die winter 'n ryrisiko inhou. In teenstelling met gloeilampe en halogeenlampe, wat oor die algemeen warm genoeg word om sneeu wat op individuele ligte kan wegsmelt, het LED-skerms slegs 'n fraksie van die energie gebruik en is te koel om dit te laat gebeur. <ref>{{Cite web|url=http://www.ctv.ca/CTVNews/Canada/20100110/LED_Snow_100110/|title=LED traffic lights could pose winter driving risk|date=5 October 2011|publisher=CTV|access-date=5 October 2011|archive-date=11 Maart 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200311153449/https://www.ctv.ca/CTVNews/Canada/20100110/LED_Snow_100110/|url-status=dead}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://abcnews.go.com/GMA/ConsumerNews/led-traffic-lights-unusual-potentially-deadly-winter-problem/story?id=9506449|title=LED Traffic Lights Unusual, Potentially Deadly Winter Problem - ABC News|last=ABC News|website=ABC News}}</ref> As 'n antwoord op die veiligheidskwessies, is 'n verwarmingselement op die lens ontwikkel. <ref>{{Cite web|url=http://sustainability.umich.edu/news/engineering-team-develops-device-aid-led-traffic-signals-inclement-weather-places-overall-campu|title=Engineering Team Develops Device to Aid LED Traffic Signals in Inclement Weather & Places Overall in Campus's Senior Design Competition|last=Marmarelli, Beth|date=22 June 2011|publisher=University of Michigan|access-date=22 June 2011|archive-date=13 April 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120413011756/http://sustainability.umich.edu/news/engineering-team-develops-device-aid-led-traffic-signals-inclement-weather-places-overall-campu|url-status=dead}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.faqs.org/patents/app/20120255942|title=Patent application title: Traffic Light Heater|last=Hankscraft Inc.|date=11 October 2012|website=Class name: Heating devices combined with diverse-type art device electrical devices, 20120255942|publisher=United States Patent Office|access-date=11 October 2012}}</ref> === Tegnologiese vooruitgang === Met die ontwikkeling van tegnologieë in ontwikkelde lande, is daar nou 'n toenemende beweging om slim verkeersligte op die paaie te ontwikkel en te implementeer.  Dit is stelsels wat aanpas by inligting wat vanaf die sentrale rekenaar oor die posisie, spoed en rigting van voertuie ontvang word. Hulle probeer om met motors te kommunikeer om bestuurders van dreigende ligte veranderinge te waarsku en om die wagtyd van motoriste aansienlik te verminder. == Notas == {{Verwysings|groep=note}} == Verwysings == {{Verwysings|30em}} == Eksterne skakels == * [http://ops.fhwa.dot.gov/arterial_mgmt/index.htm FHWA Arterial Management Website, nuutste inligting oor verkeersseinbedrywighede] * [http://demonstrations.wolfram.com/TrafficLights/ Traffic Lights] deur Ed Pegg, Jr., Wolfram Demonstrations Project : demonstreer dat daar 'sewe verskillende ligsiklusse is wat botsings sal voorkom.' * [http://projects.kittelson.com/pplt/displays2.htm Animasies van verskillende Amerikaanse seinfaserings] * [https://thehighway-code.co.uk/highway/traffic/signs/signals.html Verkeerstekens en seine Verenigde Koninkryk] * [http://www.dnatechindia.com/Code-Library/8051-Assembly/Traffic-Light-Controller.html Mikro-beheerder gebaseer op verkeersligbeheerder.] * [http://www.scats.com.au/ SCATS {{snd}} Sydney-gekoördineerde aanpassingsverkeerstelsel] * [http://www.rhythmtraffic.com InSync: die nommer 1 selfoptimaliserende verkeersseinstelsel.] [http://www.rhythmtraffic.com Pionier in kunsmatige intelligensie en robotika vir verkeersseinoptimalisering] * [https://purl.fdlp.gov/GPO/gpo41380 Veiligheidsevaluering van die omskakeling van verkeersseine van gloeilampe tot ligdiodes: opsommingsverslag] Federal Highway Administration * [https://purl.fdlp.gov/GPO/gpo41381 Veiligheidsevaluasie van die beëindiging van die laatnag-flitsoperasies by sigbare kruisings: Opsommingsverslag] Federal Highway Administration * [http://dc.lib.jjay.cuny.edu/index.php/Detail/Object/Show/object_id/367 Verkeersseine, 1922], gedigitaliseerde NYPD- foto uit die Lloyd Sealy Library Digital Collections * [https://web.archive.org/web/20160304090422/http://www.naughtynewtons.com/2015/08/100th-anniversary-of-traffic-light-system/ 100ste herdenking van verkeersligstelsels] * [https://www.travelblog.org/Europe/blog-846720.html Foto's van voetganger seine uit verskillende lande] * [https://www.youtube.com/watch?v=cn2vh6kZvKs Verkeersligte in Kanada.] [https://www.youtube.com/watch?v=cn2vh6kZvKs Hanteer twee rigtings met slegs vier ligte, flikker rooi hand en aftelling.] 2zmruypk58t69sfuh4dpg7pi1t68xxq 0 310062 2814162 2586165 2025-06-19T10:08:26Z 78.174.55.43 2814162 wikitext text/x-wiki Die '''Mosambiekse nasionale weerstand''' ('''RENAMO'''; [[Portugees]]: '''''Resistência Nacional Moçambicana''''') was 'n militante gewapende weerstandsbeweging en nou 'n [[politieke party]] in [[Mosambiek]]. Dit is aanvanklik geborg deur die ''Rhodesian Central Intelligence Organisation'' (CIO) en is in 1975 gestig as deel van 'n anti-kommunistiese militêre mag teen die land se regerende FRELIMO-party. Die eerste leier was André Matsangaissa, 'n voormalige senior amptenaar in die gewapende vleuel van [[FRELIMO]]. Die beweging het sy oorsprong in 'n vermenging van anti-FRELIMO-afvalliges wat onmiddellik voor en kort na die Mosambiekse onafhanklikheid georganiseer het, asook Suid-Afrikaanse en Rhodesiese pogings om hierdie gebeure aan te moedig vir hul eie doeleindes.<ref>{{cite web|url=http://www.gutenberg-e.org/geh01/geh16.html|title=''Binding Memories'': Chronology|publisher=|accessdate=28 December 2014}}</ref><ref name="Emerson2014">{{cite book|last=Emerson|first=Stephen A.|title=The Battle for Mozambique: The Frelimo_Renamo Struggle, 1977_1992|url=https://books.google.com/books?id=AKlZBAAAQBAJ&pg=PA48|date=19 Februarie 2014|publisher=Helion and Company|isbn=978-1-909384-92-7|pages=74–110}}</ref> Dit is duidelik dat RENAMO se geledere versterk is deur politieke ballinge uit Mosambiek wat in beginsel FRELIMO werklik teengestaan het, en 'n aantal ander wat met geweld en intimidasie gewerf is.<ref>{{cite book|last=Watch|first=Human Rights|title=Conspicuous destruction: war, famine and the reform process in Mozambique|year=1992|publisher=Human Rights Watch|location=New York u.a.|isbn=978-1-56432-079-7|pages=86–88|url=https://books.google.com/books?id=1PkGpxJaAIIC&pg=PA174&dq=Teodato+Hunguana&hl=en&ei=PnOSTZuHK4S4sQP_8vm-BQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=5&ved=0CDoQ6AEwBA#v=onepage&q=Teodato%20Hunguana&f=false}}</ref> FRELIMO en RENAMO het op 4 Oktober 1992 die Rome algemene vredesooreenkomste onderteken wat die Mosambiekse burgeroorlog beëindiging het. Kritici van RENAMO het die beweging gereeld veroordeel as 'n 'agenteleër' van [[Rhodesië]] en later, van die [[apartheid]]sregering van [[Suid-Afrika]].<ref name=Oz>{{cite web|url=http://www.arts.monash.edu.au/publications/eras/edition-11/articles/drobinson.pdf |title=Renamo, Malawi and the struggle to succeed Banda: Assessing theories of Malawian intervention in the Mozambican Civil War |date=2009-11-11 |accessdate=2016-03-08 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120328161718/http://www.arts.monash.edu.au/publications/eras/edition-11/articles/drobinson.pdf |archivedate=28 Maart 2012 }}</ref> Daar word geteoretiseer dat RENAMO gevorm is met die uitsluitlike doel om Mosambiekse steun aan Rhodesiese opstandelinge te beveg.<ref name=Conc>{{cite web|url=http://www.c-r.org/downloads/Accord%20Mozambique_Key%20actors.pdf |title=Key Actors in the War and Peace Process |publisher=Conciliation Resources |date=Januarie 1998|accessdate=2016-03-08 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160309230400/http://www.c-r.org/downloads/Accord%20Mozambique_Key%20actors.pdf |archivedate=9 Maart 2016 }}</ref> Aan die ander kant was RENAMO ook 'n weerspieëling van FRELIMO se eie versplinterde ondersteuningsbasis en die dalende gewildheid in die era ná die onafhanklikheid.<ref name="Emerson2014"/> Na hierdie oorlog was dit verantwoordelik vir die bevordering van grondwetlike hervorming sowel as 'n sterk binnelandse privaatsektor.<ref name=Manifesto>{{cite web|url=http://www.kas.de/upload/dokumente/attv0kxy.pdf |title=Main Renamo Policy Guidelines |publisher=RENAMO-UNIÃO ELEITORAL |date=2004 |accessdate=2016-03-08 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150610215141/http://www.kas.de/upload/dokumente/attv0kxy.pdf |archivedate=10 Junie 2015 }}</ref> Matsangaissa, wat in 1979 oorlede is, is opgevolg deur Afonso Dhlakama, wat die organisasie tot sy dood in 2018 lei.<ref>https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-05-03/afonso-dhlakama-mozambique-s-opposition-leader-dies-at-65</ref><ref>https://clubofmozambique.com/news/chronology-main-dates-in-the-life-of-renamo-leader-afonso-dhlakama/</ref> Na hernude botsings, is 'n vredesooreenkoms in Augustus 2019 tussen RENAMO en die Mosambiekse regering bereik, wat tot gevolg gehad het dat die laaste RENAMO-vegters hul wapen opgegee het.<ref name=voaconflictend>https://www.voanews.com/africa/mozambique-president-opposition-leader-sign-peace-agreement</ref> RENAMO-leier, Ossufo Momade, het daarna belowe om "vrede en nasionale versoening te handhaaf".<ref name=secondsigning>https://mg.co.za/article/2019-08-08-00-mozambique-rivals-sign-peace-deal</ref> == Mosambiekse burgeroorlog == RENAMO verenig in 1982 met 'n ander rebellegroep, die Revolutionary Party of Mosambique (PRM). As gevolg van hierdie samesmelting kon die rebellegroep sy bedrywighede in Noord-Mosambiek uitbrei, veral in die provinsie [[Zambezia]].{{sfnp|Cabrita|2000|p=202}}{{sfnp|Emerson|2014|p=90}} In 1984 het die Suid-Afrikaanse en Mosambiekse regerings die Nkomati-ooreenkoms onderteken, <ref>Ashton, P.J., Earle, A., Malzbender, D., Moloi, M.B.H., Patrick, M.J. & Turton, A.R. 2005. ''A Compilation of all the international freshwater agreements entered into by South Africa with other States''. Pretoria: Water Research Commission; and Turton, A.R. 2003. ''The political aspects of institutional development in the water sector: South Africa and its International River Basions'' D.Phil. Thesis. Pretoria: Pretoria University; and Turton, A.R. 2007. ''The Hydropolitics of Cooperation: South Africa during the Cold War''. In Grover, V.E. (ed). ''Water: A source of conflict or cooperation?'' Enfield: Science Publishers.</ref> waarin Suid-Afrika ingestem het om op te hou om RENAMO te borg indien die Mosambiekse regering verbanne lede van die African National Congress ([[ANC]]) wat daar woon, sou uitsit. Dit was in ooreenstemming met die totale nasionale strategie wat destyds bestaan het, waardeur die wortel van infrastruktuurontwikkelingsprojekte aangebied sou word as 'n aansporing vir samewerking, ondersteun deur die stok van militêre vergelding as die guerillas van die ANC nog steeds hulp verleen.<ref>Geldenhuys, D. 1984. ''The Diplomacy of Isolation: South African Foreign Policy Making''. Johannesburg: MacMillan.</ref> In 1988 beleef RENAMO sy enigste groot skeuring tydens die burgeroorlog, toe die voormalige PRM-bevelvoerder Gimo Phiri wegbreek en 'n onafhanklike opstandige groep stig, bekend as die Mosambiekse nasionale unie (UNAMO).{{sfnp|Emerson|2014|p=163}} Intussen het die Mosambiekse regering die verbanne lede van die ANC nie uitgesit nie, en gevolglik het die Suid-Afrikaanse regering voortgegaan om finansiële en militêre hulpbronne aan te bied totdat 'n permanente vredesooreenkoms in 1992 bereik is en onder die toesig van die [[Verenigde Nasies]] se operasie in Mosambiek (UNOMOZ) tot 1994 was. Om hierdie proses in die regte rigting te skuif, is 'n spesiale operasie van stapel gestuur deur die [[Nasionale Intelligensiediens]] genaamd Operasie ''Bush Talk'', wat ten doel het om die burgeroorlog in Mosambiek permanent te beëindig deur die vloei van militêre materiaal oor die poreuse grense na Suid-Afrika te stuit.<ref>Turton. A.R. 2010. ''Shaking Hands with Billy''. Durban: Just Done Publications. http://www.shakinghandswithbilly.com {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210130153000/http://www.shakinghandswithbilly.com/ |date=30 Januarie 2021 }}</ref> Een manifestasie hiervan was die burgermag van die [[Inkatha Freedom Party]] (IFP) wat opgelei en bewapen is deur die SAW Spesiale Magte as deel van Operasie Marion <ref>Stiff, P. 1999. ''The Silent War: South African Recce Operations 1969–1994''. Alberton: Galago.</ref> wat gewapen was deur wapens afkomstig van Mosambiek. Die vredesooreenkoms het gelei tot die ontwapening van RENAMO, tot die integrasie van sommige van sy vegters in die Mosambiekse leër en tot die transformasie daarvan in 'n gewone politieke party. Dit is nou die belangrikste opposisieparty in Mosambiek. Tydens die wetgewende verkiesing op 1 en 2 Desember 2004 was die party die belangrikste deel van die verkiesingsalliansie Renamo-UE, wat 29,7% van die nasionale stemme en 90 uit 250 setels verower het. Die presidentskandidaat van hierdie alliansie, Afonso Dhlakama, het 31,7% van die stemme bekom. Raul Domingos, onderhandelaar by die Algemene Vredesakkoord in Rome en RENAMO se leier in die parlement van 1994–1999, is in 2000 uit die party gesit en het in 2003 die Party vir Vrede, Demokrasie en Ontwikkeling gestig. === Aktiwiteite in Zimbabwe === RENAMO-magte het op 17 Junie 1987 'n weermagbasis in [[Zimbabwe]] naby Mukosa aangeval en sewe soldate gedood en gewond 19. RENAMO val die Katiyo Tea Estate aan en vernietig waardevolle eiendom in Julie en vermoor drie mans in Rushinga in Augustus.<ref name="earlyattacks">Audrey Kalley, Jacqueline. ''Southern African Political History: a chronological of key political events from independence to Mid-1997'', 1999. bladsy 739.</ref> Op 30 November het RENAMO-militante 13 huise afgebrand. <ref name="juneattack">Audrey Kalley, Jacqueline. ''Southern African Political History: a chronological of key political events from independence to Mid-1997'', 1999. Bladsy 742.</ref> Tussen Desember 1987 en 21 Januarie 1988 het RENAMO 101 aanvalle naby die Mosambiek-Zimbabwe-grens uitgevoer.<ref name="juneattack"/> Na die einde van die Mosambiekse burgeroorlog, word RENAMO verbind aan 'n Zimbabwiese militante groep, Chimwenje.<ref name=Handbook11>{{cite book|author=<!--Staff writer(s); no by-line.-->|editor1-last=Banks|editor1-first=Arthur|editor2-last=Muller|editor2-first=Thomas|editor3-last=Phelan|editor3-first=Sean|editor4-last=Smith|editor4-first=Hal|editor5-last=Milnor|editor5-first=Andrew|editor6-last=Kimmelman|editor6-first=Eric|editor7-last=Aytar|editor7-first=Volkan|editor8-last=Twetten|editor8-first=Matthew|editor9-last=Willey|editor9-first=Joseph|editor10-last=Tallman|editor10-first=Elaine|title=Political Handbook of the World: 1998|date=1998|pages=633–634, 1045–1046|publisher=CSA Publications|location=Binghamton, New York|isbn=978-1-349-14953-7}}</ref> == Verwysings == {{Verwysings|2}} {{Vertaaluit | taalafk = en | il = RENAMO }} {{Normdata}} [[Kategorie:Mosambiek]] [[Kategorie:Geskiedenis van Mosambiek]] [[Kategorie:Antikommunisme]] [[Kategorie:Koue Oorlog]] ayt8czcde0ai8l9be678jrwjffj8le2 0 310223 2814053 2397840 2025-06-18T22:56:59Z BurgertB 2401 /* Rolprente */ 2814053 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Akteur | Naam = Mikael Birkkjær | Beeld = | Beeldbeskrywing = <!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks --> | Beeldonderskrif = | Geboortenaam = | Alias = | Geboortedatum = {{Geboortedatum en ouderdom|1958|9|14}} | Geboorteplek = | Nasionaliteit = [[Denemarke|Deens]] | Sterfdatum = | Sterfplek = | Ouers = | Lewensmaat = | Kinders = | Skool = | Universiteit = | Beroep = Akteur | Aktiewe jare = | Noemenswaardige rolprente = | Webwerf = | IMDb = 0083616 | Toekennings = <!-- slegs noemenswaardiges --> }} '''Mikael Birkkjær''' (gebore 14 September 1958) is 'n [[Denemarke|Deense]] akteur. Hy is bekend vir sy rolle in die rolprent ''Aftermath'' (2004) en in die televisiereekse ''The Killing'' (2007), ''[[Borgen]]'' (2010), en ''[[Mercur]]'' (2017). == Filmografie == === Rolprente === * 2004: ''Aftermath'' * 2005: ''Springet'' * 2011: ''Room 304'' * 2014: ''All Inclusive'' * 2022: ''[[Loving Adults]]'' === Televisiereekse === * 1990: ''Begær, Lighed Og Broderskab'' * 1994: ''Enten eller - Du bestemmer'' * 2007: ''The Killing'' * 2008: ''Sommer'' * 2010: ''[[Borgen]]'' * 2017: ''[[Mercur]]'' * 2018: ''Sthlm Requiem'' === Televisierolprente === * 1988: ''Boksning'' * 1996: ''Colombe'' * 2008: ''Farvel til familien Sommer'' * 2011: ''Bag om Borgen - Fakta eller fiktion?'' == Eksterne skakels == * {{IMDb|0083616|Mikael Birkkjær}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Birkkjær, Mikael}} [[Kategorie:Deense manlike akteurs van die 20ste eeu]] [[Kategorie:Deense manlike akteurs van die 21ste eeu]] [[Kategorie:Lewende mense]] [[Kategorie:Geboortes in 1958]] 0val75rvn94tdnmht3amgs7jkjm2ane 0 315697 2814177 2727141 2025-06-19T10:15:03Z 78.174.55.43 2814177 wikitext text/x-wiki [[Lêer:Bundesarchiv Bild 183-N0301-503, General Wlassow mit Soldaten der ROA.jpg|duimnael|regs|Generaal Wlasof voor sy soldate.]] [[Lêer:ROA chevron.svg|duimnael|Skouerflits van die ROA.]] Die '''Russiese Bevrydingsleër''' ({{Lang-ru|Русская освободительная армия}}, ''Roesskaja oswoboditelnaja armija''), afgekort as {{Lang-ru|РОА}}, '''ROA''', ook bekend as '''Wlasofleër''' ({{Lang-ru|Власовская армия}}, ''Wlasofskaja armija'') was 'n formasie, hoofsaaklik saamgestel uit [[Russe]], wat tydens die [[Tweede Wêreldoorlog]] onder [[Nazi-Duitsland|Duitse]] bevel geveg het. Die leër is gelei deur Andrei Wlasof, 'n generaal van die [[Rooi Leër]] wat in 1942 gevang is en ingestem het om met Duitsers saam te werk, en daar word dikwels na lede van die leër verwys as ''wlasoftsi'' ({{Lang-ru|власовцы}}). In 1944 het dit bekend geraak as die Krygsmag van die Komitee vir die Bevryding van die Volke van Rusland ({{Lang-ru|Вооружённые силы Комитета освобождения народов России}}, ''Wooroezjonnije sili Komiteta oswobozjdenija narodof Rossiji'', afgekort as {{Lang-ru|ВС КОНР}}, VS KONR). Wlasof het ingestem om met [[Nazi-Duitsland]] saam te werk nadat hy aan die Oosfront gevange geneem is. Die soldate onder sy bevel was hoofsaaklik voormalige Sowjet-krygsgevangenes, maar het ook Wit-Russiese emigrante ingesluit, waarvan sommige veterane van die antikommunistiese [[Wit beweging|Wit Leër]] uit die Russiese burgeroorlog was. Op 14 November 1944 is dit amptelik herdoop tot die Krygsmag van die Komitee vir die Bevryding van die Volke van Rusland, en die KONR is gestig as 'n politieke korps waaraan die leër trou gesweer het. Op 28 Januarie 1945 is amptelik verklaar dat die Russiese afdelings nie meer deel uitmaak van die Duitse leër nie, maar direk onder die bevel van KONR sou wees. Tot in 1944 was die bestaan van die Wlasofleër bloot nominaal; in werklikheid was die meeste militêre eenhede, wat formeel onder sy bevel was, besig met optrede teen [[Partisaan|partisane]] as deel van groter Duitse formasies, en sommige van hierdie eenhede was heeltemal outonoom (die Russiese korps in [[Joego-Slawië]] en troepe van Bronislaf Kaminski in Wes-Rusland). Slegs sedert 1944 het die Duitsers Russiese medewerkers aktief begin betrek by militêre optrede (onderdrukking van die [[Warskou-opstand]] in 1944 en die [[Slag van Berlyn]] in 1945). In Mei 1945 het Wlasoftroepe in [[Praag]] plaaslike anti-Duitse militêre groepe ondersteun en gehelp om die stad te bevry. Die meeste offisiere van die Wlasofleër (ook Wlasof self) is in 1945 deur die Rooi Leër gevange geneem, in 1946 verhoor en tereggestel. Diegene wat daarin geslaag het om te ontsnap, het hulle later in Duitsland, die VSA, [[Kanada]] of Australië gevestig. == Bibliografie == * ''The Gulag Archipelago: 1918-1956'' deur [[Aleksandr Solzhenitsyn]] * ''Army of the Damned: on Twentieth Century'' - CBS Documentary Documentary Series - Desember 1962 * Fersen, Nicholas. ''Corridor of Honour.'' Bobbs-Merrill, Indianapolis 1958. {{Normdata}} [[Kategorie:Russe in die Tweede Wêreldoorlog]] [[Kategorie:Antikommunisme]] 4fisiap6c7sao5e272wk6lalpy9fw4s 0 315807 2814025 2398565 2025-06-18T22:20:42Z BurgertB 2401 Foto 2814025 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Akteur | Naam = Dar Salim | Beeld = Dar Salim at Berlinale 2024.jpg | Beeldbeskrywing = <!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks --> | Beeldonderskrif = Salim in 2024 | Geboortenaam = | Alias = | Geboortedatum = {{Geboortedatum en ouderdom|1977|8|18}} | Geboorteplek = | Nasionaliteit = [[Denemarke|Deens]] | Sterfdatum = | Sterfplek = | Ouers = | Lewensmaat = | Kinders = | Skool = | Universiteit = | Beroep = Akteur en vervaardiger | Aktiewe jare = | Noemenswaardige rolprente = | Webwerf = | IMDb = 1502469 | Toekennings = <!-- slegs noemenswaardiges --> }} '''Dar Salim''' (gebore 18 Augustus 1977) is 'n [[Denemarke|Deense]] akteur en vervaardiger. Hy is bekend vir sy rolle in die rolprente ''Go with Peace Jamil'' (2008) en ''Darkland'' (2017), en in die televisiereekse ''[[Borgen]]'' (2010) en ''[[Game of Thrones]]'' (2011). == Filmografie == === Rolprente === * 2008: ''Go with Peace Jamil'' * 2012: ''A Hijacking'' * 2014: ''Nordic Factory'' * 2015: ''Macho Man'' * 2017: ''Darkland'' * 2017: ''Lommbock'' * 2017: ''Next Door Spy'' * 2018: ''Until We Fall'' === Televisiereekse === * 2010: ''[[Borgen]]'' * 2011: ''Game of Thrones'' * 2013: ''Dicte'' * 2016: ''Spring Tide'' * 2019: ''Deliver Us'' == Eksterne skakels == * {{IMDb|1502469|Dar Salim}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Salim, Dar}} [[Kategorie:Geboortes in 1977]] [[Kategorie:Deense manlike akteurs van die 21ste eeu]] [[Kategorie:Lewende mense]] 86id71mp8limjetrgo7xzvqxdkkg09k 2814047 2814025 2025-06-18T22:56:17Z BurgertB 2401 /* Filmografie */ 2814047 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Akteur | Naam = Dar Salim | Beeld = Dar Salim at Berlinale 2024.jpg | Beeldbeskrywing = <!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks --> | Beeldonderskrif = Salim in 2024 | Geboortenaam = | Alias = | Geboortedatum = {{Geboortedatum en ouderdom|1977|8|18}} | Geboorteplek = | Nasionaliteit = [[Denemarke|Deens]] | Sterfdatum = | Sterfplek = | Ouers = | Lewensmaat = | Kinders = | Skool = | Universiteit = | Beroep = Akteur en vervaardiger | Aktiewe jare = | Noemenswaardige rolprente = | Webwerf = | IMDb = 1502469 | Toekennings = <!-- slegs noemenswaardiges --> }} '''Dar Salim''' (gebore 18 Augustus 1977) is 'n [[Denemarke|Deense]] akteur en vervaardiger. Hy is bekend vir sy rolle in die rolprente ''Go with Peace Jamil'' (2008) en ''Darkland'' (2017), en in die televisiereekse ''[[Borgen]]'' (2010) en ''[[Game of Thrones]]'' (2011). == Filmografie == === Rolprente === * 2008: ''Go with Peace Jamil'' * 2012: ''A Hijacking'' * 2014: ''Nordic Factory'' * 2015: ''Macho Man'' * 2017: ''Darkland'' * 2017: ''Lommbock'' * 2017: ''Next Door Spy'' * 2018: ''Until We Fall'' * 2022: ''[[Loving Adults]]'' === Televisiereekse === * 2010: ''[[Borgen]]'' * 2011: ''Game of Thrones'' * 2013: ''Dicte'' * 2016: ''Spring Tide'' * 2019: ''Deliver Us'' == Eksterne skakels == * {{IMDb|1502469|Dar Salim}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Salim, Dar}} [[Kategorie:Geboortes in 1977]] [[Kategorie:Deense manlike akteurs van die 21ste eeu]] [[Kategorie:Lewende mense]] f2xxm0je7dobpc4u3bviwv7mbjo4ic2 0 315832 2814045 2279543 2025-06-18T22:55:59Z BurgertB 2401 /* Rolprente */ 2814045 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Akteur | Naam = Lars Ranthe | Beeld = Lars Ranthe.jpg | Beeldbeskrywing = <!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks --> | Beeldonderskrif = | Geboortenaam = Lars Kristian Ranthe | Alias = | Geboortedatum = {{Geboortedatum en ouderdom|1969|8|26}} | Geboorteplek = | Nasionaliteit = [[Denemarke|Deens]] | Sterfdatum = | Sterfplek = | Ouers = | Lewensmaat = | Kinders = | Skool = | Universiteit = | Beroep = Akteur | Aktiewe jare = | Noemenswaardige rolprente = | Webwerf = | IMDb = 1046521 | Toekennings = <!-- slegs noemenswaardiges --> }} '''Lars Ranthe''' (gebore 26 Augustus 1969) is 'n [[Denemarke|Deense]] akteur. Hy is bekend vir sy rolle in die rolprente ''Adam's Apples'' (2005), ''A Funny Man'' (2011), en ''[[Jagten]]'' (2012), en in die televisiereeks ''Dicte'' (2013). == Filmografie == === Rolprente === * 2005: ''Adam's Apples'' * 2011: ''A Funny Man'' * 2012: ''[[Jagten]]'' * 2014: ''The Reunion 2: The Funeral'' * 2015: ''First Class - A Film About Storm P.'' * 2020: ''Another Round'' * 2022: ''[[Loving Adults]]'' === Televisiereekse === * 1984: ''Crash: The Menace from the Black Hole'' * 2003: ''Pling bing'' * 2008: ''Sommer'' * 2009: ''Historietimen'' * 2011: ''4x1'' * 2012: ''Jul i kommunen'' * 2013: ''Dicte'' * 2013: ''Badehotellet'' * 2018: ''Greyzone'' * 2018: ''Pros and Cons'' * 2019: ''Face to Face'' === Televisierolprente === * 2012: ''Mysteriet om Tycho Brahes død'' === Video's === * 2020: ''Depression Is Like a French Film'' == Eksterne skakels == * {{IMDb|1046521|Lars Ranthe}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Ranthe, Lars}} [[Kategorie:Lewende mense]] [[Kategorie:Geboortes in 1969]] [[Kategorie:Deense manlike akteurs van die 21ste eeu]] [[Kategorie:Deense manlike akteurs van die 20ste eeu]] bdmqrt085qr4df14hsnngj7gf2ccas4 0 318391 2814085 2730543 2025-06-19T05:01:47Z InternetArchiveBot 131157 Red 1 verwysing(s) en merk 0 as dood.) #IABot (v2.0.9.5 2814085 wikitext text/x-wiki '''Suid-Afrikaanse mode''' is bekend vir die samesmelting van verskillende style, kulture en reaksies op sosiale omstandighede. Dit is 'n hibriede tussen Afrikamense self en buitelanders waarmee hulle interaksie gehad het. Vanweë die uiteenlopendheid daarvan word geen enkele styl van kleredrag as nasionale kleredrag aangedui nie, maar elke groep mense het 'n kenmerkende manier om hulself aan te trek.<ref name="Farber" /> [[Kaapstad]] en [[Johannesburg]] meeding as die hoofstad van die modebedryf in [[Suid-Afrika]]. Beide is by die SA modeweek prominent vertoon.<ref name="ifashion" /><ref name="wantedinafrica" /><ref name="iol" /> == Ekonomie == Die Suid-Afrikaanse modebedryf is tans die 37ste grootse modebedryf ter wêreld, met 'n jaarlikse inkomste van [[Amerikaanse dollar|VS$]] 1,258m.<ref name="statista" /> Afrika se modebedryf het 'n inkomste van omtrent [[Amerikaanse dollar|$]]31 miljard Amerikaanse dollar.<ref name="wantedinafrica" /> Die Suid-Afrikaanse modebedryf het R1 Miljard bygedra na die [[Bruto binnelandse produk|BBP]] van Suid-Afrika in 2019.<ref name="gq" /> Dit is voorspel dat die Suid-Afrikaanse modebedryf tot [[Amerikaanse dollar|VS$]] 2 miljoen sal bereik teen [[2024]].<ref name="statista" /> === Top 5 aanlynwinkels volgens netto verkope === Die top-5 aanlynwinkels per e-handel netto verkope (eerste party verkope) in die modebedryf van Suid-Afrika is:<ref name="statista" /> * [[takealot.com]] * zando.co.za * superbalist.com * zara.com * [[Woolworths|woolworths.co.za]] === Handelsmerke === Bekende Suid-Afrikaanse modehandelsmerke sluit in onder andere: David Tlale, MaXhosa, Loin Cloth & Ashes, Thula Sindi, Selfi, en Pichulik.<ref name="theculturetrip" /><ref name="mh" /><ref name="briefly" /> == Ontwerpers == Bekende modeontwerpers uit Suid-Afrika sluit in: [[Suzaan Heyns]], [[Errol Arendz]], Laduma Ngxokolo, Thula Sindi, David Tlale, [[Abigail Keats]], Marianne Fassler, Celeste Lee Arendse, Gert-Johan Coetzee, Amanda Laird Cherry, Jacques van der Watt, Anisa Mpungwe, en Palesa Mokubung.<ref name="theculturetrip2" /><ref name="fashionsofsouthernafrica" /><ref name="thesouthafrican" /> == Media == Belangrike mode-media van Suid-Afrika sluit in: [[De Kat]], iFashion.co.za, People Magazine SA, en Grazia. == Agentskappe == Belangrike modelagentskappe in Suid-Afrika is: Boss Models, ICE Models, en Twenty Model Management.<ref name="modelagency" /><ref name="vivadivas" /> == Modelle == Daar is 'n reeks modemodelle uit Suid-Afrika wat dit tot internasionale roem gemaak het, soos: [[Candice Swanepoel]], David Rosenberg, Charissa du Plessis, Jessica Lee Buchanan, Jason Anthony, Nicole Meyer, Shaun de Wet, Ansolet Rossouw, Chane Husselmann, Nina Milner, Alex Binaris, en Siphosethu Ncise.<ref name="businessinsider" /><ref name="wantedonline" /> == Verwysings == {{Verwysings|verwysings= <ref name="Farber">{{Cite book|title=Africanising hybridity? Toward an Afropolitan aesthetic in contemporary South African fashion design|last=Farber|first=Leora|publisher=Critical Art|date=1 March 2010|isbn=|location=|pages=128–167}}</ref> <ref name="ifashion">{{Cite web |url=http://www.ifashion.co.za/index.php?option=com_content&task=view&id=3003&Itemid=96 |title=argiefkopie |access-date=20 Oktober 2020 |archive-date=26 Oktober 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201026074833/http://www.ifashion.co.za/index.php?option=com_content&task=view&id=3003&Itemid=96 |url-status=dead }}</ref> <ref name="wantedinafrica">https://www.wantedinafrica.com/news/south-african-fashion-continues-to-emerge-globally.html</ref> <ref name="iol">https://www.iol.co.za/lifestyle/style-beauty/fashion/so-where-is-the-worlds-fashion-capital-1653739</ref> <ref name="gq">https://www.gq.co.za/style/sa-fashion-industry-contributes-r1-billion-on-gdp--55c804ec-9c2f-4b0b-b0ae-ca53d1793c98</ref> <ref name="statista">https://www.statista.com/outlook/244/112/fashion/south-africa</ref> <ref name="theculturetrip">{{Cite web |url=https://theculturetrip.com/africa/south-africa/articles/5-south-african-fashion-brands-you-should-know/ |title=argiefkopie |access-date=20 Oktober 2020 |archive-date=21 Oktober 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201021085000/https://theculturetrip.com/africa/south-africa/articles/5-south-african-fashion-brands-you-should-know/ |url-status=dead }}</ref> <ref name="mh">{{Cite web |url=https://www.mh.co.za/style/8-local-apparel-brands-that-you-should-add-to-your-closet/ |title=argiefkopie |access-date=20 Oktober 2020 |archive-date=22 Oktober 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201022190145/https://www.mh.co.za/style/8-local-apparel-brands-that-you-should-add-to-your-closet/ |url-status=dead }}</ref> <ref name="briefly">https://briefly.co.za/45751-south-african-clothing-brands.html</ref> <ref name="theculturetrip2">{{Cite web |url=https://theculturetrip.com/africa/south-africa/articles/10-designers-whore-bringing-south-africas-style-to-the-world/ |title=argiefkopie |access-date=20 Oktober 2020 |archive-date=21 Oktober 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201021053539/https://theculturetrip.com/africa/south-africa/articles/10-designers-whore-bringing-south-africas-style-to-the-world/ |url-status=dead }}</ref> <ref name="fashionsofsouthernafrica">https://fashionsofsouthernafrica.com/about/south-african-designers/</ref> <ref name="thesouthafrican">https://www.thesouthafrican.com/opinion/ten-south-african-fashion-designers-making-international-waves/</ref> <ref name="modelagency">https://modelagency.one/south-africa/</ref> <ref name="vivadivas">http://vivadivas.com/about/model-agencies/</ref> <ref name="businessinsider">https://www.businessinsider.co.za/the-6-south-african-models-earning-more-than-r1-million-a-year-2018-5</ref> <ref name="wantedonline">https://www.wantedonline.co.za/style/fashion/2018-05-16-the-world-is-their-runway-the-five-south-african-models-working-the-international-stage/</ref> }} == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn|Fashion of South Africa}} * https://www.safashionweek.co.za/ * http://www.wearsouthafrican.co.za/ {{Normdata}} [[Kategorie:Modeontwerp]] dia5gqb8l5q12l0blq2991stb23up2n 0 365407 2813979 2542178 2025-06-18T19:29:59Z Oesjaar 7467 Kom ons kyk... 2813979 wikitext text/x-wiki {{Skuinse titel}} {{Taksoboks | name = Gonialoe dinteri | image = Gonialoe dinteri 2 in cultivation.jpg | image_width = 240px | status = | status_system = iucn3.1 | regnum = [[Plantae]] | subregnum = [[Tracheobionta]] | divisio = [[Magnoliophyta]] | classis = [[Liliopsida]] | subclassis = [[Liliidae]] | ordo = [[Asparagales]] | familia = [[Asphodelaceae]] | subfamilia = [[Asphodeloideae]] | genus = ''[[Gonialoe]]'' | species = '''''G. dinteri''''' | binomial = ''Gonialoe dinteri'' | binomial_authority = (A.Berger) Boatwr. & [[John Charles Manning|J.C.Manning]], (2014) | synonyms = * ''Aloe dinteri'' <small>A.Berger</small> * ''Tulista dinteri'' <small>(A.Berger) G.D.Rowley</small> }} {{Spesieboks | status = | status_system = iucn3.1 | name = | image = | taxon = Gonialoe dinteri | authority = (A.Berger) Boatwr. & [[John Charles Manning|J.C.Manning]], (2014) | synonyms =* ''Aloe dinteri'' <small>A.Berger</small> * ''Tulista dinteri'' <small>(A.Berger) G.D.Rowley</small> }} Die '''''Gonialoe dinteri''''' is 'n [[aalwyn]] wat [[inheems]] is aan [[Namibië]] en [[Angola]]. == Galery == <gallery> Gonialoe dinteri flowers details.jpg Gonialoe dinteri in cultivation 3.jpg Seedling Aloe dinteri - Gonialoe.jpg </gallery> == Sien ook == * [[Lys van aalwynspesies]] == Bron == * [http://plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77142515-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Gonialoe]] [[Kategorie:Flora van Angola]] [[Kategorie:Flora van Namibië]] hem6ime3rx1au8cj9ujki4oh59nkiv6 2813980 2813979 2025-06-18T19:30:23Z Oesjaar 7467 Vervang taksoboks met spesieboks. 2813980 wikitext text/x-wiki {{Spesieboks | status = | status_system = iucn3.1 | name = | image = | taxon = Gonialoe dinteri | authority = (A.Berger) Boatwr. & [[John Charles Manning|J.C.Manning]], (2014) | synonyms =* ''Aloe dinteri'' <small>A.Berger</small> * ''Tulista dinteri'' <small>(A.Berger) G.D.Rowley</small> }} Die '''''Gonialoe dinteri''''' is 'n [[aalwyn]] wat [[inheems]] is aan [[Namibië]] en [[Angola]]. == Galery == <gallery> Gonialoe dinteri flowers details.jpg Gonialoe dinteri in cultivation 3.jpg Gonialoe dinteri 2 in cultivation.jpg </gallery> == Sien ook == * [[Lys van aalwynspesies]] == Bron == * [http://plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77142515-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Gonialoe]] [[Kategorie:Flora van Angola]] [[Kategorie:Flora van Namibië]] 3mx8wlt2csdzawt0reglynzc0ezwlxy 2813989 2813980 2025-06-18T19:37:09Z Oesjaar 7467 Verbeter 2813989 wikitext text/x-wiki {{Spesieboks | status = | status_system = iucn3.1 | name = | image = | taxon = Gonialoe dinteri | authority = (A.Berger) Boatwr. & [[John Charles Manning|J.C.Manning]], (2014) | synonyms =* ''Aloe dinteri'' <small>A.Berger</small> * ''Tulista dinteri'' <small>(A.Berger) G.D.Rowley</small> | range_map = 1 Gonialoe species - Aloe variegata sladeniana dinteri distribution map.png | range_map_caption = Verspreidingsgebied in geel }} Die '''''Gonialoe dinteri''''' is 'n [[aalwyn]] wat [[inheems]] is aan [[Namibië]] en [[Angola]]. == Galery == <gallery> Gonialoe dinteri flowers details.jpg Gonialoe dinteri in cultivation 3.jpg Gonialoe dinteri 2 in cultivation.jpg </gallery> == Sien ook == * [[Lys van aalwynspesies]] == Bron == * [http://plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77142515-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Gonialoe]] [[Kategorie:Flora van Angola]] [[Kategorie:Flora van Namibië]] bmogmg9gpepmf0s0cxl2qn0mvp7n87v 2813990 2813989 2025-06-18T19:37:29Z Oesjaar 7467 Verbeter 2813990 wikitext text/x-wiki {{Spesieboks | status = | status_system = iucn3.1 | name = | image = | taxon = Gonialoe dinteri | authority = (A.Berger) Boatwr. & [[John Charles Manning|J.C.Manning]], (2014) | synonyms =* ''Aloe dinteri'' <small>A.Berger</small> * ''Tulista dinteri'' <small>(A.Berger) G.D.Rowley</small> | range_map = 1 Gonialoe species - Aloe variegata sladeniana dinteri distribution map.png | range_map_caption = Verspreidingsgebied in rooi }} Die '''''Gonialoe dinteri''''' is 'n [[aalwyn]] wat [[inheems]] is aan [[Namibië]] en [[Angola]]. == Galery == <gallery> Gonialoe dinteri flowers details.jpg Gonialoe dinteri in cultivation 3.jpg Gonialoe dinteri 2 in cultivation.jpg </gallery> == Sien ook == * [[Lys van aalwynspesies]] == Bron == * [http://plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77142515-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Gonialoe]] [[Kategorie:Flora van Angola]] [[Kategorie:Flora van Namibië]] 5ft82x0kiwtr2rwf1sjq40vymh3fu9l 0 367425 2813991 2546904 2025-06-18T19:44:36Z Oesjaar 7467 Vervang Taksoboks met Spesieboks 2813991 wikitext text/x-wiki {{Outomatiese taksoboks |image = Gasteria_pillansii_var_pillansii_1.jpg |image_caption = ''[[Gasteria pillansii]]'' |display_parents = 3 |taxon = Gasteria |authority = Duval, (1809) |subdivision_ranks = Spesies |subdivision = <center>[[#Spesies|Sien teks]]</center> |synonyms = Ptyas <small>Salisb.</small> |range_map = 1 Gasteria species - Distribution map South Africa.jpg |range_map_caption = Voorkoms van Gasteria-spesies }} '''''Gasteria''''' (beestonge) is 'n [[vetplant]] [[genus]] wat hoort tot [[Asphodelaceae]], die aalwynfamilie. Daar is 26 [[spesies]] wat hoort tot die genus. Die genus is naverwant aan die aalwyne, (''[[Aloe]]''). Kenmerkend van die spesies is hul gepunte blare sonder stekels en die opsigtelike geboë, basaal bolvormige verdikte blomme. Die blare van die meeste spesies het opvallende wit vlekke en dikwels 'n rif aan die onderkant. Die genus groei meestal in die skadu van omringende plantegroei. Hulle is meestal stamloos. == Spesies == {{div col|colwidth=24em}} * ''[[Gasteria acinacifolia]]'' <small>(J.Jacq.) Haw.</small> * ''[[Gasteria barbae]]'' <small>[[Ernst van Jaarsveld|van Jaarsv.]]</small> * ''[[Gasteria batesiana]]'' <small>G.D.Rowley</small> * ''[[Gasteria baylissiana]]'' <small>Rauh</small> * ''[[Gasteria brachyphylla]]'' <small>(Salm-Dyck) van Jaarsv.</small> * ''[[Gasteria camillae]]'' <small>van Jaarsv. & Molteno</small> * ''[[Gasteria carinata]]'' <small>(Mill.) Duval</small> * ''[[Gasteria croucheri]]'' <small>(Hook.f.) Baker</small> * ''[[Gasteria disticha]]'' <small>(L.) Haw.</small> * ''[[Gasteria doreeniae]]'' <small>van Jaarsv. & [[Abraham Erasmus van Wyk|A.E.van Wyk]]</small> * ''[[Gasteria ellaphieae]]'' <small>van Jaarsv.</small> * ''[[Gasteria excelsa]]'' <small>Baker</small> * ''[[Gasteria glauca]]'' <small>van Jaarsv.</small> * ''[[Gasteria glomerata]]'' <small>van Jaarsv.</small> * ''[[Gasteria koenii]]'' <small>van Jaarsv.</small> * ''[[Gasteria langebergensis]]'' <small>(van Jaarsv.) van Jaarsv. & Zonn.</small> * ''[[Gasteria loedolffiae]]'' <small>van Jaarsv.</small> * ''[[Gasteria nitida]]'' <small>(Salm-Dyck) Haw.</small> * ''[[Gasteria obliqua]]'' <small>(Aiton) Duval</small> * ''[[Gasteria pillansii]]'' <small>[[Louisa Bolus|Kensit]]</small> * ''[[Gasteria polita]]'' <small>van Jaarsv.</small> * ''[[Gasteria pulchra]]'' <small>(Aiton) Haw.</small> * ''[[Gasteria rawlinsonii]]'' <small>[[Anna Amelia Obermeyer|Oberm.]]</small> * ''[[Gasteria tukhelensis]]'' <small>van Jaarsv.</small> * ''[[Gasteria visserii]]'' <small>van Jaarsv.</small> * ''[[Gasteria vlokii]]'' <small>van Jaarsv.</small> {{div col end}} == Bronnelys == * ''Gids tot die Aalwyne van Suid-Afrika'', [[Ben-Erik van Wyk]] & [[Gideon Smith|Gideon F. Smith]], Briza Publikasies, 2014, ISBN 978-1-92021 * [https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:30162924-2 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Gasteria| ]] 2rlwd051x8cspyf1g8kza07f44cjt6r 2813992 2813991 2025-06-18T19:45:19Z Oesjaar 7467 Verbeter 2813992 wikitext text/x-wiki {{Outomatiese taksoboks |image = Gasteria_pillansii_var_pillansii_1.jpg |image_caption = ''[[Gasteria pillansii]]'' |display_parents = 3 |taxon = Gasteria |authority = Duval, (1809) |subdivision_ranks = Spesies |subdivision = <center>[[#Spesies|Sien teks]]</center> |synonyms = * ''Ptyas'' <small>Salisb.</small> |range_map = 1 Gasteria species - Distribution map South Africa.jpg |range_map_caption = Voorkoms van Gasteria-spesies }} '''''Gasteria''''' (beestonge) is 'n [[vetplant]] [[genus]] wat hoort tot [[Asphodelaceae]], die aalwynfamilie. Daar is 26 [[spesies]] wat hoort tot die genus. Die genus is naverwant aan die aalwyne, (''[[Aloe]]''). Kenmerkend van die spesies is hul gepunte blare sonder stekels en die opsigtelike geboë, basaal bolvormige verdikte blomme. Die blare van die meeste spesies het opvallende wit vlekke en dikwels 'n rif aan die onderkant. Die genus groei meestal in die skadu van omringende plantegroei. Hulle is meestal stamloos. == Spesies == {{div col|colwidth=24em}} * ''[[Gasteria acinacifolia]]'' <small>(J.Jacq.) Haw.</small> * ''[[Gasteria barbae]]'' <small>[[Ernst van Jaarsveld|van Jaarsv.]]</small> * ''[[Gasteria batesiana]]'' <small>G.D.Rowley</small> * ''[[Gasteria baylissiana]]'' <small>Rauh</small> * ''[[Gasteria brachyphylla]]'' <small>(Salm-Dyck) van Jaarsv.</small> * ''[[Gasteria camillae]]'' <small>van Jaarsv. & Molteno</small> * ''[[Gasteria carinata]]'' <small>(Mill.) Duval</small> * ''[[Gasteria croucheri]]'' <small>(Hook.f.) Baker</small> * ''[[Gasteria disticha]]'' <small>(L.) Haw.</small> * ''[[Gasteria doreeniae]]'' <small>van Jaarsv. & [[Abraham Erasmus van Wyk|A.E.van Wyk]]</small> * ''[[Gasteria ellaphieae]]'' <small>van Jaarsv.</small> * ''[[Gasteria excelsa]]'' <small>Baker</small> * ''[[Gasteria glauca]]'' <small>van Jaarsv.</small> * ''[[Gasteria glomerata]]'' <small>van Jaarsv.</small> * ''[[Gasteria koenii]]'' <small>van Jaarsv.</small> * ''[[Gasteria langebergensis]]'' <small>(van Jaarsv.) van Jaarsv. & Zonn.</small> * ''[[Gasteria loedolffiae]]'' <small>van Jaarsv.</small> * ''[[Gasteria nitida]]'' <small>(Salm-Dyck) Haw.</small> * ''[[Gasteria obliqua]]'' <small>(Aiton) Duval</small> * ''[[Gasteria pillansii]]'' <small>[[Louisa Bolus|Kensit]]</small> * ''[[Gasteria polita]]'' <small>van Jaarsv.</small> * ''[[Gasteria pulchra]]'' <small>(Aiton) Haw.</small> * ''[[Gasteria rawlinsonii]]'' <small>[[Anna Amelia Obermeyer|Oberm.]]</small> * ''[[Gasteria tukhelensis]]'' <small>van Jaarsv.</small> * ''[[Gasteria visserii]]'' <small>van Jaarsv.</small> * ''[[Gasteria vlokii]]'' <small>van Jaarsv.</small> {{div col end}} == Bronnelys == * ''Gids tot die Aalwyne van Suid-Afrika'', [[Ben-Erik van Wyk]] & [[Gideon Smith|Gideon F. Smith]], Briza Publikasies, 2014, ISBN 978-1-92021 * [https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:30162924-2 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Gasteria| ]] 09qxqniip0yv8z2s2dfmpvsmb05q84h 2813994 2813992 2025-06-18T19:47:33Z Oesjaar 7467 Verbeter 2813994 wikitext text/x-wiki {{Outomatiese taksoboks |image = Gasteria_pillansii_var_pillansii_1.jpg |image_caption = ''[[Gasteria pillansii]]'' |display_parents = 3 |taxon = Gasteria |authority = Duval, (1809) |subdivision_ranks = Spesies |subdivision = <center>[[#Spesies|Sien teks]]</center> |synonyms = * Ptyas <small>Salisb.</small> |range_map = 1 Gasteria species - Distribution map South Africa.jpg |range_map_caption = Voorkoms van Gasteria-spesies }} '''''Gasteria''''' (beestonge) is 'n [[vetplant]] [[genus]] wat hoort tot [[Asphodelaceae]], die aalwynfamilie. Daar is 26 [[spesies]] wat hoort tot die genus. Die genus is naverwant aan die aalwyne, (''[[Aloe]]''). Kenmerkend van die spesies is hul gepunte blare sonder stekels en die opsigtelike geboë, basaal bolvormige verdikte blomme. Die blare van die meeste spesies het opvallende wit vlekke en dikwels 'n rif aan die onderkant. Die genus groei meestal in die skadu van omringende plantegroei. Hulle is meestal stamloos. == Spesies == {{div col|colwidth=24em}} * ''[[Gasteria acinacifolia]]'' <small>(J.Jacq.) Haw.</small> * ''[[Gasteria barbae]]'' <small>[[Ernst van Jaarsveld|van Jaarsv.]]</small> * ''[[Gasteria batesiana]]'' <small>G.D.Rowley</small> * ''[[Gasteria baylissiana]]'' <small>Rauh</small> * ''[[Gasteria brachyphylla]]'' <small>(Salm-Dyck) van Jaarsv.</small> * ''[[Gasteria camillae]]'' <small>van Jaarsv. & Molteno</small> * ''[[Gasteria carinata]]'' <small>(Mill.) Duval</small> * ''[[Gasteria croucheri]]'' <small>(Hook.f.) Baker</small> * ''[[Gasteria disticha]]'' <small>(L.) Haw.</small> * ''[[Gasteria doreeniae]]'' <small>van Jaarsv. & [[Abraham Erasmus van Wyk|A.E.van Wyk]]</small> * ''[[Gasteria ellaphieae]]'' <small>van Jaarsv.</small> * ''[[Gasteria excelsa]]'' <small>Baker</small> * ''[[Gasteria glauca]]'' <small>van Jaarsv.</small> * ''[[Gasteria glomerata]]'' <small>van Jaarsv.</small> * ''[[Gasteria koenii]]'' <small>van Jaarsv.</small> * ''[[Gasteria langebergensis]]'' <small>(van Jaarsv.) van Jaarsv. & Zonn.</small> * ''[[Gasteria loedolffiae]]'' <small>van Jaarsv.</small> * ''[[Gasteria nitida]]'' <small>(Salm-Dyck) Haw.</small> * ''[[Gasteria obliqua]]'' <small>(Aiton) Duval</small> * ''[[Gasteria pillansii]]'' <small>[[Louisa Bolus|Kensit]]</small> * ''[[Gasteria polita]]'' <small>van Jaarsv.</small> * ''[[Gasteria pulchra]]'' <small>(Aiton) Haw.</small> * ''[[Gasteria rawlinsonii]]'' <small>[[Anna Amelia Obermeyer|Oberm.]]</small> * ''[[Gasteria tukhelensis]]'' <small>van Jaarsv.</small> * ''[[Gasteria visserii]]'' <small>van Jaarsv.</small> * ''[[Gasteria vlokii]]'' <small>van Jaarsv.</small> {{div col end}} == Bronnelys == * ''Gids tot die Aalwyne van Suid-Afrika'', [[Ben-Erik van Wyk]] & [[Gideon Smith|Gideon F. Smith]], Briza Publikasies, 2014, ISBN 978-1-92021 * [https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:30162924-2 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Gasteria| ]] 4wbbh0mkojc8vpq68386mw4x94dw0je 0 367511 2813975 2546838 2025-06-18T19:23:48Z Oesjaar 7467 Skakel 2813975 wikitext text/x-wiki {{Taksoboks | name = Witkatstert | image = Bulbinella cauda-felis 1c.JPG | image_width = 240px | status = LC | status_system = iucn3.1 | regnum = [[Plantae]] | subregnum = [[Tracheobionta]] | divisio = [[Magnoliophyta]] | classis = [[Liliopsida]] | subclassis = [[Liliidae]] | ordo = [[Asparagales]] | familia = [[Asphodelaceae]] | subfamilia = [[Asphodeloideae]] | genus = ''[[Bulbinella]]'' | species = '''''B. cauda-felis''''' | binomial = ''Bulbinella cauda-felis'' | binomial_authority = (L.f.) T.Durand & Schinz, (1894) | synonyms = * ''Anthericum cauda-felis'' <small>L.f.</small> * ''Anthericum caudatum'' <small>[[Carl Peter Thunberg|Thunb.]]</small> * ''Bulbine cauda-felis'' <small>(L.f.) Schult. & Schult.f.</small> * ''Bulbine caudata'' <small>(Thunb.) Spreng.</small> * ''Bulbinella caudata'' <small>(Thunb.) Kunth</small> }} Die '''witkatstert''' (''Bulbinella cauda-felis'') is 'n [[struik]] wat hoort tot die [[aalwyn]]familie ''[[Asphodelaceae]]''. Die struik is [[Endemie (ekologie)|endemies]] aan die [[Noord-Kaap|Noord-]] en [[Wes-Kaap]]. Die blomme is [[wit]] van kleur. In Engels staan die plant bekend as die ''Cat's tail bulbinella''. == Galery == <gallery> Bulbinella cauda-felis 2c.JPG Bulbinella cauda-felis 3c.JPG Bulbinella cauda-felis 4c.JPG Bulbinella cauda-felis FE 2020.JPG </gallery> == Bronnelys == * [http://redlist.sanbi.org/species.php?species=2204-2 SANBI Redlist] * [http://plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:532253-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Katsterte]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] 9jkj8kh66909x7fqr44t7rk0kgcb7wb 2813976 2813975 2025-06-18T19:25:20Z Oesjaar 7467 Kom ons kyk... 2813976 wikitext text/x-wiki {{Taksoboks | name = Witkatstert | image = Bulbinella cauda-felis 1c.JPG | image_width = 240px | status = LC | status_system = iucn3.1 | regnum = [[Plantae]] | subregnum = [[Tracheobionta]] | divisio = [[Magnoliophyta]] | classis = [[Liliopsida]] | subclassis = [[Liliidae]] | ordo = [[Asparagales]] | familia = [[Asphodelaceae]] | subfamilia = [[Asphodeloideae]] | genus = ''[[Bulbinella]]'' | species = '''''B. cauda-felis''''' | binomial = ''Bulbinella cauda-felis'' | binomial_authority = (L.f.) T.Durand & Schinz, (1894) | synonyms = * ''Anthericum cauda-felis'' <small>L.f.</small> * ''Anthericum caudatum'' <small>[[Carl Peter Thunberg|Thunb.]]</small> * ''Bulbine cauda-felis'' <small>(L.f.) Schult. & Schult.f.</small> * ''Bulbine caudata'' <small>(Thunb.) Spreng.</small> * ''Bulbinella caudata'' <small>(Thunb.) Kunth</small> }} {{Spesieboks | status = LC | status_system = iucn3.1 | name = Witkatstert | image = | taxon = Bulbinella cauda-felis | authority = (L.f.) T.Durand & Schinz, (1894) | synonyms = * ''Anthericum cauda-felis'' <small>L.f.</small> * ''Anthericum caudatum'' <small>[[Carl Peter Thunberg|Thunb.]]</small> * ''Bulbine cauda-felis'' <small>(L.f.) Schult. & Schult.f.</small> * ''Bulbine caudata'' <small>(Thunb.) Spreng.</small> * ''Bulbinella caudata'' <small>(Thunb.) Kunth</small> }} Die '''witkatstert''' (''Bulbinella cauda-felis'') is 'n [[struik]] wat hoort tot die [[aalwyn]]familie ''[[Asphodelaceae]]''. Die struik is [[Endemie (ekologie)|endemies]] aan die [[Noord-Kaap|Noord-]] en [[Wes-Kaap]]. Die blomme is [[wit]] van kleur. In Engels staan die plant bekend as die ''Cat's tail bulbinella''. == Galery == <gallery> Bulbinella cauda-felis 2c.JPG Bulbinella cauda-felis 3c.JPG Bulbinella cauda-felis 4c.JPG Bulbinella cauda-felis FE 2020.JPG </gallery> == Bronnelys == * [http://redlist.sanbi.org/species.php?species=2204-2 SANBI Redlist] * [http://plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:532253-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Katsterte]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] 6zg8mjm94r2hn0hre5dch7xra19z1z2 2813977 2813976 2025-06-18T19:25:51Z Oesjaar 7467 Vervang taksoboks met spesieboks. 2813977 wikitext text/x-wiki {{Spesieboks | status = LC | status_system = iucn3.1 | name = Witkatstert | image = | taxon = Bulbinella cauda-felis | authority = (L.f.) T.Durand & Schinz, (1894) | synonyms = * ''Anthericum cauda-felis'' <small>L.f.</small> * ''Anthericum caudatum'' <small>[[Carl Peter Thunberg|Thunb.]]</small> * ''Bulbine cauda-felis'' <small>(L.f.) Schult. & Schult.f.</small> * ''Bulbine caudata'' <small>(Thunb.) Spreng.</small> * ''Bulbinella caudata'' <small>(Thunb.) Kunth</small> }} Die '''witkatstert''' (''Bulbinella cauda-felis'') is 'n [[struik]] wat hoort tot die [[aalwyn]]familie ''[[Asphodelaceae]]''. Die struik is [[Endemie (ekologie)|endemies]] aan die [[Noord-Kaap|Noord-]] en [[Wes-Kaap]]. Die blomme is [[wit]] van kleur. In Engels staan die plant bekend as die ''Cat's tail bulbinella''. == Galery == <gallery> Bulbinella cauda-felis 1c.JPG Bulbinella cauda-felis 2c.JPG Bulbinella cauda-felis 3c.JPG Bulbinella cauda-felis 4c.JPG Bulbinella cauda-felis FE 2020.JPG </gallery> == Bronnelys == * [http://redlist.sanbi.org/species.php?species=2204-2 SANBI Redlist] * [http://plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:532253-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Katsterte]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] ibvwqcol6mj827omgxdfpnhml0rvg9h 2813978 2813977 2025-06-18T19:26:03Z Oesjaar 7467 /* Galery */ Verbeter 2813978 wikitext text/x-wiki {{Spesieboks | status = LC | status_system = iucn3.1 | name = Witkatstert | image = | taxon = Bulbinella cauda-felis | authority = (L.f.) T.Durand & Schinz, (1894) | synonyms = * ''Anthericum cauda-felis'' <small>L.f.</small> * ''Anthericum caudatum'' <small>[[Carl Peter Thunberg|Thunb.]]</small> * ''Bulbine cauda-felis'' <small>(L.f.) Schult. & Schult.f.</small> * ''Bulbine caudata'' <small>(Thunb.) Spreng.</small> * ''Bulbinella caudata'' <small>(Thunb.) Kunth</small> }} Die '''witkatstert''' (''Bulbinella cauda-felis'') is 'n [[struik]] wat hoort tot die [[aalwyn]]familie ''[[Asphodelaceae]]''. Die struik is [[Endemie (ekologie)|endemies]] aan die [[Noord-Kaap|Noord-]] en [[Wes-Kaap]]. Die blomme is [[wit]] van kleur. In Engels staan die plant bekend as die ''Cat's tail bulbinella''. == Galery == <gallery> Bulbinella cauda-felis 1c.JPG Bulbinella cauda-felis 2c.JPG Bulbinella cauda-felis 3c.JPG Bulbinella cauda-felis 4c.JPG </gallery> == Bronnelys == * [http://redlist.sanbi.org/species.php?species=2204-2 SANBI Redlist] * [http://plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:532253-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Katsterte]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] 4k629ewckohdoolj6wzre6bxuey6cu7 0 367515 2813971 2546896 2025-06-18T19:20:56Z Oesjaar 7467 Vervang taksoboks met spesieboks. 2813971 wikitext text/x-wiki {{Spesieboks | status = CR | status_system = iucn3.1 | name = Potbergkatstert | image = | taxon = Bulbinella potbergensis | authority = P.L.Perry, (1999) | synonyms = }} Die '''Potbergkatstert''' (''Bulbinella potbergensis'') is 'n [[struik]] wat hoort tot die [[aalwyn]]familie ''[[Asphodelaceae]]''. Die struik is [[Endemie (ekologie)|endemies]] aan die [[Wes-Kaap]] waar twee subpopulasies noord van die [[Potberg]] in 'n [[voorkomsgebied]] van slegs 10&nbsp;km² voorkom. Die plant het reeds [[habitat]] afgestaan aan [[volstruis]]-boerdery en [[indringerplant]]e is ook 'n bedreiging. == Bronnelys == * [http://redlist.sanbi.org/species.php?species=2204-32 SANBI Redlist] * [http://plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:1017953-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Katsterte]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] n02rl58dlahtagf1yler2b2wzzzbo5i 0 367518 2813968 2546836 2025-06-18T19:17:21Z Oesjaar 7467 Vervang taksoboks met spesieboks. 2813968 wikitext text/x-wiki {{Spesieboks | status = CR | status_system = iucn3.1 | name = Jacobsbaai-katstert | image = | taxon = Bulbinella calcicola | authority = [[John Charles Manning|J.C.Manning]] & Goldblatt, (2010) | synonyms = }} Die '''Jacobsbaai-katstert''' (''Bulbinella calcicola'') is 'n [[struik]] en [[geofiet]] wat hoort tot die [[aalwyn]]familie ''[[Asphodelaceae]]''. Die struik is [[Endemie (ekologie)|endemies]] aan die [[Wes-Kaap]] en kom slegs by [[Jacobsbaai]] voor. Met 'n opname in 2011 was die populasie minder as 400 spesies geskat. == Bronnelys == * [http://redlist.sanbi.org/species.php?species=2204-4003 SANBI Redlist] * [http://pza.sanbi.org/bulbinella PlantZAfrica] * [http://plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77122946-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Katsterte]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] akj1t9ashmv7zvzefld1fk0nsx2bfw7 0 370278 2813985 2546973 2025-06-18T19:34:48Z Oesjaar 7467 Kom ons kyk... 2813985 wikitext text/x-wiki {{Skuinse titel}} {{Taksoboks | name = Gonialoe sladeniana | image = Gonialoe sladeniana flowers.jpg | image_width = 240px | image2 = Gonialoe Aloe sladeniana in cultivation - RSA 1.JPG | image2_width = 240px | status = | status_system = iucn3.1 | regnum = [[Plantae]] | subregnum = [[Tracheobionta]] | divisio = [[Magnoliophyta]] | classis = [[Liliopsida]] | subclassis = [[Liliidae]] | ordo = [[Asparagales]] | familia = [[Asphodelaceae]] | subfamilia = [[Asphodeloideae]] | genus = ''[[Gonialoe]]'' | species = '''''G. sladeniana''''' | binomial = ''Gonialoe sladeniana'' | binomial_authority = (Pole-Evans) Boatwr. & [[John Charles Manning|J.C.Manning]], (2014) | synonyms = * ''Aloe carowii'' <small>Reynolds</small> * ''Aloe sladeniana'' <small>Pole-Evans</small> * ''Tulista sladeniana'' <small>(Pole-Evans) G.D.Rowley</small> | range_map = 1 Gonialoe species - Aloe variegata sladeniana dinteri distribution map.png | range_map_caption =Kaart van die drie ''Gonialoe'' spesies.<br/>{{kleurkas|#ef3039}} ''G. dinteri''<br/>{{kleurkas|#ff7e26}} ''G. sladeniana''<br/>{{kleurkas|#ffc90e}} ''G. variegata'' }} {{Spesieboks | status = | status_system = iucn3.1 | name = | image = | taxon = Gonialoe sladeniana | authority = (Pole-Evans) Boatwr. & [[John Charles Manning|J.C.Manning]], (2014) | synonyms =* ''Aloe carowii'' <small>Reynolds</small> * ''Aloe sladeniana'' <small>Pole-Evans</small> * ''Tulista sladeniana'' <small>(Pole-Evans) G.D.Rowley</small> | range_map = 1 Gonialoe species - Aloe variegata sladeniana dinteri distribution map.png | range_map_caption =Kaart van die drie ''Gonialoe'' spesies.<br/>{{kleurkas|#ef3039}} ''G. dinteri''<br/>{{kleurkas|#ff7e26}} ''G. sladeniana''<br/>{{kleurkas|#ffc90e}} ''G. variegata'' }} '''''Gonialoe sladeniana''''' is 'n [[aalwyn]] wat [[Endemie (ekologie)|endemies]] aan [[Namibië]] is. == Sien ook == * [[Lys van aalwynspesies]] == Bron == * [https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77142516-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Gonialoe]] [[Kategorie:Flora van Namibië]] [[Kategorie:Endemiese plante van Namibië]] jee4xo68hiv1o9yz42geedc6x1is65u 2813986 2813985 2025-06-18T19:35:36Z Oesjaar 7467 Vervang taksoboks met spesieboks. 2813986 wikitext text/x-wiki {{Spesieboks | status = | status_system = iucn3.1 | name = | image = | taxon = Gonialoe sladeniana | authority = (Pole-Evans) Boatwr. & [[John Charles Manning|J.C.Manning]], (2014) | synonyms =* ''Aloe carowii'' <small>Reynolds</small> * ''Aloe sladeniana'' <small>Pole-Evans</small> * ''Tulista sladeniana'' <small>(Pole-Evans) G.D.Rowley</small> | range_map = 1 Gonialoe species - Aloe variegata sladeniana dinteri distribution map.png | range_map_caption =Kaart van die drie ''Gonialoe'' spesies.<br/>{{kleurkas|#ef3039}} ''G. dinteri''<br/>{{kleurkas|#ff7e26}} ''G. sladeniana''<br/>{{kleurkas|#ffc90e}} ''G. variegata'' }} '''''Gonialoe sladeniana''''' is 'n [[aalwyn]] wat [[Endemie (ekologie)|endemies]] aan [[Namibië]] is. == Galery == <gallery> Gonialoe sladeniana flowers.jpg </gallery> == Sien ook == * [[Lys van aalwynspesies]] == Bron == * [https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77142516-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Gonialoe]] [[Kategorie:Flora van Namibië]] [[Kategorie:Endemiese plante van Namibië]] 3ckhl6zbuu30smngpbqud2zbjpl7vx7 2813988 2813986 2025-06-18T19:36:23Z Oesjaar 7467 /* Galery */ Verbeter 2813988 wikitext text/x-wiki {{Spesieboks | status = | status_system = iucn3.1 | name = | image = | taxon = Gonialoe sladeniana | authority = (Pole-Evans) Boatwr. & [[John Charles Manning|J.C.Manning]], (2014) | synonyms =* ''Aloe carowii'' <small>Reynolds</small> * ''Aloe sladeniana'' <small>Pole-Evans</small> * ''Tulista sladeniana'' <small>(Pole-Evans) G.D.Rowley</small> | range_map = 1 Gonialoe species - Aloe variegata sladeniana dinteri distribution map.png | range_map_caption =Kaart van die drie ''Gonialoe'' spesies.<br/>{{kleurkas|#ef3039}} ''G. dinteri''<br/>{{kleurkas|#ff7e26}} ''G. sladeniana''<br/>{{kleurkas|#ffc90e}} ''G. variegata'' }} '''''Gonialoe sladeniana''''' is 'n [[aalwyn]] wat [[Endemie (ekologie)|endemies]] aan [[Namibië]] is. == Galery == <gallery> Gonialoe sladeniana flowers.jpg Gonialoe Aloe sladeniana in cultivation - RSA 2.JPG </gallery> == Sien ook == * [[Lys van aalwynspesies]] == Bron == * [https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77142516-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Gonialoe]] [[Kategorie:Flora van Namibië]] [[Kategorie:Endemiese plante van Namibië]] nd1o6qntttarh9tp4aru1oswd24f1od 0 370446 2813983 2511971 2025-06-18T19:33:07Z Rooiratel 90342 Rangskik 2813983 wikitext text/x-wiki :''Die rivier moet nie verwar word met die [[Sterkspruit (Oranjerivier, Oos-Kaap)|Sterkspruit]] wat laer af deur die dorp [[Sterkspruit]] vloei nie.'' {{Inligtingskas Rivier |rivier_naam = Sterkspruit |ander_naam = |beeld = |beeld_byskrif = |kaart = |kaart_byskrif = |oorsprong = [[Drakensberg]] |stroomgebied_lande = [[Oos-Kaap]], [[Suid-Afrika]] |hoofrivier = [[Oranjerivier]] |monding = [[Kraairivier]] |sytak_links = [[Bamboeshoekspruit]] |sytak_regs = [[Bellrivier]], [[Bokspruit]] |lengte = |hoogte = 1720 m |monding_hoogte = |afloop = |stroomgebied = |duimdrukkerkaart = Oos-Kaap |duimdrukkeretiketposisie = onderkant |diumdrukkerkaartgrootte = |duimdrukkerkaartbyskrif = |breedtegraad = 30 |breedtegraad_m = 51 |breedtegraad_s = 10 |breedtegraad_NS = S |lengtegraad = 27 |lengtegraad_m = 46 |lengtegraad_s = 41 |lengtegraad_OW = O }} Die '''Sterkspruit''' is 'n voorloper van die [[Kraairivier]] in die verre-noorde van die [[Oos-Kaap]]. Dit ontspring 16 km noordoos van [[Elliot]] en oos van Mountain Shadows Hotel in die [[Drakensberge]] suid van [[Lesotho]]. Hierdie Sterkspruit vloei saam met die [[Bellrivier]] en die [[Bokspruit]] by [[Moshesh's Ford]] om die [[Kraairivier]] te vorm. == Ontspring == {{koördinate|31.200950|S|27.95252|O|name=ontspring}} == Samevloei == {{koördinate|30|51|08|S|27|46|43|O|name=samevloei}} == Sien ook == * [[Lys van riviere in Afrika]] * [[Sterkspruit]], dorp wat die naam van die rivier dra. == Eksterne skakel == * [http://www.geonames.org/952342/sterkspruit.html Google-kaart van Sterkspruit se monding] by Geonames.org (cc-by) {{Oos-Kaap saadjie}} [[Kategorie:Riviere in Oos-Kaap]] {{Wikivertaling|taal=ceb |titel=Sterkspruit (suba sa Habagatang Aprika, Eastern Cape, lat -30,87, long 27,79) |datum=20210403 }} 2lmjkplv0snp3crx87z8fh0wt5wc8r1 3 373836 2814089 2572794 2025-06-19T05:10:20Z EmausBot 18510 dubbele aanstuur na [[Gebruikerbespreking:Sekar Kinanthi Kidung Wening]] reggemaak 2814089 wikitext text/x-wiki #AANSTUUR [[Gebruikerbespreking:Sekar Kinanthi Kidung Wening]] rn69jx3l8s0t9syr6nsdiwjd2endana 0 374213 2814176 2517867 2025-06-19T10:14:44Z 78.174.55.43 2814176 wikitext text/x-wiki [[Lêer:SolidarnoscWalczaca-Morawiecki-50.jpg|duimnael|Onwettige posseëls van Strydende Solidariteit met 'n afbeelding van [[Kornel Morawiecki]]. Dit is nie op briewe gebruik nie, maar om finansiële steun te werf.]] '''Strydende Solidariteit''' ([[Pools]]: ''Solidarność Walcząca'', dikwels afgekort tot '''SW''') was 'n ondergrondse antikommunistiese organisasie, wat in die tagtigerjare in [[Pole]] bestaan het as 'n radikale faksie binne die verbode vakverbond Solidariteit. [[Lêer:Dewiza-SW.jpg|links|duimnael|366x366px|Plakaat van Strydende Solidariteit]] Die groepering word in Junie [[1982]] in [[Wrocław]] opgerig deur die dissident [[Kornel Morawiecki]]. Dit was as gevolg van 'n direkte reaksie op die verbod van 'n vrye vakverbond Solidariteit na die invoering van die staat van beleg in Desember 1981 en die onderdrukking wat hierop gevolg het. Die organisasie sien homself as opvolger van die ondergrondse verset ten tyde van die [[Tweede Wêreldoorlog]] en gebruik 'n vergelykbare simbool: die ''kotwica'' ('n anker in die vorm van 'n letter '''W''', wat vir sowel ''wolność'' "vryheid" as ''walka'' "stryd" staan) uitlopend in 'n letter '''S''' (van ''Solidarność''), in kombinasie met die Poolse adelaar voorsien van 'n kroon, wat destyds as symbool gegeld het van 'n onafhankelike, nie-kommunistiese Pole. Die doel van Strydende Solidariteit was om kommunisme in Pole te vernietig. Hoewel dit 'n radikale groep was met 'n militante reputasie, neem Strydende Solidariteit afstand van [[geweld]] of [[terrorisme]]. Die organisasie lê hom veral toe op die publisering van ondergrondse publikasies, propaganda, infiltrasie- en inligtingswerk. Ook ondersteun Strydende Solidariteit ondergrondse groepe in die Sowjet-Unie, onder meer in die Baltiese state. Na die omwenteling vorm lede van Strydende Solidariteit 'n politieke party, die Party van Vryheid (''Partia Wolności''), wat tydens die parlementsverkiesing van 1991 egter geen setels wen nie. In 1993 gaan die groep op in die Beweging vir die Republiek (RdR) van oud-premier Jan Olszewski en later na die Beweging vir die Heropbou van Pole (ROP). Morawiecki sou self tweemaal as kandidaat staan vir die presidentskap van Pole. In 1990 kry hy egter nie genoeg handtekeninge versamel om aan die verkiesing deel te kan neem nie, in 2005 behaal hy slegs 0,13% van die stemme. 'n Voormalige aktivis van Strydende Solidariteit wat wel sukses behaal is Grzegorz Schetyna (visepremier 2007-2009, voorsitter van die Sejm 2010-2011, waarnemende president van Pole in 2010). ==Bronne== * Alfred Znamierowski, [http://www.sw-trojmiasto.pl/zaciskanie/001.html ''Zaciskanie Pięści. Rzecz o „Solidarności Walczącej”''], Editions Spotkania, Paris 1988. {{ISBN|2-86914-038-X}}. * Andrzej Kołodziej, Roman Zwiercan, ''...o godność i wolność. Po prostu... Solidarność Walcząca w Trójmieście w latach 1982–1990'', Wyd. Magnes, Kościerzyna 2010, {{ISBN|978-83-62118-00-7}}. {{Normdata}} [[Kategorie:Koue Oorlog]] [[Kategorie:Antikommunisme]] [[Kategorie:Pole]] 7feizvw0wc74t8vdo6lmh4xvxqr30aw 0 374828 2814116 2775218 2025-06-19T06:38:07Z InternetArchiveBot 131157 Red 1 verwysing(s) en merk 0 as dood.) #IABot (v2.0.9.5 2814116 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Antieke terreine | naam = Tirus | beeld = SubmergedEgyptianHarbour TyreSour Lebanon RomanDeckert04112019.jpg | onderskrif = Onderwater pilare, met die moderne stad op die agtergrond. | koördinate = | plaaslik = صور, ''Ṣūr'' ([[Arabies]]) <br>''Tyr'' ([[Frans]]) <br>''Sour'' (Libanese Frans) | land = {{vlagland|Libanon}} | soort = [[Stad]] | streek1 = Goewernoraat Suid-Libanon | bouer = | stigter = | gestig = c. 2750 v.C. | periodes = | kulture = | uitgrawings = | bewoners = 174 000 | deelvan = | oppervlakte = 16,7&nbsp;km² | tipe = Kultureel | kriteria = iii, vi | verwysings = [http://whc.unesco.org/en/list/299 299] | inskripsie = 1984 (8ste sessie) | toestand = | streek = | beskrywing = Stad en distrik Tirus, goewernoraat Suid-Libanon | unesco = <span style="margin:0.5em; color:#555;">* [http://whc.unesco.org/en/list Naam soos op die Wêrelderfenislys]</span> }} [[Beeld:TyrePeninsula WesternWaterfront-SeenFromSea RomanDeckert04102019.jpg|thumb|269px|Die Tiriese skiereiland uit die weste gesien.]] '''Tirus''' ([[Arabies]]: صور ''Ṣūr''; [[Frans]]: ''Tyr''; [[Grieks]]: Τύρος ''Tyros'') is een van die oudste aaneenlopend bewoonde [[Stad|stede]] in die wêreld,<ref>{{Cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/travel/galleries/The-worlds-20-oldest-cities/1old-tyre/|title=The world's 20 oldest cities|date=30 Mei 2017|website=The Telegraph|access-date=25 Maart 2020}}</ref> hoewel dit ’n paar eeue in die [[Middeleeue]] net ’n klein inwonertal gehad het. Dit was een van die eerste [[Fenisië|Fenisiese]] stede en die legendariese geboorteplek van die Fenisiese prinses [[Europa (mitologie)|Europa]], haar broers Cadmus en Phoenix, sowel as [[Kartago]] se legendariese stigter, [[Dido]] (Elissa). [[Herodotos]] het Tirus omstreeks 450&nbsp;v.C. besoek en gesê volgens die plaaslike priesters is die stad omstreeks 2750&nbsp;v.C. gestig.<ref name=":29"/> Volgens [[argeologie]]se bewyse was egter reeds omstreeks 2900&nbsp;v.C. nedersettings op die terrein. Die stad het baie antieke terreine, soos ’n hippodroom, en kom as geheel voor op [[Unesco]] se lys van [[wêrelderfenisgebied]]e.<ref>{{Cite web|url=https://whc.unesco.org/en/list/299|title=World Heritage List: Tyre|year=2020|website=United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization|access-date=13 Maart 2020}}</ref> Die historikus Ernest Renan het gesê: "'n Mens kan Tirus ’n stad van ruïnes noem wat van ruïnes gebou is."<ref name=":54">{{Cite book|title=Tyre and its history|last1=Medlej|first1=Youmna Jazzar|last2=Medlej|first2=Joumana|publisher=Anis Commercial Printing Press s.a.l.|year=2010|isbn=978-9953-0-1849-2|location=Beiroet|pages=1–30}}</ref><ref>{{Cite book|title=Colour: Travels Through the Paintbox|last=Finlay|first=Victoria|publisher=Hachette UK|year=2014|isbn=9780340733295|location=Londen}}</ref> Die [[Bybel]] verwys verskeie kere na Tirus, veral in [[Jesaja]] 23, waar die stad se ondergang voorspel word. Koning Hiram I was ’n tydgenoot van [[Dawid]] en [[Salomo]]. Jesus het ook die streke Tirus en Sidon besoek. Tirus is vandag die grootste stad in [[Libanon]] naas [[Beiroet]], Tripoli en Sidon.<ref>{{Cite web |url=http://tyros.leb.net/tyre/ |title=Tyre City, Lebanon |access-date= 5 Julie 2021 |archive-date= 1 Julie 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170701222648/http://tyros.leb.net/tyre/ |url-status=dead }}</ref> Dit is sowat 80&nbsp;km suid van die hoofstad, Beiroet, geleë. Dit het aanvanklik uit twee afsonderlike gebiede bestaan: 'n [[eiland]] naby die kus en ’n verwante nedersetting op die vasteland. [[Alexander die Grote]] het in 332&nbsp;v.C. 'n straatweg laat bou om die eiland met die vasteland te verbind en Tirus vorm dus nou 'n [[skiereiland]]. Tirus is die hoofstad van die Tirus-distrik in die goewernoraat Suid-Libanon. In die stedelike gebied was daar in 2006 sowat 200&nbsp;000 inwoners. Dit sluit baie vlugtelinge in, omdat drie van die land se 12 [[Palestina|Palestynse]] vlugtelingkampe in Tirus geleë is.<ref name=":34">{{Cite web|url=https://reliefweb.int/sites/reliefweb.int/files/resources/UN-Habitat_2017.05.22_CP_Tyre_web.pdf|title=Tyre City Profile|last1=Maguire|first1=Suzanne|last2=Majzoub|first2=Maya|year=2016|editor-last=Osseiran|editor-first=Tarek|website=reliefweb|publisher=UN HABITAT Lebanon|pages=12, 16, 33–34, 39–43, 57, 72|access-date=29 Oktober 2019}}</ref> Buite die moderne stad lê ’n [[argeologie]]se terrein met oorblyfsels van die antieke stad. Tirus het ’n [[Middellandse See|Mediterreense]] klimaat met warm [[somer]]s. Dit is ses maande per jaar droog, met ’n jaarlikse gemiddelde temperatuur van 20,8&nbsp;[[Celsius|°C]]. Die [[reën]]val is gemiddeld 645&nbsp;mm per jaar. ==Omgewing== [[Beeld:Palestine and Syria with the chief routes through Mesopotamia and Babylonia; handbook for travellers; (1906) (14804481453) cropped.jpg|thumb|links|220px|’n Kaart van Tirus.]] Tirus steek ’n ent in die [[Middellandse See]] uit aan die weskus van Libanon en is sowat 80&nbsp;km suid van Beiroet geleë. Dit het aanvanklik uit twee afsonderlike gebiede bestaan: Tirus self, wat op ’n eiland naby die kus geleë was, en ’n verwante nedersetting, Oesjoe, op die vasteland; dit is later Palaetyrus genoem ("Ou Tirus" in antieke Grieks).<ref name=":38">Presutta, David. ''The Biblical Cosmos Versus Modern Cosmology''. 2007, page 225, referencing: Katzenstein, H.J., ''The History of Tyre'', 1973, p.9</ref> [[Beeld:A woman standing in front of the reservoirs of Ras El 'Ain a Wellcome V0020147.jpg|thumb|220px|'n Vrou dra water van Ras al-Ain af; 1881-houtgraveerwerk deur John Douglas Woodward.]] [[Beeld:OffTyreRockyIslands RomanDeckert04102019.jpg|thumb|220px|links|’n Groep rotsagtige eilande naby Tirus.]] Deur die loop van die [[Wêreldgeskiedenis|geskiedenis]], van die [[voorgeskiedenis]] af, het nedersettings in die Tirusomgewing baat gevind by die oorvloed [[vars water]], veral van die [[fontein]]e van die nabygeleë Rashidieh en Ras al-Ain in die suide. Daar is ook die fonteine van Al Bagbog en Ain Ebreen in die noorde en die [[Litani]]rivier.<ref>{{Cite book|last=Badawi|first=Ali Khalil|title=Tyre|publisher=Al-Athar Magazine|year=2018|edition=4th|location=Beirut|pages=5, 7}}</ref> Die hedendaagse stad dek ’n groot deel van die oorspronklike eiland, asook die grootste deel van die straatweg wat [[Alexander die Grote]] in 332&nbsp;v.C. laat bou het. Dié [[landengte]] het deur die eeue aansienlik groter geword vanweë slikdeposito's aan albei kante. Die deel van die oorspronklike eiland wat nie deur die moderne stad beslaan word nie, is grootliks ’n [[argeologie]]se terrein met oorblyfsels van die antieke stad. Tirus, met sy oppervlakte van 16,7&nbsp;km², bestaan uit vier munisipaliteite en is op ’n vrugbare kusvlakte geleë. Daarom word interstedelike [[landbou]] op sowat 44% van die gebied beoefen. Die beboude gebiede maak net meer as 40% uit.<ref name=":34" /> Tirus lê naby die Roum- en Yammoune-[[Geologiese breuke|breuk]]. Hoewel dit in sy geskiedenis ’n paar vernietigende [[aardbewing]]s ondervind het, is die bedreiging relatief klein op die meeste plekke en hoogstens gemiddeld op ’n paar ander plekke. ’n [[Tsoenami]] ná ’n aardbewing, en waarskynlike grondstortings en [[oorstroming]]s daarna, is egter ’n groot moontlike natuurramp wat die inwoners in die gesig staar.<ref name=":34" /> ==Klimaat== [[Beeld:TyreAlMinaCitySite RoundRainbow RomanDeckert11122020.jpg|thumb|220px|’n Halo van 22° oor die Al Mina-terrein, 2019.]] Tirus het ’n [[Mediterreense klimaat]] met warm [[somer]]s (as ''Csa'' geklassifiseer volgens die [[Köppen-klimaatklassifikasie]]). Dit beteken dit het ses maande per jaar droogte, van Mei tot Oktober. Dit het gemiddeld 300 dae per jaar met sonskyn en ’n jaarlikse temperatuur van 20,8&nbsp;[[Celsius|°C]]. Die gemiddelde maksimum temperatuur is tot 30,8&nbsp;°C in Augustus en die gemiddelde minimum temperatuur tot sowat 10&nbsp;°C in Januarie. Die jaarlikse [[reën]]val is gemiddeld 645&nbsp;mm. Die seewater se minimum temperatuur is 17&nbsp;°C in Februarie en die maksimum 32&nbsp;°C in Augustus. Op ’n diepte van 70&nbsp;m is dit konstant 17-18&nbsp;°C.<ref name=":103">{{Cite web|url=https://rsis.ramsar.org/RISapp/files/RISrep/LB980_RIS170706.pdf|title=Information Sheet on Ramsar Wetlands (RIS)–2009-2012version|last1=Yacoub|first1=Adel|last2=El Kayem|first2=Cynthia|date=15 September 2011|website=Ramsar Sites Information Service|access-date=15 Maart 2020|last3=Moukaddem|first3=Tala}}</ref> Die styging van seevlakke weens [[aardverwarming]] dra by tot die bedreiging van [[erosie]] aan die skiereiland en baaigebiede van Tirus.<ref>{{Cite web|url=https://www.southampton.ac.uk/news/2018/10/climate-change-threat.page|title=University research shows world heritage sites under threat from climate change|last=Brown|first=Sally|date=16 Oktober 2018|publisher=University of Southampton|access-date=18 Maart 2020}}</ref> ==Geskiedenis== [[Beeld:Melqart god of the Phoenician city of Tyre.jpg|links|thumb|150px|'n Borsbeeld van Melqart in die Nasionale Museum van Denemarke.]] ===Stigting (2750-1700 v.C.)=== [[Beeld:AbductionOfEuropa ByblosMosaic200-300CE NationalMuseumOfBeirut Carole Raddato09102019.jpg|thumb|220px|''Die Ontvoering van Europa'', ’n Romeinse [[mosaïek]] uit Biblos, 200-300&nbsp;n.C., Nasionale Museum van Beiroet.]] Die Romeinse historikus Justinius het geskryf die oorspronklike stigters van Tirus het van die noordelike stad Sidon gekom om ’n nuwe hawe te stig.<ref name=":30" /><ref name=":20">{{Cite book|title=lonely planet: Syria & Lebanon|last1=Carter|first1=Terry|last2=Dunston|first2=Lara|last3=Jousiffe|first3=Ann|last4=Jenkins|first4=Siona|publisher=Lonely Planet Publications|year=2004|isbn=1-86450-333-5|edition=2nd|location=Melbourne|pages=[https://archive.org/details/isbn_9781864503333/page/345 345–347]|url=https://archive.org/details/isbn_9781864503333/page/345}}</ref> Volgens [[Herodotos]], wat Tirus in omtrent 450&nbsp;v.C. besoek het, het die plaaslike priesters gesê die stad is omstreeks 2750&nbsp;v.C. gestig<ref name=":29">{{Cite book|title=TYRE Through The Ages|last=Jidejian|first=Nina|publisher=Librairie Orientale|year=2018|isbn=9789953171050|edition=3rd|location=Beirut|pages=13–17}}</ref> as ’n ommuurde plek op die vasteland<ref>{{cite book|last=Bement|first=R B|title=Tyre; the history of Phoenicia, Palestine and Syria, and the final captivity of Israel and Judah by the Assyrians|publisher=Ulan Press|asin=B009WP2MR8|page=47}}</ref> wat nou as ''Paleotyre'' ("Ou Tirus") bekend is. [[Argeologie]]se bewyse het dié tyd bevestig. Uit uitgrawings is ook ontdek daar was reeds omstreeks 2900&nbsp;v.C. nedersettings op die terrein,<ref name=":29" /> maar dat die bewoners weggetrek het.<ref name=":30">{{Cite book|title=TYRE Through The Ages|last=Jidejian|first=Nina|publisher=Librairie Orientale|year=2018|isbn=9789953171050|edition=3rd|location=Beirut|pages=39–58}}</ref> Die Griekse geskiedkundige [[Eusebius van Caesarea|Eusebius]] het vertel van die algemene mite dat die [[Godheid|god]] [[Melqart]] die stad gebou het as guns vir die meermin Tiros en dit na haar genoem het.<ref name=":372">{{Cite book|title=History of the Lebanese Worldwide Presence – The Phoenician Epoch|last=Khoury Harb|first=Antoine Emile|publisher=The Lebanese Heritage Foundation|year=2017|isbn=9789953038520|location=Beiroet|pages=33–34, 44–49}}</ref> Daar is egter ook verskeie ander legendes oor Tirus se stigting. In die [[Griekse mitologie]] het die hoofgod, [[Zeus]], die vorm van ’n bul aangeneem om die Tiriese prinses Europa na [[Kreta]] te ontvoer. Daar het die paartjie drie seuns gehad: Minos, Radamantos en Sarpedon, wat konings van Kreta geword het en ná hulle dood regters van die [[Hiernamaals|onderwêreld]]. Die kontinent [[Europa]] is na haar genoem. ===Egiptiese tydperk (1700-1200 v.C.)=== [[Beeld:NationalMuseumBeirut RamsesII-BasaltStele-Tyre-13cBC RomanDeckert31102019.jpg|thumb|220px|’n [[Stele]] van [[Ramses II]] wat in Tirus ontdek is, in die Nasionale Museum van Beiroet.]] In die 17de eeu&nbsp;v.C. het die nedersetting onder die heerskappy van die [[farao|farao's]] van [[Antieke Egipte|Egipte]] gekom. In die daaropvolgende jare het dit voordeel getrek uit die beskerming deur Egipte se [[18de Dinastie van Egipte|18de Dinastie]] en het dit kommersieel vooruitgegaan.<ref name=":20" /> Volgens argeologiese bewyse het Tirus reeds teen die middel 2de millennium&nbsp;v.C. begin met die vervaardiging van ’n seldsame en buitengewoon duur soort [[pers]] kleurstof,<ref name=":57">{{Cite book|title=International Dictionary of Historic Places: Middle East and Africa|last=La Boda|first=Sharon|publisher=Fitzroy Dearborn|year=1994|isbn=1-884964-03-6|volume=4|location=Chicago en Londen|pages=711}}</ref> [[Tiriese pers]]. Dit was bekend daarvoor dat dit mooi en ligbestand was.<ref name=":252">{{Cite book|title=TYRE Through The Ages|last=Jidejian|first=Nina|publisher=Librairie Orientale|year=2018|isbn=9789953171050|edition=3rd|location=Beirut|pages=278–304}}</ref> Dit is gemaak van ’n ekstrak van die seeslakke ''Murex trunculus'' en ''Murex brandaris''. Die kleur is in antieke kulture uitgesonder vir gebruik deur koninklikes, of minstens adellikes.<ref>Bariaa Mourad. ''"Du Patrimoine à la Muséologie : Conception d'un musée sur le site archéologique de Tyr",''(Tesis); Museum National d'Histoire Naturelle (MNHN), Study realised in cooperation with the Unesco, Secteur de la Culture, Division du Patrimoine Culturel, Paris, 1998</ref> [[Beeld:Amarna letter- Royal Letter from Abi-milku of Tyre to the king of Egypt MET 24.2.12 EGDP021809.jpg|thumb|150px|links|’n [[Amarna-briewe|Amarna-kleibrief]] deur die Tiriese prins Abimilku aan farao [[Achenaten]], Metropolitaanse Kunsmuseum.]] [[Beeld:Peter Paul Rubens - La découverte de la pourpre.JPG|thumb|220px|"Die ontdekking van pers", deur [[Peter Paul Rubens]], omstreeks 1636.]] Die Tiriërs was uiters diskreet oor die bedryf om ’n absolute [[monopolie]] te verseker.<ref name=":372"/> Volgens die mitologie het die god Melqart op die strand geloop saam met die nimf Tiro, vir wie hy die hof gemaak het, toe sy hond ’n seeslak byt en die weekdier sy bek pers vlek. Tiro wou ’n rok van dieselfde kleur by Melqart hê, en so het die bedryf ontstaan. Die antieke skrywer [[Strabo]], wat Tirus ook besoek het, het gesê die kleurstofbedryf [[Lugbesoedeling|besoedel]] die lug so dat die stank sy verblyf in die stad baie onaangenaam gemaak het.<ref name=":252" /> Kenners het bereken sowat 8&nbsp;000 seeslakke sou vermorsel moes word om een gram van die kleurstof te onttrek,<ref name=":372" /> en dit kon dieselfde gekos het as omtrent 20&nbsp;gram [[goud]].<ref name=":93">{{Cite journal|last1=Noureddine|first1=Ibrahim|last2=Mior|first2=Aaron|year=2018|title=Archaeological Survey of the Phoenician Harbour at Tyre, Lebanon|url=https://www.academia.edu/38076831|journal=Bulletin d'Archéologie et d'Architecture Libanaises |volume=18|pages=95–112|via=Academia.edu}}</ref> Die eerste duidelike verslae oor die stad word gegee deur die [[Amarna-briewe]] van omstreeks 1350&nbsp;v.C. wat die prins van Tirus, [[Abimilku]], aan farao [[Achenaten]] geskryf het. Die onderwerp is dikwels water, hout en die [[Habiru]] wat die platteland van die vasteland oorneem en hoe dit die eiland-stad<!-- dis reg so --> beïnvloed.<ref name=":29" /> Egiptiese magte het eindelik ’n [[Hetiete|Hetitiese]] leër verslaan wat Tirus beleër het.<ref name=":54" /> Hoewel die stad eers Melqart genoem is, na die stadsgod, verskyn die naam Tirus reeds van 1300&nbsp;v.C. af op monumente. In die 12de eeu v.C. het Egipte se farao's geleidelik politieke beheer oor die [[Levant]] verloor,<ref name=":30" /> hoewel Egiptiese kuns Tiriese kuns meer as ’n halwe millennium daarna steeds beïnvloed het.<ref name=":100">{{Cite book|last=Gubel|first=Éric|title=Art in Tyre in the First and Second Iron Age|work=Redt Tyrus/Sauvons Tyr: Histoire phénicienne/Fenincische Geschiedenis|publisher=Peeter|year=1983|isbn=9789070192136|editor-last=Gubel|editor-first=Éric|location=Leuven|pages=23–52|editor-last2=Lipinski|editor-first2=Edward|editor-last3=Servais-Soyez|editor-first3=Brigitte}}</ref> ===Onafhanklike Fenisiese tydperk (1200-868 v.C.)=== {{Multibeeld | align = left | direction = vertical | background color = | voetskrif = | header=Terracottabeelde uit Tirus | beeld1 = FemaleFigurines-Tyre-IronAge-II NationalMuseumOfBeirut 06102019.jpg | width1 = 240 | onderskrif1 = Vrouekoppe, Ystertydperk. | beeld2 = PhoenicianTerracottaMaleFigurineHeads Tyre IronAge NationalMuseumOfBeirut RomanDeckert06102019.jpg | width2 = 240 | onderskrif2 = Manskoppe, Ystertydperk. | beeld3 = MusiciansFigurines Tyre -IronAge-II NationalMuseumOfBeirut 06102019.jpg | width3 = 240 | onderskrif3 = Musikante, Ystertydperk. }} In die 11de eeu&nbsp;v.C. het die groep maritieme stadstate wat [[Fenisië]] uitgemaak het, begin met ’n kommersiële uitbreiding. Veral Tirus en Sidon het voordeel getrek uit die uitskakeling van die voormalige handelsentrums in [[Oegarit]] en [[Alalakh]].<ref name=":31">{{Cite book|last=Jidejian|first=Nina|title=TYRE Through The Ages|publisher=Librairie Orientale|year=2018|isbn=9789953171050|edition=3rd|location=Beirut|pages=57–99}}</ref> Dus is Fenisië deur buitelanders en die Fenisiërs vereenselwig met ''Sidonia'' of ''Tyria''. Tirus se maritieme oorheersing was so groot dat die Middellandse See bekend geraak het as die "Tiriese See".<ref name=":20" /> [[Beeld:NMBStelaPhoenicianNecropolis.jpg|thumb|160px|’n Stele van die Al Bass-terrein in Tirus, die grootste bekende Fenisiese nekropolis, in die Nasionale Museum van Beiroet.]] Daar is baie min argeologiese data oor Tirus uit dié deel van die [[Ystertydperk]] II, en daarom is dit nie bekend hoe hy sy heerskappy aan ander opgedwing het nie.<ref name=":99">{{Cite book|last=Aubet|first=María Eugenia|title=Phoenicia during the Iron Age II period|work=The Oxford Handbook of the Archaeology of the Levant c.8000–332 BCE|publisher=Oxford University Press|year=2013|isbn=978-0199212972|editor-last=Steiner|editor-first=Margreet L.|location=Oxford|pages=709–714|editor-last2=Killebrew|editor-first2=Ann E.}}</ref> Daar word egter algemeen aanvaar die stad het staatgemaak op handel en kulturele uitwisseling, eerder as op militêre oorwinnings. Tirus is veral bekend vir die verspreiding van sy [[alfabet]] en ’n telstelsel wat op 20 gebaseer was.<ref name=":45">{{Cite book|title=Highlights of the Achievements and Accomplishments of the Tyrian Civilization And Discovering the lost Continent|last=Mroue|first=Youssef|year=2010|location=Pickering|pages=9–34}}</ref> ’n Belangrike faktor in dié globale opkoms was blykbaar die buitengewone kundigheid van Tiriese geleerdes in [[sterrekunde]] om hulle skepe te navigeer.<ref name=":52">{{Cite book|title=Begleitheft zur Ausstellung Tyros, Hafenstadt Phöniziens|last=Krause|first=Günter|publisher=Museum der Deutschen Binnenschifffahrt|year=1985|location=Duisburg-Ruhrort|pages=1–5, 12–14}}</ref> Ook het die Tiriërs meerverdiepinggeboue opgerig vanweé die beperkte ruimte op die eiland. Hulle het dus ook die reputasie verwerf dat hulle goeie bouers en ingenieurs was, asook metaalwerkers en veral skeepsbouers.<ref name=":54" /> In geskrewe tradisies word die sterk groei van Tirus se vooruitgang van die 10de eeu&nbsp;v.C. af veral aan een individu toegeskryf: [[Hiram I]], wat sy pa, Abibaal, in 969&nbsp;v.C. opgevolg het. Meer as ’n millennium later het [[Josephus|Flavius Josephus]] die legende aangeteken dat Hiram die stedelike gebied uitgebrei het deur projekte wat twee eilande verbind het om ’n enkele eiland te vorm, waarop hy [[tempel]]s laat bou het vir Melqart, Astarte en [[Baalsamin]].<ref name=":99" /> Buite sy grense het Hiram blykbaar sterk bande gevorm met die [[Israel]]itiese konings [[Dawid]] en [[Salomo]]. Hy het na berig word sederhout en geskoolde werkers gestuur om die groot [[Salomo se Tempel|Tempel in Jerusalem]] te help bou.<ref name=":31" /> Invoer van [[Siprus]] het ’n belangrike rol in dié tydperk gespeel.<ref name=":99" /> Verder het Hiram se samewerking met ander lande in die streek en sy bevegting van [[Filistyne|Filistynse]] [[seerower]]s<ref name=":54" /> gehelp om handelsbande met [[Arabiese Skiereiland|Arabië]] en [[Noord-Afrika|Noord-]] en [[Oos-Afrika]] aan te knoop. Hulle het ook <blockquote>"kolonies gestig aan die kuslyne en op naburige eilande in die [[Egeïese See]], in [[Griekeland]], aan die noordkus van Afrika, by Kartago en ander plekke, op [[Sisilië]] en [[Korsika]], in [[Iberiese Skiereiland|Spanje]] by Tartessos en selfs anderkant die pilare van [[Hercules]] by Gadeira (Cádiz)."<ref>uit "Tyre" in Easton's Bible Dictionary</ref>''</blockquote> Ná Hiram se bewind van 34 jaar is verskeie Tiriese konings ná mekaar in gevegte gedood. ===Nieu-Assiriese tydperk (868-612 v.C.)=== [[Beeld:PhoenicianTerracottaFuneraryMask Tyre 7cBCE NationalMuseumOfBeirut RomanDeckert04102019.jpg|180px|thumb|’n Begrafnismasker van Tirus, 7de eeu&nbsp;v.C., Nasionale Museum van Beiroet.]] In die loop van die 9de eeu&nbsp;v.C. het die stad noue bande met die Israeliete bly handhaaf, soos blyk uit die troue van [[Isebel]] van Tirus se koninklike familie met [[Agab]], koning van Israel.<ref>[[1 Konings]] 16:31</ref><ref name=":57" /> Tirus het egter heffings aan die [[Nieu-Assiriese Ryk]] begin betaal<ref name=":20" /> en dié land het geleidelik oor Fenisië begin heers. Tirus het egter blykbaar ’n groot mate van onafhanklikheid behou terwyl dit kommersieel voordeel uit die stabiliteit van die sterk streeksmag getrek het.<ref name=":31" /> Dus het Tirus een van die magtigste stede in die Oos-Mediterreense gebied gebly. Een van sy konings, die priester [[Itobaal I]] (887-856&nbsp;v.C.), het tot in Beiroet in die noorde regeer en tot in ’n deel van [[Siprus]].<ref>{{cite web|url=https://www.livius.org/sources/content/the-founding-of-carthage|website=Livius.org|title=Founding of Carthage|access-date=2020-05-13}}</ref> Volgens mites is die Noord-Afrikaanse stad Kartago in 814&nbsp;v.C. gestig deur Tirus se prinses Elissa, algemeen bekend as Dido ("Die Swerweling"), wat met ’n vloot skepe ontsnap het ná ’n magstryd met haar broer, Pigmalion.<ref name=":20" /> [[Beeld:TributeOfShipsOfTyreAndSidonToShalmaneserII GatesOfBalawat.nypl.digitalcollections.jpg|thumb|240px|links|Skepe van Tirus bring heffings vir Salmanasser&nbsp;II.]] In die loop van die 8ste eeu&nbsp;v.C. het die Nieu-Assiriese konings probeer om hulle heerskappy oor Tirus se versterk.<ref name=":54" /> [[Tiglat-Pileser III]] (744-727&nbsp;v.C.) het heffings van Hiram II geëis en probeer om handel tussen Tirus en nedersettings in die suide te verbied.<ref name=":93" /> Sy opvolger, [[Salmanasser V]], het die stad van omstreeks 725 tot 720&nbsp;v.C. probeer beleër met die hulp van die Fenisiërs van die vasteland, maar kon dit nie inneem nie.<ref name=":21">{{cite book|last=Bement|first=R B|title=Tyre; the history of Phoenicia, Palestine and Syria, and the final captivity of Israel and Judah by the Assyrians|publisher=Ulan Press|asin=B009WP2MR8|page=48}}</ref> Siprus het homself egter in 709&nbsp;v.C. van Tiriese oorheersing bevry.<ref name=":52" /> [[Sanherib]], wat van 705 tot 681&nbsp;v.C. oor die Nieu-Assiriese Ryk regeer het, kon Tirus nie in sy militêre veldtogte oorwin nie, maar die Tiriese koning Elulaios het beheer oor die gebiede buite die stad verloor en het gevlug. Hy is opgevolg deur pro-Assiriese monarge en goewerneurs. Die Tiriese koning Baäl&nbsp;I het na berig word die Nieu-Assiriese heerser [[Esarhaddon]] (680-669&nbsp;v.C.) gehelp om ’n Sidoniese opstand te onderdruk en het as ’n beloning beheer oor ’n groot deel van die kus van Palestina gekry. Baäl het egter ’n ooreenkoms met die Egiptiese farao [[Taharqa]] aangegaan en is deur Esarhaddon gestraf.<ref name=":31" /> [[Assurbanipal]], Esarhaddon se opvolger van 669 tot 631&nbsp;v.C., het die agterland van Tirus verwoes, maar die weer eens rebellerende stad bewaar vanweë sy ekonomiese potensiaal. Tirus het daarna sy handel hervat en aanhou vooruitgaan.<ref name=":99" /> Terwyl Nieu-Assirië in die 7de eeu&nbsp;v.C. verbrokkel het, het Tirus en die ander Fenisiese stadstate nie net aansienlike onafhanklikheid geniet nie, maar ook bloeiende handelsbedrywighede.<ref name=":57" /> ===Onafhanklikheid en Neo-Babiloniese tydperk (612-539 v.C.)=== [[Beeld:LimestonePhoenicianKingPharaohStyle 700-600BCE Tyre.jpg|thumb|180px|’n Beeld van ’n Fenisiese koning in die styl van ’n farao, uit Tirus, 7de eeu v.C.]] [[Beeld:Seated woman with tiara-AO 1579-IMG 4681-gradient.jpg|thumb|180px|’n Terracottabeeld van ’n sittende vrou met ’n tiara op, van Tirus, 6de eeu&nbsp;v.C., in die [[Louvre]].]] Ná die val van die Assiriërs in 612&nbsp;v.C. het Tirus en die ander Fenisiese stadstate aanvanklik nog ’n opbloei in hulle handel beleef sonder die betaling van heffings. Dié tydperk het egter ná ’n paar jaar geëindig toe [[Nebukadnesar II]] in 605&nbsp;v.C. met militêre veldtogte in die Levant begin het.<ref name=":28" /> Die Tiriese heersers het hulle aan die kant van Egipte, die koninkryke [[Juda]], [[Edom]] en [[Moab]] sowel as ander Fenisisese stede geskaar teen [[Neo-Babiloniese Ryk|Neo-Babiloniese]] ambisies oor die uitbreiding van sy grondgebied. Hulle het daarin geslaag om hulle onafhanklikheid te behou.<ref name=":57" /> In 586&nbsp;v.C. het Nebukadnesar II met ’n beleg van Tirus begin wat 13 jaar geduur het.<ref name=":20" /> Dit het misluk, maar die verswakte stad het eindelik ingestem om heffings te betaal.<ref name=":21"/> Weens die lang beleg het Tirus ekonomiese skade gely en sy handelsbedrywighede is in ’n groot mate deur die onstabiliteit geknou. Die stad het ook sy tradisionele wedywering met die naburige Sidon verloor,<ref name=":28">{{Cite book|title=TYRE Through The Ages|last=Jidejian|first=Nina|publisher=Librairie Orientale|year=2018|isbn=9789953171050|edition=3rd|location=Beirut|pages=107–117}}</ref> en laasgenoemde stad het die oorhand gekry.<ref name=":99" /> Terselfdertyd het die invloed van die Egiptiese kuns, wat ’n "gekoesterde bron van inspirasie" gebly het selfs ná die beëindiging van Egipte se oorhand oor die streek in die 12de eeu v.C., eindelik afgeneem.<ref name=":100" /> ===Persiese tydperk (539-332 v.C.)=== Die [[Achaemenidiese Ryk]] van die Persiese koning [[Kores die Grote]] het die stad in 539&nbsp;v.C. verower.<ref name="JSTOR">{{Cite journal|title=Tyre in the early Persian period (539-486 B.C)|journal = The Biblical Archaeologist|volume = 42|issue = 1|pages = 23–34|jstor = 3209545|last1 = Katzenstein|first1 = H. Jacob|year = 1979|doi = 10.2307/3209545|s2cid = 165757132}}</ref> Die Perse het Fenisië in vier [[vasal]]koninkryke verdeel: Sidon, Tirus, Arwad en Biblos. Hulle het floreer deur skepe vir die Persiese konings se vlote te bou. Toe Kambuses II ’n veldtog teen Kartago reël, het Tirus egter geweier om teen sy dogterstad te veg.<ref name=":28" /> {{Multibeeld | align = left | direction = vertical | background color = | voetskrif = | header= | beeld1 = Gallica-BNF Monnaie 1 4 de sicle (...)Tyr Phénicie btv1b10322884x.jpg | width1 = 180 | onderskrif1 = ’n Silwermuntstuk uit Tirus uit 437-425 v.C.. Links is ’n dolfyn en seeslak en regs ’n uil met ’n Egiptiese septer. | beeld2 = PhoenicianSilverCoinTyre MelqartDolphin 347-346 BNF-Gallica.jpg | width2 = 180 | onderskrif2 = ’n Silwermuntstuk uit Tirus uit 347-346 v.C.. Links is Melqart wat op ’n perd ry en regs ’n uil met ’n Egiptiese septer. }} Onder Persiese heerskappy is Tirus, nes die ander Fenisiese stadstate, toegelaat om sy eie koning te behou,<ref name=":57" /> maar eindelik is die ou stelsel van koningshuise afgeskaf. Die stadstate het republieke geword, met ''suffetes'' (regters) wat vir ses jaar die mag behou het.<ref name=":54" /></blockquote> Tirus se ekonomie het steeds gesteun op die vervaardiging van pers kleurstof uit seeslakke, wat op ’n silwermuntstuk van Titus van omstreeks 450-400&nbsp;v.C. verskyn,<ref name=":252"/> toe die stad sy eie geld begin munt het. Ander motiewe op munstukke het dolfyne en uile ingesluit.<ref name=":57" /> Herodotos het Tirus omstreeks 450&nbsp;v.C. besoek en die tempel van Melqart gesien. "Dit was ryklik versier met offerandes, en daar was tussenin twee pilare, een van goud en een van smarag, wat snags helder geskyn het."<ref>{{Cite book|title=The Histories, Book 2|last=Herodotus|pages=115 §44}}</ref> Sommige historici meen die smaragpilaar was van glas en is met ’n lamp verlig.<ref name=":54" /> Volgens die Romeinse historikus Justinus het ’n opstand deur [[Slaaf|slawe]] in die Persiese tydperk plaasgevind. Die lewe van net een slawemeester met die naam Straton is gespaar. Die voormalige slawe het hom toe as die nuwe koning gekies en ’n dinastie gestig.<ref name=":28" /> In 392&nbsp;v.C. het Evagoras, die prins van [[Siprus]], met [[Athene|Atheense]] en Egiptiese steun ’n opstand teen die Persiese heerskappy begin. Sy magte het Tirus ingeneem – óf deur hulle aan te val óf deur die geheime instemming van die Tiriërs. Hy het die rebellie egter ná 10 jaar beëindig en Tirus het weer onder Persiese beheer gekom. Die stad het nie deelgeneem aan Sidon se opstand in 352&nbsp;v.C. nie en het voordeel getrek uit die buurstat se daaropvolgende verwoesting.<ref name=":28" /> ===Hellenistiese tydperk (332-126 v.C.)=== [[Beeld:A naval action during the siege of Tyre by Andre Castaigne (1898-1899).jpg|thumb|180px|Optrede deur die vloot tydens die beleg van Tirus; tekening deur André Castaigne, 1888/'89.]] Ná sy oorwinning oor die Persiese koning [[Darius III]] in 333&nbsp;v.C. het [[Alexander die Grote]] sy leërs suid na [[Sirië]] en die [[Levant]] geneem en heffings geëis van al die Fenisiese stadstate aan die kus. Omdat hulle moeg was van Persiese onderdrukking, het die meeste die nuwe heerser verwelkom. Tirus het egter hewig weerstand gebied.<ref name=":412">{{Cite book|title=A visit to the Museum... The short guide of the National Museum of Beirut, Lebanon|publisher=Ministry of Culture/Directorate General of Antiquities|year=2008|isbn=978-9953-0-0038-1|location=Beiroet|pages=}}</ref> [[File:Antikensammlung Berlin 578.JPG|links|thumb|180px|’n Blou marmertorso uit Tirus, Altes Museum in [[Berlyn]].]] Alexander het die stad beleër ondanks sy reputasie dat hy nie ingeneem kan word nie.<ref name=":20" /> Die [[Masedonië (Griekeland)|Masedoniese]] veroweraar het binne sewe maande daarin geslaag om die stad te beleër deur die ou stad op die vasteland af te breek en die geboue se stene te gebruik om ’n straatweg na die eiland te bou.<ref name=":38" /><ref>Robin Lane Fox, ''Alexander the Great'' 1973:181f.</ref> [[Beeld:Demetrius Nicator, King of Syria, Killed as He Attempts to Land at Tyre - Google Art Project cropped.jpg|thumb|180px|Demetrius II word vermoor, Franse illustrasie van omstreeks 1413-1415.]] Sowat 8&nbsp;000 Tiriërs is tydens die beleg dood en hoewel Alexander koning Azemilcus en die hoofmagistrate begenadig het, is sowat 30&nbsp;000 burgers as slawe verkoop.<ref name=":27">{{Cite book|title=TYRE Through The Ages|last=Jidejian|first=Nina|publisher=Librairie Orientale|year=2018|isbn=9789953171050|edition=3de|location=Beiroet|pages=119–141}}</ref> Tirus is vandag steeds ’n skiereiland in plaas van ’n eiland.<ref name=":20" /><ref name=":372" /> Kort ná Alexander se dood in 323&nbsp;v.C. het [[Ptolemeus I Soter|Ptolemeus]] van Egipte die streek geannekseer, maar dit net ’n paar jaar lank behou.<ref name=":27" /> In 315&nbsp;v.C. het Alexander se voormalige generaal [[Antigonos I Monoftalmos|Antigonos]] Tirus self beleër.<ref name="315 B.C. – events and references">[http://www.attalus.org/bc4/year315.html#20 315 B.C. – events and references]</ref> Antigonos se seun, Demetrios, het tot in 287&nbsp;v.C. oor Fenisië regeer, maar Ptolemeus het dit teruggewen. Dit was daarna sowat 70 jaar lank onder beheer van Ptolemeus se opvolgers, totdat die [[Seleukidiese Ryk]] onder [[Antiogos III die Grote|Antiogos III]] Fenisië in 198&nbsp;v.C. verower het.<ref name=":27" /> In 275&nbsp;v.C. het Tirus besluit om ’n republiek te word.<ref name=":52" /> Terwyl die mag van die Seleukidiese Ryk begin verbokkel het en sy leiers in dinastiese gevegte betrokke geraak het, het hulle houvas op Fenisië ook afgeneem. ===Onafhanklikheid van die Seleukiede (126-64 v.C.)=== In 126&nbsp;v.C. het Tirus onafhanklik van die kwynende Seleukidiese Ryk geword.<ref>[http://www.attalus.org/bc2/year126.html#9 126 B.C. – events and references]</ref> ’n Jaar later het die Seleukidiese koning [[Demetrius II Nicator]] na Tirus gevlug nadat hy van die troon gesit is. Die prefek van Tirus het hom egter laat vermoor toe hy sy skip verlaat.<ref>{{Cite web|url=http://www.getty.edu/art/collection/objects/105180/unknown-maker-demetrius-nicator-king-of-syria-killed-as-he-attempts-to-land-at-tyre-french-about-1413-1415/?dz=0.5000,0.7418,0.38|title=Demetrius Nicator, King of Syria, Killed as He Attempts to Land at Tyre|website=The J. Paul Getty Museum|access-date=8 Januarie 2020}}</ref> In 88&nbsp;v.C. het Tirus se handelsbedrywighede begin ly onder die onstabiliteit in die gebied. Vyf jaar later, in 83&nbsp;v.C., het die heersersklasse van die Levant [[Tigranes die Grote]], koning van [[Armenië]], gevra om die heerser van Fenisië te word en orde te herstel. Tirus het egter daarin geslaag om onafhanklik te bly.<ref name=":102">{{Cite book|last=Badawi|first=Ali Khalil|title=TYRE|publisher=Al-Athar Magazine|year=2018|edition=4de|location=Beiroet|pages=33, 76}}</ref> ===Romeinse tydperk (64 v.C. - 395&nbsp;n.C.)=== [[Beeld:AinSur-AinHiram Tyre RomanDeckert07082019.jpg|links|thumb|180px|Ain Sur.]] In 64&nbsp;v.C. het [[Syria (Romeinse provinsie)|Sirië]] eindelik ’n provinsie van die laat [[Romeinse Republiek]] geword, net voordat laasgenoemde die [[Romeinse Ryk]] geword het.<ref>[http://www.attalus.org/bc1/year64.html#31 64 B.C. – events and references]</ref> Tirus is toegelaat om sy onafhanklikheid in ’n groot mate te behou as ’n "civitas foederata" (vrye stad).<ref>E. G. Hardy, Roman Laws and Charters, New Jersey 2005, p.95</ref> Tirus het dus ’n groot deel van sy kommersiële belangrikheid behou. Benewens pers kleurstof, was die vervaardiging van [[linne]] ’n belangrike nywerheid.<ref name=":26" /> Sy ligging het Tirus die "natuurlike" hawestad gemaak van [[Damaskus]], waaraan dit in die Romeinse tydperk met ’n pad gekoppel is.<ref name=":32">{{Cite book|title=TYRE Through The Ages|last=Jidejian|first=Nina|publisher=Librairie Orientale|year=2018|isbn=9789953171050|edition=3rd|location=Beirut|pages=19–37}}</ref> Dit was ook ’n belangrike ontmoetingsplek aan die [[Syroete]].<ref name=":45" /> [[Beeld:NationalMuseumOfBeirut EmperorHadrianMarble-Tyre RomanDeckert06102019.jpg|thumb|150px|’n Marmerstandbeeld van [[Hadrianus]] uit Tirus, Nasionale Museum van Beiroet.]] [[Beeld:Tyre Triumphal Arch.jpg|thumb|180px|links|Die Triomfboog (herbou).]] [[Beeld:NationalMuseumOfBeirut SeptimiusSverus-marble-Tyre RomanDeckert06102019.jpg|thumb|150px|’n Borsbeeld van Septimius Severus uit Tirus.]] In die [[Nuwe Testament]] word genoem dat [[Jesus]] Sidon en Tirus besoek het. Hy het duiwels uit ’n vrou se dogter gedryf<ref>[[Matteus]] 15:21; [[Markus]] 7:24</ref> en baie mense het van Tirus en Sidom gekom om Hom te hoor preek.<ref>Markus 3:8; [[Lukas]] 6:17, Matteus 11:21-23</ref> ’n [[Christelik]]e gemeente is in Tirus gestig kort ná die dood van sint Stefanus. [[Paulus van Tarsus|Paulus]] het op die terugkeer van sy derde sendingsreis ’n week daar in gesprek met die dissipels deurgebring.<ref name=":26">{{Cite book|title=TYRE Through The Ages|last=Jidejian|first=Nina|publisher=Librairie Orientale|year=2018|isbn=9789953171050|edition=3de|location=Beiroet|pages=142–169}}</ref> In die vroeë 2de eeu&nbsp;n.C. het keiser [[Hadrianus]], wat die stad van die ooste omstreeks 130&nbsp;n.C. besoek het, die titel "metropolis" aan Tirus gegee. Sy status was van "uiterste belang",<ref name=":55">{{Cite book|title=Beyond Greece and Rome: Foundation Myths on Tyrian Coinage in the Third Century AD|last=Hirt|first=Alfred|work=Foundation Myths in Ancient Societies: Dialogues and Discourses|publisher=University of Pennsylvania Press|year=2015|isbn=978-0812246421|editor-last=Mac Sweeney|editor-first=Naoíse|location=Philadelphia|pages=191–226}}</ref> want dit het die antieke wedywering met Sidon in Tirus se guns beklink – vir eers.<ref name=":26" /> Daarna is die beroemde Triomfboog en Tiriese Hippodroom, een van die grootste hippodrome ter wêreld (480&nbsp;m lank en 160&nbsp;m breed), gebou.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=kilb7bDgSSA Video showing the Roman hippodrome of Tyre]</ref> Die amfiteater vir die perderesiesbaan kon sowat 30&nbsp;000 toeskouers huisves. ’n [[Akwaduk]] van omtrent 5&nbsp;km lank is gebou om die stad van water uit die Ras Al Ain-bekkens in die suide te voorsien.<ref name=":372"/> Toe [[Septimius Severus]] en [[Pescennius Niger]] in 193&nbsp;n.C. met mekaar meeding om die troon van [[Rome]], het Tirus hom aan Severus se kant geskaar, want hy was gebore in die voormalige Tiriese kolonie Leptis Magna.<ref>{{Cite book|title=History of the Lebanese Worldwide Presence – The Phoenician Epoch|last=Khoury Harb|first=Antoine Emile|publisher=The Lebanese Heritage Foundation|year=2017|isbn=9789953038520|location=Beirut|pages=166}}</ref> Uit weerwraak het Niger se soldate Tirus geplunder en baie van sy inwoners vermoor. Ná Niger se nederlaag het Severus Tirus se trou egter beloon met die status van ’n kolonie, wat die stad in staat gestel het om ’n deel van sy rykdom te herwin,<ref name=":26" /> want dit het aan Tiriërs Romeinse burgerskap gegee, met dieselfde regte as Romeine self.<ref name=":54" /> In 198 het Tirus die hoofstad van die provinsie Syria Phoenice geword.<ref name=":52" /> Met die groei van die Christendom in die 3de eeu het die Romeinse owerhede [[paganisme]] gesteun en die aanbidding van Tirus se antieke gode, veral Melqart, aangemoedig. Toe keiser [[Dekius]] in 250-251 opdrag gee dat Christene vervolg word, het volgelinge van Jesus in Tirus ook gely. In 304 is sowat 500 Christene in Tirus na berig word vervolg, gemartel en vermoor.<ref>{{Cite web|url=https://livingmaronite.com/resources/feast-days/500-martyrs-of-tyre/|title=500 Martyrs of Tyre|date=19 Februarie 2017|website=Living Maronite|access-date=8 Oktober 2019|archive-date= 5 Desember 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20221205110359/https://livingmaronite.com/resources/feast-days/500-martyrs-of-tyre/|url-status=dead}}</ref> Omstreeks 316 het Frumentius, wat omtrent in die tyd van die vervolging in Tirus gebore is, die eerste biskop van die [[Ethiopies-Ortodokse Tewahedo-kerk]] geword nadat hy en sy broer, Edesius, saam met hulle oom na die [[Rooisee]] gevaar en aan die [[Eritrea|Eritrese]] kus gestrand het. Terwyl Edesius na Tirus teruggekeer het om ’n priester te word, het Frumentius die Christendom glo na die [[Koninkryk Aksum]] gebring.<ref name=":54" /> ===Bisantynse tydperk (395-640)=== [[Beeld:TyreAlMinaCitySite ByzantineMosaicHearts RomanDeckert030102018.jpg|thumb|200px|links|’n Mosaïek met hartvormige wingerdblare by die ingang van die Al Mina-terrein, moontlik Bisantyns.]] In 395 het Tirus deel van die [[Bisantynse Ryk]] geword en aanhou floreer. Sy tradisionele nywerhede was in dié tydperk steeds belangrik,<ref name=":20" /> maar die stad het die meeste voordeel getrek uit sy strategiese ligging aan die Syroete,<ref name=":45" /> wat hom ook in staat gestel het om [[sy]] te vervaardig nadat die geheime prosedures uit [[China]] gesmokkel is.<ref name=":54" /> [[Beeld:ByzantineTomb-Tyre-VirginMaryHalo NationalMuseumOfBeirut RomanDeckert06102019.jpg|thumb|200px|Uit die nekropolis van Al Bass, 440&nbsp;n.C., "moontlik die oudste fresko van die [[Maagd Maria]] in die wêreld",<ref name=":102"/> Nasionale Museum van Beiroet.]] Die [[nekropolis]] in die vastelandse Tirus met sy meer as driehonderd sarkofae uit die Romeinse en die Bisantynse tydperk, het gegroei totdat dit een van die grootstes in die wêreld was. In Bisantynse tye is ’n hoofpad van 400&nbsp;m lank en 4,5&nbsp;m breed gebou wat met [[sandsteen]] geplaveisel is.<ref name=":372" /> Daarnaby is twee kerke met marmerversierings in die 5de en 6de eeu gebou toe die boubedryf in Tirus sy hoogtepunt bereik het.<ref name=":39">{{Cite book|title=TYRE|last=Badawi|first=Ali Khalil|publisher=Al-Athar Magazine|year=2018|edition=4de|location=Beiroet|pages=62, 74, 102}}</ref> In die 6de eeu, vanaf 502,<ref name=":95" /> het ’n reeks [[aardbewing]]s Tirus getref en beskadig. Die ergste een was in 551,<ref name=":54" /> toe die aardbewing ook ’n [[tsoenami]] veroorsaak het.<ref name=":95">{{Cite book|last=Gatier|first=Pierre-Louis|url=https://www.academia.edu/30352235|title=Sources de l'histoire de Tyr. Textes de l'Antiquité et du Moyen Âge|work=Tyr l'instable : pour un catalogue des séismes et tsunamis de l'Antiquité et du Moyen Âge|publisher=Co-édition Presses de l'Ifpo / Presses de l'Université Saint-Joseph|year=2011|isbn=978-2-35159-184-0|editor-last=Gatier|editor-first=Pierre-Louis|location=Beiroet|pages=263|language=fr|format=PDF|editor-last2=Aliquot|editor-first2=Julien|editor-last3=Nordiguian|editor-first3=Lévon}}</ref> Dit het die Triomfboog op die vasteland vernietig,<ref name=":22">{{Cite book|title=lebanon – THROUGH THE LENS OF MUNIR NASR|last=Zoghaib|first=Henri|publisher=Arab Printing Press sal|year=2004|isbn=9789953023854|location=Beiroet|pages=74}}</ref> terwyl die Egiptiese hawe en dele van die voorstad aan die suidelike kant van die skiereiland onder die see verdwyn het.<ref name=":39" /> Die stad en sy inwoners het ook in die 6de eeu al hoe meer gely onder die chaos wat ontstaan het deurdat die Bisantynse Ryk deur oorloë geteister is.<ref name=":54" /> Tirus het onder Bisantynse heerskappy gebly totdat dit met die eeuwisseling deur die [[Sassanidiese Ryk|Sassanidiese]] sjah [[Khusro II]] verower is en daarna, in 640 tydens die [[Moslems]]e verowering van die Levant, deur Arabiese magte van die [[Rasjidoen-kalifaat]].<ref name=":45"/> ===Vroeë Moslemtydperk (640-1124)=== [[Beeld:FatimidGrandMosque TyreSour RomanDeckert23112019.jpg|thumb|200px|Oorblyfsels van die Fatimidiese [[moskee]].]] Onder [[Islam]] is vrede en orde herstel. Tirus het onder beheer van die [[Kalifaat]] gou weer vooruitgegaan. Die voorspoed het ’n halwe millennium geduur,<ref name=":22" /> ondanks die feit dat die stad beperk was tot ’n deel van die ou eiland ná die verwoesting van die aardbewings in die 6de eeu.<ref name=":39" /> [[Beeld:Vase-VII-VIIIc Tyre NationalMuseumOfBeirut RomanDeckert06102019.jpg|thumb|links|150px|’n Vaas uit die 7de-8ste eeu, Nasionale Museum van Beiroet.]] [[File:GlassFurnaces AlMinaCitySite TyreSourLebanon RomanDeckert09102019.jpg|thumb|200px|Glasballe by Al Mina.]] In die laat 640's het die kalief se goewerneur, Muawiyah, sy vlootinvalle in Siprus van Tirus af geloods,<ref name=":20"/> maar die Rasjidoentydperk het net tot in 661 geduur.<ref name=":45" /> Dit is gevolg deur die [[Omajjadiese Kalifaat]] (tot in 750) en die [[Abbasidiese Kalifaat]]. Tirus het ’n kultuursentrum van die Arabiese wêreld geword, met baie bekende geleerdes en kunstenaars.<ref name=":45" /> Deur die loop van die eeue het Islam versprei en [[Arabies]] het [[Grieks]] as die taal van administrasie vervang,<ref name=":45" /><ref name=":412" /> hoewel sommige mense blykbaar steeds die antieke kultus van Melqart aangehang het.<ref name=":54" /> In die tyd van die [[Fatimidiese Kalifaat]] is ’n Groot Moskee gebou,<ref name=":13">{{Cite book|last=Badawi|first=Ali Khalil|title=TYRE|publisher=Al-Athar Magazine|year=2018|edition=4de|location=Beiroet|pages=94, 103–121}}</ref> waarskynlik op die plek waar die tempel van Melqart voorheen gestaan het.<ref name=":372" /> Intussen het Tirus deel van die [[Syroete]] gebly<ref name=":45" /> en steeds sy tradisionele vervaardiging van [[Tiriese pers]] en [[glas]] voortgesit.<ref name=":54" /> In uitgrawings op die Al Mina-terrein is glasoonde uit die vroeë Islamitiese tydperk ontdek wat die kapasiteit het om in ’n enkele sessies meer as 50&nbsp;ton glas te smelt. Daarbenewens het die vervaardiging van [[suiker]] van suikerrietlanderye om die stad ook belangrik geword.<ref name=":96">{{Cite journal|last1=Freestone|first1=Ian|last2=Jennings|first2=Sarah|last3=Aldsworth|first3=Fred|last4=Haggerty|first4=George|last5=Whitehouse|first5=David B.|year=2001|title=The Glass-Making Area on the Island Site at Tyre, Southern Lebanon|url=https://www.academia.edu/24388439|journal=Bulletin d'Archéologie et d'Architecture Libanaises |publisher=MINISTÈRE DE LA CULTURE, Direction Générale des Antiquités|volume=5|pages=219–239|via=Academia.edu}}</ref> In die Tiriese Opstand (996-998) het die inwoners gerebelleer teen die Fatimidiese heerskappy. Dit is gelei deur ’n gewone matroos met die naam 'Allaqa. Die stad is egter deur die Fatimidiese Kalifaat beleër. ’n Bisantynse eskadron wat probeer het om die stad se verdedigers te help, is verslaan. Ná ’n beleg van twee jaar het die Fatimiede die stad geplunder en baie inwoners vermoor.<ref>{{cite book | title = A History of Palestine, 634–1099 | last = Gil | first = Moshe | translator = Ethel Broido | url = | year = 1997 | isbn = 0-521-59984-9 | location = Cambridge | publisher = Cambridge University Press }}</ref> In 1086 het dit in die hande van die [[Seldjoekse Ryk]] geval, wat dit in 1089 weer aan die Fatimiede moes afstaan. Teen daardie tyd was die inwoners sowat 20&nbsp;000.<ref name=":42">{{Cite book|title=Lebanon: A History, 600–2011|last=Harris|first=William|publisher=Oxford University Press|year=2012|isbn=978-0195181111|location=Oxford|pages=48, 53, 67}}</ref> Die meerderheid was blykbaar [[Sjia|Sjiiete]].<ref name=":67">{{Cite book|url=https://www.academia.edu/12778980|title=The battle for South Lebanon: Radicalisation of Lebanon's Shi'ites 1982–1985|last=Smit|first=Ferdinand|publisher=Bulaaq, Uitgeverij|year=2006|isbn=978-9054600589|location=Amsterdam|pages=23, 36, 61–62, 71, 90, 115, 127–128, 133–134, 152, 164, 175, 183, 220, 269–274, 297–298, 300|format=PDF}}</ref> Tien jaar later het Tirus voorkom dat hulle aangeval word deur heffings te betaal aan die [[Kruisvaarders]] wat na Jerusalem opgeruk het. Laat in 1111 het koning [[Baldwin I van Jerusalem]] die stad beleër,<ref name=":24">{{Cite book|title=TYRE Through The Ages|last=Jidejian|first=Nina|publisher=Librairie Orientale|year=2018|isbn=9789953171050|edition=3rd|location=Beirut|pages=248–271}}</ref> wat homself onder die beskerming van die Seldjoekse militêre leier [[Toghtekin]] geplaas het. Met die steun van Fatimidiese magte het Toghtekin tussenbeide getree en die Franke gedwing om die beleg in April 1112 op te hef nadat sowat 2&nbsp;000 van Baldwin se soldate gedood is.<ref name=":20" /> ’n Dekade later het die Fatimiede Tirus aan Toghtekin verkoop en hy het ’n garnisoen daar opgerig. ===Kruisvaardertydperk (1124-1291)=== [[Beeld:Tyre being blockaded by the Venetian fleet and besieged by Crusader knighthood.PNG|thumb|200px|Die 1124-beleg van Tirus, 12de-eeuse illustrasie.]] Op 7 Julie 1124, in die nasleep van die [[Kruistog|Eerste Kruistog]], was Tirus die laaste stad wat eindelik deur die Christelike vegters ingeneem is – 'n [[Frankiese Ryk|Frankiese]] leër aan die kus en 'n [[Venesië|Venesiese]] vloot van die see se kant af<ref name=":24" /> – nà 'n beleg van vyf en 'n halwe maande.<ref name=":20" /> {{Multibeeld | align = left | direction = vertical | background color = | voetskrif = Die ruïnes van die Kruisvaarders se katedraal, met oorblyfsels van die Fatimidiese Groot Moskee waarop dit gebou is (voorgrond, middel), 2019 | header= | beeld1 = CrusaderCathedral TyreSourLebanon RomanDeckert07112019.jpg | width1 = 220 | onderskrif1 = | beeld2 = CrusaderCathedralPanorama-TyreSour-Lebanon RomanDeckert04092019.jpg | width2 = 220 | onderskrif2 = }} [[Beeld:TerracottaCup Tyre 12-13c NationalMuseumOfBerlin 06102019.jpg|thumb|200px|'n Terracottabeker uit Tirus uit die Kruisvaardertydperk.]] Onder sy nuwe heersers is Tirus in drie dele opgedeel: Twee derdes het gegaan aan Baldwin van Jerusalem en 'n derde was outonome handelskolonies vir die Italiaanse handelstede, veral Venesië.<ref name=":54" /> Tirus was een van belangrikste stede van die Koninkryk Jerusalem, want dit het die Syroete oopgestel aan die koninkryke in die [[Weste]].<ref name=":45" /> Die stad was die setel van die [[Rooms-Katolieke Kerk|Rooms-Katolieke]] aartsbisdom. Verskeie kerke is gebou, onder meer die Katedraal van Sint Markus op die ruïnes van die Fatimidiese Groot Moskee<ref name=":13" /> Ten spyte van die Christelike oorheersing was daar vrede tussen aanhangers van verskillende gelowe: die Christendom, [[Judaïsme]], Islam en blykbaar steeds die kultus van Melqart.<ref name=":54" /> In 1210 is Jan van Brienne en sy vrou, Maria van Montferrat, in Tirus gekroon as koning en koningin van Jerusalem.<ref>{{Cite book|title=Crusader Art in the Holy Land, From the Third Crusade to the Fall of Acre|last=Folda|first=Jaroslav|publisher=Cambridge University Press|year=2005|isbn=978-0521835831|location=Cambridge|pages=105}}</ref> Ná die Sesde Kruistog, van 1231 af, het die magte van Riccardo Filangieri Tirus meer as 'n dekade lank beset namens die Heilige Romeinse keiser Frederick. Hulle is in 1242 deur die Kruistog van die Baronne en hulle Venesiese bondgenote verslaan. In 1257 – 'n jaar ná die begin van 'n oorlog tussen [[Genua]] en Venesië oor beheer oor [[Akko]] – is die Venesiërs uit hulle derde van die stad verban.<ref name=":44">{{Cite book|title=A History of the Crusades|last=Runciman|first=Steven|publisher=Cambridge University Press|year=1987|isbn=0521347726|volume=3|location=Cambridge|pages=283, 353}}</ref> In Mei 1269 het sultan Baibars van die [[Mameluk]]ke 'n mislukte strooptog op Tirus uitgevoer nadat onderhandelings oor 'n wapenstilstand skeefgeloop het.<ref name=":43">{{Cite book|title=Early Mamluk Diplomacy, 1260–1290: Treaties of Baybars and Qalāwūn with Christian Rulers|url=https://archive.org/details/earlymamlukdiplo00holt|url-access=limited|last=Holt|first=Peter Malcolm|publisher=E.J. Brill|year=1995|isbn=978-9004102460|location=Leiden / New York / Köln|pages=[https://archive.org/details/earlymamlukdiplo00holt/page/n114 106]–117}}</ref> In September dié jaar is Hugo III van Siprus in Tirus gekroon as koning van Jerusalem.<ref name=":24" /> ===Mameluktydperk (1291-1516)=== [[Beeld:Lorrain - Seascape with Ezekiel Crying on the Ruins of Tyre, 1667.jpg|thumb|200px|''Seetoneel met Esegiël wat huil op die ruïnes van Tirus'', ’n olieverfskildery van 1667 deur Claude Lorrain, wys die Weste se betowering van vroeg af deur die verbrokkelde metropolis.]] In 1291 is Tirus weer ingeneem, dié keer deur die Mamelukleër van Al-Ashraf Khalil.<ref name=":20" /> Al die inwoners het die stad na berig word per skip verlaat op die dag dat Akko, een van die laaste Kruisvaardervestings wat bly staan het, ná ’n twee maande lange beleg geval het. Die Mamelukke het Tirus dus feitlik leeg aangetref.<ref name=":50">{{Cite book|url=https://archive.org/stream/antiquitiesofori00reddrich/antiquitiesofori00reddrich#page/n166/mode/1up|title=Antiquities of the Orient unveiled, containing a concise description of the remarkable ruins of King Solomon's temple, and store cities, together with those of all the most ancient and renowned cities of the East, including Babylon, Nineveh, Damascus, and Shushan|last=Redding|first=Moses Wolcott|publisher=Temple Publishing Union|year=1875|location=New York|pages=145; 154|format=PDF}}</ref> Sultan Khalil het al die versterkings laat afbreek.<ref name=":42" /> Die Kruisvaarders se katedraal, wat reeds in 1202 in ’n aardbewing beskadig is, is verder deur die veroweraars verwoes.<ref name=":12">{{Cite web|url=https://www.goethe.de/ins/lb/de/kul/sup/spu/20928357.html|title=Deutsche Spuren im Libanon: Auf den Spuren Barbarossas – Deutsche Kaiser-Gebeine in Tyros?|last=Altaner|first=Jan|year=2019|website=Goethe Institute Libanon|language=de|access-date=24 September 2019}}</ref> Daar is van Akko af oor die stad regeer en dit het dus deel van Palestina geword.<ref name=":63">{{Cite book|url=https://epdf.pub/download/the-shia-of-lebanon-clans-parties-and-clerics-library-of-modern-middle-east-stud.html|title=The Shi'a of Lebanon – The Shi'a of Lebanon Clans, Parties and Clerics|last=Shanahan|first=Rodger|publisher=Taurus Academic Studies|year=2005|isbn=9781850437666|location=Londen, New York|pages=16, 41–42, 46–48, 80–81, 104|format=PDF}}</ref> Erdeware en glasartikels is steeds in die vroeë Mameluktydperk vervaardig,<ref name=":412"/> maar die vervaardiging van Tiriese pers is nooit weer hervat nie, want goedkoper kleurstowwe het intussen op die mark gekom.<ref name=":252"/> Terwyl die sultanaat deur faksiegevegte en politieke onstabiliteit geteister is ná Khalil se dood in 1293, het Tirus – die "Londen"<ref name=":50" /> of "New York"<ref name=":58">{{Cite book|url=https://play.google.com/store/books/details?id=2yUKAAAAIAAJ&rdid=book-2yUKAAAAIAAJ&rdot=1|title=Freemasonry in the Holy Land: Or, Handmarks of Hiram's Builders|last=Morris|first=Robert|publisher=Knight & Leonard|year=1876|edition=10de|location=Chicago|pages=35, 93, 95, 97}}</ref> van die [[Ou Wêreld]] – sy belangrikheid verloor. Toe die [[Marokko|Marokkaanse]] ontdekker Ibn Battuta Tirus dit in 1355 besoek, was dit ’n hoop ruïnes.<ref>{{Cite book|title=TYRE Through The Ages|last=Jidejian|first=Nina|publisher=Librairie Orientale|year=2018|isbn=9789953171050|edition=3rd|location=Beirut|pages=265, 272}}</ref> Baie stene is as boumateriaal na buurstede soos Sidon, Akko, Beiroet en Jaffa geneem.<ref name=":50" /><ref name=":29" /> In 1610 het die Engelse reisiger George Sandys ná sy besoek aan Tirus opgemerk: <blockquote>"Dié eens beroemde Tirus is nou niks anders as 'n hoop ruïnes nie; tog het hulle 'n eerbiedwaardige aspek en onderrig hulle die peinsende aanskouer met hulle voorbeeldige broosheid".<ref name=":50" /></blockquote> ===Ottomaanse tydperk (1516-1918)=== ====Maan-clan en feodale landhere==== {{Multibeeld | align = right | direction = vertical | background color = | voetskrif = | header=Die Maan-paleis | beeld1 = Tyre KhanSour-KhanAshkar RomanDeckert23102019.jpg | width1 = 200 | onderskrif1 = | beeld2 = KhanSour-KhanAlAshkar TyreSour RomanDeckert16082019.jpg | width2 = 200 | onderskrif2 = | beeld3 = KhanSour-KhanAlAshkar-UpperGallery-TyreSour RomanDeckert20082019.jpg | width3 = 200 | onderskrif3 = }} Die [[Ottomaanse Ryk]] het die Levant in 1516 verower,<ref name=":20" /> maar Tirus het nog 90 jaar lank feitlik onaangeraak gebly, tot aan die begin van die 17de eeu toe die Ottomaanse leiers die [[Droese]]leier Fakardin II van die Maan-familie as [[emir]] aangestel het om Jabal Amel (die huidige Suid-Libanon) en [[Galilea]] te administreer, asook die distrikte Beiroet en Sidon.<ref name=":46">{{Cite book|url=http://etheses.dur.ac.uk/1521/|title=Political awareness of the Shi'ites in Lebanon: the role of Sayyid 'Abd al-Husain Sharaf al-Din and Sayyid Musa al-Sadr|last=Gharbieh|first=Hussein M.|publisher=Centre for Middle Eastern and Islamic Studies, University of Durham|year=1996|location=Durham|format=PDF|type=Doktoraat}}</ref> [[Beeld:Emir Faḫereddin Ibn Ma'n ( Faḫereddin II)-2.png|thumb|links|170px|Fakardin "die Grote".]] Een van sy eerste projekte was die bou van ’n paleis vir sy broer, prins Younis Al-Maani. Die ruïes daarvan staan vandag steeds in die middel van die hedendaagse Souk-markgebied en is nou bekend as Khan Abdo El-Ashqar,<ref name=":61">{{Cite book|title=Memory of the South|last=Jaber|first=Kamel|publisher=South for Construction|year=2005|location=Beiroet|pages=94, 96–97}}</ref> Khan Al-Askar<ref name=":13" /><ref name=":16">{{Cite book|title=Tyr - L'histoire d'une Ville|last=Badawi|first=Ali Khalil|publisher=Municipalité de Tyr / Tyre Municipality / Baladia Sour|year=2008|location=Tyre/Sour/Tyr|pages=80–103}}</ref> of Khan Sour. Fakardin het Sjiiete en Christene aangemoedig om hulle oos van Tirus te vestig om die pad na Damaskus te beveilig. Hy het dus die fondament gelê van die moderne Tiriese [[demografie]], want baie van dié setlaars of hulle nakomelinge het later na die stad getrek.<ref name=":67" /> Fakardin het ook probeer om ’n onafhanklike staat te stig<ref name=":94">{{Cite book|last=Bayeh|first=Joseph|title=A History of Stability and Change in Lebanon: Foreign Interventions and International Relations|publisher=I.B.Tauris|year=2017|isbn=978-1784530976|location=Londen / New York|pages=19–20, 33}}</ref> en het Tirus se Kruisvaarderkatedraal in 1610 in ’n militêre fort omskep.<ref name=":23">{{Cite book|title=Meerfahrt nach Tyros zur Ausgrabung der Kathedrale mit Barbarossa's Grab|last=Sepp|first=Johann Nepomuk|publisher=Verlag von E.A. Seemann|year=1879|location=Leipzig|pages=112–113, 247}}</ref> Die Turke het hom egter verdryf en hy het in bannelingskap gegaan.<ref name=":94" /> In 1618 het Fakardin na die Levant teruggekeer nadat baie van sy vyande uit die Ottomaanse regering gesit is. Hy het teen 1631 die grootste dele van Sirië, Libanon en Palestina beheer, maar die Maantydperk het geëindig toe sultan [[Murat IV]] die Droese-emir asook een of twee van sy seuns in 1635 laat teregstel het weens sy politieke ambisies.<ref name=":40">{{Cite book|title=TYRE|last=Badawi|first=Ali Khalil|publisher=Al-Athar Magazine|year=2018|edition=4th|location=Beirut|pages=46–49}}</ref> ====Feodale ''Zu'ama'': opkoms en mededinging==== In die volgende dekades het Ali al-Saghir – ’n leier van die Metwali, [[Sjia]]-Moslems van wat nou Libanon is – ’n dinastie gestig.<ref name=":77">{{Cite book|title=The Shiites of Lebanon under Ottoman Rule, 1516–1788|url=https://archive.org/details/shiiteslebanonun00wint|url-access=limited|last=Winter|first=Stefan|publisher=Cambridge University Press|year=2010|isbn=9780521765848|location=Cambridge|pages=[https://archive.org/details/shiiteslebanonun00wint/page/n138 126], 129–134, 2019}}</ref> In 1697 het die Engelse geleerde Henry Maundrell Tirus besoek en "’n paar" inwoners aangetref wat hoofsaaklik van [[hengel]] gelewe het.<ref name=":32" /> Hulle situasie is vererger deur Toskaanse, Maltese en Monegaskiese [[Seerowery|seerowers]] wat die Tiriese kus soms geplunder het, asook deur swaar belasting. Die Tiriese agterland "is algemeen beskou as ’n wettelose gebied waarheen misdadigers sou vlug om skuiling by die Sjiiete te vind".<ref name=":77" /> [[Beeld:KhanRabu TyreSourLebanon RomanDeckert23122019.jpg|thumb|links|230px|Die bouval van Khan Rabu (2019).]] Omstreeks 1750 het sjeik Nasif al-Nassar, die heerser van Jabal Amel uit Ali al-Saghir se Sjiitiese dinastie,<ref name=":46" /> ’n paar bouprojekte begin om nuwe inwoners na die toe byna verlate stad te lok.<ref name=":40" /> Onder sy projekte was ’n mark. In 1752 is begin met die bou van die [[Melkitiese Grieks-Katolieke Kerk|Melkitiese]] Katedraal van Sint Tomas<ref>{{Cite book|title=Tyre Through The Ages|last=Jidejian|first=Nina|publisher=Librairie Orientale|year=2018|isbn=9789953171050|edition=3rd|location=Beirut|pages=272–277}}</ref> danksy skenkings deur George Mashakka, ’n ryk sy- en [[tabak]]handelaar wat deur Al-Nassar oorreed is om van Sidon na Tirus te verhuis. Baie Grieks-Katolieke gesinne het hom daarheen gevolg. Mashakka het ook baie bygedra tot die bou van ’n Groot Moskee,<ref name=":24" /> wat vandag as die "Ou Moskee" bekend is.<ref name=":61" /> Tirus is egter terselfdertyd deur ’n paar rampe getref. ’n Aardbewing het in 1759 dele van die stad verwoes en ’n onbekende aantal mense gedood.<ref name=":58" /> In 1781 is Al-Nassar gedood in ’n magstryd met die Ottomaanse goewerneur van Sidon, Ahmad Pasha al-Jazzar, wat die Sjiitiese inwoners in wreedaardige veldtogte uitgewis het. Die Sjiitiese outonomie in Jabal Amel het vir ’n kwarteeu geëindig.<ref name=":46" /> Aan die begin van die 19de eeu het nog ’n bloeitydperk egter begin. In 1810 is ’n [[karavanserai]], Khan Rabu, naby die voormalige paleis van emir Younes Maani en die mark gebou.<ref name=":13" /> Dit het gou ’n belangrike kommersiële sentrum geword.<ref name=":13" /> ’n Paar jaar later is die voormalige Maan-paleis self ook in ’n karavanserai omskep.<ref name=":13" /><ref name=":16" /> =====Egiptiese besetting (1831-1839)===== [[Beeld:The ancient city of Tyre, taken from the isthmus. Coloured l Wellcome V0049481.jpg|thumb|220px|Tirus van die landengte af gesien, ’n kleurlitografie deur Louis Haghe van ’n 1839-tekening deur David Roberts, wat in 1843 gepubliseer is.]] In Desember 1831 het Tirus onder die heerskappy van Mehmet Ali Pasja van Egipte beland nadat ’n Egiptiese leër Jaffa en Haifa sonder weerstand binnemarsjeer het.<ref>{{Cite book|title=Ottoman Wars, 1700–1870: An Empire Besieged|last=Aksan|first=Virginia|publisher=Routledge|year=2014|isbn=9780582308077|location=New York|pages=370–371}}</ref> Daarna het ’n aantal Egiptenare hulle in Tirus gevestig; dit het vandag steeds ’n "Straat van die Egiptenare" in die ou stad.<ref name=":40" /> Twee jaar later het Sjiitiese magte onder Hamad al-Mahmud van die Ali al-Saghir-dinastie teen die besetting gerebelleer.<ref name=":46" /> Hulle is ondersteun deur die [[Britse Ryk|Britse]] en [[Keiserryk Oostenryk|Oostenrykse Ryk]]: Tirus is op 24 September 1839 ingeneem ná geallieerde vlootbombardemente.<ref>{{Cite book|title=Politics of Interventionism in Ottoman Lebanon, 1830–61|last=Farah|first=Caesar E.|publisher=I.B.Tauris / Centre for Lebanese Studies|year=2000|isbn=978-1860640568|location=Oxford / Londen|pages=42}}</ref> =====Franse invloedsone (middel 19de eeu en later)===== [[Beeld:Tyre-Sour Lebanon StThomas-GreekOrthodoxChurch RomanDeckert02112018.jpg|thumb|220px|Die Grieks-Ortodokse kerk van Sint Tomas, 2019.]] [[Beeld:VueGeneraleDeTyrSour1868-1869.jpg|220px|thumb|’n Algemene uitsig op Tirus, 1868/'69, op 'n poskaart wat die Maronitiese kerk wys.]] [[Beeld:General view, Tyre, Holy Land, (i.e., Lebanon)-LCCN2002725061.jpg|thumb|220px|Tirus tussen 1890 en 1900.]] Vir hulle stryd teen die Egiptiese invallers is Al-Mahmud en sy opvolger, Ali al-As'ad, ’n familielid, deur die Ottomaanse leiers beloon met die herstel van Sjiitiese outonomie in Jabal Amel.<ref name=":46" /> In Tirus was dit egter die Mamlouk-familie wat ’n oorheersende posisie ingeneem het. Die hoof van die familie, Jussuf Aga Ibn Mamluk was na berig word ’n seun van die Anti-Sjiiet Jazzar Pasja.<ref name=":23" /> Intussen het die Egiptiese besetting die deur geopen vir Europese ingryping in Ottomaanse sake deur verskeie Libanese gemeenskappe. Frankryk onder [[Napoleon III]] en sy bondgenote die [[Maroniete|Maronitiese]] leiers het byvoorbeeld van die middel 19de eeu af hulle invloed dwarsoor Libanon uitgebrei.<ref name=":46" /> Toe die Franse keiser dus in 1860, tydens die Libanese burgeroorlog tussen die Droese en Maroniete, ’n ekspedisie met 7 000 troepe na Beiroet stuur, het hy ook die eerste [[argeologie]]se opgrawings in Tirus gelas. Dit is deur Ernest Renan onderneem. Ná sy vertrek het onreëlmatige opgrawings die historiese terreine versteur.<ref name=":29" /> In dieselfde jaar is die [[Grieks-Ortodokse Kerk van Antiogië|Grieks-Ortdokse kerk]] van Sint Tomas naby die ou Grieks-Katolieke katedraal van Sint Tomas ingewy. In min of meer dié tyd is die Latyns-Katolieke kerk van die Heilige Land deur die [[Franciskane|Franciskanerorde]] gebou.<ref name=":16" /><ref name=":13" /> In 1865 is die heerser van Jabal Amel, Ali al-As'ad, dood tydens ’n magstryd met sy neef, Thamir al-Husain.<ref name=":46" /> Intussen het die Ottomaanse grondhervormings van 1858 daartoe gelei dat ’n paar families groot stukke grond besit het, ten koste van die boere. Terwyl Al-As'ad se afstammelinge hulle feodale grondeiendom uitgebrei het as die provinsiale leiers in Jabal Amel, het ’n ander rolspeler uit die stedelike handelsklas gestyg tot ''Zu'ama'' (feodale landhere) in Tirus:<ref name=":90">{{Cite book|last1=Abisaab|first1=Rula Jurdi|title=The Shi'ites of Lebanon: Modernism, Communism, and Hizbullah's Islamists|last2=Abisaab|first2=Malek|publisher=Syracuse University Press|year=2017|isbn=9780815635093|location=New York|pages=9–11, 16–17, 24, 107}}</ref> Dit was<blockquote>"’n donker tyd van onkunde en feodalisme; dit was ’n tyd toe die massas, ''al ama'', hulle meesters en landhere en die Ottomaanse amptenary gevrees het, ’n tyd toe die skare [..] die lewe beskou het as bestaande uit slawerny en gehoorsaamheid".<ref name=":51">{{Cite book|last=Ajami|first=Fouad|title=The Vanished Imam: Musa al Sadr and the Shia of Lebanon|publisher=I.B.Tauris & CO. Ltd.|year=1986|isbn=9781850430254|location=Londen|pages=42–45, 85–86}}</ref></blockquote> [[Beeld:Along the sea coast. Street in Tyre LOC matpc.22598.jpg|thumb|220px|links|’n Straattoneel in Tirus, omstreeks 1900.]] Weens dié massaverarming het baie van Tirus en Jabal Amil se inwoners in die 1880's na [[Wes-Afrika]] geïmmigreer.<ref name=":2">{{Cite book|title=Shi'i Cosmopolitanisms in Africa: Lebanese Migration and Religious Conversion in Senegal|last=Leichtman|first=Mara|publisher=Indiana University Press|year=2015|isbn=978-0253015990|location=Bloomington and Indianapolis|pages=26, 31, 51, 54, 86, 157}}</ref> Die [[Jong Turke|Jong Turke-rewolusie van 1908]] en sy oproep om verkiesings vir ’n Ottomaanse parlement het ’n magstryd in Jabal Amel ontketen. Aan die een kant was daar Rida al-Sulh, van ’n [[Soenni]]tiese dinastie van Sidon met die steun van vooraanstaande Sjiitiese families soos die Al-Khalil-clan in Tirus, en aan die ander kant was daar Kamil Al-As'ad van die Ali al-Saghir-dinastie wat steeds die agterland oorheers het.<ref name=":46" /> Laasgenoemde het dié ronde van die magstryd gewen, maar die politieke mededinging tussen Al-Khalil en Al-As'ad sou die volgende 60 jaar die hoofeienskap van Sjiitiese politiek in Libanon wees.<ref name=":63" /> Teen daardie tyd het Tirus sowat 2 800 Sjiitiese, 2 700 Christelike en 500 Soennitiese inwoners gehad. In die hele distrik was daar sowat 40 000 Sjiiete en 8 000 Christene.<ref name=":46" /> =====Eerste Wêreldoorlog===== [[Beeld:Destree-Bougault.jpg|left|thumb|220px|links|Die Franse kruiser D'Estrés.]] Aan die begin van die [[Eerste Wêreldoorlog]] in 1914 is baie Sjiiete in Jabal Amel opgeroep en moes hulle dus hulle plase verlaat. ’n Jaar later was daar ’n [[hongersnood]] nadat [[Sprinkaan|sprinkane]] die landerye verwoes het. Dit het nog ’n golf van immigrasie na die res van Afrika en ook na VSA tot gevolg gehad.<ref name=":46" /> In 1915 het Tirus in die gevegte betrokke geraak. In November dié jaar is vier plaaslike inwoners wat vir die Franse intelligensie gespioeneer het, na berig word in Tirus gevang en twee van hulle is in Beiroet tereggestel. Die bevelvoerder van die Franse vlootkruiser D'Estrés, wat hulle vrylating geëis het, het opdrag gegee vir die bombardering van Tirus se hawe. Vier bote is gesink. In Februarie 1917 het die Britse intelligensie nog ’n operasie na die Tirus-gebied onderneem om inligting in te samel oor die Ottomaanse teenwoordigheid daar.<ref>{{Cite journal|last=Ajay Jr.|first=Nicholas Z.|date=April 1974|title=Political Intrigue and Suppression in Lebanon during World War I|journal=International Journal of Middle East Studies|volume=5|issue=2|pages=140–160|jstor=162586|doi=10.1017/S0020743800027793}}</ref> In September 1918, ná die Britte se oorwinning in die Slag van Megiddo oor die Ottomaanse Yildirim-leërgroep, het laasgenoemde se oorblywende lede na Damaskus teruggetrek. Die bevelvoerder van die Egiptiese Ekspedisiemag, generaal Edmund Allenby, het opdrag gegee dat Britse magte die hawens van Beiroet en [[Tripoli]] beset om sy magte wat die terugvallende Ottomaanse troepe agtervolg het, van voorraad te voorsien. Tirus was ’n strategiese voorraadpos op dié roete. === Pan-Arabiese koninkryk vs. Frans-Britse regime (1918-1920) === [[Beeld:Kamel khalil alasaad.jpg|thumb|180px|Kamil al-As'ad.]] Nadat die Arabiese opstand teen die Ottomaanse heerskappy in 1916 begin het en die Arabiese leër die Levant in 1918 oorgeneem het met die steun van die Britse Ryk, het die feodale leier van Jamal Amil, Kamil al-As'ad, wat voorheen ’n ondersteuner van die Ottomaanse bewind was, die gebied – insluitende Tirus – op 5 Oktober 1918 verklaar tot deel van die Arabiese Koninkryk Sirië.<ref name=":46" /> Die pro-Damaskus-regime in Beiroet het egter Riad al-Sulh as goewerneur van Sidon aangestel, en hy het weer Abdullah Yahya al-Khalil in Tirus aangestel as die verteenwoordiger van Faisal I (van die Arabiese Koninkryk Sirië).<ref name=":64">{{Cite book|title=The Shi'is of Jabal 'Amil and the New Lebanon: Community and Nation-State, 1918–1943|last=Chalabi|first=Tamara|publisher=Springer|year=2006|isbn=9781349531943|location=New York|pages=25, 62–63}}</ref><ref name=":63" /> Terwyl die feodale landhere van die Al-Saghir- en die Al-Sulh-dinastie om mag meegeding het, het hulle steun van die Arabiese koninryk hulle laat bots met die belange van die Franse koloniale ryk. Op 23 Oktober 1918 is die gesamentlik Britse en Franse militêre regime van die "Administrasie van Vyandbesette Gebiede" (OETA) afgekondig, met Jabal Amel onder Franse beheer.<ref name=":46" /> 'n Guerrillagroep het Franse troepe en Fransgesinde elemente in Tirus in die omringende gebiede begin aanval onder leiding van Sadiq al-Hamza van die Al-Saghir-clan.<ref name=":46" /> [[Beeld:SayedAbdulHusseinSharafeddin ID-photo 1938.jpg|thumb|links|200px|''Sajjid'' Abdul Hussein Sharafeddin.]] [[Beeld:Riadh elsolh.jpg|thumb|180px|Riad Al Sulh.]] In teenstelling hiermee was die grootste organiseerder van niegewelddadige verset teen die Franse ambisies in Jabil Amil die Sjiitiese geleerde ''[[sajjid]]'' Abdel Hussein Sharafeddine (gebore 1872), die [[imam]] van Tirus. Hy het ’n beslissende rol gespeel in die 1908-magstryd tussen die Al-As'ad-clan aan die een kant en die Al-Sulh-dinastie met hulle Tiriese bondgenote van die Al-Khalil-familie aan die ander. Sy simpatie het by eersgenoemde gelê. Sharafeddine het die grootste ondersteuner van ’n Groter Sirië geword,<ref name=":67"/> terwyl Al-As'ad "gewag het om te kyk wat gebeur".<ref name=":87">{{Cite book|last=Hakim|first=Carol|title=The Origins of the Lebanese National Idea 1840–1920|publisher=University of California Press|year=2013|isbn=9780520273412|location=Berkeley|pages=251–252}}</ref> Sharafeddine het in 1919 Amerikaanse ondersteuning van ’n verenigde Sirië geëis met Faisal as koning. "Dit het die Franse kwaad gemaak, wat blykbaar ’n onsuksesvolle sluipmoord op Sharafeddine aangemoedig het."<ref name=":46" /> Vroeg in 1920 het Sharafeddin ’n Sjiitiese afvaardiging na Damaskus gelei om sy saak oor eenheid met Sirië te stel.<ref name=":51" /> Terselfdertyd het spanning tussen Sjiitiese en Maronitiese groepe in Jabal Amel toegeneem, terwyl Sharafeddin en Al-As'ad ’n vreedsame benadering en de-eskalasie gesteun het.<ref name=":46" /> In baie Franse berigte is die aanvalle deur gewapende Sjiiete egter toegeskryf aan Sharafeddin se finansiering en aanmoediging.<ref name=":90" /> Toe gewelddadige botsings tussen Sjiitiese en Maronitiese groepe in April 1920 in die Jabal Amel-gebied plaasvind,<ref name=":46" /> het baie Christene wat in die agterland van Jabal Amel gewoon het, na Tirus gevlug.<ref name=":87" /> ’n Franse koloniale leër het toe met die hulp van Maronitiese vrywilligers die Sjiitiese rebellie onderdruk.<ref name=":46" /> ===Franse mandaat (1920-1943)=== [[Beeld:Proclamation of the state of Greater Lebanon.jpg|links|thumb|220px|Generaal Gouraud op 1 September 1920 in Beiroet.]] Op 1 September 1920 het die Franse koloniale heersers die nuwe [[Staat Groter Libanon]] afgekondig onder voogdyskap van die [[Volkebond]] en verteenwoordig deur Frankryk. Generaal Henri Gouraud het die Franse hoëkommissaris in Libanon en Sirië geword. Tirus en die Jabal Amel-gebied is as die suidelike deel by die mandaat gevoeg.<ref name=":14">{{Cite book|title=In the Path of Hizbullah|last=Hamzeh|first=Ahmad Nizar|publisher=Syracuse University Press|year=2004|isbn=978-0815630531|location=New York|pages=11, 82, 130, 133}}</ref> Die eerste munisipaliteit van Tirus is ook in 1920 gestig, met as leier Ismail Yehia Khalil<ref name=":33">{{Cite web|url=http://nna-leb.gov.lb/en/show-report/81/Tyre|title=TYRE|date=17 Oktober 2012|website=National News Agency – Ministry of Information Lebanese Republic|access-date=28 Oktober 2019}}</ref> van die Sjiitiese feodale dinastie Al-Khalil. As die prominentse teenstander van die Franse moes Sharafeddin uit die stad vlug. [[Beeld:Flag of Lebanon during French Mandate (1920-1943).svg|thumb|220px|Die vlag van Groter Libanon.]] Intussen het die gewone mense in Tirus en die hele Suid-Libanon gely onder hoë belasting<ref name=":90" /> en boetes op hulle ekonomie om hulle te straf vir hulle mislukte rebellie.<ref name=":46" /> Die Franse het ook landbouprodukte van Suid-Libanon na Sirië herlei en so die handelsbedrywighede in Tirus se hawe geweldig verminder.<ref name=":25">{{Cite book|url=https://www.researchgate.net/publication/275948695|title= Expansion of Shi'a schools (1960–2009): Factors and dynamics|last=Dakroub|first=Sabah|publisher=American University of Beirut|year=2009|location=Beiroet|pages=84|format=PDF|doi=10.13140/RG.2.1.2938.0005}}</ref> Immigrasie van Tirus na Wes-Afrika het nog ’n hoogtepunt bereik. Dié neiging is eers beëindig toe die Franse koloniale heersers in Afrika aan die einde van die 1920's strenger beheer oor immigrasie ingestel het.<ref name=":2" /> [[Beeld:SayedAbdulHusseinSharafeddin Carte-d-Identite ID 1938.jpg|thumb|280px|links|’n Skandering van Sharafeddin se paspoort van 1938, waarin aangedui word hy is "geletterd".]] In 1922 het Kamil al-As'ad uit bannelingskap teruggekeer en ’n rebellie teen Franse besetting gereël. Dit is vinnig onderdruk en hy is in 1924 dood.<ref name=":46" /> Intussen het imam Sharafeddin vriendskaplike betrekkinge met die koloniale regering gehandhaaf.<ref name=":89">{{Cite book|last=Weiss|first=Max|title=In the Shadow of Sectarianism - Law, Shi'ism, and the Making of Modern Lebanon|publisher=Harvard University Press|year=2010|isbn=978-0674052987|location=Cambridge|pages=71–73, 140, 144, 159–160, 169–170, 206}}</ref> [[Beeld:Tyre-aerial-photo-by-France-Military-1934.jpg|thumb|220px|’n Foto van Tirus deur die Franse lugmag, vroeg 1930's.]] In 1926 het die koloniale regering die Sjiitiese Djafari-regswetenskap erken en in Tirus – nes in ander stede – ’n Djafari-tribunaal daargestel. In die munisipaliteit en regering is "feitlik al die" sensitiewe posisie deur lede van die Christelike Salim-familie gevul weens die koloniale aanstellingsbeleid.<ref name=":82" /> Volgens die 1921-sensus was 83% van Tirus se inwoners Sjiiete, 4% Soenniete en 13% Christene.<ref name=":67" /> Die regering het egter niks gedoen om dié onderverteenwoordiging van die Sjiitiese meerderheid reg te stel nie. In plaas daarvan het hulle Sjitiese feodale families soos Al-As'ad en Khalil "vrye teuels gegee om hulle persoonlike rykdom te vergroot en hulle clan se mag af te dwing".<ref name=":82">{{Cite book|title=Inventing Lebanon: Nationalism and the State Under the Mandate|last=Firro|first=Kais|publisher=I. B. Tauris|year=2002|isbn=978-1860648571|location=London and New York|pages=159, 166}}</ref> In 1938 het ’n historiese keerpunt plaasgevind toe imam Sharafeddine ’n skool vir seuns en meisies stig. Hoewel die Al-Khalil-familie daarteen gekant was, het dit gou uitgebrei, ook danksy skenkings deur die Al-As'ad-clan.<ref name=":46" /> Hoewel Christene uit sendingskole voordeel getrek het, was opvoeding in die Sjiitiese gemeenskap swak voor die stigting van die Djafarija-skool. "Dit het die hoeksteen geword wat die lewe van die Sjiiete in Jabal Amel in die algemeen en Tirus in besonder verander het." Die skool het gou die middelpunt van politieke bedrywighede geword, met Sharafeddin wat veral [[Palestina|Palestynse]] eise vir onafhanklikheid gesteun het.<ref name=":46" /> ===Tweede Wêreldoorlog en onafhanklikheid=== [[Beeld:WWII 2-3rdAustralianInfantryBattalion TyreLebanon June1941 JamesFrankHurley AustralianWarMemorial.jpg|thumb|220px|Australiese troepe tydens die amptelike oorname van Tirus in Junie 1941.]] In 1940 het Franse troepe ’n anti-tenk-loopgraaf by Tirus gegrawe op die pad suid toe hulle ’n marmarsarkofaag uit die 1ste of 2de eeu ontdek. Dit word nou in die Nasionale Museum in Beiroet uitgestal.<ref>{{Cite book|title=TYRE Through The Ages|last=Jidejian|first=Nina|publisher=Librairie Orientale|year=2018|isbn=9789953171050|edition=3rd|location=Beiroet|pages=174–176}}</ref> In middel 1941 het die gesamentlike Brits-[[Vrye Frankryk|Vrye Franse]] veldtog in Sirië en Libanon begin om die Franse Vichy-regering in dié lande omver te werp. Hulle het swaar gesteun op Indiese soldate<ref>{{Cite book|title=The Politics and Security of the Gulf: Anglo-American Hegemony and the Shaping of a Region|last=Macris|first=Jeffrey R.|publisher=Routledge|year=2010|isbn=978-0415778718|pages=36}}</ref> en ook gebruik gemaak van die Australiese 21ste Brigade.<ref>{{Cite book|title=The Silent 7th: An Illustrated History of the 7th Australian Division 1940–46|last=Johnston|first=Mark|publisher=Allen & Unwin|year=2005|isbn=978-1-74114-191-7|location=Crows Nest, Nieu-Suid-Wallis|pages=46–48}}</ref> Dié magte het Tirus op 8 Junie van [[Nazi-Duitsland|Nazi]]-kollaborateurs bevry.<ref>{{Cite book|title=Germany and the Second World War, Band 3 von|last1=Schreiber|first1=Gerhard|last2=Stegemann|first2=Bernd|last3=Vogel|first3=Detlef|publisher=Clarendon Press|year=1990|isbn=978-0198228844|volume=3|location=Oxford|pages=615}}</ref> In 1946 is die Djafarija-skool tot ’n hoërskool opgegradeer: die eerste in Suid-Libanon. Imam Sharafeddine het as die eerste direkteur ’n Libanese Christen, George Kenaan, aangestel. ====Palestynse uittog, 1948==== [[Beeld:Refugees in Galilee.jpg|links|thumb|220px|Palestyne vlug in Oktober/November 1948 uit Galilea na Libanon.]] Toe [[Israel]] in Mei 1948 gestig word, is Tirus dadelik beïnvloed – deur die [[Palestina|Palestynse]] uittog, ook bekend as die ''Nakba''. Duisende Palestyne het na Tirus gevlug, dikwels per boot. Imam Sharafeddin het aan baie van hulle skuiling in die Djafarija-skool gegee.<ref name=":46" /> [[Beeld:Zicht op de stad Tyrus met het strand en de Middellandse Zee, Bestanddeelnr 255-6310.jpg|thumb|220px|Die Ou Stad van Tirus in 1950, afgeneem deur Willem van de Poll.]] Op 17 Julie 1948 het twee Israeliese fregatte Tirus gebombardeer<ref>{{Cite journal|year=1975|title=Proceedings of the Naval Institute|publisher=United States Naval Institute|volume=101|pages=49}}</ref> om ’n eenheid van Fawzi al-Qawuqji se [[Arabiese Bevrydingsleër]] (ABL) aan te val.<ref>{{Cite journal|last=Kaplansky|first=Eddy|date=Fall 2003|title=Israel Navy's First Warship|url=http://www.machal.org.il/index.php?option=com_content&view=article&id=536&Itemid=883&lang=he|journal=American Veterans of Israel Newsletter|access-date=22 November 2019|via=WORLD MACHAL volunteers from overseas in the Israel Defense Forces}}</ref> Toe die Israeliese weermag in Oktober 1948 sy Operasie Hiram uitvoer om Bo-Galilea van die ABL af te neem, het nog duisende Palestyne na Suid-Libanon gevlug. Die Burj El Shimali-kamp is ook in 1948 langs die Tiriese skiereiland opgerig,<ref name=":7">{{Cite web|url=https://www.unrwa.org/where-we-work/lebanon/burj-shemali-camp|title=Burj Shemali Camp|date=n.d.|website=United Nations Relief and Works Agency for Palestine Refugees in the Near East (UNRWA)|access-date=19 September 2019}}</ref> asook een op die Jal Al Bahar-kusstrook in Noord-Tirus.<ref name=":9">{{Cite web|url=https://issuu.com/beyondtherefuge/docs/camp_studies|title=CASE Study of an unregulated camp: Jal al Bahar, Sur, Lebanon|date=3 Oktober 2015|website=Refugee Camp studies|access-date=21 September 2019|archive-date= 2 Januarie 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220102172836/https://issuu.com/beyondtherefuge/docs/camp_studies|url-status=dead}}</ref> Palestynse vlugtelinge het ’n sleutelrol gespeel in die ontwikkeling van die [[sitrus]]plantasies in die Tirus-streek, maar het ook met die Libanese meegeding om goedkoop arbeidsgeleenthede op dié gebied.<ref name=":25" /> Aan die ander kant was baie onderwysers van die Djafarija-skool goed opgevoede vlugtelinge van Palestina.<ref>{{Cite web|url=http://www.handala.org/about/iam.html|title=I AM FROM AIN AL-HELWA|last=Al-Ali|first=Naji|date=n.d.|website=Handala|access-date=21 September 2019|archive-date= 2 September 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190902021620/http://www.handala.org/about/iam.html|url-status=dead}}</ref> In 1956 was die Djafarija-skool die platform vir ’n guerrillagroep van 25 Libanese en Palestynse studente vir ’n militêre aanslag op Israel. Aan die einde van dié jaar is egter beslag gelê op hulle wapens en die Palestynse skoolhoof is in hegtenis geneem.<ref name=":46" /> Op 31 Desember 1957 is imam Sharafeddine op 85-jarige ouderdom oorlede, op ’n tydstip toe spanning weer eens toegeneem het.<ref name=":46" /> ====Musa Sadr-tydperk (1959-1978)==== [[Beeld:Along the Mediterranean coast, southward. Tyre, harbor. Acts 21-3 LOC matpc.22994.jpg|links|180px|thumb|Die hawe tussen 1950 en 1977.]] Ná Sharafeddin se dood het sy seuns en ander verteenwoordigers van die Sjiitiese gemeenskap van Suid-Libanon sy familielid ''sajjid'' Musa Sadr gevra om hom as imam op te volg.<ref name=":4">{{Cite book|title=Amal and the Shi'A: Struggle for the Soul of Lebanon|last=Norton|first=Augustus Richard|publisher=University of Texas Press|year=1987|isbn=978-0292730403|location=Austin|pages=39}}</ref> [[Beeld:Imam Musa Sadr in his House in Sour (cropped).jpg|thumb|220px|Sadr in sy huis in Tirus.]] In 1959 het Sadr na Tirus verhuis en het hy aanvanklik nie net met wantroue te doen gehad nie, maar ook met teenstand.<ref name=":51" /> Binne ’n paar jaar het hy egter ’n groot gevolg opgebou.<ref name=":67" /> Hy het onder meer ’n beroepsopleidingsentrum in die naburige Burj El Shimali geopen wat ’n belangrike simbool van sy leierskap geword het,<ref name=":4" /> sowel as ander welsynorganisasies.<ref name=":46" /> Teen die 1960's het Tirus ’n inwonertal van sowat 15&nbsp;000 gehad.<ref name=":40" /> In die loop van die dekade was daar ’n groot verskuiwing van die platteland na die stad, ’n proses wat steeds voortduur.<ref name=":34" /> Daarbenewens het die aankoms van Palestynse vlugtelinge voortgeduur: In 1963 is nog ’n vlugtelingkamp in Rashidieh, 5&nbsp;km suid van Tirus, geopen.<ref name=":6">{{Cite web|url=https://www.unrwa.org/where-we-work/lebanon/rashidieh-camp|title=Rashidieh Camp|date=n.d.|website=United Nations Relief and Works Agency for Palestine Refugees in the Near East (UNRWA)|access-date=19 September 2019}}</ref> Teen die einde van die dekade het openbare ontevredenheid in Tirus toegeneem, nes in ander dele van die land. ’n Protesbeweging is in Maart 1967 begin met ’n staking deur leerlinge van die hoërskool wat onder meer laer tariewe geëis het.<ref name=":71">{{Cite book|title=A History of Modern Lebanon|last=Traboulsi|first=Fawwaz|publisher=Pluto Press|year=2012|isbn=9780745332741|location=London|pages=169–170|jstor = j.ctt183p4f5.16|chapter = From Social Crisis to Civil War (1968–1975)}}</ref> In Mei 1967 het Sadr die Opperste Islamitiese Sjiaraad (OISR) gestig – ’n strategiese stap wat die politieke landskap van nie net Jabal Amel nie, maar van die hele Libanon sou verander.<ref name=":46" /> =====Libanese Burgeroorlog (1975-1990)===== ======"Volksrepubliek Tirus" ====== [[Beeld:MarkabSavoy7031975.jpg|thumb|links|180px|Die vaartuig wat in die Savoy Hotel-aanval gebruik is.]] In Januarie 1975 het 'n eenheid van die [[Populêre Front vir die Bevryding van Palestina]] (PFBP) die Tiriese kasernes van die Libanese weermag aangeval.<ref name=":67" /> In Februarie 1975 was daar demonstrasies vir die [[Palestynse Bevrydingsorganisasie]] (PBO) en teen die regering nadat die Arabiese Nasionalistiese parlementslid Maruf Sad in Sidon vermoor is, na bewering deur die weermag.<ref name=":101">{{Cite book|last=El Khazen|first=Farid|title=The Breakdown of the State in Lebanon, 1967–1976|publisher=I.B. Tauris|year=1999|isbn=978-1860643200|location=Londen / New York|pages=198, 268.269}}</ref> In Maart 1975 het 'n PBO-kommando van agt militante van die kus van Tirus af na [[Tel Aviv]] gevaar en die Savoy Hotel aangeval waarin agt burgerlike gyselaars, drie Israeliese soldate en sewe van die aanvallers gedood is.<ref>{{Cite book|last=Nisan|first=Mordechai|title=Politics and War in Lebanon: Unraveling the Enigma|publisher=Transaction Publishers|year=2015|isbn=978-1412856676|location=New Brunswick / London|pages=55}}</ref> Vyf maande later, op 5 Augustus 1975, het Israel Tirus van die land en see en uit die lug aangeval. Nog aanvalle het op 16 en 29 Augustus en 3 September gevolg.<ref>{{Cite book|title=Lebanon: Dynamics of Conflict – A Modern Political History|last=Odeh|first=B.J.|publisher=Zed Books|year=1985|isbn=978-0862322120|location=Londen|pages=[https://archive.org/details/lebanondynamicso0000odeh/page/45 45, 141-142, 144]|url=https://archive.org/details/lebanondynamicso0000odeh/page/45}}</ref> [[Beeld:Visit of Imam Musa al-Sadr from the bombarded areas of southern Lebanon (2).jpg|thumb|220px|Musa Sadr besoek gebombardeerde gebiede in Suid-Libanon.]] {{Multibeeld | align = right | direction = vertical | background color = | voetskrif = Die ruïnes van Beit Shaddad in die Christelike kwartier in die noordweste van die skiereiland (2019). | header= | beeld1 = BeitShaddadRuins-TyreSourLebanon RomanDeckert11082019.jpg | width1 = 180 | onderskrif1 = | beeld2 = BeitShaddadRuins TyreSourLebanon RomanDeckert23082019.jpg | width2 = 180 | onderskrif2 = }} In 1976 het plaaslike aanvoerders van die PBO die munisipale regering van Tirus met die hulp van hulle bondgenote in die Libanese Arabiese Leër (LAL) oorgeneem.<ref name=":76">{{Cite book|title=Sovereignty and Leadership in Lebanon, 1943–76|last=Goria|first=Wade R.|publisher=Ithaca Press|year=1985|isbn=978-0863720314|location=Londen|pages=90, 179, 222}}</ref> Hulle het die stigting van die "Volksrepubliek Tirus" afgekondig.<ref name=":106">{{Cite book|last=Fisk|first=Robert|title=Pity the Nation: Lebanon at War|publisher=Oxford University Press|year=2001|isbn=978-0-19-280130-2|location=Oxford|pages=36–39, 115–118, 126–127, 131–135, 211, 255, 458–461, 550–551, 580–581, 608, 617}}</ref> Hulle het egter gou die steun van die Tiriese bevolking verloor<ref name=":91">{{Cite book|title=Who's Who in Lebanon 2007–2008|publisher=Publitec Publications & De Gruyter Saur|year=2007|isbn=978-3-598-07734-0|location=Beiroet/München|pages=49, 84, 88, 196, 391–392, 398–399, 416–417}}</ref> weens hulle "arbitrêre en soms gewelddadige optrede".<ref name=":80">{{Cite book|title=Israel's Lebanon War|last1=Schiff|first1=Ze'ev|last2=Ya'ari|first2=Ehud|publisher=Simon and Schuster|year=1985|isbn=978-0671602161|location=New York|pages=[https://archive.org/details/israelslebanonwa00zeev/page/79 79–80, 139]|url=https://archive.org/details/israelslebanonwa00zeev/page/79}}</ref> Toe [[Sirië]] Libanon in die middel van 1976 aanval, het dit 'n voorstel deur die [[Arabiese Liga]] gevolg dat hulle nie die Litanirivier na die suide oorsteek nie. Terwyl die Libanese Burgeroorlog dus in Suid-Libanon begin het, het dit verdere interne gevegte gespaar gebly. Baie jong mans van die suide het egter in die noorde aan gevegte gaan deelneem.<ref>{{Cite book|title=Christliche Gruppen im Libanon: Kampf um Ideologie und Herrschaft in einer unfertigen Nation|last=Kuderna|first=Michael|publisher=Franz Steiner Verlag|year=1983|isbn=978-3515040716|location=Wiesbaden|pages=246|language=de}}</ref> In dié tyd het Israel 'n vlootblokkade van die Titiese hawe en ander Suid-Libanese hawens uitgevoer om voorrade aan die PBO af te sny, en so is ander seehandel ook afgesny.<ref>{{Cite book|title=Syrian Intervention in Lebanon: The 1975–76 Civil War|url=https://archive.org/details/syrianinterventi00wein|url-access=limited|last=Weinberger|first=Naomi Joy|publisher=OXFORD UNIVERSITY PRESS|year=1986|location=New York en Oxford|pages=[https://archive.org/details/syrianinterventi00wein/page/n232 218]–219}}</ref> ======1978-konflik tussen Suid-Libanon en Israel====== Op 11 Maart 1978 het Dalal Mughrabi, 'n jong vrou van die Palestynse vlugtelingkamp in Beiroet, en etlike [[fedajeen]]-vegters van Tirus na 'n strand noord van Tel Aviv geseil. Hulle het toe die [[Kuswegaanslag]] uitgevoer waarin 38 Israeliese burgers, insluitende 13 kinders, gedood en 71 gewond is. Nege van die elf aanvallers is ook gedood.<ref name=":73">{{Cite book|last=Hirst|first=David|title=Beware of Small States: Lebanon, Battleground of the Middle East|publisher=Faber and Faber|year=2010|isbn=9780571237418|location=London|pages=30–31, 42, 118, 141, 196–197}}</ref> Drie dae later het die Israeliese weermag Libanon binnegeval en die hele suidelike deel van die land buiten Tirus en die omringende gebied beset.<ref name=":1">{{Cite web|url=https://unifil.unmissions.org/unifil-background|title=UNIFIL Background|website=United Nations Interim Force in Lebanon|access-date=18 September 2019}}</ref> Tirus is egter kwaai geraak deur die week lange operasie. Die Israeliese lugmag het veral drie Palestynse vlugtelingkampe geteiken, asook die hawe ná gerugte dat die PBO wapens van daar af kry. 'n Paar historiese geboue is vernietig, soos Beit Shaddad in die Christelike kwartier, of beskadig.<ref>{{Cite web|url=https://www.middleeastmonitor.com/20190613-remembering-the-israeli-withdrawal-from-south-lebanon/|title=Remembering the Israeli withdrawal from south Lebanon|last=Hussein|first=Muhammad|date=13 Junie 2019|website=Middle East Monitor|access-date=1 Januarie 2020}}</ref><ref>{{Cite book|last=Randal|first=Jonathan C.|title=Going All the Way: Christian Warloards, Israeli Adventurers, and the War in Lebanon|publisher=Vintage Books|year=1984|isbn=978-0394723594|pages=209}}</ref> Vier dae later, op 23 Maart 1978, het die VN se tussentydse mag in Libanon (UNIFIL) gearriveer: 'n bataljon Franse valskermsoldate onder kolonel Jean Germain Salvan. Die volgende paar dae is verskeie mense gedood en 'n paar gewond, onder andere kolonel Salvan, wat in albei bene geword is.<ref name=":106" /> Ná nog aanvalle moes UNIFIL noodgedwonge hulle basis in Tirus ontruim. Hulle het hulle hoofkwarter geskuif na 'n strook suidwaarts wat deur Israel beheer is.<ref>{{Cite news|last=Howe|first=Marvine|date=1978-05-09|title=U.N. LEBANON FORCES MOVE HEADQUARTERS|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/1978/05/09/archives/un-lebanon-forces-move-headquarters-they-pull-out-of-city-north-of.html|access-date=2020-10-20|issn=0362-4331}}</ref> Die PBO het beheer oor Tirus behou.<ref name=":67" /> ====Tydperk ná Sadr (sedert 1978)==== =====Amal-PBO-Israeliese konflikte===== [[Beeld:Banner-MusaAlSadr-40yearsDisappearanceCommemoration-Tyre-NabihBerri-Amal RomanDeckert06092018.jpg|thumb|300px|’n Banier vir die 40-jarige herdenking van Sadr se verdwyning.]] Op 31 Augustus 1978 het Musa Sadr geheimsinnig verdwyn ná ’n besoek aan [[Moeammar Ghaddafi]] van [[Libië]].<ref name=":51" /> Gereelde bombarderings van Tirus het voortgeduur.<ref name=":60">{{Cite journal|last=Sayigh|first=Yezid|date=Herfs 1983|title=Israel's Military Performance in Lebanon, June 1982|url=https://www.paljourneys.org/sites/default/files/Israels_Military_Performance_in_Lebanon_June_1982-Yezid_sayigh.pdf|journal=Journal of Palestine Studies|volume=13|issue=1|pages=31, 59|doi=10.2307/2536925|jstor=2536925|access-date=12 Julie 2021|archive-date=16 Desember 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191216081158/https://www.paljourneys.org/sites/default/files/Israels_Military_Performance_in_Lebanon_June_1982-Yezid_sayigh.pdf|url-status=dead}}</ref> Israel het aanvalle op Tirus gedoen en die PBO het bomme in Israel gegooi – tot met ’n skietstilstand in Julie 1981.<ref name=":67" /> Terwyl ontevredenheid onder die Sjiitiese bevolking toegeneem het oor die lyding weens die konflik tussen Israel en die Palestynse faksies, het spanning tussen Amal (Sadr se militêre vleuel van sy beweging, die ''Afwaj al-Muqawama al-Lubnaniyya'') en die Palestynse militante gestyg.<ref name=":75">{{Cite book|title=The Lebanon War|last=Abraham|first=Antoine J.|publisher=Praeger|year=1996|isbn=978-0275953898|location=Westport, Conn.|pages=123}}</ref> Eindelik het gewelddadige botsings op baie dorpe in Suid-Libanon voorgekom, insluitende die Tirus-gebied.<ref name=":75" /> =====1982-oorlog tussen Libanon en Israel===== Ná ’n mislukte sluipmoordaanval op die Israeliese ambassadeur in Londen, Shlomo Argov, het die Israeliese weermag op 6 Junie 1982 met ’n inval in Libanon begin. Tirus is weer swaar getref, want aanvalle het van alle kante gekom. Sowat 80 mense is op die eerste dag net in lugaanvalle dood. Die meeste aanvalle was op die Palestynse kampe, want baie guerrillas het tot die einde bly veg.<ref name=":73" /> [[Beeld:Tyre headquarters bombings.jpg|thumb|180px|links|Die vernietigde Israeliese hoofkwartier, 1982.]] Die gevegte het ná twee dae geëindig, maar die humanitêre gevolge was groot.<ref>{{Cite web|title=Masada wird nie wieder fallen - DER SPIEGEL 29/1982|url=https://www.spiegel.de/spiegel/print/d-14350145.html|access-date=2020-10-15|website=www.spiegel.de}}</ref> Die Libanese regering het beweer dat die Israeliese weermag sowat 1&nbsp;200 burgerlikes gedood en meer as 2&nbsp;000 gewond het in Tirus,<ref>{{Cite book|last=Clodfelter|first=Michael|title=Warfare and Armed Conflicts: A Statistical Encyclopedia of Casualty and Other Figures, 1492–2015|publisher=McFarland|year=2017|isbn=9780786474707|edition=4th|location=Jefferson|pages=590}}</ref><ref name=":106" /> terwyl 5&nbsp;000 Palestyne dakloos gelaat is.<ref name=":6" /> Israel het beweer net 56 burgerlikes is dood. Amal het in September 1982 sowat 250&nbsp;000 ondersteuners in Tirus bymekaargemaak om die verdwyning van Musa Sadr te gedenk.<ref name=":67" /> Kort daarna het ’n nuwe geheime mag aktief geword wat die toneel sou oorheers – [[Hezbollah]]. Op 11 November 1982 het die 15-jarige Ahmed Qasir, wat glo verskeie familielede in die Israeliese inval van 1978 verloor het,<ref name=":73" /> ’n selfmoordaanval met ’n motor met plofstof uitgevoer. Sy teiken was die Israeliese militêre hoofkwartier in Tirus. Al sewe<ref name=":81">{{Cite book|title=Beirut Rules: The Murder of a CIA Station Chief and Hezbollah's War Against America|last1=Burton|first1=Fred|last2=Katz|first2=Samuel|publisher=Berkley|year=2018|isbn=978-1101987469|location=New York|pages=7–11}}</ref> of agt van die verdiepings het ingestort.<ref name=":106" /> Verslae oor die ongevalle wissel: van 90 Israeliese soldate en ’n onbekende aantal Palestynse aangehoudenes tot 67 Israeli's en 15 aangehoudenes. In Junie 1983 het die Israeli's ’n reeks massa-arrestasies in die Palestynse vlugtelingkampe uitgevoer, omdat geen groep verantwoordelikheid vir die aanvalle aanvaar het nie. Op 10 Junie het ’n groep ongeïdentifiseerde gewapendes twee Israeliese pantservoertuie aangeval en drie soldate gedood. Byna ’n jaar ná die eerste selfmoordaanval, in Oktober 1983, is nog een uitgevoer op die nuwe Israeliese hoofkwartier in Tirus. Altesaam 29 Israeliese soldate en offisiere is dood en nog 30 gewond.<ref name=":14" /><ref name=":15">{{Cite book|last=Alagha|first=Joseph Elie|url=https://archive.org/details/shiftshizbullahs00alag|title=The Shifts in Hizbullah's Ideology: Religious Ideology, Political Ideology and Political Program|publisher=Amsterdam University Press|year=2006|isbn=978-9053569108|location=Amsterdam|pages=[https://archive.org/details/shiftshizbullahs00alag/page/n35 35], 37|url-access=limited}}</ref> Ook 32 Libanese en Palestynse aangehoudenes is dood.<ref name=":67" /> Hezbollah het eers twee jaar later verantwoordelikheid vir die twee aanvalle aanvaar.<ref name=":14" /> In Februarie 1985 het ’n Tiriese lid van Amal nog ’n selfmoordaanval op ’n Israeliese konvooi in Burj El Shimali gedoen,<ref name=":68">{{Cite book|title=Martyr Cults and Political Identities in Lebanon: "Victory or Martyrdom" in the Struggle of the Amal Movement|last=Bonsen|first=Sabrina|publisher=Springer Nature|year=2019|isbn=978-3-658-28098-7|location=Wiesbaden|pages=214, 248}}</ref> en 10 soldate is gewond. In Israeliese wraakaanvalle in die gebied oos van Tirus is 15 mense gedood en honderde beseer.<ref name=":67" /> Vanweë toenemende druk het die Israeliese magte teen die einde van April 1985 aan Tirus onttrek<ref name=":67" /> en ’n selfverklaarde "veiligheidsone" in Suid-Libanon gevestig saam met sy bondgenote die Suid-Libanese Leër. =====Ná die burgeroorlog===== Ná die einde van die burgeroorlog in Maart 1991 het eenhede van die Libanese weermag aan die kussnelweg en om die Palestynse vlugtelingkampe van Tirus ontplooi.<ref name=":72">{{Cite book|title=The Lebanese Army: A National Institution in a Divided Society|last=Barak|first=Oren|publisher=State University of New York Press|year=2009|isbn=978-0-7914-9345-8|location=Albany|pages=67, 180}}</ref> Die lang oorlog het sy merk op Tirus en die res van Suid-Libanon gelaat, veral in ekonomiese terme.<ref name=":20" /> Algaande het die openbare lewe in Tirus egter meer ontspanne geraak. In April 1996 het Israel ’n 16-daagse veldtog teen Libanon geloods in ’n poging om ’n einde te bring aan vuurpylaanvalle deur Hezbollah. As deel van die konflik het die Israeliese vloot Tirus se hawe afgesper en Israel het na berig word op ’n konvooi van UNIFIL geskiet wat kosvoorraad na die beleërde dorpenaars naby Tirus vervoer het. Toe die UNIFIL-kamp op die dorp Qana op 18 April getref word in ’n bombardement deur Israel, is 106 burgerlikes dood en 116 gewond (onder andere vier VN-werkers van Fidji). ’n Geraamde meer as 20&nbsp;000 mense het ná die skietstaking einde April hulde aan die slagoffers gebring, onder andere die eerste minister, speaker van die parlement en verskeie Moslem- en Christenleiers.<ref name=":98">{{Cite book|last=Volk|first=Lucia|title=Memorials and Martyrs in Modern Lebanon|publisher=Indiana University Press|year=2010|isbn=978-0-253-22230-5|location=Bloomington|pages=122–129, 137, 177, 228}}</ref> ======Libanese Oorlog van 2006====== [[Beeld:Tyre Lebanon 2006.JPG|thumb|180px|Vlugtelinge word uit Tirus vervoer, 20 Julie 2006.]] [[Beeld:Tyre air strike.jpg|links|thumb|220px|Stof styg omhoog ná ’n Israeliese lugaanval op Tirus, 26 Julie 2006.]] Tydens Israel se inval in Julie 2006 in Libanon is verskeie lanseringsterreine vir vuurpyle van Hezbollah in plattelandse gebiede om Tirus ontdek.<ref>Butcher, Tim. [https://www.smh.com.au/news/world/rebels-were-ready-for-attacks/2006/07/26/1153816254833.html Rebels were ready for attacks]. ''The Sydney Morning Herald'' 27 Julie 2006.</ref> Israel het ’n gebou aan die buitewyke van Tirus bestorm en minstens twee Hezbollah-vegters gedood,<ref name=":11">{{Cite web|url=https://www.hrw.org/report/2007/09/05/why-they-died/civilian-casualties-lebanon-during-2006-war|title=Why They Died: Civilian Casualties in Lebanon during the 2006 War|date=5 September 2007|publisher=Human Rights Watch|access-date=24 September 2019}}</ref> Ander Hezbollah-teikens in die stad is ook aangeval.<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/5247670.stm Israeli commandos stage Tyre raid] ''BBC'' 5 Augustus 2006.</ref> [[Beeld:South Lebanon refugee.jpg|thumb|180px|’n Vroulike vlugteling huil terwyl sy Tirus verlaat, 27 Julie 2006.]] Hoewel sommige soldate van die Libanese weermag ook in sulke aanvalle dood is,<ref name=":78">{{Cite book|url=http://etheses.dur.ac.uk/775/|title=The Making of Lebanese Foreign Policy: Understanding the 2006 Hezbollah-Israeli War|last=Wilkins|first=Henrietta|publisher=Durham University|year=2011|location=Durham|pages=95, 155|type=Doctoral Thesis|format=PDF}}</ref> was die meeste van die slagoffers burgerlikes. Duisende gesinne het probeer om uit Suid-Libanon te vlug. Minstens een dorp en verskeie terreine in die stad is ook deur Israel aangeval.<ref>Engel, Richard. [http://www.nbcnews.com/id/14030075 Desperation descends on Tyre, Lebanon.] MSNBC 25 Julie 2006.</ref> Ná ’n maand het die VN se [[Veiligheidsraad]] op 11 Augustus resolusie 1701 aanvaar waarin ’n beroep op Hezbollah en Israel gedoen word om alle vyandelikhede te staak. Dit het ook ’n buffersone sonder enige gewapende personeel en wapens buiten dié van die regering van Libanon en UNIFIL tot aan die Litanirivier geskep.<ref name=":1" /> Die Veiligheidsraad het ook UNIFIL se 2&nbsp;000 soldate tot 15&nbsp;000 verhoog.<ref name=":1" /> =====Ná die 2006-oorlog===== Sedert 2006 is Tirus en die omliggende streke in die suide deel van die Italiaanse sektor van UNIFIL, terwyl sy omringende streke in die noorde deel van die Koreaanse sektor is.<ref name=":8">{{Cite web|url=https://unifil.unmissions.org/sites/default/files/deployment_map_feb2019.pdf|title=UNCLASSIFIED UNIFIL DEPLOYMENT|date=February 2019|website=United Nations Interim Force in Lebanon|access-date=18 September 2019|archive-date=14 Oktober 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191014011704/https://unifil.unmissions.org/sites/default/files/deployment_map_feb2019.pdf|url-status=dead}}</ref> UNIFIL word bygestaan deur die VN se Truce Supervision Organization (UNTSO). Aangesien UNIFIL ’n begroting vir klein gemeenskapsprojekte ook het,<ref>{{Cite web|url=https://unifil.unmissions.org/faqs|title=FAQs|date=6 September 2019|website=United Nations Interim Force in Lebanon|access-date=18 September 2019}}</ref> ondersteun veral die Italiaanse afvaardiging ’n verskeidenheid burgerlike bedrywighede, soos die bewaring van Tirus se [[argeologie]]se erfenis,<ref name=":35">{{Cite web|url=https://unifil.unmissions.org/preserving-phoenician-heritage-between-lebanese-and-italian-cities|title=Preserving Phoenician heritage between Lebanese and Italian cities|date=18 Junie 2019|website=United Nations Interim Force in Lebanon|access-date=18 September 2019}}</ref> hulpverlening vir artistieke uitdrukking en interaksie,<ref>{{Cite web|url=https://unifil.unmissions.org/music-friendship|title=Music for Friendship|date=21 Maart 2014|website=United Nations Interim Force in Lebanon|access-date=18 September 2019}}</ref> om mediese veldtogte uit te voer,<ref>{{Cite web|url=https://unifil.unmissions.org/italian-peacekeepers-launch-medical-campaign-tyre|title=Italian peacekeepers launch medical campaign in Tyre|date=26 Julie 2017|website=United Nations Interim Force in Lebanon|access-date=18 September 2019}}</ref> en om kinders te help speel deur speelterreine op te rig en narterapie vir kinders met spesiale behoeftes te reël.<ref>{{Cite web|url=https://unifil.unmissions.org/clown-therapy-laugh-love-and-health|title=Clown Therapy: Laugh, Love, and Health|date=18 Maart 2014|website=United Nations Interim Force in Lebanon|access-date=18 September 2019}}</ref> [[Beeld:Graffiti in Rashidieh camp.JPG|thumb|200px|links|Graffiti in Rashidieh, 2011.]] Toe die Libanese betogings van 2019-'20 teen regeringskorrupsie en besuinigingsmaatreëls op 17 Oktober 2019 oor die hele land begin, het massas Tiriese burgers na die sentrale Elissaplein (genoem na die legendariese stigter van [[Kartago]]) opgeruk om aan die niesektariese demonstrasies deel te neem.<ref>{{Cite web|url=https://www.lbcgroup.tv/news/d/lebanon-news/477463/tyres-fishermen-take-part-in-lebanons-revolution-p/en|title=Tyre's fishermen take part in Lebanon's revolution (Photos & Video)|date=20 Oktober 2019|website=Lebanese Broadcasting Corporation International (LBCI) TV|access-date=12 Desember 2019}}</ref> [[Beeld:Torched-RestHouse TyreSourLebanon RomanDeckert26102019.jpg|thumb|260px|Die ruïnes van die Rest House Hotel.]] 'n Dag later is die Rest House Hotel op die Tiriese strand in ’n brandstigting verwoes. Die volgende dag het ’n teendemonstrasie "deur ’n groep gewapende individue wat glo by die Amalbeweging geaffilieer is", volgens UNIFIL, tot onluste ontwikkel. Die Amalbeweging het betrokkenheid ontken.<ref>{{Cite web|url=https://unifil.unmissions.org/sites/default/files/s2019889.pdf|title=Implementation of Security Council resolution 1701 (2006) during the period from 25 June to 31 October 2019 – Report of the Secretary-General|last=Guterres|first=Antonio|date=18 November 2019|website=United Nations Interim Force in Lebanon|publisher=United Nations|page=10|access-date=26 November 2019}}</ref> Die betogers het maande lank ’n teenwoordigheid om Elissaplein gehandhaaf. Met die ineenstorting van die [[Libanese pond]] in die eerste maande van 2020 het hulle weer momentum in Tirus en elders gekry<ref>{{Cite web|date=22 April 2020|title=Lebanon's Protests Regain Momentum|url=https://english.aawsat.com//home/article/2246521/lebanon%e2%80%99s-protests-regain-momentum|access-date=3 Junie 2020|website=Asharq Al-Awsat}}</ref> deur die publiek se woede oor [[Inflasie|hiperinflasie]] teen die banke te rig. In een geval het ’n groep betogers ’n bank in Tirus toegemaak "as ’n teken van burgerlike ongehoorsaamheid" nadat die bank geweier het om geld aan ’n kliënt uit te betaal vir sy ma se mediese behandeling.<ref>{{Cite web|last=Abdul Reda|first=Nour|title=Lebanese Man Just Pulled a La Casa De Papel on a Bank in Tyre|url=https://www.the961.com/lebanese-pulled-la-casa-de-papel-on-bank/|access-date=3 Junie 2020|website=The961}}</ref> Op 8 Mei 2020 was daar 15 gevalle van [[Covid-19-pandemie|Covid-19]] in Libanon<ref>{{Cite news|date=8 May 2020|title=Repatriated Lebanese Expats Pose New Challenge in Virus Fight|work=ASHARQ AL-AWSAT|url=https://english.aawsat.com/home/article/2273686/repatriated-lebanese-expats-pose-new-challenge-virus-fight|access-date=3 Junie 2020}}</ref> en laat in Julie dié jaar was ’n jong dokter van Tirus se Libanees-Italiaanse Hospitaal die eerste geneesheer in Libanon wat daaraan gesterf het.<ref>{{Cite news|last=HOUSSARI|first=NAJIA|date=22 July 2020|title='Martyr of duty': Young doctor's coronavirus death shocks Lebanon|work=Arab News|url=https://www.arabnews.com/node/1708226/middle-east|access-date=6 Augustus 2020}}</ref> ==Kultuurerfenis== [[Beeld:Tyre in Lebanon marking as protected cultural property.jpg|links|thumb|220px|’n Teken wat Tirus aandui as ’n kultuureiendom volgens 1954 se Haagse Konvensie vir die Beskerming van Kultuureiendom in die Geval van Gewapende Konflik. Mamelukhuis links agter is sedertdien herstel.]] [[Beeld:Joseph Ernest Renan by Erwin.jpg|thumb|200px|Renan in die 1860's.]] Moontlik die langsdurende Fenisiese nalatenskap vir die Tiriese bevolking is die taalinvloed wat [[Siries]] en [[Akkadies]] gehad het op die [[Arabies]] wat in die omgewing van Tirus gepraat word.<ref name=":45" /> Die sigbaarste deel van die antieke en Middeleeuse geskiedenis is egter die argeologiese terreine. [[Beeld:Honor Frost.jpg|links|220px|thumb|Honor Frost.]] Ná die eerste argeologiese opgrawings deur Renan en Sepp in die 1860's en '70's onderskeidelik, is nog in 1903 gedoen deur die Griekse argeoloog Theodore Makridi, kurator van die Keiserlike Museum in [[Konstantinopel]]. Belangrike ontdekkings soos fragmente van marmersarkofae is na die [[Ottomaanse Ryk|Ottomaanse]] hoofstad gestuur.<ref name=":293">{{Cite book|last=Jidejian|first=Nina|title=TYRE Through The Ages|publisher=Librairie Orientale|year=2018|isbn=9789953171050|edition=3de|location=Beiroet|pages=13–17}}</ref> ’n Argeologiese opname van Tirus is in 1921 gedoen deur ’n Franse span onder Denyse le Lasseur, gevolg deur nog een tussen 1934 en '36 wat lugopnames en duikekspedisies ingesluit het. Die spanleier was die sendeling Antoine Poidebard, ’n pionier van lugargeologie.<ref name=":293"/> Grootskaalse opgrawings het in 1946 begin onder leiding van emir Maurice Chéhab (1904-1994),<ref name=":29" /> "die vader van moderne Libanese argeologie". Hy was dekades lank hoof van die Antiekdiens in Libanon en kurator van die Nasionale Museum van [[Beiroet]]. In die 1960's het Honor Frost, die Sipries gebore pionier van onderwaterargeologie, verskeie ondersoeke geïnisieer "met die doel om die belangrike argeologiese potensiaal vir hawegeriewe aan die kus van Tirus te identifiseer en dokumenteer". Gebaseer op die resulte het sy voorgestel die Al Mobarakee-toring in Tirus se hawe kan dalk van [[Hellenistiese Griekeland|Hellenistiese]] tye dateer.<ref name=":93"/> Al die opgrawings het egter tot stilstand gekom met die uitbreek van die burgeroorlog in 1975 en baie rekords het verlore gegaan.<ref name=":19">{{Cite web|url=https://www.researchgate.net/publication/311583768|title=Belgian archaeologists in Tyre (Lebanon): UNESCO Heritage, Phoenician Seals and Ancient Curses|last=Boschloos|first=Vanessa|date=January 2016|website=ResearchGate|pages=1–3|format=PDF|access-date=7 Oktober 2019}}</ref> In 1984 het [[Unesco]] Tirus verklaar tot ’n [[wêrelderfenisgebied]] in ’n poging om ’n einde te bring aan die skade wat aan argeologiese terreine aangerig word deur gewapende konflik en wanordelike stedelike ontwikkeling.<ref name=":20" /> {{Multibeeld | align = right | direction = vertical | background color = | voetskrif = Die ruïnes van Khan Rabu. | header= | beeld1 = KhanRabu Balcony Tyre RomanDeckert16082019.jpg | width1 = 200 | onderskrif1 = | beeld2 = Tyre KhanRabu-ruins MainroomBalcony RomanDeckert21112019.jpg | width2 = 200 | onderskrif2 = | beeld3 = Tyre KhanRabu InteriorPanorama RomanDeckert22082019.jpg | width3 = 200 | onderskrif3 = }} Gereelde opgrawings is eers in 1995 hervat onder toesig van Ali Khalil Badawi.<ref name=":39" /> Kort daarna het ’n Israeliese bom ’n woonstelblok in die stad verwoes en bewyse van ’n vroeë kerk is onder die rommel ontdek. Die ongewone ontwerp daarvan dui aan dit is die terrein van die Katedraal van Paulinus wat in 315&nbsp;n.C. ingewy is.<ref>{{Cite web|url=http://architectureandasceticism.exeter.ac.uk/items/show/204|title=The Church of Paulinus, Tyre|last=Loosley|first=Emma|date=n.d.|website=Architecture and Asceticism|access-date=22 November 2019}}</ref> In 1997 is die eerste Fenisiese verassingsterrein op die Al Bass-terrein ontdek, naby die Romeinse nekropolis.<ref name=":412" /> Intussen het Honor Frost plaaslike Libanese aregoloë gementor om nog onderwaterondersoeke uit te voer. Dit het in 2001 die bestaan van ’n mensgemaakte struktuur in die noordelike hawegebied van Tirus bevestig.<ref name=":93" /> [[Beeld:TyreCitySite ArchaeologicalExcavations UniversityOfLyon RomanDeckert09102019.jpg|links|thumb|220px|Opgrawings in 2019 deur argeoloë van die Universiteit van [[Lyon]] by die Al Mina/Stad-terrein.]] Die vyandelikhede van die Libanese Oorlog van 2006 het die antieke strukture by Tirus in gevaar gestel en Unesco se direkteur-generaal het ’n waarskuwing daaroor uitgereik.<ref>{{cite news|url=https://whc.unesco.org/en/news/276|title=UNESCO Director-General Launches "Heritage Alert" for the Middle East|author1=Koïchiro Matsuura|date=11 Augustus 2006|publisher=UNESCO World Heritage Centre|author2=The Director-General of UNESCO}}</ref> Ná die staking van vyandelikhede in September 2006 het bewaringskundiges geen direkte skade aan die antieke stad van Tirus bespeur nie. Die bombardement het egter muurskilderings in ’n Romeinse begrafnisgrot in die nekropolis beskadig. Bykomende agteruitgang is ook op die terrein opgemerk, insluitende "'n gebrek aan onderhoud, die verwering van ontblote strukture weens die gebrek aan reënwaterbeheer en die verwering van poreuse en sagte stene".<ref name="icomos118">Toubekis, Georgios (2010). "Lebanon: Tyre (Sour)". In Christoph Machat, Michael Petzet en John Ziesemer (reds.), {{cite web |url=http://www.international.icomos.org/risk/world_report/2008-2010/H@R_2008-2010_final.pdf |title=Heritage at Risk: ICOMOS World Report hey a report 2008-2010 on Monuments and Sites in Danger }}. Berlyn: hendrik Bäßler verlag, 2010, p. 118.</ref> Sedert 2008 het ’n Libanees-Franse span onder leiding van Pierre-Louis Gatier van die Universiteit van [[Lyon]] argeologiese en topografiese werk gedoen. Toe internasionale argeologiese sendings in [[Sirië]] ná 2012 beëindig is weens die oorlog daar, het van die argeoloë opgrawings in Tirus kom doen, onder andere ’n span onder Leila Badre, direkteur van die Argeologiese Museum van die Amerikaanse Universiteit van Beiroet, en Belgiese kenners.<ref name=":19" /> Bedreigings van Tirus se antieke kultuurerfenis sluit in die eise vir ontwikkeling en die onwettige antiekhandel.<ref>{{cite news|title=Lebanon's Archaeological Heritage|author=Helga Seeden|date=2 December 2000}}</ref> In ’n studie van Mediterreense wêrelderfenisterreine in 2018 is bevind Tirus het "die hoogste risiko van kuserosie onder huidige klimaatstoestande, asook ’n gemiddelde risiko weens uiterse seevlakke".<ref>{{Cite web|url=http://www.dailystar.com.lb/News/Lebanon-News/2018/Nov-01/468042-tyres-historic-sites-in-fight-to-stay-above-the-water.ashx|title=Tyre's historic sites in fight to stay above the water|last=Mukhamdov|first=Anton|date=1 November 2018|website=The Daily Star|access-date=24 September 2019|archive-date=24 September 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190924182452/http://www.dailystar.com.lb/News/Lebanon-News/2018/Nov-01/468042-tyres-historic-sites-in-fight-to-stay-above-the-water.ashx|url-status=dead}}</ref> Intussen het historiese geboue uit die Ottomaanse tydperk soos Khan Rabu en Khan Sour gedeeltelik inmekaargeval ná dekades van algehele verwaarlosing en ’n gebrek aan onderhoud. ===Uit die Bybel=== [[Beeld:John Martin - Destruction of Tyre - Google Art Project.jpg|thumb|220px|Die voorspelde verwoesting van Tirus, soos geskilder deur John Martin.]] Die [[Bybel]] verwys verskeie kere na Tirus: * Volgens [[Josua]] 19:29 is Tirus ’n "vestingstad" en is dit toegeken aan die stam Aser. * Koning Hiram I van Tirus was ’n tydgenoot van [[Dawid]] en [[Salomo]], volgens [[2 Samuel]] 5:11, [[1 Konings]] 5:1 en [[1 Kronieke]] 14:1. * Tirus word genoem in [[Jesaja]] 23, [[Jeremia]] 25:22, Jeremia 47:4, [[Joël]] 3:4-8, [[Amos]] 1:9-10, [[Psalms]] en [[Sagaria]] 9:3-4, waarin Tirus se verwoesting voorspel word. In [[Esegiël]] staan "jy sal nie terugkom nie", "wie jou soek, sal jou nie kry nie", "al jou mense is daarmee heen saam met jou" en "dit is vir altyd klaar met jou".<ref>Esegiël 26:20, Esegiël 26:21, Esegiël 27:34, Esegiël 28:19</ref> * Jesus het die streke Tirus en Sidon besoek ([[Matteus]] 15:21; [[Markus]] 7:24), en uit dié streke het baie mense gekom om hom te hoor preek (Markus 3:8; [[Lukas]] 6:17). Dit lei tot die sterk kontras in Matteus 11:21-23 oor sy ontvangs in [[Gorasin]] en [[Betsaida]]. * In [[Openbaring]] 18 word uitvoerig gesinspeel op die beskrywing in Esegiël 26-28 van die handelsomgewing van Tirus. ==Kultuurlewe== [[Beeld:HamraCinema TyreSour RomanDeckert09082019.jpg|thumb|links|220px|Die Al Hamra-teater, 2019.]] Die eerste [[rolprent]]teater in Tirus het sy deure laat in die 1930's geopen.<ref name=":17">{{Cite web|url=https://www.aljazeera.com/news/2016/06/championing-culture-lebanon-south-160628100019493.html|title=Championing culture in Lebanon's south|last=Stoughton|first=India|date=8 Augustus 2016|publisher=Al Jazeera|access-date=4 Oktober 2019}}</ref> Hamid Istanbouli, ’n visserman en tradisionele storieverteller (''hakawati''), was ook in rolprente geïnteresseerd en het prente teen die muur van ’n Turkse [[hamam]] geprojekteer.<ref name=":62">{{Cite web|url=https://www.agendaculturel.com/article/Scene_Le_festival_international_de_theatre_du_Liban_a_Nabatiyeh_semer_la_culture_et_la_joie|title=Le festival international de théâtre du Liban à Nabatieh : semer la culture et la joie|last=Hélou|first=Nelly|year=2016|website=Agenda Culturel|access-date=21 Desember 2019}}</ref> In 1939 het die Roxy geopen, gevolg deur die Empire in 1942.<ref name=":18">{{Cite web|url=http://al-ghorba6.blogspot.com/2018/04/kassem-istanbouli-re-opens-rivoli-cinema.html|title=Kassem Istanbouli re-opens the Rívoli Cinema|date=April 2018|website=Al-Ghorba|access-date=5 Oktober 2019}}</ref> Teen die middel van die 1950's was daar vier rolprentteaters in Tirus, en nog vier het kort daarna in die nabygeleë Nabatieh oopgemaak. In baie is ook lewende vertonings deur beroemde akteurs en musikante aangebied.<ref name=":17" /> [[Beeld:KassemIstanbouli CinemaRivoli TyreSour-RomanDeckert30092019.jpg|thumb|220px|Istanbouli in 2019 tydens die Palestynse Kultuurfees by die Rivoli.]] [[Beeld:Centre-de-Lecture-et-d-Animation-Culturelle-Tyr RomanDeckert09112018.jpg|thumb|220px|CLAC, 2018.]] In 1959 het die Rivoli-teater sy deure geopen en dit het gou een van die gewildste teaters in die land geword. Dit is deur bekende sterre besoek, onder andere [[Brigitte Bardot]].<ref>{{Cite web|url=https://unifil.unmissions.org/promoting-culture-peace-through-arts|title=Promoting culture of peace through arts|last=Monzer|first=Hiba|date=5 Oktober 2018|website=United Nations Interim Force in Lebanon|access-date=4 Oktober 2018}}</ref> In 1964 het die Dunia geopen<ref>{{Cite web|url=https://tiroarts.com/cinema-rivoli/|title=Cinema Rivoli|last=Istanbouli|first=Kassem|date=n.d.|website=Tiro Association for Arts|access-date=21 December 2019|archive-date= 1 Oktober 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191001120923/https://tiroarts.com/cinema-rivoli/|url-status=dead}}</ref> en twee jaar later die Al Hamra,<ref name=":18" /> wat ’n venue vir sommige van die [[Arabiese wêreld]] se beroemdste kunstenaars geword het.<ref name=":17" /> Intussen het twee Tiriese kunstenaars ’n groot invloed gehad op die ontwikkeling van Libanese [[musiek]]: Halim el-Roumi (1919-1983) en Ghazi Kahwaji (1945-2017). Roumi het ’n tyd lank as onderwyser aan die Djafarija-hoërskool gewerk. In 1950 het hy direkteur van Radio Libanon se musiekafdeling geword,<ref>{{Cite book|last=Burkhalter|first=Thomas|title=Local Music Scenes and Globalization – Transnational Platforms in Beirut|publisher=Routledge|year=2013|isbn=978-1138849716|location=New York|pages=154–155}}</ref> waar hy die sangeres [[Fairuz]] ontmoet en aan die Rahbani-broers voorgestel het.<ref>{{Cite web|url=https://insidearabia.com/fairuz-rahbani-brothers-musical-legends/|title=Fairuz and the Rahbani Brothers: Musical Legends Who Shaped Modern Lebanese Identity|last=Rachidi|first=Soukaina|date=24 Maart 2019|access-date=21 Desember 2019}}</ref> Hy het musiek vir hulle en saam met hulle gekomponeer.<ref>{{Cite web|url=https://www.thenational.ae/arts-culture/music/fairuz-the-voice-of-lebanon-1.553510?videoId=5747539112001|title=Fairuz: the voice of Lebanon|last=Makarem|first=Racha|date=4 November 2010|website=The National|access-date=21 Desember 2019}}</ref> [[Beeld:HALIM EL-ROUMI.jpg|links|160px|thumb|Halim el-Roumi.]] In die middel van die 1970's is die kultuurlewe in Tirus kwaai beïnvloed deur die gewapende konflik. In 1975 moes die opening van die kommersiële Festivals de Tyr gekanselleer word toe die burgeroorlog uitbreek.<ref>{{Cite web|last=Henoud|first=Carla|date=6 Julie 2002|title=Femmes...Maha el-Khalil Chalabi, un combat incessant pour Tyr|url=https://www.lorientlejour.com/article/379690/Femmes...Maha_el-Khalil_Chalabi%252C_un_combat_incessant_pour_Tyr%2528PHOTO%2529.html|access-date=20 November 2020|website=L'Orient - Le Jour|language=fr}}</ref> Sommige teaters is in 1982 deur Israeliese bomme beskadig en almal het eindelik toegemaak, waarvan die laaste in 1989 was.<ref name=":17" /><ref name=":18" /> In die middel van die 1990's het die idee van ’n kommersiële, internasionale Tirusfees herlewe. Dit word sedertdien jaarliks aangebied op die antieke terrein van die Romeinse hippodroom, met internasionale kunstenaars soos [[Elton John]], [[Sarah Brightman]] en [[Demis Roussos]],<ref>{{Cite book|title=Lebanon: The Official Guide|publisher=Paravision S.A.L. / Ministry of Tourism|year=n.d.|isbn=978-9953002880|pages=119}}</ref> sowel as Libanese sterre soos [[Majida El Roumi]],<ref name=":16" /> die dogter van Halim el-Roumi. In 2006 het die Centre de Lecture et d’Animation Culturelle (CLAC) in die ou stad geopen as Tirus se eerste openbare [[biblioteek]].<ref>{{Cite web|url=https://mediakitab.com/liban/le-centre-de-lecture-et-danimation-culturelle-de-tyr-sud-liban/|title=Le Centre de Lecture et d'Animation Culturelle de Tyr – Sud Liban|date=15 Junie 2009|website=MEDiakitab|access-date=5 Oktober 2019}}</ref> In 2014 het die [[nieregeringsorganisasie]] Tirovereniging vir die Kunste die ou Al Hamra-teater herstel onder leiding van die Palestyns-Libanese akteur en komediant<ref>{{Cite web|url=https://homenewhome.gr/index.php/en/home-en/tutors-en/lebanon-tutors-en/istanbouli-tutor-en|title=Kassem Istanbouli|year=2017|website=Home New Home|access-date=4 October 2019}}</ref> Kassem Istanbouli. Die Tirovereniging het die Libanese Internasionale Teaterfees begin (met storievertellings, dans en monodrama), asook die Libanese Internasionale kortfliekfees, die Tiriese Internasionale Musiekfees, die Palestynse Kultuurfees, die Tiruskunsfees en ’n paar ander feeste. In 2018 het die Istanbouli-teatergeselskap die Rivoli-teater herstel en daarheen getrek.<ref>{{Cite web|url=https://tiroarts.com/tiro-arts-association/|title=About|date=n.d.|website=Tiro Association for Arts|access-date=1 Oktober 2019|archive-date= 1 Oktober 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191001120854/https://tiroarts.com/tiro-arts-association/|url-status=dead}}</ref> Dit was sedert 1988 gesluit.<ref>{{Cite web|url=http://ftp.dailystar.com.lb/Arts-and-Ent/Culture/2018/Aug-30/461642-bringing-culture-to-your-doorstep.ashx|title=Bringing culture to your doorstep|last=Ghali|first=Maghie|date=30 August 2018|website=The Daily Star|access-date=1 Oktober 2019|archive-date= 1 Oktober 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191001122004/http://ftp.dailystar.com.lb/Arts-and-Ent/Culture/2018/Aug-30/461642-bringing-culture-to-your-doorstep.ashx|url-status=dead}}</ref> Die geselskap het die niekommersiële Libanese Nasionale Teater gestig as ’n vrye kultuurruimte met gratis toegang en ’n spesiale fokus op die opleiding van kinders en die jeug in die kunste. Dit bevorder ook die kunste in die omringende plattelandse gebiede.<ref>{{Cite web|url=https://unifil.unmissions.org/peace-bus-wheels-out-art-and-culture-south-lebanon|title=Peace Bus wheels out art and culture in south Lebanon|date=7 September 2018|website=United Nations Interim Force in Lebanon|access-date=28 Oktober 2019}}</ref> ==Opvoeding== [[Beeld:Tyre-Sour Lebanon JaafareyaHighSchool RomanDeckert02112018.jpg|160px|links|thumb|Die Djafarija-skool in 2018.]] [[Beeld:Islamic university building in Tyre.jpg|thumb|220px|Die IUL in 2009.]] Die Djafarija-skool is in 1938 deur imam Abdul Hussein Sharafeddin gestig.<ref name=":46" /> Dit is gou uitgebrei, veral danksy skenkings deur ryk [[ekspat]]s, en het in 1946 die eerste hoërskool in Suid-Libanon geword. Dit is sedertdien een van die toonaangewende skole in Tirus.<ref name=":2" /> ’n Belangrike rol in opvoeding in Tirus word gespeel deur die welsynorganisasie van imam Musa Sadr wat sedert sy verdwyning in 1978 deur sy suster, Rabab al-Sadr, bestuur word.<ref>{{Cite book|last=Norton|first=Augustus Richard|title=Hezbollah: A Short History|publisher=Princeton University Press|year=2014|isbn=978-0691160818|location=Princeton and Oxford|pages=109}}</ref> Hoewel sy werksaamhede dwarsdeur die land plaasvind, is die organiosasie se basis in Tirus. ’n Belangrike fokus is sy kinderhuise, maar dit bied ook opvoeding vir volwassenes en beroepsopleiding aan, veral vir jong vroue, en het gesondheids- en ontwikkelingsprojekte.<ref>{{Cite book|last=Marusek|first=Sarah|title=Faith and Resistance: The Politics of Love and War in Lebanon|publisher=Pluto Press|year=2018|isbn=978-0745399935|location=Londen|pages=127–150}}</ref> Musa Sadr het ook die fondament gelê vir die stigting van die Islamitiese Universiteit van Libanon (IUL), wat ’n kampus in Tirus het. Sy beheerraad word oorheers deur verteenwoordigers van die Opperste Sjiitiese Raad, wat in 1967 deur Sadr gestig is.<ref>{{Cite web|url=http://www.iul.edu.lb/page/?id=309|title=The vision of the University|date=n.d.|website=Islamic University of Lebanon|access-date=29 Februarie 2020|archive-date=19 Februarie 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200219130048/http://www.iul.edu.lb/page/?id=309|url-status=dead}}</ref> Die Libanese Evangeliese Skool, met ’n geskiedenis van meer as 150 jaar, is waarskynlik die grootste skool in Tirus. Collège Élite, ’n Franse internasionale skool, het sy deure in 1996 geopen en is een van verskeie privaat skole. Cadmous-kollege, wat deur Maronitiese sendelinge bestuur word, het sowat 10% Christen- en 90% Moslemleerlinge.<ref>{{Cite web|last=Abi Raad|first=Doreen|date=29 Mei 2020|title=Lebanon's 'Pillar' of Catholic Education at Risk of Collapsing|url=https://www.ncregister.com/daily-news/lebanons-pillar-of-catholic-education-at-risk-of-collapsing|access-date=3 Junie 2020|website=National Catholic Register}}</ref> ==Demografie== [[Beeld:Shia-Sunna-Mosques-Churches-TyreSourLebanon RomanDeckert07112019.jpg|220px|thumb|Op een foto kan die Abdel Hussein-moskee (Sjia, links voor), die Ou Moskee (Soenni, regs voor), die Franciskaanse Latyns-Katolieke Kerk (links agter) en die Maronities-Katolieke katedraal (regs agter) gesien word.]] [[Beeld:AvenueDuSenegalSign TyreSourLebanon RomanDeckert11112018.jpg|thumb|220px|Avenue du Senegal.]] Dit is nie moontlik om ’n statisties akkurate syfer vir die grootte van die bevolking te gee nie, want die Libanese regering het sedert 1932 net rowwe ramings bekend gemaak.<ref>{{Cite web|url=http://www.country-data.com/cgi-bin/query/r-7956.html|title=Lebanon - POPULATION|website=www.country-data.com}}</ref> Volgens ’n skatting in 2016 deur UN HABITAT is daar 201&nbsp;208 inwoners in Tirus, van wie baie vlugtelinge is.<ref name=":34" /> Die meeste Libanese in die stad is [[Sjia|Sjiiete]], met ’n klein maar merkbare Christengemeenskap. In 2010 is geraam 15% van die inwoners is Christene.<ref>{{Cite web|url=http://www.asianews.it/news-en/Bishop-of-Tyre:-Christians-in-Lebanon-have-become-a-minority-in-their-country-17638.html|title=Bishop of Tyre: Christians in Lebanon have become a minority in their country|website=www.asianews.it}}</ref> In 2017 het die Maronities-Katolieke Kerk 42&nbsp;500 lidmate in Tirus gehad. Die meeste woon in die berge van Suid-Libanon, terwyl net sowat 500 Maroniete in Tirus self woon. Die Melkities-Griekse Katolieke Kerk in Tirus, wat ook naburige gebiede insluit, het in dié jaar 2&nbsp;857 lidmate gehad.<ref>{{Cite web|last=Roberson|first=Ronald|date=28 Julie 2017|title=The Eastern Catholic Churches 2017|url=http://www.cnewa.org/source-images/Roberson-eastcath-statistics/eastcatholic-stat17.pdf|access-date=18 September 2019|website=Catholic Near East Welfare Association (CNEWA)|pages=4, 6|archive-date=24 Oktober 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181024215818/http://www.cnewa.org/source-images/Roberson-eastcath-statistics/eastcatholic-stat17.pdf|url-status=dead}}</ref> Tirus is die tuiste van meer as 60&nbsp;000 Palestynse vlugtelinge, wat hoofsaaklik [[Soenni]]ete is met ’n paar Christengesinne. In Junie 2018 was daar 12&nbsp;281 geregistreerde mense in die Al Buss-kamp,<ref name=":5">{{Cite web|url=https://www.unrwa.org/where-we-work/lebanon/el-buss-camp|title=El Buss Camp|date=n.d.|website=United Nations Relief and Works Agency for Palestine Refugees in the Near East (UNRWA)|access-date=19 September 2019}}</ref> 24&nbsp;929 in Burj El Shimali<ref name=":7" /> en 34&nbsp;584 in Rashidieh.<ref name=":6" /> In die informele gebied van Jal Al Bahar langs die kussnelweg is daar na raming sowat 2&nbsp;500 mense (2015).<ref name=":9" /> Sjiiete uit sewe dorpe wat in 1948 ontvolk is, woon ook in voorstede soos Shabriha. In al die kampe het die getal Siriese vlugtelinge in onlangse jare toegeneem.<ref name=":6" /> Spanning het sedertdien ontwikkel omdat hulle dikwels op die sitrus- en piesangplantasies werk vir "die helfte van die daaglikse loon" wat plaaslike Palestynse vlugtelinge verdien het.<ref>{{Cite journal|last=Perdigon|first=Sylvain|date=Oktober 2015|title="For Us It Is Otherwise": Three Sketches on Making Poverty Sensible in the Palestinian Refugee Camps of Lebanon|journal=Current Anthropology|volume= 56| issue = S11 (Volume Supplement)|pages=S88–S96|doi=10.1086/682354|s2cid=141892419}}</ref> Tirus is bekend as "Klein-Wes-Afrika". Baie mense het familie in die diaspora van [[Wes-Afrika]], veral in [[Senegal]], [[Sierra Leone]], [[Liberië]], die [[Ivoorkus]] en [[Nigerië]]. In Senegal is die meeste Libanese immigrante van Tirus. Baie woon al vir die tweede, derde en vierde geslag daar en was nog nooit in Libanon nie. Een van Tirus se hoofpaaie se naam is juis Avenue du Senegal.<ref name=":2" /> ==Ekonomie== [[Beeld:TyreHarbour AbouMerhiGroupCarCarrier 19112019RomanDeckert.jpg|links|thumb|220px|’n Motorvragskip in die Tiriese hawe, 2019.]] Tirus se ekonomie steun op toerisme, kontrakdienste, die boubedryf en geld wat deur Tiriërs in die diaspora, veral Wes-Afrika, gestuur word.<ref name=":34" /> UNIFIL dra ook aansienlik by tot die koopkrag: deur geldbesteding deur individuele lede sowel as deur projekte soos die herstel en verbetering van paaie en geboue.<ref name=":65">{{Cite web|url=http://www.thenewhumanitarian.org/analysis/2013/02/15/ten-ways-develop-southern-lebanon|title=Ten ways to develop southern Lebanon|date=15 Februarie 2013|website=The New Humanitarian|access-date=4 Desember 2019}}</ref> In 2016 het [[olyf]]bome 38% van Tirus se landbougrond uitgemaak, maar vervaardigers het nie ’n kollektiewe bemarkingstrategie gehad nie. Hoewel [[sitrus]] sowat 25% van die landbougrond uitmaak, word 20% van die oeste vermors.<ref name=":36">{{Cite web|url=https://reliefweb.int/sites/reliefweb.int/files/resources/UN-Habitat_2017.05.04_NPS_Maachouk.pdf|title=Maachouk Neighbourhood Profile & Strategy, Tyre, Lebanon|last1=Harake|first1=Dani|last2=Kuwalti|first2=Riham|date=31 Mei 2017|website=reliefweb|publisher=UN HABITAT Lebanon|pages=2, 25–26|access-date=5 November 2019}}</ref> [[Beeld:BarbourBoatBuilding-TyreSourLebanon RomanDeckert23122019.jpg|thumb|220px|Barbour-bootbouers.]] Tirus het een van die land se groot hawens, maar dit is kleiner as dié in Beiroet, Tripoli en Sidon. Die vrag is beperk tot die periodieke invoer van gebruikte motors. Ná die [[ontploffing in die Beiroet-hawe in 2020|ontploffing in die Beiroet-hawe]] op 4 Augustus 2020 wat ’n groot deel van die hawe verwoes het, het die regering besluit om die Tiriese hawe as ’n bystandhawe vir die een in Tripoli te gebruik.<ref>{{Cite news|last=Akleh|first=Tony|date=6 August 2020|title=Beirut port: irreplaceable importance in the middle of Lebanon's geography|work=Arabian Business|url=https://www.arabianbusiness.com/politics-economics/450512-beirut-port-irreplaceable-importance-in-the-middle-of-lebanons-geography|access-date=6 Augustus 2020}}</ref> In die hawegebied bou die Barbour-familie van skeepsbouers steeds houtbote.<ref name=":22" /> Tirus is dus een van die min stede in die Mediterreense streek wat so ’n antieke tradisie behou het, hoewel die familie ook sukkel om ’n bestaan te maak. Teen 2004 was daar net "meer as 600 vissermanne" in Tirus.<ref>{{Cite web|url=http://www.dailystar.com.lb/News/Lebanon-News/2004/Sep-13/2997-wooden-boat-makers-in-tyre-struggle-to-survive.ashx|title=Wooden-boat makers in Tyre struggle to survive|last=El-Ghoul|first=Adnan|date=13 September 2004|website=The Daily Star|access-date=24 Desember 2019|archive-date=24 Desember 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191224094642/http://www.dailystar.com.lb/News/Lebanon-News/2004/Sep-13/2997-wooden-boat-makers-in-tyre-struggle-to-survive.ashx|url-status=dead}}</ref> Aan die Tiriese kus boor ’n konsortium van ’n Franse, Italiaanse en Russiese maatskappy vir [[aardgas]].<ref>{{Cite web|url=https://www.petroleum-economist.com/articles/upstream/exploration-production/2019/lebanon-s-gas-hopes-threatened-by-corruption|title=Lebanon's gas hopes threatened by corruption|last=Butt|first=Gerald|date=28 Oktober 2019|website=Petroleum Economist|access-date=2 Maart 2020}}</ref> ==Kusnatuurreservaat== [[Beeld:PalestineSunbird TyreSourLebanon RomanDeckert03122019.jpg|thumb|links|180px|’n Palestyne suikerbekkie, die nasionale voël van [[Palestina]], naby Al Mina.]] [[Beeld:GreenTurtle TyreSourLebanon SubmergedAncientHarbour RomanDeckert18102019.jpg|thumb|200px|’n Groenseeskilpad.]] Tirus is bekend vir sy skoon strande,<ref name=":20" /><ref>{{Cite web|url=https://www.nationalgeographic.com/travel/lists/seasonal/best-beaches-in-the-middle-east/|title=Discover the best beaches in the Middle East|last=Sewell|first=Abby|date=29 Mei 2019|website=National Geographic|access-date=28 Oktober 2019}}</ref> hoewel in ’n VN-verslag bevind is seewater word deur afval besoedel, veral in die hawegebied.<ref name=":34" /><ref name=":56">{{Cite web|url=https://www.executive-magazine.com/special-report/the-peoples-beaches|title=The people's beaches|last=Rahhal|first=Nabila|date=5 Julie 2018|website=Executive Magazine|access-date=4 Desember 2019}}</ref> Die Tiriese Kusnatuurreservaat bestaan sedert 1998. Dit is ’n gebied van meer as 380&nbsp;[[Hektaar|ha]] wat 3,5&nbsp;[[Kilometer|km]] lank is. Dit word in twee seksies verdeel: een ’n strand van 1,8&nbsp;km lank en ’n 2&nbsp;km lange strook met landbougrond, klein plase en waterputte.<ref name=":103"/> Dansky sy uiteenlopende [[flora]] en [[fauna]] is die reservaat ’n bewaringsgebied. Daar is talle [[voël]]spesies, seeskilpaaie, [[geitjie]]s, [[vlermuis]]e en Europese dassies.<ref>{{cite web|title=Protecting marine biodiversity in Lebanon|url=https://www.iucn.org/about/union/secretariat/offices/iucnmed/iucn_med_programme/?9741/Protecting-marine-biodiversity-in-Lebanon|publisher=International Union for Conservation of Nature (IUCN)|date=2 Mei 2012|access-date=17 Augustus 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140811180131/http://www.iucn.org/about/union/secretariat/offices/iucnmed/iucn_med_programme/?9741%2FProtecting-marine-biodiversity-in-Lebanon|archive-date=11 Augustus 2014|url-status=dead}}</ref> [[Dolfyne]] word ook dikwels aan die Tiriese kus gesien.<ref>{{Cite web|url=https://www.the961.com/news/a-giant-dolphin-was-just-found-stuck-between-rocks-on-tyre-shore|title=A Giant Dolphin Was Just Found Stuck Between Rocks on Tyre Shore|last=Kabboul|first=Tamarah|date=Oktober 2019|website=The961|access-date=28 Oktober 2019|archive-date=28 Oktober 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191028071719/https://www.the961.com/news/a-giant-dolphin-was-just-found-stuck-between-rocks-on-tyre-shore|url-status=dead}}</ref> Die reservaat het 275 [[spesie]]s uit meer as 50 [[Familie (biologie)|families]]. Daar is sewe streek- en nasionaal [[bedreigde spesie]]s, vier endemiese en tien seldsame spesies, terwyl 59 spesies tot die oostelike Mediterreense gebied beperk is. Altesaam 25 [[Medisyne|medisinale]] platspesies is ook geïdentifiseer. ==Sport== [[Beeld:TadamonTyreMunicipalStadium RomanDeckert20092019.jpg|thumb|200px|Die verbleikte teken van Tadamon SC op die dak van die munisipale stadion.]] [[Beeld:Roda Antar 1. FC Köln, 2008.jpg|links|thumb|200px|Roda Antar by [[1. FC Köln]].]] [[Beeld:TadamonSur SportsCulturalAssociation1946 RomanDeckert01102019.jpg|thumb|200px|’n Teken teen Tadamon SC se klubhuis.]] Die Tadamon Sour-sportklub, of bloot Tadamon ("Solidariteit"), met die bynaam "Die Ambassadeur van die Suide", is in 1946 gestig en is die oudste [[sokker]]klub in Tirus. Hulle speel hulle tuiswedstryde op die Tiriese minisipale stadion en het al een Libanese Sokkerverenigingbeker (2000-'01) en twee Libanese Uitdaagbekers (2013 en 2018) gewen. Tadamon se tradisionele teenstanders, Salam Sour SC, is ook in Tirus gebaseer. Volgens BBC-verslae is Tadamon SC in 2001 van sy Libanese Eersteliga-kampioenskapstitel gestroop ná bewerings van wedstrydknoeiery.<ref>{{Cite news|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/1429258.stm|title=Fifa suspends Lebanese FA|date=8 Julie 2001|work=BBC Sport|access-date=5 Februarie 2020}}</ref> In dieselfde jaar is Roda Antar van Tirus vir twee seisoene aan [[Duitsland]] se [[Hamburger SV]] geleen. Ná agt jaar in Duitsland by Hamburg, [[SC Freiburg]] en [[1. FC Köln]] het hy nog ses jaar in die Chinese Superliga gespeel en daarna vir ’n finale seisoen na Tadamon teruggekeer voordat hy afgetree het. Twee spelers van die Libanese Eersteliga wat ook vir die Libanese nasionale span gespeel het, kom van Tirus. Hulle is Rabih Ataya<ref name=":83">{{Cite web|url=https://globalsportsarchive.com/people/soccer/rabih-ataya/65007/|title=Rabih Ataya – Player Info|website=Global Sports Archive|access-date=1 Februarie 2020}}</ref> en Nassar Nassar.<ref name=":84">{{Cite web|url=https://globalsportsarchive.com/people/soccer/nassar-nassar/148752/|title=Nassar Nassar – Player Info|website=Global Sports Archive|access-date=1 Februarie 2020}}</ref> ==Sterrekundige voorwerpe== {{Multibeeld | align = right | direction = horizontal | background color = | voetskrif = | header= | beeld1 = PIA01633 Tyre impact structure Europa.jpg | width1 = 142 | onderskrif1 = Tirus op Europa. | beeld2 = 209 Dido.png | width2 = 230 | onderskrif2 = 209 Dido se wentelbaan. }} ’n Gestruktureerde gebied met ringe op [[Europa (maan)|Europa]], die kleinste van die vier [[Mane van Galilei]] wat om [[Jupiter]] wentel, is genoem na Tirus, die legendariese geboorteplek van prinses Europa. Die gebied is sowat 140&nbsp;km breed en vermoedelik die plek waar ’n [[asteroïde]] of [[komeet]] Europa se yskors getref het.<ref>{{Cite web|url=https://europa.nasa.gov/resources/100/tyre-region-of-europa/|title=Tyre Region of Europa|date=7 Januarie 2019|website=NASA [[Europa Clipper]]}}</ref> Die asteroïde [[209 Dido]] is genoem na die legendariese Tiries-Kartaagse prinses [[Dido]]. Dit is ’n baie groot asteroïde, wat as ’n C-tipe geklassifiseer is en moontlik uit [[koolstof]]houdende materiale bestaan. 209&nbsp;Dido is in 1879 deur C.H.F. Peters ontdek. ==Verwysings== {{Verwysings|3}} ==Skakels== * [https://web.archive.org/web/20100825092114/http://lebanon360hd.com/videos/video_tyr_en.html Panorama van Tirus se argeologiese terrein] * [http://tyros.leb.net/tyre "Lebanon, the Cedars' Land: Tyre"] * [https://www.worldhistory.org/image/537/ Alexander se Beleg van Tirus in die World History Encyclopedia] deur Grant Nell * [https://www.academia.edu/25791422/Mission_arch%C3%A9ologique_de_Tyr Mission archéologique de Tyr], in Frans * {{Wikivoyage-inlyn|Tyre|Tirus}} {{CommonsKategorie-inlyn|Tyre}} {{vertaaluit| taalafk = en | il = Tyre, Lebanon}} {{koördinate|33|16|15|N|35|11|46|O|aansig=titel}} {{Normdata}} {{Voorbladster}} [[Kategorie:Geografie van Libanon]] [[Kategorie:Nedersettings langs die Middellandse See]] [[Kategorie:Geskiedenis van Libanon]] [[Kategorie:Wêrelderfenisgebiede in Asië]] [[Kategorie:Tirus| ]] j575tplwdlk7t5194rarcd8n5u8sc2c 3 383885 2814091 2572795 2025-06-19T05:10:40Z EmausBot 18510 dubbele aanstuur na [[Gebruikerbespreking:Sekar Kinanthi Kidung Wening]] reggemaak 2814091 wikitext text/x-wiki #AANSTUUR [[Gebruikerbespreking:Sekar Kinanthi Kidung Wening]] rn69jx3l8s0t9syr6nsdiwjd2endana 0 384589 2813926 2451862 2025-06-18T16:18:46Z UrsusMaritimus13 184343 /* growthexperiments-addlink-summary-summary:3|0|0 */ 2813926 wikitext text/x-wiki [[Lêer:HoratioNelson1.jpg|duimnael|regs]] Vise-admiraal '''Horatio Nelson, 1ste Burggraaf Nelson, 1ste Hertog van Bronte''', (29 September 1758 - 21 Oktober 1805), ook bekend is as Admiraal Nelson, was 'n [[Engeland|Engelse]] vlagoffisier in die [[Britse Vloot]]. Sy inspirerende leierskap, begrip van strategie en onkonvensionele taktiek het 'n aantal beslissende Britse vlootoorwinnings meegebring, veral tydens die [[Napoleontiese Oorloë]]. Hy is gewond in 'n geveg en verloor op 35-jarige ouderdom sig in sy een oog in [[Korsika|Korsica]], en die meeste van sy arm in die onsuksesvolle poging om Santa Cruz de [[Tenerife]] te verower toe hy 38 was. Hy is in 1805 doodgeskiet, kort voor sy oorwinning by die [[Seeslag van Trafalgar]], wat dikwels beskou word as Brittanje se grootste vlootoorwinning. Om hierdie redes word hy algemeen beskou as een van die grootste seevaarders in die geskiedenis. Nelson is in 'n matig welvarende [[Norfolk]]<nowiki/>gesin gebore en het by die vloot aangesluit deur die invloed van sy oom, Maurice Suckling, 'n hooggeplaaste vlootoffisier. Nelson styg vinnig deur die geledere en dien saam met toonaangewende vlootbevelvoerders van die tydperk voordat hy op 20-jarige ouderdom 'n bevelsposisie verwerf. Hy het 'n reputasie ontwikkel vir persoonlike dapperheid en vaste taktiek, maar het periodes van siekte en werkloosheid opgedoen na die einde van die [[Amerikaanse Onafhanklikheidsoorlog]]. Die uitbreek van die Franse Revolusionêre Oorloë het Nelson in staat gestel om terug te keer na diens, waar hy veral aktief in die [[Middellandse See]] was. Hy het in verskeie klein seegevegte slaags geraak langs [[Toulon]] en het 'n belangrike rol gespeel in die verowering van Korsika en die daaropvolgende diplomatieke pligte met die Italiaanse state. In 1797 het hy hom onderskei terwyl hy in bevel was van die ''HMS-Captain'' tydens die Slag van [[St. Vincent en die Grenadine|Cape St Vincent]]. Kort na die geveg het Nelson aan die Slag van [[Santa Cruz de Tenerife]] deelgeneem, waar die aanval misluk en hy ernstig gewond is, sy regterarm verloor het en gedwing is om na Engeland terug te keer om te herstel. Die volgende jaar behaal hy 'n beslissende oorwinning oor die Franse tydens die [[Slag van die Nyl]] en bly in die Middellandse See om die koninkryk van [[Napels]] te beskerm teen 'n Franse inval. In 1801 word hy na die [[Oossee]] gestuur en behaal daar nog 'n oorwinning, hierdie keer oor die Dene in die [[Slag van Kopenhagen]]. Hy was bevelvoerder van die blokkade van die Franse en [[Spanje|Spaanse]] vloot by Toulon en jaag hulle na hul ontsnapping na [[Wes-Indië]] en terug, maar slaag nie daarin om hulle tot 'n geveg te bring nie. Na 'n kort terugkeer in Engeland, neem hy die Cádizblokkade in 1805 oor. Op 21 Oktober 1805 kom die Frans-Spaanse vloot uit die hawe, en Nelson se vloot betrek hulle in die Seeslag van Trafalgar. Die geveg het een van Brittanje se grootste vlootoorwinnings geword, maar Nelson, aan boord van ''HMS Victory'', is noodlottig gewond deur 'n Franse skerpskutter. Sy lyk is na Engeland teruggebring, waar hy 'n staatsbegrafnis ontvang het. Nelson se dood by Trafalgar het sy posisie as een van Brittanje se heldhaftigste figure verseker. Sy aankondiging net voor die aanvang van die geveg "Engeland verwag dat elke man sy plig sal doen", word gereeld aangehaal, geparafraseer en na verwys. Talle monumente, waaronder ''Nelson se Pilaar'' op ''Trafalgar Plein'', [[Londen]] en die ''Nelson Monument'' in [[Edinburgh]], is ter nagedagtenis aan hom geskep. Sy nalatenskap bly invloedryk. == Bronne == * {{Cite book|last=Adkin|first=Mark|title=The Trafalgar Companion: A Guide to History's Most Famous Sea Battle and the Life of Admiral Lord Nelson|location=London|publisher=Aurum Press|year=2007|isbn=978-1-84513-018-3|url=https://archive.org/details/trafalgarcompani0000adki}} * {{Cite book|last=Bradford|first=Ernle|title=Nelson: The Essential Hero|author-link=Ernle Bradford|publisher=Wordsworth Military Library|year=2005|isbn=1-84022-202-6}} * {{Cite book|last=Coleman|first=Terry|title=Nelson: The man and the legend|publisher=Bloomsbury|year=2001|isbn=0-7475-5900-7}} * {{Cite book|first=Peter|last=Goodwin|author-link=Peter Goodwin (maritime author)|title=Nelson's Ships: A History Of The Vessels In Which He Served: 1771–1805|location=London|publisher=Conway Maritime Press|year=2002|isbn=0-8117-1007-6}} * {{Cite book|first=Peter|last=Grindal|title=Opposing the Slavers: The Royal Navy's Campaign against the Atlantic Slave Trade|location=London|publisher=I.B. Tauris & Co|year=2016|isbn=978-1-78831-286-8}} * {{Cite book|last=Haydn|first=Joseph|title=The Book of Dignities|url=https://archive.org/details/bookdignitiesco00haydgoog|publisher=Longmans, Brown, Green, and Longmans|year=1851}} {{Normdata}} q7wenvan2083ulpruycm7xpi6wuh6jw 0 386757 2814175 2618093 2025-06-19T10:14:27Z 78.174.55.43 2814175 wikitext text/x-wiki [[Beeld:Kolchak.jpg|thumb|170px|Koltsjak in 1919.]] '''Aleksander Wasiljewitsj Koltsjak''' ([[Russies]]: Александр Васильевич Колчак; {{OuVormDatum|16 November|1874|4 November}} - 7 Februarie 1920) was 'n admiraal, militêre leier en poolverkenner van die [[Russiese Ryk]] wat in die [[Russies-Japannese Oorlog]] van 1904-'05 en die [[Eerste Wêreldoorlog]] in die Russiese vloot geveg het.<ref>{{cite web |author = Yegorov, O. |url = https://www.rbth.com/history/331476-russian-white-generals |title = Meet Russian Imperial officers who almost stopped the Bolsheviks |publisher = Russia Beyond the Headlines |date = 2019-12-27 |access-date = 2020-01-29 }}</ref> Tydens die Russiese Burgeroorlog van 1917-'22 het hy 'n antikommunistiese regering in [[Siberië]] op die been gebring – later bekend as die Voorlopige Alrussiese Regering – en is hy van 1918 tot 1920 deur die leiers van die [[Wit beweging]] erken as die "opperleier en opperbevelvoerder van alle Russiese land- en seemagte".<ref name="smele">Jon Smele (2006) ''Civil War in Siberia: The Anti-Bolshevik Government of Admiral Kolchak, 1918–1920'', Cambridge University Press, {{ISBN|0521029074}}. p.77</ref> Sy regering se setel was in [[Omsk]], Suidwes-Siberië. Koltsjak het byna twee jaar lank gedien as Rusland se internasionaal erkende staatshoof.<ref>{{cite book|title= The Great Big Book of Horrible Things|last= White|first= Matthew|publisher= W.W. Norton|year= 2012|page= 363|isbn= 9780393081923}}</ref> Sy pogings om die Wit beweging te verenig het egter misluk. Terwyl die Wit magte uiteengeval het, is hy verraai en aangehou<ref>Хандорин, В. Г. [https://rusorel.info/wp-content/uploads/2019/09/%D0%9C%D0%98%D0%A4%D0%AB-%D0%98-%D0%A4%D0%90%D0%9A%D0%A2%D0%AB-1.pdf Мифы и факты о Верховном правителе России] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201029100517/https://rusorel.info/wp-content/uploads/2019/09/%D0%9C%D0%98%D0%A4%D0%AB-%D0%98-%D0%A4%D0%90%D0%9A%D0%A2%D0%AB-1.pdf |date=29 Oktober 2020 }}. — М.: Общество развития русского исторического просвещения «Двуглавый орёл»; Издательство М. Б. Смолина (ФИВ), 2019. — 200 с. — {{ISBN|978-5-91862-057-1}}., p.235</ref><ref>Мельгунов С. П. Трагедия адмирала Колчака: В 2 книгах. — Книга вторая: Часть III. — М.: Айрис-пресс, Лагуна-Арт, 2005. — 496 с. + вклейка 8 с. — (Белая Россия). — {{ISBN|5-8112-0547-3}}. — С. 443, 461.</ref><ref>Флеминг, Питер Судьба адмирала Колчака. 1917—1920 / Пер. с англ. Л.А. Игоревского. — М.: ЗАО Центрполиграф, 2006.— 252 с. — (Россия в переломный момент истории). {{ISBN|5-9524-2530-5}}, p. 235</ref> deur die hoof van die [[Geallieerdes van die Eerste Wêreldoorlog|Geallieerdes]] se militêre sending in Siberië, die Franse generaal Maurice Janin, en die Tsjeggo-Slowaakse Legioen. Hulle het hom in Januarie 1920 aan die plaaslike tak van die [[Bolsjewiste]] oorhandig. Dié het hom in Februarie 1920 in [[Irkoetsk]] tereggestel.<ref>N.G.O. Pereira, "White Power during the Civil War in Siberia (1918–1920): Dilemmas of Kolchak's 'War Anti-Communism'", in: ''Canadian Slavonic Papers'' (1987) 29#1 pp 45–62.</ref> ==Verwysings== {{Verwysings|3}} ==Skakels== {{vertaaluit| taalafk = en | il = Alexander Kolchak}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Koltsjak, Aleksander}} [[Kategorie:Russiese militariste]] [[Kategorie:Antikommunisme]] 9mphgprko2vt4s76pa04gm9g9569aiq 0 386758 2814179 2464855 2025-06-19T10:16:32Z 78.174.55.43 2814179 wikitext text/x-wiki [[Beeld:Karenskiy AF 1917.jpg|thumb|180px|Kerenski in 1917.]] '''Aleksander Fjodorowitsj Kerenski''' ([[Russies]]: Алекса́ндр Фёдорович Ке́ренский, {{OuVormDatum|4 Mei|1881|22 April}} - 11 Junie 1970) was 'n [[Rusland|Russiese]] regsgeleerde en rewolusionêr wat 'n politieke sleutelfiguur was in die [[Russiese Rewolusie (1917)|Russiese Rewolusie]] van 1917. Ná die [[Februarie-rewolusie]] het hy by die nuutgestigte Russiese Voorlopige Regering aangesluit – eers as minister van justisie, daarna as minister van oorlog en eindelik as voorsitter van die regering en eerste minister van Rusland. Hy was 'n leier van die gematigde faksie van die Sosialisties-Rewolusionêre Party en ondervoorsitter van die magtige Petrograd-sowjet. Op 7 November 1917 is sy regering in die [[Oktober-rewolusie]] oorgeneem deur die [[Bolsjewis]]te onder [[Wladimir Lenin]]. Hy het gevlug en die res van sy lewe in [[Parys]] en [[New York Stad|New York]] in bannelingskap deurgebring.<ref>{{Cite web|url=http://www.abc.net.au/lateline/content/2003/hc40.htm|title=Lateline – 22/09/2003: The Half-Hearted Revolutionary In Paradise . Australian Broadcasting Corp|website=www.abc.net.au|access-date=2017-03-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20160731094019/http://www.abc.net.au/lateline/content/2003/hc40.htm|archive-date=31 Julie 2016|url-status = dead}}</ref> Hy is in 1970 in New York oorlede.<ref name="nytimes">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/1970/06/12/archives/alexander-kerensky-dies-here-at-89-alexander-kerensky-who-led-first.html?mcubz=3|title=Alexander Kerensky Dies Here at 89|newspaper=New York Times}}</ref> Hy was een van die laaste oorlewendes onder die belangrike deelnemers aan die gebeure van 1917. ==Verwysings== {{Verwysings}} ==Skakels== {{vertaaluit| taalafk = en | il = Alexander Kerensky}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Kerenski, Aleksander}} [[Kategorie:Russiese militariste]] [[Kategorie:Russiese Rewolusie]] [[Kategorie:Antikommunisme]] 4xeiy9tsj7pby7vqs87mplkli7ikl2t 0 386796 2814120 2546908 2025-06-19T07:04:18Z Oesjaar 7467 Vervang taksoboks met spesieboks. 2814120 wikitext text/x-wiki {{Spesieboks | status = | status_system = iucn3.1 | name = | image = | taxon = Gasteria barbae | authority = [[Ernst van Jaarsveld|van Jaarsv.]], (2014) | synonyms = }} '''''Gasteria barbae''''' is 'n [[vetplant]] wat tot die [[genus]] ''[[Gasteria]]'' behoort. Die [[spesie]] is [[Endemie (ekologie)|endemies]] aan die [[Wes-Kaap]] en kom tussen [[Knysna]] en [[Robberg-skiereiland|Robberg]] voor. == Bronnelys == * [http://plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77144127-1 Plants of the World Online] * [http://pza.sanbi.org/gasteria-barbae Plants Africa] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Gasteria|barbae]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] hh9j3klikcm1otwz0h67x5rv7t9c7ip 0 386805 2814127 2546932 2025-06-19T08:00:34Z Oesjaar 7467 Kom ons kyk... 2814127 wikitext text/x-wiki {{skuinse titel}} {{Taksoboks |name = ''Gasteria batesiana'' |image = Gasteria batesiana 1.jpg |image_caption = |status = NT |status_system = iucn3.1 |regnum = [[Plantae]] |unranked_divisio = [[Angiosperms]] |unranked_classis = [[Monocots]] |ordo = [[Asparagales]] |familia = [[Asphodelaceae]] |genus = ''[[Gasteria]]'' |species = ''G. batesiana'' |binomial = ''Gasteria batesiana'' |binomial_authority= G.D.Rowley, (1955) |synonyms = |}} {{Spesieboks | status = NT | status_system = iucn3.1 | name = | image = | taxon = Gasteria batesiana | authority = G.D.Rowley, (1955) | synonyms = }} '''''Gasteria batesiana''''' is 'n [[vetplant]] wat tot die [[genus]] ''[[Gasteria]]'' behoort. Die [[spesie]] is [[inheems]] aan [[Eswatini]], [[KwaZulu-Natal]], [[Limpopo]] en [[Mpumalanga]]. Die plant het 'n [[voorkomsgebied]] van 19 000 km² en daar is minder as vyftien subpopulasies. Die spesie se getalle het reeds met 20% die afgelope 20-30 jaar gedaal weens die oormatige oes daarvan vir medisinale gebruik. Die plant het twee subspesies: * ''Gasteria batesiana var. batesiana'' * ''Gasteria batesiana var. dolomitica'' <small>[[Ernst van Jaarsveld|van Jaarsv.]] & [[Abraham Erasmus van Wyk|A.E.van Wyk]]</small> == Galery == <gallery> Young Gasteria batesiana - kirstenbosch.jpg Juvenile Gasteria batesiana in cultivation.jpg Gasteria batesiana 3zz.jpg Gasteria batesiana 2.jpg Gasteria Batesiana (6207056021).jpg </gallery> == Bronnelys == * [http://redlist.sanbi.org/species.php?species=2214-5 REDLIST Sanbi] * [http://plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:535742-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Gasteria|batesiana]] [[Kategorie:Flora van Eswatini]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] 6ovv4340reugvxacyyjrg63ptltvdnp 2814128 2814127 2025-06-19T08:00:57Z Oesjaar 7467 Vervang taksoboks met spesieboks. 2814128 wikitext text/x-wiki {{Spesieboks | status = NT | status_system = iucn3.1 | name = | image = | taxon = Gasteria batesiana | authority = G.D.Rowley, (1955) | synonyms = }} '''''Gasteria batesiana''''' is 'n [[vetplant]] wat tot die [[genus]] ''[[Gasteria]]'' behoort. Die [[spesie]] is [[inheems]] aan [[Eswatini]], [[KwaZulu-Natal]], [[Limpopo]] en [[Mpumalanga]]. Die plant het 'n [[voorkomsgebied]] van 19 000 km² en daar is minder as vyftien subpopulasies. Die spesie se getalle het reeds met 20% die afgelope 20-30 jaar gedaal weens die oormatige oes daarvan vir medisinale gebruik. Die plant het twee subspesies: * ''Gasteria batesiana var. batesiana'' * ''Gasteria batesiana var. dolomitica'' <small>[[Ernst van Jaarsveld|van Jaarsv.]] & [[Abraham Erasmus van Wyk|A.E.van Wyk]]</small> == Galery == <gallery> Young Gasteria batesiana - kirstenbosch.jpg Juvenile Gasteria batesiana in cultivation.jpg Gasteria batesiana 3zz.jpg Gasteria batesiana 2.jpg Gasteria Batesiana (6207056021).jpg </gallery> == Bronnelys == * [http://redlist.sanbi.org/species.php?species=2214-5 REDLIST Sanbi] * [http://plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:535742-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Gasteria|batesiana]] [[Kategorie:Flora van Eswatini]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] gd8fcm39f08j8q9raz5hsslaj4xt122 0 386817 2814131 2546933 2025-06-19T08:23:30Z Oesjaar 7467 Kom ons kyk... 2814131 wikitext text/x-wiki {{skuinse titel}} {{Taksoboks |name = ''Gasteria baylissiana'' |image = Gasteria baylissiana hh.jpg |image_caption = Bontkouterie |status = LC |status_system = iucn3.1 |regnum = [[Plantae]] |unranked_divisio = [[Angiosperms]] |unranked_classis = [[Monocots]] |ordo = [[Asparagales]] |familia = [[Asphodelaceae]] |genus = ''[[Gasteria]]'' |species = ''G. baylissiana'' |binomial = ''Gasteria baylissiana'' |binomial_authority= Rauh, (1977) |synonyms = |}} {{Spesieboks | status = LC | status_system = iucn3.1 | name = | image = | taxon = Gasteria baylissiana | authority = Rauh, (1977) | synonyms = }} '''''Gasteria baylissiana''''' is 'n [[vetplant]] wat tot die [[genus]] ''[[Gasteria]]'' behoort. Die [[spesie]] is [[Endemie (ekologie)|endemies]] aan die [[Oos-Kaap]]. Dit kom in die [[Suurberge]], in een ravyn, voor waar die enigste populasie is. Die plant word as seldsaam beskou en het geen bedreigings nie. == Galery == <gallery> Gasteria baylissiana - Botanischer Garten - Heidelberg, Germany - DSC01349.jpg Juvenile Gasteria baylissiana 2.jpg </gallery> == Bronnelys == * [http://redlist.sanbi.org/species.php?species=2214-6 REDLIST Sanbi] * [http://plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:535744-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Gasteria|baylissiana]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] 5txu7410nt71bajnjs1jydz99oemihs 2814132 2814131 2025-06-19T08:24:22Z Oesjaar 7467 Vervang taksoboks met spesieboks. 2814132 wikitext text/x-wiki {{Spesieboks | status = LC | status_system = iucn3.1 | name = | image = | taxon = Gasteria baylissiana | authority = Rauh, (1977) | synonyms = }} '''''Gasteria baylissiana''''' is 'n [[vetplant]] wat tot die [[genus]] ''[[Gasteria]]'' behoort. Die [[spesie]] is [[Endemie (ekologie)|endemies]] aan die [[Oos-Kaap]]. Dit kom in die [[Suurberge]], in een ravyn, voor waar die enigste populasie is. Die plant word as seldsaam beskou en het geen bedreigings nie. == Galery == <gallery> Gasteria baylissiana - Botanischer Garten - Heidelberg, Germany - DSC01349.jpg Juvenile Gasteria baylissiana 2.jpg </gallery> == Bronnelys == * [http://redlist.sanbi.org/species.php?species=2214-6 REDLIST Sanbi] * [http://plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:535744-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Gasteria|baylissiana]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] h29yplrt0jgtiuu5u1jhxfj59hl0fu6 0 386820 2814133 2546934 2025-06-19T08:25:37Z Oesjaar 7467 Kom ons kyk... 2814133 wikitext text/x-wiki {{skuinse titel}} {{Taksoboks |name = ''Gasteria brachyphylla'' |image = Gasteria brachyphylla - Krohn Conservatory - DSC03557.JPG |image_caption = |status = LC |status_system = iucn3.1 |regnum = [[Plantae]] |unranked_divisio = [[Angiosperms]] |unranked_classis = [[Monocots]] |ordo = [[Asparagales]] |familia = [[Asphodelaceae]] |genus = ''[[Gasteria]]'' |species = ''G. brachyphylla'' |binomial = ''Gasteria brachyphylla'' |binomial_authority= (Salm-Dyck) [[Ernst van Jaarsveld|van Jaarsv.]], (1992) |synonyms = * ''Aloe brachyphylla'' <small>Salm-Dyck</small> |}} {{Spesieboks | status = LC | status_system = iucn3.1 | name = | image = | taxon = Gasteria brachyphylla | authority = (Salm-Dyck) [[Ernst van Jaarsveld|van Jaarsv.]], (1992) | synonyms =* ''Aloe brachyphylla'' <small>Salm-Dyck</small> }} '''''Gasteria brachyphylla''''' is 'n [[vetplant]] wat tot die [[genus]] ''[[Gasteria]]'' behoort. Die [[spesie]] is [[Endemie (ekologie)|endemies]] aan die [[Wes-Kaap]]. Dit kom in die [[Klein Karoo]] voor. Die spesie het twee subspesies: * ''Gasteria brachyphylla var. bayeri'' <small>van Jaarsv.</small> * ''Gasteria brachyphylla var. brachyphylla'' == Galery == <gallery> 2 Young Gasteria Brachyphylla Zoar.jpg 8 Gasteria brachyphylla leaves - W Ladismith.jpg Gasteria brachyphylla 0zz.jpg Kew Gardens - London - September 2008 (2955899686).jpg 1 Adult Gasteria Brachyphylla Zoar.jpg </gallery> == Bronnelys == * [http://redlist.sanbi.org/species.php?species=2214-10 REDLIST Sanbi] * [http://plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:963773-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Gasteria|brachyphylla]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] 70ewcmyc1s6ihnwcgqt44yiwrvn68m6 2814134 2814133 2025-06-19T08:26:01Z Oesjaar 7467 Vervang taksoboks met spesieboks. 2814134 wikitext text/x-wiki {{Spesieboks | status = LC | status_system = iucn3.1 | name = | image = | taxon = Gasteria brachyphylla | authority = (Salm-Dyck) [[Ernst van Jaarsveld|van Jaarsv.]], (1992) | synonyms =* ''Aloe brachyphylla'' <small>Salm-Dyck</small> }} '''''Gasteria brachyphylla''''' is 'n [[vetplant]] wat tot die [[genus]] ''[[Gasteria]]'' behoort. Die [[spesie]] is [[Endemie (ekologie)|endemies]] aan die [[Wes-Kaap]]. Dit kom in die [[Klein Karoo]] voor. Die spesie het twee subspesies: * ''Gasteria brachyphylla var. bayeri'' <small>van Jaarsv.</small> * ''Gasteria brachyphylla var. brachyphylla'' == Galery == <gallery> 2 Young Gasteria Brachyphylla Zoar.jpg 8 Gasteria brachyphylla leaves - W Ladismith.jpg Gasteria brachyphylla 0zz.jpg Kew Gardens - London - September 2008 (2955899686).jpg 1 Adult Gasteria Brachyphylla Zoar.jpg </gallery> == Bronnelys == * [http://redlist.sanbi.org/species.php?species=2214-10 REDLIST Sanbi] * [http://plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:963773-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Gasteria|brachyphylla]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] 8w5ywvof6s9stna69i02wcijdytg30k 0 386821 2814135 2546935 2025-06-19T08:27:29Z Oesjaar 7467 Kom ons kyk... 2814135 wikitext text/x-wiki {{skuinse titel}} {{Taksoboks |name = Camilla-beestong |image = |image_caption = Bontkouterie |status = |status_system = iucn3.1 |regnum = [[Plantae]] |unranked_divisio = [[Angiosperms]] |unranked_classis = [[Monocots]] |ordo = [[Asparagales]] |familia = [[Asphodelaceae]] |genus = ''[[Gasteria]]'' |species = ''G. camillae'' |binomial = ''Gasteria camillae'' |binomial_authority= [[Ernst van Jaarsveld|van Jaarsv.]] & Molteno, (2020) |synonyms = |}} {{Spesieboks | status = | status_system = iucn3.1 | name = Camilla-beestong | image = | taxon = Gasteria camillae | authority = [[Ernst van Jaarsveld|van Jaarsv.]] & Molteno, (2020) | synonyms = }} '''''Gasteria camillae''''' is 'n [[vetplant]] wat tot die [[genus]] ''[[Gasteria]]'' behoort. Die [[spesie]] is [[Endemie (ekologie)|endemies]] aan die [[Oos-Kaap]] en kom in die oostelike [[Baviaanskloof]] voor. == Bronnelys == * [http://plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77211395-1 Plants of the World Online] * [http://pza.sanbi.org/gasteria-camillae Plants Africa] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Gasteria|camillae]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] 6rs8jushogl78osnvc4tlpsxyc1gudp 2814136 2814135 2025-06-19T08:29:18Z Oesjaar 7467 Vervang taksoboks met spesieboks. 2814136 wikitext text/x-wiki {{Spesieboks | status = | status_system = iucn3.1 | name = Camilla-beestong | image = | taxon = Gasteria camillae | authority = [[Ernst van Jaarsveld|van Jaarsv.]] & Molteno, (2020) | synonyms = }} '''''Gasteria camillae''''' is 'n [[vetplant]] wat tot die [[genus]] ''[[Gasteria]]'' behoort. Die [[spesie]] is [[Endemie (ekologie)|endemies]] aan die [[Oos-Kaap]] en kom in die oostelike [[Baviaanskloof]] voor. == Bronnelys == * [http://plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77211395-1 Plants of the World Online] * [http://pza.sanbi.org/gasteria-camillae Plants Africa] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Gasteria|camillae]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] 29zz2bniij9of9epttcsbojohnmw31g 0 386823 2814141 2762579 2025-06-19T08:41:34Z Oesjaar 7467 Kom ons kyk... 2814141 wikitext text/x-wiki {{skuinse titel}} {{Taksoboks |name = ''Gasteria carinata'' |image = 1 Gasteria carinata 1.jpg |image_caption = |status = LC |status_system = iucn3.1 |regnum = [[Plantae]] |unranked_divisio = [[Angiosperms]] |unranked_classis = [[Monocots]] |ordo = [[Asparagales]] |familia = [[Asphodelaceae]] |genus = ''[[Gasteria]]'' |species = ''G. carinata'' |binomial = ''Gasteria carinata'' |binomial_authority= (Mill.) Duval, (1809) |synonyms = * ''Aloe carinata'' <small>Mill.</small> |}} {{Spesieboks | status = LC | status_system = iucn3.1 | name = | image = | taxon = Gasteria carinata | authority = (Mill.) Duval, (1809) | synonyms = * ''Aloe carinata'' <small>Mill.</small> }} '''''Gasteria carinata''''' is 'n [[vetplant]] wat tot die [[genus]] ''[[Gasteria]]'' behoort. Die [[spesie]] is [[Endemie (ekologie)|endemies]] aan die [[Wes-Kaap]]. == Subspesies == Die spesie het vier subspesies: * ''Gasteria carinata var. carinata'' * ''Gasteria carinata var. retusa'' <small>van Jaarsv.</small> * ''Gasteria carinata var. thunbergii'' <small>(N.E.Br.) van Jaarsv.</small> * ''Gasteria carinata var. verrucosa'' <small>(Mill.) van Jaarsv.</small> == Galery == <gallery> Gasteria carinata - Stellenbosch 1.jpg Gasteria carinata - Stellenbosch 2.jpg Gasteria carinata partial inflorescence.jpg Gasteria carinata in Tropengewächshäuser des Botanischen Gartens.jpg </gallery> == Bronnelys == * [http://redlist.sanbi.org/species.php?species=2214-15 REDLIST Sanbi] * [http://plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:535752-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Gasteria|carinata]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] 29347g6znlpfb3p6japachc11o22lnc 2814142 2814141 2025-06-19T08:42:18Z Oesjaar 7467 Vervang Taksoboks met Spesieboks 2814142 wikitext text/x-wiki {{Spesieboks | status = LC | status_system = iucn3.1 | name = | image = | taxon = Gasteria carinata | authority = (Mill.) Duval, (1809) | synonyms = * ''Aloe carinata'' <small>Mill.</small> }} '''''Gasteria carinata''''' is 'n [[vetplant]] wat tot die [[genus]] ''[[Gasteria]]'' behoort. Die [[spesie]] is [[Endemie (ekologie)|endemies]] aan die [[Wes-Kaap]]. == Subspesies == Die spesie het vier subspesies: * ''Gasteria carinata var. carinata'' * ''Gasteria carinata var. retusa'' <small>van Jaarsv.</small> * ''Gasteria carinata var. thunbergii'' <small>(N.E.Br.) van Jaarsv.</small> * ''Gasteria carinata var. verrucosa'' <small>(Mill.) van Jaarsv.</small> == Galery == <gallery> Gasteria carinata - Stellenbosch 1.jpg Gasteria carinata - Stellenbosch 2.jpg Gasteria carinata partial inflorescence.jpg Gasteria carinata in Tropengewächshäuser des Botanischen Gartens.jpg 1 Gasteria carinata 1.jpg </gallery> == Bronnelys == * [http://redlist.sanbi.org/species.php?species=2214-15 REDLIST Sanbi] * [http://plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:535752-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Gasteria|carinata]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] 0nj3achrjbhkp7mn5waam814rj3ze3j 0 386917 2813993 2546950 2025-06-18T19:45:51Z Oesjaar 7467 Verbeter 2813993 wikitext text/x-wiki {{Spesieboks | name = Mzimvubu-beestong | image = | image_caption = | status = | status_system = iucn3.1 | taxon = Gasteria loedolffiae | authority= [[Ernst van Jaarsveld|van Jaarsv.]], (2014) | synonyms = }} Die '''Mzimvubu-beestong''' (''Gasteria loedolffiae'') is 'n [[vetplant]] wat tot die [[genus]] ''[[Gasteria]]'' behoort. Die [[spesie]] is [[Endemie (ekologie)|endemies]] aan die [[Oos-Kaap]] en kom op die kranshange van die [[Umzimvuburivier|Mzimvubu-]] en Msikabariviere, in [[Pondoland]], voor. == Bronnelys == * [http://pza.sanbi.org/gasteria-loedolffiae Plantz Africa] * [http://plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77143855-1 Plants of the World Online] {{Taksonbalk}} [[Kategorie:Gasteria|loedolffiae]] [[Kategorie:Flora van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Endemiese plante van Suid-Afrika]] 7bll0kipsqfp7vjs1qduyjcnb73r3rw 0 387293 2814082 2469955 2025-06-19T04:54:41Z InternetArchiveBot 131157 Red 0 verwysing(s) en merk 2 as dood.) #IABot (v2.0.9.5 2814082 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Maatskappy |naam = Suid-Afrikaanse Mediese Navorsingsraad |kenteken = [[Beeld:SAMNR-embleem.png |300px]] |tipe = Staatsinstelling |stigting = [[1969]] |stigter = |ligging_stad = Kaapstad |ligging_land = |ligging = |liggings = Pretoria |sleutelpersone = [[Glenda Gray]] |eienaar = |gebied_bedien = |industrie = |produkte = |dienste = Navorsing in verskeie mediese velde |inkomste = |bedryfsinkomste = |netto_inkomste = |bates = |getal_werknemers = |ouer = |afdelings = |filiale = |slagspreuk = |webwerf = {{URL|https://www.samrc.ac.za}} |ontbind = |voetnotas = |internasionaal = }} Die '''Suid-Afrikaanse Mediese Navorsingsraad''' (SAMNR) is 'n dit is 'n gedeeltelik staatsbefondsde mediese navorsingsorganisasie. Die huidige president is professor [[Glenda Gray]].{{R|CEO}} Die Suid-Afrikaanse Mediese Navorsingsraad is in 1969 gestig as 'n onafhanklike statutêre liggaam om gesondheids- en mediese navorsingsaktiwiteite regdeur Suid-Afrika te koördineer.{{R|about}} Navorsing wat deur die SAMNR gedoen word, is in die velde van [[tuberkulose]], [[MIV/vigs in Suid-Afrika|MIV/VIGS]], kardiovaskulêre siektes, nie-oordraagbare siektes, geslag en gesondheid, en alkohol- en dwelmmisbruik.{{R|about}} Dit is 'n lid van die Innovative Vector Control Consortium, 'n internasionaal befondsde organisasie wie se doel is om nuwe hulpmiddels te ontwikkel en te lewer om [[malaria]] en ander [[tropiese siektes]] te beheer. == Verwysings == {{verwysings|verwysings= <ref name="about">{{Cite web|url=http://www.mrc.ac.za/about-us/who-we-are|title=South African Medical Research Council- Who we are|website=South African Medical Research Council|access-date=15 December 2021}}{{Dooie skakel|date=Junie 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> <ref name="CEO">{{Cite web|url=http://www.mrc.ac.za/about-us/our-president|title=South African Medical Research Council|website=South African Medical Research Council|access-date=15 December 2021}}{{Dooie skakel|date=Junie 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> }} {{Saadjie}} {{normdata}} [[Kategorie:Akademie]] c7rvdipwmcwr2iumo393ayfk91my7up 0 387379 2814164 2758588 2025-06-19T10:09:54Z 78.174.55.43 2814164 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Militêre konflik | konflik = Hongaarse Rewolusie van 1956 | deelvan = die [[Koue Oorlog]] | beeld = [[Lêer:Hole in flag - Budapest 1956.jpg|300px]] | byskrif = Die Hongaarse vlag met die Kommunistiese wapen (1949–56) uitgesny was 'n revolusionêre simbool. | datum = [[23 Junie]] [[1956]] – [[11 November]] [[1956]] <br />[[23 Oktober]] [[1956]] (hoof fase) | plek = [[Hongarye]] | gebied = Opstand teen Stalinistiese regering | resultaat = Sowjetse oorwinning;<br /> Revolusie onderdruk | party1 = [[Lêer:Flag of the Soviet Union.svg|22x20px]]&nbsp;[[Sowjetunie]]<br /> [[Lêer:Flag of Hungary.svg|22x20px]]&nbsp;[[Hongarye]] | party2 = [[Lêer:Flag of Hungary.svg|22x20px]]&nbsp;Hongaarse revolusionêre | party3 = |aanvoerder1 = [[Lêer:Flag of the Soviet Union.svg|22x20px]]&nbsp;[[Nikita Chroesjtsjof]]<br /> [[Lêer:Flag of the Soviet Union.svg|22x20px]]&nbsp;[[Joeri Andropof]]<br /> [[Lêer:Flag of the Soviet Union.svg|22x20px]]&nbsp;Ivan Konev<br /> [[Lêer:Flag of the Soviet Union.svg|22x20px]]&nbsp;Ivan Serov<br /> [[Lêer:Flag of the Soviet Union.svg|22x20px]]&nbsp;[[Georgi Zjoekof]]<br /> [[Lêer:Flag of the Soviet Union.svg|22x20px]]&nbsp;Kuzma Grebennik<br /> [[Lêer:Flag of the Soviet Union.svg|22x20px]]&nbsp;Gennady Obaturof<br /> [[Lêer:Flag of the Soviet Union.svg|22x20px]]&nbsp;Vasily Sokolovsky<br /> [[Lêer:Flag of the Soviet Union.svg|22x20px]]&nbsp;Petr Lashchenko<br /> [[Lêer:Flag of Hungary.svg|22x20px]]&nbsp;Ernő Gerő<br /> [[Lêer:Flag of Hungary.svg|22x20px]]&nbsp;András Hegedüs<br /> [[Lêer:Flag of Hungary.svg|22x20px]]&nbsp;László Piros<br /> [[Lêer:Flag of Hungary.svg|22x20px]]&nbsp;István Bata<br /> [[Lêer:Flag of Hungary.svg|22x20px]]&nbsp;[[János Kádár]]<br /> [[Lêer:Flag of Hungary.svg|22x20px]]&nbsp;Ferenc Münnich<br /> [[Lêer:Flag of Hungary.svg|22x20px]]&nbsp;Antal Apró |aanvoerder2 = [[Lêer:Flag of Hungary.svg|22x20px]]&nbsp;[[Imre Nagy]] <br /> [[Lêer:Flag of Hungary.svg|22x20px]]&nbsp;Pál Maléter (Krygsgevangene) <br /> [[Lêer:Flag of Hungary.svg|22x20px]]&nbsp;Miklós Gimes<br /> [[Lêer:Flag of Hungary.svg|22x20px]]&nbsp;Géza Losonczy<br /> [[Lêer:Flag of Hungary.svg|22x20px]]&nbsp;Zoltán Tildy<br /> [[Lêer:Flag of Hungary.svg|22x20px]]&nbsp;Béla Kovács<br /> [[Lêer:Flag of Hungary.svg|22x20px]]&nbsp;József Dudás <br /> [[Lêer:Flag of Hungary.svg|22x20px]]&nbsp;József Szilágyi<br /> [[Lêer:Flag of Hungary.svg|22x20px]]&nbsp;János Szabó<br /> [[Lêer:Flag of Hungary.svg|22x20px]]&nbsp;László Kovács<br /> [[Lêer:Flag of Hungary.svg|22x20px]]&nbsp;Attila Szigethy<br /> [[Lêer:Flag of Hungary.svg|22x20px]]&nbsp;Sándor Kopácsi (Krygsgevangene) <br /> [[Lêer:Flag of Hungary.svg|22x20px]]&nbsp;Béla Király<br /> [[Lêer:Flag of Hungary.svg|22x20px]]&nbsp;Gergely Pongrátz<br /> [[Lêer:Flag of Hungary.svg|22x20px]]&nbsp;Verskeie ander rebelleleiers |aanvoerder3 = |sterkte1 = 31&nbsp;550 troepe<br />1&nbsp;130 tenks |sterkte2 = Onbekend |sterkte3 = |ongevalle1 = 722 gesneuwel<br />1&nbsp;540 verwond<ref>{{cite book|last1=Györkei|first1=J.|last2=Kirov|first2=A.|last3=Horvath|first3=M.|date=1999|title=Soviet Military Intervention in Hungary, 1956|location=New York|publisher=Central European University Press|page=370|isbn=963-9116-35-1}}</ref> |ongevalle2 = 2&nbsp;500–3&nbsp;000 gesneuweldes<br />13&nbsp;000 verwond<ref name="UNchVnote8">UN General Assembly ''Special Committee on the Problem of Hungary'' (1957) {{cite web|url=http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf|title=Chapter&nbsp;V, footnote&nbsp;8}}</ref> |ongevalle3 = 3&nbsp;000 siviele sterftes<ref>"B&J": Jacob Bercovitch and Richard Jackson, International Conflict : A Chronological Encyclopedia of Conflicts and Their Management 1945–1995 (1997) bl. 85</ref> |notas = }} Die '''Hongaarse Rewolusie van 1956''' (ook die '''Hongaarse Opstand''', 23 Oktober – 10 November 1956; [[Hongaars]]: ''1956-os forradalom''), was 'n landswye rewolusie teen die [[Stalinisme|Stalinistiese]] regering van die Hongaarse Volksrepubliek (1949–1989) en die Hongaarse binnelandse beleid wat voorgeskryf is deur die [[Sowjetunie]]. Die opstand was aanvanklik [[anargisme|anargisties]] van aard, maar het uiteindelik die eerste groot [[Nasionalisme|nasionalistiese]] uitdaging van die [[Sowjetunie]] se beheer oor [[Hongarye]] geword, sedert die [[Rooi Leër]] die Nazi-besetting van Hongarye aan die einde van die [[Tweede Wêreldoorlog]] in Mei 1945 beëindig het.<ref>Alternatiewe name vir dié rewolusie is ''Hongaarse Opstand'' en ''Hongaarse Rebellie''; die eerste term het die woord ''felkelés'' ("opstand" gebruik); in die Kommunistiese tydperk van 1957–1988 was die term wat gebruik is ''Ellenforradalom'' (Teenrevolusie); en sedert 1990 is die amptelike term vir die Hongaarse Revolusie die frase: ''Forradalom és szabadságharc'' (Revolusie en die stryd om vryheid), wat die Hongaarse Revolusie van 1848 oproep. Terwyl die Engelse ''revolution'' ooreenstem met die Hongaarse ''forradalom'' [https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/26566.htm (US State Dept. agtergrond oor Hongarye)] op taalkundige gebied, onderskei die Oxford English Dictionary tussen 'n ''rewolusie'', wat 'n regering afsit, en 'n gewapende ''opstand'', wat kan misluk of slaag.</ref> Die Hongaarse Rewolusie het op [[23 Oktober]] [[1956]] in [[Boedapest]] begin toe universiteitstudente 'n beroep op die burgerlike bevolking gedoen het om by hulle aan te sluit by die [[Parlementsgebou (Hongarye)|Hongaarse Parlementsgebou]] om te protesteer teen die USSR se [[geopolitiek]]e oorheersing van Hongarye deur die Stalinistiese regering van [[Mátyás Rákosi]]. 'n Afvaardiging van studente het die gebou van die Hongaarse Radio binnegegaan om hul sestien eise vir politieke en ekonomiese hervormings vir die burgerlike samelewing van Hongarye uit te saai, maar is deur veiligheidswagte aangehou. Terwyl die studentebetogers buite die radiogebou die vrylating van hul afvaardiging studente geëis het, het polisiemanne van die ÁVH (''[[Államvédelmi Hatóság]]''), die staatsbeskermingsowerheid, verskeie betogers doodgeskiet.<ref>"Hungarian Revolt of 1956", ''Dictionary of Wars''(2007) Third Edition, George Childs Kohn, Ed. bl. 237–238.</ref> Gevolglik het Hongare in rewolusionêre milisies georganiseer om die ÁVH te beveg; plaaslike Hongaarse Kommunistiese leiers en ÁVH-polisiemanne is gevang en summier vermoor of ge[[lynch]]; en anti-kommunistiese politieke gevangenes is vrygelaat en bewapen. Om hul politieke, ekonomiese en sosiale eise te verwesenlik, het die plaaslike Sowjets (werkersrade) beheer oor die munisipale regering van die Hongaarse Werkers Volksparty (''Magyar Dolgozók Pártja'') oorgeneem. Die nuwe regering van [[Imre Nagy]] het die ÁVH ontbind, die Hongaarse onttrekking aan die [[Warskouverdrag]] verklaar en onderneem om vrye verkiesings in te stel. Teen die einde van Oktober het die intense gevegte bedaar, maar sommige werkers het voortgegaan om die Stalinistiese regime en die verskyning van opportunistiese [[bourgeois]]-politieke partye te beveg.<ref>{{cite web|url=https://en.internationalism.org/wr/009_hungary56.html|title=50 Years Since the Hungarian Workers' Uprising|publisher=International Communist Current|access-date=4 September 2021}}</ref> Hoewel die USSR aanvanklik bereid was om die onttrekking van die Rooi Leër uit Hongarye te onderhandel, het die USSR die Hongaarse Rewolusie vanaf 4 November 1956 begin onderdruk en tot 10 November teen die Hongaarse rewolusionêre geveg. Die onderdrukking van die Hongaarse opstand het 2, 500 Hongare, en 700 soldate van die Rooi Leër se lewens geëis en 200 000 Hongare gedwing om na die buiteland te vlug.<ref>{{Cite journal|last=Niessen|first=James P.|date=2016-10-11|title=Hungarian Refugees of 1956: From the Border to Austria, Camp Kilmer, and Elsewhere|url=https://ahea.pitt.edu/ojs/index.php/ahea/article/view/261|journal=Hungarian Cultural Studies|volume=9|pages=122–136|doi=10.5195/AHEA.2016.261|issn=2471-965X|doi-access=free}}</ref> == Agtergrond == === Tweede Wêreldoorlog === [[Lêer:Soldier, second World War Fortepan 27561.jpg|links|duimnael|Hongaarse soldate aan die Oosfront in 1942.]] Tydens die Tweede Wêreldoorlog (1939–1945) was die Koninkryk van Hongarye (1920–1946) 'n lid van die [[Spilmoondhede]] – in alliansie met Nazi-Duitsland, Fascistiese Italië, die Koninkryk van Roemenië en die Koninkryk Bulgarye. In 1941 het die Hongaarse weermag deelgeneem aan die inval van [[Joego-Slawië]] (6 April 1941) en aan [[Operasie Barbarossa]] (22 Junie 1941), die inval van die USSR. Teen 1944 was die Rooi Leër op pad na die Koninkryk van Hongarye, nadat hulle eers die koninklike Hongaarse leër en die leërs van die ander Spilmoondhede uit die gebied van die USSR verdryf het.<ref name="brittannica">{{cite web| url = https://www.britannica.com/place/Hungary/War-and-renewed-defeat| title = History of Hungary : War and renewed defeat| website = Encyclopaedia Britannica| access-date = 18 Augustus 2021}}</ref> Uit vrees vir die Rooi Leër se besetting van die Koninkryk van Hongarye, het die koninklike Hongaarse regering onsuksesvol 'n [[wapenstilstand]] met die Geallieerdes versoek, waarna die Nazi's die verraad beantwoord het met ''Operasie Margarethe'' (12 Maart 1944) om die Nazi-regering van Nasionale Eenheid van Hongarye te vestig; ten spyte van hierdie polities-militêre pogings, het die Rooi Leër die Duitse en die Hongaarse Nazi's aan die einde van 1944 verslaan.<ref>{{Cite book|last=Tihanyi|first=Gyula|title=The Second World War|publisher=Penguin Books|year=1990|isbn=0-14-011341-X|location=USA|pages=506}}</ref> Op 10 Februarie 1947 het 'n vredesverdrag die militêre nederlaag van Nazi-Hongarye bevestig en die USSR se reg op 'n militêre besetting van Hongarye bepaal.<ref name="brittannica" /> === Sowjetbesetting === Aan die einde van die Tweede Wêreldoorlog (1939–1945) was die Koninkryk van Hongarye in die [[geopolitiek]]e invloedsfeer van die USSR. In die politieke nasleep van die oorlog was Hongarye 'n veelparty-demokrasie, waarin die Hongaarse parlementêre verkiesing van 1945 'n koalisieregering opgelewer het wat saamgestel is uit Onafhanklike Kleinboere, Agrariese Werkers en die Burgerparty, onder leiding van Eerste Minister Zoltán Tildy. Nietemin het die Hongaarse Kommunistiese Party, namens die USSR, voortdurend salami-taktieke gebruik om geringe politieke toegewings te verwerp, wat die politieke gesag van die koalisieregering voortdurend verminder het – ten spyte daarvan dat die Kommunistiese Party slegs 17 persent van die stemme in die parlementêre verkiesing van 1945 kon bekom.<ref>{{cite book |last=Kertesz |first=Stephen D. |title=Diplomacy in a Whirlpool: Hungary between Nazi Germany and Soviet Russia |chapter-url=http://www.hungarian-history.hu/lib/dipl/dipl08.htm |chapter=Chapter VIII (Hungary, a Republic) |pages=139–152 |publisher=University of Notre Dame Press, Notre Dame, Indiana |year=1953 |isbn=0-8371-7540-2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070903085107/http://www.hungarian-history.hu/lib/dipl/dipl08.htm |archive-date=3 September 2007 |df=dmy-all}} Opgespoor op 8 Oktober 2006</ref><ref name="UNPara47">UN General Assembly ''Special Committee on the Problem of Hungary'' (1957) {{cite web |url=http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf |title=Chapter II. A (''Developments before 22 October 1956''), para. 47 (p. 18)}}&nbsp;{{small|(1.47&nbsp;MB)}}</ref> [[Lêer:BME K épület.jpeg|links|duimnael|Die Boedapest Universiteit vir Tegnologie en Ekonomie, een van die plekke waar die rewolusie begin het.]] Ná die verkiesing in 1945 is beheer van die Staatsbeskermingsowerheid (''Államvédelmi Hatóság'', ÁVH) van die Onafhanklike Kleinboereparty van die koalisieregering na die Hongaarse Kommunistiese party oorgedra.<ref>UN General Assembly ''Special Committee on the Problem of Hungary'' (1957) {{cite web|url= http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf |title=Chapter IX D, para. 426 (bl. 133) }}&nbsp;{{small|(1.47&nbsp;MB)}}</ref> Die ÁVH het nie-kommunistiese politieke teenstanders onderdruk met intimidasie en valse beskuldigings, gevangenisstraf en [[marteling]].<ref>UN General Assembly ''Special Committee on the Problem of Hungary'' (1957) {{cite web|url= http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf |title=Chapter II.N, para 89(xi) (bl. 31) }}&nbsp;{{small|(1.47&nbsp;MB)}}</ref> Die kort tydperk van vier jaar van veelparty-demokrasie het geëindig toe die Hongaarse Sosiaal-Demokratiese Party met die Kommunistiese Party saamgesmelt het en die Hongaarse Werkers Volksparty geword het, wie se kandidaat onbestrede gestaan het in die 1949 Hongaarse parlementêre verkiesing. Daarna, op 20 Augustus 1949, is die Hongaarse Volksrepubliek geproklameer en gestig as 'n sosialistiese staat, met wie die USSR toe die COMECON-verdrag van wedersydse bystand gesluit het, wat die stasionering van troepe van Rooi Leër-soldate in Hongarye toegelaat het.<ref name="UNPara47" /> Die Hongaarse Werkers Volksparty het die ekonomiese model van die USSR aangehang en die sosialistiese ekonomie van Hongarye gevestig met die nasionalisering van produksiemiddele en natuurlike hulpbronne. Boonop het die relatief vrye politiek situasie van Hongarye teen 1955 intellektuele en joernaliste toegelaat om vryelik die sosiale en ekonomiese beleid van die Rákosi-regering te kritiseer.<ref>UN General Assembly ''Special Committee on the Problem of Hungary'' (1957) {{cite web|url= http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf |title=Chapter II. A (''Developments before 22 October 1956''), paragrawe 49 (bl. 18), 379–380 (bl. 122) en 382–385 (bl. 123) }}&nbsp;{{small|(1.47&nbsp;MB)}}</ref> In die gees van relatiewe politieke vryheid, het studente van die Boedapest Universiteit vir Tegnologie en Ekonomie op 22 Oktober 1956 die MEFESZ Studente-unie hervestig, wat die Rákosi-regering vroeër verbied het weens hul onaanvaarbare politiek.<ref name="Crampton295">Crampton, R. J. (2003). ''Eastern Europe in the Twentieth Century–and After'', bl. 295. Routledge: London. {{ISBN|0-415-16422-2}}.</ref> === Stalinistiese Hongarye === [[Lêer:Rákosi Mátyás fortepan 56324.jpg|duimnael|Stalin se man in Hongarye: Mátyás Rákosi spreek 'n gehoor in Boedapest toe. (1948)]] Aanvanklik was die Hongaarse Volksrepubliek 'n sosialistiese staat onder leiding van die Kommunistiese regering van Mátyás Rákosi (r. 1947–1956), 'n Stalinis wat nou aan die USSR verbonde was.<ref>'''Video''': Hungary in Flames [http://files.osa.ceu.hu/holdings/selection/rip/4/av/1956-43.html CEU.hu] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071017054207/http://files.osa.ceu.hu/holdings/selection/rip/4/av/1956-43.html |date=17 Oktober 2007 }} producer: CBS (1958) – Fonds 306, Audiovisual Materials Relating to the 1956 Hungarian Revolution, OSA Archivum, Budapest, Hungary ID number: HU OSA 306–0–1:40</ref> Om ideologiese nakoming binne sy Stalinistiese regering te verseker, het Rákosi die ÁVH (Staatsbeskermingsowerheid) gebruik om 7 000 "Titoiste" en "[[Trotskyȉsme|Trotskyiste]]" van die Kommunistiese Party van Hongarye te suiwer omdat hulle "Westerse agente" was wie se deelname aan die [[Spaanse Burgeroorlog]] (1936–1939) ingemeng het met Stalin se langtermynplanne vir wêreldkommunisme.<ref name="Litván 1996">{{cite book|last=Litván|first=György|title=The Hungarian Revolution of 1956: Reform, Revolt and Repression|year=1996|publisher=Longman|location=London}}</ref><ref name="Tokes317">Tőkés, Rudolf L. (1998). ''Hungary's Negotiated Revolution: Economic Reform, Social Change and Political Succession'', bl. 317. Cambridge University Press: Cambridge. {{ISBN|0-521-57850-7}}</ref><ref name=wilson>{{Cite book| title =Budapest 1900: A Historical Portrait of a City and its Culture | author= John Lukacs | publisher= Grove Press|year= 1994|page=222 | isbn =978-0-8021-3250-5}}</ref> Die Rákosi-regering van die Hongaarse Volksrepubliek was by verre die grootste onderdrukker van politieke-, seksuele- en godsdienstige minderhede onder die Stalinistiese regerings van die Oosblok.<ref name="UNPara47" /><ref name="lawsoc" /><ref name="hungarianspectrum.org">{{cite web|url = https://hungarianspectrum.org/2016/04/24/jozsef-mindszenty-an-inveterate-anti-semite-or-a-national-hero/|title = József Mindszenty: An inveterate anti-Semite or a national hero?|date = 24 April 2016|access-date = 30 Desember 2021|archive-date = 30 Desember 2021|archive-url = https://web.archive.org/web/20211230114502/https://hungarianspectrum.org/2016/04/24/jozsef-mindszenty-an-inveterate-anti-semite-or-a-national-hero/|url-status = dead}}</ref><ref name="jta.org">{{cite web|url=https://www.jta.org/1947/07/13/archive/budapest-jews-score-anti-semitic-tenor-of-statement-by-hungarian-cardinal|title = Budapest Jews Score Anti-semitic Tenor of Statement by Hungarian Cardinal|date = 13 Julie 1947}}</ref> In 1949 het die Rákosi-regering kardinaal József Mindszenty tot lewenslange gevangenisstraf gevonnis weens [[hoogverraad]] teen Hongarye, en omdat hy met Nazi-Duitsland saamgewerk het om die [[Holocaust]] in Hongarye (1941–1945) – d.i. die godsdienstige vervolging van Hongaarse Jode en die vervolging van kommuniste en anti-Nazi's – te bewerkstellig.<ref name="hungarianspectrum.org" /><ref name="jta.org" /> ==== Politieke onderdrukking ==== In die tydperk 1950–1952 het die ÁVH meer as 26 000 nie-kommunistiese Hongare met [[geweld]] hervestig, en beslag gelê op hul behuising vir lede van die Kommunistiese Party van Hongarye. Sodoende het die ÁVH die politieke bedreiging van die nasionalistiese en anti-kommunistiese intelligentsia en die plaaslike bourgeoisie geëlimineer. Volgens hul besondere politiek is anti-kommunistiese Hongare óf in konsentrasiekampe gevange geneem óf na die USSR gedeporteer óf vermoor, hetsy summier of na 'n skynverhoor; die slagoffers het die Kommunistiese politikus László Rajk, minister van binnelandse sake wat die ÁVH se geheime polisie gestig het, ingesluit.<ref name="Tokes317" /><ref name=lawsoc>{{Cite book| last=Gati | first=Charles | title=Failed Illusions: Moscow, Washington, Budapest and the 1956 Hungarian Revolt | publisher=Stanford University Press |date=September 2006 | isbn=0-8047-5606-6|page=49 }} Gati beskryf "...die mees grusame vorme van sielkundige en fisieke marteling{{nbsp}} . . . Die skrikbewind [van die Rákosi-regering] het geblyk meer omvattend te wees as [die bewind van terreur] in enige van die ander Sowjet-satellietlande in Sentraal- en Oos-Europa." In die post-kommunistiese tydperk het die ondersoekkommissie, ''Törvénytelen szocializmus'' (Wettelose sosialisme), berig dat "die howe tussen 1950 en vroeë 1953 650, 000 sake [van politieke misdade] hanteer het, waaraan 387, 000 of 4 persent van die bevolking skuldig bevind is." (Budapest, Zrínyi Kiadó/Új Magyarország, 1991, bl. 154).</ref> Die Rákosi-regering het die onderwysstelsel verpolitiseer, met die intelligentsia wat sou help met die Russifikasie van Hongarye; dus was die studie van die [[Russies]]e taal en Kommunistiese politieke onderrig verpligtend op skool en op universiteit; godsdienstige skole is genasionaliseer en kerkleiers is met kommunistiese amptenare vervang.<ref>{{cite journal | last=[http://tortenelemszak.elte.hu/intezet/segtud/kardos.html Kardos, József] | title=Monograph | journal=Iskolakultúra | volume=6–7 | issue=June–July 2003 | pages=73–80 | publisher=University of Pécs | year=2003 | url=http://epa.oszk.hu/00000/00011/00072/pdf/tan-konf-vita2003-6-7.pdf | access-date=9 Oktober 2006 |language=hu}}</ref><!-- In Februarie 1950 het die Sentrale Komitee van die Hongaarse Werkende Volksparty gesê dat hulle doel was om bourgeois leiers in die onderwys te verdring. In die pedagogiese tydskrif ''Köznevelés'' (17 September 1950) het die minister van onderwys en godsdiens, József Darvas, gesê: "Die omskakeling van verskillende grammatikaskole na industriële tegniese institute, landbou-tegniese institute, ekonomiese beroepshoërskole, en opleidingskolleges vir skoolonderwysers en kleuterskoolinstrukteurs neig na die sukses van die vyfjaarplan deur baie van die nodige tegnici te voorsien." Op 30 Oktober 1950, op skool en op universiteit, het die Russifikasie van Hongaarse onderwys verpligte Russiese taal en Marxisme-Leninisme by elke kurrikulum ingesluit; teen 1951 is 107 nuwe kursusboeke uitgereik, 61 was Sowjet-handboeke wat in [[Hongaars]] vertaal is. Boonop sou die aantal studente in die loop van vyf jaar met 30 000 verhoog word.--><ref>{{Cite book| editor-last=Burant | editor-first=Stephen R. | title=Hungary: a country study |edition=2nd |publisher=Federal Research Division, Library of Congress | year=1990 | pages=320 |url=http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/hutoc.html}}, Chapter 2 (''The Society and Its Environment'') "Religion and Religious Organizations"</ref> ==== Ekonomiese agteruitgang ==== In die vroeë 1950's het die Rákosi-regering se sosialistiese ekonomie die per capita-inkomste van die Hongaarse mense verhoog, maar hul lewenstandaard is verlaag as gevolg van verpligte finansiële bydraes tot die industrialisering van Hongarye, wat die besteebare en diskresionêre inkomste van individuele Hongaarse werkers verminder het. Die swak ekonomiese toestand is boonop vererger deur burokratiese wanbestuur van hulpbronne, wat tekorte aan voorrade veroorsaak het, en die gevolglike rantsoenering van brood, suiker, meel, vleis en ander voedselsoorte.<ref>{{Cite book| last=Bognár | first=Sándor |author2=Iván Pető |author3=Sándor Szakács | title=A hazai gazdaság négy évtizedének története 1945–1985 (The History of Four Decades of the National Economy, 1945–1985) | publisher=Budapest: Közdazdasági és Jogi Könyvkiadó | year=1985 | isbn=963-221-554-0 }} bl. 214, 217 {{in lang|hu}}</ref> As gevolg van die swak ekonomiese toestand het die Hongaarse werker se besteebare inkomste in 1952 tot twee derdes van die besteebare inkomste van 1938 geval.<ref name="transformation">"[http://www.rev.hu/history_of_45/tanulm_gazd/gazd_e.htm Transformation of the Hungarian economy] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070917033739/http://www.rev.hu/history_of_45/tanulm_gazd/gazd_e.htm |date=17 September 2007 }}". The Institute for the History of the 1956 Hungarian Revolution (2003). Besoek op 27 Augustus 2006.</ref> Behalwe om vir die Rooi Leër-besetting van sosialistiese Hongarye te betaal, het die Hongare ook oorlogsvergoeding (VS$300 miljoen) aan die USSR, die Tsjeggo-Slowaakse Sosialistiese Republiek en die Sosialistiese Federale Republiek van Joego-Slawië betaal.<ref>The Avalon Project at Yale Law School: [http://www.yale.edu/lawweb/avalon/wwii/hungary.htm#art12 Armistice Agreement with Hungary; 20 Januarie 1945] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060409202246/http://yale.edu/lawweb/avalon/wwii/hungary.htm#art12 |date=9 April 2006 }}. Retrieved 27 August 2006.</ref> In 1946 het die Hongaarse Nasionale Bank gerapporteer dat die koste van oorlogsvergoeding "tussen 19 en 22 persent van die jaarlikse nasionale inkomste" van Hongarye was,<ref>{{Cite book | last=Kertesz | first=Stephen D.|title=Diplomacy in a Whirlpool: Hungary between Nazi Germany and Soviet Russia | chapter-url=http://www.hungarian-history.hu/lib/dipl/dipl16.htm#16|chapter=Memorandum of the Hungarian National Bank on Reparations, Appendix Document 16 | publisher=University of Notre Dame Press, Notre Dame, Indiana|year=1953|isbn=0-8371-7540-2|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20070125063724/http://www.hungarian-history.hu/lib/dipl/dipl16.htm#16 | archive-date=25 Januarie 2007 | df=dmy-all }}</ref> 'n onbekostigbare nasionale uitgawe wat vererger is deur hiperinflasie as gevolg van die na-oorlogse waardevermindering van die Hongaarse pengő<ref>Magyar Nemzeti Bank – English Site: [http://english.mnb.hu/Engine.aspx?page=mnben_1_jegybankrol&ContentID=2326 History] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060830203417/http://english.mnb.hu/Engine.aspx?page=mnben_1_jegybankrol&ContentID=2326 |date=30 Augustus 2006 }}</ref> Boonop het deelname aan die Sowjet-geborgde Raad van Wedersydse Ekonomiese Bystand (COMECON) direkte handel met Westerse lande verhoed, en ook verhoed dat die Hongaarse Volksrepubliek Amerikaanse finansiële hulp kon ontvang deur middel van die Marshall-plan (1948).<ref>Magyar Nemzeti Bank – English Site: [http://english.mnb.hu/Engine.aspx?page=mnben_1_jegybankrol&ContentID=2326 History] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060830203417/http://english.mnb.hu/Engine.aspx?page=mnben_1_jegybankrol&ContentID=2326 |date=30 August 2006 }}</ref>Op maatskaplike vlak het die instelling van Sowjet-styl ekonomiese beleid en die betaling van oorlogsvergoeding Hongaarse burgers woedend gemaak, terwyl die kumulatiewe gevolge van ekonomiese besuiniging anti-Sowjet-politieke ontevredenheid aangevuur het, aangesien die betaling van buitelandse skuld voorrang geniet het bo die materiële behoeftes van die Hongaarse mense.<ref name="LibCongressHungaryEconomy">Library of Congress: Country Studies: Hungary, Chapter 3 [http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/hutoc.html#hu0138 Economic Policy and Performance, 1945–1985]. Besoek op 27 Augustus 2006.</ref> === Internasionale gebeure === ==== De-stalinisering ==== [[Lêer:Nagy Imre fortepan 74215.jpg|duimnael|In die Oosblok was die Hongaarse Eerste Minister Imre Nagy (in die middel) te progressief in sy regering se strewe na [[Sosialisme]], wat van die Sowjetunie se invloedsfeer afgewyk het. (Oktober 1956).]] Op 5 Maart 1953 het die dood van [[Stalin]] die [[Kommunistiese Party van die Sowjetunie|KPSU]] toegelaat om voort te gaan met die de-stalinisering van die USSR. Dit het tot 'n relatiewe liberalisering van die politieke situasie gelei, wat daarna die meeste Europese Kommunistiese partye en die kommunistiese partye van die Warskou-verdrag genoop het om 'n reformistiese vleuel te ontwikkel binne die raamwerk van [[Marxisme|Marxistiese]] filosofie en die bevele van Moskou. Gevolglik het die reformistiese kommunis Imre Nagy eerste minister (1953–55) van die Hongaarse Volksrepubliek geword en die Stalinis Mátyás Rákosi (1946–56) vervang, wie se hardhandige styl van kommunistiese regering teenproduktief was vir die belange van die USSR in Hongarye.<ref>{{cite journal | author = János M. Rainer | title = Stalin and Rákosi, Stalin and Hungary, 1949–1953 | date = 4 Oktober 1997 | journal = "European Archival Evidence. Stalin and the Cold War in Europe" Workshop, Budapest, 1956 Institute | url = http://www.rev.hu/portal/page/portal/rev/tanulmanyok/1945_56/rmj5 | access-date = 23 Oktober 2009 | archive-date = 16 Julie 2011 | archive-url = https://web.archive.org/web/20110716155318/http://www.rev.hu/portal/page/portal/rev/tanulmanyok/1945_56/rmj5 | url-status = dead }}</ref> Ten spyte daarvan dat hy nie meer die eerste minister van Hongarye was nie, het Rákosi polities gesproke relevant gebly as Algemene Sekretaris van die Hongaarse Kommunistiese Party. Sodoende het hy baie van die Nagy-regering se politieke en sosio-ekonomiese hervormings ondermyn; teen 18 April 1955 het Rákosi Nagy op so 'n wyse gediskrediteer dat die USSR Nagy as staatshoof van Sosialistiese Hongarye afgesit het. Drie maande van komplotte en sameswering het gesorg dat Rákosi en die Hongaarse Kommunistiese Party van Imre Nagy ontslae kon raak. Nagy se politieke aansien is hierdeur vernietig. Op 14 April is premier Imre Nagy van die Hongaarse Kommunistiese Party se kantore verwyder en van sy funksies onthef, en op 18 April is hy afgedank as eerste minister. Ten spyte daarvan dat hy sedert Januarie 1955 nie meer die goedkeuring van die USSR weggedra het nie, het Nagy geweier om die vereiste kommunistiese boetedoening van 'selfkritiek' uit te voer, en geweier om as premier van Hongarye te bedank.<ref>{{Cite book| last = Gati | first = Charles | title = Failed Illusions: Moscow, Washington, Budapest and the 1956 Hungarian Revolt | publisher = Stanford University Press |date=September 2006 | isbn = 0-8047-5606-6 |page=64 }}</ref> In Februarie 1956 het die de-stalinisering van die USSR 'n aanvang geneem met [[Nikita Chroesjtsjof]] (Eerste-Sekretaris van die KPSU) se toespraak "Oor die persoonlikheidskultus en die gevolge daarvan", wat die magsmisbruik wat Josef Stalin en sy binnekring in Rusland en in die buiteland gepleeg het, veroordeel het.<ref>{{cite web|author=Nikita Sergeyevich Khrushchev, First Secretary, Communist Party of the Soviet Union|title=On the Personality Cult and its Consequences|publisher=Special Report at the 20th Congress of the Communist Party of the Soviet Union|date=24–25 February 1956 | url = http://www.uwm.edu/Course/448-343/index12.html|access-date = 27 August 2006|archive-url = https://web.archive.org/web/20060804155735/http://www.uwm.edu/Course/448-343/index12.html |archive-date = 4 Augustus 2006|url-status=dead}}</ref> Om die rede is die de-stalinisering van die Hongaarse Volksrepubliek gekenmerk deur Rákosi se afdanking as Algemene Sekretaris van die Kommunistiese Party van Hongarye, en sy vervanging deur Ernő Gerő op 18 Julie 1956.<ref>UN General Assembly ''Special Committee on the Problem of Hungary'' (1957) {{cite web|url= http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf |title=Chapter II. A (Developments before 22 October 1956), paragraph 48 (p. 18) }}&nbsp;{{small|(1.47&nbsp;MB)}}</ref> Vanuit die Westerse perspektief het die lande van Wes-Europa met die [[CIA]] se propaganda-radionetwerk, Radio Free Europe, saamgewerk om die toespraak oor die persoonlikheidskultus en die gevolge daarvan aan die lande van Oos-Europa uit te saai, met die verwagting dat, as Sekretaris van die KPSU , Chroesjtsjof se anti-Stalinistiese toespraak wesenlik sou bydra tot die destabilisering van die interne politiek van die Warskou-verdraglande.<ref>Weiner, Tim. ''Legacy of Ashes: The History of the CIA'' (2008) bl. 144.</ref> ==== Warskouverdrag tot stand gebring ==== [[Lêer:Poznan 1956.jpg|links|duimnael|Die Poznań-werkersopstand , 28 Junie 1956.]] Op 14 Mei 1955 het die USSR met die Verdrag van Vriendskap, Samewerking en Wedersydse Bystand, die [[Warskouverdrag]] tot stand gebring met sewe lande van die Oosblok, insluitend die Hongaarse Volksrepubliek. Die geopolitieke beginsels van die Warskouverdrag-verdedigingsverdrag het ingesluit "respek vir die onafhanklikheid en [die] [[soewereiniteit]] van [die lid]lande" en die praktyk van "nie-inmenging in hul binnelandse sake."<ref>{{cite web|date=November 1998|editor-last=Halsall|editor-first=Paul|title=The Warsaw Pact, 1955; Treaty of Friendship, Cooperation and Mutual Assistance|url=http://www.fordham.edu/halsall/mod/1955warsawpact.html|access-date=8 Oktober 2006|work=Internet Modern History Sourcebook|publisher=Fordham University|archive-date=14 Augustus 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140814204949/http://www.fordham.edu/halsall/mod/1955warsawpact.html|url-status=dead}}</ref> Op 15 Mei 1955, 'n dag nadat die USSR die Warskouverdrag tot stand gebring het, het die Oostenrykse Staatsverdrag [[Oostenryk]] as 'n neutrale land in die geopolitieke [[Koue Oorlog]] tussen die VSA en die USSR gevestig.<ref>German-language video, ''Berichte aus Budapest: Der Ungarn Aufstand 1956'' [http://files.osa.ceu.hu/holdings/selection/rip/4/av/1956-29.html CEU.hu] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071017054202/http://files.osa.ceu.hu/holdings/selection/rip/4/av/1956-29.html |date=17 Oktober 2007 }} Director: Helmut Dotterweich, (1986) – Fonds 306, Audiovisual Materials Relating to the 1956 Hungarian Revolution, OSA Archivum, Budapest, Hungary ID number: HU OSA 306–0–1:27</ref> Oostenryk se verklaring van geopolitieke neutraliteit het die kommunistiese regering van Nagy toegelaat om "die moontlikheid van 'n neutrale status vir Hongarye, geskoei op die Oostenrykse model", te oorweeg.<ref>UN General Assembly ''Special Committee on the Problem of Hungary'' (1957) {{cite web|title=Chapter VIII The Question of the Presence and the Utilization of the Soviet Armed Forces in the Light of Hungary's International Commitments, Section D — The demand for the withdrawal of Red Army troops, para. 339 (p. 105)|url=http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf}}&nbsp;{{small|(1.47&nbsp;MB)}}</ref> In Junie 1956 het die Poolse leër die werkersopstand teen die ekonomiese beleid van die Poolse Volksrepubliek by [[Poznań]] op gewelddadige wyse onderdruk. In Oktober het die Poolse regering die polities gerehabiliteerde hervormingskommunis [[Władysław Gomułka]] as Eerste Sekretaris van die Poolse Verenigde Werkersparty aangestel om die USSR-kwessie te hanteer, en teen 19 Oktober 1956 was Gomułka suksesvol in sy onderhandelings vir groter handelsooreenkomste en die verlaging van die Rooi Leër se troepemag in Pole.<ref name="satellite">{{cite web| title = Notes from the Minutes of the CPSU CC Presidium Meeting with Satellite Leaders, 24 October 1956 | work = The 1956 Hungarian Revolution, A History in Documents | publisher = George Washington University: The National Security Archive | date = 4 November 2002 | url = http://www.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB76/doc5.pdf | access-date = 2 September 2006}}</ref> Die USSR se toegewings aan Pole – bekend as die Poolse Oktober – het Hongare aangemoedig om soortgelyke toegewings van die USSR vir die Hongaarse Volksrepubliek te eis, wat baie bygedra het tot die Hongare se uiters idealistiese politiek in Oktober 1956.<ref name="Machcewicz">{{cite web|last = Machcewicz|first = Paweł|title = 1956 – A European Date|publisher = culture.pl|date = June 2006|url = https://culture.pl/en/article/1956-a-european-date-annus-mirabilis-1956|access-date = 26 March 2021|url-status = live|archive-url = https://web.archive.org/web/20130512213728/http://www.culture.pl/web/english/culture-full-page/-/eo_event_asset_publisher/Ny17/content/1956-a-european-date-annus-mirabilis-1956|archive-date = 12 Mei 2013|df = dmy-all}}</ref> ==== CIA propaganda ==== Gedurende die Koue Oorlog van die 1950's het die gemilitariseerde politieke klimaat en Amerikaanse beleid teenoor Rusland die Amerikaanse publiek aangemoedig om geheime militêre hulp aan anti-kommunistiese opposisie (polities en paramilitêr) binne die Warskouverdrag toe te laat. Die CIA het voortdurend die politieke gesag en kulturele invloed van die USSR ondermyn met geheime oorlogvoering en [[propaganda]] – wat aan die einde van 1956 nasionalistiese en anti-kommunistiese Hongare aangemoedig het om 'n anti-Sowjet-[[staatsgreep]] te probeer aanpak. Alhoewel die oorlogstydse [[ideologie]] van die 1940's die geopolitieke situasie van die Koue Oorlog in die 1950's onderlê het, en ten spyte van sielkundige- en ekonomiese oorlogvoering ter ondersteuning van die wêreldwye inperking van Marxisme – is die VSA deur ''realpolitik'' gedwing tot normale diplomatieke, politieke en ekonomiese betrekkinge met die USSR en met die Warskouverdrag-lande; vir die Hongare het Radio Free Europe (RFE) se propagandabeloftes van Amerikaanse ondersteuning vir regimeverandering egter 'n moontlikheid gebly.<ref name="BorhiContRoll">{{cite journal | last = Borhi | first = László | title = Containment, Rollback, Liberation or Inaction? The United States and Hungary in the 1950s | journal = Journal of Cold War Studies | volume = 1 | issue = 3 | pages = 67–108 | year = 1999 | doi = 10.1162/152039799316976814 | s2cid = 57560214 }}</ref> Ten spyte van die mislukte geheime oorlogvoering het die Amerikaanse visepresident [[Richard Nixon]] (r. 1953–1961) die Nasionale Veiligheidsraad (NVR) aangemoedig om die CIA se propagandahulpbronne ([[disinformasie]], verkeerde inligting, ens.) te ontplooi om die USSR voortdurend uit te lok om elke anti-kommunistiese opstand in 'n Warskouverdrag-land gewelddadig te onderdruk, omdat militêre onderdrukking anti-Sowjet-propaganda opgelewer het wat voordelig was vir die geopolitieke belange van die VSA<ref>Weiner, Tim. ''Legacy of Ashes: The History of the CIA'' (2008) bl. 145.</ref> Vir daardie doel het die CIA-direkteur, Allen Dulles, die NVR mislei oor die omvang van die VSA se netwerk van anti-kommunistiese geheime agente wat Sowjet-kommunisme in Hongarye sou ondermyn – wat 'n voorspel was tot die regimeverandering wat deur die RFE-propaganda aangemoedig is.<ref name="Ashes page 149">''Legacy of Ashes: The History of the CIA'' (2008) by Tim Weiner, Penguin Books, bl. 149.</ref> == Anti-kommunistiese rewolusie == === Politieke ontevredenheid === [[Lêer:Statue of Józef Bem by János Istók, Budapešť 0641.jpg|duimnael|Standbeeld van Genl. Józef Zachariasz Bem.]] Op 13 Oktober 1956 het 'n groep van 12 studente van die universiteitsfakulteite in Szeged byeengekom om kaart te speel. Toe hulle die MEFESZ (Unie van Hongaarse Universiteit en Akademie Studente), die demokratiese studente-unie, wou herstig, is hulle verbied om dit te doen deur die Stalinistiese Rákosi-regering. Die verbod was strydig met DISZ, die amptelike Kommunistiese studente-unie, se posisie.<ref name="Crampton295" /> Die MEFESZ-studente het handgeskrewe notas in klaskamers versprei om die fakulteit en studente in te lig oor die tyd en plek vir die vergadering op 16 Oktober 1956. 'n Professor in die regte was voorsitter van die komitee wat die MEFESZ-studente-unie formeel herstig het, met die proklamasie en publikasie van 'n manifes bestaande uit twintig eise, tien eise oor die MEFESZ, en tien anti-Sowjet-eise soos byvoorbeeld vrye verkiesings en die ontruiming van Sowjet-troepe uit Hongarye; dae later het universiteitstudente by Pécs, Miskolc en Sopron hul voorbeeld gevolg Op 22 Oktober by die Boedapest Universiteit van Tegnologie en Ekonomie, het een van die regstudente uit die oorspronklike groep van twaalf studente aangekondig dat die MEFESZ-studente-unie weer polities aktief is, en toe die Sestien Politieke, Ekonomiese en Ideologiese Punte teen die USSR se geopolitieke oorheersing oor Hongarye geproklameer.<ref name=sixteen>Internet Modern History Sourcebook: Resolution by Students of the Building Industry Technological University: [http://www.fordham.edu/halsall/mod/1956hungary-16points.html Sixteen Political, Economic, and Ideological Points, Budapest, 22 Oktober 1956]. Besoek op 22 Oktober 2006.</ref> Die Hongaarse Skrywersunie het Hongarye se anti-Sowjet-politieke solidariteit met anti-kommunistiese hervormers in Pole seremonieel aangekondig toe hulle 'n gedenkkrans geplaas het by die standbeeld van die Poolse held, generaal Józef Zachariasz Bem, wat ook 'n held van die Hongaarse Revolusie van 1848 was; terselfdertyd het die MEFESZ-studente-unie het 'n parallelle demonstrasie van Hongare se politieke solidariteit met Pole gehou.<ref name="Machcewicz" /><ref name="UN">[http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf United Nations Report of the Special Committee on the Problem of Hungary]. bl. 145, paragraaf 441. Besoek op 11 April 2007.</ref> === Aanvang van geweld === [[Lêer:Sztálin szobor Budapest 1956.jpg|duimnael|In Boedapest plaas anti-kommunistiese en nasionalistiese patriotte 'n Hongaarse nasionale vlag bo-op 'n gesloopte standbeeld van Josef Stalin.]] Op die middag van 23 Oktober 1956 het ongeveer 20, 000 betogers byeengekom langs die standbeeld van generaal József Bem, 'n nasionale held van Pole en Hongarye.<ref>Hungarian-language video: ''The First Hours of the Revolution'' [http://files.osa.ceu.hu/holdings/selection/rip/4/av/1956-42.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080226010326/http://files.osa.ceu.hu/holdings/selection/rip/4/av/1956-42.html |date=26 Februarie 2008}} director: György Ordódy, producer: Duna Televízió – Fonds 306, Audiovisual Materials Relating to the 1956 Hungarian Revolution, OSA Archivum, Budapest, Hungary ID number: HU OSA 306–0–1:40</ref> Aan die versamelde skare betogers het die intellektueel Péter Veres, die president van die Skrywersunie (''Írószövetség''), 'n manifes voorgelees wat Hongaarse onafhanklikheid van alle buitelandse moondhede geëis het; 'n demokratiese sosialistiese politieke stelsel gebaseer op grondhervorming en (openbare) staatsbesit in die ekonomie; Hongaarse lidmaatskap van die [[Verenigde Nasies]]; en alle Vryhede en Regte vir die burgers van Hongarye.<ref>{{cite web|title=SIR – The Whole Body of Hungarian Intellectuals Has Issued the Following Manifesto|url=http://archive.spectator.co.uk/article/30th-november-1956/15/sirthe-whole-body-of-hungarian-intel--lectuals-has|work=The Spectator Archive|access-date=7 Oktober 2013}}</ref> Nadat Veres die manifes verkondig het wat Hongaarse [[soewereiniteit]] geëis het, het die skare die Hongaarse patriotiese Nasionale Lied (''Nemzeti dal'') gesing, wat die Sowjet-beheerde Rákosi-regering van Hongarye vir openbare uitvoering verbied het; die skare het herhaaldelik die refrein gesing: "Dit sweer ons, dit sweer ons, dat ons nie meer slawe sal wees nie."<ref name="Heller">{{Cite book|last = Heller|first = Andor|title = No More Comrades|publisher = Henry Regnery Company|year = 1957|location = Chicago|url = http://www.historicaltextarchive.com/books.php?op=viewbook&bookid=13&cid=15#N_1_|pages = 9–84|asin=B0007DOQP0|access-date = 2006-10-11|archive-url = https://web.archive.org/web/20061108181307/http://historicaltextarchive.com/books.php?op=viewbook&bookid=13&cid=15#N_1_|archive-date = 2006-11-08|url-status = dead|df = dmy-all}}</ref> [[Lêer:1956 a budapesti Sztálin-szobor elgurult feje fortepan 93004.jpg|links|duimnael|Die afgekapte kop van die Stalin-standbeeld in Boedapest.]] Om agtuur die aand het die eerste sekretaris van die Hongaarse Werkers Volksparty, Ernő Gerő, 'n ferm toespraak uitgesaai waarin hy die politieke eise van die intelligentsia en van die universiteitstudente veroordeel.<ref name="UN report 2C p55">UN General Assembly ''Special Committee on the Problem of Hungary'' (1957) {{cite web|url= http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf |title=Chapter II. C (The First Shots), para 55 (p. 20) & para 464 (p. 149) }}&nbsp;{{small|(1.47&nbsp;MB)}}</ref> Betogers was woedend oor Gerő se verwerping en het een van hul eise verwesenlik deur die [[Josef Stalin|Stalin]]-monument in Boedapest, wat in die plek van 'n gesloopte [[Kerk (gebou)|kerk]] opgerig is, te vernietig.<ref>{{cite news | url = http://jcgi.pathfinder.com/time/magazine/article/0,9171,841895,00.html | title = A Hollow Tolerance | work = Time | date = 23 July 1965 | access-date = 23 Oktober 2006 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070630135115/http://jcgi.pathfinder.com/time/magazine/article/0,9171,841895,00.html | archive-date = 30 Junie 2007 | url-status = dead | df = dmy-all}}</ref> Die agtmeter hoë standbeeld is om halftien – 'n uur en 'n half na Gerő se toespraak – deur nasionalistiese en anti-kommunistiese betogers vernietig.<ref name="UN report 2C p55" /> 'n Skare nasionalistiese en anti-kommunistiese betogers het ook om agtuur buite die ''Magyar Rádió''-gebou saamgedrom, wat deur die ÁVH-geheime polisie bewaak is. Geweld het gou tussen die geheime polisiemanne en die betogers uitgebreek toe die betogers gerugte gehoor het van die arrestasie en aanhouding van 'n afvaardiging van studente wat die radiostasie binnegegaan het in 'n poging om hul politieke eise aan die hele land uit te saai. Buite die ''Magyar Rádió''-gebou het die betogers woedend geword toe hulle gerugte gehoor het dat die ÁVH hul afvaardiging van kamerade, wat gestuur is om die anti-Sowjet-boodskap uit te saai, vermoor het. In reaksie hierop het die ÁVH vanuit die vensters van die gebou traangasgranate gegooi en op die talle anti-kommunistiese en nasionalistiese betogers wat buite die ''Magyar Rádió''-gebou bymekaargekom het, geskiet. Hulle moes spoedig versterkings versoek.<ref name="UN report 2C p56">UN General Assembly ''Special Committee on the Problem of Hungary'' (1957) {{cite web|url= http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf |title=Chapter II. C (The First Shots), para. 56 (p. 20) }}&nbsp;{{small|(1.47&nbsp;MB)}}</ref> [[Lêer:Bródy Sándor utca 5-7., Magyar Rádió. Fortepan 24571.jpg|duimnael|Die beskadigde gebou waarin die ''Magyar Rádió'' gehuisves was.]] Tydens die onderdrukking van die Hongare se teenregeringsbetogings, het die ÁVH wapens en ammunisie in 'n ambulans gesmokkel vir aflewering by die ''Magyar Rádió''-gebou, maar die betogers het die ambulans en die wapens vir hulself geneem. Die Hongaarse Weermag het soldate gestuur om die ÁVH-polisiemanne te ondersteun wat die ''Magyar Rádió''-gebou verdedig, maar toe hulle die politieke situasie uitgepluis het, het die soldate as Hongaarse patriotte die [[Rooi Ster|rooi ster]]-kentekens van hul pette afgeruk en by die anti-regeringsbetogers aangesluit.<ref name="Heller" /><ref name="UN report 2C p56" /> Die anti-kommunistiese en nasionalistiese betogers, wat hulself moes verdedig teen die traangas en die geweervuur van die ÁVH-polisiemanne, het polisiemotors aan die brand gesteek en wapens versprei wat van die weermag en polisiemagte gebuit is. Hulle het hul anti-Sowjet-gevoelens uitgedruk deur die [[Simbool|simbole]] van Russiese kommunisme in Hongarye te vernietig.<ref>UN General Assembly ''Special Committee on the Problem of Hungary'' (1957) {{cite web|url= http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf |title=Chapter II. C (The First Shots), paras. 56–57 (p. 20.) }}&nbsp;{{small|(1.47&nbsp;MB)}}</ref> === Omverwerping van die Kommunistiese regering === [[Lêer:Kossuth Lajos utca a Ferenciek tere felől nézve. 1956. október 25-e délután, - Fortepan 24652.jpg|links|duimnael|Kossuth Lajosstraat soos gesien vanaf Ferenciekplein: Anti-Sowjet-betogers marsjeer in protes teen die USSR se beheer van Hongarye. (25 Oktober 1956)]] [[Lêer:II. János Pál pápa (Köztársaság) tér, a pártház ostromakor kivégzett védő holtteste. Fortepan 24462.jpg|duimnael|Die lyk van 'n kommunistiese offisier wat gedood is by die hoofkwartier van die Hongaarse Kommunistiese Party, by Republiekplein, Boedapest.]] Op 23 Oktober 1956 het die Sekretaris van die Hongaarse Werkers Volksparty Ernő Gerő die USSR se militêre ingryping aangevra om "'n betoging te onderdruk wat besig was om 'n steeds groter en ongekende skaal te bereik", en wat die nasionale veiligheid van die Volksrepubliek van Hongarye bedreig het.<ref name="satellite" /> Vir die doel het die USSR reeds die inval en besetting van Hongarye sowel as die politieke suiwering van die Hongaarse samelewing beplan.<ref>{{Cite book| last = Gati | first = Charles | title = Failed Illusions: Moscow, Washington, Budapest and the 1956 Hungarian Revolt | publisher = Stanford University Press |date=2006 |isbn = 0-8047-5606-6 |page=160}} Gati het gesê dat "volgens gedeklassifiseerde dokumente het die Sowjet-ministerie van Verdediging so vroeg as Julie 1956 begin voorberei vir grootskaalse onrus in Hongarye. Die plan, met die kodenaam 'Wave', het gevra dat die orde in minder as ses uur herstel word{{ nbsp}} … die Sowjet-leër was gereed. Meer as 30, 000 troepe is na Boedapest ontlooi teen die 24ste, dit wil sê in minder as 'n dag."</ref> Om tweeuur die oggend op 24 Oktober 1956 het die Sowjet-minister van verdediging [[Georgi Zjoekof]] die Rooi Leër beveel om Boedapest te beset – die hoofstad van 'n Warskouverdrag-land.<ref>UN General Assembly ''Special Committee on the Problem of Hungary'' (1957) {{cite web|url= http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf |title=Chapter II.C, para 58 (p. 20) }}&nbsp;{{small|(1.47&nbsp;MB)}}</ref> Teen twaalfuur die middag is Rooi Leër-tenks buite die parlementsgebou gestasioneer, en Rooi Leër-soldate het die brûe en kruispaaie beset wat toegang tot Boedapest beheer het, terwyl Hongaarse revolusionêre strate afgesper het om hul stad teen die Rooi Leër te verdedig.<ref name="Heller" /> Op dieselfde dag het Imre Nagy eerste minister geword in die plek van András Hegedüs.<ref>UN General Assembly ''Special Committee on the Problem of Hungary'' (1957) {{cite web|url= http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf |title=Chapter IV.C, para 225 (bl. 71)}}&nbsp;{{small|(1.47&nbsp;MB)}}</ref> In 'n nasionale radio-uitsending het Imre Nagy 'n wapenstilstand tussen die Rooi Leër en die Hongaarse Revolusionêre bepleit en ingestem om uitgestelde politieke hervormings waarop in 1953 besluit is, te implementeer. Ten spyte van die pleidooie van Nagy, het die landelike en stedelike bevolkings van die Hongarye hulself bewapen en voortgegaan om teen die Rooi Leër te veg.<ref name="Chapter II.C, para 57 p. 20">UN General Assembly ''Special Committee on the Problem of Hungary'' (1957) {{cite web|url= http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf |title=Chapter II.C, para 57 (p. 20) }}&nbsp;{{small|(1.47&nbsp;MB)}}</ref> [[Lêer:Jack Metzger – Ungarischer Freiheitskampf, 1956 (Com M05-0448-0001).jpg|duimnael|Anti-kommunistiese Hongaarse revolusionêre te midde van die beskadigde geboue van Boedapest. (November 1956)]] By die kantore van die Kommunistiese koerant ''Szabad Nép'' het die ÁVH-wagte op ongewapende betogers geskiet; op hul beurt het anti-kommuniste ÁVH-polisiemanne in die koerantgebou aangeval en verdryf.<ref name="Chapter II.C, para 57 p. 20" /> Die Hongaarse revolusionêre het hulle toe teen die ÁVH-polisiemanne gewreek.<ref>UN General Assembly ''Special Committee on the Problem of Hungary'' (1957) {{cite web|url= http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf |title=Chapter II.N, para 89(ix) (bl. 31) }}&nbsp;{{small|(1.47&nbsp;MB)}}</ref> Op 25 Oktober het die anti-kommunistiese en nasionalistiese revolusionêre voor die Hongaarse parlementsgebou saamgedrom en hul anti-Sowjet-eise aan die Kommunistiese regering voorgelê. Vanaf die dakke van die geboue langs die parlement het die ÁVH-polisiemanne op die vergaderde betogers geskiet.<ref name="Chapter X.I, para 482 bl. 153">UN General Assembly ''Special Committee on the Problem of Hungary'' (1957) {{cite web|url= http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf |title=Chapter X.I, para 482 (bl. 153) }}&nbsp;{{small|(1.47&nbsp;MB)}}</ref><ref>{{Cite book| last = Gati | first = Charles | title = Failed Illusions: Moscow, Washington, Budapest and the 1956 Hungarian Revolt | publisher = Stanford University Press |date=2006 | isbn = 0-8047-5606-6|page=159 }}</ref> In die chaos en wanorde het sommige Rooi Leër-soldate die geweervuur van die ÁVH-polisiemanne bo-op die dakke beantwoord, nadat hulle hulself foutiewelik as teikens van die ÁVH gesien het.<ref name="Heller" /><ref>UN General Assembly ''Special Committee on the Problem of Hungary'' (1957) {{cite web|url= http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf |title=Chapter II.F, para 64 (bl. 22) }}&nbsp;{{small|(1.47&nbsp;MB)}}</ref> Die Hongaarse revolusionêre het hulself bewapen met wapens wat gebuit is van ÁVH-polisiemanne en wat voorsien is deur anti-kommunistiese soldate wat die Hongaarse leër verlaat het om aan die Hongaarse Rewolusie teen die USSR deel te neem; uit die skare buite die parlement het die gewapende revolusionêre op die ÁVH-polisiemanne op die dak geskiet.<ref name="Heller" /><ref name="Chapter X.I, para 482 bl. 153" /> Intussen het soldate wat lojaal was teenoor die nasionalistiese en anti-kommunistiese saak die bevelsketting van die Hongaarse leër lamgelê in reaksie op die Kommunistiese regering se bevel om die populêre betogings teen die Sowjetbeheer van Hongarye op militêre wyse te onderdruk. Die Hongaarse leëreenhede in Boedapest en op die platteland het onbetrokke gebly by die Rewolusie, omdat plaaslike bevelvoerders nie betrokke wou raak nie.<ref name="Lendvai 2008">{{cite book|last=Lendvai|first=Paul|title=One Day That Shook the Communist World: The 1956 Hungarian Uprising and Its Legacy|year=2008|publisher=Princeton UP|location=Princeton, NJ}}</ref> In die tydperk van 24 tot 29 Oktober is orde egter herstel nadat die Hongaarse leër in 71 gewapende gevegte met die nasionalistiese en anti-kommunistiese revolusionêre slaags geraak het.<ref name="Lendvai 2008" /> Op 26 Oktober in die dorp Kecskemét buite die kantoor van die ÁVH en die plaaslike tronk, het die Hongaarse leër se Derde Korps, gelei deur generaal-majoor Lajos Gyurkó, sewe anti-kommunistiese betogers geskiet en die organiseerders van die anti-Sowjet-protes gearresteer.<ref name="Lendvai 2008" /> [[Lêer:Jack Metzger – Ungarischer Freiheitskampf, 1956 (Com M05-0448-0023).jpg|duimnael|Hongaarse opstand in Boedapest]] Terwyl Hongaarse revolusionêre die soldate en tenks van die Rooi Leër met kleingeweer en [[molotofbom]]me in die strate van Boedapest beveg het, het revolusionêre werkersrade regdeur Hongarye regeringsmag oorgeneem en algemene stakings uitgeroep om die ekonomie en die funksionering van die burgerlike samelewing te stuit. Om Hongarye van die invloed en beheer van die USSR te bevry het die revolusionêre kommunistiese simbole, soos die [[Rooi Ster|rooi ster]] en monumente van die Rooi Leër, vernietig en kommunistiese literatuur verbrand. Boonop het revolusionêre milisies, soos die 400-man-milisie onder leiding van József Dudás, pro-Sowjet-Hongare en ÁVH-polisiemanne aangeval en gedood.<ref>Cold War International History Project (CWIHP), [http://digitalarchive.wilsoncenter.org/document/111091 KGB Chief Serov's report, 29 October 1956], (by permission of the Woodrow Wilson International Center for Scholars) Besoek op 8 Oktober 2006</ref> Die Pantserafdeling van die Hongaarse weermag wat in Boedapest gestasioneer was onder bevel van Pál Maléter het 'n belangrike rol gespeel in die Hongaarse Rewolusie en skietstilstand-ooreenkomste met die revolusionêre onderhandel,<ref>UN General Assembly ''Special Committee on the Problem of Hungary'' (1957) {{cite web|url= http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf |title=Chapter IV.C, para 167 (bl. 53) }}&nbsp;{{small|(1.47&nbsp;MB)}}</ref> die Hongaarse Rewolusie het nietemin baie kommuniste gevange geneem, wat summier tereggestel is.<ref>Berecz, János. ''1956 Counter-Revolution in Hungary'' (1986) Akadémiai Kiadó. bl. 116.</ref> In die Csepel-omgewing van Boedapest het 250 Kommuniste die Csepel Yster- en Staalwerke verdedig, en op 27 Oktober het die Hongaarse Weermag die orde in Csepel herstel; twee dae later het die Hongaarse Revolusionêre Csepel herower ná die Hongaarse weermag se onttrekking op 29 Oktober. In die Angyalföld-gebied van Boedapest het die Kommuniste, 350 gewapende werkers, en 380 Kommunistiese soldate die Láng-fabriek verdedig. Anti-fascistiese Hongaarse veterane van die Tweede Wêreldoorlog het deelgeneem aan die herowering van die kantore van die ''Szabad Nép'' Kommunistiese koerant. By die dorp Szarvas het gewapende wagte die Hongaarse Kommunistiese Party en die Kommunistiese regering van Hongarye verdedig.<ref>Berecz, bl. 117</ref> Die Revolusionêre se suksesvolle aanvalle op die Parlement was egter suksesvol daarin om die Kommunistiese regering van Hongarye in duie te laat stort.<ref>UN General Assembly ''Special Committee on the Problem of Hungary'' (1957) {{cite web|url= http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf |title=Chapter II.F, para 65 (bl. 22) }}&nbsp;{{small|(1.47&nbsp;MB)}}</ref> Eerste Sekretaris Ernő Gerő en die voormalige Eerste minister András Hegedüs het uit Hongarye na die USSR gevlug; Imre Nagy het eerste minister geword, en [[János Kádár]] het die eerste sekretaris van die Hongaarse Kommunistiese Party geword.<ref>UN General Assembly ''Special Committee on the Problem of Hungary'' (1957) {{cite web|url= http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf |title=Chapter XII.B, para 565 (bl. 174) }}&nbsp;{{small|(1.47&nbsp;MB)}}</ref> Die Nagy-regering het die politieke gevangene, generaal Béla Király, bevry sodat hy orde in Hongarye kon herstel met 'n nasionale wag wat saamgestel is uit polisiemanne, soldate en revolusionêre lojaal aan Hongarye.<ref name=ng>{{Cite book|last = Gati| first = Charles| year = 2006| title = Failed Illusions: Moscow, Washington, Budapest, and the 1956 Hungarian Revolt (Cold War International History Project Series)| publisher = Stanford University Press| isbn = 0-8047-5606-6}} (bl. 176–177)</ref> Op 30 Oktober 1956 het genl. Király se nasionale wag die gebou van die Sentrale Komitee van die Hongaarse Kommunistiese Party aangeval en enige pro-Sowjet-beampte van die Hongaarse Kommunistiese Party, ÁVH-polisieman, of pro-Sowjet-Hongaarse soldaat wat hulle teëgekom het gedood.<ref>[http://www.polit.ru/article/2006/10/30/mify_vengr/ Олег Филимонов: Мифы о восстании – ПОЛИТ.РУ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120914025508/http://www.polit.ru/article/2006/10/30/mify_vengr |date=14 September 2012 }}. Polit.ru (30 Oktober 2006). Besoek op 28 Oktober 2016.</ref> Die meeste Rooi Leër-troepe het van Boedapest na garnisoene op die Hongaarse platteland teruggetrek.<ref>UN General Assembly ''Special Committee on the Problem of Hungary'' (1957) {{cite web|url= http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf |title=Chapter II. F (Political Developments) II. G (Mr. Nagy clarifies his position), paragraphs 67–70 (p. 23) }}&nbsp;{{small|(1.47&nbsp;MB)}}</ref> === Tussenspel === Gevegte is tussen 28 Oktober en 4 November gestaak, aangesien baie Hongare geglo het dat Sowjet-militêre eenhede besig was om hul aan Hongarye te onttrek.<ref>'''Video''':{{Cite book|title=Revolt in Hungary |url=http://files.osa.ceu.hu/holdings/selection/rip/4/av/1956-44.html |author=Narrator: Walter Cronkite, producer |publisher=CBS |year=1956 |work=Fonds 306, Audiovisual Materials Relating to the 1956 Hungarian Revolution, OSA Archivum, Budapest, Hungary |id=HU OSA 306–0–1:40 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20071117094223/http://files.osa.ceu.hu/holdings/selection/rip/4/av/1956-44.html |archive-date=17 November 2007 |df=dmy-all}}</ref> Volgens kommunistiese bronne na die rewolusie, is ongeveer 213 lede van die Hongaarse Werkers Volksparty gedurende dié tydperk in boendoegeweld gedood of tereggestel.<ref>''Ellenforradalmi erők a magyar októberi eseményekben'' 1–5, Budapest: a Magyar Népköztársaság Minisztertanácsa Tájekoztatási Hivatala, 1956–8; beskikbaar in Engelse vertaling as ''The counter-revolutionary forces in the October events in Hungary'' 1–5 (van die volumes wat gevolg het op die tweede volume dra verskeie titels, soos byvoorbeeld volume 5: ''The counter-revolutionary conspiracy of Imre Nagy and his accomplices'') Boedapest: Informasieburo van die Raad van Ministers van die Hongaarse Volksrepubliek, 1957–1958; maak melding van 213 mense wat deur die rebelle vermoor is.</ref> ==== Nuwe regering ==== [[Lêer:Flyer. Imre Nagy, Head of goverment -1956.10.27.tif|duimnael|Die politieke pamflet kondig aan: 'n nuwe regering is gevorm. Eerste Minister Imre Nagy is hoof van die regering. (27 Oktober 1956)]] Die nuwe Kommunistiese regering van Eerste Minister Imre Nagy is verras deur die spoed waarmee die Hongaarse Revolusie van die strate van Boedapest na die hele Hongarye uitgebrei het, en die gevolglike ineenstorting van die ou Gerő–Hegedüs Kommunistiese regering. As regeringshoof het premier Nagy elke Hongaar gevra om politieke verdraagsaamheid aan die dag te lê om die burgerlike orde in Hongarye te herstel. As die enigste Kommunistiese Hongaarse leier met politieke geloofwaardigheid onder Hongare, het die politieke optrede van die Nagy-regering die USSR toegelaat om die Hongare se anti-Sowjet-protes as 'n populêre opstand te tipeer, eerder as 'n anti-kommunistiese teenrevolusie.<ref>{{Cite book| last = Gati | first = Charles | title = Failed Illusions: Moscow, Washington, Budapest and the 1956 Hungarian Revolt | publisher = Stanford University Press |date=September 2006 | isbn = 0-8047-5606-6 |page=173}}</ref> Op 28 Oktober 1956 het Nagy se kommunistiese regering 'n wapenstilstand onder nasionalistiese, anti-kommunistiese en Kommunistiese Hongare aangekondig, en om die nasionale krisis op te los sou Nagy die volgende benadering volg: * beskou die opstand as 'n "groot, nasionale en demokratiese gebeurtenis", en nie 'n anti-kommunistiese teenrevolusie nie, * bewerkstellig 'n onvoorwaardelike wapenstilstand en staan politieke amnestie aan die revolusionêre toe, * onderhandel met die nasionalistiese en anti-kommunistiese revolusionêre, * ontbind die ÁVH-sekuriteitspolisie, * vestig 'n nasionale wag vir Hongarye, en * maak reëlings vir die onmiddellike onttrekking van die Rooi Leër uit Boedapest en Hongarye. [[Lêer:Kossuth Lajos utca - Károly (Tanács) körút sarok. Fortepan 23591.jpg|duimnael|'n Skare juig nasionalistiese Hongaarse troepe in Boedapest toe.]] Op 1 November het die Nagy-regering Hongarye se onttrekking aan die Warskouverdrag en Hongarye se internasionale status as 'n polities onverbonde land formeel verklaar<ref>UN General Assembly ''Special Committee on the Problem of Hungary'' (1957) {{cite web|url= http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf |title=Chapter II. F (Political developments), paragraph 66 (p. 22) }}&nbsp;{{small|(1.47&nbsp;MB)}}</ref><ref>{{Cite book| last = Zinner | first = Paul E. | title = Revolution in Hungary | publisher = Books for Libraries Press | year = 1962|isbn = 0-8369-6817-4 }}</ref>. Omdat die nasionale regering slegs tien dae aan bewind was kon hul egter nie hul beleide in detail verduidelik nie. Koeranthoofartikels het ook beklemtoon dat Hongarye 'n veelparty sosiale demokrasie moet wees wat nie by die Russies-Amerikaanse Koue Oorlog betrokke is nie.<ref>UN General Assembly ''Special Committee on the Problem of Hungary''(1957) {{cite web|url= http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf |title=Chapter XII. D (Reassertion of Political Rights), paragraph 339 (bl. 105) and paragraph 583 (p. 179) }}&nbsp;{{small|(1.47&nbsp;MB)}}</ref>Ongeveer 8000 politieke gevangenes is vrygelaat, insluitende kardinaal József Mindszenty<ref name="IC" /><ref>'''Video''': Revolt in Hungary {{cite web|url=http://files.osa.ceu.hu/holdings/selection/rip/4/av/1956-44.html |title=Archived copy |access-date=8 Februarie 2016 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20071117094223/http://files.osa.ceu.hu/holdings/selection/rip/4/av/1956-44.html |archive-date=17 November 2007 }} Narrator: Walter Cronkite, producer: CBS (1956) – Fonds 306, Audiovisual Materials Relating to the 1956 Hungarian Revolution, OSA Archivum, Budapest, Hungary ID number: HU OSA 306–0–1:40</ref>. Verbode politieke partye soos die Onafhanklike Kleinboere Party en die Nasionale Kleinboere Party ("Petőfi Party"),<ref name=VM>Vincent E McHale (1983) ''Political parties of Europe'', Greenwood Press, bl. 508 {{ISBN|0-313-23804-9}}</ref> het weer hul verskyning gemaak om by die koalisie aan te sluit.<ref>UN General Assembly ''Special Committee on the Problem of Hungary''(1957) {{cite web|url= http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf |title=Chapter II. F (A Brief History of the Hungarian Uprising), paragraph 66 (bl. 22) and footnote 26 (bl. 183) }}&nbsp;{{small|(1.47&nbsp;MB)}}</ref> In 1, 170 gemeenskappe in Hongarye was daar 348 gevalle van revolusionêre rade wat die plaaslike administrateurs afgedank het; 312 gevalle van revolusionêre rade wat die leiers afgedank het; en 215 gevalle van die plaaslike inwoners wat die kommunistiese administratiewe rekords van hul gemeenskappe verbrand het. In 681 gemeenskappe het anti-kommunistiese en nasionalistiese Hongare simbole wat die oorheersing van die USSR gesimboliseer het, soos byvoorbeeld die Rooi Ster en standbeelde van Josef Stalin en van Lenin, beskadig en vernietig; 393 gemeenskappe het Sowjet-oorlogsgedenktekens beskadig; en 122 gemeenskappe het die boeke van [[Marx]], [[Lenin]] en Stalin verbrand.<ref name="Litván 1996" /><ref name="Lendvai 2008" /> [[Lêer:Flag of Hungary (1956 revolution).svg|links|duimnael|Vlag van die Hongaarse Revolusie van 1956.]] Plaaslike revolusionêre rade is regdeur Hongarye gevorm,<ref>{{cite web|title=Video: Report on the 1956 Hungarian Revolution |year=1956 |author=George Mikes, BBC correspondent |url=http://files.osa.ceu.hu/holdings/selection/rip/4/av/1956-01.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20071017054158/http://files.osa.ceu.hu/holdings/selection/rip/4/av/1956-01.html |archive-date=17 October 2007}} Fonds 306, Audiovisual Materials Relating to the 1956 Hungarian Revolution, OSA Archivum, Budapest, Hungary ID number: HU OSA 306–0–1:1</ref><ref>[http://www.isj.org.uk/index.php4?id=250&issue=112 ''Hungary: workers' councils against Russian tanks''] in ''International Socialism (magazine)'' Issue: 112 (Posted: 12 Oktober)</ref><ref>[http://libcom.org/library/hungary-56-proletariat-storming-heaven-mouvement-communiste ''Hungary '56: "the proletariat storming heaven" – Mouvement Communiste'']. Libcom.org (19 Julie 2011). Besoek op 2016-10-28.</ref><ref>Andy Anderson [http://libcom.org/history/articles/hungary-56 1956: The Hungarian Revolution] – [http://libcom.org/library/Hungary5615 ''15. The Workers' Councils'']</ref> in die algemeen sonder betrokkenheid van die nasionale regering in Boedapest, en het verskeie verantwoordelikhede van plaaslike regering van die ontbinde Kommunistiese party aanvaar.<ref name=rc>UN General Assembly ''Special Committee on the Problem of Hungary'' (1957) {{cite web|url= http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf |title=Chapter XI (Revolutionary and Workers' Councils), paragraph 485–560 (pp. 154–170) }}&nbsp;{{small|(1.47&nbsp;MB)}}</ref> Teen 30 Oktober is die rade amptelik deur die Hongaarse Werkers Volksparty goedgekeur, en die Nagy-regering het vir hul steun gevra as "outonome, demokratiese plaaslike organe wat tydens die Revolusie gevorm is."<ref name="rc" /> Op dieselfde wyse is werkersrade by nywerheidsaanlegte en myne gestig, en verskeie ongewilde regulasies soos produksienorme is geskrap. Die werkersrade het daarna gestreef om ondernemings te bestuur en hulle werkers se belange te beskerm en 'n sosialistiese ekonomie vry van rigiede partybeheer tot stand te bring.<ref>UN General Assembly ''Special Committee on the Problem of Hungary'' (1957) {{cite web|url= http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf |title=Chapter II. E (Revolutionary and Workers' Councils), paragraph 63 (p. 22) }}&nbsp;{{small|(1.47&nbsp;MB)}}</ref> Plaaslike beheer deur die rade was egter nie altyd bloedloos nie; in [[Debrecen]], [[Győr]], [[Sopron]], Mosonmagyaróvár en ander stede het die ÁVH op skare betogers geskiet, met groot lewensonkoste. Die ÁVH is ontwapen, dikwels met geweld, en in baie gevalle bygestaan deur die plaaslike polisie.<ref name="rc" /> In totaal was daar ongeveer 2, 100 plaaslike revolusionêre en werkersrade met meer as 28, 000 lede. Die rade het 'n gekombineerde konferensie in Boedapest gehou wat besluit het om die landwye arbeidsstakings te beëindig en werk op 5 November te hervat, met die belangriker rade wat afgevaardigdes na die Parlement gestuur het om die Nagy-regering van hul ondersteuning te verseker.<ref name="Lendvai 2008" /> ==== Sowjet-perspektief ==== Op 24 Oktober 1956 het die Politburo van die USSR 'n gesprek gehou oor hoe om die politieke opstande wat in die Warskouverdrag-lande plaasgevind het, spesifiek die Poolse Oktober-opstand en die Hongaarse Opstand, op te los. Onder leiding van [[Wjatsjeslaf Molotof]] het die geharde faksie van die KPSU vir militêre ingryping gestem, maar is teengestaan deur Nikita Chroesjtsjof en maarskalk Georgi Zjoekof, wat 'n politieke oplossing vir die Hongaarse opstand gesoek het. In Boedapest het die Sowjet-afvaardiging aan Moskou gerapporteer dat die Hongaarse politieke situasie minder plofbaar was as wat tydens die opstand gerapporteer is. In die nastrewing van politieke stabiliteit het Chroesjtsjof gesê dat Ernő Gerő se versoek van 23 Oktober vir Sowjet-ingryping daarop dui dat die Hongaarse Kommunistiese Party steeds die vertroue van die Hongaarse mense het, omdat die Hongare oor onopgeloste sosio-ekonomiese probleme betoog het en nie oor ideologie nie.<ref name="satellite" /> In die Weste het die Suez-krisis (29 Oktober — 7 November 1956) en die gevolglike beslaglegging van die [[Suezkanaal]] in [[Egipte]] deur die Franse en Britte die moontlikheid van Westerse militêre ingryping in Hongarye aansienlik verskraal. Op 28 Oktober het Chroesjtsjof gesê dat Sowjet-militêre ingryping in Hongarye 'n verkeerde nabootsing van die Anglo-Franse ingryping in Egipte sou wees.<ref name="mastny200203">{{cite web |url=https://www.wilsoncenter.org/sites/default/files/ACFB01.pdf |title=NATO in the Beholder's Eye: Soviet Perceptions and Policies, 1949–56 |publisher=Woodrow Wilson International Center for Scholars |work=Cold War International History Project |date=Maart 2002 |access-date=6 Mei 2013 |author=Mastny, Vojtech |archive-date= 2 November 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131102012302/http://www.wilsoncenter.org/sites/default/files/ACFB01.pdf |url-status=dead }}</ref> [[Lêer:Szent István körút a Falk Miksa (Néphadsereg) utca felől a Honvéd utca felé nézve. A szovjet csapatok ideiglenes kivonulása 1956. október 31-én. Fortepan 24787.jpg|duimnael|Die USSR se onderdrukking van die Hongaarse Rewolusie is gekenmerk deur [[T-54/55 Sowjettenk|T-54-tenks]] wat die strate van Boedapest gepatrolleer het, totdat die Rooi Leër op 31 Oktober 1956 opgedaag het.]] In Rusland het die Presidium van die KPSU op 30 Oktober 1956 besluit om nie die nuwe Hongaarse regering af te sit nie.<ref>{{cite web| title=Working Notes from the Session of the CPSU CC Presidium on 30 October 1956|work=Cold War International History Project|publisher=Woodrow Wilson International Center for Scholars|date=30 Oktober 1956|url= https://digitalarchive.wilsoncenter.org/document/113647.pdf?v=b526795646b3eee83f2e8be08ecb77ec | access-date = 20 Oktober 2006}}</ref><ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/6061852.stm "When the Soviet Union nearly blinked"], BBC News, 23 Oktober 2006</ref> Maarskalk Zjoekof as volg geoordeel: "Ons moet ons troepe uit Boedapest onttrek, en, indien nodig, uit Hongarye. Dit is 'n les vir ons in die militêre-politieke sfeer". Die Presidium het hierna die verklaring van die regering van die USSR oor die beginsels van ontwikkeling en verdere versterking van vriendskap en samewerking tussen die Sowjetunie en ander Sosialistiese State aanvaar en gepubliseer, wat vermeld het dat "Die Sowjet-regering bereid is om die nodige onderhandelinge aan te gaan met die regering van die Hongaarse Volksrepubliek en [met] ander lede van die Warskouverdrag, oor die kwessie van die teenwoordigheid van Sowjet-troepe in die grondgebied van Hongarye."<ref>[http://www.fordham.edu/halsall/mod/1956soviet-coop1.html Declaration of the Government of the USSR on the Principles of Development and Further Strengthening of Friendship and Cooperation between the Soviet Union and other Socialist States] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140814162241/http://www.fordham.edu/halsall/mod/1956soviet-coop1.html |date=14 Augustus 2014 }} 30 Oktober 1956, Printed in The Department of State Bulletin, XXXV, No. 907 (12 November 1956), pp. 745–747. Besoek op 19 Oktober 2006.</ref> [[Lêer:II. János Pál pápa (Köztársaság) tér, MDP Budapesti Pártbizottságának székháza. Fortepan 24495.jpg|duimnael|Die Hongaarse Revolusie: Die beskadigde hoofkwartier van die Hongaarse Kommunistiese Party op Republiekplein in Boedapest.]] Op 30 Oktober in Hongarye, na gerugte dat die geheime polisie anti-kommunistiese rewolusionêre gevange geneem het en dat die ÁVH anti-kommunistiese betogers in die stad Mosonmagyaróvár geskiet het, het gewapende betogers die ÁVH-afdeling aangeval wat die hoofkwartiergebou van die Hongaarse Werkende Volksparty in Köztársaság tér (Republiekplein) in Boedapest bewaak het.<ref name="rc" /><ref name=Kramer1>Mark Kramer, [http://www.wilsoncenter.org/topics/pubs/ACF19B.pdf "New Evidence on Soviet Decision-making and the 1956 Polish and Hungarian Crises" (PDF)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071203141129/http://www.wilsoncenter.org/topics/pubs/ACF19B.pdf |date= 3 Desember 2007 }}, Cold War International History Project Bulletin, p. 368.</ref><ref name=revhu>The Institute for the History of the 1956 Hungarian Revolution: Part 3. [http://www.rev.hu/history_of_56/ora3/ora3_e.htm Days of Freedom]</ref> Die anti-kommunistiese rewolusionêre het meer as 20 ÁVH-offisiere en ÁVH-dienspligtiges gedood, asook die hoof van die Boedapest-partykomitee, Imre Mező.<ref>{{Cite book| last = Gati | first = Charles | title = Failed Illusions: Moscow, Washington, Budapest and the 1956 Hungarian Revolt | publisher = Stanford University Press |date=2006 | isbn = 0-8047-5606-6|page=177}}</ref><ref name=parsons>{{cite journal | last = Parsons | first = Nicholas T | title = Narratives of 1956 | journal = The Hungarian Quarterly | volume = XLVIII | issue = Summer 2007 | url = http://www.hungarianquarterly.com/no186/18.html | access-date = 27 April 2008 | url-status = dead | archive-url = https://archive.today/20080608182839/http://www.hungarianquarterly.com/no186/18.html | archive-date = 8 Junie 2008 | df = dmy-all }}</ref> Binne ure is nuusberigte en verfilmde tonele van die Hongaarse anti-kommunistiese opstand wat op Republiekplein plaasgevind het in die USSR uitgesaai, en die KPSU het propaganda vervaardig uit beeldmateriaal van die Kommunistiese slagoffers van die Hongaarse Opstand.<ref name="parsons" /><ref>Taubman, William. ''Khrushchev: The Man and His Era'' (2005), {{ISBN|978-0-7432-7564-4}}, bl. 296.</ref> Die leiers van die Hongaarse Rewolusie het die aanval op die ÁVH-hoofkwartier veroordeel en die betogers gevra om nie boendoegeweld te pleeg nie.<ref>{{cite book|last = Szakolczai|first = Attila|editor-last = Pál|editor-first = Germuska|editor2-last = Zoltán|editor2-first = Lux|location = Budapest|title = Lesson 3: The Days of Freedom|work = The History of the Hungarian revolution of 1956|publisher = The Institute for the History of the 1956 Hungarian Revolution|url = http://www.rev.hu/history_of_56/ora3/ora3_e.htm|access-date = 2009-10-06|df = dmy-all}}</ref> Op 30 Oktober in Boedapest het Anastas Mikoyan en Mikhail Suslov met premier Imre Nagy vergader, wat aan hulle gesê het dat Hongaarse geopolitieke neutraliteit 'n langtermyn politieke doelwit vir die Hongaarse Volksrepubliek was, en dat hy dit met die presidium van die KPSU wou bespreek.<ref>Kramer, Mark. [http://www.wilsoncenter.org/topics/pubs/ACF19B.pdf "New Evidence on Soviet Decision-making and the 1956 Polish and Hungarian Crises" (PDF)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071203141129/http://www.wilsoncenter.org/topics/pubs/ACF19B.pdf |date= 3 Desember 2007 }}, Cold War International History Project Bulletin, bl. 369.</ref><ref>Sebestyen, Victor, ''Ungernrevolten 1956: Tolv dagar som skakade världen'' (2006), bl. 286.</ref> Chroesjtsjof het verskeie geopolitieke opsies vir die USSR se oplossing van die Hongaarse anti-kommunistiese rewolusie oorweeg, maar na Nagy se verklaring van Hongaarse neutraliteit het hy besluit dat hy die Rooi Leër na Hongarye sou stuur.<ref>Sebestyen, Victor. ''Ungernrevolten 1956: Tolv dagar som skakade världen'' (2006), bl. 286. (Cites Burlatsky, ''Khrushchev and the first Russian Spring'' [1991], bl. 88–94.)</ref> Die USSR het die Hongaarse Volksrepubliek binnegeval om die volgende redes:<ref>{{cite web|last=Rainer|first=János M.|title=Decision in the Kremlin, 1956 – The Malin Notes |work=Paper presented at Rutgers University|publisher = The Institute for the History of the 1956 Hungarian Revolution | date = 1 November 1996 | url = http://www.rev.hu/sulinet56/online/szerviz/szakirod/kremls.htm | access-date = 23 October 2009 }}</ref><ref name="presidium1nov">Cold War International History Project: Working Notes from the Session of the CPSU CC Presidium on 1 November 1956 [http://wilsoncenter.org/index.cfm?topic_id=1409&fuseaction=va2.document&identifier=691D4148-E19B-5847-386420CC1E24B87C&sort=Coverage&item=Soviet%20Union] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090102000000/http://wilsoncenter.org/index.cfm?topic_id=1409&fuseaction=va2.document&identifier=691D4148-E19B-5847-386420CC1E24B87C&sort=Coverage&item=Soviet%20Union |date= 2 Januarie 2009 }}. Besoek op 6 Desember 2008.</ref> * Gelyktydige politieke oorgange na veelparty- en parlementêre demokrasie en 'n demokratiese nasionale raad van werkers kan "na 'n kapitalistiese staat" in Hongarye en Pole lei, elke beweging het die gesag van kommunistiese partye in Oos-Europa uitgedaag.<ref>{{Cite book| last = Arendt| first = Hannah| author-link = Hannah Arendt| title = Origins of Totalitarianism| publisher = Harcourt| orig-year = 1951| year = 1958| location = New York| url = https://archive.org/details/originsoftotali100aren/page/480| pages = [https://archive.org/details/originsoftotali100aren/page/480 480–510]| isbn = 0-15-670153-7}}</ref><ref>{{cite journal|last = Auer|first = Stefan|title = Hannah Arendt, Totalitarianism and the Revolutions in Central Europe: 1956, 1968, 1989|journal = Eurozine|date = 25 Oktober 2006|url = http://www.eurozine.com/articles/2006-10-25-auer-en.html|access-date = 12 March 2019|url-status = dead|archive-date = 12 November 2006|archive-url = https://web.archive.org/web/20061112165830/https://www.eurozine.com/articles/2006-10-25-auer-en.html}}</ref> * Die militariste in die KPSU sou nie die USSR se versuim om in Hongarye in te gryp verstaan nie. De-stalinisering het die geharde lede van die KPSU vervreem, wat geglo het dat anti-kommunistiese betogings Sowjetoorheersing in Oos-Europa bedreig. Dat die werkersopstand in Oos-Duitsland (17 Junie 1953) en die onderdrukking daarvan, waartydens 84 betogers gedood en 700 anti-kommunistiese rewolusionêre gevange geneem is – 'n nuwe Kommunistiese regering vir die [[Duitse Demokratiese Republiek]] vereis het.<ref>Cold War International History Project (CWIHP), [http://digitalarchive.wilsoncenter.org/document/110024.pdf?v=44e8834f7ae7294020d5e423a1c013a1 Report from A. Grechko and Tarasov in Berlin to N. A. Bulganin], (by permission of the Woodrow Wilson International Center for Scholars) Besoek op 10 Oktober 2006</ref> Dat die werkersbetogings by Poznań (Junie 1956) – waarvan die onderdrukking 57–78 anti-kommunistiese betogers gedood het – die Poolse Oktober-beweging geskep het, wat 'n Poolse Kommunistiese regering aangestel het wat minder afhanklik was van bevele van Moskou.<ref name="Paczkowski">Paczkowski, Andrzej. ''Pół wieku dziejów Polski'', Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005, {{ISBN|83-01-14487-4}}, bl. 203</ref><ref name="Jastrząb">Ł. Jastrząb, "Rozstrzelano moje serce w Poznaniu. Poznański Czerwiec 1956 r. – straty osobowe i ich analiza", Wydawnictwo Comandor, Warszawa 2006</ref><ref name="Wójtowocz">{{in lang|pl}} Wójtowicz, Norbert. ''Ofiary "Poznańskiego Czerwca"'', Rok 1956 na Węgrzech i w Polsce. Materiały z węgiersko–polskiego seminarium. Wrocław październik 1996, ed. Łukasz Andrzej Kamiński, Wrocław 1996, bl. 32–41.</ref> * Hongaarse geopolitieke neutraliteit en onttrekking aan die Warskouverdrag het die buffersone van satellietnasies verswak, waardeur die USSR hom teen invalle beskerm het.<ref>{{cite journal | last = Okváth | first = Imre | title = Hungary in the Warsaw Pact: The Initial Phase of Integration, 1957–1971 | journal = The Parallel History Project on NATO and the Warsaw Pact | year = 1999}}</ref> In die Volksrepubliek van Hongarye het die anti-kommunistiese militante tot die gevolgtrekking gekom dat "die [Hongaarse Kommunistiese] Party die inkarnasie van burokratiese despotisme is" en dat "[[sosialisme]] slegs op die fondamente van direkte [[demokrasie]] kan ontwikkel." Vir die anti-kommuniste was die stryd van die Hongaarse werkers "vir die beginsel van direkte demokrasie" en dat "alle mag aan die Werkerskomitees van Hongarye oorgedra moet word."<ref name="James2013">{{cite book|author=CLR James|title=Modern Politics|url=https://books.google.com/books?id=ZfafAAAAQBAJ&pg=PA165|access-date=18 September 2013|date= 2013|publisher=PM Press|isbn=978-1-60486-311-6|page=165}}</ref> In reaksie hierop het die Presidium die ''de facto'' wapenstilstand verbreek en die Hongaarse Rewolusie onderdruk.<ref>{{cite web| title = Overview | work = The 1956 Hungarian Revolution, A History in Documents | publisher = George Washington University: The National Security Archive | year = 1999 | url = http://www.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB76/ | access-date = 4 September 2006}}</ref> Die Sowjetunie se plan was om 'n "Voorlopige Revolusionêre Regering" onder leiding van [[János Kádár]] te verklaar, wat 'n beroep sou doen vir Sowjet-bystand om orde in Hongarye te herstel. Kádár was vroeg in November in Moskou en was in kommunikasie met die Sowjet-ambassade terwyl hy nog 'n lid van die Nagy-regering was<ref>Cold War International History Project (CWIHP), [http://digitalarchive.wilsoncenter.org/document/113648 Working Notes from the Session of the CPSU CC Presidium on 3&nbsp;November, 1956, with Participation by J. Kádár, F. Münnich, and I. Horváth], (by permission of the Woodrow Wilson International Center for Scholars) Besoek op 8 Oktober 2006</ref><ref>UN General Assembly ''Special Committee on the Problem of Hungary'' (1957) {{cite web|url= http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf |title=Chapter II. J (Mr. Kádár forms a government), para. 77–78 (bl. 26–27) }}&nbsp;{{small|(1.47&nbsp;MB)}}</ref> Die USSR het diplomatieke afvaardigings na ander Kommunistiese regerings in Oos-Europa en na die [[Volksrepubliek China]] gestuur in 'n poging om misverstande uit die weg te ruim wat tot streekskonflikte kon lei. Hulle het ook propaganda uitgesaai wat hul tweede Sowjet-ingryping aan Hongare verduidelik. Sowjet-diplomate het hul werklike voornemens verdoesel deur die Nagy-regering te betrek by samesprekings oor die onttrekking van die Rooi Leër uit Hongarye.<ref name="presidium">{{cite web| title = Working Notes and Attached Extract from the Minutes of the CPSU CC Presidium Meeting, October 31, 1956 | work = The 1956 Hungarian Revolution, A History in Documents | publisher = George Washington University: The National Security Archive | date = 4 November 2002 | url = http://www.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB76/doc6.pdf |access-date = 8 Julie 2006}}</ref> Boonop het [[Mao Zedong]] Chroesjtsjof se besluit om die Hongaarse opstand te onderdruk beïnvloed. Die adjunkvoorsitter van die Kommunistiese Party van China, Liu Shaoqi, het Chroesjtsjof probeer oortuig om die Hongaarse Rewolusie op militêre wyse te onderdruk.<ref>Short, Philip. ''Mao: A Life'' (2001), bl. 451.</ref><ref>Gaddis, John Lewis. ''The Cold War: A New History'' (2005), bl. 109.</ref> Alhoewel [[Sino-Sowjet-verdeling|Sino-Sowjet-verhoudinge]] onstabiel was, het die mening van Mao groot gewig gedra onder die lede van die Presidium van die KPSU. Mao het aanvanklik 'n tweede ingryping teengestaan, wat op 30 Oktober aan Chroesjtsjof gekommunikeer is, voordat die Presidium vergader het en teen 'n Hongaarse ingryping besluit het;<ref>Sebestyen, Victor. ''Ungernrevolten 1956: Tolv dagar som skakade världen'' (2006), bl. 247. {{ISBN|91-518-4612-8}}.</ref> later het Mao van plan verander en ingryping na Hongarye ondersteun.<ref>Taubman, William. ''Khrushchev: The Man and His Era'' (2005), {{ISBN|978-0-7432-7564-4}}, bl. 297.</ref> In die tydperk van 1 tot 3 November 1956 het Chroesjtsjof die USSR se Warskouverdrag-bondgenote ingelig van sy besluit om die Hongaarse Rewolusie te onderdruk. Chroesjtsjof het die Poolse kommunistiese politikus Władysław Gomułka in [[Brest]], [[Wit-Rusland]], ontmoet; en het toe met die Roemeense, Tsjeggo-Slowaakse en Bulgaarse leiers in [[Boekarest]], [[Roemenië]], vergader. Uiteindelik het Chroesjtsjof na die Sosialistiese Federale Republiek [[Joego-Slawië]] gereis en met [[Josip Broz Tito]] vergader. Tito het Chroesjtsjof oorreed om János Kádár as die nuwe leier van die Volksrepubliek Hongarye aan te stel, eerder as Ferenc Münnich.<ref>Mark Kramer, [http://www.wilsoncenter.org/topics/pubs/ACF19B.pdf "New Evidence on Soviet Decision-making and the 1956 Polish and Hungarian Crises" (PDF)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071203141129/http://www.wilsoncenter.org/topics/pubs/ACF19B.pdf |date= 3 Desember 2007 }}, Cold War International History Project Bulletin, bl. 373–374.</ref><ref>Stankovic, Alobodan. [http://files.osa.ceu.hu/holdings/300/8/3/text/118-1-194.shtml "Yugoslav Diplomat who Defied Soviet Leaders Dies"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071213062146/http://files.osa.ceu.hu/holdings/300/8/3/text/118-1-194.shtml |date=13 Desember 2007}}, Radio Free Europe Research, 5 Augustus 1982.</ref> Twee maande nadat die USSR die Hongaarse Rewolusie onderdruk het, het Tito aan Nikolai Firiubin, die Sowjet-ambassadeur in Joego-Slawië, gesê dat "daar 'n [politieke] reaksie was, veral in [[Kroasië]], waar reaksionêre elemente die werknemers van die Joego-Slawiese veiligheidsorgane openlik tot geweld aangehits het."<ref>Granville, Johanna. ''[https://www.academia.edu/23951275/The_First_Domino_International_Decision_making_during_the_Hungarian_Revolution_of_1956 The First Domino: International Decision Making During the Hungarian Crisis of 1956.]'' Texas A & M University Press, 2004 (bl. 103).</ref> ==== Poolse reaksie ==== [[Lêer:Tablica upamiętniająca solidarność polsko-węgierską podczas rewolucji węgierskiej na Krakowskim Przedmieściu w Warszawie.JPG|duimnael|Gedenkplaat ter herdenking van Pools-Hongaarse solidariteit tydens die Hongaarse rewolusie van 1956, by Krakowskie Przedmieściestraat 5, in [[Warskou]].]] Die gebeure in Hongarye het tot verskeie spontane reaksies in [[Pole]] gelei. Hongaarse vlae is in baie Poolse dorpe en dorpies vertoon. Ná die Sowjet-inval het die hulp wat die gewone Pool aan die Hongare verleen het 'n aansienlike omvang aangeneem. Burgerorganisasies en selfwerkende hulpkomitees is regdeur Pole gestig om hulp aan die Hongaarse bevolking te versprei, bv. die Sosiale Burgerlike Komitee van Kreatiewe Verenigings ([[Bydgoszcz]]), die Studentekomitee vir Hulp aan Hongare ([[Kraków]]), die Vereniging van Vriende van Hongare (Tarnów), die Komitee om die Hongare te help ([[Lublin]]), en die Komitee vir Hulp aan Hongare (Człuchów). Benewens die amptelike ondersteuning wat deur die Poolse [[Rooi Kruis]] gekoördineer is, is slegs een konvooi gestuur – wat deur die Studentehulpkomitee vir Hongare van Kraków georganiseer is. Verdere soortgelyke inisiatiewe is onderdruk.<ref>{{Cite web|title=Solidarność polsko-węgierska '56 – Norbert Wójtowicz|url=https://opoka.org.pl/biblioteka/I/IH/polak_wegier.html|access-date=3 September 2021|website=Opoka|language=pl}}</ref> Teen 12 November het meer as 11, 000 erebloedskenkers regdeur Pole geregistreer. Poolse Rooi Kruis-statistieke toon dat deur lugvervoer alleen (15 vliegtuie) 44 ton medikasie, [[bloed]] en ander mediese voorrade aan Hongarye afgelewer is. Bystand wat met pad- en spoorvervoer gestuur is, was baie hoër. Die Poolse hulp wat aan die Hongare verleen is word geskat op ongeveer VS$2 miljoen in 1956-dollars.<ref>{{Cite journal|last=Wójtowicz|first=Norbert|date=2006|title=Solidarność polsko-węgierska '56 (w relacjach prasy) [ Polish-Hungarian solidarity '56 (in press relations)] |url=https://www.academia.edu/17502746|journal=Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej|language=pl}}</ref><ref>{{cite web|url=https://polskieradio24.pl/art3_1683425|title=Węgry: odsłonięto pomnik polskiej solidarności i pomocy w 1956 roku|website=PolskieRadio24.pl|access-date=2019-12-09}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=aAYWAQAAMAAJ&q=pomoc+dla+w%C4%99gier+w+1956| title=Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej|date=2006| publisher=IPN|language=pl}}</ref> ==== Internasionale perspektief ==== [[Lêer:1956 november 5. Eindhoven.jpg|links|duimnael|Nederlandse anti-kommuniste marsjeer ter morele steun vir die Hongaarse Rewolusie. (Eindhoven, [[Nederland]], 5 November 1956)]] Op 24 Oktober 1956 het die Amerikaanse minister van buitelandse sake, [[John Foster Dulles]] (r. 1953–1959) aanbeveel dat die [[Verenigde Nasies]] se [[Veiligheidsraad]] byeenkom om die USSR se inval en besetting van die Hongaarse Volksrepubliek te bespreek, sonder 'n beslissende resultaat,<ref>{{cite journal | author = Csaba Békés | title = The Hungarian Question on the UN Agenda: Secret Negotiations by the Western Great Powers 26 October – 4 November 1956. (British Foreign Office Documents) | journal = Hungarian Quarterly | date = Spring 2000 | url = http://www.rev.hu/portal/page/portal/rev/tanulmanyok/1956/hungquest | access-date = 7 December 2008 | archive-date = 16 Julie 2011 | archive-url = https://web.archive.org/web/20110716155414/http://www.rev.hu/portal/page/portal/rev/tanulmanyok/1956/hungquest | url-status = dead }}</ref> wat onder meer toegewy kan word aan (en ten spyte van die Protokol van Sèvres van 22–24 Oktober 1956) Anglo-Franse ingryping in Egiptiese politiek en die gepaardgaande Suez-krisis wat veroorsaak is deur Brittanje en Frankryk se beslaglegging van die Egiptiese [[Suezkanaal]] – die Weste is dus verhinder om die imperialisme van die USSR te kritiseer. Die Amerikaanse visepresident R.M. Nixon het gesê dat "Ons nie aan die een kant kan kla oor die Sowjets wat in Hongarye ingryp, en aan die ander kant dit goedkeur dat die Britte en die Franse die spesifieke tyd kies om teen [[Gamal Abdel Nasser|[Gamel Abdel] Nasser]] op te tree nie."<ref name="BorhiContRoll" />Ten spyte van vroeëre eise vir die terugrol van Kommunisme en van die Linkse bevryding van Oos-Europa, het Dulles aan die USSR gesê: "Ons sien nie hierdie state [Hongarye en Pole] as potensiële militêre bondgenote nie."<ref name="IC">{{cite book |last1=Applebaum |first1=Anne |title=Iron Curtain: The Crushing of Eastern Europe 1944–1956 |date=2012 |publisher=Doubleday |location=New York |isbn=978-0-385-51569-6 |page=459}}</ref> Die [[Eisenhower]]-regering het staatgemaak op die CIA wat 'n anti-kommunistiese staatsgreep in die Hongaarse Volksrepubliek georganiseer het. Die staatsgreep het misluk omdat CIA-offisiere nie seker was op wie hul kon vertrou en bewapen om teen die Stalingesinde Rákosi-regering, wat ondersteun is deur die USSR, op te tree nie.<ref name="Ashes page 149" /> Op 28 Oktober, die dag waarop die Nagy-regering die mag oorgeneem het, het CIA-offisier Frank Wisner ''Radio Free Europe'' beveel om aanmoediging aan die Hongare uit te saai. Hulle moes voortgaan om die Hongaarse kommuniste en die Rooi Leër te beveg totdat hulp van buite sou opdaag. Toe die Nagy-regering die mag oorgeneem het, het CIA-direkteur Allen Dulles aan die Amerikaanse president gesê om aan die Hongare voor te stel dat die anti-kommunistiese kardinaal József Mindszenty 'n beter keuse sou wees om Hongarye te lei, want Imre Nagy was 'n kommunis, wat ''Radio Free Europe'' valslik beskuldig het dat hy die USSR genooi het om Hongarye binne te val en te beset. Omdat die CIA bowendien geen spioenasienetwerk in Kommunistiese Hongarye gehad het nie, het die CIA verkeerdelik geglo dat die Hongaarse leër hul aan die kant van die anti-kommunistiese en nasionalistiese revolusionêre geskaar het.<ref name="Ashes page 150">''Legacy of Ashes: The History of the CIA'' by Tim Weiner, bl. 150–151 (2008 Penguin Books edition)</ref> Op 4 November 1956 het die USSR die Veiligheidsraad se resolusie wat die USSR se inval in Hongarye kritiseer geveto. In plaas hiervan is die Veiligheidsraad se Resolusie 120 aangeneem, wat die Algemene Vergadering beveel het om te eis dat die USSR sy Rooi Leër uit Hongarye onttrek. Ten spyte van 50 stemme vir onttrekking, 8 stemme teen onttrekking en 15 buite stemming, het die Kommunistiese Kádár-regering van Hongarye die teenwoordigheid van VN-waarnemers in die Hongaarse Volksrepubliek verwerp.<ref>''Hungarian Revolt, 23 October–4 November 1956'' Richard Lettis and William I. Morris, Eds., Appendices [http://www.historicaltextarchive.com/books.php?op=viewbook&bookid=13&post=2#N_1_ The Hungary Question in the United Nations] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061108180724/http://historicaltextarchive.com/books.php?op=viewbook&bookid=13&post=2#N_1_ |date=8 November 2006}} . Besoek op 3 September 2006.</ref> In die VSA het twee feite die gebrek aan optrede van die Eisenhower-regering bepaal: (i) die VSA Weermagstudie, “''Hongarye, Weerstandsaktiwiteite en -potensiaal''” (Januarie 1956), waarin die VSA se militêre ingryping in Hongarye aan die kant van die Hongaarse revolusionêre afgeraai word<ref>{{cite web| title = Study Prepared for U.S. Army Intelligence "Hungary, Resistance Activities and Potentials" (January 1956) | work = The 1956 Hungarian Revolution, A History in Documents | publisher = George Washington University: The National Security Archive | date = 4 November 2002 | url = http://www.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB76/doc1.pdf | access-date = 3 September 2006}}</ref> en (ii), die geheime oorlogvoering van die Nasionale Veiligheidsraad wat slegs deur sielkundige oorlogvoering, [[sabotasie]] en ekonomiese oorlogvoering anti-kommunistiese politieke ontevredenheid in die Oosblok aangemoedig het.<ref name="BorhiContRoll"/><ref>{{cite web| title = Minutes of the 290th NSC Meeting (12 July 1956) | work = The 1956 Hungarian Revolution, A History in Documents | publisher = George Washington University: The National Security Archive | date = 4 November 2002 | url = http://www.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB76/doc2.pdf | access-date = 3 September 2006}}</ref> ''Radio Free Europe'' (RFE) het voortdurend die Hongaarse revolusionêre, nasionaliste en anti-kommuniste aangemoedig om die Rooi Leër en die Hongaarse kommuniste te beveg totdat hulp van buite, dit wil sê van NAVO, Hongarye se grense bereik het. Nadat die USSR die anti-kommunistiese Hongaarse Rewolusie verslaan het, het die revolusioniste die CIA en hul RFE-netwerk gekritiseer omdat hulle die Hongare mislei het om te glo dat die Weste – NAVO en die VSA – die USSR uit die Hongaarse Volksrepubliek sou verdryf.<ref>{{cite web| title = Policy Review of Voice For Free Hungary Programming from 23 October to 23 November 1956 (15 December 1956) | work = The 1956 Hungarian Revolution, A History in Documents | publisher = George Washington University: The National Security Archive | date = 4 November 2002 | url = http://www.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB76/doc10.pdf | access-date = 2 September 2006}}</ref> Die CIA se Dulles het president Eisenhower oor die uitsaai van leuenagtige beloftes van eksterne militêre ondersteuning vir die anti-kommunistiese Hongare mislei. Eisenhower het Dulles geglo omdat die CIA transkripsies van die bedrieglike CIA-uitsendings, wat valslik militêre hulp aan die Hongaarse revolusionêre belowe het om die Kommunistiese regering van Hongarye omver te werp, geklassifiseer en versteek het.<ref name="Ashes page 150" /> In 1998 het die Hongaarse ambassadeur Géza Jeszenszky Westerse gebrek aan optrede in 1956 as onopreg gekritiseer, en in herinnering groep dat die Verenigde Nasies sy invloed gebruik het om 'n oplossing te vind vir die [[Korea-oorlog|Koreaanse Oorlog]] (1950–1953).<ref name=cnn>CNN: Géza Jeszenszky, Hungarian Ambassador, [http://www.cnn.com/SPECIALS/cold.war/guides/debate/chats/jeszensky/ Cold War Chat (transcript)]. Opgespoor op 8 November 1998. {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20010511072116/http://www.cnn.com/SPECIALS/cold.war/guides/debate/chats/jeszensky/ |date=11 Mei 2001 }}</ref>Boonop bevestig die studie ''Hungary, 1956: Reviving the Debate over US (In)action during the Revolution'' dat die Eisenhower-regering nie ingegryp het by die Hongaarse Revolusie nie – wat in die Sowjet-invloedsfeer plaasgevind het – omdat die USSR sou kon reageer met 'n [[kernoorlog]].<ref>{{cite web| url=http://nsarchive.gwu.edu/briefing-book/us-soviet-flashpoints/2017-05-10/hungary-1956-reviving-debate-over-us-inaction-during| title=Hungary, 1956: Reviving the Debate over U.S. (In)action during the Revolution| publisher=National Security Archive| date=10 Mei 2017}}</ref> === Sowjet-ingryping van 4 November === [[Lêer:1956-11-01 War in Egypt.ogv|duimnael|thumbtime=2:39|start=2:39|1 November nuusberig oor die situasie in Hongarye]] Op 1 November het Imre Nagy berigte ontvang dat Sowjetmagte Hongarye vanuit die ooste binnegekom het en na Boedapest opgeruk het.<ref>UN General Assembly ''Special Committee on the Problem of Hungary'' (1957) {{cite web|url= http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf |title=Chapter VIII.D, para 336 (bl. 103) }}&nbsp;{{small|(1.47&nbsp;MB)}}</ref> Nagy het versekerings (wat vals blyk te gewees het) van die Sowjet-ambassadeur [[Joeri Andropof]] ontvang dat die Sowjetunie nie sou inval nie. Die Kabinet, met János Kádár se instemming, het Hongarye se neutraliteit verklaar, aan die Warskouverdrag onttrek en hulp van die diplomatieke korps in Boedapest en [[Dag Hammarskjöld]], VN-sekretaris-generaal, versoek om Hongarye se neutraliteit te verdedig.<ref>[http://www.php.isn.ethz.ch/collections/colltopic.cfm?lng=en&id=20933&navinfo=15697 Imre Nagy's Telegram to Diplomatic Missions in Budapest Declaring Hungary's Neutrality (1 November 1956)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150924072800/http://www.php.isn.ethz.ch/collections/colltopic.cfm?lng=en&id=20933&navinfo=15697 |date=24 September 2015}} by permission of the Center for Security Studies at ETH Zürich and the National Security Archive at the George Washington University on behalf of the PHP network</ref> Andropof is gevra om sy regering in te lig dat Hongarye onmiddellik sal begin met onderhandelinge oor die verwydering van Sowjet-magte.<ref>{{cite web | title = Andropov Report, 1 November 1956 | publisher = Cold War International History Project (CWIHP), www.CWIHP.org, by permission of the Woodrow Wilson International Center for Scholars | url = http://digitalarchive.wilsoncenter.org/document/111094 | access-date = 4 September 2006}}</ref><ref>{{cite web| title = Minutes of the Nagy Government's Fourth Cabinet Meeting, 1 November 1956 | work = The 1956 Hungarian Revolution, A History in Documents | publisher = George Washington University: The National Security Archive |date = 4 November 2002 | url = http://www.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB76/doc7.pdf | access-date = 2 September 2006}}</ref> Op 3 November is 'n Hongaarse afvaardiging onder leiding van die minister van verdediging Pál Maléter, genooi om onderhandelinge oor Sowjet-onttrekking by die Sowjet-militêre bevel by Tököl, naby Boedapest, by te woon. Omstreeks middernag daardie aand het Generaal Ivan Serov, Hoof van die [[KGB|Sowjet-veiligheidspolisie (KGB)]] die inhegtenisneming van die Hongaarse afvaardiging beveel,<ref>UN General Assembly ''Special Committee on the Problem of Hungary'' (1957) {{cite web|url= http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf |title=Chapter II.I, para 75 (bl. 25) }}&nbsp;{{small|(1.47&nbsp;MB)}}</ref> en die volgende dag het die Sowjet-leër Boedapest weer aangeval.<ref>UN General Assembly ''Special Committee on the Problem of Hungary'' (1957) {{cite web|url= http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf |title=Chapter II.I, para 76 (bl. 26) }}&nbsp;{{small|(1.47&nbsp;MB)}}</ref> [[Lêer:Fortepan 12830 Rákóczi út - Akácfa utca sarok. Kiégett szovjet BTR-152 páncélozott lövészszállító jármű..jpg|duimnael|links|’n Sowjetvervaardigde pantsermotor ([[BTR-152]]) brand in November in ’n straat in Boedapest]] Die tweede Sowjet-ingryping, met die kodenaam "Operasie Warrelwind", is deur maarskalk Ivan Konev van stapel gestuur.<ref name="presidium1nov" /><ref name=troops>UN General Assembly ''Special Committee on the Problem of Hungary'' (1957) {{cite web|url= http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf |title=Chapter IV. E (Logistical deployment of new Soviet troops), para 181 (bl. 56) }}&nbsp;{{small|(1.47&nbsp;MB)}}</ref> Die vyf Sowjet-afdelings wat voor 23 Oktober in Hongarye gestasioneer was, is tot 'n totale sterkte van 17 afdelings aangevul.<ref>{{Cite book| last = Györkei| first = Jenõ| author2 = Kirov, Alexandr|author3=Horvath, Miklos| title = Soviet Military Intervention in Hungary, 1956| publisher = Central European University Press| year = 1999| location = New York|page = 350| isbn = 963-9116-36-X }}</ref> Die 8ste Gemeganiseerde Leër onder bevel van luitenant-generaal Hamazasp Babadzhanian en die 38ste leër onder luitenant-generaal Hadzhi-Umar Mamsurov van die nabygeleë Karpate Militêre Distrik is na Hongarye vir die operasie ontplooi.<ref>{{Cite book| last = Schmidl | first = Erwin |author2=Ritter, László | title = The Hungarian Revolution 1956 (Elite) | url = https://archive.org/details/hungarianrevolut1956schm | url-access = limited | publisher = Osprey Publishing |date=2006 | isbn = 1-84603-079-X |page=[https://archive.org/details/hungarianrevolut1956schm/page/n29 54] }}</ref> Sommige gesoute Sowjet-soldate het glo geglo dat hulle na [[Oos-Berlyn]] gestuur word om Duitse fasciste te beveg.<ref name="Fryer">{{Cite book | last = Fryer | first = Peter | title = Hungarian Tragedy | publisher = D. Dobson | year = 1957 | location = London | pages = Chapter 9 (The Second Soviet Intervention) | url = http://www.vorhaug.net/politikk/hungarian_tragedy/9_the_second_intervention.html | asin= B0007J7674 | no-pp = true | url-status = dead | archive-url = https://web.archive.org/web/20061201133936/http://www.vorhaug.net/politikk/hungarian_tragedy/9_the_second_intervention.html | archive-date = 1 Desember 2006 | df = dmy-all }}</ref>Om halftien op 3 November het die Sowjet-leër Boedapest heeltemal omsingel.<ref name="UN report 5C p196">UN General Assembly ''Special Committee on the Problem of Hungary'' (1957) {{cite web|url= http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf |title=Chapter V.C, para 196 (bl. 60–61) }}&nbsp;{{small|(1.47&nbsp;MB)}}</ref> Om drieuur die oggend op 4 November het Sowjet-tenks Boedapest langs die Pest-kant van die [[Donau]] binnegedring in twee bewegings: een op die Soroksári-pad van die suide af en die ander in die Váci-pad van die noorde af. Voordat 'n enkele skoot afgevuur is, het die Sowjets dus die stad effektief in twee verdeel en alle kontrolepunte beheer, terwyl hulle aan hul agterkant deur die breë Donaurivier beskerm is. Pantsereenhede het Buda oorgesteek en om 04:25 die eerste skote op die weermagkaserne by Budaörsiweg afgevuur. Sowjet-artillerie en tenkvuur is spoedig in al die distrikte van Boedapest gehoor.<ref name="UN report 5C p196" /> Operasie Warrelwind het lugaanvalle, artillerie en die gekoördineerde tenk-infanterie-aksie van 17 afdelings gekombineer.<ref>{{Cite book| last = Györkei | first = Jenõ | author2 = Kirov, Alexandr|author3=Horvath, Miklos| title = Soviet Military Intervention in Hungary, 1956 | publisher = Central European University Press | year = 1999 | location = New York | page = 350 | isbn = 963-9116-36-X }}</ref> Die Sowjet-weermag het T-34-85 medium tenks sowel as die nuwe T-54's, swaar IS-3 tenks, 152&nbsp;mm ISU-152 mobiele kannonne en oopdak [[BTR-152]] gepantserde personeeldraers ontplooi.<ref>{{cite web|url=https://paris1814.com/tankmuseum/uniform56|title=Soviet army uniform, Budapest 1956 {{!}} Русский Париж|language=ru-RU|access-date=2019-04-22}}</ref> [[Lêer:József körút a Corvin (Kisfaludy) köznél. Harcképtelenné tett ISU-152-es szovjet rohamlövegek, a háttérben egy T-34-85 harckocsi. Fortepan 24854.jpg|duimnael|Twee beskadigde Sowjet ISU-152 mobiele kanonne in Boedapest se 8ste Distrik met 'n verlate [[T-34 Sowjettenk|T-34/85]] tenk in die agtergrond.]] Tussen 4 en 9 November het die Hongaarse weermag sporadiese en ongeorganiseerde weerstand gebied, met Zjoekof wat die ontwapening van twaalf afdelings, twee gepantserde regimente en die hele Hongaarse Lugmag aangemeld het. Hongaarse vegters het die mees formidabele weerstand voortgesit in verskeie distrikte van Boedapest (die bekendste synde die Slag van die Corvin-gang) en in en om die stad Pécs in die Mecsekberge en in die industriële sentrum van Dunaújváros (toe Stalindorp genoem). Gevegte in Boedapest het bestaan uit tussen tien en vyftienduisend weerstandsvegters, met die hewigste gevegte wat in die werkersklasvesting van Csepel aan die Donaurivier plaasgevind het.<ref name="Lindvai 2008">{{cite book|last=Lindvai|first=Paul|title=One Day That Shook the Communist World: The 1956 Hungarian Uprising and Its Legacy|year=2008|publisher=Princeton UP|location=Princeton, NJ}}</ref> Alhoewel sommige senior offisiere openlik pro-Sowjet was, het die gewone soldate oorweldigend lojaal aan die rewolusie gebly en óf teen die inval geveg óf gedros. Die VN het berig dat daar geen aangetekende voorvalle was van Hongaarse leëreenhede wat vir die Sowjette geveg het nie.<ref>UN General Assembly ''Special Committee on the Problem of Hungary'' (1957) {{cite web|url= http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf |title=Chapter V. B (The Second Soviet Military Intervention), para 188 (bl. 58) }}&nbsp;{{small|(1.47&nbsp;MB)}}</ref> Om 05:20 op 4 November het Imre Nagy sy laaste pleidooi aan die nasie en die wêreld uitgesaai en aangekondig dat Sowjetmagte Boedapest aanval en dat die regering op sy pos bly.<ref>UN General Assembly ''Special Committee on the Problem of Hungary'' (1957) {{cite web|url= http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf |title=Chapter VII. D (The Political Background of the Second Soviet Intervention), para 291 (bl. 89) }}&nbsp;{{small|(1.47&nbsp;MB)}}</ref> Die radiostasie, ''Free Kossuth Rádió'', het om 08:07 opgehou uitsaai.<ref>UN General Assembly ''Special Committee on the Problem of Hungary'' (1957) {{cite web|url= http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf |title=Chapter VII. D (a silent carrier wave was detected until 9:45 am), para 292 (bl. 89) }}&nbsp;{{small|(1.47&nbsp;MB)}}</ref> ’n Noodkabinetsvergadering is in die Parlement gehou, maar is deur slegs drie ministers bygewoon. Soos Sowjet-troepe opgedaag het om die gebou te beset, het 'n onderhandelde ontruiming gevolg, met Minister van Buitelandse, Sake István Bibó, wat op sy pos gebly het, as die laaste verteenwoordiger van die Nasionale Regering.<ref name="Bibo">{{Cite book | last = Bibó | first = István | title = Democracy, Revolution, Self-Determination | publisher = Columbia University Press | year = 1991 | location = New York | pages = [https://archive.org/details/democracyrevolut0000bibo/page/325 325–327] | isbn = 0-88033-214-X | url = https://archive.org/details/democracyrevolut0000bibo/page/325 }}</ref> Hy het ''For Freedom and Truth'' geskryf, 'n roerende proklamasie aan die nasie en die wêreld.<ref>{{Cite book|last1=Bibó |first1=István |others=ifj. István Bibó, Tibor Huszár |title= Válogatott tanulmányok |trans-title= Assorted studies | url=http://mek.niif.hu/02000/02043/html/index.html |access-date=30 October 2009 |volume=4, 1935–1979 |language=hu |trans-chapter=Declaration, 4 November 1956 |chapter=Nyilatkozat, 1956. November 4. |chapter-url= http://mek.niif.hu/02000/02043/html/524.html|quote=in Hungarian: Magyarok! Nagy Imre miniszterelnök a ma hajnali szovjet támadáskor a szovjet követségre ment a tárgyalások folytatására, és onnan visszatérni már nem tudott. A reggel összehívott minisztertanácson a Parlament épületében tartózkodó Tildy Zoltánon kívül már csak B. Szabó István és Bibó István államminiszter tudott megérkezni. Mikor a Parlamentet a szovjet csapatok körülfogták, Tildy államminiszter a vérontás elkerülése végett megállapodást kötött velük, mely szerint ők megszállják az épületet, a benne levő polgári személyek pedig szabadon távozhatnak. Ő, a megállapodáshoz tartva magát, eltávozott. Az országgyűlés épületében egyedül alulírott Bibó István államminiszter maradtam, mint az egyedüli törvényes magyar kormány egyedüli képviselője. Ebben a helyzetben a következőket nyilatkozom: In Afrikaans: Aan my landsgenote! Toe die Sowjet-leër vandag met dagbreek aanval, het premier Nagy Imre na die Sowjet-ambassade gegaan om te onderhandel en kon nie terugkeer nie. Tildy Zoltán, wat reeds in die Parlementsgebou was, en ministers Szabó István en Bibó István het die ministerraadsvergadering bygewoon wat vanoggend belê is. Terwyl Sowjet-troepe die Parlementsgebou omsingel het, het minister Tildy Zoltán, om bloedvergieting te vermy, 'n ooreenkoms bereik waarvolgens Sowjet-soldate die Parlementsgebou sou beset en alle burgerlikes sou toelaat om te ontruim. Volgens hierdie ooreenkoms het hy toe vertrek. Slegs die ondergetekende, Bibó István, het in die Psrliament-gebou gebly as die enigste verteenwoordiger van die enigste bestaande wettige Hongaarse regering. Onder hierdie omstandighede maak ek die volgende verklaring: ([[s:For Freedom and Truth|Beskikbaar in Engels]])}}</ref> [[Lêer:Erzsébet (Lenin) körút, a Royal Szállóval (ma Corinthia Hotel) szemben. Fortepan 15317.jpg|links|duimnael|''Ruszkik haza!'' ("Russe gaan huis toe!") slagspreuk in Boedapest.]] [[Lêer:Corvin (Kisfaludy) köz, Corvin mozi. Fortepan 24782.jpg|duimnael|Corvin-bioskoop na die nederlaag van die rewolusie.]] Teen sesuur die oggend op 4 November<ref>UN General Assembly ''Special Committee on the Problem of Hungary'' (1957) {{cite web|url= http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf |title=Chapter VII.E, para 296 (bl. 90) }}&nbsp;{{small|(1.47&nbsp;MB)}}</ref> in die dorp Szolnok het János Kádár die "Hongaarse Revolusionêre Werker-Boere-regering" uitgeroep. Sy verklaring het gelui: "Ons moet 'n einde maak aan die oordaad van die teenrevolusionêre elemente. Die uur vir aksie het aangebreek. Ons gaan die belange van die werkers en boere en die prestasies van die volksdemokrasie verdedig."<ref>UN General Assembly ''Special Committee on the Problem of Hungary'' (1957) {{cite web|url= http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf |title=Chapter VIII.B, para 596 (bl. 185) }}&nbsp;{{small|(1.47&nbsp;MB)}}</ref> Later die aand het Kádár 'n beroep op "die getroue vegters van die ware saak van sosialisme" gedoen om uit die hul skuilplekke te beweeg en die wapen op te neem; Hongaarse steun is egter nie gerealiseer nie, en die gevegte het nie die karakter van 'n intern-verdelende burgeroorlog aangeneem nie, maar eerder, in die woorde van 'n verslag van die Verenigde Nasies, dié van "'n goed toegeruste buitelandse weermag wat deur oorweldigende mag 'n nasionale beweging verpletter en 'n Regering uitskakel.<ref>UN General Assembly ''Special Committee on the Problem of Hungary'' (1957) {{cite web|url= http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf |title=Chapter VIII. B (The Political Background of the Second Soviet Intervention), para 600 (bl. 186) }}&nbsp;{{small|(1.47&nbsp;MB)}}</ref> [[Lêer:Üllői út a Nagykörút felől a Vajdahunyad utca felé nézve. Fortepan 24768.jpg|duimnael|Puin na einde van gevegte in Boedapest se 8ste Distrik.]] Teen agtuur die oggend het die georganiseerde verdediging van die stad in duie gestort nadat daar beslag gelê is op die radiostasie, en baie verdedigers het teruggeval na versterkte posisies.<ref name="UN report 5C p197">UN General Assembly ''Special Committee on the Problem of Hungary'' (1957) {{cite web|url= http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf |title=Chapter V.C, para 197 (bl. 61) }}&nbsp;{{small|(1.47&nbsp;MB)}}</ref> Gedurende dieselfde uur het die parlementêre wag hul wapens neergelê, en magte onder generaal-majoor K. Grebennik het die Parlement oorgeneem en gevange ministers van die Rákosi–Hegedüs-regering bevry. Onder die bevrydes was István Dobi en Sándor Rónai, wat albei lede van die heropgestelde sosialistiese Hongaarse regering geword het.<ref name="Lindvai 2008" /> Aangesien hulle selfs in burgerlike kwartiere aangeval is, was Sowjet-troepe nie in staat om militêre van burgerlike teikens te onderskei nie.<ref>UN General Assembly ''Special Committee on the Problem of Hungary'' (1957) {{cite web|url= http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf |title=Chapter V.C, para 198 (bl. 61) }}&nbsp;{{small|(1.47&nbsp;MB)}}</ref> Om daardie rede het Sowjet-tenks dikwels stadig langs hoofpaaie beweeg en onoordeelkundig na geboue gevuur.<ref name="UN report 5C p197" /> Hongaarse weerstand was die sterkste in die nywerheidsgebiede van Boedapest, met Csepel wat swaar geteiken is deur Sowjet-artillerie en lugaanvalle.<ref>UN General Assembly ''Special Committee on the Problem of Hungary'' (1957) {{cite web|url= http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf |title=Chapter V. B (The Second Soviet Military Intervention), para 200 (bl. 62) }}&nbsp;{{small|(1.47&nbsp;MB)}}</ref> Die langste gevegte teen die Sowjet-aanval het in Csepel en in Dunaújváros plaasgevind, waar gevegte tot 11 November geduur het, voordat die opstandelinge uiteindelik aan die Sowjets oorgegee het.<ref name="Lendvai 2008" /> Teen die einde van die gevegte was Hongaarse ongevalle ongeveer 2, 500 dood, en 'n bykomende 20, 000 gewondes. Boedapest het die swaarste onder die bloedvergieting deurgeloop, met 1, 569 burgerlikes wat dood is.<ref name="Lendvai 2008" /> Ongeveer 53% van die dooies was werkers, en ongeveer die helfte van al die slagoffers was mense jonger as dertig. Aan die Sowjet-kant is 699 soldate gedood, 1, 450 gewond en 51 as vermis aangemeld. Volgens skattings het ongeveer 80% van alle ongevalle in die agtste en negende distrikte van Boedapest plaasgevind.<ref name="Lendvai 2008" /><ref>Mark Kramer, "The Soviet Union and the 1956 Crises in Hungary and Poland: Reassessments and New Findings", ''Journal of Contemporary History'', Vol. 33, No. 2, April 1998, bl. 210.</ref><ref>Péter Gosztonyi, "Az 1956-os forradalom számokban", ''Népszabadság'' (Budapest), 3 November 1990</ref> === Sowjet-perspektief === [[Lêer:Газета Правда.svg|regs|duimnael|Logo van [[Prawda]]]] Sowjet-verslae van die gebeure rondom, tydens en na die opstand was merkwaardig konsekwent in hul verslae, en die Tweede Sowjet-ingryping het ondersteuning vir die Sowjet-posisie vanaf internasionale Kommunistiese partye ontvang. [[Prawda]] het 36 uur na die uitbreek van geweld 'n weergawe gepubliseer wat die toon aangegee het vir alle verdere verslae en daaropvolgende Sowjet-geskiedskrywing:<ref name=Barghoorn_SFP /> * "Op 23 Oktober het die eerlike sosialistiese Hongare betoog teen foute wat deur die Rákosi- en Gerő-regerings gemaak is. * Fascistiese-, reaksionêre- en teen-revolusionêre rampokkers wat deur die imperialistiese Weste gefinansier is, het die onrus benut om 'n teenrevolusie te voer. * Die eerlike Hongaarse mense onder Nagy het 'n beroep gedoen op Sowjet (Warskouverdrag) magte wat in Hongarye gestasioneer was om te help om orde te herstel. * Die Nagy-regering was ondoeltreffend deur toe te laat dat hy deur teenrevolusionêre invloede verswak is en disintegreer het, soos bewys word deur Nagy se veroordeling van die Warskouverdrag. * Hongaarse patriotte onder Kádár het met die Nagy-regering gebreek en 'n regering van eerlike Hongaarse revolusionêre werkers en kleinboere gevorm. Die werklik gewilde regering het die Sowjet-bevel versoek om te help om die teenrevolusie te stop. * Hongaarse patriotte, met Sowjet-bystand, het die teenrevolusie verpletter." Die eerste Sowjet-verslag het 24 uur ná die eerste Westerse verslag verskyn. Nagy se beroep op die Verenigde Nasies is nie aangemeld nie. Nadat Nagy buite die Joego-Slawiese ambassade gearresteer is, is sy arrestasie nie aangemeld nie. Verslae het ook nie verduidelik hoe Nagy van patriot tot verraaier verander het nie.<ref>Prawda (Moskou), 4 November [227/228]: "Sonder die geringste twyfel was Imre Nagy, objektief gesproke, 'n handlanger van die reaksionêre magte. Imre Nagy kan en wil nie die donker magte van reaksie beveg nie&nbsp;... Die Sowjet-regering het, gesien die feit dat die teenwoordigheid van Sowjet-troepe in Boedapest die situasie kon vererger, troepe beveel om Boedapest te verlaat, maar gevolglike gebeure het getoon dat reaksionêre magte, wat voordeel getrek het uit die nie-ingryping van die Nagy-kabinet, nog verder gegaan het&nbsp;... Die taak om die weg na reaksie in Hongarye te versper moet sonder die geringste vertraging uitgevoer word—so is die koers wat bepaal word deur gebeurtenisse&nbsp;..." [http://www.hungarian-history.hu/lib/revolt/rev16.htm Besoek 2007-10-8 Hungarian-history.hu] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071017045841/http://hungarian-history.hu/lib/revolt/rev16.htm |date=17 Oktober 2007}}</ref> Die Sowjet-pers het berig dat daar kalmte in Boedapest is, maar die Westerse pers het berig dat 'n revolusionêre krisis besig was om uit te breek. Volgens die Sowjet-verslag wou Hongare glad nie 'n rewolusie hê nie.<ref name=Barghoorn_SFP>Barghoorn, Frederick. ''Soviet Foreign Propaganda''. Princeton University Press. 1964.</ref> In Januarie 1957 het verteenwoordigers van die Sowjetunie, Bulgarye, Hongarye en Roemenië in Boedapest vergader om interne ontwikkelinge in Hongarye sedert die totstandkoming van die Sowjet-opgelegde regering te hersien. 'n Verklaring oor die vergadering het "eenparig tot die gevolgtrekking gekom" dat Hongaarse werkers, met die leierskap van die Kádár-regering en die ondersteuning van die Sowjet-leër, pogings verslaan het "om die sosialistiese prestasies van die Hongaarse volk ongedaan te maak".<ref name=communique>George Washington University: The National Security Archive, [http://www.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB76/doc11.pdf Communiqué on the Meeting of Representatives of the Governments and the Communist and Workers' Parties of Bulgaria, Czechoslovakia, Hungary, Romania and the Soviet Union] (Budapest, 6 Januarie 1957), besoek op 7 Desember 2008</ref> Die Sowjet-, Chinese- en Warskouverdrag-regerings het Kádár aangemoedig om voort te gaan met die ondervraging en verhoor van die ministers van die Nagy-regering, en het gevra vir strafmaatreëls teen die "teenrevolusioniste".<ref name="communique" /><ref>George Washington University: The National Security Archive, [http://www.gwu.edu/%7Ensarchiv/NSAEBB/NSAEBB76/doc12.pdf Minutes of the Meeting between the Hungarian and Chinese Delegations] in Budapest on 16 Januarie 1957, besoek op 7 Desember 2008</ref>Daarbenewens het die Kádár-regering 'n uitgebreide reeks "wit boeke" gepubliseer (''The Counter-Revolutionary Forces in the October Events in Hungary'') wat werklike voorvalle van geweld teen Kommunistiese party en ÁVH-lede en die bekentenisse van Nagy se ondersteuners gedokumenteer het. Die "wit boeke" is in verskeie tale vertaal en in die meeste sosialistiese lande versprei. Alhoewel dit in werklikheid bevooroordeeld is, bied dit feitelike bewyse aan wat oor die algemeen nie ondersteun word nie deur historici buite die Sowjet-sfeer.<ref>''The 1956 Hungarian Revolution: A History in Documents'' by Csaba Békés & Malcolm Byrne (Published by Central European University Press, 2002, {{ISBN|963-9241-66-0}}, {{ISBN|978-963-9241-66-4}}), p. 375, para 4: "...&nbsp; die (Kádár) regime moes 'n verklaring vind vir die rewolusie en ineenstorting van die ou regime in Oktober 1956&nbsp;... hulle het verkies om die opstand te interpreteer as 'n sameswering deur anti-kommunistiese, reaksionêre magte. Dit is hoekom hulle baie gewone burgers se optrede as misdade bestempel het. Kritiese opposisie-houdings is beskryf as "'n komplot om die volk se demokraties-verkose regering omver te werp", en werkers en kleinboere wat aan die opstand deelgeneem het, is "tronkvoëls, slonsgatte en koelaks" genoem. Gewapende weerstand teen besettingsmagte het "moord en vernietiging van staatseiendom" geword. Hierdie soort terminologie het deel geword van die amptelike ideologie van die regime teenoor die buitewêreld." Also p. 375, footnote 40: "For a typical survey of propaganda intended for distribution abroad, see the so called "White Books" entitled ''The Counter-Revolutionary Forces in the October Events in Hungary'', 4 vols., (Budapest: Information Bureau of the Council of Ministers of the Hungarian People's Republic, 1956–1957)&nbsp;... The White Books published in the individual counties of Hungary in 1957–1958 summarized local "counter-revolutionary" events."</ref> == Nasleep == === Hongarye === [[Lêer:1956 november 14.jpg|duimnael|Aankoms van [[Rooi Kruis]]-trein met Hongaarse vlugtelinge in [[Utrecht (munisipaliteit)|Utrecht]] in November 1956.]] In die onmiddellike nasleep is duisende Hongare gearresteer. Uiteindelik is 26, 000 van hulle voor die Hongaarse howe gedaag, 22, 000 is gevonnis en tronk toe gestuur, 13, 000 geïnterneer en 229 tereggestel. Ongeveer 200, 000<ref>Casardi, A. (17 April 1957) [http://www.nato.int/nato_static/assets/pdf/pdf_archives_hungarian_revolution/20130904_C-M_57_65-ENG.PDF Report on Hungarian Refugees]. ''NATO''</ref> het as vlugtelinge uit Hongarye gevlug.<ref name="Fink">{{cite book|last1 = Fink|first1 = Carole|last2 = Hadler|first2 = Frank|last3 = Schramm|first3 = Tomasz|display-authors = 1|title = 1956: European and global perspectives, Volume 1 of Global history and international studies|publisher = Leipziger Universitätsverlag|year = 2006|location = Leipzig|page = 16|isbn = 3-937209-56-5}}</ref><ref>{{cite conference|last1 = Molnár|first1 = Adrienne|last2 = Kõrösi|first2 = Zsuzsanna|display-authors = 1|title = The handing down of experiences in families of the politically condemned in Communist Hungary|work = IX. International Oral History Conference|year = 1996|location = Gotegorg|access-date = 2008-10-10|df = dmy-all|url = http://www.rev.hu/portal/page/portal/rev/tanulmanyok/kadarrendszer/kzsma1|archive-url = https://web.archive.org/web/20070607034837/http://www.rev.hu/portal/page/portal/rev/tanulmanyok/kadarrendszer/kzsma1|archive-date = 7 Junie 2007|url-status = dead}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070607034837/http://www.rev.hu/portal/page/portal/rev/tanulmanyok/kadarrendszer/kzsma1 |date= 7 Junie 2007 }}</ref><ref name="Cseresneyes">{{cite journal|last = Cseresnyés|first = Ferenc|title = The '56 Exodus to Austria|journal = The Hungarian Quarterly|volume = XL|issue = 154|pages = 86–101|publisher = Society of the Hungarian Quarterly|url = http://www.hungarianquarterly.com/no154/086.html|date = Summer 1999|access-date = 2006-10-09|url-status = dead|archive-date = 2004-11-27|df = dmy-all|archive-url = https://web.archive.org/web/20041127172402/http://www.hungarianquarterly.com/no154/086.html}}</ref> Aan die einde van 1956 en vroeg in 1957 het 1 500 Hongaarse vlugtelinge in [[Suid-Afrika]] aangekom.<ref>Remember 1959, http://www.remember1956.co.za/index-en.html ,besoek op 19 Oktober 2023.</ref> Die voormalige Hongaarse minister van buitelandse sake, Géza Jeszenszky, het geskat dat 350 tereggestel is.<ref name="cnn" /> Sporadiese weerstand en stakings deur werkersrade het tot middel 1957 voortgeduur, wat ekonomiese ontwrigting veroorsaak het.<ref>{{Cite book|author1=Csaba Békés |author2=Malcolm Byrne |author3=János Rainer |title=The 1956 Hungarian revolution: a history in documents|chapter-url=https://books.google.com/books?id=EdWI_oSbfl0C&q=Hungarian%20revolution%20of%201956%20resistance%20strikes%201957&pg=PA364 |access-date=31 October 2009|year=2002 |publisher=Central European University Press|isbn= 963-9241-66-0|page=364 |chapter=Hungary in the Aftermath, Introduction |quote= Ek doen 'n beroep op die Hongaarse volk om nie die besettingsmag of die marionetregering wat dit mag installeer as 'n wettige gesag te beskou nie, maar om eerder elke middel van passiewe weerstand daarteen aan te wend&nbsp;... (István Bibó minister van staat van die Petőfi Party) Ten spyte van die verwoesting van die Sowjet-aanval, het die meeste van die Hongaarse samelewing blykbaar gereageer op Bibó se pleidooi en het voortgegaan om die nuwe regime te trotseer, deur Sowjet- en Hongaarse veiligheidsmagte vir maande besig te hou wat te doen het met stakings, betogings, sabotasie, werkvertraging en ander dade van weerstand (Document No. 102)}}</ref>Teen 1963 is die meeste politieke gevangenes van die 1956 Hongaarse rewolusie vrygelaat.<ref>Békés, Csaba, Malcolm Byrne, János M. Rainer (2002). ''Hungarian Tragedy'', p. L. Central European University Press: Budapest. {{ISBN|963-9241-66-0}}.</ref> Met die grootste deel van Boedapest onder Sowjet-beheer teen 8 November, het Kádár Eerste Minister van die "Revolusionêre Werker-Boere-regering", en Algemene Sekretaris van die Hongaarse Kommunistiese Party geword. Min Hongare het weer by die gereorganiseerde Party aangesluit, sy leierskap is gesuiwer onder die toesig van die Sowjet-presidium, gelei deur [[Georgi Malenkof]] en Mikhail Suslov.<ref name="situation">{{cite web| title = Situation Report to the Central Committee of the Communist Party by Malenkov-Suslov-Aristov (22 November 1956) | work = The 1956 Hungarian Revolution, A History in Documents | publisher = George Washington University: The National Security Archive | date = 4 November 2002 | url = http://www.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB76/doc9.pdf | access-date = 2 September 2006}}</ref> Alhoewel partylidmaatskap van 800, 000 voor die opstand afgeneem het tot 100, 000 teen Desember 1956, het Kádár sy beheer oor Hongarye geleidelik vergroot en andersdenkendes geneutraliseer. Die nuwe regering het gepoog om steun te werf deur gewilde beginsels van Hongaarse selfbeskikking, wat tydens die opstand uitgespreek is, voor te staan, maar Sowjet-troepe het gebly.<ref>UN General Assembly ''Special Committee on the Problem of Hungary'' (1957) {{cite web|url= http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf |title=Chapter XIV.I.A, para 642 (bl. 198), János Kádár's 15 points (4 November 1956) }}&nbsp;{{small|(1.47&nbsp;MB)}}</ref> Na 1956 het die Sowjetunie die Hongaarse leër gesuiwer en politieke indoktrinasie weer ingestel in die oorblywende eenhede. In Mei 1957 het die Sowjetunie sy troepevlakke in Hongarye verhoog en Hongarye het deur verdrag die Sowjet-teenwoordigheid op 'n permanente basis aanvaar.<ref>UN General Assembly ''Special Committee on the Problem of Hungary'' (1957) {{cite web|url= http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf |title=Annex A (Agreement between the Hungarian People Republic and the government of the USSR on the legal status of Soviet forces) bl. 112–113) }}&nbsp;{{small|(1.47&nbsp;MB)}}</ref> Die Rooi Kruis en die Oostenrykse weermag het vlugtelingkampe in Traiskirchen en [[Graz]] gestig<ref name="Cseresneyes" /><ref>International Committee of the Red Cross: [http://www.icrc.org/Web/Eng/siteeng0.nsf/html/57JN8C#a1 ICRC action in Hungary in 1956] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090220004646/http://www.icrc.org/Web/Eng/siteeng0.nsf/html/57JN8C#a1 |date=20 Februarie 2009 }}. Besoek op 7 Desember 2008.</ref> Imre Nagy het saam met Georg Lukács, Géza Losonczy en László Rajk se weduwee, Júlia, skuiling in die Ambassade van [[Joego-Slawië]] gesoek toe Sowjet-magte Boedapest oorrompel het. Ten spyte van die versekering van veilige deurgang uit Hongarye deur die Sowjetse en die Kádár-regering, is Nagy en sy groep gearresteer toe hulle op 22 November probeer het om die ambassade te verlaat, en na Roemenië geneem. Losonczy het gesterf terwyl hy op 'n hongerstaking in die tronk verhoorafwagtend was toe sy tronkbewaarders "onverskillig 'n voedingsbuis in sy lugpyp afgedruk het".<ref>Fryer, Peter (1997). ''Hungarian Tragedy'', bl. 10. Index Books: London. {{ISBN|1-871518-14-8}}.</ref> Die res van die groep is in 1958 na Boedapest terugbesorg. Nagy is saam met Pál Maléter en Miklós Gimes tereggestel ná geheime verhore in Junie 1958. Hulle lyke is in ongemerkte grafte in die Munisipale Begraafplaas buite Boedapest begrawe.<ref name="BBCJune16">[http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/june/16/ "On This Day 16 June 1989: Hungary reburies fallen hero Imre Nagy"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090425235008/http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/june/16/ |date=25 April 2009 }} British Broadcasting Corporation (BBC) reports on Nagy reburial with full honors. Besoek 13 Oktober 2006.</ref> Tydens die Sowjet-aanval van November 1956 op Boedapest, het kardinaal Mindszenty politieke asiel gekry by die Amerikaanse ambassade, waar hy vir die volgende 15 jaar gewoon het. Hy het geweier om Hongarye te verlaat tensy die regering sy skuldigbevinding van 1949 aan hoogverraad omkeer. Weens swak gesondheid en 'n versoek van die [[Vatikaan]] het hy uiteindelik in September 1971 die ambassade verlaat vir [[Oostenryk]].<ref>{{cite news | title = End of a Private Cold War | publisher = [[Time (tydskrif)|Time]]|date = 11 Oktober 1971 | url = http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,903181,00.html | archive-url = https://web.archive.org/web/20071017045917/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,903181,00.html | url-status = dead | archive-date = 17 October 2007 | access-date = 3 September 2006 }}</ref> Nicolas Krassó was een van die linkse leiers van die Hongaarse opstand en lid van die ''New Left Review''-redaksiekomitee. In 'n onderhoud wat hy kort voor sy dood aan Peter Gowan gevoer het, het Krassó die betekenis van die Hongaarse Rewolusie opgesom met 'n herinnering uit Stalin se kort toespraak tydens die 19de Kongres van die Sowjetunie in 1952: "Stalin het tot aan die einde van die kongres stilgebly, en toe 'n kort toespraak gemaak, wat uit ongeveer twee en 'n half gedrukte bladsye beslaan. Hy het gesê daar is twee baniere wat die progressiewe [[bourgeoisie]] weggegooi het en wat die werkersklas moet optel—die baniere van demokrasie en nasionale onafhanklikheid. Niemand kan daaraan twyfel dat die Hongaarse werkers in 1956 hierdie baniere hoog gelig het nie.<ref>{{cite book|last=Ali|first=Tariq|title='Hungary 1956: A Participant's Account' in The Stalinist Legacy: Its Impact on 20th-Century Politics|publisher=Harmondsworth|year=1984|isbn=978-1-60846-219-3}}</ref> === Internasionaal === Ten spyte van die Koue Oorlog-retoriek van Westerse lande, wat die Sowjet-oorheersing van Oos-Europa tot 'n einde wou bring, en Sowjet-beloftes van sosialisme se naderende triomf, het die nasionale leiers van hierdie tydperk (sowel as latere historici) die mislukking van die Hongaarse Rewolusie gesien as bewys dat die Koue Oorlog 'n dooiepunt in Europa bereik het.<ref>Die Johns Hopkins-universiteit se Professor Charles Gati stem in sy boek, getiteld ''Failed Illusions: Moscow, Washington, Budapest, and the 1956 Hungarian Revolt'', saam met 'n 2002-[[essay]] deur die Hongaarse historikus Csaba Bekes: "...Washington, wat die verdeling van die vasteland in twee kampe stilswyend erken het, het begryp dat Moskou nie 'n land wat aan neutrale maar pro-Westerse-Oostenryk en 'n onafhanklike Joego-Slawië gegrens het, sou opgee nie, daar is trane gestort oor Sowjet-brutaliteit, maar die propagandageleenthede is benut&nbsp;.." (bl. 208.)</ref> Heinrich von Brentano di Tremezzo, die minister van buitelandse sake van [[Wes-Duitsland]], het aanbeveel dat die mense van Oos-Europa ontmoedig word om “dramatiese optrede te neem wat rampspoedige gevolge vir hulself kan hê”. Die sekretaris-generaal van [[NAVO]] het die Hongaarse opstand "die kollektiewe selfmoord van 'n hele volk" genoem.<ref>{{cite news | title = How to Help Hungary | publisher = Time Magazine | date = 24 Desember 1956 | url = http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,808812,00.html | archive-url = https://web.archive.org/web/20070930213423/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,808812,00.html | url-status = dead | archive-date = 30 September 2007 | access-date = 3 September 2006 }}</ref> In 'n koerantonderhoud in 1957 het Chroesjtsjof soos volg kommentaar gelewer: "ondersteuning deur die Verenigde State … is gelykstaande daaraan om tou aan 'n opgehangde man te verskaf".<ref>{{Cite book| last = Simpson| first = James| title = Simpson's Contemporary Quotations| publisher = Collins| year = 1997| url = https://archive.org/details/simpsonscontempo00jame_0/page/| pages = [https://archive.org/details/simpsonscontempo00jame_0/page/ <!--672 pages doesn't go here-->]| isbn = 0-06-270137-1}}</ref> [[Lêer:Eleanor Roosevelt and the Hungarian Freedom Fighters at Camp Roeder in Salzburg, Austria - NARA - 195987.tif|duimnael|Eleanor Roosevelt ontmoet uitgeweke Hongaarse revolusionêre by Kamp Roeder in [[Salzburg]], 10 Mei 1957]] In Januarie 1957 het Dag Hammarskjöld, sekretaris-generaal van die Verenigde Nasies, in reaksie op die VN se Algemene Vergadering-resolusies, wat die ondersoek en waarneming van die gebeure in Sowjet-besette Hongarye versoek het, die Spesiale Komitee oor die probleem van Hongarye gestig.<ref>{{cite report|author = United Nations Secretary-General|title = Report of the Secretary-General Document A/3485|publisher = United Nations|date = 1957-01-05|url = https://www.un.org/depts/dhl/dag/docs/a3485e.pdf|access-date = 2006-10-13|df = dmy-all}}</ref> Die komitee, met verteenwoordigers van [[Australië]], Ceylon ([[Sri Lanka]]), Denemarke, [[Tunisië]] en [[Uruguay]], het verhore in [[New York]], [[Genève]], [[Rome]], [[Wene]] en [[Londen]] gehou. Oor vyf maande is onderhoude gevoer met 111 vlugtelinge, insluitend ministers, militêre bevelvoerders en ander amptenare van die Nagy-regering, werkers, revolusionêre raadslede, fabrieksbestuurders en -tegnici, kommuniste en nie-kommuniste, studente, skrywers, onderwysers, mediese personeel en Hongaarse soldate. Dokumente, koerante, radiotranskripsies, foto's, filmmateriaal en ander rekords van Hongarye is ook hersien, sowel as skriftelike getuienis van 200 ander Hongare.<ref>UN General Assembly ''Special Committee on the Problem of Hungary'' (1957) {{cite web|url= http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf |title=Chapter I. D (Organization and Function of the Committee), paragraphs 1–26 (bl. 10–13) }}&nbsp;{{small|(1.47&nbsp;MB)}}</ref> Die regerings van Hongarye en Roemenië het toegang vir die amptenare van hierdie komitee versper, en die regering van die Sowjetunie het nie op versoeke om inligting gereageer nie.<ref>UN General Assembly ''Special Committee on the Problem of Hungary'' (1957) {{cite web|url= http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf |title=Chapter I. E (Attempts to observe in Hungary and meet Imre Nagy), paragraphs 32–34 (bl. 14) }}&nbsp;{{small|(1.47&nbsp;MB)}}</ref> Die komiteeverslag van 268 bladsye<ref>[http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf UN General Assembly (1957) ''Special Committee on the Problem of Hungary'']. Besoek op 14 Oktober 2006.</ref> is in Junie 1957 aan die Algemene Vergadering voorgelê, wat die verloop van die opstand en Sowjet-ingryping gedokumenteer het en tot die gevolgtrekking gekom het dat "die Kádár-regering en die Sowjet-besetting die menseregte van die Hongaarse volk geskend het".<ref>UN General Assembly ''Special Committee on the Problem of Hungary'' (1957) {{cite web|url= http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf |title=Chapter II. N (Summary of conclusions), paragraph 89 (bl. 30–32) }}&nbsp;{{small|(1.47&nbsp;MB)}}</ref> 'n Resolusie van die Algemene Vergadering is goedgekeur, waarin "die onderdrukking van die Hongaarse volk en die Sowjet-besetting" betreur word, maar geen ander stappe is geneem nie.<ref>United Nations General Assembly, Thirteenth Session: [http://www.unhcr.org/refworld/docid/3b00f06b36.html Resolution 1312 (XIII) The Situation in Hungary (Item 59, bl. 69] (12 Desember 1958)</ref> Die voorsitter van die Spesiale Komitee was Alsing Andersen, 'n Deense politikus en leidende figuur van [[Denemarke]] se Sosiaal-Demokratiese Party, wat in 1942 in die Buhl-regering gedien het tydens die Nazi-Duitse besetting van Denemarke. Hy het samewerking met die besettingsmagte verdedig. Hy is in 1947 as Minister van Binnelandse Sake aangestel, maar het bedank nadat sy rol as Minister van Verdediging in 1940 ondersoek is. Hy het toe in 1948 by Denemarke se VN-afvaardiging aangesluit.<ref>ed. A. T. Lane. ''Biographical dictionary of European labor leaders''. Volume 1. Greenwood Publishing Group, 1995. bl. 20.</ref><ref>[http://www.gravsted.dk/person.php?navn=alsingandersen Alsing Andersen]. Gravsted.dk. Besoek op 28 Oktober 2016.</ref> Die Komiteeverslag en die motiewe van die skrywers daarvan is gekritiseer deur die afvaardigings na die Verenigde Nasies van die Sowjetunie en Kádár-regering. Die Hongaarse verteenwoordiger het nie saamgestem met die gevolgtrekkings van die verslag nie, dit daarvan beskuldig dat dit die gebeure vervals het, en aangevoer dat die instelling van die komitee onwettig was. Die komitee is daarvan beskuldig dat hulle vyandiggesind was teenoor Hongarye en sy sosiale stelsel.<ref>''United Nations Yearbook''. 1957. bl. 63</ref> 'n Artikel in die Sowjet-tydskrif ''International Affairs'', gepubliseer deur die Ministerie van Buitelandse Sake, bevat 'n artikel uit 1957 waarin dit die verslag as 'n "versameling van valshede en verdraaiings" veroordeel.<ref>K. Danilov "The Provocation Continues". ''International Affairs'', No. 8, Vol. 3, 1957, bl. 54–61.</ref> ''[[Time (tydskrif)| Time]]'' het die Hongaarse Vryheidsvegter as sy "Man van die Jaar" vir 1956 aangewys. Die meegaande Time-artikel vermeld dat hierdie keuse nie geneem kon word voordat die plofbare gebeure van die rewolusie, amper aan die einde van 1956, rugbaar geword het nie. Die tydskrifvoorblad en gepaardgaande teks bevat 'n kunstenaar se uitbeelding van 'n Hongaarse vryheidsvegter, en gebruik skuilname vir die drie deelnemers wie se stories die onderwerp van die artikel is.<ref>{{Cite news | title = Freedom Fighter | newspaper = Time | date = 7 Januarie 1957 | url = http://www.time.com/time/subscriber/personoftheyear/archive/stories/1956.html| archive-url = https://web.archive.org/web/20070101205530/http://www.time.com/time/subscriber/personoftheyear/archive/stories/1956.html| url-status = dead| archive-date = 1 Januarie 2007}}. Besoek op 21 September 2008.</ref> In 2006 het die Hongaarse premier Ferenc Gyurcsány na hierdie beroemde Time-voorblad verwys as "die gesigte van vry Hongarye" in 'n toespraak ter viering van die 50ste herdenking van die opstand.<ref>[http://www.miniszterelnok.hu/mss/alpha?do=2&st=1&pg=2&m10_doc=546 Formal Address] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110719143637/http://www.miniszterelnok.hu/mss/alpha?do=2&st=1&pg=2&m10_doc=546 |date=19 Julie 2011 }} of Prime Minister Ferenc Gyurcsány in the Hungarian Parliament (23 Oktober 2006). besoek op 21 September 2008.</ref> Mnr Gyurcsány (in 'n gesamentlike verskyning saam met die Britse eerste minister [[Tony Blair]]) het gesê: "Dit is 'n geïdealiseerde beeld, maar die gesigte van die figure is werklik die gesig van die revolusionêre".<ref>[http://www.number10.gov.uk/Page10194 Statement with the Hungarian Prime Minister (11 October 2006)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120113042113/http://www.number10.gov.uk/Page10194 |date=13 Januarie 2012 }} Besoek op 22 September 2008</ref> Tydens die [[Olimpiese Somerspele 1956]] in [[Melbourne]] het die Sowjet-hantering van die Hongaarse opstand gelei tot 'n boikot deur [[Spanje]], [[Nederland]] en [[Switserland]].<ref>[http://www.olympic.org/en/content/Olympic-Games/All-Past-Olympic-Games/Summer/Melbourne--Stockholm-1956/ Melbourne/Stockholm 1956 (All facts) Olympic.org] Besoek op 29 Augustus 2010.</ref> ’n Konfrontasie tussen Sowjet- en Hongaarse spanne het op 6 Desember in die halfeindstryd van die [[waterpolo]]-toernooi plaasgevind. Die wedstryd was uiters gewelddadig en is in die laaste minuut gestaak om gevegte onder toeskouers te onderdruk. Hierdie wedstryd, nou bekend as die "bloed in die water wedstryd", het die onderwerp van verskeie rolprente geword.<ref>Radio Free Europe: [http://www.rferl.org/featuresarticle/2006/05/0e5164bb-fd53-4562-88c5-9aac69e5845c.html Hungary: New Film Revisits 1956 Water-Polo Showdown]. Besoek op 13 Oktober 2006.</ref><ref>[http://european-films.net/content/view/603/57/ Szabadság, szerelem (Children of Glory)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071017070604/http://european-films.net/content/view/603/57/ |date=17 Oktober 2007 }} (film) 2006.</ref> Die Hongaarse span het die wedstryd 4–0 gewen en is later met die Olimpiese goue medalje bekroon. [[Noorweë]] het 'n uitnodiging na die eerste Bandy-wêreldkampioenskap in 1957 van die hand gewys en die teenwoordigheid van 'n span uit die Sowjetunie as die rede aangegee. Op Sondag, 28 Oktober 1956, terwyl sowat 55 miljoen Amerikaners Ed Sullivan se gewilde televisieverskeidenheidprogram gekyk het, met die destydse 21-jarige [[Elvis Presley]] vir die tweede keer as ster, het Sullivan kykers gevra om hulp te stuur aan Hongaarse vlugtelinge wat vlug van die gevolge van die Sowjet-inval. Presley het self nog 'n versoek vir skenkings gerig tydens sy derde en laaste verskyning op Sullivan se vertoning op 6 Januarie 1957. Presley het toe 'n liedjie opgedra vir die finale, wat volgens hom in stemming met die tyd was, naamlik die gospelliedjie "Peace in the Valley" . Teen die einde van 1957 het hierdie bydraes, versprei deur die Genève-gebaseerde Internasionale Rooi Kruis as voedselrantsoene, klere en ander noodsaaklikhede, sowat CHF 26 miljoen (VS$6 miljoen in 1957-dollars) beloop, die ekwivalent van $55,300,000 in vandag se dollar. Op 1 Maart 2011 het István Tarlós, die burgemeester van Boedapest, Presley postuum 'n ereburger gemaak en 'n plein wat by die kruising van twee van die stad se belangrikste paaie geleë is, is na Presley vernoem as 'n gebaar van dankbaarheid. Toe die 1950's tot 'n einde gekom het, het die gebeure in Hongarye skeure in die Kommunistiese politieke partye van Wes-Europese lande veroorsaak. Die Italiaanse Kommunistiese Party (PCI) het 'n skeuring beleef. Volgens die amptelike koerant van die PCI, ''l'Unità'', het die meeste gewone lede en die Partyleierskap, insluitend Palmiro Togliatti en Giorgio Napolitano, die optrede van die Sowjetunie ondersteun om die opstand te onderdruk.<ref>Die volgende verwysings in Engels wys op die teenstrydige posisies van [https://web.archive.org/web/20071017045856/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,808752,00.html ''l'Unità''], [https://web.archive.org/web/20070930215213/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,808824,00.html Antonio Giolitti and party boss Palmiro Togliatti], [https://web.archive.org/web/20070903094148/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,868066,00.html Giuseppe Di Vittorio] and [http://www.britannica.com/eb/article-219206/socialism Pietro Nenni].</ref> Giuseppe Di Vittorio, hoof van die Kommunistiese vakbond CGIL, het hom egter teen die leierskap se posisie uitgespreek, asook prominente partylede Antonio Giolitti, Loris Fortuna en vele ander invloedryke persone in die Kommunistiese party. Pietro Nenni van die Italiaanse Sosialistiese Party, 'n noue bondgenoot van die PCI, het ook die Sowjet-ingryping gekritiseer. Napolitano, wat in 2006 verkies is as president van die Italiaanse Republiek, het in sy politieke [[outobiografie]] van 2005 geskryf dat hy spyt was oor sy regverdiging van Sowjet-optrede in Hongarye, en gesê dat hy destyds geglo het dat party-eenheid en die leierskap van Sowjet-kommunisme belangriker was.<ref>{{Cite book| last = Napolitano | first = Giorgio | year = 2005 | title = Dal Pci al socialismo europeo. Un'autobiografia politica (''From the Communist Party to European Socialism. A political autobiography'') | publisher = Laterza | language = it|isbn = 88-420-7715-1}}</ref> Die Kommunistiese Party van Groot-Brittanje (KPGB) het 'n verlies van duisende partylede gely ná die gebeure in Hongarye. Alhoewel Peter Fryer, korrespondent vir die KPGB-koerant ''The Daily Worker'', berig het oor die gewelddadige onderdrukking van die opstand, is sy berigte swaar deur die partyleierskap gesensor.<ref name="Fryer" /> By sy terugkeer uit Hongarye het Fryer uit die koerant bedank. Hy is later deur die Kommunistiese Party geskors. In [[Frankryk]] het gematigde Kommuniste soos die historikus Emmanuel Le Roy Ladurie bedank, en die Franse Kommunistiese Party se beleid om Sowjet-aksies te ondersteun bevraagteken. Die Franse filosoof en skrywer [[Albert Camus]] het 'n ope brief, ''The Blood of the Hungarians'' geskryf, waarin hy die Weste se gebrek aan optrede kritiseer. Selfs [[Jean-Paul Sartre]], steeds 'n onbeskaamde Kommunis, het die Sowjet owerhede gekritiseer in sy artikel ''Le Fantôme de Staline,'' in ''Situations VII''.<ref>Sartre, Jean-Paul (1956), [https://www.humanite.fr/node/329963 L'intellectuel et les communistes français {{in lang|fr}}] Le Web de l'Humanite, 21 Junie 2005. Besoek op 24 Oktober 2006.</ref> Linkse kommuniste het veral die revolusie ondersteun. === Herdenking === [[Lêer:Budapešť, Hösök tére, pamětní deska 1956.jpg|links|duimnael|Gedenkplaat by die Ambassade van Serwië, Boedapest, ter nagedagtenis aan Imre Nagy wat tydens die Hongaarse Revolusie van 1956 daar geskuil het.]] In die noordwestelike hoek van MacArthur Park in [[Los Angeles]], [[Kalifornië]], het die Hongaars-Amerikaanse gemeenskap 'n gedenkbeeld gebou om die Hongaarse vryheidsvegters te vereer. Die [[obelisk]]-pilaar, wat in die laat 1960's gebou is, staan saam met 'n Amerikaanse [[arend]] wat oor die stad Los Angeles waak. Daar is verskeie monumente gewy aan die herdenking van die Hongaarse Revolusie in die Verenigde State. Een van die monumente kan gevind word in [[Cleveland, Ohio]], by die Cardinal Mindszenty Plaza. Daar is ook 'n monument van ''A Boy From Pest'' in die dorp [[Szczecin]], Pole. In [[Denver]] is die ''Hungarian Freedom Park'' in 1968 tot stand gebring om die opstand te herdenk.<ref>{{cite web |title=Hungarian Freedom Park |url=https://tclf.org/landscapes/hungarian-freedom-park |website=The Cultural Landscape Foundation |access-date=2 Maart 2020}}</ref> Openbare gesprek oor die rewolusie is vir meer as 30 jaar in Hongarye onderdruk. Sedert die ontdooiing van die 1980's is dit 'n onderwerp van intense studie en debat. Op 16 Junie 1989, die 31ste herdenking van sy teregstelling, is Imre Nagy se liggaam met volle eer herbegrawe.<ref name="BBCJune16" /> Die Republiek van Hongarye is in 1989 op die 33ste herdenking van die Revolusie verklaar, en 23 Oktober is nou 'n Hongaarse nasionale vakansiedag.<ref>{{cite web | title = National Symbols | work = Fact Sheets on Hungary | publisher = Ministry of Foreign Affairs | year = 2003 | url = http://www.mfa.gov.hu/NR/rdonlyres/98D131BF-BFB4-4545-B9BE-BAB02F71A1D9/0/National_Symbols.pdf | access-date = 24 Februarie 2012 | archive-date = 22 November 2011 | archive-url = https://web.archive.org/web/20111122033657/http://www.mfa.gov.hu/NR/rdonlyres/98D131BF-BFB4-4545-B9BE-BAB02F71A1D9/0/National_Symbols.pdf | url-status = dead }}</ref> In Desember 1991 het die aanhef van die verdrae met die ontbinde Sowjetunie onder [[Michail Gorbatsjof]], en Rusland, verteenwoordig deur [[Boris Jeltsin]], amptelik om verskoning gevra vir die 1956 Sowjet-optrede in Hongarye. Hierdie verskoning is in 1992 deur Jeltsin herhaal tydens 'n toespraak aan die Hongaarse parlement.<ref name="cnn" /> Op 13 Februarie 2006 het die VSA se Departement van Buitelandse Sake die vyftigste herdenking van die Hongaarse Rewolusie van 1956 gevier. Die VSA se Minister van Buitelandse Sake, [[Condoleezza Rice]], het kommentaar gelewer op die bydraes wat Hongaarse vlugtelinge van 1956 aan die Verenigde State en ander gasheerlande gemaak het, sowel as die rol van Hongarye in die verskaffing van 'n toevlugsoord aan Oos-Duitsers tydens die 1989-proteste teen Kommunistiese bewind.<ref>{{cite press release | title = U.S. State Department Commemorates the 1956 Hungarian Revolution | publisher = American Hungarian Federation | date = 13 Februarie 2006 | url = http://www.americanhungarianfederation.org/news_1956_StateDepartment_Reception_2006-02-13.htm|access-date = 8 Oktober 2006 }}</ref> VSA President [[George W. Bush]] het ook Hongarye op 22 Junie 2006 besoek om die vyftigste herdenking te vier.<ref>{{cite press release | title = Hungary a Model for Iraq, Bush Says in Budapest | publisher = International Information Programs | date = 22 Junie 2006 | url = http://www.america.gov/st/washfile-english/2006/June/200606221431051CJsamohT0.2036402.html | access-date = 14 Oktober 2006 | url-status = dead | archive-url = https://web.archive.org/web/20080215035207/http://www.america.gov/st/washfile-english/2006/June/200606221431051CJsamohT0.2036402.html | archive-date = 15 Februarie 2008 | df = dmy-all | archivedate = 15 Februarie 2008 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20080215035207/http://www.america.gov/st/washfile-english/2006/June/200606221431051CJsamohT0.2036402.html }}</ref> == Verwysings == {{Verwysings|4}} == Verdere leeswerk == {{refbegin|colwidth=30em}} * {{cite book | last = Bibó | first = István | title = Democracy, Revolution, Self-Determination | publisher = Columbia University Press | year = 1991 | location = New York | pages = [https://archive.org/details/democracyrevolut0000bibo/page/331 331–354] | isbn = 0-88033-214-X | url = https://archive.org/details/democracyrevolut0000bibo/page/331 }} * {{cite book | last = Gadney | first = Reg | year=1986 | title = Cry Hungary: Uprising 1956 | publisher = Macmillan Pub Co | pages = [https://archive.org/details/cryhungaryuprisi0000gadn/page/169 169 pages] | isbn = 0-689-11838-4 | url = https://archive.org/details/cryhungaryuprisi0000gadn/page/169 }} * {{cite book| last = Gati | first = Charles | year = 2006 | title = Failed Illusions: Moscow, Washington, Budapest, and the 1956 Hungarian Revolt (Cold War International History Project Series) | publisher = Stanford University Press | pages = 264 | isbn= 0-8047-5606-6}} * {{cite book| last = Granville | first = Johanna | year = 2004 | title = The First Domino: International Decision Making during the Hungarian Crisis of 1956 | publisher = Texas A&M University Press | pages = 323 | isbn= 1-58544-298-4}} * {{cite book| last = Györkei | first = Jenõ | author2 = Kirov, Alexandr|author3=Horvath, Miklos | title = Soviet Military Intervention in Hungary, 1956 | publisher = Central European University Press | year = 1999 | location = New York | page = 350 | isbn= 963-9116-36-X }} * {{cite book | last = Kertesz | first = Stephen D. | title = Diplomacy in a Whirlpool: Hungary between Nazi Germany and Soviet Russia | url = http://www.hungarian-history.hu/lib/dipl/dipl00.htm | publisher = University of Notre Dame Press, Notre Dame, Indiana | year = 1953 | isbn = 0-8371-7540-2 | url-status = dead | archive-url = https://web.archive.org/web/20070903000540/http://www.hungarian-history.hu/lib/dipl/dipl00.htm | archive-date = 3 September 2007 | df = dmy-all }} * {{cite book| last = Lendvai | first = Paul | title = One Day That Shook the Communist World: The 1956 Hungarian Uprising and Its Legacy | publisher = Princeton UP | year = 2008 | page = 254 | isbn = 978-0-691-13282-2 }} * {{cite book| last = Litván | first = György | title = The Hungarian Revolution of 1956: Reform, Revolt and Repression, 1953–1963 | publisher = Longman | year = 1996 | page = 221 | isbn = 0-582-21505-6 }} * Matthews, John P.C. (2007). ''Explosion: The Hungarian Revolution of 1956'' New York: Hippocrene, * {{cite book| last = Michener | first = James A. | title = The Bridge at Andau | publisher = Fawcett | year = 1985|edition=reissue | location = New York | isbn= 0-449-21050-2}} * {{cite book| last = Morris | first = William E. | editor = Lettis, Richard | date = 2001|edition=Reprint | title = The Hungarian Revolt: 23 October – 4 November 1956 | publisher = Simon Publications | isbn= 1-931313-79-2}} * {{cite book| last = Péter | first = László | title = Resistance, Rebellion and Revolution in Hungary and Central Europe: Commemorating 1956 | publisher = UCL SSEES | year = 2008 | location = London | page = 361 | isbn = 978-0-903425-79-7}} * Schmidl, Erwin A. & Ritter, László. (2006) ''The Hungarian Revolution, 1956''; Osprey Elite series #148. {{ISBN|1-84603-079-X|978-1-84603-079-6}} * {{cite book | last = Sebestyen | first = Victor | title = Twelve Days: The Story of the 1956 Hungarian Revolution | publisher = Pantheon | year = 2006 | location = New York | pages = [https://archive.org/details/twelvedaysstoryo00sebe/page/340 340] | isbn = 0-375-42458-X | url = https://archive.org/details/twelvedaysstoryo00sebe/page/340 }} * {{cite book | last = Sugar | first = Peter F. | editor = Hanak, Peter | editor2 = Frank, Tibor | year = 1994 | title = A History of Hungary: From Liberation to Revolution (pp. 368–383) | publisher = Bloomington: Indiana University Press | pages = [https://archive.org/details/historyofhungary00pete/page/448 448] | isbn = 0-253-20867-X | url = https://archive.org/details/historyofhungary00pete/page/448 }} * Watry, David M. ( 2014). ''Diplomacy at the Brink: Eisenhower, Churchill, and Eden in the Cold War.'' Baton Rouge: Louisiana State University Press * {{cite book| last = Zinner | first = Paul E. | title = Revolution in Hungary | publisher = Books for Libraries Press | year = 1962 | pages = 380 | isbn= 0-8369-6817-4 }} {{refend}} === Histografie en ervarings === {{refbegin|colwidth=30em}} * Cash, John Joseph. "Commemoration and Contestation of the 1956 Revolution in Hungary." ''Comparative Hungarian Cultural Studies'' (2011): 247–258. * Cox, Terry. ''Hungary 1956 – forty Years on'' (London: F. Cass, 1997) * Csipke, Zoltán. "The changing significance of the 1956 revolution in post-communist Hungary." ''Europe-Asia Studies'' 63.1 (2011): 99–128 phttps://is.muni.cz/el/fss/podzim2019/MVZb2091/um/Memory1956.pdf Online]. * Erőss, Ágnes. "'In memory of victims': Monument and counter-monument in Liberty Square, Budapest." ''Hungarian Geographical Bulletin'' 65.3 (2016): 237–254. [https://www.researchgate.net/profile/Agnes_Eross2/publication/308993779_In_memory_of_victims_Monument_and_counter-monument_in_Liberty_Square_Budapest/links/57fd11d508ae49db47552457/In-memory-of-victims-Monument-and-counter-monument-in-Liberty-Square-Budapest.pdf Online] * Gyáni, Gábor. "Memory and discourse on the 1956 Hungarian revolution." ''Europe-Asia Studies'' 58.8 (2006): 1199–1208. * Gyáni, Gábor. "Revolution, uprising, civil war: the conceptual dilemmas of 1956." ''European Review of History – Revue européenne d'histoire 15.5'' (2008): 519–531. [http://w3.osaarchivum.org/updates/2006/blitz/gyani_gabor_eng.pdf Online] * Heller, Ágnes, and Ferenc Fehér. ''Hungary 1956 Revisited: The Message of a Revolution-a Quarter of a Century After'' (George Allen and Unwin, 1983). * Mark, James. "Antifascism, the 1956 Revolution and the politics of communist autobiographies in Hungary 1944–2000." ''Europe-Asia Studies'' 58.8 (2006): 1209–1240. [https://ore.exeter.ac.uk/repository/bitstream/handle/10036/3094/Antifascism%201956%20Revolution%20and%20Politics%20James%20Mark%2023%20July%202006.pdf?sequence=2&isAllowed=y Online] * Nyyssönen, Heino, and Jussi Metsälä. "Building on legacy and tradition: commemorations of 1956 in Hungary." ''National Identities'' 21.4 (2019): 379–393. [https://trepo.tuni.fi/bitstream/handle/10024/116983/building_on_legacy_and_tradition_2019.pdf?sequence=2&isAllowed=y Online] {{refend}} === Primêre bronne === {{refbegin|colwidth=30em}} * Beke, Laszlo. ''A student's diary: Budapest, October 16 – November 1, 1956'' (NY: Macmillan, 1957). * {{Cite book| editor1-last = Bekes | editor1-first = Csaba | editor2-last = Byrne|editor2-first=Malcolm |editor3-last=Rainer|editor3-first=Janos| year = 2003 | title = The 1956 Hungarian Revolution: A History in Documents (National Security Archive Cold War Readers) | publisher = Central European University Press | pages = 600 | isbn= 963-9241-66-0}} * Granville, Johanna (1999) [http://carlbeckpapers.pitt.edu/ojs/index.php/cbp/article/view/80 In the Line of Fire: New Archival Evidence on the Soviet Intervention in Hungary, 1956], ''Carl Beck Paper'', no. 1307 (1999). * Haraszti-Taylor, Eva, ed. ''The Hungarian revolution of 1956: a collection of documents from the British Foreign Office'' (Nottingham: Astra Press, 1995). * Korda, Michael. ''Journey to a Revolution: A Personal Memoir and History of the Hungarian Revolution of 1956''. Harper Perennial (2006). {{ISBN|978-0-06-077262-8}} * Lasky, Melvin J. ''The Hungarian revolution; a white book: The story of the October uprising as recorded in documents, dispatches, eye-witness accounts, and world-wide reactions'' (Books for Libraries Press, 1970). * Lomax, William, ed. ''Hungarian workers' councils in 1956'' (East European Monographs, 1990). * Nagy, Imre. ''On communism: In defense of the new course'' (Praeger, 1957). * {{Cite book| last = Napolitano | first = Giorgio | year = 2005 | title = Dal Pci al socialismo europeo. Un'autobiografia politica (From the Communist Party to European Socialism. A political autobiography) | publisher = Laterza | language = it | isbn= 88-420-7715-1}} * United Nations: ''Report of the Special Committee on the Problem of Hungary'', General Assembly, Official Records, Eleventh Session, Supplement No. 18 (A/3592), New York, 1957 {{cite web|url= http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf |title=(268 pages) }}&nbsp;{{small|(1.47&nbsp;MB)}} {{refend}} == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie|Hungarian Revolution of 1956|Hongaarse Rewolusie van 1956}} === Historiese versamelings === * [http://digitalarchive.wilsoncenter.org/collection/9/1956-polish-and-hungarian-crises 1956 Hungarian Revolution Collection] of the Woodrow Wilson International Center for Scholars, Cold War International History Project, wat dokumente en ander bronmateriaal met betrekking tot die 1956-rewolusie bevat. * [https://web.archive.org/web/20050323015643/http://www.rev.hu/ Institute of Revolutionary History, Hungary] 'n Hongaarse taalwebwerf wat historiese foto's en dokumente, boeke en resensies, en skakels na Engelstalige webwerwe verskaf. * [https://web.archive.org/web/20170324222313/http://osaarchivum.org/digitalarchive/av/ OSA Digital Archive] Videos van die 1956 Hongaarse Rewolusie * [https://archive.org/details/1956_Hungarian_Revolution_as_Depicted_in_Newsreels Universal Pictures and Warner Pathé newsreels regarding the revolution] * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/november/4/newsid_2739000/2739039.stm "On this day 4 November 1956: Soviet troops overrun Hungary"] (Besoek op 12 Oktober 2006) – BBC berig oor die eerste dag van die tweede Sowjet-ingryping en die val van die Nagy-regering. * [https://www.marxists.org/subject/hungary/index.htm Hungarian Revolution of 1956 Archive] at marxists.org * [http://libcom.org/library/hungary-56-andy-anderson Hungary '56] Andy Anderson se pamflet, geskryf in 1964 en oorspronklik gepubliseer deur Solidariteit (VK), oor gebeure van die Hongaarse opstand van 1956, wat fokus op Hongaarse eise vir ekonomiese en politieke selfbestuur. (AK Press 2002, {{ISBN|0-934868-01-8}}) === Ander akademiese bronne === * [http://mek.oszk.hu/09600/09691/index.phtml The 1956 Hungarian revolution and the Soviet bloc countries: reactions and repercussions] (MEK) * [http://nsarchive.gwu.edu/briefing-book/us-soviet-flashpoints/2017-05-10/hungary-1956-reviving-debate-over-us-inaction-during Hungary, 1956: Reviving the Debate over U.S. (In)action during the Revolution], published by the National Security Archive === Rolprente === * ''The Beast of Budapest'', 'n 1958 Amerikaanse rolprent * [http://www.rferl.org/featuresarticle/2006/05/0e5164bb-fd53-4562-88c5-9aac69e5845c.html ''Freedom's Fury''] Die 2005-dokumentêre film wat gebeure rondom die Hongaars-Sowjet-konfrontasie in die Olimpiese waterpolo-toernooi uitbeeld, nou bekend as die "bloed in die water-wedstryd". Voorgelees deur Mark Spitz, vervaardig deur [[Lucy Liu]] en [[Quentin Tarantino]]. * [https://www.imdb.com/title/tt0468559/ ''Torn from the flag''] Dokumentêre film 2007. Die beduidende globale gevolge van die Hongaarse revolusie van 1956. * [https://www.imdb.com/title/tt1042885/ ''Freedom Dance''] Veelbekroonde geanimeerde dokumentêr vervaardig deur Steven Thomas Fischer en Craig Herron. Die film vertel die ontsnapping van Edward en Judy Hilbert uit Kommunistiese Hongarye tydens die Hongaarse Revolusie van 1956. Die film word vertel deur Golden Globe-bekroonde aktrise [[Mariska Hargitay]]. * ''The Unburied Man'' Dramafilm oor die lewe van Imre Nagy. === Herdenkings === * [https://web.archive.org/web/20091030033237/http://www.hungary1956.com/ The 1956 Portal] – 'n hulpbron vir Hongaars-Amerikaanse organisasies om hul 1956 Hongaarse Revolusie-herdenkingsaktiwiteite te fokus en te bevorder, insluitend 1956-foto's, video's, hulpbronne en gebeurtenisse regoor die Verenigde State* [http://www.freedomfighter56.com/en_stories_2all.html Freedom Fighter 56] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180929043336/http://www.freedomfighter56.com/en_stories_2all.html |date=29 September 2018 }} – personal stories of survival and escape from participants in the revolution * [https://web.archive.org/web/20080915210152/http://www.multiculturalcanada.ca/node/1521 1956 Hungarian Memorial Oral History Project] – multikulturele Kanada mondelinge geskiedenis versameling van rewolusie vlugtelinge in Kanada * [http://mek.oszk.hu/09400/09426/index.phtml From the noon bell to the lads of Pest] {{Normdata}} {{Voorbladster}} [[Kategorie:Koue Oorlog]] [[Kategorie:Antikommunisme]] [[Kategorie:Rewolusies]] [[Kategorie:Geskiedenis van Hongarye]] [[Kategorie:1956]] 76y5ruoh6g0gc4mf9r9apre1dbefy38 2 391915 2813891 2808038 2025-06-18T15:23:45Z Rooiratel 90342 /* Hoe om ons wiki te groei */ 2813891 wikitext text/x-wiki Al die dinge wat ek op Wikimedia nog wil doen, maar wat ek vir een of ander rede uitstel, word op hierdie bladsy neergeskryf, so dat ek nie vergeet nie. As jy wil hê ek moet iets vir jou doen, voeg dit by, en ek sal eendag daarby uitkom. == Beelde om te vertaal == {| class="wikitable sortable" ! Beeld !! Status !! Notas |- | [[Lêer:1964_71395L-Ranger.svg|duimnael]] || Gedeeltelik uitgevoer || Voorgestelde vertalings : [[Bespreking:Ranger_5]] |- | [[Lêer:A long-term timeline of technology, OWID.png|duimnael]] || Nog nie uitgevoer nie || verander eers na .svg dan vertaal |} == Wikidata items om te skep == {| class="wikitable sortable" ! afwiki bladsy !! Status !! Wikidata skakel |- | [[Psoralea vanberkeliae]] || {{Uitgevoer}} || [[d:Q110245179]] |- | [[Lachenalia schlechteri]]|| {{Uitgevoer}} || [[d:Q108542519]] |- | [[Micranthus plantagineus]] || {{Uitgevoer}} || [[d:Q108542574]] |} == Kernartikels om te skep == * <s>[[:m:List_of_Wikipedias_by_sample_of_articles/Absent_Articles|Lys van artikels wat elke Wikipedia behoort te hê | Afwesige (afwiki) artikels]] </s> * [[:m:List_of_Wikipedias_by_sample_of_articles|Lys van artikels wat elke Wikipedia behoort te hê (ranglys)]] * [[:m:List_of_articles_every_Wikipedia_should_have/Expanded|Lys van artikels wat elke Wikipedia behoort te hê (uitgebrei)]] * [[:m:List_of_Wikipedias_by_expanded_sample_of_articles|Lys van artikels wat elke Wikipedia behoort te hê (uitgebrei) | Ranglys]] * [[Portaal:Inhoudsopgawe/Oorsigte/Kultuur en die kunste]] * [[Portaal:Inhoudsopgawe/Oorsigte/Filosofie_en_denkwyse]] * [https://www.nayuki.io/res/computing-wikipedias-internal-pageranks/wikipedia-top-pageranks.txt] == Bladsye om te skep == {| class="wikitable" |+ !wikidata !af-wiki !voorbeeld !hulpbronne / notas |- |[[d:Q3769306]] |[[Giulia Tofana]] |[[:en:Giulia Tofana]] | |- |[[d:Q499047]] |[[Sado (stad)]] |[[:nl:Sado (stad)]] | |- |[[d:Q998623]] |[[Sado (eiland)]] |[[:nl:Sado (eiland)]] | |- |[[d:Q2957574]] |[[Charles Baugniet]] |[[:en:Charles Baugniet]] | |- |[[d:Q1997527]] |[[Samuel Sarphati]] |[[:nl:Samuel Sarphati]] | |- |[[d:Q517486]] |[[Slag van Senta]] |[[:en:Battle of Zenta]] | |- |[[d:Q864578]] |[[Jean Pain]] |[[:en:Jean Pain]] | |- |[[d:Q28862268]] |<s>[[Helga Kohl]]</s> |[[:en:Helga Kohl]] |Uitgevoer deur Abraham Visser |- |[[d:Q543072]] |[[Slag van Kassinga]] |[[:en:Battle of Cassinga]] | |- |[[d:Q1331440]] |[[Japannese nasionalisme]] |[[:en:Japanese nationalism]] | |- |Bestaan nie |[[Geskiedenis van sensuur in Suid-Afrika]] | |https://af.wikipedia.org/wiki/Bespreking:Sensuurwet_(Wet_op_Publikasies_en_Vermaaklikhede_van_1963_en_1974) <br /> https://amandladurban.org.za/censorship-during-apartheid/ <br /> https://www.sahistory.org.za/article/apartheid-legislation-1850s-1970s |- |N/A |[[Sensuur in Suid-Afrika]] |N/A |https://klyntji.com/joernaal/2025/1/15/welma-odendaal |- |[[d:Q543]] |[[Sensuur]] |[[:en:Censorship]] |https://we-make-money-not-art.com/report-on-artistic-freedom-in-europe/ |- |[[d:Q334401]] |[[Waarneming]] |[[:en:Surveillance]] |Bestaan reeds. Moet verbeter. https://www.moneyweb.co.za/moneyweb-opinion/soapbox/whats-good-and-bad-about-south-africas-new-intelligence-bill/ |- |[[d:Q188728]] |[[Privaatheid]] |[[:en:Privacy]] |Uitgevoer, moet nog uitbrei. |- | |[[FGC-9]] |en:FGC-9 | |- |[[d:Q253716]] |[[Carmina Burana (Orff)]] |[[:en:Carmina Burana (Orff)]] | |- |[[d:Q157150]] |[[Carmina Burana]] |[[:en:Carmina Burana]] | |- |[[d:Q597353]] |[[O Fortuna]] |[[:en:O Fortuna]] | |- | <s>[[d:Q1350189]]</s> | <s>[[Egiptoloog]]</s> | [[:nl:Egyptoloog]] | Uitgevoer |- |<s>[[d:Q43013]]</s> |<s>[[Notaboek]]</s> |[[:simple:Notebook]] | |- |<s>[[d:Q35820]]</s> |<s>[[Wright-broers]]</s> |[[:en:Wright Brothers]] |Uitgevoer deur Sobaka. |- |[[d:Q1396131]] |[[Wilbur Wright]] |[[:en:Wilbur Wright]] | |- |[[d:Q494455]] |[[Orville Wright]] |[[:en:Orville Wright]] | |- |[[d:Q1793969]] |[[Skandinawiese ontwerp]] |[[:en:Scandinavian design]] | |- |[[d:Q379727]] |[[Benedict Wallet Vilakazi]] |[[:en:Benedict Wallet Vilakazi]] | |- |<s>[[d:Q77402]]</s> |<s>[[Wilhelm Bleek]]</s> |[[:en:Wilhelm Bleek]] |Uitgevoer deur Burgert Behr. |- |[[d:Q1246165]] |[[Dorothea Bleek]] |[[:en:Dorothea Bleek]] | |- |[[d:Q1814626|<s>d:Q1814626</s>]] |[[Gadla Henry Mphakanyiswa|<s>Gadla Henry Mphakanyiswa</s>]] |[[:no:Gadla Henry Mphakanyiswa]] |Uitgevoer |- |[[d:Q64691658]] |<s>[[Vratjiesaalwee]]</s> |[[:en:Tulista pumila]] |https://haworthia-gasteria.blogspot.com/2008/07/haworthia-maxima.html | groei naby [[Mowers]] |- |[[d:Q3588]] |<s>[[Rewolusies van 1848]]</s> |[[:en:Revolutions of 1848]] |Uitgevoer deur [[Gebruiker:Historio19]] |- |[[d:Q161081]] |[[Deflasie]] |[[:en:Deflation]] |https://www.investopedia.com/articles/personal-finance/030915/why-deflation-bad-economy.asp |- |[[d:Q185565]] |[[Hiperinflasie]] |[[:en:Hyperinflation]] | |- |[[d:Q126793]] |[[Kleinhandel]] |[[:en:Retail]] | |- |[[d:Q64450]] |[[Marx Brothers]] |[[:en:Marx Brothers]] | |- |[[d:Q9570]] |[[Amitabh Bachchan]] |[[:en:Amitabh Bachchan]] |Indiese akteur |- |[[d:Q3111264]] |[[Pran (akteur)]] |[[:en:Pran]] |Indiese akteur |- |[[d:Q202833]] |[[Sosiale media]] |[[:en:Social media]] | |- |[[d:Q26141481]] |[[Sjabloon:Modeweke]] |[[:en:Template:Fashion_weeks]] | |- |[[d:Q130829]] |[[Milaanse modeweek]] |[[:en:Milan Fashion Week]] | |- |[[d:Q2446003]] |[[Paryse modeweek]] |[[:en:Paris Fashion Week]] | |- |[[d:Q4892425]] |[[Berlynse modeweek]] |[[:en:Berlin Fashion Week]] | |- |Bestaan nie |[[Suid-Afrikaanse modeweek]] | | [https://www.safashionweek.co.za/ webwerf] [https://www.safashionweek.co.za/wp-content/uploads/2020/09_02/SA_Fashion_Week_2019_Annual_Report.pdf 2019 verslag] [https://www.safashionweek.co.za/wp-content/uploads/2020/09_02/The%20economic%20value%20of%20the%20creative%20designer%20fashion%20industry%20in%20SA%208.pdf ekonomiese verslag] |- |N/A |[[Ruth Everard-Haden]] |N/A |- |N/A |[[Bertha Everard-Haden]] |N/A | |- |[[d:Q1351843]] |[[Jean Fourastié]] |[[:en:Jean Fourastié]] | |- |[[d:Q1256893]] |[[Drie-sektore-hipotese]] |[[:en:Three-sector model]] | |- |[[d:Q55638]] |[[Tersiêre sektor in die ekonomie]] |[[:en:Tertiary sector of the economy]] | |- |[[d:Q710695]] |[[Bobbejaan Schoepen]] |[[:en:Bobbejaan Schoepen]] | |- |[[d:Q34023]] |[[Grafheuwel]] |[[:en:Tumulus]] | |- |[[d:Q1462742]] |[[Mark van Cornwall]] |[[:en:Mark of Cornwall]] | |- |[[d:Q238693]] |[[Historia Regum Britanniae]] |[[:en:Historia Regum Britanniae]] | |- |[[d:Q25343472]] |<s>[[Moses Tladi]]</s> |[[:en:Moses Tladi]] |Uitgevoer deur [[gebruiker:Aliwal2012|Aliwal2012]] |- |[[d:Q16546677]] |[[Nina Salaman]] |[[:en:Nina Salaman]] | |- |[[d:Q735324]] |[[Johanna Booyson]] |[[:pt:Johanna Booyson]] | |- |[[d:Q512788]] |[[Zama Magudulela]] |[[:fr:Zama Magudulela]] | |- |[[d:Q182672]] |[[Soönose]] |[[:en:Zoonosis]] | |- |[[d:Q2119287]] |<s>[[Willem den Broeder]]</s> |[[:nl:Willem den Broeder]] |Uitgevoer deur [[gebruiker:Aliwal2012|Aliwal2012]] |- |[[d:Q83087]] |<s>[[Vuurklip]]</s> |[[:en:Flint|<s>en:Flint</s>]] |Uitgevoer |- |N/A |E.H. Waugh |N/A |https://www.theheritageportal.co.za/article/westcliff-stairs-honoured-blue-plaques<nowiki/>https://www.heritageregister.org.za/architect/waugh-e-h |- |[[d:Q170749]] |[[Oppervlaktespanning]] |[[:en:Surface tension]] | |- |[[d:Q105723435]] |[[Trix Vivier]] |[[:en:Trix Vivier]] | |- |[[d:Q13424289]] |[[Edward Snowden]] |[[:en:Edward Snowden]] | |- |[[d:Q375336]] |[[Filmateljee]] |[[:en:Film studio]] | |- |[[d:Q434841]] |[[20th Century Studios]] |[[:en:20th Century Studios]] | |- |[[d:Q179200]] |[[Metro-Goldwyn-Mayer]] |[[:en:Metro-Goldwyn-Mayer]] | |- |[[d:Q186941]] |[[Columbia Pictures]] |[[:en:Columbia Pictures]] | |- |[[d:Q126399]] |[[Warner Bros.]] |[[:en:Warner Bros.]] | |- |[[d:Q465449]] |[[Miramax]] |[[:en:Miramax]] | |- |[[d:Q202589]] |[[Cillian Murphy]] |[[:en:Cillian Murphy]] | |- |[[d:Q211553]] |[[Ken Watanabe]] |[[:en:Ken Watanabe]] | |- |[[d:Q655807]] |[[Giovanni Battista Casanova]] |[[:en:Giovanni Battista Casanova]] | |- |[[d:Q5933356]] |[[John Jacob Lavranos]] |[[:en:John Jacob Lavranos]] | |- |[[d:Q9048429]] |[[Oekraïense nasionalisme]] |[[:en:Ukrainian nationalism]] |https://www.nzz.ch/meinung/der-andere-blick/ukraine-krieg-der-nationalismus-hilft-kiew-enorm-ld.1714780?reduced=true |- | [[d:Q391148]] | [[Geskiedenis van aptekerswese]] | [[:en:History of pharmacy]] | |- | [[d:Q6624057]] | [[Astronautilia]] | [[:en:Astronautilia]] | |- |[[d:Q136748]] |[[Zaber]] |[[:en:Zaber]] | |- |[[d:Q14524818]] |[[El Niño–Suidelike Ossillasie]] |[[:en:El Niño–Southern Oscillation]] | |- |[[d:Q58150274]] |[[Susan van den Heever]] |[[:en:Susan van den Heever]] | |- |[[d:Q577798]] |<s>[[Stoelkleedjie]]</s> |[[:en:Antimacassar|<s>en:Antimacassar</s>]] |Uitgevoer |- |[[d:Q16105818]] |[[Sue Williamson]] |[[:en:Sue Williamson]] | |- |Bestaan nie |[[Kaapse impressionisme]] |Cape Impressionism |spruit van impressionisme |- |[[d:Q131669]] |<s>[[Linux-verspreiding]]</s> |[[:en:Linux distribution]] |uitgevoer deur [[Gebruiker:Dumbassman|<bdi>Dumbassman</bdi>]] |- |[[d:Q185576]] |[[Arch Linux]] |[[:en:Arch Linux]] | |- |[[d:Q3392860]] |[[Pneumoridae]] |[[:en:Pneumoridae]] |Ook bekend as Huidjiehu sien : https://viva-afrikaans.org/lees-luister/blog/item/346-klankekspressie-01 |- |[[d:Q108251581]] |[[Alice Toich|<s>Alice Toich</s>]] |N/A |[http://www.mutualart.com/ExternalArticle/Toich-Turns-to-the-Old-Masters/6A4988BBC44CCCDD?source_page=Artist ref1] ; [https://www.southernsuburbstatler.co.za/news/artist-finds-joy-in-her-own-backyard-garden-9d9039f6-ffcc-4602-a788-094af2c4d9c9/ ref2] ; [https://artistadmin.co.za/clients/alice-toich/ ref3] ; [https://www.food24.com/5-minutes-with-quirky-and-arty-baker-alice-toich/ ref4] ; [https://superbalist.com/thewayofus/2015/09/22/alice-s-wonderland/341 ref5] ; [https://www.vegaschool.com/alumni/alice-toich ref6] ; [https://www.99loop.co.za/alice-toiche ref7] ; [https://d173a049-5758-415d-a124-6dfe920ddd21.filesusr.com/ugd/3a734e_22e9b9105cda4402aa522a4cc7a030ef.pdf ref8] ; [https://www.alicetoich.com/ ref9] ; [https://www.dailymaverick.co.za/article/2020-04-07-alice-toich-and-the-healing-power-of-art/ ref10] |- |d:Q111938983 |[[1987 Suid-Afrika oorstromings]] |en:1987 South Africa floods | |- |d:Q813908 |[[Voorwaardelike entropie]] |en:Conditional entropy | |- |d:Q8041 |[[Inkscape]] |en:Inkscape | |- |[[d:Q5493432]] |[[François Verster]] (die film regisseur, nie die skrywer nie) |[[:en:François Verster]] |Moet eers [[François Verster]] (die skrywer) verander na [[François Philippus Verster]], sy volle naam. |- | | |en:Neologisms of Stanisław Lem | |- | |Ethel Voynich |en:Ethel Voynich | |- | |''The Gadfly'' |en:''The Gadfly'' | |- | |Wilfrid Voynich |en:Wilfrid Voynich |https://resobscura.substack.com/p/wilfrid-voynich-bookseller-revolutionary |- | |Dooie internet-teorie |en:Dead Internet theory | |- |d:Q206091 |Kloofing?? |en:Canyoning |Hoe om te vertaal? |- | | |en:Royal Botanic Gardens, Kew | |- | | |en:Plants of the World Online | |- | |Victoria boliviana |Victoria boliviana | |- |d:Q1441533 |[[Francis Guthrie]] |en:Francis Guthrie | |- |d:Q1418159 |Datamakelaar |en:Data broker | |- | |2000's |en:2000s | |- | |1990's |en:1990s | |- | |2020's |en:2020s | |- | |2030's |en:2030's | |- | |<s>[[Sjabloon:Eeuboks]]</s> |<s>en:Template:Centurybox</s> |Uitgevoer |- | |Sjabloon:Dekadeboks |en:Template:Decadebox |Ek sal dit môre aanpak |- | | |Template:Events by year for decade |Baie slim idee op enwiki vir dekade bladsye. (Moet ook Module vertaal) |- | |''Entada elephantina'' |en:''Entada elephantina'' |https://www.hindawi.com/journals/ecam/2017/6403905/ |- | |Revil Mason |en:Revil Mason |https://theconversation.com/pioneering-archaeologist-revil-mason-leaves-an-immeasurable-legacy-145343 https://www.archaeology.org.za/news/202008/remembering-revil-masons-contributions-archaeology-1929-2020 https://www.stjohnscollege.co.za/news/2020/revil-john-mason-1929-2020 |- | |Melville Koppies |en:Melville Koppies | |- | | |en:Template:GUI_widgets |Die sjabloon, en al die bladsye |- | | |en:Glossary of computer science | |- | | |en:Glossary of computer hardware terms | |- | | |en:Glossary of computer software terms |Bestaan net op hewiki. (Gebruik vir terme soos die op en:Template:GUI_widgets) |- | | |en:Saint-Loup (writer) |Skuilnaam van "Marc Augier". Baie van sy boeke is in Afrikaans vertaal deur [[Myron Kok]]. Blykbaar het hulle in Rhodesië ontmoet. Soek nog bronne oor altwee. |- | |Michela Schiff Giorgini |en:Michela Schiff Giorgini | |- | | |en:Wapadsberg Pass | |- | |[[Joseph-Louis Lagrange]] |en:Joseph-Louis Lagrange |Sien : [[Klassieke meganika]] |- | |[[William Rowan Hamilton]] |en:William Rowan Hamilton | |- | | |en:Template:Classical_mechanics | |- | | |en:Folk horror |https://ritualdust.com/folklore/folk-horror/ |- | |[[Golfleier]] | |Daar is verskillende tipe golfleiers. Sien enwiki. Skep, en sorteer wikidata dinge uit. |- | | |en:List of libraries in South Africa | |- | | |en:Solar hydrogen panel | |- | | |en:Template:History of science | |- | | |en:Semaglutide | |- | | |en:Glucagon-like peptide-1 | |- | |<s>[[Sjabloon:Portaalbalk]]</s> |<s>[[:en:Template:Portal bar]]</s> |{{Uitgevoer}} |- | | |Template:Athletics events | |- | |Wikipedia:Inhoud |Wikipedia:Contents | |- | | |en:Malware | |- | |Peter Norvig |en:Peter Norvig | |- | | |Wikipedia:Category_names | |- | | |en:List of lists of lists | |- | | |en:Route 62 (South Africa) | |- | | |en:Azazel | |- | | |en:Clickbait | |- | | |en:Metadata | |- | | |en:High culture | |} == Bladsye om te verbeter == Die met 'n laer moeitekoste sal meer impak hê met 'n klein verbetering. Sien [[Gebruiker:AHB|hier]]. {| class="wikitable sortable" |+ !Bladsy !Moeitekoste (grepe per geldmiddele daaglikse bladtrekke oor 90 dae) !Notas |- |[[Drakensberge]] |2675 |brei uit |- |[[Geskiedenis van Namibië]] |6840 |voltooi vertaling |- |[[Tuisonderwys]] | |neutraliteit (was geskrap) |- |[[17de eeu]] | {{formatnum:{{#expr: (1652 / 983) round 2 }}}} <!-- Moeitekoste = grepe / geldmiddele daaglikse bladtrekke --> |brei uit soos [[16de eeu]] |- |[[Kabinet van Suid-Afrika]] |275 | |- |[[Edith Louise Mary King]] |1531 |https://www.lifewithart.com/artists/edith-king.html |- |[[Afrikaanse letterkunde]] | {{formatnum:{{#expr: (18745 / 3) round 2 }}}} <!-- Moeitekoste = grepe / geldmiddele daaglikse bladtrekke --> | Brei geskiedenis uit. [https://www.dbnl.org/tekst/kann003gesk02_01/kann003gesk02_01_0004.php bron 1] [http://koersjournal.org.za/index.php/koers/article/download/1423/1529 bron 2] |- |[[Teater van Suid-Afrika]] | {{formatnum:{{#expr: (28953 / 3) round 2 }}}} <!-- Moeitekoste = grepe / geldmiddele daaglikse bladtrekke --> | Ruim op en brei uit. [https://www.brandsouthafrica.com/people-culture/culture/theatre bron 1] [https://esat.sun.ac.za/index.php/South_African_Theatre/Overview bron 2] |- |[[Suid-Afrikaanse rand|Suid-Afrikaanse Rand]] | {{formatnum:{{#expr: (19083 / 23) round 2 }}}} <!-- Moeitekoste = grepe / geldmiddele daaglikse bladtrekke oor 90 dae --> | Brei geskiedenis uit. [https://www.justice.gov.za/commissions/comm_rand/final%20report.htm bron1] [https://www.imf.org/external/pubs/nft/2006/soafrica/eng/pasoafr/sach10.pdf bron 2] |- |[[Carles Puigdemont]] |{{formatnum:{{#expr: (1805 / 1766) round 2 }}}} <!-- Moeitekoste = grepe / geldmiddele daaglikse bladtrekke oor 90 dae --> |Vir een of ander rede, een van ons mees besoekte artikels. |- |[[Rekenaaringenieur]] | |Hierdie artikel kort dringend aandag |- |[[Linux]] |{{formatnum:{{#expr: (25445 / 10) round 2 }}}} <!-- Moeitekoste = grepe / geldmiddele daaglikse bladtrekke oor 90 dae --> |Amper goed genoeg vir voorbladstatus, kort nog werk |- | [[Stereotipes en interkulturele konflik in “By fakkellig” (Karel Schoeman)]] | |Voeg inhoud by om meer algemene inligting oor "By fakkellig" te dek. |- |[[Slavoj Žižek]] | |[https://iep.utm.edu/zizek/ ref1] ; [https://ideapod.com/what-are-the-key-beliefs-of-slavoj-zizek/ ref2] |- |[[Patroon (munisie)]] | | |- |Kategorie:Skryfwedstrydartikels | |Opruim |- |Calvinisme | |https://aeon.co/essays/the-legacies-of-calvinism-in-the-dutch-empire |- |Sjabloon:Romaanse tale | |voltooi vertaling, vervang Sjabloon:Romaans |- |[[Versekering]] | |Skep saadjies vir al die rooiskakels. Brei uit. |- |[[Sjabloon:Riviere van Suid-Afrika]] | |Brei uit asb. |- |[[Sjabloon:Episodetabel]] | |Kort baie CSS veranderings vir donkermodus |- |[[Lys van Wêrelderfenisgebiede]] | |Verander na 'n lys van lyste, soos enwiki |} == Outomatisering == * <s>Kry my bot weer aan die gang.</s> * Kry [https://www.mediawiki.org/wiki/ORES/Get_support ORES ondersteuning] vir ons wiki. (Nota: [https://wikitech.wikimedia.org/wiki/Machine_Learning/LiftWing ORES sal in die toekoms vervang word met LiftWing] == Hoe om ons wiki te groei == * https://www.mediawiki.org/wiki/Growth/Deployment_table * https://www.mediawiki.org/wiki/Growth/Community_configuration * https://www.mediawiki.org/wiki/Extension:Citoid * Kry [[wikidata:Wikidata:Wikidata_Lexeme_Forms#Language_support|Wikidata Lexeme Forms ondersteuning]] vir Afrikaans. mxjbprejig22gwbpvx3cw4zf1cc9qi6 2813916 2813891 2025-06-18T16:00:18Z Rooiratel 90342 /* Hoe om ons wiki te groei */ 2813916 wikitext text/x-wiki Al die dinge wat ek op Wikimedia nog wil doen, maar wat ek vir een of ander rede uitstel, word op hierdie bladsy neergeskryf, so dat ek nie vergeet nie. As jy wil hê ek moet iets vir jou doen, voeg dit by, en ek sal eendag daarby uitkom. == Beelde om te vertaal == {| class="wikitable sortable" ! Beeld !! Status !! Notas |- | [[Lêer:1964_71395L-Ranger.svg|duimnael]] || Gedeeltelik uitgevoer || Voorgestelde vertalings : [[Bespreking:Ranger_5]] |- | [[Lêer:A long-term timeline of technology, OWID.png|duimnael]] || Nog nie uitgevoer nie || verander eers na .svg dan vertaal |} == Wikidata items om te skep == {| class="wikitable sortable" ! afwiki bladsy !! Status !! Wikidata skakel |- | [[Psoralea vanberkeliae]] || {{Uitgevoer}} || [[d:Q110245179]] |- | [[Lachenalia schlechteri]]|| {{Uitgevoer}} || [[d:Q108542519]] |- | [[Micranthus plantagineus]] || {{Uitgevoer}} || [[d:Q108542574]] |} == Kernartikels om te skep == * <s>[[:m:List_of_Wikipedias_by_sample_of_articles/Absent_Articles|Lys van artikels wat elke Wikipedia behoort te hê | Afwesige (afwiki) artikels]] </s> * [[:m:List_of_Wikipedias_by_sample_of_articles|Lys van artikels wat elke Wikipedia behoort te hê (ranglys)]] * [[:m:List_of_articles_every_Wikipedia_should_have/Expanded|Lys van artikels wat elke Wikipedia behoort te hê (uitgebrei)]] * [[:m:List_of_Wikipedias_by_expanded_sample_of_articles|Lys van artikels wat elke Wikipedia behoort te hê (uitgebrei) | Ranglys]] * [[Portaal:Inhoudsopgawe/Oorsigte/Kultuur en die kunste]] * [[Portaal:Inhoudsopgawe/Oorsigte/Filosofie_en_denkwyse]] * [https://www.nayuki.io/res/computing-wikipedias-internal-pageranks/wikipedia-top-pageranks.txt] == Bladsye om te skep == {| class="wikitable" |+ !wikidata !af-wiki !voorbeeld !hulpbronne / notas |- |[[d:Q3769306]] |[[Giulia Tofana]] |[[:en:Giulia Tofana]] | |- |[[d:Q499047]] |[[Sado (stad)]] |[[:nl:Sado (stad)]] | |- |[[d:Q998623]] |[[Sado (eiland)]] |[[:nl:Sado (eiland)]] | |- |[[d:Q2957574]] |[[Charles Baugniet]] |[[:en:Charles Baugniet]] | |- |[[d:Q1997527]] |[[Samuel Sarphati]] |[[:nl:Samuel Sarphati]] | |- |[[d:Q517486]] |[[Slag van Senta]] |[[:en:Battle of Zenta]] | |- |[[d:Q864578]] |[[Jean Pain]] |[[:en:Jean Pain]] | |- |[[d:Q28862268]] |<s>[[Helga Kohl]]</s> |[[:en:Helga Kohl]] |Uitgevoer deur Abraham Visser |- |[[d:Q543072]] |[[Slag van Kassinga]] |[[:en:Battle of Cassinga]] | |- |[[d:Q1331440]] |[[Japannese nasionalisme]] |[[:en:Japanese nationalism]] | |- |Bestaan nie |[[Geskiedenis van sensuur in Suid-Afrika]] | |https://af.wikipedia.org/wiki/Bespreking:Sensuurwet_(Wet_op_Publikasies_en_Vermaaklikhede_van_1963_en_1974) <br /> https://amandladurban.org.za/censorship-during-apartheid/ <br /> https://www.sahistory.org.za/article/apartheid-legislation-1850s-1970s |- |N/A |[[Sensuur in Suid-Afrika]] |N/A |https://klyntji.com/joernaal/2025/1/15/welma-odendaal |- |[[d:Q543]] |[[Sensuur]] |[[:en:Censorship]] |https://we-make-money-not-art.com/report-on-artistic-freedom-in-europe/ |- |[[d:Q334401]] |[[Waarneming]] |[[:en:Surveillance]] |Bestaan reeds. Moet verbeter. https://www.moneyweb.co.za/moneyweb-opinion/soapbox/whats-good-and-bad-about-south-africas-new-intelligence-bill/ |- |[[d:Q188728]] |[[Privaatheid]] |[[:en:Privacy]] |Uitgevoer, moet nog uitbrei. |- | |[[FGC-9]] |en:FGC-9 | |- |[[d:Q253716]] |[[Carmina Burana (Orff)]] |[[:en:Carmina Burana (Orff)]] | |- |[[d:Q157150]] |[[Carmina Burana]] |[[:en:Carmina Burana]] | |- |[[d:Q597353]] |[[O Fortuna]] |[[:en:O Fortuna]] | |- | <s>[[d:Q1350189]]</s> | <s>[[Egiptoloog]]</s> | [[:nl:Egyptoloog]] | Uitgevoer |- |<s>[[d:Q43013]]</s> |<s>[[Notaboek]]</s> |[[:simple:Notebook]] | |- |<s>[[d:Q35820]]</s> |<s>[[Wright-broers]]</s> |[[:en:Wright Brothers]] |Uitgevoer deur Sobaka. |- |[[d:Q1396131]] |[[Wilbur Wright]] |[[:en:Wilbur Wright]] | |- |[[d:Q494455]] |[[Orville Wright]] |[[:en:Orville Wright]] | |- |[[d:Q1793969]] |[[Skandinawiese ontwerp]] |[[:en:Scandinavian design]] | |- |[[d:Q379727]] |[[Benedict Wallet Vilakazi]] |[[:en:Benedict Wallet Vilakazi]] | |- |<s>[[d:Q77402]]</s> |<s>[[Wilhelm Bleek]]</s> |[[:en:Wilhelm Bleek]] |Uitgevoer deur Burgert Behr. |- |[[d:Q1246165]] |[[Dorothea Bleek]] |[[:en:Dorothea Bleek]] | |- |[[d:Q1814626|<s>d:Q1814626</s>]] |[[Gadla Henry Mphakanyiswa|<s>Gadla Henry Mphakanyiswa</s>]] |[[:no:Gadla Henry Mphakanyiswa]] |Uitgevoer |- |[[d:Q64691658]] |<s>[[Vratjiesaalwee]]</s> |[[:en:Tulista pumila]] |https://haworthia-gasteria.blogspot.com/2008/07/haworthia-maxima.html | groei naby [[Mowers]] |- |[[d:Q3588]] |<s>[[Rewolusies van 1848]]</s> |[[:en:Revolutions of 1848]] |Uitgevoer deur [[Gebruiker:Historio19]] |- |[[d:Q161081]] |[[Deflasie]] |[[:en:Deflation]] |https://www.investopedia.com/articles/personal-finance/030915/why-deflation-bad-economy.asp |- |[[d:Q185565]] |[[Hiperinflasie]] |[[:en:Hyperinflation]] | |- |[[d:Q126793]] |[[Kleinhandel]] |[[:en:Retail]] | |- |[[d:Q64450]] |[[Marx Brothers]] |[[:en:Marx Brothers]] | |- |[[d:Q9570]] |[[Amitabh Bachchan]] |[[:en:Amitabh Bachchan]] |Indiese akteur |- |[[d:Q3111264]] |[[Pran (akteur)]] |[[:en:Pran]] |Indiese akteur |- |[[d:Q202833]] |[[Sosiale media]] |[[:en:Social media]] | |- |[[d:Q26141481]] |[[Sjabloon:Modeweke]] |[[:en:Template:Fashion_weeks]] | |- |[[d:Q130829]] |[[Milaanse modeweek]] |[[:en:Milan Fashion Week]] | |- |[[d:Q2446003]] |[[Paryse modeweek]] |[[:en:Paris Fashion Week]] | |- |[[d:Q4892425]] |[[Berlynse modeweek]] |[[:en:Berlin Fashion Week]] | |- |Bestaan nie |[[Suid-Afrikaanse modeweek]] | | [https://www.safashionweek.co.za/ webwerf] [https://www.safashionweek.co.za/wp-content/uploads/2020/09_02/SA_Fashion_Week_2019_Annual_Report.pdf 2019 verslag] [https://www.safashionweek.co.za/wp-content/uploads/2020/09_02/The%20economic%20value%20of%20the%20creative%20designer%20fashion%20industry%20in%20SA%208.pdf ekonomiese verslag] |- |N/A |[[Ruth Everard-Haden]] |N/A |- |N/A |[[Bertha Everard-Haden]] |N/A | |- |[[d:Q1351843]] |[[Jean Fourastié]] |[[:en:Jean Fourastié]] | |- |[[d:Q1256893]] |[[Drie-sektore-hipotese]] |[[:en:Three-sector model]] | |- |[[d:Q55638]] |[[Tersiêre sektor in die ekonomie]] |[[:en:Tertiary sector of the economy]] | |- |[[d:Q710695]] |[[Bobbejaan Schoepen]] |[[:en:Bobbejaan Schoepen]] | |- |[[d:Q34023]] |[[Grafheuwel]] |[[:en:Tumulus]] | |- |[[d:Q1462742]] |[[Mark van Cornwall]] |[[:en:Mark of Cornwall]] | |- |[[d:Q238693]] |[[Historia Regum Britanniae]] |[[:en:Historia Regum Britanniae]] | |- |[[d:Q25343472]] |<s>[[Moses Tladi]]</s> |[[:en:Moses Tladi]] |Uitgevoer deur [[gebruiker:Aliwal2012|Aliwal2012]] |- |[[d:Q16546677]] |[[Nina Salaman]] |[[:en:Nina Salaman]] | |- |[[d:Q735324]] |[[Johanna Booyson]] |[[:pt:Johanna Booyson]] | |- |[[d:Q512788]] |[[Zama Magudulela]] |[[:fr:Zama Magudulela]] | |- |[[d:Q182672]] |[[Soönose]] |[[:en:Zoonosis]] | |- |[[d:Q2119287]] |<s>[[Willem den Broeder]]</s> |[[:nl:Willem den Broeder]] |Uitgevoer deur [[gebruiker:Aliwal2012|Aliwal2012]] |- |[[d:Q83087]] |<s>[[Vuurklip]]</s> |[[:en:Flint|<s>en:Flint</s>]] |Uitgevoer |- |N/A |E.H. Waugh |N/A |https://www.theheritageportal.co.za/article/westcliff-stairs-honoured-blue-plaques<nowiki/>https://www.heritageregister.org.za/architect/waugh-e-h |- |[[d:Q170749]] |[[Oppervlaktespanning]] |[[:en:Surface tension]] | |- |[[d:Q105723435]] |[[Trix Vivier]] |[[:en:Trix Vivier]] | |- |[[d:Q13424289]] |[[Edward Snowden]] |[[:en:Edward Snowden]] | |- |[[d:Q375336]] |[[Filmateljee]] |[[:en:Film studio]] | |- |[[d:Q434841]] |[[20th Century Studios]] |[[:en:20th Century Studios]] | |- |[[d:Q179200]] |[[Metro-Goldwyn-Mayer]] |[[:en:Metro-Goldwyn-Mayer]] | |- |[[d:Q186941]] |[[Columbia Pictures]] |[[:en:Columbia Pictures]] | |- |[[d:Q126399]] |[[Warner Bros.]] |[[:en:Warner Bros.]] | |- |[[d:Q465449]] |[[Miramax]] |[[:en:Miramax]] | |- |[[d:Q202589]] |[[Cillian Murphy]] |[[:en:Cillian Murphy]] | |- |[[d:Q211553]] |[[Ken Watanabe]] |[[:en:Ken Watanabe]] | |- |[[d:Q655807]] |[[Giovanni Battista Casanova]] |[[:en:Giovanni Battista Casanova]] | |- |[[d:Q5933356]] |[[John Jacob Lavranos]] |[[:en:John Jacob Lavranos]] | |- |[[d:Q9048429]] |[[Oekraïense nasionalisme]] |[[:en:Ukrainian nationalism]] |https://www.nzz.ch/meinung/der-andere-blick/ukraine-krieg-der-nationalismus-hilft-kiew-enorm-ld.1714780?reduced=true |- | [[d:Q391148]] | [[Geskiedenis van aptekerswese]] | [[:en:History of pharmacy]] | |- | [[d:Q6624057]] | [[Astronautilia]] | [[:en:Astronautilia]] | |- |[[d:Q136748]] |[[Zaber]] |[[:en:Zaber]] | |- |[[d:Q14524818]] |[[El Niño–Suidelike Ossillasie]] |[[:en:El Niño–Southern Oscillation]] | |- |[[d:Q58150274]] |[[Susan van den Heever]] |[[:en:Susan van den Heever]] | |- |[[d:Q577798]] |<s>[[Stoelkleedjie]]</s> |[[:en:Antimacassar|<s>en:Antimacassar</s>]] |Uitgevoer |- |[[d:Q16105818]] |[[Sue Williamson]] |[[:en:Sue Williamson]] | |- |Bestaan nie |[[Kaapse impressionisme]] |Cape Impressionism |spruit van impressionisme |- |[[d:Q131669]] |<s>[[Linux-verspreiding]]</s> |[[:en:Linux distribution]] |uitgevoer deur [[Gebruiker:Dumbassman|<bdi>Dumbassman</bdi>]] |- |[[d:Q185576]] |[[Arch Linux]] |[[:en:Arch Linux]] | |- |[[d:Q3392860]] |[[Pneumoridae]] |[[:en:Pneumoridae]] |Ook bekend as Huidjiehu sien : https://viva-afrikaans.org/lees-luister/blog/item/346-klankekspressie-01 |- |[[d:Q108251581]] |[[Alice Toich|<s>Alice Toich</s>]] |N/A |[http://www.mutualart.com/ExternalArticle/Toich-Turns-to-the-Old-Masters/6A4988BBC44CCCDD?source_page=Artist ref1] ; [https://www.southernsuburbstatler.co.za/news/artist-finds-joy-in-her-own-backyard-garden-9d9039f6-ffcc-4602-a788-094af2c4d9c9/ ref2] ; [https://artistadmin.co.za/clients/alice-toich/ ref3] ; [https://www.food24.com/5-minutes-with-quirky-and-arty-baker-alice-toich/ ref4] ; [https://superbalist.com/thewayofus/2015/09/22/alice-s-wonderland/341 ref5] ; [https://www.vegaschool.com/alumni/alice-toich ref6] ; [https://www.99loop.co.za/alice-toiche ref7] ; [https://d173a049-5758-415d-a124-6dfe920ddd21.filesusr.com/ugd/3a734e_22e9b9105cda4402aa522a4cc7a030ef.pdf ref8] ; [https://www.alicetoich.com/ ref9] ; [https://www.dailymaverick.co.za/article/2020-04-07-alice-toich-and-the-healing-power-of-art/ ref10] |- |d:Q111938983 |[[1987 Suid-Afrika oorstromings]] |en:1987 South Africa floods | |- |d:Q813908 |[[Voorwaardelike entropie]] |en:Conditional entropy | |- |d:Q8041 |[[Inkscape]] |en:Inkscape | |- |[[d:Q5493432]] |[[François Verster]] (die film regisseur, nie die skrywer nie) |[[:en:François Verster]] |Moet eers [[François Verster]] (die skrywer) verander na [[François Philippus Verster]], sy volle naam. |- | | |en:Neologisms of Stanisław Lem | |- | |Ethel Voynich |en:Ethel Voynich | |- | |''The Gadfly'' |en:''The Gadfly'' | |- | |Wilfrid Voynich |en:Wilfrid Voynich |https://resobscura.substack.com/p/wilfrid-voynich-bookseller-revolutionary |- | |Dooie internet-teorie |en:Dead Internet theory | |- |d:Q206091 |Kloofing?? |en:Canyoning |Hoe om te vertaal? |- | | |en:Royal Botanic Gardens, Kew | |- | | |en:Plants of the World Online | |- | |Victoria boliviana |Victoria boliviana | |- |d:Q1441533 |[[Francis Guthrie]] |en:Francis Guthrie | |- |d:Q1418159 |Datamakelaar |en:Data broker | |- | |2000's |en:2000s | |- | |1990's |en:1990s | |- | |2020's |en:2020s | |- | |2030's |en:2030's | |- | |<s>[[Sjabloon:Eeuboks]]</s> |<s>en:Template:Centurybox</s> |Uitgevoer |- | |Sjabloon:Dekadeboks |en:Template:Decadebox |Ek sal dit môre aanpak |- | | |Template:Events by year for decade |Baie slim idee op enwiki vir dekade bladsye. (Moet ook Module vertaal) |- | |''Entada elephantina'' |en:''Entada elephantina'' |https://www.hindawi.com/journals/ecam/2017/6403905/ |- | |Revil Mason |en:Revil Mason |https://theconversation.com/pioneering-archaeologist-revil-mason-leaves-an-immeasurable-legacy-145343 https://www.archaeology.org.za/news/202008/remembering-revil-masons-contributions-archaeology-1929-2020 https://www.stjohnscollege.co.za/news/2020/revil-john-mason-1929-2020 |- | |Melville Koppies |en:Melville Koppies | |- | | |en:Template:GUI_widgets |Die sjabloon, en al die bladsye |- | | |en:Glossary of computer science | |- | | |en:Glossary of computer hardware terms | |- | | |en:Glossary of computer software terms |Bestaan net op hewiki. (Gebruik vir terme soos die op en:Template:GUI_widgets) |- | | |en:Saint-Loup (writer) |Skuilnaam van "Marc Augier". Baie van sy boeke is in Afrikaans vertaal deur [[Myron Kok]]. Blykbaar het hulle in Rhodesië ontmoet. Soek nog bronne oor altwee. |- | |Michela Schiff Giorgini |en:Michela Schiff Giorgini | |- | | |en:Wapadsberg Pass | |- | |[[Joseph-Louis Lagrange]] |en:Joseph-Louis Lagrange |Sien : [[Klassieke meganika]] |- | |[[William Rowan Hamilton]] |en:William Rowan Hamilton | |- | | |en:Template:Classical_mechanics | |- | | |en:Folk horror |https://ritualdust.com/folklore/folk-horror/ |- | |[[Golfleier]] | |Daar is verskillende tipe golfleiers. Sien enwiki. Skep, en sorteer wikidata dinge uit. |- | | |en:List of libraries in South Africa | |- | | |en:Solar hydrogen panel | |- | | |en:Template:History of science | |- | | |en:Semaglutide | |- | | |en:Glucagon-like peptide-1 | |- | |<s>[[Sjabloon:Portaalbalk]]</s> |<s>[[:en:Template:Portal bar]]</s> |{{Uitgevoer}} |- | | |Template:Athletics events | |- | |Wikipedia:Inhoud |Wikipedia:Contents | |- | | |en:Malware | |- | |Peter Norvig |en:Peter Norvig | |- | | |Wikipedia:Category_names | |- | | |en:List of lists of lists | |- | | |en:Route 62 (South Africa) | |- | | |en:Azazel | |- | | |en:Clickbait | |- | | |en:Metadata | |- | | |en:High culture | |} == Bladsye om te verbeter == Die met 'n laer moeitekoste sal meer impak hê met 'n klein verbetering. Sien [[Gebruiker:AHB|hier]]. {| class="wikitable sortable" |+ !Bladsy !Moeitekoste (grepe per geldmiddele daaglikse bladtrekke oor 90 dae) !Notas |- |[[Drakensberge]] |2675 |brei uit |- |[[Geskiedenis van Namibië]] |6840 |voltooi vertaling |- |[[Tuisonderwys]] | |neutraliteit (was geskrap) |- |[[17de eeu]] | {{formatnum:{{#expr: (1652 / 983) round 2 }}}} <!-- Moeitekoste = grepe / geldmiddele daaglikse bladtrekke --> |brei uit soos [[16de eeu]] |- |[[Kabinet van Suid-Afrika]] |275 | |- |[[Edith Louise Mary King]] |1531 |https://www.lifewithart.com/artists/edith-king.html |- |[[Afrikaanse letterkunde]] | {{formatnum:{{#expr: (18745 / 3) round 2 }}}} <!-- Moeitekoste = grepe / geldmiddele daaglikse bladtrekke --> | Brei geskiedenis uit. [https://www.dbnl.org/tekst/kann003gesk02_01/kann003gesk02_01_0004.php bron 1] [http://koersjournal.org.za/index.php/koers/article/download/1423/1529 bron 2] |- |[[Teater van Suid-Afrika]] | {{formatnum:{{#expr: (28953 / 3) round 2 }}}} <!-- Moeitekoste = grepe / geldmiddele daaglikse bladtrekke --> | Ruim op en brei uit. [https://www.brandsouthafrica.com/people-culture/culture/theatre bron 1] [https://esat.sun.ac.za/index.php/South_African_Theatre/Overview bron 2] |- |[[Suid-Afrikaanse rand|Suid-Afrikaanse Rand]] | {{formatnum:{{#expr: (19083 / 23) round 2 }}}} <!-- Moeitekoste = grepe / geldmiddele daaglikse bladtrekke oor 90 dae --> | Brei geskiedenis uit. [https://www.justice.gov.za/commissions/comm_rand/final%20report.htm bron1] [https://www.imf.org/external/pubs/nft/2006/soafrica/eng/pasoafr/sach10.pdf bron 2] |- |[[Carles Puigdemont]] |{{formatnum:{{#expr: (1805 / 1766) round 2 }}}} <!-- Moeitekoste = grepe / geldmiddele daaglikse bladtrekke oor 90 dae --> |Vir een of ander rede, een van ons mees besoekte artikels. |- |[[Rekenaaringenieur]] | |Hierdie artikel kort dringend aandag |- |[[Linux]] |{{formatnum:{{#expr: (25445 / 10) round 2 }}}} <!-- Moeitekoste = grepe / geldmiddele daaglikse bladtrekke oor 90 dae --> |Amper goed genoeg vir voorbladstatus, kort nog werk |- | [[Stereotipes en interkulturele konflik in “By fakkellig” (Karel Schoeman)]] | |Voeg inhoud by om meer algemene inligting oor "By fakkellig" te dek. |- |[[Slavoj Žižek]] | |[https://iep.utm.edu/zizek/ ref1] ; [https://ideapod.com/what-are-the-key-beliefs-of-slavoj-zizek/ ref2] |- |[[Patroon (munisie)]] | | |- |Kategorie:Skryfwedstrydartikels | |Opruim |- |Calvinisme | |https://aeon.co/essays/the-legacies-of-calvinism-in-the-dutch-empire |- |Sjabloon:Romaanse tale | |voltooi vertaling, vervang Sjabloon:Romaans |- |[[Versekering]] | |Skep saadjies vir al die rooiskakels. Brei uit. |- |[[Sjabloon:Riviere van Suid-Afrika]] | |Brei uit asb. |- |[[Sjabloon:Episodetabel]] | |Kort baie CSS veranderings vir donkermodus |- |[[Lys van Wêrelderfenisgebiede]] | |Verander na 'n lys van lyste, soos enwiki |} == Outomatisering == * <s>Kry my bot weer aan die gang.</s> * Kry [https://www.mediawiki.org/wiki/ORES/Get_support ORES ondersteuning] vir ons wiki. (Nota: [https://wikitech.wikimedia.org/wiki/Machine_Learning/LiftWing ORES sal in die toekoms vervang word met LiftWing] == Hoe om ons wiki te groei == * https://www.mediawiki.org/wiki/Growth/Deployment_table * https://www.mediawiki.org/wiki/Growth/Community_configuration * https://www.mediawiki.org/wiki/Extension:Citoid | https://www.mediawiki.org/wiki/Citoid/Enabling_Citoid_on_your_wiki * Kry [[wikidata:Wikidata:Wikidata_Lexeme_Forms#Language_support|Wikidata Lexeme Forms ondersteuning]] vir Afrikaans. pjxi3471t2zofowp7o7kgls058ikbs0 0 393452 2814121 2726859 2025-06-19T07:35:59Z InternetArchiveBot 131157 Red 1 verwysing(s) en merk 0 as dood.) #IABot (v2.0.9.5 2814121 wikitext text/x-wiki {{TITELAANSIG|USS ''Franklin'' (CV-13)}} {{Inligtingskas Skip | beeld = [[Lêer:USS Franklin (CV-13) in the Elizabeth River, off Norfolk, Virginia (USA), 21 February 1944 (80-G-224596).jpg|300px]] | beeldstyl = | onderskrif = Die USS ''Franklin'' in 1944 | naam = USS ''Franklin'' | klas_en_tipe = Amerikaanse vliegdekskip | bouers = Newport News Shipbuilding | gebruik_deur = {{vlagikoon|Verenigde State}} [[Amerikaanse Vloot]] | voorganger = | opvolger = | besteldatum = | boudatum = 1942–1943 | koste = | aantal_beplan = 1 | aantal_neergelê= 1 | datum_neergelê = 7 Desember 1942 | tewaterlating = 14 Oktober 1943 | voltooi = 1 | in_gebruik = 0 | in_diens_gestel= 31 Januarie 1944 | onttrek = 17 Februarie 1947 | lot = As skroot verkoop | tuishawe = | bynaam="Big Ben" | verplasing = 27&nbsp;100 lang ton (volle vrag)<br />27&nbsp;500 ton (normale verplasing) | lengte = 249,9&nbsp;m (waterlyn)<br />265,8 m (algeheel)<br />262,7 (vliegdek) | wydte = 45 m | hoogte = | diepgang = 10,41 m | spoed = 33 kn (61&nbsp;km/h) | bemanning = 2&nbsp;600 }} Die '''USS ''Franklin'' (CV/CVA/CVS-13, AVT-8)''', ook bekend as "Big Ben", was een van 24 [[Essex-klas vliegdekskepe]] wat gedurende die [[Tweede Wêreldoorlog]] vir die [[Amerikaanse Vloot]] gebou is. Dit is ook die vyfde skip van die Amerikaanse Vloot wat die naam gedra het. Die skip is in Januarie 1944 in diens gestel en het aan verskeie operasies in die [[Stille Oseaan]] deelgeneem. Daar is vier ''Battle Stars'' aan die skip toegeken. Die ''Franklin'' is ernstig deur 'n Japannese lugaanval beskadig in Maart 1945 en het 800 van sy bemanning verloor gedurende die aanval. Daarmee het die skip ook die titel verdien as die mees beskadigde skip wat die oorlog oorleef het.<ref>Friedman, p. 232</ref> Rolprentmateriaal van die werklike aanval is in die 1949-rolprent ''Task Force'', waarin die akteur [[Gary Cooper]] verskyn het, gebruik. Ná die aanval het die ''Franklin'' na Amerika teruggekeer vir herstelwerk, maar het nie weer 'n rol in die Tweede Wêreldoorlog gespeel nie. Die skip is uit diens onttrek in 1947. Terwyl die skip in die Reserwevloot opgeneem was, is dit eers geklassifiseer as 'n aanvalsvliegdekskip (CVA), later as teenduikbootvliegdekskip (CVS) en later as 'n vliegtuigvervoerskip (AVT). Die skip is egter nooit gemoderniseer nie en het nooit weer aktiewe diens gedoen nie. Die USS ''Franklin'' en [[USS Bunker Hill (CV-17)|USS ''Bunker Hill'']] (albei beskadig deur kamikaze-aanvalle) was die enigste twee ''Essex''-klas vliegdekskepe wat nie weer diens gedoen het na die Tweede Wêreldoorlog nie.<ref>Friedman, p. 156</ref> Die skip is in 1966 as skroot verkoop. == Konstruksie en indiensstelling == [[Lêer:Overhead view of USS Franklin (CV-13) at Norfolk 1944.jpg|duimnael|links|Die pas-indiensgestelde ''Franklin'' verlaat Norfolk in Februarie 1944]] Die [[kiel]] van die skip is op 7 Desember 1942 in ''Shipway 11'' gelê, op die eerste herdenking van die [[Aanval op Pearl Harbor]]. Die skip is op 14 Oktober 1943 te water gelaat deur die ''Newport News Shipbuilding Company,'' met die plegtigheid bygewoon deur die beskermpersoon, luitenant-kommandeur Mildred H. McAfee, 'n Amerikaanse vlootoffisier wat die Direkteur van ''Women Accepted for Volunteer Emergency Service'' (WAVES) was. Die skip is genoem na [[Benjamin Franklin]], een van die grondleggers van die Verenigde State van Amerika en ter ere van die vorige oorlogskepe wat ook na hom vernoem is. Dit is nie volgens berigte na die Slag van Franklin, [[Tennessee]], wat gedurende die [[Amerikaanse Onafhanklikheidsoorlog]] plaasgevind het, genoem nie.<ref>U.S. Naval Historical Center</ref>Die nedersetting Franklin, Tennessee was egter genoem na Benjamin Franklin volgens die boek ''The Franklin Comes Home''<ref>{{cite book |first=A. A. |last=Hoehling |title=The Franklin Comes Home |publisher=Hawthorn Books |location=New York |date=1974 |page=3}}</ref> wat moontlik indirek veroorsaak het dat persepsie ontstaan het dat die skip na die nedersetting genoem is. Die skip is in diens gestel op 31 Desember 1944 met kaptein James M. Shoemaker as die bevelvoerder.<ref name="DANFS">{{cite web |url= http://www.history.navy.mil/research/histories/ship-histories/danfs/f/franklin-v.html |title= Franklin V |date=15 April 2004}}</ref> 'n Deel van die eerste bemanning was ook 'n paar professionele musikante, insluitend Saxie Dowell en Deane Kincaide, wat deur middel van 'n lotingstelsel aan die ''Franklin'' toegewys is.<ref>{{cite book|last1=Jackson|first1=Steve|title=Lucky Lady: The World War II Heroics of the USS Santa Fe and Franklin|date=2009|publisher=Da Capo Press|isbn=978-0-7867-5017-7|page=110|url=https://books.google.com/books?id=65tzvzXJxC8C&pg=PA110|language=en}}{{Dooie skakel|date=Oktober 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Diensrekord == === Tweede Wêreldoorlog === Na indiensstelling het die skip na [[Trinidad en Tobago|Trinidad]] gevaar as 'n proefvaart en het net daarna na [[San Diego]] vertrek saam met Taakgroep 27.7 waar daar begin is met intensiewe opleiding; wat veral op gevegsvaardighede gefokus het. Gedurende Junie het die skip na die Eniwetok-eiland via [[Pearl Harbor]] gevaar waar dit by Taakgroep 58.2 aangesluit het. ''Franklin'' het gedien as die vlagskip vir skoutadmiraal Ralph E. Davison vir die meeste van die ''Franklin'' se ontplooing in die westelike Stille Oseaan.<ref name=jsr>{{cite journal |last=Russell |first=James S. |year=1986 |title=Mess Treasurer of the ''Essex'' Class |journal=Proceedings |volume=Supplement |issue=April |pages=54–63 |publisher=United States Naval Institute }}</ref> ==== Bonin en die Mariana-eiland ==== Op 30 Junie 1944 het vliegtuie van die ''Franklin'' aanvalle op die Bonineilande uitgevoer as deel van die inval van die [[Mariana-eilande]]. Die vliegtuie het Japannese vliegtuie op die grond en in die lug vernietig, asook artilleriestellings, vliegvelde en het vyandelike skepe aangeval. Op 4 Julie is aanvalle geloods teen [[Iwo Jima]], [[Chichijima]] en [[Haha Jima]]-eilande; teikens op die grond is verwoes, 'n groot vragskip is gekelder in die hawe en drie kleiner skepe is vernietig nadat brande op hulle uitgebreek het. Op 6 Julie het die ''Franklin'' se vliegtuie aanvalle op [[Guam]] en Rota-eilande uitgevoer as deel van die sagmaakproses vir die invalle wat vir Guam beplan is. Die aanvalle het aangehou tot 21 Julie toe die skip direkte ondersteuning aan die inval van Gaum verskaf het. Na twee dae by [[Saipan]], waar proviand aanboord geneem is, het die skip saam met Taakmag 58 (TF 58) gevaar en fotografiese verkenning gedoen en ook lugaanvalle op die [[Palau]]-eilande gedoen. Op 25 en 26 Julie het sy vliegtuie vyandelike vliegtuie, skepe en grondinstallasies verwoes. Die skip het die gebied verlaat en na Saipan gevaar en die volgende dag by Taakmag 58.1 aangesluit. Die onstuimige see het die ''Franklin'' verhoed om [[bom]]me en vuurpyle aanboord te neem, tog het die skip na Bonin-eiland gevaar vir nog 'n aanval. Op 4 Augustus het vegvliegtuie van die skip vyandige vegvliegtuie en sy bomwerpers en torpedobomwerpers 'n konvooi skepe aangeval, noord van [[Ototo Jima]]. Teikens wat vernietig is, was radiostasies, 'n seevliegtuigbasis, vliegvelde en skepe. Die ''Franklin'' het van 9–28 Augustus instandhouding ondergaan en rus vir die bemanning by Eniwetok voor dit saam met USS ''Enterprise'', USS ''Belleau Wood'' en USS ''San Jacinto'' na die Bonin-eilande gevaar het om sekere teikens te neutraliseer asook om afleidings aanvalle uit te voer. Vanaf 31 Augustus tot 2 September het aanvalle deur ''Franklin'' se vliegtuie teikens op die grond verwoes, twee vragskepe gesink, vyandige vliegtuie in vlug vernietig en ook fotografiese verkenning gedoen. ==== Peleliu ==== Op 4 September 1944 het die skip proviand aanboord geneem by Saipan en toe as deel van Taakgroep 38.1 na Yap-eiland gevaar. Die aanvalle het op 3-6 September plaasgevind wat ook lugdekking aan die inval van Peleliu ingesluit het op die 15de. Die Taakgroep het weer voorrade aanboord geneem van 21 tot 25 September. ''Franklin'' was nou die vlagskip van Taakgroep 38.4 en het teruggekeer na Palau waar daar daagliks patrollies uitgestuur is en snags nag-vegvliegtuie. ==== Leyte ==== Vroeg op die oggend van 14 September 1944 het vliegtuie van die ''Franklin'' aanvalle geloods teen Aparri op [[Luzon]]eiland en daarna het die skip na die ooste van Luzon gevaar om militêre installasies daar te neutraliseer ter voorbereiding vir die inval van [[Leyte]]-eiland. Op 15 September is die skip aangeval deur drie vyandelike vliegtuie; een het daarin geslaag om die skip te tref met 'n bom. Die bom het die agterste hoek van die hysbak op die dek se kant getref en drie persone is dood en 22 gewond. ''Franklin'', as deel van Taakmag 38.4, vaar noordwes om deel te neem aan die [[Formosa]] luggevegte vanaf 12 tot 16 Oktober. Die doelwit was om verskeie Japannese lugmagbasisse te neutraliseer wat op daardie stadium die lugruim tussen die [[Filippyne]] en [[Okinawa]] beheer het. Die inval van Luzon kon eers plaasvind nadat die Japannese lugmag geneutraliseer is. Op 13 Oktober het die skip 'n Japannese bomwerper, 'n [[Mitsubishi G4M|''Betty'']], afgeskiet wat besig was met 'n kamikaze-aanval teen die ''Franklin''. Die vliegtuig het 'n klein bietjie skade aan die dek aangerig maar gelukkig oor die dek gegly en aan die stuurboordkant afgeval. Na dit het die skip posisie ingeneem ter ondersteuning van die Inval van die Filippyne. Die ''Franklin'' se vliegtuie het [[Manila]]baai op 19 Oktober aangeval en verskeie skepe en bote gekelder of beskadig. Dit het ook 'n drywende [[droogdok]] en elf Japannese vliegtuie vernietig. Met die aanvanklike inval van Leyte op 20 Oktober het ''Franklin'' se vliegtuie omliggende vliegvelde aangeval en verskeie patrollievliegtuie uitgestuur in afwagting op 'n vyandelike mag wat hulle genader het. Op die oggend van 24 Oktober, tydens die Slag van die Sibuyansee, was die ''Franklin'' se vliegtuie deel van die aanvalle op die Japannese Magte, onder beheer van Viseadmiraal Takeo Kurita. Hulle het gehelp om die Japannese slagskip ''Musashi'', suid van Luzon, te kelder, die slagskepe ''Fusō'' en ''Yamashiro'' te beskadig en ook die Japannese [[torpedojaer]] ''Wakaba'' te kelder. Daar was 'n oënskynlike bedreiging uit 'n ander rigting en die ''Franklin'' het saam met Taakgroepe 38.4, 38.3 en 38.2 vertrek om die Japannese vliegdekskipseemag die hoof te bied deur teen dagbreek aan te val. Die vyandelike mag was egter 'n opoffering en skynaanval omrede die Japannese teen daardie tyd min operasionele vliegtuie en 'n tekort aan opgeleide vlieëniers gehad het. Admiraal William Halsey het egter die aas gesluk en na die vyandelike seemag gevaar sonder om sy besluite aan sy kollegas te kommunikeer. Dit het gelei tot die berugte ''the world wonders'' kommunikasie debakel. ''Franklin'' en ander taakgroepe se vliegdekskepe het magte gekombineer en op 25 Oktober het die Slag van Kaap Engaño plaasgevind waar die Japannese vliegdekskip ''Chiyoda'' beskadig (die skip is later deur 'n Amerikaanse [[kruiser]] gesink) en ook die vliegdekskip ''Zuihō'' gekelder is. Daarna is die skip uit die taakmag onttrek om brandstof in te neem, en het eers weer op 27 Oktober by Leyte aan aksie deelgeneem. Sy vliegtuie het 'n swaarkruiser en twee torpedojaers, suid van [[Mindoro]], aangeval. Die skip was onderweg op 30 Oktober, ongeveer 160&nbsp;km vanaf Samar, toe vyandige bomwerpers verskyn het wat op 'n selfmoordsending was. Die vloot se vliegtuie het die meeste van die bomwerpers neergeskiet, tog het ses deur die lug verdediging gedring binne die ''Franklin'' taakgroep van vir vliegdekskepe wat omring is deur ongeveer twintig kruisers en torpedojaers. Die lugafweer kanonne van die skepe het drie van die vier bomwerpers afgeskiet wat die vier vliegdekskepe geteiken het. Die bomwerper wat die ''Franklin'' in sy visier gehad het, het die vliegdek getref en tot in die galery dek deurgedring; 56 mans sterf en 60 word gewond. Die twee oorblywende Kamikaze-vliegtuie het aangeval, een was neergeskiet en die ander se bomme mis die ''Franklin'' maar vlieg in die agterstewe<ref name="jsr" /> van die USS ''Belleau Wood'' vas.<ref name="Smith">{{cite book|last1=Smith|first1=Peter C|title=Kamikaze To Die for the Emperor|date=2014|publisher=Pen & Sword Books Ltd|location=Barnsley, UK|isbn=978-1-78159-313-4|pages=25–26}}</ref> Die ''Franklin'' se bemanning kon daarin slaag om alle vure te blus en die vliegdek tydelik te herstel sodat vliegtuie kon land, slegs 76 minute nadat die bom hom getref het.<ref name="jsr" />Beide vliegdekskepe het na die Ulithi-atol gegaan vir tydelike herstelwerk. Die ''Franklin'' het hierna na die [[Puget Sound-vlootwerf]] gevaar waar dit op 28 November 1944 vir herstelwerk gearriveer het. Op 7 November is die bevelvoerder, kaptein Shoemaker afgelos deur kaptein Leslie E. Gehres. Die bemanning het nie van Gehres gehou nie, hy was baie streng en outokraties.<ref name="auto">{{cite web|url=http://ww2db.com/person_bio.php?person_id=428|title=Leslie Gehres|first=C. Peter|last=Chen|work=ww2db.com|access-date=23 September 2016}}</ref> Die ''Franklin'' het Bremerton op 2 Februarie verlaat vir opleiding en vlieënierkwalifikasie-oefeninge. Die skip het eers by Pearl Harbor aangedoen vir proviand en op 3 Maart 1945<ref>{{cite book |title=I Was Chaplain on the ''Franklin'' |url=https://archive.org/details/iwaschaplainonfr00ocal |url-access=registration |first=Joseph T. |last=O'Callahan |date=1956 |page=[https://archive.org/details/iwaschaplainonfr00ocal/page/15 15] |publisher=The Macmillan Company |location=New York |lccn=56010786}}</ref> weer vertrek om by Taakgroep 58.3 aan te sluit vir aanvalle op die Japannese tuisland ter ondersteuning van die inval van Okinawa. Aan boord van die ''Franklin'' was skoutadmiraal Ralph E. Davison, bevelvoeder van die Taakgroep, skoutadmiraal Gerald F. Bogan<ref>O'Callahan, p. 22.</ref> op pad om bevel van die Vliegdekskip Divisie 4 oor te neem<ref>{{cite web |url=https://www.history.navy.mil/content/dam/nhhc/research/library/research-guides/Commander%20First%20Fleet/bogan-gerald-francis_Redacted.pdf |title=Vice Admiral Gerald F. Bogan, U. S. Navy, Retired |date=28 October 1957 |website=Naval History and Heritage Command |access-date=4 May 2019}}</ref> en kaptein Arnold J. Isbell, op pad om bevel van die [[USS Yorktown (CV-5)|USS ''Yorktown'']] oor te neem. Op 15 Maart het die skip by Taakmag 58 aangesluit en drie dae later het die skip aanvalle en patrollies teen Kagoshima en Izumi op die suide van [[Kyūshū]] geloods.<ref name="DANFS" /> ==== 19 Maart 1945 ==== [[Lêer:USS Franklin (CV-13) afire and listing after a Japanese air attack on 19 March 1945 (80-G-273882).jpg|duimnael|USS ''Franklin'' besig om te brand nadat twee bomme dit getref het op 19 Maart 1945]] [[Lêer:Attack on carrier USS Franklin 19 March 1945.jpg|duimnael|''Franklin'' wat oorhel met die bemanning op die dek, 19 Maart 1945|links]] Voor dagbreek op 19 Maart 1945 was die ''Franklin'' ongeveer 80&nbsp;km vanaf die Japannese kus, die naaste wat enige Amerikaanse vliegdekskip gedurende die oorlog nog aan die kus was. Sy vliegtuie het aanvalle geloods teen [[Honshū]] en later teen skepe in die hawe van [[Kure]]. Die bemanning van die ''Franklin'' was twaalf keer gedurende die nag in 'n periode van ses ure opgeroep om gevegsposisies in te neem. Die bevelvoerder, Gehres, het die bystaanstatus na Kondisie III verlaag sodat die manskappe kon eet en slaap. Slegs die bemanning van al die kanonne moes op hul stasies bly.<ref>{{cite web |first=Michael R. |last=Shea |url=http://www.historynet.com/red-sky-at-morning-horror-and-heroism-aboard-the-uss-franklin.htm |title=Red Sky at Morning: Horror and Heroism Aboard the USS Franklin |date=31 July 2009}}</ref> Een Japannese vliegtuig het die skip ongesiens genader. Op daardie stadium was die ''Franklin'' besig om 'n tweede golf vliegtuie te laat opstyg toe die Japannese bomwerper deur die wolkbedekking breek en twee semi-pantserdeurdringingsbomme op die skip loslaat voordat die lugafweerkanonne kon skiet op die vliegtuig. Na die tyd is bepaal dat dit twee 250&nbsp;kg bomme moes gewees het.<ref name="jsr" /> Daar is onsekerheid of dié vliegtuig afgeskiet is of ontsnap het. Die een bom het die vliegdek in die middel getref, dit deurdring tot in die loodsdek waar dit groot verwoesting gesaai en brande veroorsaak het op die tweede en derde dekke. Dit het ook die Gevegsinligtingsentrum en die [[radar]]stelsel buite aksie gestel. Die tweede bom het die skip aan die agterkant getref en deur twee dekke gedring. Ten tye van die impak van die twee bomme was daar 31 bewapende vliegtuie vol brandstof op die vliegdek. Al die vliegtuie het oombliklik aan die brand geslaan. Die dertien tot sestien ton plofstof aanboord die vliegtuie het gou begin ontplof en progressief aangehou totdat alles ontsteek het. Daar was ''Tiny Tim'' lug-tot-grondvuurpyle aanboord van die [[Vought F4U Corsair]]-vliegtuie. Omrede hulle neuse in die lug wys, wanneer hulle aan die drie hegpunte hang, het tot gevolg gehad dat die vuurpyle oor die dek trek en in die water val sodra hulle enjins begin ontsteek het.<ref name="jsr" /> Onder, binne in die loodsdek was vliegtuie waarvan sestien vol brandstof en vyf ten volle bewapen was. Die voorste brandstofverskaffingstelsel was gestoor en beveilig maar die agterste stelsel in bedryf. Die ontploffing in die loodsdek het die brandstoftenks van die vliegtuie aan die brand gesteek en 'n brandstofdampontploffing het die dek verwoes. Die twaalf ''Tiny Tim''-vuurpyle aanboord van die vliegtuie het binne die loodsdek rond gebons totdat die 63&nbsp;kg plofkoppe ontsteek het. Slegs twee bemanningslede het die brand oorleef. Een ''Tiny Tim''-vuurpyl het op die derde dek, net onder die voorste hysbak homself ingewurm en kon eers verwyder word toe die skip Ulithi bereik het.<ref name="jsr" /> Digte rook het al die masjinerie en toerustingruimtes gevul en bevel is gegee dat dit ontruim moet word.<ref name="jsr" /> ''Franklin'' het gou stil in die water gelê, doodstil met geen radiokommunikasie nie en besig om te vergaan in die hitte wat die verskillende brande opgewek het. Kaptein Gehres het vanaf die brug die bevel gegee dat alle magasyne met water gevul moet word, 'n standaard voorsorgmaatreël, maar die opdrag kon nie uitgevoer word nie omrede die skip se waterpype beskadig is deur die brande en ontploffings. Die kruisers USS ''Pittsburgh'', USS ''Santa Fe'' en torpedojaers USS ''Miller'', USS ''Hickox'', USS ''Hunt'' en USS ''Marshall'' het die taakgroep verlaat en die ''Franklin'' gaan ondersteun.<ref name="jsr" />Skoutadmiraal Davison, vergesel met skoutadmiraal Bogan, het die ''Franklin'' verlaat met behulp van 'n kabel en katrolstelsel en die torpedojaer USS ''Miller'' tydelik as sy vlagskip gebruik. Davison het voorgestel dat kaptein Gehres die ''Franklin'' self laat sink deur luike te open, maar hy het geweier omrede daar nog vele lewende mense onder die vliegdek was.<ref name="auto" /><ref name="historynet.com">{{cite web|url=http://www.historynet.com/red-sky-at-morning-horror-and-heroism-aboard-the-uss-franklin.htm|title=Red Sky at Morning: Horror and Heroism Aboard the USS Franklin|work=historynet.com|date=31 July 2009 |access-date=23 September 2016}}</ref> [[Lêer:Franklins aft twin turret burning, 19 March 1945.jpg|duimnael|Agterste 5-duimkanon skiettoring aan die brand, 19 Maart 1945|links]] Die ander torpedojaers het agter die ''Franklin'' inbeweeg om mense te red wat oorboord geslinger is weens die ontploffings of in die see gespring het om die vure te vermy. Party van die torpedojaers het hul [[boeg]] teen die ''Franklin'' se kant gedruk sodat vasgekeerde mense bevry kan word.<ref name="jsr" /> Baie mense het gesterf of is gewond, tog het die honderde offisiere en matrose wat vrywilliglik op die skip agtergebly het, hulle skip gered. Een van die sterfgevalle was die skeepsdokter George W. Fox; hy het gesterf terwyl hy gewonde matrose behandel het. Daarvoor is die ''Navy Cross'' postuum aan hom toegeken.<ref>{{cite web|url=http://www.americanbattlegraves.com/index.php?page=directory&rec=153234|title=George W Fox : Military Death Record World War II|work=americanbattlegraves.com|access-date=23 September 2016}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.homeofheroes.com/members/02_NX/citations/03_wwii-nc/nc_06wwii_navyE.html|title=Navy Cross Awards to members of the U.S. Navy in World War II|work=homeofheroes.com|access-date=23 September 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161104200455/http://www.homeofheroes.com/members/02_NX/citations/03_wwii-nc/nc_06wwii_navyE.html|archive-date=4 November 2016|url-status=dead|df=dmy-all}}</ref> Die totale aantal sterftes was 924, die ergste vir enige skip wat 'n aanval oorleef het en die tweede grootste ooit na die USS ''Arizona''.<ref>{{cite book |last= Springer |first= Joseph A. |date=2007 |title= Inferno: The Epic Life and Death Struggle of the USS Franklin in World War II |publisher= Zenith Press |page=317 |isbn= 978-0-7603-2982-5 |oclc=76820924}}</ref> Die sterftesyfer sou veel hoër gewees het as dit nie was vir die aksies wat 'n klompie oorlewendes geneem het. Van hulle is Luitenant-kommandeur Joseph T. O'Callahan, die skip se Katolieke priester wat brandbestrydingspartye georganiseer en gelei het, ook reddingspartye gereël het, mense bygestaan het met hulle laaste oomblikke en ook groepe na die magasyne gelei het (dit het gedreig om te ontplof) om dit nat te maak. Luitenant Donald A. Gary, het 300 persone ontdek wat vasgekeer was in 'n swart, roet aangepakte menasie. Hy het 'n uitgang gevind en keer op keer teruggekeer om groepe mense na veiligheid te lei. Hy het ook later brandbestrydingspartye georganiseer en gelei om brande op die loodsdek te blus. Hulle het ook die Nr.3 stoomketel binnegegaan en daarin geslaag om stoom in een stoomketel op te wek. Die ''Medal of Honor'' is aan beide die twee persone toegeken. USS ''Santa Fe'' het baie mense uit die see opgepik en ook gewonde mense en nienoodsaaklike persone van die ''Franklin'' gehaal deur tot teen dit te beweeg. Van die mense wat ontruim is, is lede van ''Air Group 5'', wat as onvervangbaar beskou was.<ref>{{cite news |url=https://archive.org/details/NavyMedicineVol.84No.4July-august1993 |title=Flight Surgeon on the Spot |first=Samuel Robert |last=Sherman |magazine=Navy Medicine |date=July–August 1993 |volume=84 |issue=4 |page=8 |access-date=3 May 2019}}</ref> Daar was 32 Vought F4U Corsair vegvliegtuie, 15 [[Grumman TBM Avenger]] torpedobomwerpers, 7 [[Curtiss SB2C Helldiver]] duikbomwerpers en 5 [[Grumman F6F Hellcat]] vliegtuie verwoes in die Japannese aanval.<ref>{{cite web |url=https://www.aviationarchaeology.com/src/USN/LLMar45.htm |title=USN Overseas Aircraft Loss List March 1945 |website=www.aviationarchaeology.com |access-date=15 September 2021 |archive-date= 9 Maart 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170309064219/http://www.aviationarchaeology.com/src/USN/LLMar45.htm |url-status=dead }}</ref> [[Lêer:USS Franklin (CV-13) approaching New York, April 1945.jpg|duimnael|''Franklin'' nader New York, 26 April 1945]] Die amptelike slagofferstatistiek van die Vloot vir die brand van 19 Maart 1945 is 724 dood en 265 gewond. Dié statistiek was gereeld bygewerk soos nuwe feite bekend geraak het. Die nuutste syfers deur 'n ''Franklin'' historikus en navorser, Joseph A. Springer, stel dat daar 807 persone dood en meer as 487 gewond is. Die ''Franklin'' het die meeste skade opgedoen en hoogste ongevallesyfer gehad van enige Amerikaanse Vloot vliegdekskip wat die Tweede Wêreldoorlog oorleef het.<ref>Friedman, pp. 153–56, 232.</ref> Behalwe die ''Medals of Honor'' toegeken aan Donald Gary en Joseph O'Callahan en 'n ''Navy Cross'' postuum toegeken aan George W. Fox is 'n addisionele 21 ''Navy Crosses'' en 26 ''Silver Stars'' ook toegeken as 'n gevolg van al die aksies van die dag.<ref>{{cite book |title=Lucky Lady: The World War II Heroics of the USS ''Santa Fe'' and ''Franklin'' |first=Steve |last=Jackson |date=2003 |pages=[https://archive.org/details/luckyladyworldwa00jack/page/459 459, 474] |publisher=Carroll & Graf Publishers |location=New York |isbn=0-7867-1061-6 |url-access=registration |url=https://archive.org/details/luckyladyworldwa00jack/page/459 }}</ref><ref name=Miller>{{cite news |url=https://www.navy.mil/ah_online/archpdf/ah194712.pdf |title=Navy Cross |date=December 1947 |magazine=All Hands |pages=59 |access-date=26 May 2019}}</ref> Daar was 'n ook 'n ''Gold Star'' toegeken aan Kommandeur Joseph F. "Joe" Taylor in die lig van sy derde ''Navy Cross'' ontvang. Hy was die skip se uitvoerende offisier asook 'n voormalige torpedobomwerper vlieënier.<ref>{{cite news |url=https://www.navy.mil/ah_online/archpdf/ah194508.pdf |title=232 of Franklin Crew Decorated |magazine=All Hands |date=August 1945 |page=56 |access-date=3 May 2019}}</ref> Daar was ook ''Navy Crosses'' toegeken aan Luitenant-kommandeur Dwight L. Johnson, die USS ''Miller'' se bevelvoerder,<ref name="Miller" /> Luitenant-kommandeur Macgregor Kilpatrick, 'n ervare vlieënier en bevelvoerder van die ''Vegter 51 Eskader'',<ref>O'Callahan, pp. 40, 134.</ref> en Luitenant Fred Harris, 'n prokureur asook 'n ''Franklin'' vliegdekoffisier en lid van die [[Texas]] se wetgewende liggaam voor en na die oorlog.<ref>{{cite web |url=https://lrl.texas.gov/legeLeaders/members/memberdisplay.cfm?memberID=1253 |title=Fred R. Harris |website=Legislative Reference Library of Texas |access-date=17 May 2019}}</ref><ref>O'Callahan, pp. 45, 134.</ref> Van die ontvangers van ''Silver Stars'' is Luitenant Grimes W. Gatlin, die skip se ander kapelaan en pastoor van die Metodiste kerk,<ref>{{cite web |url=https://library.uta.edu/digitalgallery/items/show/90383 |title=Lieutenant Grimes Weldon Gatlin |date=27 May 1945 |website=University of Texas Arlington Libraries |access-date=3 May 2019 |archive-date= 3 Mei 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190503224615/https://library.uta.edu/digitalgallery/items/show/90383 |url-status=dead }}</ref> en Donald H. Russell, 'n burgerlike Vought F4U Corsair tegniese ondersteuning ingenieur.<ref>{{cite news |url=https://timesmachine.nytimes.com/timesmachine/1945/11/07/88311012.pdf |title=First Civilian Wins Navy Silver Star |date=7 November 1945 |newspaper=The New York Times |page=12 |access-date=3 May 2019}}</ref> Die ''Franklin'', soos die meeste oorlogtydse skepe, is gemodifiseer met meer bewapening wat meer bemanning en meer ammunisie vereis het. Daar was ook meer vliegtuie, wat ook swaarder was as wat beplan is en die vliegdek moes dus versterk word. Die vliegdekskip het meer water verplaas as wat aanvanklik beplan was, dit het dieper in die water gelê en sy stabiliteit kenmerke was verander. Die USS ''Santa Fe'' het tot langs die ''Franklin'' beweeg om water met haar brandslange oor die brande te spuit asook om ongevalle op draagbare en minder ernstige gevalle aanboord te neem. Daar is enorme hoeveelhede water oor die skip gespuit waarvan 'n klomp die skip binnegedring het en sy diepgang vererger het. Die situasie is vererger omdat die skip 15-grade na [[stuurboord]] oorgehel het. Dit het die ''Franklin'' se stabiliteit versleg, soveel so dat die skip se kans op oorlewing in gedrang was. Daar is water as [[ballas]] in die ''Franklin'' gepomp om die oorhel na stuurboord te neutraliseer, die skip het toe 15-grade na [[bakboord]] oorgehel. Die USS ''Pittsburgh'' het die ''Franklin'' op sleeptou geneem teen 'n snelheid van 5 [[Knoop (snelheid)|knope]] vir die res van die dagligure. Na ses ure was die brande grootliks onder beheer en was die gevoel dat die skip gered kan word. Die bemanning het na die ingenieurs- en toerustingareas teruggekeer en die skip aan die gang gekry, op eie stoom, teen 25 knope per uur. Slegs twee van die vier skroewe is gebruik. Die vliegtuie van die ''Franklin'', wat in die lug was ten tye van die bombardering, is na ander vliegdekskepe in die Taakgroep weggewys waar hulle geland het. Op sommige van dié vliegdekskepe is vliegtuie in die see gestoot om vir hulle plek te maak. Admiraal Davison het vyf torpedojaers afgevaardig om te soek vir die bemanning van die ''Franklin'' wat oorboord gewerp is of in die see gespring het.<ref name="auto" /><ref name="historynet.com" /> ==== Terugkeer na die V.S.A. ==== Die ''Franklin'' het tot by die Ulithi-atol gestoom teen 14 knope op sy eie krag waar noodherstelwerk gedoen is. Daarna het dit na Pearl Harbor gevaar vir verdere tydelike herstelwerk. Soos per gebruik in Pearl Harbor gaan die plaaslike haweloods aanboord van skepe om hulle te help met navigasie tot by die dokke. Kaptein Gehres het egter die aanbod geweier en gesê hy sal self die skip inneem. Hy stuur egter die ''Franklin'' te vinnig die dokke in en die skip bots daarteen. Hy blameer die aanlêplek besonderhede daarvoor.<ref>{{cite web|url= http://ww2db.com/person_bio.php?person_id=428 |title= World War II Database – Leslie Gehres |date=31 July 2015}}</ref> Nadat die tydelike herstelwerk afgehandel is, vertrek die skip via die [[Panamakanaal]] na die Brooklyn Vlootwerf in [[New York]] en arriveer daar op 28 April 1945. Hy moes na die ooskus van Amerika vaar vir herstelwerk omrede al die herstelwerwe aan die weskus oorlaai en vol skepe was wat beskadig is deur Japannese Kamikaze vlieëniers.<ref name="DANFS" /> Met die ''Franklin'' se aankoms in New York het 'n onderliggende probleem oopgebars; kaptein Gehres het baie sy bemanning wat die skip verlaat het op 19 Maart 1945 beskuldig van drossery ten spyte dat hulle in die see moes spring om 'n vuurdood te vermy. Sommiges het ook aangevoer dat die ''Verlaat die skip''-bevel gegee was.<ref name="auto" /> Terwyl die skip van die Ulithi-atol na [[Hawaii]] gevaar het, het kaptein Gehres die 704-klub aangekondig; dit is al die bemanning wat aanboord van die skip gebly het volgens hom. Ondersoekers van New York het egter ontdek dat slegs ongeveer 400 persone die hele tyd aan boord van die skip was. Die ander is aanboord gebring voor of gedurende die stop tydperk te Ulithi. Al die aanklagte teen die betrokke bemanning het ongesiens verdwyn. Kaptein Gehres het as 'n Skoutadmiraal afgetree, en nooit weer enige oorsese aanstelling aanvaar nie of as bevelvoerder van 'n ander Amerikaanse skip opgtree nie.<ref>{{cite web|url= http://dmairfield.com/people/gehres_le/index.html |title= Davis-Monthan Aviation Field Register – Leslie E. Gehres |date=3 February 2012}}</ref> ==== Herstelwerk ==== [[Lêer:USS Franklin (CV-13) being moved at Bayonne NJ in 1964.jpg|duimnael|''Franklin'' te Bayonne in 1964|links]] Ongeag die ernstige skade is die ''Franklin'' uiteindelik herstel tot 'n goeie toestand. Die storie van die skip se amper-vernietiging en herstelwerk is saamgevat in 'n oorlogtyd-dokumentêre rolprent ''The Saga of the Franklin'' (1945) en die 2011 dokumentêre rolprent, ''USS Franklin: Honor Restored''. === Na-oorlogse tydperk === Daar is vier ''Battle Stars'' aan die ''Franklin'' toegeken vir sy diens gedurende die Tweede Wêreldoorlog.<ref name="DANFS" /> Na die oorlog was die ''Franklin'' oopgestel vir die publiek tydens vierings en feestelikhede. Die skip is op 17 Februarie 1947 uit diens onttrek te Bayonne, New York en in reserwe geplaas. Terwyl die ''Franklin'' in die vlootreserwe was is hy op 1 Oktober 1952 geherkategoriseer as aanvalsvliegdekskip '''CVA-13''', op 8 Augustus 1953 as 'n teenduikbootoorlogsondersteuningsvaartuig '''CVS-13''' en op 15 Mei 1959 as 'n vliegtuigvervoervaartuig '''AVT-8'''. Die skip het egter nooit weer see toe gevaar nie en is op 1 Oktober 1964 van die Vlootregister verwyder. Die ''Franklin'' en USS ''Bunker Hill'' – wat ook ernstig beskadig was deur vliegtuigaanvalle – is die enigste vliegdekskepe van hulle klas wat geen diens gedoen het na die oorlog nie, al was hulle beide suksesvol herstel. Dit is moontlik deur hulle amper-nuut status wat hulle uit diens gehou het, die Vloot het vir baie jare 'n ''beter herkonfigurasie'' gesien wat nooit bereik is nie.<ref>{{cite web|url=http://www.hazegray.org/navhist/carriers/us_fleet.htm#cv13|title=World Aircraft Carriers List: US Fleet Carriers, WWII Era|work=hazegray.org|access-date=23 September 2016|archive-date=26 September 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160926120048/http://www.hazegray.org/navhist/carriers/us_fleet.htm#cv13|url-status=dead}}</ref> Die Vloot het uiteindelik die ''Franklin'' aan die ''Peck Iron and Metal'' maatskappy van Portsmouth, [[Virginië]] verkoop maar het toe skielik weer beslag op die skip gelê weens 'n dringende versoek deur die ''Bureau of Ships'' vir sy vier turbo-generators. Die skip is toe uiteindelik as skroot verkoop aan die ''Portsmouth Salvage Company'' van Chesapeake, Virginië op 27 Julie 1966. Die skip het New York op sleeptou verlaat deur die ''Red Star Towing Company'' op 1 Augustus 1966.<ref name="DANFS" /> == Galery == <gallery mode="nolines"> Lêer:USS Franklin (CV-13) in January 1945, after repairs..jpg|USS ''Franklin'' in Januarie 1945 Lêer:F4U-1D of VF-5 on USS Franklin (CV-13) 1945.jpg|[[Vought F4U Corsair]] van VF-5 op ''Franklin'' in 1945 Lêer:19 March 1945 Photo 14 from War Damage Report No. 56.jpg|''Franklin'' se brug op 19 Maart 1945 Lêer:Joseph T. O'Callahan gives last rites to an injured crewman aboard USS Franklin (CV-13), 19 March 1945.jpg|Joseph T. O'Callahan doen laaste gebede vir die beseerde bemanning aanboord die ''Franklin'' op 19 Maart 1945 Lêer:Bow of USS Franklin (CV-13) in April 1945.jpg|Die beskadigde boeg van die ''Franklin'' in April 1945 Lêer:USS Franklin (CV-13) and USS Marblehead (CL-12) off NY 1945.jpg|USS ''Franklin'' en USS ''Marblehead'' (CL-12) buite New York in 1945 Lêer:USS Franklin (CV-13) under repair at the Brooklyn Navy Yard in 1945.jpg|''Franklin'' besig om herstel te word te Brooklyn Vlootwerf in 1945 Lêer:USS Franklin (CV-13) laid up in the early 1960s.jpg|USS ''Franklin'' voor anker in die vroeë 1960s </gallery> == Verwysings == {{Verwysings|4}} == Bronne == * {{cite book |last=Friedman |first=Norman |date=1983 |title=U.S. Aircraft Carriers: An Illustrated Design History |url=https://books.google.de/books?id=-UT7MDTeKj8C&redir_esc=y |location=Annapolis, MD |publisher=Naval Institute Press |isbn=0-87021-739-9 |oclc=8763586}} * [http://www.history.navy.mil/research/histories/ship-histories/danfs/f/franklin-v.html History Navy] == Verdere leesstof == * Springer, Joseph A. (2007). ''Inferno: The Epic Life and Death Struggle of the USS Franklin in World War II''. New York: Zenith Press. {{ISBN|0-7603-2982-6}} * O'Callahan, Joseph T. (2019). ''I Was Chaplain on the Franklin''. Annapolis: Naval Institute Press; Reissue edition. {{ISBN|1-6824-7477-1}} * {{cite book |title=Big Ben, the Flat Top: The Story of the U.S.S. Franklin |location=Atlanta, GA |publisher=Albert Love Enterprises |date=1946 |oclc=18477191}} * {{cite book |last = Jackson |first = Steve |year = 2002 |title= Lucky Lady: The World War II Heroics of the USS Santa Fe and Franklin |publisher= Carroll & Graf |location= New York |isbn= 0-7867-1310-0 |oclc=54493284}} * {{cite book |last1=Nilo |first1=James R. |first2=Robert E. |last2=St. Peters |title=USS Franklin (CV-13): The Ship That Wouldn't Die |location=Paducah, KY |publisher=Turner Publishing |date=1989 |oclc=26127930}} * {{cite book |last= Prato |first= Peter J. |year= 2001 |title= Saving Big Ben: The Saga of the U.S.S. Franklin and the Most Decorated Crew in Naval History |publisher= 1st Books Library |isbn= 1-58820-183-X |oclc=47170707}} * {{cite book |last=Satterfield |first=John R. |title=Saving Big Ben: The USS Franklin and Father Joseph T. O'Callahan |location=Annapolis, MD |publisher=Naval Institute Press |date=2011 |isbn=978-1-59114-808-1 |oclc=670481779 }} * {{cite journal |last1=Thorne |first1=Phil |title=Battle of the Sibuyan Sea |journal=Warship International |date=March 2022 |volume=LIX |issue=1 |pages=34–65 |issn=0043-0374}} * {{cite book |title=USS Franklin [S.l.] |publisher=Book on Demand |date=2012 |isbn=978-5-511-10424-9 |oclc=855756404}} * {{cite book|title=USS Franklin (CV-13): Original Documents 1943–1946 |location=Paducah, KY |publisher=Turner Publishing |date=1994 |isbn=1-56311-145-4 |oclc=1563111454}} == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie-inlyn|USS Franklin (CV-13)}} {{en-vertaal|USS Franklin (CV-13)}} {{Normdata}} {{Voorbladster}} [[Kategorie:Skepe betrokke in Tweede Wêreldoorlog]] [[Kategorie:Amerikaanse vliegdekskepe]] 5r4ugtusnqyjmto0aqp03iovzuge5xp 0 394394 2813890 2813567 2025-06-18T15:21:42Z Rooiratel 90342 + Verwysings 2813890 wikitext text/x-wiki [[Lêer:Slobodan_Milosevic.jpg|duimnael|regs|Milošević in 1996.]] '''Slobodan Milošević''' [ slɔˈbɔdan miˈlɔːʃvitɕ ], (20 Augustus 1941 – 11 Maart 2006), was 'n sosialistiese Joego-Slawiese en Serwiese politikus.<ref name="britannica" /><ref name="ebsco" /><ref name="notbio" /> Van 1987 tot 2000 is hy binne verskeie politieke funksies as die politieke leier van [[Serwië]] en later van die [[Joego-Slawië|Federale Republiek Joego-Slawië]] beskou.<ref name="notbio" /> Milošević was partyleier van die Unie van [[Kommunisme|Kommuniste]] van Serwië (1986–1989) en ook stigter en jarelange leier van die Sosialistiese Party van Serwië (1990–2006). Hy het gedien as president van die Sosialistiese Republiek Serwië (1989–1991), president van die Republiek Serwië (1991–1997) en president van die Federale Republiek Joego-Slawië (1997–2000). In verband met die [[Kosovo-oorlog]] was hy die eerste [[staatshoof]] wat in 1999 deur 'n oorlogsmisdaadtribunaal van volksmoord beskuldig is terwyl hy nog in sy amp was. Nadat Milošević op 5 Oktober 2000 as Joego-Slawiese president bedank het weens massa betogings, is hy in 2001 op aanstigting van Serwiese premier Zoran Đinđić gearresteer en na die VN-oorlogsmisdaadtribunaal in [[Den Haag]] geneem. Die verhoor het in 2002 begin, maar Milošević is in 2006 dood voordat die verhoor afgehandel is, so geen uitspraak is bereik nie. == Lewe == Slobodan Milošević was die tweede seun van Svetozar Milošević en Stanislava Milošević. Sy ouers was van [[Montenegryne|Montenegrynse afkoms]]. Sy pa, 'n Ortodokse geestelike, het die gesin verlaat toe Milošević nog op laerskool was en in 1962 [[selfmoord]] gepleeg; sy ma het haarself ook elf jaar later om die lewe gebring. Slobodan Milošević het homself as 'n Serwiër beskou, in teenstelling met sy broer Borislav, wat 'n loopbaan as 'n Montenegriner in die diplomatieke diens van SFR Joego-Slawië en later die Federale Republiek Joego-Slawië gemaak het. Milošević was sedert 1965 met Mirjana Marković getroud en het twee kinders by haar gehad. == Verwysings == {{Verwysings|verwysings= <ref name="britannica">https://www.britannica.com/biography/Slobodan-Milosevic</ref> <ref name="ebsco">https://www.ebsco.com/research-starters/biography/slobodan-milosevic</ref> <ref name="notbio">https://www.notablebiographies.com/Ma-Mo/Milosevic-Slobodan.html</ref> }} == Bronne == * {{cite book|last=Ackermann|first=Alice|title=Making Peace Prevail: Preventing Violent Conflict in Macedonia|year=2000|publisher=Syracuse University Press|edition=1st|location=Syracuse, NY|isbn=978-0-8156-0602-4|url=https://archive.org/details/makingpeacepreva00acke}} * {{cite book|last=Armatta|first=Judith|title=Twilight of Impunity: The War Crimes Trial of Slobodan Milosevic|year=2010|publisher=Duke University Press|isbn=978-0-8223-4746-0}} * {{cite book|last=Bokovoy|first=Melissa K.|title=State-Society Relations in Yugoslavia 1945–1992|year=1997|publisher=St. Martin's Press|location=New York, NY|isbn=978-0-312-12690-2|url=https://archive.org/details/statesocietyrela00meli}} * {{cite book|last1=Burg|first1=Steven L.|last2=Shoup|first2=Paul S.|title=The War in Bosnia-Herzegovina: Ethnic Conflict and International Intervention|url=https://archive.org/details/warinbosniaherze00stev|url-access=registration|year=1999|publisher=M.E. Sharpe|location=Armonk, NY|isbn=978-1-56324-308-0}} * {{cite book|last=Cohen|first=Lenard J.|title=Serpent in the Bosom: The Rise and Fall of Slobodan Milošević|url=https://books.google.com/books?id=i9UYAQAAMAAJ|year=2001|publisher=Westview Press|isbn=978-0-8133-2902-4}} * {{cite book|last1=Doder|first1=Dusko|last2=Branson|first2=Louise|title=Milosevic: Portrait of a Tyrant|url=https://archive.org/details/milosevicportrai00dode|url-access=registration|year=1999|publisher=Free Press|isbn=978-1-4391-3639-3}} * {{cite book|last=Gagnon|first=V. P.|title=The Myth of Ethnic War: Serbia and Croatia in the 1990s|year=2004|publisher=Cornell University Press|location=Ithaca, NY|isbn=978-0-8014-4264-3|url=https://archive.org/details/mythofethnicwars00gagn}} * {{cite book|last1=Gordy|first1=Eric C.|title=The Culture of Power in Serbia: Nationalism and the Destruction of Alternatives|url=https://books.google.com/books?id=6ccXASlIcGgC|year=1999|publisher=Pennsylvania State University Press|isbn=0-271-01958-1}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Milošević, Slobodan}} [[Kategorie:Joego-Slawiese militariste]] [[Kategorie:Oorlogsmisdadigers]] [[Kategorie:Presidente]] [[Kategorie:Geboortes in 1941]] [[Kategorie:Sterftes in 2006]] tdt07wdlxkr91vuibck2huvvfhut7ro 0 395520 2814074 2771167 2025-06-19T03:51:28Z InternetArchiveBot 131157 Red 1 verwysing(s) en merk 0 as dood.) #IABot (v2.0.9.5 2814074 wikitext text/x-wiki [[Lêer:Amarula Springbokkie shooter.jpg|duimnael|regs|160px|Springbokkie]] Die '''Springbokkie''' (dus 'n klein [[springbok]] in [[Afrikaans]]) is 'n [[skemerkelkie]]skieter wat gewild is in [[Suid-Afrika]]. Dit word saamgestel uit crème de menthe<ref>{{Cite web|url=http://www.sld.co.za/Pages/PageRange.php?CategoryID=2|title=Ice Pick Peppermint Liqueur|publisher=SLD Liquor Manufacturers|access-date=19 Desember 2009|archive-date= 1 September 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090901034323/http://www.sld.co.za/Pages/PageRange.php?CategoryID=2|url-status=dead}}</ref> en [[Amarula]]. Die drankie ontleen sy naam aan die land se nasionale dier, en die kleure van die spantruie (groen en goud) van die [[Springbokke|Suid-Afrikaanse nasionale rugbyspan]], wat as "Die Springbokke" bekend staan. Die verhouding van Amarula tot crème de menthe kan aansienlik verskil tussen resepte.<ref>{{Cite web|url=http://www.legendarypartyideas.com/springbokkie-shot.html|title=Springbokkie shot|publisher=Legendary Party Ideas|access-date=20 December 2009|archive-date=21 Junie 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090621003929/http://www.legendarypartyideas.com/springbokkie-shot.html|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.mixeddrinkworld.com/drink/Shots/Springbokkie/15781|title=Springbokkie recipe|publisher=MixedDrinkWorld.com|access-date=20 December 2009}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.barnonedrinks.com/drinks/s/springbokkies-6768.html|title=Springbokkies (shooter)|publisher=Bar None Drinks Recipes|access-date=20 December 2009}}</ref> == Die Springbokkie-ritueel == Sommige deelnemers dring daarop aan dat 'n spesiale ritueel uitgevoer word voordat hierdie skieter gedrink word. Die ritueel behels dat jy albei hande agter jou ore plaas met jou wysvingers wat na bo wys. Jy stamp dan jou voete op die grond, snork deur jou neusgate en gil, soos 'n regte springbok hom in die natuur gedra. Deelnemers laat sak dan hul koppe na die skietglas, tel dit op met hul voortande en slurp die drankie op.<ref>{{Cite web|url=https://theculturetrip.com/africa/south-africa/articles/south-african-drinking-games-to-try-if-you-dare/#:~:text=Drinking%2030%20Seconds,mentioning%20the%20word%20or%20phrase.|title=South African Drinking Games To Try if You Dare|publisher=Culture Trip|access-date=30 August 2020|archive-date=21 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200921072127/https://theculturetrip.com/africa/south-africa/articles/south-african-drinking-games-to-try-if-you-dare/#:~:text=Drinking%2030%20Seconds,mentioning%20the%20word%20or%20phrase.|url-status=dead}}</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} {{Suid-Afrikaanse kookkuns}} [[Kategorie:Alkoholiese drank]] 3zyswck0s4k5ej8dpap17k1kog3uomt 3 399832 2814090 2572505 2025-06-19T05:10:30Z EmausBot 18510 dubbele aanstuur na [[Gebruikerbespreking:Sekar Kinanthi Kidung Wening]] reggemaak 2814090 wikitext text/x-wiki #AANSTUUR [[Gebruikerbespreking:Sekar Kinanthi Kidung Wening]] rn69jx3l8s0t9syr6nsdiwjd2endana 0 403544 2813908 2813574 2025-06-18T15:55:26Z Rooiratel 90342 2813908 wikitext text/x-wiki {{Weesbladsy}} [[Lêer:MariaMartinezMissArgentina.jpg|duimnael|Maria Martinez]] '''María Jesica Araceli Martínez Sthefani''' (gebore September 17, 1992, [[Argentinië]]) '''María Martínez''' is 'n [[Vlag van Argentinië|Argentynse]] [[model]] en [[joernalis]]. Sy is in 2008 as Mej Argentinië gekroon en in 2009 deur die Spaanse koerant 20Minutos as een van die jong gunstelinge geposisioneer.<ref>{{Cite web |url=https://www.nuevociclo.com.ar/una-misionera-fue-elegida-miss-argentina/ |title=Una misionera fue elegida Miss Argentina |lang=es |access-date= 3 Augustus 2023 |archive-date= 3 Augustus 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230803015933/https://www.nuevociclo.com.ar/una-misionera-fue-elegida-miss-argentina/ |url-status=dead }}</ref><ref>https://www.elterritorio.com.ar/noticias/2009/03/17/186153-una-misionera-busca-ser-la-mas-linda-de-latinoamerica</ref> María Martínez is gebore in die stad Posada, [[Argentinië]]. Sy het haar loopbaan as [[model]] op die ouderdom van 14 begin en die top bereik deur Mej Argentinië in 2008 te wy. Sy het vir jeanshandelsmerke in die VSA en Colombia gewerk. Sy het letterkunde aan die Nasionale Universiteit van Misiones gestudeer en later begin as 'n nuusaanbieder op 'n plaaslike kanaal in die Stad Posadas, Misiones.<ref>https://www.revistamodelossuenosinternacional.com/maria-martinez-modelo-argentina-la-chica-10/</ref><ref>https://www.elterritorio.com.ar/noticias/2009/04/17/189045-entre-las-favoritas-de-un-portal-espanol</ref><ref>https://www.youtube.com/watch?v=RmTtoFVkX4g</ref> Sedert 2012 werk hy as joernalis vir Radio en televisie. In 2022 is die model deur die International Magazine of Dream Models erken as die meisie met skoonheid, na die kroon as die mooiste in haar land in Mej Argentinië 2008.<ref>https://www.youtube.com/watch?v=EMD5zC6vKKw</ref><ref>https://www.youtube.com/watch?v=9EKYtdgKesQ</ref><ref>https://www.revistamodelossuenosinternacional.com/maria-martinez-modelo-argentina-la-chica-10/</ref><ref>https://www.agencianova.com/nota.asp?n=2021_8_29&id=101932&id_tiponota=60</ref> In 2019 het hy 'n kontrak met Radio El Mundo AM 1070 geteken en onafhanklike onderhoude begin.<ref>https://www.youtube.com/watch?v=_0rzubhgUCc</ref><ref>https://www.youtube.com/watch?v=8C5g7lbl0Tk</ref><ref>https://www.elterritorio.com.ar/noticias/2009/03/17/186153-una-misionera-busca-ser-la-mas-linda-de-latinoamerica</ref><ref>https://www.agencianova.com/nota.asp?n=2009_03_17&id=85893&id_tiponota=60</ref><ref>http://www.elpost.com.ar/el-sapo-pipo-la-nueva-apuesta-de-los-sabados-de-radio-el-mundo-con-la-bella-maria-martinez-y-oscar-paz/</ref> In 2019 het Martínez 'n onderhoud met die Argentynse historikus Alberto Lettieri op Radio El Mundo gevoer, en in Januarie 2022 het hy 'n onderhoud met die voormalige Argentynse minister van binnelandse handel, Guillermo Moreno, op Café sin filtro Canal AMEP.<ref>https://radiocut.fm/audiocut/entrevista-maria-martinez-a-alberto-lettieri-por-radio-mundo-en-piso/</ref><ref>https://www.youtube.com/watch?v=a7BWyYIhWjY</ref><ref>https://es-academic.com/dic.nsf/eswiki/1368759</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} {{Normdata}} [[Kategorie:Geboortes in 1992]] [[Kategorie:Lewende mense]] [[Kategorie:Modelle]] [[Kategorie:Joernaliste]] spu3aok857v1oszqd9p4qtrvoz25y79 0 404680 2814072 2614160 2025-06-19T02:15:35Z InternetArchiveBot 131157 Red 0 verwysing(s) en merk 1 as dood.) #IABot (v2.0.9.5 2814072 wikitext text/x-wiki '''Shanghai-kookkuns''' ([[Chinees]]:上海菜; [[pinyin]]: ''Shànghǎi cài)'' ook bekend as '''Hu-kookkuns''', is 'n gewilde styl van Chinese kos. In 'n eng sin verwys Shanghai-kookkuns slegs na wat tradisioneel '''Benbang-kookkuns''' genoem word (本帮菜;本幫菜; ''pen⁵ paon¹ tshe⁵''; "plaaslike kookkuns") wat in [[Shanghai]] ontstaan het. In 'n breër sin verwys dit na komplekse kookstyle wat ontwikkel is onder die invloed van die naburige [[Jiangsu]]- en [[Zhejiang]]-provinsies. Die geregte binne die kookkuns moet die drie elemente van "kleur, aroma en smaak" (色香味) bemeester. Soos ander kookkunste in China, beklemtoon Shanghai-kookkuns die gebruik van geurmiddels, die kwaliteit van rou bestanddele en die behoud van die oorspronklike geure van die bestanddele. Die aanvaarding van Westerse invloed in Shanghai-kookkuns het gelei tot 'n unieke kookstyl bekend as Haipai-kookkuns (海派菜). [[Lêer:20090726_Birds_on_stick_Shanghai_Qibao_Imgp1996.jpg|regs|duimnael|300px|[[Afrikaanse kwartel|Kwartels]] op sosatiestokkies is 'n algemene straatkos in Qibao Town, Shanghai.]] == Karakteristieke kenmerke == Shanghai-kookkuns word gekenmerk deur die gebruik van [[sojasous]], wat geregte 'n rooi en blink voorkoms gee. Beide donker sojasous en gewone sojasous word in Shanghai-kookkuns gebruik. Donker sojasous skep 'n donker amberkleur in geregte, terwyl gewone sojasous die geur verbeter. Die vier klassieke woorde wat gebruik word om Shanghai-geregte te beskryf, is "浓油赤酱", wat beteken dat Shanghai-kos 'n aansienlike hoeveelheid olie en sojasous gebruik. Geregte word met verskillende metodes voorberei, soos bak, stowe, braai, stoom en diepbraai. [[Seekos]] is ook 'n prominente kenmerk van Shanghai-kookkuns, met [[vis (voedsel)|vis]], [[krap]] en [[hoendervleis|hoender]] wat "dronk" gemaak word deur gebruik te maak van [[alkohol|spiritualieë]] en vinnige kooktegnieke. Gesoute vleis en gepreserveerde groente word algemeen gebruik om verskeie geregte te verbeter. Boonop speel [[suikers|suiker]] 'n belangrike rol in Shanghai-kookkuns wanneer dit in kombinasie met sojasous gebruik word. [[Rys]] word meer algemeen bedien as [[noedel]]s of ander koringprodukte. Shanghai-kookkuns is daarop gemik om die oorspronklike geure van rou bestanddele te beklemtoon, terwyl [[spesery]]e gebruik word om die smaak te verbeter. In vergelyking met ander Chinese kookkunste het dit 'n sagter en effens soet smaak. Soet-en-suur is 'n tipiese Shanghai-smaak. Aanbieding is ook 'n sleutelaspek van Shanghai-kookkuns, met bestanddele wat noukeurig gesny en gerangskik word om 'n harmonieuse kleurskema te skep. Interessant genoeg het Shanghai-gesinne in die vroeë [[20ste eeu]] nie gereeld [[vis (voedsel)|vis]] by hul daaglikse maaltye ingesluit nie, al was die stad 'n hawedorp. [[Vleis]] is as 'n luukse beskou, en etes het tipies bestaan uit [[groente]], bone en rys. Gesinne sou net vier keer per maand vleis of vis eet, op die tweede, agtste, sestiende en drie-en-twintigste dag, wat as ''dang hun'' bekend gestaan het. Vandag, met 'n groter bewustheid van voeding, is daar 'n groter vraag na lae-suiker en lae-vet kosse, en meer groente word in die dieet ingewerk om gesonder eetgewoontes te bevorder. == Opvallende geregte in Shanghai-kookkuns == === Ontbyt === Ontbytkos in Shanghai is gevarieerd en bevat kosse wat hoofsaaklik van koring, rys en meel gemaak word. Baie van hulle word beïnvloed deur die Kantonese, Jiangsu- en Zhejiang -kookkuns, en deur historiese neerslae, het hierdie ontbyte stadigaan gunstelinge geword van mense in die Shanghai van vandag. Die mees klassieke Shanghai-ontbyt word "The Four Warriors" genoem (四大金刚;四大金剛; ''sy⁵ du⁶ cin¹ kaon¹'' ). Dit is die vier gewildste ontbytkeuses vir Shanghainese.<ref>{{Cite web|url=https://www.saveur.com/breakfast-street-food-shanghai-china/|title=The Breakfast Foods You Have to Try in Shanghai|date=2018-11-13|website=Saveur|language=en-US|access-date=2022-04-22}}</ref> * Glutinous-rysrolletjies (粢飯; ; ''tshy¹ ve⁶'' ) * Sojamelk (豆浆;豆漿; ; ''deu⁶ cian¹'' ) * Chinese cruller (油条;油條; ; ''yeu⁶ diau⁶'' ) * Sesam pannekoek (大饼;大餅; ; ''du⁶ pin⁵'' ) === Seekos === [[Lêer:Shanghai_hairy_crab_(4178989634).jpg|duimnael| Shanghai harige krap se oorspronklike smaak word die beste met stoom bewaar.]] Seekos word algemeen in Shanghai-kookkuns gesien. Hier volg 'n paar gewilde geregte. * Paalnoedels (鳗鱼面;鰻魚麵; ; ''moe⁶ ng⁶ mi⁶'' ) – Gemaak met gesnyde palings en koringnoedels.<ref name=":0">{{Cite web|url=https://theculturetrip.com/asia/china/articles/10-traditional-shanghainese-dishes-you-must-try/|title=Traditional Shanghainese Dishes You Must Try|last=Deason|first=Rachel|date=14 February 2017|website=Culture Trip|access-date=2019-12-15}}{{Dooie skakel|date=Junie 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> * Scallion-gestoofde kruiskarp (葱烧鲫鱼;蔥燒鯽魚; ; ''tshon¹ sau¹ ciq⁷ ng⁶'' ) – Die voorbereiding van hierdie gewone kruiskarpgereg is baie betrokke en kompleks. Dit verg 'n aansienlike hoeveelheid tyd om voor te berei, aangesien die vis in asyn geweek, diepgebraai, vir 'n lang tydperk gestowe moet word en afgekoel moet word om dit sag genoeg te maak om met al sy bene verteer te word. Die moeilikheid om hierdie gereg te vervolmaak, sowel as die kompleksiteit daarvan, het daartoe gelei dat dit as 'n toets deur gesinne gebruik is wanneer 'n kok gewerf is.<ref>{{Verwysing|title=上海味兒}}</ref> * Shanghai harige krap (上海毛蟹; ; ''zaon⁶ he⁵ mau⁶ ha⁵'' ) – 'n Verskeidenheid Chinese wantskrap. Die krap word gewoonlik met gemmer gestoom en saam met 'n doopsous van rysasyn, suiker en gemmer geëet. Krapvleis kan met varkvet gemeng word om ''xiefen'' te maak, of in xiaolongbao of met tofu geëet word.<ref>{{Cite web|url=http://www.thatsmags.com/shanghai/post/7831/the-thats-guide-to-gorging-on-the-shanghai-delicacy-hairy-crab|title=The That's Guide to Gorging on Shanghai Hairy Crab|website=www.thatsmags.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20190411094231/https://www.thatsmags.com/shanghai/post/7831/the-thats-guide-to-gorging-on-the-shanghai-delicacy-hairy-crab|archive-date=11 April 2019|access-date=10 August 2019}}</ref><ref name="zoo">"[http://www.jiuduansha.org.cn/en/english6.htm Zoobenthos] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150109070419/http://www.jiuduansha.org.cn/en/english6.htm|date=2015-01-09}}". The Shanghai Jiuduansha Wetland Nature Reserve (Shanghai), 2014.</ref> * Eekhoringvormige mandarynvis (松鼠桂鱼;松鼠桂魚; ; ''son¹ tshy⁵ kue⁵ ng⁶'' ) – Hierdie gereg bestaan uit vars mandarynvis en kombineer soet en suur geure.<ref>{{Cite web|url=https://home.meishichina.com/recipe-229687.html|website=home.meishichina.com|script-title=zh:名家名菜—松鼠鳜鱼|archive-url=https://web.archive.org/web/20190828111519/https://home.meishichina.com/recipe-229687.html|archive-date=28 August 2019|access-date=28 August 2019}}</ref> Die vis word diepgebraai en het 'n bros buitekant en sagte binnekant. Die gereg is geel en rooi, en dit word vertoon in die vorm van 'n eekhoring wanneer dit uitgeplat word. Warm sous word daaroor gegooi, wat 'n hoë klanktoon voortbring.  === Vleis en pluimvee === * Bedelaar se hoender (叫化鸡;叫化雞; ; ''ciau⁵ ho⁵ ci¹'' of ''ciau⁵ hua⁵ ci¹'' ) – Bedelaar se hoender vra vir 'n hoender toegedraai in lotusblare toegedraai in 'n geroosterde lotusblare, en geroosterde vleis in 'n slaai, encas in 'n heerlike sagte vleis. Volgens 'n legende het 'n bedelaar in die [[Qing-dinastie]] 'n hoender onder modder gesteel en weggesteek, vandaar die naam van die gereg.<ref name=":0" /> * Leeukop (狮子头;獅子頭; ; ''sy¹ tsy⁵ deu⁶'' ) – Hierdie gereg kry sy naam van die vorm van die varkvleisballetjie wat soos 'n leeu se kop lyk en die kool, of ander groente, wat soos die leeu se maanhare lyk. Dit word in twee variëteite bedien: wit (of gewone) en rooi. Die rooi weergawe word met sojasous gaargemaak en word gewoonlik in 'n wit pot bedien. <ref name=":0" /> * Rooi gebraaide varkpens (红烧肉;紅燒肉; ''ghon⁶ sau¹ gnioq⁸'' ) – Gesmoorde varkpens wat lank in Shanghainese sojasous gaargemaak is, wat 'n stuk sappige en sagte vleis tot gevolg het.<ref name=":0" />[[Lêer:截屏2022-04-21_21.38.19.png|duimnael| Rooi gebraaide varkpens, 'n klassieke Shanghai-gereg]] * Soetsuur spareribs (糖醋排骨; ; ''daon⁶ tshu⁵ ba⁶ kueq⁷'' ) – Die vars [[Ribbetjies (vleis)|varkribbetjies]], wat blink en rooi lyk nadat dit gaargemaak is, word tradisioneel diepgebraai en dan in 'n soet-en-suursous bedek.<ref>{{Cite web|url=https://www.meishij.net/zuofa/shanghaitangcuxiaopai.html|website=www.meishij.net|script-title=zh:上海糖醋小排|archive-url=https://web.archive.org/web/20190829035531/https://www.meishij.net/zuofa/shanghaitangcuxiaopai.html|archive-date=29 August 2019|access-date=29 August 2019}}</ref> [[Lêer:Shanghai_Fried_Noodles（上海炒面).jpg|duimnael| Gebraaide noedels met bok choy en varkvleis met 'n sojasousbasis]] === Noedels === * Shanghai gebraaide noedels is gebraaide dik noedels met sojasous. Dit word meestal saam met bok choy en varkvleis gekook.<ref>{{Cite web|url=https://thewoksoflife.com/shanghai-fried-noodles/|title=Shanghai Fried Noodles (Cu Chao Mian)|date=2014-12-14|website=The Woks of Life|language=en-US|access-date=2020-09-30}}</ref> * Verkoelde noedels (冷面;冷麵) – Hierdie gereg is 'n kombinasie van verkoelde noedels gemeng met verskeie souse en bedekkings. Tradisioneel word die noedels gestoom voordat dit gekook word vir verbeterde geur. Nadat die noedels afgekoel het, word dit met sesamolie, sojasous en grondboontjiesous gemeng.<ref>{{Cite web|url=https://www.gourmettraveller.com.au/recipes/chefs-recipes/shanghai-style-chilled-noodles-16757|title=Shanghai-style chilled noodles recipe|last=Tan|first=Tony|website=Gourmet Traveller|language=en|access-date=2020-09-30}}</ref> Mense voeg dikwels bykomende toppe by wanneer hulle dit tuis maak, en gebruik gewoonlik oorskietkos wat hulle in die yskas oor het. * Noedelsop (汤面;湯麵) – Su-styl noedels is 'n algemene soort noedelsop. Daar is twee verskillende sopbasisse, en dit word tipies gegarneer met verskeie bedekkings, meestal vleis. === Sop === * [[Borsjt]] (罗宋汤;羅宋湯) – Hierdie gereg is 'n kombinasie van tamaties en beesvleis. Dit word beskou as 'n klassieke Shanghai-gereg wat plaaslike elemente van Shanghai-kookkuns insluit. Dit is oorspronklik van Rusland aan Shanghai bekendgestel, maar het nou 'n algemene gereg in Shanghai-huise geword.<ref>{{Cite web|url=https://thewoksoflife.com/red-vegetable-soup-shanghai-luo-song-tang/|title=Shanghai-Style Red Vegetable Soup (罗宋汤 - Luo Song Tang)|date=2018-10-27|website=The Woks of Life|language=en-US|access-date=2022-04-23}}</ref> === Peuselhappies === * Shengjian mantou (生煎馒头;生煎饅頭) broodjie gevul met varkvleis, soortgelyk aan 'n xiaolongbao maar dikker as gevolg van die byvoeging van gis. Dit word in 'n pan gebraai en bedek met sesamsaad en gekapte skuitjies vir geur.<ref name=":1">{{Cite web|url=https://www.vice.com/en_us/article/d75yyq/a-guide-to-14-of-the-most-iconic-foods-in-shanghai|title=A Guide to 14 of the Most Iconic Foods in Shanghai|last=Wei|first=Clarissa|date=2017-04-27|website=Vice|language=en|access-date=2019-12-15}}</ref> * Xiaolongbao (小笼包;小籠包; plaaslik bekend as小笼馒头;小籠饅頭) gemaak van 'n gestoomde dumpling met 'n dun deegvel en gevul met vark of gemaalde krapvleis, en sop. Die heerlike sop bly binne-in die kluitjie totdat dit gehap word. * Guotie (锅贴;鍋貼) of potstickers – In wese Jiaozi (Chinese kluitjies), maar eerder as om gekook of gestoom te word, word dit eers aan die een kant in olie gebraai, dan gestoom deur 'n klein hoeveelheid water by te voeg en die pan te bedek. Wanneer die water verdamp, is die bolletjie bros aan die een kant en sag en taai aan die ander kant. Tradisioneel word guotie gevul met [[Maalvleis|gemaalde varkvleis]] en fyngekapte Chinese stulp of kool.<ref>{{Cite web|url=https://almostlanding.com/types-of-chinese-dumplings-shanghai-dumpling-guide/|title=7 Types Of Chinese Dumplings In Shanghai: Dumpling Guide|date=2 June 2020|website=almostlanding.com|access-date=21 December 2020}}</ref> * Hartige maankoeke (鲜肉月饼;鮮肉月餅) – Maankoeke wat in ander dele van China geëet word, is gewoonlik soet, met vulsels soos sesamsaad, okkerneute en rooiboontjiepasta. In Shanghai, tydens die Mid-Autumn Festival, eet plaaslike inwoners egter 'n hartige weergawe van maankoeke gevul met vleis.<ref>{{Cite web|url=https://thewoksoflife.com/savory-mooncakes/|title=Shanghai Savory Mooncakes (Xian Rou Yue Bing)|date=2015-09-19|website=The Woks of Life|language=en-US|access-date=2022-04-23}}</ref> Hierdie tipe maankoek is gewoonlik net by uitgesoekte plaaslike restaurante beskikbaar. === Nageregte === * Tangyuan (汤圆;湯圓) – 'n Soort soetbolletjie gemaak van klewerige rysmeel en gevul met swart sesam. Qibao het 'n aantal tangyuan-verkopers.<ref name=":1" /> == Verwysings == {{Verwysings|2}} {{Normdata}} [[Kategorie:Artikels met teks in Chinees]] [[Kategorie:Chinese kookkuns]] n42badd3nrij9y6f5dg3nyd4u49e1wm 0 407401 2813888 2813446 2025-06-18T14:47:11Z Rooiratel 90342 Nie meer wees nie 2813888 wikitext text/x-wiki {{Skoonmaak}} Daar is verskeie '''gesondheids- en medisinale voordele van tee''' wat al die pad van gewigsverlies tot by regulering van [[bloeddruk]] strek. Een van die vroeë verslae van die gebruik van tee vir medisinale gebruike dateer terug na die vroeë 3de eeu na [[Christus]] in 'n mediese teks geskryf deur [[Chinese]] [[:en:Hua_Tuo|doctor Hua Tuo]]. Verskeie mense drink tee op 'n daaglikse basis vir medisinaalevoordele of selfs vir hul genot. == Geskiedenis == Daar is spekulasie dat die tee plant oorspronklik van suiwesterse [[China]], [[Tibet]] en [[Noord-Indië]] af ontstaan het. Chinese handelaars het gereeld deur hierdie lande gereis en het teëgekom met mense wat aan teeblare kou vir medisinaale doeleindes.<ref>https://www.peets.com/blogs/peets/a-history-of-tea</ref> Volgens 'n legende van [[2737 v.C.]], was die eerste tee ontdek deur Chinese keiser [[:en:Shennong|Shen Nung]] hy het onder 'n boom gesit terwyl sy bediende drink water gekook het, maar 'n paar blare vanaf 'n boom het in die water in geval. Sheng Nung 'n bekende kruie dokter, het besluit om die infusie te drink wat sy bediende perongeluk geskep het.<ref>https://www.cam.ac.uk/research/discussion/just-your-cup-of-tea-the-history-and-health-claims-of-the-nations-favourite-brew</ref> Die boom was geglo om 'n [[Camellia sinensis|Camellia Sinensis]] boom te wees<ref>https://www.tea.co.uk/history-of-tea</ref> wat ons vandag as ‘’“Wit tee”’’ met baie verskeie medisinale voordele ken.<ref>https://www.sciencedirect.com/topics/agricultural-and-biological-sciences/camellia-sinensis</ref> So vroeg as 4000 – 5000 jaar gelede het die Chinese mense bewus geword dat tee gesondheid kan bevorder en sommige menslike siektes kan voorkom. Dit is aan geteken in klassieke boeke soos Sheng Nong se''[https://en.wikipedia.org/wiki/Shennong_Bencaojing Herbal Classic]''<ref>https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4322420/</ref> Tee was hoofsaaklik gebruik vir sy medisinale eienskappe, dit as weetenskaplik erken dat tee 'n bron van [[Antioksidant|antioksidante]] en 'n natuurlike immuniteitsversterker is.<ref>https://www.newbyteas.com/gb/journal/the-origins-of-tea-and-its-medicinal-properties{{Dooie skakel|date=Januarie 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Met verloop van tyd het teeverbruik toegeneem en versprei met behulp van komplekse interkulturele uitruilings wat met die teekultuur verband gehou het, was die gevolg van die beweeging van handelaars, sendelinge en dokters langs aan die Sypaaie wat bygedra het met die verspreiding van die gebruik van tee. Terwyl hulle deur die uiterste dele van van [[Eurasië]] gereis het, is verskillende elemente van kultuur na beide die [http://Oostenryk Ooste] en die [[Weste]] oor gedra.<ref>https://en.unesco.org/silkroad/content/cultural-selection-diffusion-tea-and-tea-culture-along-silk-roads</ref> ==Invloed== Saamgeperste tee was gebruik as m vorm van geldeenheid wat vir byna enigiets in die Tibetaanse saamlewing kon betaal, soos betaling van werkers en bediendes.<ref>https://rauantiques.com/blogs/canvases-carats-and-curiosities/history-of-tea</ref> Tee het 'n sentrale rol gespeel in verskeie belangrike historiese gebeurtenisse soos die [[Eerste Opiumoorlog]] en die [[Amerikaanse Rewolusie|Amerikaanse Revolusie]]. In die einde van die 18de eeu was die gebruik van tee in [[Engeland]] in hoe aanvraag, handel was noodsaaklik om die land se te korte en beleid te ondersteun.<ref>https://www.treehugger.com/how-tea-changed-the-world-4863908</ref> Maar nou speel tee 'n belangrike rol in landelike ontwikkeling, armoedevermindering en voedselsekerheid in ontwikkelde lande aangesien dit een van die grootste kontantgewasse is wat ook werk aan burgers verskaf.<ref>https://www.un.org/en/observances/tea-day</ref> Tee het ook 'n impak op moderne medisyne mense wat tee langtermyn drink is bewys om gesonder in algeeel te wees asook om 'n sterker [[Immuunstelsel|imuunstelsel]] te hê. Dit wil se dat dit mense ooreed om tee te begin drink en meer natuurlike middels om jou gesondheids beter te maak gebruik. Tee en sy hoofkomponente, soos [[groen tee]], swart tee, tee polifenole, en [https://www.healthline.com/nutrition/egcg-epigallocatechin-gallate epigallocatechin-3-gallaat (EGCG)] verskaf deur drinkwater of 'n dieet, is gedemonstreer om [https://af.opentran.net/afrikaans-javaans/tumorgenese.html tumorgenese] in baie diermodelle vir verskillende organe te inhibeer plekke, insluitend die [http://long long], mondholte, [[slukderm]], [[maag]] ensovoorts, wat veroorsaak dat jou organe 'n immuun bou en hulle funksies meer effektief kan uivoer.<ref>https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4322420/</ref> ==Gebruike== Daar is onteenseglik ontelbare gebruike vir tee vanaf 'n heerlike drankie na eksterne gebruike. Maar tee word hoofsaaklik gebruik vir hul medisinale voordele dit help om siektes te voorkom gesonde gewig te bestuur, verligging van fiesiese ongemak, en meer.<ref>https://www.everydayhealth.com/diet-nutrition/diet/best-teas-your-health/</ref> Tee kan gebruik word om jou oe te ontpoff en jou voete te ontstink, deur jou voete 1 keer 'n week vir 20 minute in soet-ruikende tee water te laat bad. , volgens ''[https://www.rd.com/ Readers Digest]''. Geswelde oogverligting kan op gelos word deur 'n tee sakkie vir 20 minute op jou oe te laat sit. Dit is een van die algemeenste gebruike van oorskiet tee sakkies. Die [[Tannien|Tanniene]] in die tee tree op om swelling te verminder en moeë oë te streel. Anniensuur en Teobromien in tee help om die brand van 'n sonbrand, skeermes brand of gewoone brand as gevolg van hitte te verkoel. Plaas net 'n verkoelde tee sakkie op die aangetaste area vir onmiddellike verligting. Dit sal ook help om gifblaaruitslag beter te laat voel.<ref>https://www.heavenlytealeaves.com/blogs/heavenly-tea-leaves-blog/7-creative-uses-for-tea</ref> ==Tee== [[Lêer:Teestrauch Detail.jpg|duimnael|Teestruik]] [[Lêer:Tea bags.jpg|duimnael|Teesakkies]] '''Tee''' (''[[Engels]]:'' ''tea''; ''[[Nederlands]]:'' ''thee''; ''[[Duits]]:'' ''Tee''; ''[[Chinees]]:'' 茶 ''chá'') is 'n warm drankie wat uit die gedroogde blare van die teestruik ''[[Camellia sinensis]]'' berei word.<ref>'''HAT''': [[Handwoordeboek van die Afrikaanse Taal]]. Vyfde uitgawe, F. F. Odendal & R.H. Gouws, 2005.</ref> [http://Tee Tee] is een van die baie maniere om op 'n gesonde en natuurlike wyse oorfleilige gesondheidsvoordele in te reep. Van die hoof tiepes tee vir gesondheid is Groen-Tee, Swart-Tee, Wit-Tee, Kamille-tee, Gemmer-tee,Rooibos-tee ‘’rooi tee’’, Peperment-tee, Chai-Tee ens<ref>https://www.everydayhealth.com/diet-nutrition/diet/best-teas-your-health/</ref> ===Groen-tee=== [[Lêer:Green tea 3 appearances.jpg|200px|duimnael|Die voorkoms van groen tee in drie verskillende stadiums (van links na regs): die ingewande blare, die droë blare en die vloeistof.]] Groen tee is soos 'n welstandselikser dit is ryk aan antioksidante en is gelaai met katekiene, kragtige antioksidante wat help om selskade te voorkom. Hierdie antioksidante kan ook teen verskeie siektes beskerm.<ref> https://www.healthline.com/nutrition/top-10-evidence-based-health-benefits-of-green-tea</ref>Dit verbeter jou Hartgesondheid, gereelde verbruik van groen tee word geassosieer met 'n laer risiko van [http://kardiovaskulêre%20siektes kardiovaskulêre siektes]. Dit kan help om slegte [[cholesterol]]vlakke te verlaag en die verhouding van goeie cholesterol tot slegte cholesterol te verbeter<ref>https://www.everydayhealth.com/atrial-fibrillation/diet/teas-and-heart-health/</ref>. Groen tee is bestudeer vir sy potensiële rol in gewigsverlies. Die kombinasie van kafeïen en katekiene kan metabolisme 'n hupstoot gee en help om vet te verbrand. Dit gaan nie jou liggaam maak om net gewig te verloor nie maar gepaart met 'n gooie diet en eet gewoonted sal dit jou gewigsverlies reis 'n hup stoot gee omdat die antioxidante jou [[metabolisme]] help herstell en versnell.<ref>https://www.medicalnewstoday.com/articles/320540</ref>Die kafeïeninhoud in groen tee, saam met die aminosuur L-theanine, kan sinergistiese effekte op breinfunksie hê. Dit kan bui, waaksaamheid en kognitiewe funksie verbeter. Die groen tee verminder jou stress vlakke wat help met optimaale brein funksie en versterk werkende geheue en aandag.<ref>https://www.insider.com/guides/health/diet-nutrition/green-tea-benefits</ref>. Sommige studies dui daarop dat die polifenole in groen tee is epigallocatechin gallate (EGCG) en kan help om teen sekere soorte [[Kanker|kankers]] te beskerm, soos Maagkanker en die groei van velgewasse as ge volg van die prolifenole se anti-inflammatoriese en antikanker eienskappe. Dit kan ook help om bloedsuikervlakke te reguleer, wat dit voordelig maak vir individue met of die risiko loop om tipe 2-diabetes te ontwikkel.<ref>https://www.mountsinai.org/health-library/herb/green-tea</ref> Die katekiene in groen tee het antibakteriese eienskappe wat kan help om die groei van skadelike bakterieë in die mond te inhibeer. Dit kan bydra tot verbeterde tandheelkundige gesondheid en verminderde risiko van holtes. Die antioksidante in groen tee help ook om 'n slegte asem en slegte smaak in jou mond te verminder<ref>https://www.rejuvdentist.com/nutrition-and-oral-health/green-tea-teeth/</ref>.Die [[Anti-inflammatoriese middel|anti-inflammatoriese]] effektein die tee help met inflamitasie in jou tandvleis, en kan voordelig wees vir toestande wat inflammasie behels, soos [[artritis]].<ref>https://www.webmd.com/diet/can-tea-help-with-inflammation</ref>. Die antioksidante in groen tee kan ook help om die vel te beskerm teen skade wat deur vrye radikale veroorsaak word. Sommige studies dui ook daarop dat groen tee uittreksels anti-veroudering effekte op die vel kan hê.<ref>https://asianbeautyessentials.com/blogs/the-idol-beauty-blog/green-tea-skin-benefits</ref><ref>https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3586922/</ref> Alhoewel groen tee talle gesondheidsvoordele bied is dit noodsaaklik om die tee te drink met 'n gesonde, goeie en gebalanseerde leefstyl om die beste resultate te sien. Te veel van enigiets is selde 'n goeie ding, so matige verbruik is die sleutel. Konsultasie met 'n gesondheidswerker is raadsaam vir individue met spesifieke gesondheidsprobleme of toestande ===Swart-tee=== [[Lêer:Black Tea from Kerala IMG 20200924 201237.jpg|thumb|right|Kopie Swart-Tee]] [[Swarttee|Swart tee]], met sy robuuste geur en ryk geskiedenis, het ook talle gesondheidsvoordele maar net soos groen tee, bevat swart tee antioksidante, soos polifenole, wat tot hartgesondheid kan bydra. Gereelde verbruik word geassosieer met 'n verminderde risiko van [[Hartsiektes|hartsiektes]].<ref>https://www.uclahealth.org/news/6-health-benefits-of-drinking-black-tea</ref>. Swart tee is 'n kragtige bron van antioksidante, insluitend theaflavins en thearubigins. Hierdie antioksidante help om vrye radikale te neutraliseer en kan bydra tot algemene gesondheid.<ref>https://www.uclahealth.org/news/6-health-benefits-of-drinking-black-tea</ref><ref>https://www.healthline.com/nutrition/black-tea-benefits</ref> Sommige studies dui daarop dat gereelde verbruik van swart tee kan bydra tot beskeie verlagings in [[bloeddruk]], wat kardiovaskulêre gesondheid bevorder.<ref>https://www.uclahealth.org/news/6-health-benefits-of-drinking-black-tea</ref>. Die tee bevat verbindings wat die groei van voordelige dermbakterieë kan bevorder, wat spysverteringstelselgesondheid ondersteun en bydra tot verbeterde beengesondheid, wat moontlik die risiko van osteoporose verminder.<ref>https://www.arthritis.org/health-wellness/healthy-living/nutrition/healthy-eating/best-drinks-for-arthritis</ref> Asook bevat dit kafeïen, wat waaksaamheid kan verbeter en kognitiewe funksie kan verbeter. Dit bevat ook L-teanien, 'n aminosuur wat kalmerende effekte kan hê, wat die stimulerende effekte van kafeïen uitbalanseer.<ref>https://www.healthline.com/nutrition/black-tea-benefits</ref> Daar wor op ge dui dat gereelde verbruik van swart tee geassosieer kan word met 'n laer risiko van beroerte. Swart tee kan help om cholesterolvlakke te verbeter, veral deur die verhoging van vlakke van hoëdigtheid lipoproteïen (HDL) [[cholesterol]], wat as ''goeie'' cholesterol beskou word, en speel 'n rol in die bestuur van bloedsuikervlakke en die vermindering van die risiko van [[Tipe 2-diabetes|tipe 2-diabetes]]<ref>https://www.ars.usda.gov/news-events/news/research-news/2003/study-shows-tea-consumption-lowers-blood-cholesterol/</ref><ref>https://www.uclahealth.org/news/6-health-benefits-of-drinking-black-tea</ref>. Die L-teanien-inhoud in swart tee, gekombineer met sy matige kafeïeninhoud, kan stresverligtende en kalmerende effekte hê.<ref>https://www.joko.co.za/blog/need-to-calm-down-relax-with-these-teas/</ref> Genuit die tee met nm goeie, gesonde en gebalanseerde diet vir die beste resultate. Daarbenewens kan individuele reaksies op tee verskil, so dit is altyd 'n goeie idee om na jou liggaam te luister en met 'n gesondheidswerker te konsulteer as jy spesifieke gesondheidsprobleme het. ===Wit-tee=== [[Image:Bai Hao Yinzhen or Silver needle White Tea.JPG|thumb|right|Die sigbare wit hare is 'n unieke eienskap van die [[Bai Hao Yinzhen tee]]]] Wit tee, afkomstig van die [[Teestruik|Camellia sinensis]]-plant, is bekend vir sy delikate geur en minimale verwerking. Terwyl wetenskaplike navorsing oor wit tee beperk is in vergelyking met groen of swart tee, is sommige potensiële gesondheidsvoordele geïdentifiseer Wit tee bevat polifenole, soos katekiene en flavonoïede, wat as antioksidante funksioneer. Hierdie verbindings kan help om vrye radikale te neutraliseer, wat moontlik [[oksidatiewe stres|Oksidatiewe stres]] in die liggaam verminder.<ref>https://greatist.com/eat/white-tea-</ref><ref>benefitshttps://www.webmd.com/diet/health-benefits-white-tea</ref>. Die antioksidante in wit tee kan tot kardiovaskulêre gesondheid bydra deur cholesterolvlakke te verbeter en gesonde [[Bloedvat|bloedvate]] te bevorder.<ref>https://www.healthline.com/nutrition/white-tea-benefits</ref>. Wit tee kan anti-inflammatoriese effekte hê, wat moontlik toestande wat verband hou met inflammasie kan bevoordeel. Die antimikrobiese eienskappe kan bydra tot mondgesondheid deur die groei van [[Bakterie|bakterieë]] wat met plaakvorming en holtes geassosieer word, te inhibeer.<ref>https://www.waterdrop.com/blogs/magazine/9-benefits-of-white-tea-you-should-know</ref>. Wittee-ekstrak kan help met gewigsverlies deur die ophoping van vetselle te verminder en vetafbraak te bevorder die tee help om metabolisme met 'n ekstra 4-5% te verhoog, en verbrand ongeveer 70-100 meer kalorieë daagliks. Boonop help die polifenole wat in wit tee voorkom om vet af te breek en te verhoed dat nuwe vetselle vorm.<ref>https://tea101.teabox.com/white-tea-and-weight-loss</ref><ref>https://www.waterdrop.com/blogs/magazine/9-benefits-of-white-tea-you-should-know</ref>. Die antioksidante in wit tee kan beskermende effekte op die vel hê, wat moontlik die impak van veroudering verminder en algehele velgesondheid bevorder en help om plooie, ontsteking, [[Hiperpigmentasie|hiperpigmentasie]], fyn lyntjies, sonbrand en dehidrasie te behandel en te voorkom<ref>{{Cite web |url=https://sundree.com/blogs/news/the-benefits-of-white-tea-extract-in-your-skincare |title=argiefkopie |access-date=16 Oktober 2023 |archive-date=16 Oktober 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231016223919/https://sundree.com/blogs/news/the-benefits-of-white-tea-extract-in-your-skincare |url-status=dead }}</ref>. Die polifenole in wit tee is ondersoek vir hul potensiële rol in die voorkoming van sekere soorte kankers. Meer studies is nodig om afdoende bewyse te vestig. Maar die tee is gepak met asntioxsidant wat dit 'n ongelooflike gesoonde tee maak.<ref>https://www.healthline.com/nutrition/white-tea-benefits</ref>. Wit tee kan immuunversterkende eienskappe hê, alhoewel navorsing op hierdie gebied steeds opduik. Meer onlangse studies het bevind dat wit tee selfs meer doeltreffend as groen tee is, wat antibakteriese, antivirale en antifungale effekte toon. Wit tee kan ook immuunselle beskerm.<ref>https://dragonflytea.com/blogs/our-blog/the-extraordinary-benefits-of-drinking-white-tea</ref> Dit is belangrik om daarop te let dat die bestaande wetenskaplike literatuur oor wit tee relatief yl is, en verdere navorsing is nodig om hierdie potensiële gesondheidsvoordele te staaf. Soos met enige dieetkomponent, is moderering die sleutel, en individuele reaksies kan verskil. Dit is raadsaam om met 'n gesondheidswerker te konsulteer vir persoonlike gesondheidsaanbevelings. ===Kamille-tee=== [[Lêer:Camomile tea, High Tea at the Savoy Hotel.jpg|thumb|Kamilletee word bedien by die Savoy Hotel in Londen, Engeland]] Kamilletee, afkomstig van die gedroogde blomme van die kamilleplant (Matricaria chamomilla of Chamaemelum nobile), word erken vir sy potensiële gesondheidsvoordele. Alhoewel individuele antwoorde kan verskil.<ref>https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2995283/</ref> Kamille bevat verbindings, soos chamazulene en bisabolol, met anti-inflammatoriese effekte. Dit kan help om [[inflammasie]] in die liggaam te verminder.<ref>https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2995283/</ref> Kamilletee word dikwels verbruik om spysverteringsongemak, insluitend spysvertering en opgeblasenheid, te verlig. Die ligte ontspannende eienskappe daarvan kan help om die spysverteringskanaal te streel.<ref>{{Cite web |url=https://portfoliocoffee.ca/blogs/coffee-news-coffee-blog/11-surprising-benefits-of-chamomile-tea-for-hair-skin-and-more |title=argiefkopie |access-date=16 Oktober 2023 |archive-date=16 Oktober 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231016223919/https://portfoliocoffee.ca/blogs/coffee-news-coffee-blog/11-surprising-benefits-of-chamomile-tea-for-hair-skin-and-more |url-status=dead }}</ref> Die kalmerende effekte van kamilletee word algemeen geassosieer met verbeterde slaapkwaliteit. Kamille bevat apigenien, wat aan sekere reseptore in die brein kan bind, wat bydra tot 'n gevoel van ontspanning en bevat ook ligte anxiolitiese ‘’(angsverminderende)’’ effekte kan hê, moontlik toegeskryf aan die interaksie daarvan met [[Neurotransmitter|neurotransmitters]] in die brein.<ref>https://artfultea.com/blogs/wellness/chamomile-tea-benefits</ref>Die anti-inflammatoriese en antioksidante eienskappe van kamille kan bydra tot velgesondheid. Eksterne toediening, soos in die vorm van rome wat met kamille toegedien is, word ook vir veltoestande ondersoek.<ref>https://upcirclebeauty.com/blogs/upcircle/skincare-benefits-of-chamomile</ref> Verligting van menstruele pyn kom saam met die verbruik van Kamilletee dit bied verligting [[Menstruasie|menstruele krampe]] as gevolg van sy spierverslappende eienskappe. Sy tee help ook om die werking van [[dopamien]] en serotonien te moduleer, wat help om die impak van [[Depressie (gemoedstoestand)|depressie]]we simptome te verreken of ten minste te verminder<ref>https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6970572/</ref> Kamille bevat verbindings wat immuunmodulerende effekte kan hê, wat moontlik die liggaam se verdedigingsmeganismes ondersteun. Navorsingstudies dui op verskeie moontlike kamille-voordele, insluitend 'n laer risiko van dood as gevolg van hartsiektes, immuunstelselondersteuning en moontlike beskerming teen sommige kankers. Volgens 'n navorsingsoorsig kan kamilletee ook vroue help wat aan [[Premenstruele sindroom|premenstruele sindroom]] ly.<ref>https://www.health.harvard.edu/nutrition/the-health-benefits-of-3-herbal-teas</ref> Kamille is 'n bron van antioksidante, wat kan help om oksidatiewe stres en die gepaardgaande uitwerking daarvan op die liggaam te bekamp. Kamille is bekend vir sy ontspannende eienskappe, en maak 'n strelende. Aangesien kamille ook 'n baie ligte kalmeermiddel is, kan dit jou help om fisies en geestelik te kalmeer.<ref>https://artfultea.com/blogs/wellness/chamomile-tea-benefits</ref> Terwyl kamilletee oor die algemeen as veilig vir die meeste individue beskou word, is dit belangrik om daarop te let dat dit allergiese reaksies kan veroorsaak by diegene wat sensitief is vir plante in die Asteraceae-familie. Individue met ragweed-allergieë, veral, moet versigtig wees.<ref>https://www.healthline.com/health/allergies/can-you-be-allergic-to-tea</ref> Soos met enige kruiemiddel, kan individuele reaksies verskil, en konsultasie met 'n gesondheidswerker is raadsaam, veral vir individue met bestaande mediese toestande of diegene wat medikasie neem. ===Gemmer-tee=== '''[[Gemmer]]tee''', afkomstig van die risoom van die Zingiber officinale-plant, word al eeue lank verbruik vir beide sy duidelike geur en potensiële gesondheidsvoordele. Wetenskaplike navorsing dui op verskeie gebiede waar gemmertee gesondheid positief kan beïnvloed.<ref>https://www.bbcgoodfood.com/howto/guide/health-benefits-ginger-tea</ref> Gemmer bevat bioaktiewe verbindings, soos gingerol, bekend vir hul anti-inflammatoriese effekte. Gereelde verbruik van gemmertee kan bydra tot die vermindering van inflammasie in die liggaam, wat moontlik simptome van inflammatoriese toestande verlig.<ref>https://artfultea.com/blogs/wellness/ginger-tea-benefits</ref> Gemmertee word dikwels geprys vir sy spysverteringsvoordele. Dit kan help om die leegmaak van die maag te versnel, wat slegte spysvertering en ongemak verminder. Boonop kan gemmertee naarheid verlig, wat dit 'n moontlike middel maak vir bewegingsiekte en oggendnaarheid tydens swangerskap.<ref>https://www.tuasaude.com/en/how-to-lose-weight-with-ginger-tea/</ref> Verskeie studies dui daarop dat gemmer effektief kan wees in die vermindering van naarheid en braking wat verband hou met verskeie toestande, insluitend chemoterapie-geïnduseerde naarheid en swangerskap-verwante oggendnaarheid.<ref>https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4818021/</ref> Gemmer se anti-inflammatoriese eienskappe strek tot pynverligting. Gereelde verbruik van gemmertee kan bydra tot die hantering van muskuloskeletale pyn en ongemak, wat 'n natuurlike alternatief bied vir individue wat nie-farmakologiese pynverligting<ref>soek.https://www.medicalnewstoday.com/articles/ginger-tea-side-effects</ref><ref>https://versusarthritis.org/about-arthritis/complementary-and-alternative-treatments/types-of-complementary-treatments/ginger/</ref> Gemmer bevat antioksidante wat kan bydra tot die ondersteuning van die immuunstelsel. Die tee help ook jou immuunstelsel deur om vir dit ’n hupstoot te gee as gevolg van sy kragtige antibakteriese eienskappe wat kan help om jou veilig en gesond te hou. Gemmer kan ook help om jou [[immuunstelsel]] in topvorm te hou danksy sy anti-inflammatoriese effekte.<ref>https://artfultea.com/blogs/wellness/ginger-tea-benefits</ref> Sommige studies dui daarop dat gemmer kan help om bloedsuikervlake te verlaag. Alhoewel dit nie 'n plaasvervanger vir mediese behandeling is nie, kan die inkorporering van gemmertee in 'n gebalanseerde dieet oorweeg word vir individue met of 'n risiko vir [[diabetes]].<ref>https://www.healthline.com/health/diabetes/ginger-and-diabetes</ref> Gemmer kan kardiovaskulêre gesondheid positief beïnvloed deur by te dra tot laer bloeddruk en cholesterolvlakkeal al word gemmetee gewoonlik beskou as 'n maagsopper, kan dit ook help met cholesterol. Gemmerpoeier het lipiedvlakke aansienlik verlaag<ref>https://www.healthline.com/health/high-cholesterol/herbal-tea</ref>Verdere navorsing is egter nodig om afdoende bewyse vas te stel rakende die langtermyn kardiovaskulêre voordele daarvan, maar die vitamiene, minerale en aminosure in gemmertee kan help om bloedsirkulasie te herstel en te verbeter wat kan help om die kans op kardiovaskulêre probleme te verminder. Gemmer kan voorkom dat vet in die are neerslaan en help om hartaanvalle en beroerte te voorkom.<ref>https://timesofindia.indiatimes.com/life-style/health-fitness/diet/8-health-benefits-of-ginger-tea/articleshow/27715978.cms</ref> Beperkte studies stel voor dat gemmer 'n rol kan speel in gewigsbestuur deur metabolisme te verhoog en gevoelens van honger te verminder. Meer navorsing is nodig om die omvang van gemmer se impak op gewig ten volle te verstaan.<ref>https://www.webmd.com/diet/health-benefits-lemon-ginger-tea</ref> Terwyl gemmertee oor die algemeen veilig is vir die meeste individue, kan dit met sekere medikasie interaksie hê. Konsultasie met 'n gesondheidswerker word aangeraai, veral vir individue wat antikoagulante gebruik of diegene met onderliggende gesondheidstoestande.<ref>https://www.mountsinai.org/health-library/herb/ginger</ref> Gemmertee bied 'n geurige en potensieel [[Gesondheid|gesondheids]]bevorderende as 'n drankie. Soos met enige kruiemiddel, kan die effekte daarvan tussen individue verskil. Terwyl wetenskaplike navorsing verskeie gesondheidsvoordele ondersteun, is dit van kardinale belang om gemmertee in 'n gebalanseerde leefstyl te integreer en professionele advies in te win vir persoonlike gesoond heids kwessies. <gallery> Lêer:Limon&zingiber.jpg|Suurlemoengemmertee Lêer:Saenggang-cha 6.jpg|''Saenggang-cha'' (gemmertee) gemaak van ''saenggang-cheong'' Lêer:Wedang Jahe.jpg|''Wedang jahe'' (Javanese gemmertee) in [[Surakarta]], Sentraal-Java, met stukkies speserye </gallery> ===Rooibos-tee "''rooi tee''"=== '''Rooibostee''', afkomstig van die blare van die Aspalathus linearis-plant inheems aan ''[[Suid-Afrika]]'', het gewild geword, nie net vir sy duidelike geur nie, maar ook vir sy potensiële gesondheidsvoordele. Wetenskaplike ondersoeke na die eienskappe van rooibostee dui op verskeie gebiede waar dit gesondheid positief kan beïnvloed.<ref>https://www.medicalnewstoday.com/articles/323637</ref> Rooibostee is volop in polifenoliese verbindings, insluitend flavonoïede soos aspalatien en nothofagin. Hierdie antioksidante kan bydra tot die neutralisering van vrye radikale in die liggaam, wat moontlik oksidatiewe stres verminder.<ref>https://www.medicalnewstoday.com/articles/323637</ref> Sommige studies stel voor dat rooibostee kardiovaskulêre voordele kan inhou. Gereelde verbruik kan bydra tot 'n verlaging in [[bloeddruk]] en verbetering in lipiedprofiele, wat hartgesondheid ondersteun.<ref>https://www.webmd.com/diet/health-benefits-rooibos</ref> Die antioksidante in rooibostee word geassosieer met anti-inflammatoriese eienskappe. Alhoewell meer navorsing nodig is, dui voorlopige studies op potensiële voordele in die bestuur van inflammasieverwante toestande. Die tee besit Anti-inflammatoriese en anti-oksidant wat help om te beskerm teen skade wat met kanker geassosieer word. Dit help ook om te beskerm teen die effekte van oksidatiewe skade van [[diabetes]]. Kan beengesondheid bevorder. Beperk spysverteringsprobleme wat algemeen gesien word wanneer tannienryke drankies gedrink word dus<ref>https://www.bbcgoodfood.com/howto/guide/health-benefits-of-rooibos-tea</ref> word Rooibostee dikwels gebruik om [[spysverteringstelsel]] welstand te bevorder. Die anti-spasmodiese eienskappe kan help om maagkrampe en ongemak te verlig, wat bydra tot algehele vertroosting. Beperkte studies dui daarop dat rooibostee 'n rol kan speel in die regulering van bloedsuikervlakke. Vir diegene met diabetes kan rooibos help om bloedsuikervlakke te bestuur en die risiko van komplikasies te verminder. Die antioksidant aspalatien, wat in rooibos tee voorkom, kan ook inflammasie as gevolg van hoë bloedsuiker verminder.<ref>https://www.webmd.com/diet/health-benefits-rooibos</ref> Rooibostee bevat minerale soos [[kalsium]] en [[mangaan]], wat noodsaaklik is vir die handhawing van beengesondheid. Terwyl meer navorsing nodig is om die omvang van die impak daarvan vas te stel, dra hierdie minerale komponente by tot algehele beensterkte.<ref>https://www.linkedin.com/pulse/rooibos-bone-health-yael-joffe</ref> Rooibostee is natuurlik [[kafeïen|kafeïenvry,]] wat dit 'n geskikte opsie maak vir individue wat gehidreer wil bly sonder die stimulerende effekte van kafeïen. Hidrasie is noodsaaklik vir algemene gesondheid en welstand.<ref>https://www.bbcgoodfood.com/howto/guide/health-benefits-of-rooibos-tea</ref> Die antioksidante en alfa-hidroksuurinhoud in rooibostee kan bydra tot verbeterde velgesondheid. Sommige aktuele toedienings van rooibosekstrakte word ondersoek vir hul potensiële voordele in velsorg.<ref>https://carmientea.co.za/rooibos-beauty/</ref> Rooibostee het antimikrobiese eienskappe, wat moontlik die groei van sekere bakterieë inhibeer. Hierdie eienskap implikasies hê vir mondgesondheid en algehele immuunondersteuning. Dit is bewys dat rooibos-ekstrakte antimikrobiese aktiwiteit teen ''Escherichia coli, Staphylococcus aureus, Bacillus cereus, Listeria monocytogenes, Streptococcus mutans en Saccharomyces cerevisiae'' in vloeibare kultuur besit wat op 'n soliede matrix groei.<ref>https://www.healthline.com/nutrition/rooibos-tea-benefits</ref> Terwyl rooibostee oor die algemeen as veilig beskou word, moet individue met bekende allergieë vir plante in die Fabaceae-familie versigtig wees. Soos met enige diet aanwysing, is moderering die sleutel.<ref>https://www.livestrong.com/article/508223-allergic-reactions-to-african-rooibos-tea/</ref> Rooibostee, met sy unieke geurprofiel en potensiële gesondheidsvoordele, bied homself aan as 'n geurige en kafeïenvrye alternatief. Terwyl wetenskaplike navorsing verskeie positiewe aspekte ondersteun, is verdere ondersoeke geregverdig om die omvang van sy gesondheidsbevorderende eienskappe ten volle te verstaan. Soos met enige dieetoorweging, word konsultasie met 'n [[Dieetkunde|gesondheidswerker]] aangeraai vir persoonlike gesondheidsaanbevelings. <gallery> Lêer:Rooibos (Aspalathus linearis)PICT2813.JPG|Rooibosplant, [[Clanwilliam]], Suid-Afrika Lêer:Rooibos geschnitten.jpg|Rooibostee, gedroog en gesny Lêer:Rooibos tea 2.jpg|Rooibostee in 'n glas </gallery> ===Peperment-tee=== '''Peperment-tee''', afkomstig van die blare van die Mentha piperita-plant, is nie net bekend vir sy verfrissende geur nie, maar ook vir sy potensiële gesondheidsvoordele. Wetenskaplike studies en tradisionele gebruike dui op verskeie gebiede waar pepermenttee gesondheid positief kan beïnvloed.<ref>https://www.forbes.com/health/nutrition/peppermint-tea-benefits/</ref> Peperment-tee is bekend vir sy verteringseienskappe. Die [[Mentol|menthol]] in peperment blare kan help om die spiere van die spysverteringskanaal te ontspan, wat simptome van spysvertering, opgeblasenheid en gas verminder.<ref>https://www.webmd.com/diet/mint-tea-health-benefits</ref>. Verskeie studies stel voor dat pepermentolie, 'n sleutelkomponent van pepermenttee, effektief kan wees om [[Simptoom|simptome]] wat verband hou met prikkelbare derm-sindroom (IBS), insluitend abdominale pyn en ongemak, te verlig. Dit help om die [[sfinkter]] te ontspan en verhoog die burping, wat verhoed dat die gas deur die spysverteringstelsel beweeg. Dit is [[kramp]]stillend en werk deur pynlike maagkrampe te verslap.<ref>https://healthmatch.io/irritable-bowel-syndrome/what-tea-is-good-for-ibs</ref> Die menthol-inhoud in pepermenttee kan ligte anti-naarheid-effekte hê, wat verligting bied van naarheid en bewegingsiekte. Dit word dikwels tydens swangerskap aanbeveel om oggendnaarheid te bestuur tot net die reuk van peppermint tee kan in verkigging omskep.<ref>https://artfultea.com/blogs/wellness/the-best-teas-for-nausea-and-upset-stomachs</ref> Pepermenttee kan pynstillende eienskappe hê. Sommige studies dui daarop dat dit kan help om hoofpyne en migraine te verlig, wat moontlik toegeskryf word aan die spierverslappende effekte daarvan Respiratoriese gesondheid. Die menthol in [[Pepermentolie|pepermentolie]] verhoog bloedvloei en verskaf 'n verkoelende sensasie<ref>https://www.healthline.com/nutrition/peppermint-tea</ref> As jy die stoom van pepermenttee inasem, kan dit help om neusgange oop te maak en respiratoriese kongestie te verlig. Dit word dikwels gebruik om simptome van verkoue en [[Allergie|allergieë]] te verlig. Spesifiek, die saamgestelde menthol, wat in kruisement voorkom, blyk te help om bakterieë in die mond dood te maak en tandvleisbloeding te voorkom. Jy kan 'n kruisementspoel maak deur menttee te laat afkoel en dan daarmee af te spoel, Pepperment menttee is 'n briljante en heeltemal natuurlike manier om die bakterieë in die mond weg te was wat slegte asem kan veroorsaak.l.<ref>https://www.colgate.com/en-us/oral-health/adult-oral-care/benefits-of-mint-on-teeth</ref> Die mentol en ander verbindings in peperment beskik oor anti-inflammatoriese, antibakteriese, antivirale eienskappe, wat voordelig kan wees vir toestande wat inflammasie behels. Dit kan help om stres te verlig, opeenhoping of irritasie wat verband hou met allergieë te verlig, jou immuunstelsel ’n hupstoot te gee om verkoue en griep te bekamp, en meer! Boonop is die aromatiese eienskappe van pepermenttee hoogs verfrissend en verkwikkend.<ref>https://www.sipsby.com/blogs/functional-herb-spotlights/best-anti-inflammatory-teas{{Dooie skakel|date=Januarie 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Die verkwikkende aroma van peperment kan stimulerende effekte op die [[brein]] hê, wat geestelike helderheid en waaksaamheid bevorder. Pepermenttee word dikwels verbruik vir sy verfrissende en ontwakende eienskappe.<ref>https://dragonflytea.com/blogs/our-blog/mint-tea-benefits</ref> Aktuele toediening van pepermenttee of -ekstrakte word ondersoek vir die potensiële voordele daarvan op die vel. Die [[Antimikrobiese|antimikrobiese]] en anti-inflammatoriese eienskappe daarvan kan relevant wees vir sekere veltoestand omdat die peperment-tee ryk is aan antioksidante en antibakteriese middels, kan daaglikse verbruik daarvan [https://www.niams.nih.gov/health-topics/acne aknee]-veroorsakende bakterieë doodmaak en tot helderder vel lei. Antioksidante in groenmenttee maak bakterieë dood en verminder inflammasie wat met aknee geassosieer word.<ref>{{Cite web |url=https://www.bebeautiful.in/all-things-skin/skin-concerns/benefits-and-how-to-use-spearmint-tea-for-acne |title=argiefkopie |access-date=16 Oktober 2023 |archive-date=16 Oktober 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231016223920/https://www.bebeautiful.in/all-things-skin/skin-concerns/benefits-and-how-to-use-spearmint-tea-for-acne |url-status=dead }}</ref> Oor die algemeen is pepermenttee as veilig beskou, kan oormatige verbruik lei tot sooibrand of simptome van suur refluks vererger. Individue met ''gastro-oesofageale refluksiekte'' (GERD) moet versigtig wees as gevolg van die hoe vlak antioksidante. Pepermenttee, met sy duidelike geur en definetiewe gesondheidsvoordele, dien as meer as net 'n drankie. [[Wetenskaplike]] bewyse en tradisionele gebruike dui op die doeltreffendheid daarvan om verteringsgemak te bevorder, simptome van IBS te verlig en by te dra tot respiratoriese gesondheid. Soos met enige kruietee, is dit raadsaam om pepermenttee in 'n gebalanseerde leefstyl te integreer, en individue met spesifieke gesondheidsprobleme moet professionele advies inwin vir persoonlike aanbevelings. ===Chai-Tee=== [[Lêer:A Kolkata voter - Flickr - Al Jazeera English.jpg|thumb|right|'n Man in [[Kolkata]], met 'n ''chaidaani'' vir nege glase ''chai'' – gewone tee sonder 'n masala]] '''Chai-tee''', 'n tradisionele [[Indië|Indiese]] drankie, is 'n mengsel van swart tee en verskeie speserye, soos [[kaneel]], [[Kardamom|kardemom]], [[naeltjies]], [[gemmer]] en [[swartpeper]]. Behalwe vir sy ryk en aromatiese geur, is chai-tee geassosieer met verskeie potensiële gesondheidsvoordele, wat die aandag trek van beide tradisionele wysheid en wetenskaplike verkenning.<ref>https://www.teatulia.com/tea-varieties/what-is-chai.htm</ref> Chai-tee bevat 'n menigte speserye, wat elkeen antioksidante bydra wat kan help om vrye radikale in die liggaam te neutraliseer. Hierdie antioksidante, insluitend polifenole van swart tee en [[Spesery|speserye]], kan bydra tot algehele sellulêre gesondheid.<ref>https://matcha.com/blogs/news/18-studied-health-benefits-of-chai-tea-to-support-wellness</ref> Verskeie bestanddele in chai-tee, soos gemmer, kardemom en swartpeper, is tradisioneel gebruik om vertering te help. Hierdie speserye kan help om spysvertering en opgeblasenheid te verlig deur bevorderde verteringsensiemaktiwiteit. Hierdie speserye is ook bekend om naarheid te verlig en maag ongemak te verlig.bevorder.<ref>https://maduratea.com.au/blogs/wellness/unlocking-the-health-benefits-of-chai-tea-a-comprehensive-guide</ref> Speserye soos gemmer en kaneel in chai-tee het anti-inflammatoriese eienskappe getoon. [[Chroniese siekte|Chroniese]] inflammasie word geassosieer met verskeie gesondheidstoestande, en die gereelde verbruik van chai-tee kan daartoe bydra om [[inflammasie]] te versag.<ref>https://maduratea.com.au/blogs/wellness/unlocking-the-health-benefits-of-chai-tea-a-comprehensive-guide</ref> Kaneel, 'n primêre komponent van chai tee, is gekoppel aan potensiële kardiovaskulêre voordele. Die antioksidante in kaneel kan help om bloeddruk te verlaag en algemene hartgesondheid te bevorder. In sommige individue is getoon dat kaneel help om die vlakke van totale cholesterol, "slegte" LDL-cholesterol en [[Trigliseriede|trigliseriede]] met tot 30% te verminder<ref>https://www.healthline.com/nutrition/chai-tea</ref> Sommige speserye in chai, soos kaneel, is bestudeer vir hul potensiële rol in die regulering van bloedsuikervlakke. Kan chai-tee beskou word as deel van 'n gebalanseerde dieet vir individue wat bekommerd is oor bloedsuikerbestuur. Chai los tee bevat 'n verbinding genaamd katekiene, wat getoon is om te help om bloedsuikervlakke te reguleer. Boonop kan chai-tee help om i[https://www.nih.gov/news-events/nih-research-matters/understanding-insulin-sensitivity-diabetes nsuliensensitiwiteit] te verhoog. Insulien is 'n hormoon wat die liggaam help om glukose vir energie te gebruik<ref>https://www.tea-and-coffee.com/blog/chai-tea-benefits</ref> Swart tee bevat kafeïen en die aminosuur L-theanine,, wat, gekombineer met die speserye in chai, wat albei gekoppel is aan verbeterde focus en bydra tot verbeterde waaksaamheid en kognitiewe funksie. Daarbenewens is sekere verbindings in speserye, soos gemmer en kardemom, bestudeer vir hul potensiële [[Neurologie|neurobeskermende]] effekte. Dit will se dat die swart tee en speserye wat voorkom in chai tee, aansienlike voordele vir beide korttermyn- en langtermyn kognitiewe funksie bied. Navorsing toon dat die blote reuk van kaneel beide aandag en [[geheue]] kan verbeter.<ref>https://www.webmd.com/diet/health-benefits-chai-tea</ref> Speserye soos gemmer, kardemom en naeltjies in chai-tee is bekend vir hul immuunmodulerende eienskappe. Alhoewel chai-tee alleen nie 'n kuur is nie, kan die inkorporering daarvan in 'n gevarieerde dieet bydra tot algehele immuunondersteuning. Die kardemom, wat ryk is aan vitamien C en verskeie ander noodsaaklike voedingstowwe wat help om jou immuunstelsel glad te laat werk. Kardemom het ook antioksidante, antimikrobiese en anti-inflammatoriese eienskappe wat help om bakterieë, swaminfeksies en [[Verkoue|verkoue]] te beveg. Asook het gemmer kragtige antibakteriese eienskappe wat help om gevaarlike patogene af te weer en jou veilig en [[Gesondheid|gesond]] te hou asgevolg van sy oormaat van anti-inflammatoriese effekte.<ref>https://artfultea.com/blogs/wellness/chai-tea-benefits</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.firebellytea.com/en-au/blogs/all/chai-tea-health-benefits |title=argiefkopie |access-date=16 Oktober 2023 |archive-date=16 Oktober 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231016223920/https://www.firebellytea.com/en-au/blogs/all/chai-tea-health-benefits |url-status=dead }}</ref> Chai-tee bied 'n geurige alternatief vir gewone water, wat hidrasie aanmoedig. Om goed gehidreer te bly is noodsaaklik vir algemene gesondheid, en die uiteenlopende geur profiel van chai kan dit 'n aangename keuse maak.<ref>https://thrivemarket.com/blog/chai-tea-benefits</ref> Terwyl chai-tee potensiële gesondheidsvoordele bied, kan individuele reaksies verskil. Dit is belangrik om bedag te wees op die algehele samestelling van die chai, veral met betrekking tot bygevoegde suikers alhoewel tradisionele wysheid en voorlopige navorsing die positiewe eienskappe daarvan beklemtoon is dit noodsaaklik om chai-tee in 'n gebalanseerde en gevarieerde dieet te integreer. Konsultasie met 'n gesondheidswerker is raadsaam vir individue met spesifieke gesondheidsprobleme of toestande. == Verwysings == {{Verwysings|2}} == Eksterne skakels == {{Commonskat-inlyn|Tea|Tee}} {{Wikt-inlyn|tee}} {{Commons category|Green tea}} {{Commons category|Black tea}} {{commons category|Chai}} {{Commons-kategorie inlyn|Aspalathus linearis}} {{Normdata}} [[Kategorie:Tee| ]] [[Kategorie:Groen-Tee| ]] [[Kategorie:Swart-Tee| ]] [[Kategorie:Wit-Tee| ]] [[Kategorie:Chai-Tee| ]] [[Kategorie:Gemmer-Tee| ]] [[Kategorie:Kamille-Tee| ]] [[Kategorie:Rooibos-Tee| ]] [[Kategorie:peperment-Tee| ]] [[Kategorie:Gesondheid]] 5nxe918ejebtidl6vbjiwz451qoo59j 2813889 2813888 2025-06-18T14:47:51Z Rooiratel 90342 2813889 wikitext text/x-wiki {{Skoonmaak}} Daar is verskeie '''gesondheids- en medisinale voordele van tee''' wat al die pad van gewigsverlies tot by regulering van [[bloeddruk]] strek. Een van die vroeë verslae van die gebruik van tee vir medisinale gebruike dateer terug na die vroeë 3de eeu n.C. in 'n mediese teks geskryf deur [[Chinese]] [[:en:Hua_Tuo|doctor Hua Tuo]]. Verskeie mense drink tee op 'n daaglikse basis vir medisinaalevoordele of selfs vir hul genot. == Geskiedenis == Daar is spekulasie dat die tee plant oorspronklik van suiwesterse [[China]], [[Tibet]] en [[Noord-Indië]] af ontstaan het. Chinese handelaars het gereeld deur hierdie lande gereis en het teëgekom met mense wat aan teeblare kou vir medisinaale doeleindes.<ref>https://www.peets.com/blogs/peets/a-history-of-tea</ref> Volgens 'n legende van [[2737 v.C.]], was die eerste tee ontdek deur Chinese keiser [[:en:Shennong|Shen Nung]] hy het onder 'n boom gesit terwyl sy bediende drink water gekook het, maar 'n paar blare vanaf 'n boom het in die water in geval. Sheng Nung 'n bekende kruie dokter, het besluit om die infusie te drink wat sy bediende perongeluk geskep het.<ref>https://www.cam.ac.uk/research/discussion/just-your-cup-of-tea-the-history-and-health-claims-of-the-nations-favourite-brew</ref> Die boom was geglo om 'n [[Camellia sinensis|Camellia Sinensis]] boom te wees<ref>https://www.tea.co.uk/history-of-tea</ref> wat ons vandag as ‘’“Wit tee”’’ met baie verskeie medisinale voordele ken.<ref>https://www.sciencedirect.com/topics/agricultural-and-biological-sciences/camellia-sinensis</ref> So vroeg as 4000 – 5000 jaar gelede het die Chinese mense bewus geword dat tee gesondheid kan bevorder en sommige menslike siektes kan voorkom. Dit is aan geteken in klassieke boeke soos Sheng Nong se''[https://en.wikipedia.org/wiki/Shennong_Bencaojing Herbal Classic]''<ref>https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4322420/</ref> Tee was hoofsaaklik gebruik vir sy medisinale eienskappe, dit as weetenskaplik erken dat tee 'n bron van [[Antioksidant|antioksidante]] en 'n natuurlike immuniteitsversterker is.<ref>https://www.newbyteas.com/gb/journal/the-origins-of-tea-and-its-medicinal-properties{{Dooie skakel|date=Januarie 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Met verloop van tyd het teeverbruik toegeneem en versprei met behulp van komplekse interkulturele uitruilings wat met die teekultuur verband gehou het, was die gevolg van die beweeging van handelaars, sendelinge en dokters langs aan die Sypaaie wat bygedra het met die verspreiding van die gebruik van tee. Terwyl hulle deur die uiterste dele van van [[Eurasië]] gereis het, is verskillende elemente van kultuur na beide die [http://Oostenryk Ooste] en die [[Weste]] oor gedra.<ref>https://en.unesco.org/silkroad/content/cultural-selection-diffusion-tea-and-tea-culture-along-silk-roads</ref> ==Invloed== Saamgeperste tee was gebruik as m vorm van geldeenheid wat vir byna enigiets in die Tibetaanse saamlewing kon betaal, soos betaling van werkers en bediendes.<ref>https://rauantiques.com/blogs/canvases-carats-and-curiosities/history-of-tea</ref> Tee het 'n sentrale rol gespeel in verskeie belangrike historiese gebeurtenisse soos die [[Eerste Opiumoorlog]] en die [[Amerikaanse Rewolusie|Amerikaanse Revolusie]]. In die einde van die 18de eeu was die gebruik van tee in [[Engeland]] in hoe aanvraag, handel was noodsaaklik om die land se te korte en beleid te ondersteun.<ref>https://www.treehugger.com/how-tea-changed-the-world-4863908</ref> Maar nou speel tee 'n belangrike rol in landelike ontwikkeling, armoedevermindering en voedselsekerheid in ontwikkelde lande aangesien dit een van die grootste kontantgewasse is wat ook werk aan burgers verskaf.<ref>https://www.un.org/en/observances/tea-day</ref> Tee het ook 'n impak op moderne medisyne mense wat tee langtermyn drink is bewys om gesonder in algeeel te wees asook om 'n sterker [[Immuunstelsel|imuunstelsel]] te hê. Dit wil se dat dit mense ooreed om tee te begin drink en meer natuurlike middels om jou gesondheids beter te maak gebruik. Tee en sy hoofkomponente, soos [[groen tee]], swart tee, tee polifenole, en [https://www.healthline.com/nutrition/egcg-epigallocatechin-gallate epigallocatechin-3-gallaat (EGCG)] verskaf deur drinkwater of 'n dieet, is gedemonstreer om [https://af.opentran.net/afrikaans-javaans/tumorgenese.html tumorgenese] in baie diermodelle vir verskillende organe te inhibeer plekke, insluitend die [http://long long], mondholte, [[slukderm]], [[maag]] ensovoorts, wat veroorsaak dat jou organe 'n immuun bou en hulle funksies meer effektief kan uivoer.<ref>https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4322420/</ref> ==Gebruike== Daar is onteenseglik ontelbare gebruike vir tee vanaf 'n heerlike drankie na eksterne gebruike. Maar tee word hoofsaaklik gebruik vir hul medisinale voordele dit help om siektes te voorkom gesonde gewig te bestuur, verligging van fiesiese ongemak, en meer.<ref>https://www.everydayhealth.com/diet-nutrition/diet/best-teas-your-health/</ref> Tee kan gebruik word om jou oe te ontpoff en jou voete te ontstink, deur jou voete 1 keer 'n week vir 20 minute in soet-ruikende tee water te laat bad. , volgens ''[https://www.rd.com/ Readers Digest]''. Geswelde oogverligting kan op gelos word deur 'n tee sakkie vir 20 minute op jou oe te laat sit. Dit is een van die algemeenste gebruike van oorskiet tee sakkies. Die [[Tannien|Tanniene]] in die tee tree op om swelling te verminder en moeë oë te streel. Anniensuur en Teobromien in tee help om die brand van 'n sonbrand, skeermes brand of gewoone brand as gevolg van hitte te verkoel. Plaas net 'n verkoelde tee sakkie op die aangetaste area vir onmiddellike verligting. Dit sal ook help om gifblaaruitslag beter te laat voel.<ref>https://www.heavenlytealeaves.com/blogs/heavenly-tea-leaves-blog/7-creative-uses-for-tea</ref> ==Tee== [[Lêer:Teestrauch Detail.jpg|duimnael|Teestruik]] [[Lêer:Tea bags.jpg|duimnael|Teesakkies]] '''Tee''' (''[[Engels]]:'' ''tea''; ''[[Nederlands]]:'' ''thee''; ''[[Duits]]:'' ''Tee''; ''[[Chinees]]:'' 茶 ''chá'') is 'n warm drankie wat uit die gedroogde blare van die teestruik ''[[Camellia sinensis]]'' berei word.<ref>'''HAT''': [[Handwoordeboek van die Afrikaanse Taal]]. Vyfde uitgawe, F. F. Odendal & R.H. Gouws, 2005.</ref> [http://Tee Tee] is een van die baie maniere om op 'n gesonde en natuurlike wyse oorfleilige gesondheidsvoordele in te reep. Van die hoof tiepes tee vir gesondheid is Groen-Tee, Swart-Tee, Wit-Tee, Kamille-tee, Gemmer-tee,Rooibos-tee ‘’rooi tee’’, Peperment-tee, Chai-Tee ens<ref>https://www.everydayhealth.com/diet-nutrition/diet/best-teas-your-health/</ref> ===Groen-tee=== [[Lêer:Green tea 3 appearances.jpg|200px|duimnael|Die voorkoms van groen tee in drie verskillende stadiums (van links na regs): die ingewande blare, die droë blare en die vloeistof.]] Groen tee is soos 'n welstandselikser dit is ryk aan antioksidante en is gelaai met katekiene, kragtige antioksidante wat help om selskade te voorkom. Hierdie antioksidante kan ook teen verskeie siektes beskerm.<ref> https://www.healthline.com/nutrition/top-10-evidence-based-health-benefits-of-green-tea</ref>Dit verbeter jou Hartgesondheid, gereelde verbruik van groen tee word geassosieer met 'n laer risiko van [http://kardiovaskulêre%20siektes kardiovaskulêre siektes]. Dit kan help om slegte [[cholesterol]]vlakke te verlaag en die verhouding van goeie cholesterol tot slegte cholesterol te verbeter<ref>https://www.everydayhealth.com/atrial-fibrillation/diet/teas-and-heart-health/</ref>. Groen tee is bestudeer vir sy potensiële rol in gewigsverlies. Die kombinasie van kafeïen en katekiene kan metabolisme 'n hupstoot gee en help om vet te verbrand. Dit gaan nie jou liggaam maak om net gewig te verloor nie maar gepaart met 'n gooie diet en eet gewoonted sal dit jou gewigsverlies reis 'n hup stoot gee omdat die antioxidante jou [[metabolisme]] help herstell en versnell.<ref>https://www.medicalnewstoday.com/articles/320540</ref>Die kafeïeninhoud in groen tee, saam met die aminosuur L-theanine, kan sinergistiese effekte op breinfunksie hê. Dit kan bui, waaksaamheid en kognitiewe funksie verbeter. Die groen tee verminder jou stress vlakke wat help met optimaale brein funksie en versterk werkende geheue en aandag.<ref>https://www.insider.com/guides/health/diet-nutrition/green-tea-benefits</ref>. Sommige studies dui daarop dat die polifenole in groen tee is epigallocatechin gallate (EGCG) en kan help om teen sekere soorte [[Kanker|kankers]] te beskerm, soos Maagkanker en die groei van velgewasse as ge volg van die prolifenole se anti-inflammatoriese en antikanker eienskappe. Dit kan ook help om bloedsuikervlakke te reguleer, wat dit voordelig maak vir individue met of die risiko loop om tipe 2-diabetes te ontwikkel.<ref>https://www.mountsinai.org/health-library/herb/green-tea</ref> Die katekiene in groen tee het antibakteriese eienskappe wat kan help om die groei van skadelike bakterieë in die mond te inhibeer. Dit kan bydra tot verbeterde tandheelkundige gesondheid en verminderde risiko van holtes. Die antioksidante in groen tee help ook om 'n slegte asem en slegte smaak in jou mond te verminder<ref>https://www.rejuvdentist.com/nutrition-and-oral-health/green-tea-teeth/</ref>.Die [[Anti-inflammatoriese middel|anti-inflammatoriese]] effektein die tee help met inflamitasie in jou tandvleis, en kan voordelig wees vir toestande wat inflammasie behels, soos [[artritis]].<ref>https://www.webmd.com/diet/can-tea-help-with-inflammation</ref>. Die antioksidante in groen tee kan ook help om die vel te beskerm teen skade wat deur vrye radikale veroorsaak word. Sommige studies dui ook daarop dat groen tee uittreksels anti-veroudering effekte op die vel kan hê.<ref>https://asianbeautyessentials.com/blogs/the-idol-beauty-blog/green-tea-skin-benefits</ref><ref>https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3586922/</ref> Alhoewel groen tee talle gesondheidsvoordele bied is dit noodsaaklik om die tee te drink met 'n gesonde, goeie en gebalanseerde leefstyl om die beste resultate te sien. Te veel van enigiets is selde 'n goeie ding, so matige verbruik is die sleutel. Konsultasie met 'n gesondheidswerker is raadsaam vir individue met spesifieke gesondheidsprobleme of toestande ===Swart-tee=== [[Lêer:Black Tea from Kerala IMG 20200924 201237.jpg|thumb|right|Kopie Swart-Tee]] [[Swarttee|Swart tee]], met sy robuuste geur en ryk geskiedenis, het ook talle gesondheidsvoordele maar net soos groen tee, bevat swart tee antioksidante, soos polifenole, wat tot hartgesondheid kan bydra. Gereelde verbruik word geassosieer met 'n verminderde risiko van [[Hartsiektes|hartsiektes]].<ref>https://www.uclahealth.org/news/6-health-benefits-of-drinking-black-tea</ref>. Swart tee is 'n kragtige bron van antioksidante, insluitend theaflavins en thearubigins. Hierdie antioksidante help om vrye radikale te neutraliseer en kan bydra tot algemene gesondheid.<ref>https://www.uclahealth.org/news/6-health-benefits-of-drinking-black-tea</ref><ref>https://www.healthline.com/nutrition/black-tea-benefits</ref> Sommige studies dui daarop dat gereelde verbruik van swart tee kan bydra tot beskeie verlagings in [[bloeddruk]], wat kardiovaskulêre gesondheid bevorder.<ref>https://www.uclahealth.org/news/6-health-benefits-of-drinking-black-tea</ref>. Die tee bevat verbindings wat die groei van voordelige dermbakterieë kan bevorder, wat spysverteringstelselgesondheid ondersteun en bydra tot verbeterde beengesondheid, wat moontlik die risiko van osteoporose verminder.<ref>https://www.arthritis.org/health-wellness/healthy-living/nutrition/healthy-eating/best-drinks-for-arthritis</ref> Asook bevat dit kafeïen, wat waaksaamheid kan verbeter en kognitiewe funksie kan verbeter. Dit bevat ook L-teanien, 'n aminosuur wat kalmerende effekte kan hê, wat die stimulerende effekte van kafeïen uitbalanseer.<ref>https://www.healthline.com/nutrition/black-tea-benefits</ref> Daar wor op ge dui dat gereelde verbruik van swart tee geassosieer kan word met 'n laer risiko van beroerte. Swart tee kan help om cholesterolvlakke te verbeter, veral deur die verhoging van vlakke van hoëdigtheid lipoproteïen (HDL) [[cholesterol]], wat as ''goeie'' cholesterol beskou word, en speel 'n rol in die bestuur van bloedsuikervlakke en die vermindering van die risiko van [[Tipe 2-diabetes|tipe 2-diabetes]]<ref>https://www.ars.usda.gov/news-events/news/research-news/2003/study-shows-tea-consumption-lowers-blood-cholesterol/</ref><ref>https://www.uclahealth.org/news/6-health-benefits-of-drinking-black-tea</ref>. Die L-teanien-inhoud in swart tee, gekombineer met sy matige kafeïeninhoud, kan stresverligtende en kalmerende effekte hê.<ref>https://www.joko.co.za/blog/need-to-calm-down-relax-with-these-teas/</ref> Genuit die tee met nm goeie, gesonde en gebalanseerde diet vir die beste resultate. Daarbenewens kan individuele reaksies op tee verskil, so dit is altyd 'n goeie idee om na jou liggaam te luister en met 'n gesondheidswerker te konsulteer as jy spesifieke gesondheidsprobleme het. ===Wit-tee=== [[Image:Bai Hao Yinzhen or Silver needle White Tea.JPG|thumb|right|Die sigbare wit hare is 'n unieke eienskap van die [[Bai Hao Yinzhen tee]]]] Wit tee, afkomstig van die [[Teestruik|Camellia sinensis]]-plant, is bekend vir sy delikate geur en minimale verwerking. Terwyl wetenskaplike navorsing oor wit tee beperk is in vergelyking met groen of swart tee, is sommige potensiële gesondheidsvoordele geïdentifiseer Wit tee bevat polifenole, soos katekiene en flavonoïede, wat as antioksidante funksioneer. Hierdie verbindings kan help om vrye radikale te neutraliseer, wat moontlik [[oksidatiewe stres|Oksidatiewe stres]] in die liggaam verminder.<ref>https://greatist.com/eat/white-tea-</ref><ref>benefitshttps://www.webmd.com/diet/health-benefits-white-tea</ref>. Die antioksidante in wit tee kan tot kardiovaskulêre gesondheid bydra deur cholesterolvlakke te verbeter en gesonde [[Bloedvat|bloedvate]] te bevorder.<ref>https://www.healthline.com/nutrition/white-tea-benefits</ref>. Wit tee kan anti-inflammatoriese effekte hê, wat moontlik toestande wat verband hou met inflammasie kan bevoordeel. Die antimikrobiese eienskappe kan bydra tot mondgesondheid deur die groei van [[Bakterie|bakterieë]] wat met plaakvorming en holtes geassosieer word, te inhibeer.<ref>https://www.waterdrop.com/blogs/magazine/9-benefits-of-white-tea-you-should-know</ref>. Wittee-ekstrak kan help met gewigsverlies deur die ophoping van vetselle te verminder en vetafbraak te bevorder die tee help om metabolisme met 'n ekstra 4-5% te verhoog, en verbrand ongeveer 70-100 meer kalorieë daagliks. Boonop help die polifenole wat in wit tee voorkom om vet af te breek en te verhoed dat nuwe vetselle vorm.<ref>https://tea101.teabox.com/white-tea-and-weight-loss</ref><ref>https://www.waterdrop.com/blogs/magazine/9-benefits-of-white-tea-you-should-know</ref>. Die antioksidante in wit tee kan beskermende effekte op die vel hê, wat moontlik die impak van veroudering verminder en algehele velgesondheid bevorder en help om plooie, ontsteking, [[Hiperpigmentasie|hiperpigmentasie]], fyn lyntjies, sonbrand en dehidrasie te behandel en te voorkom<ref>{{Cite web |url=https://sundree.com/blogs/news/the-benefits-of-white-tea-extract-in-your-skincare |title=argiefkopie |access-date=16 Oktober 2023 |archive-date=16 Oktober 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231016223919/https://sundree.com/blogs/news/the-benefits-of-white-tea-extract-in-your-skincare |url-status=dead }}</ref>. Die polifenole in wit tee is ondersoek vir hul potensiële rol in die voorkoming van sekere soorte kankers. Meer studies is nodig om afdoende bewyse te vestig. Maar die tee is gepak met asntioxsidant wat dit 'n ongelooflike gesoonde tee maak.<ref>https://www.healthline.com/nutrition/white-tea-benefits</ref>. Wit tee kan immuunversterkende eienskappe hê, alhoewel navorsing op hierdie gebied steeds opduik. Meer onlangse studies het bevind dat wit tee selfs meer doeltreffend as groen tee is, wat antibakteriese, antivirale en antifungale effekte toon. Wit tee kan ook immuunselle beskerm.<ref>https://dragonflytea.com/blogs/our-blog/the-extraordinary-benefits-of-drinking-white-tea</ref> Dit is belangrik om daarop te let dat die bestaande wetenskaplike literatuur oor wit tee relatief yl is, en verdere navorsing is nodig om hierdie potensiële gesondheidsvoordele te staaf. Soos met enige dieetkomponent, is moderering die sleutel, en individuele reaksies kan verskil. Dit is raadsaam om met 'n gesondheidswerker te konsulteer vir persoonlike gesondheidsaanbevelings. ===Kamille-tee=== [[Lêer:Camomile tea, High Tea at the Savoy Hotel.jpg|thumb|Kamilletee word bedien by die Savoy Hotel in Londen, Engeland]] Kamilletee, afkomstig van die gedroogde blomme van die kamilleplant (Matricaria chamomilla of Chamaemelum nobile), word erken vir sy potensiële gesondheidsvoordele. Alhoewel individuele antwoorde kan verskil.<ref>https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2995283/</ref> Kamille bevat verbindings, soos chamazulene en bisabolol, met anti-inflammatoriese effekte. Dit kan help om [[inflammasie]] in die liggaam te verminder.<ref>https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2995283/</ref> Kamilletee word dikwels verbruik om spysverteringsongemak, insluitend spysvertering en opgeblasenheid, te verlig. Die ligte ontspannende eienskappe daarvan kan help om die spysverteringskanaal te streel.<ref>{{Cite web |url=https://portfoliocoffee.ca/blogs/coffee-news-coffee-blog/11-surprising-benefits-of-chamomile-tea-for-hair-skin-and-more |title=argiefkopie |access-date=16 Oktober 2023 |archive-date=16 Oktober 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231016223919/https://portfoliocoffee.ca/blogs/coffee-news-coffee-blog/11-surprising-benefits-of-chamomile-tea-for-hair-skin-and-more |url-status=dead }}</ref> Die kalmerende effekte van kamilletee word algemeen geassosieer met verbeterde slaapkwaliteit. Kamille bevat apigenien, wat aan sekere reseptore in die brein kan bind, wat bydra tot 'n gevoel van ontspanning en bevat ook ligte anxiolitiese ‘’(angsverminderende)’’ effekte kan hê, moontlik toegeskryf aan die interaksie daarvan met [[Neurotransmitter|neurotransmitters]] in die brein.<ref>https://artfultea.com/blogs/wellness/chamomile-tea-benefits</ref>Die anti-inflammatoriese en antioksidante eienskappe van kamille kan bydra tot velgesondheid. Eksterne toediening, soos in die vorm van rome wat met kamille toegedien is, word ook vir veltoestande ondersoek.<ref>https://upcirclebeauty.com/blogs/upcircle/skincare-benefits-of-chamomile</ref> Verligting van menstruele pyn kom saam met die verbruik van Kamilletee dit bied verligting [[Menstruasie|menstruele krampe]] as gevolg van sy spierverslappende eienskappe. Sy tee help ook om die werking van [[dopamien]] en serotonien te moduleer, wat help om die impak van [[Depressie (gemoedstoestand)|depressie]]we simptome te verreken of ten minste te verminder<ref>https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6970572/</ref> Kamille bevat verbindings wat immuunmodulerende effekte kan hê, wat moontlik die liggaam se verdedigingsmeganismes ondersteun. Navorsingstudies dui op verskeie moontlike kamille-voordele, insluitend 'n laer risiko van dood as gevolg van hartsiektes, immuunstelselondersteuning en moontlike beskerming teen sommige kankers. Volgens 'n navorsingsoorsig kan kamilletee ook vroue help wat aan [[Premenstruele sindroom|premenstruele sindroom]] ly.<ref>https://www.health.harvard.edu/nutrition/the-health-benefits-of-3-herbal-teas</ref> Kamille is 'n bron van antioksidante, wat kan help om oksidatiewe stres en die gepaardgaande uitwerking daarvan op die liggaam te bekamp. Kamille is bekend vir sy ontspannende eienskappe, en maak 'n strelende. Aangesien kamille ook 'n baie ligte kalmeermiddel is, kan dit jou help om fisies en geestelik te kalmeer.<ref>https://artfultea.com/blogs/wellness/chamomile-tea-benefits</ref> Terwyl kamilletee oor die algemeen as veilig vir die meeste individue beskou word, is dit belangrik om daarop te let dat dit allergiese reaksies kan veroorsaak by diegene wat sensitief is vir plante in die Asteraceae-familie. Individue met ragweed-allergieë, veral, moet versigtig wees.<ref>https://www.healthline.com/health/allergies/can-you-be-allergic-to-tea</ref> Soos met enige kruiemiddel, kan individuele reaksies verskil, en konsultasie met 'n gesondheidswerker is raadsaam, veral vir individue met bestaande mediese toestande of diegene wat medikasie neem. ===Gemmer-tee=== '''[[Gemmer]]tee''', afkomstig van die risoom van die Zingiber officinale-plant, word al eeue lank verbruik vir beide sy duidelike geur en potensiële gesondheidsvoordele. Wetenskaplike navorsing dui op verskeie gebiede waar gemmertee gesondheid positief kan beïnvloed.<ref>https://www.bbcgoodfood.com/howto/guide/health-benefits-ginger-tea</ref> Gemmer bevat bioaktiewe verbindings, soos gingerol, bekend vir hul anti-inflammatoriese effekte. Gereelde verbruik van gemmertee kan bydra tot die vermindering van inflammasie in die liggaam, wat moontlik simptome van inflammatoriese toestande verlig.<ref>https://artfultea.com/blogs/wellness/ginger-tea-benefits</ref> Gemmertee word dikwels geprys vir sy spysverteringsvoordele. Dit kan help om die leegmaak van die maag te versnel, wat slegte spysvertering en ongemak verminder. Boonop kan gemmertee naarheid verlig, wat dit 'n moontlike middel maak vir bewegingsiekte en oggendnaarheid tydens swangerskap.<ref>https://www.tuasaude.com/en/how-to-lose-weight-with-ginger-tea/</ref> Verskeie studies dui daarop dat gemmer effektief kan wees in die vermindering van naarheid en braking wat verband hou met verskeie toestande, insluitend chemoterapie-geïnduseerde naarheid en swangerskap-verwante oggendnaarheid.<ref>https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4818021/</ref> Gemmer se anti-inflammatoriese eienskappe strek tot pynverligting. Gereelde verbruik van gemmertee kan bydra tot die hantering van muskuloskeletale pyn en ongemak, wat 'n natuurlike alternatief bied vir individue wat nie-farmakologiese pynverligting<ref>soek.https://www.medicalnewstoday.com/articles/ginger-tea-side-effects</ref><ref>https://versusarthritis.org/about-arthritis/complementary-and-alternative-treatments/types-of-complementary-treatments/ginger/</ref> Gemmer bevat antioksidante wat kan bydra tot die ondersteuning van die immuunstelsel. Die tee help ook jou immuunstelsel deur om vir dit ’n hupstoot te gee as gevolg van sy kragtige antibakteriese eienskappe wat kan help om jou veilig en gesond te hou. Gemmer kan ook help om jou [[immuunstelsel]] in topvorm te hou danksy sy anti-inflammatoriese effekte.<ref>https://artfultea.com/blogs/wellness/ginger-tea-benefits</ref> Sommige studies dui daarop dat gemmer kan help om bloedsuikervlake te verlaag. Alhoewel dit nie 'n plaasvervanger vir mediese behandeling is nie, kan die inkorporering van gemmertee in 'n gebalanseerde dieet oorweeg word vir individue met of 'n risiko vir [[diabetes]].<ref>https://www.healthline.com/health/diabetes/ginger-and-diabetes</ref> Gemmer kan kardiovaskulêre gesondheid positief beïnvloed deur by te dra tot laer bloeddruk en cholesterolvlakkeal al word gemmetee gewoonlik beskou as 'n maagsopper, kan dit ook help met cholesterol. Gemmerpoeier het lipiedvlakke aansienlik verlaag<ref>https://www.healthline.com/health/high-cholesterol/herbal-tea</ref>Verdere navorsing is egter nodig om afdoende bewyse vas te stel rakende die langtermyn kardiovaskulêre voordele daarvan, maar die vitamiene, minerale en aminosure in gemmertee kan help om bloedsirkulasie te herstel en te verbeter wat kan help om die kans op kardiovaskulêre probleme te verminder. Gemmer kan voorkom dat vet in die are neerslaan en help om hartaanvalle en beroerte te voorkom.<ref>https://timesofindia.indiatimes.com/life-style/health-fitness/diet/8-health-benefits-of-ginger-tea/articleshow/27715978.cms</ref> Beperkte studies stel voor dat gemmer 'n rol kan speel in gewigsbestuur deur metabolisme te verhoog en gevoelens van honger te verminder. Meer navorsing is nodig om die omvang van gemmer se impak op gewig ten volle te verstaan.<ref>https://www.webmd.com/diet/health-benefits-lemon-ginger-tea</ref> Terwyl gemmertee oor die algemeen veilig is vir die meeste individue, kan dit met sekere medikasie interaksie hê. Konsultasie met 'n gesondheidswerker word aangeraai, veral vir individue wat antikoagulante gebruik of diegene met onderliggende gesondheidstoestande.<ref>https://www.mountsinai.org/health-library/herb/ginger</ref> Gemmertee bied 'n geurige en potensieel [[Gesondheid|gesondheids]]bevorderende as 'n drankie. Soos met enige kruiemiddel, kan die effekte daarvan tussen individue verskil. Terwyl wetenskaplike navorsing verskeie gesondheidsvoordele ondersteun, is dit van kardinale belang om gemmertee in 'n gebalanseerde leefstyl te integreer en professionele advies in te win vir persoonlike gesoond heids kwessies. <gallery> Lêer:Limon&zingiber.jpg|Suurlemoengemmertee Lêer:Saenggang-cha 6.jpg|''Saenggang-cha'' (gemmertee) gemaak van ''saenggang-cheong'' Lêer:Wedang Jahe.jpg|''Wedang jahe'' (Javanese gemmertee) in [[Surakarta]], Sentraal-Java, met stukkies speserye </gallery> ===Rooibos-tee "''rooi tee''"=== '''Rooibostee''', afkomstig van die blare van die Aspalathus linearis-plant inheems aan ''[[Suid-Afrika]]'', het gewild geword, nie net vir sy duidelike geur nie, maar ook vir sy potensiële gesondheidsvoordele. Wetenskaplike ondersoeke na die eienskappe van rooibostee dui op verskeie gebiede waar dit gesondheid positief kan beïnvloed.<ref>https://www.medicalnewstoday.com/articles/323637</ref> Rooibostee is volop in polifenoliese verbindings, insluitend flavonoïede soos aspalatien en nothofagin. Hierdie antioksidante kan bydra tot die neutralisering van vrye radikale in die liggaam, wat moontlik oksidatiewe stres verminder.<ref>https://www.medicalnewstoday.com/articles/323637</ref> Sommige studies stel voor dat rooibostee kardiovaskulêre voordele kan inhou. Gereelde verbruik kan bydra tot 'n verlaging in [[bloeddruk]] en verbetering in lipiedprofiele, wat hartgesondheid ondersteun.<ref>https://www.webmd.com/diet/health-benefits-rooibos</ref> Die antioksidante in rooibostee word geassosieer met anti-inflammatoriese eienskappe. Alhoewell meer navorsing nodig is, dui voorlopige studies op potensiële voordele in die bestuur van inflammasieverwante toestande. Die tee besit Anti-inflammatoriese en anti-oksidant wat help om te beskerm teen skade wat met kanker geassosieer word. Dit help ook om te beskerm teen die effekte van oksidatiewe skade van [[diabetes]]. Kan beengesondheid bevorder. Beperk spysverteringsprobleme wat algemeen gesien word wanneer tannienryke drankies gedrink word dus<ref>https://www.bbcgoodfood.com/howto/guide/health-benefits-of-rooibos-tea</ref> word Rooibostee dikwels gebruik om [[spysverteringstelsel]] welstand te bevorder. Die anti-spasmodiese eienskappe kan help om maagkrampe en ongemak te verlig, wat bydra tot algehele vertroosting. Beperkte studies dui daarop dat rooibostee 'n rol kan speel in die regulering van bloedsuikervlakke. Vir diegene met diabetes kan rooibos help om bloedsuikervlakke te bestuur en die risiko van komplikasies te verminder. Die antioksidant aspalatien, wat in rooibos tee voorkom, kan ook inflammasie as gevolg van hoë bloedsuiker verminder.<ref>https://www.webmd.com/diet/health-benefits-rooibos</ref> Rooibostee bevat minerale soos [[kalsium]] en [[mangaan]], wat noodsaaklik is vir die handhawing van beengesondheid. Terwyl meer navorsing nodig is om die omvang van die impak daarvan vas te stel, dra hierdie minerale komponente by tot algehele beensterkte.<ref>https://www.linkedin.com/pulse/rooibos-bone-health-yael-joffe</ref> Rooibostee is natuurlik [[kafeïen|kafeïenvry,]] wat dit 'n geskikte opsie maak vir individue wat gehidreer wil bly sonder die stimulerende effekte van kafeïen. Hidrasie is noodsaaklik vir algemene gesondheid en welstand.<ref>https://www.bbcgoodfood.com/howto/guide/health-benefits-of-rooibos-tea</ref> Die antioksidante en alfa-hidroksuurinhoud in rooibostee kan bydra tot verbeterde velgesondheid. Sommige aktuele toedienings van rooibosekstrakte word ondersoek vir hul potensiële voordele in velsorg.<ref>https://carmientea.co.za/rooibos-beauty/</ref> Rooibostee het antimikrobiese eienskappe, wat moontlik die groei van sekere bakterieë inhibeer. Hierdie eienskap implikasies hê vir mondgesondheid en algehele immuunondersteuning. Dit is bewys dat rooibos-ekstrakte antimikrobiese aktiwiteit teen ''Escherichia coli, Staphylococcus aureus, Bacillus cereus, Listeria monocytogenes, Streptococcus mutans en Saccharomyces cerevisiae'' in vloeibare kultuur besit wat op 'n soliede matrix groei.<ref>https://www.healthline.com/nutrition/rooibos-tea-benefits</ref> Terwyl rooibostee oor die algemeen as veilig beskou word, moet individue met bekende allergieë vir plante in die Fabaceae-familie versigtig wees. Soos met enige diet aanwysing, is moderering die sleutel.<ref>https://www.livestrong.com/article/508223-allergic-reactions-to-african-rooibos-tea/</ref> Rooibostee, met sy unieke geurprofiel en potensiële gesondheidsvoordele, bied homself aan as 'n geurige en kafeïenvrye alternatief. Terwyl wetenskaplike navorsing verskeie positiewe aspekte ondersteun, is verdere ondersoeke geregverdig om die omvang van sy gesondheidsbevorderende eienskappe ten volle te verstaan. Soos met enige dieetoorweging, word konsultasie met 'n [[Dieetkunde|gesondheidswerker]] aangeraai vir persoonlike gesondheidsaanbevelings. <gallery> Lêer:Rooibos (Aspalathus linearis)PICT2813.JPG|Rooibosplant, [[Clanwilliam]], Suid-Afrika Lêer:Rooibos geschnitten.jpg|Rooibostee, gedroog en gesny Lêer:Rooibos tea 2.jpg|Rooibostee in 'n glas </gallery> ===Peperment-tee=== '''Peperment-tee''', afkomstig van die blare van die Mentha piperita-plant, is nie net bekend vir sy verfrissende geur nie, maar ook vir sy potensiële gesondheidsvoordele. Wetenskaplike studies en tradisionele gebruike dui op verskeie gebiede waar pepermenttee gesondheid positief kan beïnvloed.<ref>https://www.forbes.com/health/nutrition/peppermint-tea-benefits/</ref> Peperment-tee is bekend vir sy verteringseienskappe. Die [[Mentol|menthol]] in peperment blare kan help om die spiere van die spysverteringskanaal te ontspan, wat simptome van spysvertering, opgeblasenheid en gas verminder.<ref>https://www.webmd.com/diet/mint-tea-health-benefits</ref>. Verskeie studies stel voor dat pepermentolie, 'n sleutelkomponent van pepermenttee, effektief kan wees om [[Simptoom|simptome]] wat verband hou met prikkelbare derm-sindroom (IBS), insluitend abdominale pyn en ongemak, te verlig. Dit help om die [[sfinkter]] te ontspan en verhoog die burping, wat verhoed dat die gas deur die spysverteringstelsel beweeg. Dit is [[kramp]]stillend en werk deur pynlike maagkrampe te verslap.<ref>https://healthmatch.io/irritable-bowel-syndrome/what-tea-is-good-for-ibs</ref> Die menthol-inhoud in pepermenttee kan ligte anti-naarheid-effekte hê, wat verligting bied van naarheid en bewegingsiekte. Dit word dikwels tydens swangerskap aanbeveel om oggendnaarheid te bestuur tot net die reuk van peppermint tee kan in verkigging omskep.<ref>https://artfultea.com/blogs/wellness/the-best-teas-for-nausea-and-upset-stomachs</ref> Pepermenttee kan pynstillende eienskappe hê. Sommige studies dui daarop dat dit kan help om hoofpyne en migraine te verlig, wat moontlik toegeskryf word aan die spierverslappende effekte daarvan Respiratoriese gesondheid. Die menthol in [[Pepermentolie|pepermentolie]] verhoog bloedvloei en verskaf 'n verkoelende sensasie<ref>https://www.healthline.com/nutrition/peppermint-tea</ref> As jy die stoom van pepermenttee inasem, kan dit help om neusgange oop te maak en respiratoriese kongestie te verlig. Dit word dikwels gebruik om simptome van verkoue en [[Allergie|allergieë]] te verlig. Spesifiek, die saamgestelde menthol, wat in kruisement voorkom, blyk te help om bakterieë in die mond dood te maak en tandvleisbloeding te voorkom. Jy kan 'n kruisementspoel maak deur menttee te laat afkoel en dan daarmee af te spoel, Pepperment menttee is 'n briljante en heeltemal natuurlike manier om die bakterieë in die mond weg te was wat slegte asem kan veroorsaak.l.<ref>https://www.colgate.com/en-us/oral-health/adult-oral-care/benefits-of-mint-on-teeth</ref> Die mentol en ander verbindings in peperment beskik oor anti-inflammatoriese, antibakteriese, antivirale eienskappe, wat voordelig kan wees vir toestande wat inflammasie behels. Dit kan help om stres te verlig, opeenhoping of irritasie wat verband hou met allergieë te verlig, jou immuunstelsel ’n hupstoot te gee om verkoue en griep te bekamp, en meer! Boonop is die aromatiese eienskappe van pepermenttee hoogs verfrissend en verkwikkend.<ref>https://www.sipsby.com/blogs/functional-herb-spotlights/best-anti-inflammatory-teas{{Dooie skakel|date=Januarie 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Die verkwikkende aroma van peperment kan stimulerende effekte op die [[brein]] hê, wat geestelike helderheid en waaksaamheid bevorder. Pepermenttee word dikwels verbruik vir sy verfrissende en ontwakende eienskappe.<ref>https://dragonflytea.com/blogs/our-blog/mint-tea-benefits</ref> Aktuele toediening van pepermenttee of -ekstrakte word ondersoek vir die potensiële voordele daarvan op die vel. Die [[Antimikrobiese|antimikrobiese]] en anti-inflammatoriese eienskappe daarvan kan relevant wees vir sekere veltoestand omdat die peperment-tee ryk is aan antioksidante en antibakteriese middels, kan daaglikse verbruik daarvan [https://www.niams.nih.gov/health-topics/acne aknee]-veroorsakende bakterieë doodmaak en tot helderder vel lei. Antioksidante in groenmenttee maak bakterieë dood en verminder inflammasie wat met aknee geassosieer word.<ref>{{Cite web |url=https://www.bebeautiful.in/all-things-skin/skin-concerns/benefits-and-how-to-use-spearmint-tea-for-acne |title=argiefkopie |access-date=16 Oktober 2023 |archive-date=16 Oktober 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231016223920/https://www.bebeautiful.in/all-things-skin/skin-concerns/benefits-and-how-to-use-spearmint-tea-for-acne |url-status=dead }}</ref> Oor die algemeen is pepermenttee as veilig beskou, kan oormatige verbruik lei tot sooibrand of simptome van suur refluks vererger. Individue met ''gastro-oesofageale refluksiekte'' (GERD) moet versigtig wees as gevolg van die hoe vlak antioksidante. Pepermenttee, met sy duidelike geur en definetiewe gesondheidsvoordele, dien as meer as net 'n drankie. [[Wetenskaplike]] bewyse en tradisionele gebruike dui op die doeltreffendheid daarvan om verteringsgemak te bevorder, simptome van IBS te verlig en by te dra tot respiratoriese gesondheid. Soos met enige kruietee, is dit raadsaam om pepermenttee in 'n gebalanseerde leefstyl te integreer, en individue met spesifieke gesondheidsprobleme moet professionele advies inwin vir persoonlike aanbevelings. ===Chai-Tee=== [[Lêer:A Kolkata voter - Flickr - Al Jazeera English.jpg|thumb|right|'n Man in [[Kolkata]], met 'n ''chaidaani'' vir nege glase ''chai'' – gewone tee sonder 'n masala]] '''Chai-tee''', 'n tradisionele [[Indië|Indiese]] drankie, is 'n mengsel van swart tee en verskeie speserye, soos [[kaneel]], [[Kardamom|kardemom]], [[naeltjies]], [[gemmer]] en [[swartpeper]]. Behalwe vir sy ryk en aromatiese geur, is chai-tee geassosieer met verskeie potensiële gesondheidsvoordele, wat die aandag trek van beide tradisionele wysheid en wetenskaplike verkenning.<ref>https://www.teatulia.com/tea-varieties/what-is-chai.htm</ref> Chai-tee bevat 'n menigte speserye, wat elkeen antioksidante bydra wat kan help om vrye radikale in die liggaam te neutraliseer. Hierdie antioksidante, insluitend polifenole van swart tee en [[Spesery|speserye]], kan bydra tot algehele sellulêre gesondheid.<ref>https://matcha.com/blogs/news/18-studied-health-benefits-of-chai-tea-to-support-wellness</ref> Verskeie bestanddele in chai-tee, soos gemmer, kardemom en swartpeper, is tradisioneel gebruik om vertering te help. Hierdie speserye kan help om spysvertering en opgeblasenheid te verlig deur bevorderde verteringsensiemaktiwiteit. Hierdie speserye is ook bekend om naarheid te verlig en maag ongemak te verlig.bevorder.<ref>https://maduratea.com.au/blogs/wellness/unlocking-the-health-benefits-of-chai-tea-a-comprehensive-guide</ref> Speserye soos gemmer en kaneel in chai-tee het anti-inflammatoriese eienskappe getoon. [[Chroniese siekte|Chroniese]] inflammasie word geassosieer met verskeie gesondheidstoestande, en die gereelde verbruik van chai-tee kan daartoe bydra om [[inflammasie]] te versag.<ref>https://maduratea.com.au/blogs/wellness/unlocking-the-health-benefits-of-chai-tea-a-comprehensive-guide</ref> Kaneel, 'n primêre komponent van chai tee, is gekoppel aan potensiële kardiovaskulêre voordele. Die antioksidante in kaneel kan help om bloeddruk te verlaag en algemene hartgesondheid te bevorder. In sommige individue is getoon dat kaneel help om die vlakke van totale cholesterol, "slegte" LDL-cholesterol en [[Trigliseriede|trigliseriede]] met tot 30% te verminder<ref>https://www.healthline.com/nutrition/chai-tea</ref> Sommige speserye in chai, soos kaneel, is bestudeer vir hul potensiële rol in die regulering van bloedsuikervlakke. Kan chai-tee beskou word as deel van 'n gebalanseerde dieet vir individue wat bekommerd is oor bloedsuikerbestuur. Chai los tee bevat 'n verbinding genaamd katekiene, wat getoon is om te help om bloedsuikervlakke te reguleer. Boonop kan chai-tee help om i[https://www.nih.gov/news-events/nih-research-matters/understanding-insulin-sensitivity-diabetes nsuliensensitiwiteit] te verhoog. Insulien is 'n hormoon wat die liggaam help om glukose vir energie te gebruik<ref>https://www.tea-and-coffee.com/blog/chai-tea-benefits</ref> Swart tee bevat kafeïen en die aminosuur L-theanine,, wat, gekombineer met die speserye in chai, wat albei gekoppel is aan verbeterde focus en bydra tot verbeterde waaksaamheid en kognitiewe funksie. Daarbenewens is sekere verbindings in speserye, soos gemmer en kardemom, bestudeer vir hul potensiële [[Neurologie|neurobeskermende]] effekte. Dit will se dat die swart tee en speserye wat voorkom in chai tee, aansienlike voordele vir beide korttermyn- en langtermyn kognitiewe funksie bied. Navorsing toon dat die blote reuk van kaneel beide aandag en [[geheue]] kan verbeter.<ref>https://www.webmd.com/diet/health-benefits-chai-tea</ref> Speserye soos gemmer, kardemom en naeltjies in chai-tee is bekend vir hul immuunmodulerende eienskappe. Alhoewel chai-tee alleen nie 'n kuur is nie, kan die inkorporering daarvan in 'n gevarieerde dieet bydra tot algehele immuunondersteuning. Die kardemom, wat ryk is aan vitamien C en verskeie ander noodsaaklike voedingstowwe wat help om jou immuunstelsel glad te laat werk. Kardemom het ook antioksidante, antimikrobiese en anti-inflammatoriese eienskappe wat help om bakterieë, swaminfeksies en [[Verkoue|verkoue]] te beveg. Asook het gemmer kragtige antibakteriese eienskappe wat help om gevaarlike patogene af te weer en jou veilig en [[Gesondheid|gesond]] te hou asgevolg van sy oormaat van anti-inflammatoriese effekte.<ref>https://artfultea.com/blogs/wellness/chai-tea-benefits</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.firebellytea.com/en-au/blogs/all/chai-tea-health-benefits |title=argiefkopie |access-date=16 Oktober 2023 |archive-date=16 Oktober 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231016223920/https://www.firebellytea.com/en-au/blogs/all/chai-tea-health-benefits |url-status=dead }}</ref> Chai-tee bied 'n geurige alternatief vir gewone water, wat hidrasie aanmoedig. Om goed gehidreer te bly is noodsaaklik vir algemene gesondheid, en die uiteenlopende geur profiel van chai kan dit 'n aangename keuse maak.<ref>https://thrivemarket.com/blog/chai-tea-benefits</ref> Terwyl chai-tee potensiële gesondheidsvoordele bied, kan individuele reaksies verskil. Dit is belangrik om bedag te wees op die algehele samestelling van die chai, veral met betrekking tot bygevoegde suikers alhoewel tradisionele wysheid en voorlopige navorsing die positiewe eienskappe daarvan beklemtoon is dit noodsaaklik om chai-tee in 'n gebalanseerde en gevarieerde dieet te integreer. Konsultasie met 'n gesondheidswerker is raadsaam vir individue met spesifieke gesondheidsprobleme of toestande. == Verwysings == {{Verwysings|2}} == Eksterne skakels == {{Commonskat-inlyn|Tea|Tee}} {{Wikt-inlyn|tee}} {{Commons category|Green tea}} {{Commons category|Black tea}} {{commons category|Chai}} {{Commons-kategorie inlyn|Aspalathus linearis}} {{Normdata}} [[Kategorie:Tee| ]] [[Kategorie:Groen-Tee| ]] [[Kategorie:Swart-Tee| ]] [[Kategorie:Wit-Tee| ]] [[Kategorie:Chai-Tee| ]] [[Kategorie:Gemmer-Tee| ]] [[Kategorie:Kamille-Tee| ]] [[Kategorie:Rooibos-Tee| ]] [[Kategorie:peperment-Tee| ]] [[Kategorie:Gesondheid]] ln2r9aivj8iqagvoyw0p2a98rq61gix 0 409721 2813939 2710224 2025-06-18T18:00:26Z SpesBona 2720 + skakel 2813939 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas2 |naam = Rugby Europa |kleur = |titel = |beeld = Kenteken van Rugby Europa.png |beeld_wydte = 200px |beeld_onderskrif = Kenteken van Rugby Europa |beeld2 = |beeld2_wydte = |beeld2_onderskrif = |opskrif1 = [[Engels]]e en [[Frans]]e naam |1 = ''Rugby Europe'' |opskrif2 = Afkorting |2 = RE |opskrif3 = Vasteland |3 = [[Europa]] |opskrif4 = Lede |4 = 47 |opskrif5 = [[Sport]]soorte |5 = [[Rugby]], [[Sewesrugby]] |opskrif6 = Stigting |6 = 1934 |opskrif7 = Gestig in |7 = [[Parys]], [[Frankryk]], en [[Hannover]], [[Duitsland]] |opskrif8 = Sambreelorganisasie |8 = [[Wêreldrugby]] |opskrif9 = Aangesluit in |9 = 1988 |opskrif10 = President |10 = Octavian Morariu ({{vlagland|Roemenië}}) |opskrif11 = Setel |11 = Parys, Frankryk |opskrif12 = [[Amptelike taal|Amptelike tale]] |12 = Engels en Frans |opskrif13 = Amptelike webwerf |13 = [https://www.rugbyeurope.eu/ ''rugbyeurope.eu''] |opskrif14 = |14 = |opskrif15 = |15 = |opskrif16 = |16 = |opskrif17 = |17 = |opskrif18 = |18 = |opskrif19 = |19 = |opskrif20 = |20 = }} '''Rugby Europa''' ([[Engels]] en [[Frans]]: ''Rugby Europe'', afgekort “RE”) is die kontinentale beheerliggaam vir [[rugby]] in [[Europa]]. Hulle is ook een van [[Wêreldrugby]] se ses kontinentale konfederasies.<ref>{{en}} {{cite web |url=https://www.world.rugby/organisation/membership/europe |title=Europe |publisher=[[Wêreldrugby]] |accessdate=17 Desember 2023}}</ref> Die konfederasie is in 1934 gestig en hulle hoofkantoor is in [[Parys]], [[Frankryk]], geleë. Die [[amptelike taal|amptelike tale]] is Engels en Frans en Octavian Morariu dien as president van Rugby Europa. Rugby Europa organiseer verskeie vastelandse toernooie, insluitend die [[Europese Rugbykampioenskap]] vir nasionale seniorrugbyspanne vir mans, vroue en jeug. Rugby Europa hou ook toesig oor [[sewesrugby]] in Europa en aangesien dit ’n Olimpiese sportsoort is, werk hulle met die Europese Olimpiese Komitees (EOK) saam. Rugby Europa hou egter nie toesig oor vername toernooie soos die [[Sesnasies-toernooi|Sesnasies]], [[Verenigde Rugbykampioenskap]], Europese Rugbykampioenskapbeker of die Europese Rugby-uitdaagbeker nie.<ref>{{en}} {{cite web |url=https://www.rugbyeurope.eu/media/rctfboxi/eng-rugby-europe-bylaws-2020.pdf |title=Rugby Europe Bylaws (Edition 2020) |publisher=Rugby Europa |pages=6–7 |date=2020 |accessdate=4 Maart 2021 |archive-date=4 Maart 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210304110632/https://www.rugbyeurope.eu/media/rctfboxi/eng-rugby-europe-bylaws-2020.pdf |url-status=dead}}</ref> Rugby Europa is in 1934 deur die [[Franse Rugbyfederasie]] as FIRA (''Fédération internationale de rugby amateur'') as ’n mededinger vir die Internasionale Rugbyraad (IRR, vandag [[Wêreldrugby]]) gestig. Die organisasie het die Europese Nasiesbeker van stapel gestuur om die spel rugby buite die destydse Vyfnasies te versprei en het later elke land op die vastelandse Europa betrek, maar ook lede buite dié kontinent soos [[Marokko]] en [[Tunisië]]. In die 1990’s het dit die Internasionale Rugbyraad as wêreldbeheerliggaam erken en die vastelandse beheerliggaam vir Europa geword. In 2014 is FIRA hernoem na Rugby Europa. == Lidlande == [[Lêer:Europe WorldRugby federations by number of registered players (2018).svg|duimnael|links|400px|Lidlande van Rugby Europa volgens aantal geregistreerde rugbyspelers in 2018:<ref>{{en}} {{cite web |url=https://resources.world.rugby/worldrugby/document/2020/07/28/212ed9cf-cd61-4fa3-b9d4-9f0d5fb61116/P56-57-Participation-Map_v3.pdf |title=Global Participation in Rugby |publisher=[[Wêreldrugby]] |date=2018 |accessdate=17 Desember 2023}}</ref> {{columns-list|2| {{sleutel|#003380ff|>200&nbsp;000 lisensies}} {{sleutel|#0044aaff|>100&nbsp;000 lisensies}} {{sleutel|#0055daff|>40&nbsp;000 lisensies}} {{sleutel|#0066ffff|>20&nbsp;000 lisensies}} {{sleutel|#2a7fffff|>10&nbsp;000 lisensies}} {{sleutel|#5599ffff|>5&nbsp;000 lisensies}} {{sleutel|#aaccffff|<5&nbsp;000 lisensies}}}}]] Rugby Europa het tans 47 lede:<ref>{{en}} {{cite web |url=https://www.rugbyeurope.eu/rugby-europe-members/ |title=Rugby Europe Members |publisher=Rugby Europa |accessdate=17 Desember 2023}}</ref> {{columns-list|2| * {{vlagland|Andorra}} * {{vlagland|Belarus}} * {{vlagland|België}} ([[Belgium Rugby|BR]]) * {{vlagland|Bosnië en Herzegowina}} * {{vlagland|Bulgarye}} * {{vlagland|Denemarke}} * {{vlagland|Duitsland}} ([[Duitse Rugbybond|DRV]]) * {{vlagland|Engeland}} ([[Engelse Rugbyvoetbalunie|RFU]]) * {{vlagland|Estland}} * {{vlagland|Finland}} * {{vlagland|Frankryk}} ([[Franse Rugbyfederasie|FFR]]) * {{vlagland|Georgië}} ([[Georgiese Rugbyunie|GRU]]) * {{vlagland|Hongarye}} * {{vlagland|Ierland|rugby}} ([[Ierse Rugbyvoetbalunie|IRFU]]) * {{vlagland|Israel}} * {{vlagland|Italië}} ([[Italiaanse Rugbyfederasie|FIR]]) * {{vlagland|Kosovo}} * {{vlagland|Kroasië}} * {{vlagland|Letland}} * {{vlagland|Liechtenstein}} * {{vlagland|Litaue}} * {{vlagland|Luxemburg}} * {{vlagland|Malta}} * {{vlagland|Moldowa}} * {{vlagland|Monaco}} * {{vlagland|Montenegro}} * {{vlagland|Nederland}} ([[Rugby Nederland|RN]]) * {{vlagland|Noorweë}} * {{vlagland|Oekraïne}} * {{vlagland|Oostenryk}} * {{vlagland|Pole}} * {{vlagland|Portugal}} ([[Portugese Rugbyfederasie|FPR]]) * {{vlagland|Roemenië}} ([[Roemeense Rugbyfederasie|FRR]]) * {{vlagland|Rusland}} ([[Russiese Rugbyunie|FRR]]) * {{vlagland|San Marino}} * {{vlagland|Serwië}} * {{vlagland|Siprus}} * {{vlagland|Skotland}} ([[Skotse Rugbyunie|SRU]]) * {{vlagland|Slowakye}} * {{vlagland|Slowenië}} * {{vlagland|Spanje}} ([[Spaanse Rugbyfederasie|FER]]) * {{vlagland|Swede}} ([[Sweedse Rugbyunie|SRF]]) * {{vlagland|Switserland}} * {{vlagland|Tsjeggië}} * {{vlagland|Turkye}} * {{vlagland|Wallis}} ([[Walliese Rugbyunie|WRU]]) * {{vlagland|Ysland}} }} == Sien ook == * [[Europese Krieketraad]] * [[UEFA]] == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie-inlyn|Rugby Europe|Rugby Europa}} * {{en}} {{fr}} [https://www.rugbyeurope.eu/ Amptelike webwerf] {{Affiliasies van Wêreldrugby}} {{Normdata}} [[Kategorie:Rugby in Europa]] [[Kategorie:Rugbybeheerliggaam]] [[Kategorie:Wêreldrugby]] lgg2n4erihivc4tgmb49cdnbt2xl74k 0 410541 2814182 2730542 2025-06-19T10:17:59Z Greenman 8 Umkhonto we Sizwe (politieke party) 2814182 wikitext text/x-wiki {{Suid-Afrikaanse Politiek}} '''Algemene verkiesings''' is op 29 Mei 2024 in [[Suid-Afrika]] gehou om 'n nuwe [[Nasionale Vergadering van Suid-Afrika|Nasionale Vergadering]] sowel as die [[provinsiale wetgewer]] in elke provinsie te verkies. Dit was die sewende algemene verkiesing wat onder die voorwaardes van algemene volwasse stemreg gehou is sedert die einde van die [[apartheid]]sera in 1994. Die nuwe [[Nasionale Raad van Provinsies]] word tydens die eerste sitting van elke provinsiale wetgewer verkies. Die verkiesing is gekenmerk deur 'n drastiese afname in steun vir die [[African National Congress]] (ANC), wat sy parlementêre meerderheid verloor het wat dit sedert die eerste post-apartheid verkiesing in 1994 gehou het, en die opkoms van [[Umkhonto we Sizwe (politieke party)|uMkhonto we Sizwe]] (MK-party) onder leiding van oudpresident [[Jacob Zuma]], wat nasionaal die derde plek ingeneem het.<ref>{{cite news|url=https://www.enca.com/news-top-stories/2024-elections-enca-projects-anc-will-take-45-national-vote|title=2024 ELECTIONS: eNCA Project ANC Will Take 45% Of National Vote|publisher=eNCA|date=30 May 2024|accessdate=30 Mei 2024|archive-date=30 Mei 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240530123735/https://www.enca.com/news-top-stories/2024-elections-enca-projects-anc-will-take-45-national-vote|url-status=live}}</ref> Die sentristiese [[Demokratiese Alliansie]] het tweede gekom. Op 14 Junie 2024 het die [[African National Congress|ANC]], die [[Demokratiese Alliansie]] (DA), die [[Inkatha-Vryheidsparty]] (IVP) en die [[Patriotic Alliance]] (PA), ingestem om 'n [[nasionale eenheidsregering]] te vorm, met [[Cyril Ramaphosa]] wat herkies is as [[President van Suid-Afrika]].<ref name=ancda>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/articles/c8007w4vqveo|title=ANC and DA agree on South Africa unity government|first1=Farouk|last1=Chothia|first2=Danai Kesta|last2=Kupemba|first3=Barbra|last3=Plett-Usher|publisher=BBC News|date=14 June 2024|accessdate=14 Junie 2024|archive-date=14 Junie 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240614112052/https://www.bbc.com/news/articles/c8007w4vqveo|url-status=live}}</ref><ref name=ramaphosare-elected>{{cite news|url=https://www.reuters.com/world/africa/south-africas-national-assembly-re-elects-cyril-ramaphosa-president-2024-06-14/|title=South Africa's National Assembly re-elects Cyril Ramaphosa as president|publisher=Reuters|date=14 Junie 2024|accessdate=14 Junie 2024}}</ref> == Agtergrond == Die datum van die verkiesing is deur die dienende president, Cyril Ramaphosa, bepaal en moes binne 90 dae na die einde van die termyn van die huidige Parlement, middel Mei 2024, wees.<ref>{{Cite news |date=24 Oktober 2023 |title=Election season kicks off but no date yet |work=Business Day |url=https://www.businesslive.co.za/bd/national/2023-10-24-election-season-kicks-off-but-no-date-yet/}}</ref> In die [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2021|munisipale verkiesing van 2021]] het die African National Congress vir die eerste keer landwyd in enige verkiesing sedert die einde van apartheid minder as 50% van die stemme gekry.<ref>{{Cite web |date=2021-11-05 |title=A landmark as South Africa's ANC dips below 50% support |url=https://apnews.com/article/africa-elections-cape-town-race-and-ethnicity-racial-injustice-5d14a119310380ca61ce9eb7c3d3d6c2 |access-date=2023-08-01 |website=AP News |language=en}}</ref> Die party het ook steun verloor in die sleutelmetro's van [[Stad Tshwane Metropolitaanse Munisipaliteit|Tshwane]] ([[Pretoria]]), [[Johannesburg]], [[Ekurhuleni Metropolitaanse Munisipaliteit|Ekurhuleni]] en [[EThekwini Metropolitaanse Munisipaliteit|eThekwini]] ([[Durban]]). Die ANC het beheer oor eThekwini behou terwyl die [[Demokratiese Alliansie]] daarin geslaag het om beheer van Johannesburg en Ekurhuleni deur onderskeidelik 'n meerderheidskoalisie en 'n minderheidskoalisie te bekom, benewens die vorming van 'n meerderheidskoalisieregering in Tshwane, wat hy sedert 2016 regeer het.<ref>{{cite news |last=Harper |first=Paddy |title=Historic losses for ANC open new era in South African politics |url=https://www.africanews.com/2021/11/06/historic-losses-for-anc-open-new-era-in-south-african-politics/ |access-date=2023-08-01 |website=Africanews |language=en}}</ref> === Koalisies === Vroeg in 2023 het die ANC en die [[Economic Freedom Fighters]] (EFF) 'n koalisie in Johannesburg en Ekurhuleni gevorm, waar die twee partye MMC-posisies beklee het terwyl hulle 'n burgemeester van 'n minderheidsparty verkies het.<ref>{{Cite web |title=ANC and EFF partnership 'negotiating in good faith' to govern Gauteng metros |url=https://www.702.co.za/articles/466111/anc-and-eff-partnership-negotiating-in-good-faith-to-govern-gauteng-metros |access-date=2023-08-01 |website=702 |language=en-ZA}}</ref> In April 2023, met kennis van die vooruitsigte van 'n ANC/EFF nasionale koalisie, het die DA-leier, [[John Steenhuisen]], 'n beroep gedoen dat "eendersdenkende" partye saamstaan om 'n "doemdag-koalisie" te voorkom.<ref>{{Cite web |title=DA to fight ANC-EFF ‘doomsday coalition’ |url=https://www.businesslive.co.za/bd/politics/2023-04-02-da-to-fight-anc-eff-doomsday-coalition/ |access-date=2023-08-01 |website=BusinessLIVE |language=en-ZA |url-access=subscription}}</ref> In Julie 2023 is 'n gesamentlike verklaring deur die Demokratiese Alliansie (DA), [[Inkatha-Vryheidsparty]] (IVP), [[ActionSA]], [[Vryheidsfront Plus]] (VF+), die [[United Independent Movement]] (UIM) en die [[Spectrum National Party|Spektrum Nasionale Party]] (SNP) vrygestel wat 'n aankondiging van 'n konvensie op 16 en 17 Augustus waarin 'n nasionale koalisie voorgestel word in die geval van 'n parlement sonder 'n volstrekte meerderheid.<ref>{{Cite web |date=2023-07-03 |title=Date set for DA ‘moonshot pact’ convention |url=https://mg.co.za/politics/2023-07-03-date-set-for-moonshot-pact-convention/ |access-date=2023-08-03 |website=The Mail & Guardian |language=en-ZA}}</ref> Op 17 Augustus 2023 is 'n voorverkiesingsooreenkoms genaamd die [[Veelpartyhandves|veelpartyhandves]] onderteken tussen die partye sowel as die Onafhanklike Suid-Afrikaanse Nasionale Burgerlike Organisasie, met die doel om 'n verenigde front teen die drie-dekade-heerskappy van die African National Congress party, en die onlangse opkoms van die omstrede Economic Freedom Fighters (EFF) party voor te stel.<ref>{{Cite web |last=Masuabi |first=Queenin |date=2023-08-17 |title=Multi-Party Charter for South Africa agrees on key power-sharing principles |url=https://www.dailymaverick.co.za/article/2023-08-17-multi-party-charter-for-south-africa-agrees-on-key-power-sharing-principles/ |access-date=2023-10-18 |website=Daily Maverick |language=en}}</ref> Op 7 Oktober 2023 het die [[African Christian Democratic Party]] (ACDP) aangekondig dat hulle by die handves sal aansluit, wat die handves se seteltelling van 108 tot 112 in die Nasionale Vergadering (uit 400 setels) verhoog het.<ref>{{Cite news |last=Sithole |first=Siyabonga |date=8 October 2023 |title=Multiparty Charter welcomes ACDP into the fold |work=Independent Online |url=https://www.iol.co.za/the-star/news/multiparty-charter-welcomes-acdp-into-the-fold-58f0b7a1-65d2-414a-b8b9-a07c0341991f |access-date=18 Oktober 2023}}</ref> ===Umkhonto we Sizwe=== Op 16 Desember 2023 het oudpresident [[Jacob Zuma]] aangekondig dat hy ‘n nuwe party [[Umkhonto we Sizwe (politieke party)|Umkhonto we Sizwe]] gaan steun in die opkomende verkiesing, en beweer dat die huidige president Ramaphosa as 'n “volmag vir witmonopoliekapitaal” dien. Hy het ook die stigting van Umkhonto we Sizwe (MK), voorgehou as ‘n opvolger van die apartheidsera [[Umkhonto we Sizwe]], destyds die militêre vleuel van die ANC.<ref>{{Cite web |last=Magome |first=Mogomotsu |title=South African ex-President Jacob Zuma has denounced the ANC and pledged to vote for a new party |url=https://apnews.com/article/south-africa-jacob-zuma-election-anc-party-5f2260db0b0cf4143387ea13ba8045ba |access-date=2024-03-26 |website=Associated Press|language=en-US}}</ref> Laasgenoemde het 'n regsgeding teen die MK se registrasie by die Verkiesingskommissie van Suid-Afrika aanhangig gemaak, wat op 26 Maart 2024 deur die Verkiesingshof van Suid-Afrika van die hand gewys is weens 'n gebrek aan meriete. Die ANC het ook beplan om 'n regsgeding in te dien teen die party se naam as die "historiese MK".<ref>{{Cite web |last=Magome |first=Mogomotsu |title=South Africa’s ANC fails in bid to ban former leader Zuma’s party from polls |url=https://apnews.com/article/south-africa-election-anc-zuma-court-d409db1059c7f563cc169668bd9357f0 |access-date=2024-03-26 |website=Associated Press|language=en-US}}</ref> Op 28 Maart 2024 het die Verkiesingskommissie Zuma verbied om in die verkiesing te staan, met verwysing na sy vorige kriminele skuldigbevinding.<ref>{{Cite web |title=South Africa’s ex-President Jacob Zuma barred from May elections |url=https://www.aljazeera.com/news/2024/3/28/south-africas-ex-president-jacob-zuma-barred-from-may-elections |access-date=2024-03-29 |website=Al Jazeera |language=en-UK}}</ref> MK het teen hierdie uitspraak geappelleer,<ref>{{cite web |url=https://www.barrons.com/news/s-africa-s-zuma-files-appeal-against-exclusion-from-may-vote-cbe79206 |title=S.Africa's Zuma Files Appeal Against Exclusion From May Vote |publisher=Barron's |date=2024-04-03 |accessdate=2024-04-04}}</ref> met Zuma se prokureurs wat aangevoer het dat die skuldigbevinding van 'n siviele aard was, en die besluit is op 9 April deur die verkiesingshof omgekeer<ref>{{Cite web |title=South Africa’s Jacob Zuma wins court bid to contest upcoming election |url=https://www.aljazeera.com/news/2024/4/9/south-africas-jacob-zuma-wins-court-bid-to-contest-upcoming-election |access-date=2024-04-10 |website=Al Jazeera |language=en-UK}}</ref> wat Zuma weer toegelaat het om te staan.<ref>{{Cite web |last=Khoza |first=Amanda |title=Jacob Zuma can contest elections, Electoral Court rules |url=https://www.news24.com/news24/politics/jacob-zuma-can-contest-elections-electoral-court-rules-20240409 |access-date=2024-04-09 |website=News24 |language=en-US}}</ref> Die Verkiesingskommissie het op 12 April aangekondig dat hy die [[Konstitusionele Hof van Suid-Afrika|Konstitusionele Hof]] sal nader vir duidelikheid oor Artikel 47(1)(e) van die [[Grondwet van Suid-Afrika|Grondwet]], die bepaling wat gebruik is om die aanvanklike beswaar teen mnr Zuma te handhaaf.<ref>{{Cite web |title=Electoral Commission approaches the Constitutional Court for Clarity on Section 47(1)(e) of the Constitution - Electoral Commission of South Africa |url=https://www.elections.org.za/pw/News-And-Media/News-List/News/News-Article/Electoral-Commission-approaches-the-Constitutional-Court-for-Clarity-on-Section-47(1)(e)-of-the-Constitution?a=AISDGvpz75ps1usOfX7oipctYQxHaGTy4Kf8EGcX+ok= |access-date=2024-04-12 |website=www.elections.org.za}}</ref> Die polisie het op 30 April 'n ondersoek van stapel gestuur of die MK handtekeninge vervals het om vir die verkiesing te registreer.<ref>{{Cite web |last=Imray |first=Gerald |date=30 April 2024 |title=South African police investigate if former president's party forged signatures to contest elections |url=https://apnews.com/article/south-africa-election-zuma-anc-cc4a1dc04e555620a8e069ec02f0e022 |access-date=1 Mei 2024 |website=Associated Press |language=en-US |archive-date=1 Junie 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240601125857/https://apnews.com/article/south-africa-election-zuma-anc-cc4a1dc04e555620a8e069ec02f0e022 |url-status=live }}</ref> Die Konstitusionele Hof het Zuma op 20 Mei onbevoeg verklaar om vir die verkiesing te staan, met verwysing na sy kriminele skuldigbevinding.<ref>{{Cite web |last=Imray |first=Gerald |date=20 Mei 2024 |title=South Africa's top court rules former President Zuma cannot stand in election over criminal record |url=https://apnews.com/article/south-africa-elections-jacob-zuma-75051f626f3f4fe68dc8ed04b1e2163b |access-date=20 Mei 2024 |website=Associated Press |language=en-US |archive-date=20 Mei 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240520102221/https://apnews.com/article/south-africa-elections-jacob-zuma-75051f626f3f4fe68dc8ed04b1e2163b |url-status=live }}</ref> Hy is steeds toegelaat om vir MK veldtogte te voer <ref>{{Cite web |last=Imray |first=Gerald |date=28 Mei 2024 |title=South Africa's election might be a defining moment — with new complications. Here's what to know |url=https://apnews.com/article/south-africa-elections-voter-guide-6876f39a9c14a61c8f94f123cb66d4ce |access-date=29 Mei 2024 |website=Associated Press |language=en-US |archive-date=17 Mei 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240517074753/https://apnews.com/article/south-africa-elections-voter-guide-6876f39a9c14a61c8f94f123cb66d4ce |url-status=live }}</ref> en sy naam is as partyleier op die stembrief behou.<ref>{{Cite web |last=Chothia |first=Farouk |date=29 May 2024 |title=South Africans vote with ANC majority in the balance |url=https://www.bbc.com/news/articles/crgg2neyr65o |access-date=29 Mei 2024 |website=BBC |language=en-UK |archive-date=29 Mei 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240529022248/https://www.bbc.com/news/articles/crgg2neyr65o |url-status=live }}</ref> ===Kiesersopkoms=== [[Lêer:Kieseropkoms.jpg|duimnael|Persentasie volwassenes wat stem in die nasionale verkiesings.]] Die kiesersopkoms het afgeneem sedert die einde van Apartheid, toe 86% van die stemgeregtigde kiesers opgedaag het.<ref>{{Cite news |title=South Africa faces a defining election |url=https://www.economist.com/the-world-ahead/2023/11/13/south-africa-faces-a-defining-election |access-date=2024-01-31 |newspaper=The Economist |issn=0013-0613}}</ref> Vir hierdie verkiesing was 27 miljoen mense geregtig om te stem.<ref name="logistics">{{Cite web |last=Imray |first=Gerald |title=South Africa’s election could bring a defining moment — and new complications. Here’s what to know |url=https://apnews.com/article/south-africa-elections-voter-guide-6876f39a9c14a61c8f94f123cb66d4ce |access-date=2024-05-17 |website=Associated Press|date=17 Mei 2024 |language=en-US}}</ref> Vyf-en-vyftig persent van hulle was vroue, terwyl kiesersregistrasie die hoogste was onder diegene tussen 30 en 39 jaar oud.<ref>{{Cite news |title=Counting under way in South Africa's crucial election |url=https://www.bbc.com/news/articles/cjll8nr6962o |access-date=30 Mei 2024 |work=BBC |archive-date=30 Mei 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240530005713/https://www.bbc.com/news/articles/cjll8nr6962o |url-status=live }}</ref> Slegs 58% van die land se geregistreerde kiesers het in die verkiesing gaan stem. ==Verkiesingstelsel== Volgens die [[Grondwet van Suid-Afrika]] moet 'n verkiesing minstens elke vyf jaar plaasvind. Die doel van die verkiesing is om 'n nuwe [[Nasionale Vergadering van Suid-Afrika|Nasionale Vergadering]] asook provinsiale wetgewers te verkies. Die Nasionale Vergadering bestaan uit 400 lede wat deur eweredige verteenwoordiging verkies word en wat op hulle beurt die [[President van Suid-Afrika|president van die land]] verkies. Die 2024-verkiesing is deur die [[Onafhanklike Verkiesingskommissie van Suid-Afrika]] bestuur. In Junie 2020 het die [[Konstitusionele Hof van Suid-Afrika|Konstitusionele Hof]] beslis in New Nation Movement NPC v President van die Republiek van Suid-Afrika dat die Kieswet ongrondwetlik was in die mate dat dit nie onafhanklikes toegelaat het om in nasionale en provinsiale verkiesings mee te ding nie.<ref>{{Cite news|last=Mabuza|first=Ernest|date=11 Junie 2020|title=Constitutional Court judgment opens door for independent candidates to stand for election|url=https://www.timeslive.co.za/politics/2020-06-11-concourt-ruling-opens-door-for-independent-candidates-to-stand-for-election-in-sa/|access-date=7 Julie 2021|newspaper=[[Sunday Times]]|language=en-ZA}}</ref> Sedert die eerste verkiesing wat onder algemene stemreg gehou is, is 400 lede wat verkies is tot die Nasionale Vergadering verkies deur 'n stelsel van proporsionele verteenwoordiging met 'n geslote lys- benadering. Tweehonderd lede is uit nasionale partylyste verkies, terwyl die ander 200 uit provinsiale partylyste in elk van die nege provinsies verkies is. Die nasionale lyssetels is toegeken deur setels wat op provinsiale vlak gewen is van elke party se nasionale toekenning af te trek om 'n maksimum proporsionele uitslag te genereer. Die Droop-kwota-variant van die grootste restant-metode is gebruik om setels op sowel nasionale as provinsiale vlak toe te ken.<ref name="electionguide">{{cite web|url = http://www.electionguide.org/elections/id/2721/|title = Election for National Assembly|access-date = 4 Januarie 2020|website = IFES Election Guide}}</ref> Provinsiale wetgewers word ook verkies deur 'n stelsel van proporsionele verteenwoordiging met geslote partylyste. In Februarie 2021 het [[Aaron Motsoaledi]], minister van binnelandse sake, 'n ministeriële advieskomitee onder leiding van [[Valli Moosa]] aangestel om 'n nuwe kiesstelsel aan te beveel.<ref>{{Cite web|title=Ministerial Advisory Committee on the Electoral System hosts first consultative meeting|url=https://www.gov.za/speeches/ministerial-advisory-committee-electoral-system-hosts-first-consultative-meeting-24-mar|url-status=live|access-date=7 Julie 2021|website=www.gov.za|publisher=Government of South Africa|date=24 Maart 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210709183523/https://www.gov.za/speeches/ministerial-advisory-committee-electoral-system-hosts-first-consultative-meeting-24-mar |archive-date=2021-07-09 }}</ref> Terwyl die komitee verdeel was, het 'n skrale meerderheid lede 'n hibriede stelsel verkies, met die helfte van die setels wat in kiesafdelings verkies is en die ander helfte deur partylyste verkies.<ref>{{Cite news|last1=Kgosana|first1=Caiphus|last2=Khoza|first2=Amanda|title=Advisory committee divided on which electoral system to adopt|url=https://www.timeslive.co.za/sunday-times/news/2021-06-13-advisory-committee-divided-on-which-electoral-system-to-adopt/|newspaper=[[Sunday Times ]]|language=en-ZA|date=13 Junie 2021|access-date=7 Julie 2021}}{{subscription required|s}}</ref> ===Streeksstemming=== Die streekstembrief is een van die drie stembriewe wat in Suid-Afrika se nasionale verkiesings gebruik word, saam met die nasionale stembrief en provinsiale stembrief. Dit word gebruik om verteenwoordigers van elk van die land se nege provinsies tot die Nasionale Vergadering te verkies. Die streekstembrief is proporsioneel, wat beteken dat setels aan partye en onafhanklike kandidate toegeken word op grond van die aantal stemme wat ontvang is.<ref>{{Cite web |title=2024 General Elections, 29 Mei {{!}} South African Government |url=https://www.gov.za/news/elections2024 |access-date=2024-05-13 |website=www.gov.za}}</ref> {| class="wikitable sortable" |+'''Nasionale Vergadering streeksetels'''<ref>{{Cite web |title=What's new in the 2024 Elections: Electoral Amendment Act - Electoral Commission of South Africa |url=https://www.elections.org.za/pw/elections/whats-new-in-the-2024-elections-electoral-amendment-act |access-date=2024-05-13 |website=www.elections.org.za}}</ref> !Streek !Setels |- |Oos-Kaap |25 |- |Vrystaat |11 |- |Gauteng |48 |- |KwaZulu-Natal |41 |- |Limpopo |19 |- |Mpumalanga |15 |- |Noordwes |13 |- |Noord-Kaap |5 |- |Wes-Kaap |23 |- |Total |200 |} ===Verkiesing van die Nasionale Vergadering en provinsiale wetgewers=== President Cyril Ramaphosa het op 17 April 2023 die Verkiesingswysigingswetsontwerp onderteken, wat onafhanklike kandidate toelaat om vir verkiesing tot die Nasionale Vergadering en provinsiale wetgewers te staan, terwyl die proporsionele verteenwoordiging met geslote lyste behou is. Tweehonderd lede word uit nasionale partylyste verkies, terwyl die oorblywende 200 setels deur politieke partye en onafhanklike kandidate in elk van die nege provinsies betwis is. In provinsiale wetgewers het die enkelvlak-multilid-proporsionele stelsel voortgegaan om van toepassing te wees met politieke partye en onafhanklike kandidate wat om setels meegeding het. Kiesers het drie stembriewe ontvang in teenstelling met twee in vorige verkiesings; die eerste stemming was om die 200 lede van die Nasionale Vergadering te kies wat slegs deur politieke partye betwis word en die tweede stemming was om die oorblywende 200 lede van die Nasionale Vergadering te verkies wat deur politieke partye en onafhanklike kandidate in elk van die nege provinsies betwis is, terwyl die derde stemming was om lede van die provinsiale wetgewers met politieke partye en onafhanklike kandidate te verkies.<ref>{{Cite web |title=What's new in the 2024 Elections? |url=https://www.elections.org.za/pw/elections/whats-new-in-the-2024-elections-electoral-amendment-act |access-date=18 Oktober 2023 |website=Electoral Commission of South Africa}}</ref> ===Verkiesing van die president en premiers=== Ná die verkiesing sal die [[President van Suid-Afrika]] deur die Nasionale Vergadering verkies word. Alhoewel daar van die President vereis word om 'n lid van die Nasionale Vergadering te wees ten tyde van die verkiesing, moet 'n persoon wat as President verkies word hul setel bedank om die amp te aanvaar.<ref>{{cite news |last1=Paton |first1=Carol |last2=Quintal |first2=Genevieve |title=Cyril Ramaphosa elected as president by National Assembly |url=https://www.businesslive.co.za/bd/national/2019-05-22-cyril-ramaphosa-elected-as-president-by-national-assembly/ |access-date=4 Januarie 2020 |newspaper=BusinessDay |date=22 Mei 2019}}{{subscription required|s}}</ref> Die premiers van elke provinsie sal ook ná die verkiesing deur die onderskeie provinsiale wetgewers verkies word.<ref name="electionguide" /> ===NRVP verkiesings=== Die [[Nasionale Raad van Provinsies]] (NRVP) bestaan uit 90 lede, tien verkies deur elk van die provinsiale wetgewers in verhouding tot die samestelling van die wetgewer. Die NRVP-lede sal die dag ná die eerste sitting van die Nasionale Vergadering ingesweer word.<ref name="electionguide" /> == Partye en kandidate == Vir hierdie verkiesing het 70 politieke partye geregistreer, die meeste vir 'n algemene verkiesing in Suid-Afrika tot nog toe. Dit is ook die eerste algemene verkiesing wat onafhanklike kandidate toegelaat het om vir die Nasionale Vergadering deel te neem.<ref name="logistics"/> ===Voorlopige kandidatelyste=== Op 26 Maart 2024 het die Onafhanklike Verkiesingskommissie die voorlopige kandidaatlyste gepubliseer, met die lys van die volgende twee-en-vyftig partye, wat op die nasionale stembrief sal verskyn:<ref>[https://www.elections.org.za/pw/Parties-And-Candidates/Candidates-List National Candidates List], Independent Electoral Commission, Retrieved 26 Maart 2024.</ref> [[Hope4SA|#HOPE4SA]], [[Abantu Batho Congress]], [[Able Leadership]], [[Action Alliance Development Party]], [[ActionSA]], [[Africa Africans Reclaim]], [[African Christian Democratic Party]], [[African Congress for Transformation]], [[African Content Movement]], [[African Heart Congress]], [[African Independent Congress]], [[African Movement Congress]], [[African National Congress]], [[African People's Convention]], [[African People's Movement]], [[African Transformation Movement]], [[Al Jama-ah]], [[All Citizens Party]], [[Alliance of Citizens for Change]], [[Allied Movement for Change]], [[Azanian People's Organisation]], [[Build One South Africa]], [[Citizans]], [[Congress of the People]], [[Conservatives in Action]], [[Democratic Alliance]], [[Democratic Liberal Congress]], [[Economic Freedom Fighters]], [[Economic Liberators Forum South Africa]], [[Forum for Service Delivery|Forum 4 Service Delivery]], [[Free Democrats]], [[GOOD]], [[Independent South African National Civic Organisation]], [[Inkatha Freedom Party]], [[National Coloured Congress]], [[National Freedom Party]], [[Northern Cape Communities Movement]], [[Organic Humanity Movement]], [[Pan Africanist Congress of Azania]], [[Patriotic Alliance]], [[People's Movement for Change]], [[Referendum Party]], [[RISE Mzansi]], [[Sizwe Ummah Nation]], [[South African Rainbow Alliance]], [[South African Royal Kingdoms Organization]], [[Umkhonto we Sizwe (politieke party)|uMkhonto weSizwe]], [[United Africans Transformation]], [[United Democratic Movement]], [[United Independent Movement]], [[Vryheidsfront Plus]], en [[Xiluva]]. ===Finale kandidatelyste en onafhanklike kandidate=== Op 10 April 2024 het die Onafhanklike Verkiesingskommissie die finale kandidatelyste gepubliseer en weer twee-en-vyftig partye gelys met nasionale kompenserende kandidate (teenoor nasionale streek- en provinsiale). Die [[Independent South African National Civic Organisation]] het nie meer op die lys verskyn nie, terwyl die [[Africa Restoration Alliance]] bygevoeg is.<ref>[https://www.elections.org.za/pw/Parties-And-Candidates/List-Of-Parties-And-Independents National Compensatory - List of Parties - Alphabetic Order], Independent Electoral Commission, Besoek 10 April 2024.</ref> Ses onafhanklike kandidate het op die nasionale streeklyste verskyn, naamlik [[Zackie Achmat]], [[Louis Liebenberg]], Anele Mda, Lovemore N'dou, Ntakadzeni Phathela en Lehlohonolo Ramoba.<ref>[https://www.elections.org.za/pw/Parties-And-Candidates/National Regional Parties and Independents - Alphabetic Order], Independent Electoral Commission, Besoek op 13 April 2024.</ref> ===Uitsprake van die Verkiesingshof=== Uitspraak van die verkiesingshof op 20 April 2024 het sake afwys wat deur vyf politieke partye teen die Kommissie aanhangig gemaak is. Die vyf politieke partye – [[Operation Dudula]], Arise South Africa, Cape Independence Party, Defenders of the People en Independent South Africa National Civic Organisation - het sake aanhangig gemaak teen hul uitsluiting van deelname aan die komende verkiesings, nadat hulle nie aan die vereistes vir kandidate voldoen het nie.<ref>Kieshof verwerp appèlaansoeke van vyf partye, 10:01 Sat, 20 Apr 2024, https://www.ofm.co.za/article/sa/331337/kieshof-verwerp-app%C3%A8laansoeke-van-vyf-partye . Besoek 22 April 2024</ref> ===Prominente politici=== <gallery widths=90px heights=140px caption="Suid-Afrikaanse politici" perrow="8"> Cyril Ramaphosa - President of South Africa - 2018 (cropped).jpg|{{Center|[[Cyril Ramaphosa]]<br>[[African National Congress|ANC]]}} John Steenhuisen (cropped).jpg|{{Center|[[John Steenhuisen]]<br>[[Democratic Alliance|DA]]}} Julius Malema, EFF CIC (2019).png|{{Center|[[Julius Malema]]<br>[[Economic Freedom Fighters|EFF]]}} Hon-velenkosini-hlabisa.jpg|{{Center|[[Velenkosini Hlabisa]]<br>[[Inkatha Freedom Party|IFP]]}} Russian President Vladimir Putin alongside South African President Jacob Zuma (cropped).jpg|{{Center|[[Jacob Zuma]]<br>[[Umkhonto we Sizwe (politieke party)|MK]]}} PJ Groenewald (cropped).jpg|{{Center|[[Pieter Groenewald]]<br>[[Vryheidsfront Plus|VF+]]}} Consul General Christopher Rowan with Mayor Mashaba and former D.C. Mayor Athony Williams (2).jpg|{{Center|[[Herman Mashaba]]<br>[[ActionSA]]}} K Meshoe Toronto 2013.png|{{Center|[[Kenneth Meshoe]]<br>[[African Christian Democratic Party|ACDP]]}} </gallery> == Kwessies == ===Gesondheidsorg=== [[Lêer:20240528Verkiesing.jpeg|duimnael|Verkiesingsplakkate in Pretoria.]] Op 15 Mei 2024, twee weke voor die verkiesing, het president Ramaphosa die Wet op Nasionale Gesondheidsversekering (NGV) onderteken wat 'n staatsfonds vir Nasionale Gesondheidsversekering tot stand gebring het om meer Suid-Afrikaners toegang tot private gesondheidsorg te bied.<ref>{{Cite web |date=2024-05-15 |title=A new South Africa health law aims at deep inequality, but critics say they'll challenge it |url=https://apnews.com/article/south-africa-health-law-elections-e1e15892eaa6efa51cc1bf14959d3453 |access-date=2024-05-19 |website=AP News |language=en}}</ref> Die doel van die wetsontwerp is om uiteindelik die gebruik van private gesondheidsorg uit te faseer en dit te vervang met die NGV as die enigste koper en verskaffer van gesondheidsversekering. Die DA is sterk gekant teen die wetsontwerp op die veronderstelling dat dit kan lei tot groot belastingverhogings en [[korrupsie]] deur ANC-"kaderontplooiing," en het belowe om dit in die hof te betwis.<ref name="BBC100">{{Cite web |title=South Africa's National Health Insurance (NHI) Bill: Why it is controversial |url=https://www.bbc.com/news/articles/c1030v3p1r8o |access-date=2024-05-19 |website=www.bbc.com |language=en-GB}}</ref><ref name="Al10">{{Cite web |title=South Africa’s Ramaphosa signs health bill weeks before election |url=https://www.aljazeera.com/news/2024/5/15/south-africas-ramaphosa-signs-health-bill-weeks-before-election |access-date=2024-05-19 |website=Al Jazeera |language=en}}</ref> Die wetsontwerp was omstrede omdat dit mense se vermoë sou beperk om private gesondheidsversekering uit te neem om mediese koste te dek. Daarbenewens het die regering nie amptelike statistieke vrygestel oor hoeveel die NGV-program sal kos nie, wat kommer wek dat dit Suid-Afrika se voortdurende probleme met die verskaffing van openbare dienste soos elektrisiteit en water kan vererger.<ref name=BBC100/><ref name=Al10/> ===Onwettige immigrasie=== Suid-Afrika staar baie uitdagings in die gesig, insluitend verswakkende [[infrastruktuur]] in belangrike sektore soos krag en water, tesame met aanhoudende hoë vlakke van [[werkloosheid]] en [[misdaad]].<ref>{{Cite web |last=Smith |first=James F. |date=2023-11-21 |title=Harvard's Growth Lab researchers diagnose South Africa's decline and suggest tough choices to move forward |url=https://www.hks.harvard.edu/faculty-research/policy-topics/development-economic-growth/report-state-capacity-collapsing-south |access-date=2024-04-08 |website=www.hks.harvard.edu |language=en}}</ref> Sommige in die algemene publiek wys vingers na onwettige immigrasie en skryf die nasie se ellende toe aan die teenwoordigheid van onwettige migrante.<ref>{{Cite web |title=Impact of illegal migration on cities: input from Joburg & Ekurhuleni Mayors, SALGA & Minister |url=https://pmg.org.za/committee-meeting/29125/ |access-date=2024-04-08 |website=pmg.org.za |language=en}}</ref> Intussen doen politieke partye, soos ActionSA, IVP, ATM en PA,<ref>{{Cite web |last=Simelane |first=Bheki C. |date=2021-09-05 |title=Action SA's Herman Mashaba: Unapologetic about stance on foreigners and driven to wear Joburg's mayoral chain again Action SA's Herman Mashaba: Driven to wear Joburg's mayoral chain |url=https://www.dailymaverick.co.za/article/2021-09-05-action-sas-herman-mashaba-unapologetic-about-stance-on-foreigners-and-driven-to-wear-joburgs-mayoral-chain-again/ |access-date=2024-04-28 |website=Daily Maverick |language=en}}</ref> ’n oproep op strenger grensbeheer in reaksie op die vermeende druk wat deur ongedokumenteerde migrante op openbare dienste en hulpbronne veroorsaak word.<ref>{{Cite web |date=2024-04-04 |title='You see skeletons' - South Africa's deadly border |url=https://www.bbc.com/news/world-africa-68680534 |access-date=2024-04-08 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite web |first=Natasha |last=Marrian |title=Is South Africa heading for an immigration election? |url=https://www.businesslive.co.za/fm/features/2023-11-16-is-south-africa-heading-for-an-immigration-election/ |access-date=2024-04-08 |website=BusinessLIVE |language=en-ZA}}</ref><ref>{{Cite news |date=2024-04-04 |title=South Africa election 2024: 'You see skeletons' - the deadly migrant crossing |url=https://www.bbc.com/news/world-africa-68680534 |access-date=2024-04-08 |language=en-GB}}</ref> ===Korrupsie=== Die Geregtelike Kommissie van Ondersoek na Bewerings van Staatskaping, in die volksmond bekend as die [[Zondo-kommissie]], het sy werk voltooi en sy finale verslag in Junie 2022 aan die president voorgelê.<ref>{{Cite web |title=The Zondo Commission: A bite-sized summary |url=https://pari.org.za/wp-content/uploads/2022/09/PARI-Summary-The-Zondo-Commission-A-bite-sized-summary-v360.pdf |access-date=5 Maat 2024 |website=Public Affairs Research Institute}}</ref> Die Kommissie het die Suid-Afrikaanse belastingbetaler "amper R1 miljard" gekos.<ref>{{Cite web |last=Haffajee |first=Ferial |date=2021-06-30 |title=State Capture Inquiry cost almost R1bn, but it saved billions more – Judge Zondo |url=https://www.dailymaverick.co.za/article/2021-06-30-state-capture-inquiry-cost-almost-r1bn-but-it-saved-billions-more-judge-zondo/ |access-date=2024-03-05 |website=Daily Maverick |language=en}}</ref> Ondersoeker Paul Holden van Shadow World Investigations het tot die gevolgtrekking gekom dat staatskaping die Suid-Afrikaanse ekonomie minstens R49 miljard gekos het.<ref>{{Cite web |last=Davis |first=Rebecca |date=2021-05-24 |title=The total(ish) cost of the Guptas' State Capture: R49,157,323,233.68 |url=https://www.dailymaverick.co.za/article/2021-05-24-the-totalish-cost-of-the-guptas-state-capture-r49157323233-68/ |access-date=2024-03-05 |website=Daily Maverick |language=en}}</ref> In hul verkiesingsmanifes vir 2024 beweer die African National Congress dat, volgens die Zondo-kommissie se aanbevelings, "wette, instellings en praktyke in plek gestel word om die potensiaal vir [[korrupsie]] van enige aard en op enige skaal te verminder".<ref>{{Cite web |title=The ANC's 2024 Manifesto - DOCUMENTS {{!}} Politicsweb |url=https://www.politicsweb.co.za/documents/the-ancs-2024-manifesto |access-date=2024-03-05 |website=www.politicsweb.co.za |language=en}}</ref> Die Demokratiese Alliansie plaas die skuld vir korrupsie en staatskaping vierkantig op die skouers van die ANC en sê dat hy “’n werklik onafhanklike eenheid teen misdaad en teenkorrupsie sal stig deur die Valke te ontbind en ’n nuwe Hoofstuk 9-instelling, ’n Anti-misdaad-eenheid te stig. -Korrupsiekommissie, wat slegs aan die Parlement van Suid-Afrika verantwoordbaar sal wees."<ref>{{Cite web |title=The DA's Rescue Plan for South Africa |url=https://cdn.da.org.za/wp-content/uploads/2024/02/16143750/DA-Election-Manifesto-2024.pdf |access-date=5 March 2024 |website=Democratic Alliance}}</ref> Die Economic Freedom Fighters stel voor om die Grondwet te wysig om "die Nasionale Vervolgingsgesag 'n Hoofstuk 9-instelling aanspreeklik aan die Parlement te maak".<ref>{{Cite web |title=Our Land & Jobs Now. Stop Loadshedding! 2024 Election Manifesto |url=https://effonline.org/wp-content/uploads/2024/02/A5-EFF-2024-Manifesto-full-version.pdf |access-date=5 Maart 2024 |website=Economic Freedom Fighters}}</ref> Die ANC is ook gekritiseer omdat hy voorlopig vier ministers (Zizi Kodwa, [[Malusi Gigaba]], [[David Mahlobo]] en [[Gwede Mantashe]]) ingesluit het wat op 11 Maart by 'n korrupsie-ondersoek na die administrasie van oudpresident Jacob Zuma betrek is, hangende die finale uitslag van 'n binneparty oorsig. Veertien ander amptenare is óf gediskwalifiseer óf nie deur die ANC as kandidate gelys oor dieselfde kwessie nie.<ref>{{cite news |last1=Imray |first1=Gerald |title=South Africa's ruling party fields election candidates who have faced graft allegations |url=https://apnews.com/article/south-africa-elections-anc-fa83145d9cd1080abde8fc4076817832 |access-date=12 Maart 2024 |work=Associated Press |date=12 Maart 2024}}</ref> === Grondhervorming === Die ANC se voorgestelde wysiging van Artikel 25 van die [[Grondwet van Suid-Afrika]] het misluk in die [[Parlement van Suid-Afrika]], met 'n stem van 204 LP's ten gunste, 145 LP's teen en 0 onthoudings.<ref>{{Cite web |last=Gerber |first=Jan |title=National Assembly fails to pass constitutional amendment to allow land expropriation without compensation |url=https://www.news24.com/news24/southafrica/news/breaking-national-assembly-fails-to-pass-constitutional-amendment-to-allow-land-expropriation-without-compensation-20211207 |access-date=2024-03-05 |website=News24 |language=en-US}}</ref> Die wetsontwerp het 'n ⅔ meerderheid vereis. Die grondwetlikheid van die wysiging is ook deur burgerlike organisasies bevraagteken.<ref>{{Cite web |date=2021-03-24 |title=AFRIFORUM PRESENTS ORAL SUBMISSIONS TO PARLIAMENT ON THE AMENDMENT OF SECTION 25 OF THE CONSTITUTION AND THE EXPROPRIATION BILL - AfriForum |url=https://afriforum.co.za/en/afriforum-presents-oral-submissions-to-parliament-on-the-amendment-of-section-25-of-the-constitution-and-the-expropriation-bill/ |access-date=2024-03-05 |website=AfriForum |language=en-US |archive-date=2024-04-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240407134404/https://afriforum.co.za/en/afriforum-presents-oral-submissions-to-parliament-on-the-amendment-of-section-25-of-the-constitution-and-the-expropriation-bill/ |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |last=South African Institute of Race Relations |date=13 August 2021 |title=South African Institute of Race Relations NPC (IRR) Submission to the Ad Hoc Committee to Initiate and Introduce Legislation Amending Section 25 of the Constitution |url=https://irr.org.za/reports/submissions-on-proposed-legislation/irr-submission-draft-constitution-18th-amendment-bill-13-august-2021.pdf |access-date=5 March 2024 |website=South African Institute of Race Relations}}</ref> Die ANC hou vol dat onteiening sonder vergoeding nodig is, so ook die EFF.<ref>{{Cite web |last=Gerber |first=Jan |title=Failed Section 25 amendment is 'water under the bridge', says Mabuza |url=https://www.news24.com/news24/southafrica/news/failed-section-25-amendment-is-water-under-the-bridge-says-mabuza-20211209 |access-date=2024-03-05 |website=News24 |language=en-US}}</ref> Die DA en Vryheidsfront Plus, ACDP en IVP bly gekant teen die ANC se hernieude poging tot onteiening deur die Wysigingswetsontwerp op Onteiening.<ref>{{Cite web |title=Failure to pass the Section 25 Amendment Bill a victory for South Africa’s constitutional order |url=https://www.da.org.za/2021/12/failure-to-pass-the-section-25-amendment-bill-a-victory-for-south-africas-constitutional-order |access-date=2024-03-05 |website=Democratic Alliance |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Merten |first=Marianne |date=2022-09-28 |title=Expropriation Bill finally approved — the end of a long and controversial road |url=https://www.dailymaverick.co.za/article/2022-09-29-controversial-expropriation-bill-is-finally-approved-after-navigating-a-14-year-rocky-road/ |access-date=2024-03-05 |website=Daily Maverick |language=en}}</ref> Die verskillende partye het radikaal verskillende standpunte oor hierdie kwessie. Die ANC sien die huidige beleid as 'n voortsetting van [[Nelson Mandela]] se belofte. Die beleid (om 30% van die grond aan swart Suid-Afrikaners terug te gee) was tot dusver duidelik onsuksesvol. Tans hoop die ANC om die doel teen 2030 te bereik.<ref>{{Cite web |last=Hull |first=Elizabeth |date=2022-10-17 |title=Land reform in South Africa is failing. Ignoring the realities of rural life plays a part |url=http://theconversation.com/land-reform-in-south-africa-is-failing-ignoring-the-realities-of-rural-life-plays-a-part-190452 |access-date=2024-04-30 |website=The Conversation |language=en-US}}</ref> In hul verkiesingsmanifes beweer die ANC dat hulle “grondhervorming en herverdeling sal versnel om bate-ongelykheid te verminder en verblyfsekerheid te beskerm, voedselsekerheid en landbouproduksie te verbeter, landelike en stedelike ontwikkeling te bevorder en groter toegang tot behuising moontlik te maak.”<ref name=":02">{{Cite web |date=24 Februarie 2024 |title=ANC Election Manifesto |url=https://www.anc1912.org.za/wp-content/uploads/2024/02/ANC-2024-Elections-Manifesto.pdf |access-date=18 April 2024 |website=ANC Manifesto}}</ref> Hierdie tipe retoriek en argumentasie kom herhaaldelik deur die manifes voor. Vir die ANC is dit duidelik dat onteiening 'n kwessie van veelsydige rassegeregtigheid is. Net soos die energiekrisis is daar beslis 'n omgewingsaspek, aangesien landbou-ongelykhede veral in die debat opvallend raak. Die EFF deel 'n soortgelyke standpunt as dié van die ANC. Die EFF skets in hul manifes sewe pilare waarop hulle hul beleid baseer. Die eerste is uitdruklik ten gunste van onteiening, lees "onteiening van Suid-Afrika se grond sonder vergoeding vir gelyke herverdeling in gebruik."<ref name=":12">{{Cite web |work=Economic Freedom Fighters |date=10 Februarie 2024 |title=2024 Election Manifesto |url=https://effonline.org/wp-content/uploads/2024/02/A5-EFF-2024-Manifesto-full-version.pdf |access-date=29 April 2024}}</ref> Hierdie standpunt maak sin gegewe die partye se Marxistiese en swart nasionalistiese ideologie. Oor die kwessie van onteiening is die EFF en ANC meestal verenig. Trouens, die EFF het dikwels die aanklag oor onteiening gelei en een van die saak se grootste ondersteuners geword. Julius Malema, leier van die EFF, het beweer dat "wanneer ons ekonomiese vryheid sê, bedoel ons swart mense besit produktiewe plase."<ref>{{Cite web |date=2019-11-18 |title=Julius Malema: Land Expropriation Without Compensation - Berkeley Political Review |url=https://bpr.studentorg.berkeley.edu/2019/11/18/julius-malema-land-expropriation-without-compensation/ |access-date=2024-04-30 |language=en-US}}</ref> Daarteenoor ondersteun die DA nie die beleid van onteiening sonder vergoeding nie. Die party beskou pogings tot onteiening as 'n oortreding van artikel 25 van die [[Grondwet van Suid-Afrika|Grondwet]]. Verder, wanneer die ANC en ander partye probeer het om die grondwet te wysig om meer vatbaar vir hul voorstelle te wees, het die DA in sterk opposisie gestaan. Die party het pogings om onteieningswetgewing deur te voer "ruïneus", 'n "aanval op ons grondwetlike waardes" en "argaïes" genoem.<ref>{{Cite web |title=DA to challenge any attempt to bulldoze Expropriation Bill through parliament |url=https://www.da.org.za/2024/03/da-to-challenge-any-attempt-to-bulldoze-expropriation-bill-through-parliament |access-date=2024-04-30 |website=Democratic Alliance |language=en}}</ref> ===Energiekrisis=== ''Hoofartikel'': [[Suid-Afrikaanse energiekrisis]] Roterende kragonderbreking, of "[[beurtkrag]]", wat veroorsaak word deur probleme met die staatsnutsmaatskappy [[Eskom]] kom al sedert 2007 voor, maar die voorkoms van stroomonderbrekings het sedert 2020 aansienlik toegeneem.<ref>{{Cite web |last=Energy |first=Hohm |date=2023-05-12 |title=Sponsored Content: Its now official: South Africa has now had more load shedding in 2023 to date than in 2022 combined |url=https://www.dailymaverick.co.za/article/2023-05-12-its-now-official-south-africa-has-now-had-more-load-shedding-in-2023-to-date-than-in-2022-combined/ |access-date=2023-08-07 |website=Daily Maverick |language=en}}</ref>Daar is algemene ontevredenheid met die ANC se hantering van die beurtkrag, want “’n peiling van verlede Mei het bevind dat 24% van die kiesers wat voorheen die ANC gesteun het, beplan het om hul stemme elders te neem as beurtkrag... nie opgelos word nie.” As dit gesê word, sal die kwessie waarskynlik na die verkiesing steeds opvallend wees, aangesien enige regering, nuut of huidige posbekleër, beperkte gereedskap sal hê om die kwessie te bekamp.<ref>{{Cite web |last=Payton |first=Ben |date=2024-03-14 |title=Power struggle: Energy in focus in South Africa's pivotal election |url=https://african.business/2024/03/energy-resources/power-struggle-energy-in-focus-in-south-africas-pivotal-election |access-date=2024-03-27 |website=African Business |language=en-GB}}</ref> Die partye het verskillende standpunte oor die kwessie ingeneem. Die ANC het onderneem om 12,5 miljoen nuwe werksgeleenthede te skep, waarvan 'n groot deel aan 'n skoon energie-oorgang en modernisering van die land se elektriese stelsel gewy sal word. Die ANC het ook die stroomonderbrekings en energiekrisis aan omgewingsgeregtigheid en [[klimaatverandering]] gekoppel, en beweer dat sy energie-oorgangsplatform ook deel is van 'n groter oorgang na 'n skoner ekonomie.<ref>{{Cite web |date=2024-02-24 |title=South Africa's ANC launches election manifesto as president highlights party's achievements |url=https://apnews.com/article/south-africa-elections-anc-manifesto-jobs-646a45300a06f720fae842f5c1cad56b |access-date=2024-04-18 |website=AP News |language=en}}</ref> Volgens die ANC se verkiesingsmanifes belowe die party om "vennootskappe te kweek om binnelandse nywerhede uit te brei met beduidende potensiaal om volhoubare werksgeleenthede te skep ... soos energie."<ref>{{Cite web |date=2024-02-24 |title=South Africa's ANC launches election manifesto as president highlights party's achievements |url=https://apnews.com/article/south-africa-elections-anc-manifesto-jobs-646a45300a06f720fae842f5c1cad56b |access-date=2024-04-30 |website=AP News |language=en}}</ref> Daarbenewens beskou die party 'n skoon energie-oorgang as noodsaaklik om die probleem op te los. Deel van hierdie oorgang is om weg te beweeg van die [[steenkool]]-gebaseerde elektriese netwerk wat tans beurtkrag in die gesig staar.<ref>{{Cite web |date=2024-02-24 |title=South Africa's ANC launches election manifesto as president highlights party's achievements |url=https://apnews.com/article/south-africa-elections-anc-manifesto-jobs-646a45300a06f720fae842f5c1cad56b |access-date=2024-04-30 |website=AP News |language=en}}</ref> Dit gesê, die ANC het historiese weerstand getoon teen die oorskakeling na nuwe energiebronne (dws hernubare energiebronne).<ref>{{Cite web |date=2024-01-24 |title=Rolling Blackouts in South Africa |url=https://blog.ecoflow.com/za/rolling-blackouts-in-south-africa/ |access-date=2024-05-01 |website=EcoFlow |language=en-US}}</ref> Baie hiervan het te make met kommer oor die koste van die oorgang, asook die vermoë vir Eskom om 'n oorgang doeltreffend uit te voer. Die DA blameer die ANC grootliks vir Suid-Afrika se energiekrisis en sê dat die staat 'n "verouderde" model van beheer en regulering gebruik. Die DA beoog om regeringsbeheer oor die energiesektor te verminder as hy in staat is om 'n regering te vorm. Deur die [[Wes-Kaap]] as 'n gevallestudie te gebruik, sê die DA hy het 'n suksesvolle platform vir energie-oplossings. Hulle voer aan dat onlangse kontrakte om nuwe sonkragaanlegte in die gebied te bou, 'n aanduiding hiervan is.<ref>{{Cite web |date=2024 |title=The DA's Rescue Plan For South Africa |url=https://cdn.da.org.za/wp-content/uploads/2024/02/16143750/DA-Election-Manifesto-2024.pdf |access-date=18 April 2024 |website=DA Election Manifesto}}</ref> Baie van hul energieplatform het te make met deregulering en die vermindering van [[belasting]] op private entiteite.<ref>{{Cite web |title=What has the DA been doing to fix the electricity crisis? |url=https://www.da.org.za/fixing-the-electricity-crisis |access-date=2024-04-30 |website=Democratic Alliance |language=en}}</ref> Ander kleiner partye neem 'n reeks standpunte oor die energiekrisis in. Die EFF neem byvoorbeeld 'n meer [[Marxisme|marxistiese]] en [[Swart nasionalisme|swart nasionalistiese]] benadering tot die kwessie. Die party vra vir die beëindiging van die privatisering van [[Eskom]]. Die EFF koppel die kwessie openlik aan beide ras- en omgewingsgeregtigheid. In ooreenstemming met hul swart nasionalistiese perspektiewe, vra die party vir die betrokkenheid van die private sektor by nuwe elektrisiteitsopwekking (nie die privatisering van Eskom nie), met die hoop om beheer na die "meerderheid van swart mense" te verskuif.<ref name=":13">{{Cite web |work=Economic Freedom Fighters |date=10 Februarie 2024 |title=2024 Election Manifesto |url=https://effonline.org/wp-content/uploads/2024/02/A5-EFF-2024-Manifesto-full-version.pdf |access-date=29 April 2024}}</ref> Ten spyte van alles, het die energiekrisis ongetwyfeld 'n belangrike kwessie geword vanweë die wye impak daarvan. Die beurtkrag raak beide landelike en stedelike gebiede. In landelike gebiede het die stroomonderbrekings gelei tot groot probleme in [[landbou]]produksie. Byvoorbeeld, as 'n plaas afhanklik is van elektrisiteit-aangedrewe besproeiingspompe, word produksiekapasiteit grootliks beperk deur onderbrekings. In stedelike gebiede noodsaak die stroomonderbrekings die gebruik van dieselopwekkers, wat lugbesoedeling verhoog.<ref>{{Cite web |date=2023-03-09 |title=Tri-fold Impact of load-shedding in South African Cities: Power Outage, Destruction, and Regression |url=https://inclusivecities.ukzn.ac.za/blog/tri-fold-impact-of-load-shedding-in-south-african-cities-power-outage-destruction-and-regression/ |access-date=2024-04-29 |website=SARChI Inclusive Cities |language=en-US}}</ref> Boonop lei die beurtkrag tot die voortgesette gebruik van steenkool in elektrisiteitsaanlegte. Wanneer opwekkingskapasiteit laag is, skep dit “gronde om steenkoolaangedrewe eenhede aan die gang te hou met uitlaatgasse bo die lisensiegrense.”<ref>{{Cite journal |last1=Langerman |first1=Kristy E. |last2=Garland |first2=Rebecca M. |last3=Feig |first3=Gregor |last4=Mpanza |first4=Mbalenhle |last5=Wernecke |first5=Bianca |date=2023 |title=South Africa's electricity disaster is an air quality disaster, too |journal=Clean Air Journal |volume=33 |issue=1 |pages=1–2 |doi=10.17159/caj/2023/33/1.15799 |issn=2410-972X|doi-access=free }}</ref> Terug na die omgewingsimpak op landelike gebiede, verminder beurtkrag die kapasiteit van groot landbou-ondernemings. Dit verhoog onderhoudsboerderypraktyke sonder enige noemenswaardige vermindering in landboubesigheid. Dit skep 'n potensiaal vir ontbossing.<ref>{{Cite web |date=2024-01-31 |title=Load shedding in South Africa: Unintended consequences and the path to sustainability |work=Africa Sustainability Matters |url=https://africasustainabilitymatters.com/load-shedding-in-south-africa-unintended-consequences-and-the-path-to-sustainability/ |access-date=2024-04-29 |language=en-US}}</ref> Die partye poog om 'n oorgang na skoner energiebronne te navigeer. Suid-Afrika se [[Elektriese kragnetwerk|kragnetwerk]] is grootliks afhanklik van verouderende steenkoolinfrastruktuur, wat al hoe meer ondoeltreffend en omgewingsgiftig word.<ref>{{Cite web |last=Simon |first=Mollie |date=2023-07-28 |title=Shedding the Load: Power Shortages Widen Divides in South Africa |url=https://kleinmanenergy.upenn.edu/news-insights/shedding-the-load-power-shortages-widen-divides-in-south-africa/ |access-date=2024-04-30 |website=Kleinman Center for Energy Policy |language=en-US}}</ref> === Misdaad === Volgens die Suid-Afrikaanse Polisiediens Misdaadstatistieke vir Kwartaal 2 van die 2023/24-boekjaar het aangemelde kontakmisdade (deur die [[SAPD]] gedefinieer as "misdade teen die persoon") met 3 391 (2.1%) toegeneem vergeleke met die vorige kwartaal.<ref name=":0">South African Police Service, 2023. Police Recorded Crime Statistics, Republic of South Africa: Second Quarter of 2023-2024 Financial Year (July 2023 to September 2023). Beskikbaar by https://www.gov.za/sites/default/files/gcis_documents/saps_stats.pdf Besoek op 03 Januarie 2024</ref> Aangetekende poging tot [[moord]] illustreer die hoogste toename kwartaal-op-kwartaal, met 12,3%.<ref name=":0" /> Totale kontakmisdade wat vir die kwartaal aangemeld is, is 165 909. Die moordsyfer, vanaf die vrystelling van hierdie data, korreleer met 77 mense per dag, 160 gevalle van aanranding met die doel om ernstig te beseer word elke dag aangemeld.<ref>{{Cite news |date=2023-12-03 |title=South Africa: The region where political violence is on the rise ahead of elections |url=https://www.bbc.com/news/world-africa-67576270 |access-date=2024-01-31 |work=BBC News |language=en-GB}}</ref> Misdaadstatistieke vir Kwartaal 3 van die 2023-’24-boekjaar toon 'n toename van 3,8% vergeleke met die vorige jaar.<ref>{{Cite web |date=21 February 2024 |title=Police Recorded Crime Statistics, Republic of South Africa: Third Quarter of 2023-2024 Financial Year (October 2023 to December 2023) |url=https://www.saps.gov.za/services/downloads/2023-2024_-_3nd_Quarter_WEB.pdf |access-date=21 Februarie 2024 |website=South African Police Service}}</ref> Poging tot moord illustreer weereens die hoogste styging op 'n jaargrondslag, met 13%. Totale kontakmisdade wat vir die kwartaal aangemeld is, is 190 973. Die moordsyfer korreleer met 86 mense per dag en 88 pogings tot moord. Aanranding met die poging om ernstig te beseer korreleer met 595 voorvalle per dag.<ref name=":4">{{Cite web |last=du Preez |first=Juanita |date=2024-02-16 |title=One raped every 12 minutes; South Africans abandoned in war against crime - Action Society |url=https://actionsociety.co.za/one-raped-every-12-minutes-south-africans-abandoned-in-war-against-crime-action-society/ |access-date=2024-02-21 |website=Action Society |language=en-ZA}}</ref> Action Society merk op dat "as die huidige moordneiging voortduur, ten minste 31 000 mense in die volgende 12 maande doodgemaak sal word ... die [Suid-Afrikaanse regering] het beheer verloor ..."<ref name=":4" /> ==== Devolusie van polisiëring ==== Oor die laaste regeringstermyn het die afwenteling van polisiëringsmag 'n sleutelkwessie tussen die Wes-Kaapse regering en die minister van polisie, [[Bheki Cele]], geword.<ref>{{Cite web |last=Charles |first=Marvin |title=Cele says Western Cape govt's demand for devolution of police powers is just 'a lot of noise' |url=https://www.news24.com/news24/southafrica/news/cele-says-western-cape-govts-demand-for-devolution-of-police-powers-is-just-a-lot-of-noise-20220804 |access-date=2024-01-03 |website=News24 |language=en-US}}</ref> Die Wes-Kaapse regering voer aan dat die Minister die mag het om polisiëring af te wentel, maar die Minister ontken dat hy die mag van devolusie het, en sê dat "die sentralisering van die SAPD [is] in lyn met die Departement [van Polisie] se grondwetlike mandaat om te voorkom, bekamp en ondersoek misdaad..."<ref>{{Cite web |last=Sokutu |first=Brian |date=2021-09-10 |title=Battle over devolution of Saps continues |url=https://www.citizen.co.za/news/south-africa/battle-over-devolution-of-saps/ |access-date=2024-01-03 |website=The Citizen |language=en}}</ref> Artikel 205 van die Grondwet van Suid-Afrika stel polisiëringsbeleid in Suid-Afrika uiteen, en let daarop dat die polisiediens "gestruktureer moet wees om in nasionale [en] provinsiale... regeringsfere te funksioneer."<ref name=":1">Constitution of the Republic of South Africa, 1997. Beskikbaar by https://www.justice.gov.za/legislation/constitution/saconstitution-web-eng.pdf. Besoek op 03 Januarie 2024.</ref> Die Grondwet gee provinsiale uitvoerende beamptes die mag om polisiegedrag binne hul onderskeie provinsies te monitor, asook die verantwoordelikheid vir polisiëringsfunksies in drie gevalle; naamlik Hoofstuk 11 van die Grondwet, wat ingevolge nasionale wetgewing aan provinsiale regering opgedra is en in nasionale polisiëringsbeleid daaraan toegeken is.<ref name=":1" /> ===Behuising=== Die gebrek aan voldoende behuising is 'n groot probleem.<ref>{{Cite web |date=2023-12-19 |title=Key statistics ahead of South Africa's 2024 elections |url=https://www.citizen.co.za/news/key-statistics-ahead-of-south-africas-2024-elections/ |access-date=2024-01-31 |website=The Citizen |language=en}}</ref> Volgens 'n verslag van die Parlement, gedateer Mei 2022, het die menslike nedersettingsektor 'n totaal van 3,4 miljoen behuisingseenhede sedert 1994 laat bou. Die onderskeie provinsies en munisipaliteite het 'n aparte 1,3 miljoen "gedienste persele" gelewer.<ref>{{Cite web |author=Parliament of the Republic of South Africa|title=Report of the Portfolio Committee on Human Settlements on Budget Vote 33: Human Settlements and on the revised Strategic Plan for the coming Medium Term Expenditure Framework (MTEF) period and Annual Performance Plan 2022-23, 4 Mei 2022. |url=https://www.groundup.org.za/media/uploads/documents/dhs-2022.pdf |website=GroundUp}}</ref> 'n Parlementêre vraag aan die Minister van Menslike Nedersettings het aan die lig gebring dat daar 2 456 773 huishoudings op die Nasionale Behuisingsbehoefteregister vanaf Februarie 2023 geregistreer is.<ref>{{Cite web |title=Question to the Minister of Human Settlements - NW535 |url=https://pmg.org.za/committee-question/21399/ |access-date=2024-02-06 |website=pmg.org.za |language=en}}</ref> In die Stad Kaapstad was daar 375 150 op die munisipaliteite se Behuisingsbehoefteregister.<ref>{{Cite web |last=Bezuidenhout |first=Natasha |title='It is finally happening': Construction of Village Heights development commence |url=https://www.news24.com/news24/community-newspaper/peoples-post/it-is-finally-happening-construction-of-village-heights-development-commence-20230530 |access-date=2024-02-06 |website=News24 |language=en-US}}</ref> In 'n parlementêre vraag aan die Minister van Menslike Nedersettings het die Departement aan die lig gebring dat hy 245 587 huise sedert 1 Januarie 2019 laat bou het.<ref>{{Cite web |title=Question to the Minister of Human Settlements - NW398 |url=https://pmg.org.za/committee-question/25189/ |access-date=2024-04-02 |website=pmg.org.za |language=en}}</ref> ===Kaderontplooiing=== Die ANC beoefen 'n beleid om persone wat lojaal aan die ANC is in diens te neem in posisies binne regeringsinstellings. Die [[Zondo-kommissie]] het bevind dat kaderontplooiing 'n beduidende rol in [[korrupsie]] gespeel het en het so ver gegaan as om te sê dat dit "onwettig en ongrondwetlik" is.<ref>{{Cite web |last=Reporter |first=Staff |title=‘Cadre deployment is illegal’ – Zondo |url=https://www.news24.com/citypress/politics/cadre-deployment-is-illegal-zondo-20220625 |access-date=2024-02-23 |website=City Press |language=en-US}}</ref> Op 12 Februarie 2024 het die [[Konstitusionele Hof van Suid-Afrika|Konstitusionele Hof]] beslis dat die ANC vyf dae gegun word om hul kaderontplooiingsrekords aan die Demokratiese Alliansie te oorhandig wat terugdateer na 1 Januarie 2013.<ref>{{Cite web |last=Davis |first=Rebecca |date=2024-02-12 |title=ANC has five days to hand over cadre deployment records to DA |url=https://www.dailymaverick.co.za/article/2024-02-12-anc-given-five-days-to-release-contentious-cadre-deployment-records-to-da/ |access-date=2024-02-14 |website=Daily Maverick |language=en}}</ref> Dokumente wat tot dusver deur die DA vrygestel is, bevat 'n beëdigde verklaring van Thapelo Masilela, 'n Strategiese Ondersteuningsbestuurder in die kantoor van die ANC se adjunk-sekretarisgeneraal se kantoor, wat verklaar dat 'n [[skootrekenaar]] wat inligting bevat met betrekking tot die Ontplooiingskomitee "ineengestort het en...[[data]] wat op daardie hardeskyf gestoor was, verlore is.”<ref>{{Cite web |last=Democratic Alliance |date=20 February 2024 |title=ANC cadre documents |url=https://cdn.da.org.za/ANC-cadre-documents-20240220.pdf |access-date=23 Februarie 2024 |website=Democratic Alliance}}</ref> John Steenhuisen, DA Federale Leier, het op 23 Februarie 2024 op 'n persinligtingsessie gereageer en gesê "die vermiste skootrekenaars, die ontbrekende notules van vergaderings, President [Cyril Ramaphosa] se [[WhatsApp]]'s van sy eie persoonlike toestelle is eenvoudig nie in ooreenstemming met die manier waarop die moderne wêreld werk nie."<ref>{{Cite web |last=Democratic Alliance |date=23 Februarie 2024 |title=LIVE {{!}} Explosive ANC cadre secrets exposed and what's next |url=https://www.youtube.com/watch?v=1bOVxoA2IR4 |access-date=23 Februarie 2024}}</ref>, wat wys dat die party nie glo dat die ANC ten volle aan die bevel van die Konstitusionele Hof voldoen het nie. ==Kompeterende provinsies== ===Gauteng=== [[Gauteng]] is die mees bevolkte provinsie en is die ''[[de facto]]'' ekonomiese middelpunt van Suid-Afrika. In 2019 het die ANC skaars die provinsie behou en 50,19% van die stemme gekry. Die DA hoop om Gauteng te wen met [[Solly Msimanga]] as hul premierskandidaat.<ref>{{Cite web |date=2023-09-13 |title=Solly Msimanga is DA candidate for Gauteng premier |url=https://mg.co.za/politics/2023-09-13-solly-msimanga-is-da-candidate-for-gauteng-premier/ |access-date=2024-04-11 |website=The Mail & Guardian |language=en-ZA}}</ref> Funzi Ngobeni is ActionSA se premierskandidaat.<ref>{{Cite web |last=Njilo |first=Nonkululeko |date=2024-02-29 |title=ActionSA’s Funzi Ngobeni joins competitive race for Gauteng premier |url=https://www.dailymaverick.co.za/article/2024-02-29-actionsas-funzi-ngobeni-joins-competitive-race-for-gauteng-premier/ |access-date=2024-04-11 |website=Daily Maverick |language=en}}</ref> Terwyl die ANC se kandidaat huidige premier, [[Panyaza Lesufi]], is. Die ANC het sy meerderheid in Gauteng verloor en onder 37% van die stemme bekom, gevolg deur die DA met net minder as 27%. ===KwaZulu-Natal=== [[KwaZulu-Natal]] is die tweede mees bevolkte provinsie en is die tuiste van [[Durban]] die besigste hawe in Suider-Afrika. Peilings het aangedui dat die nuwe MK-party in die provinsie voorgeloop, wat aansienlik gegroei het ten koste van ANC-steun. Christopher Pappas is die premierskandidaat vir die DA terwyl [[Thami Ntuli]] die IVP se kandidaat is.<ref>{{Cite web |last=Maliti |first=Soyiso |title=DA pins its KZN hopes on 'principled' Pappas for premier |url=https://www.news24.com/news24/politics/da-pins-its-kzn-hopes-on-principled-pappas-for-premier-20230925 |access-date=2024-04-11 |website=News24 |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |first=Sisanda |last=Mbolekwa|title=Thami Ntuli is KZN IFP premier candidate |url=https://www.timeslive.co.za/politics/2024-01-29-thami-ntuli-is-kzn-ifp-premier-candidate/ |access-date=2024-04-11 |website=TimesLIVE |language=en-ZA}}</ref> Terwyl ANC se premierskandidaat Sbongiseni Duma is. MK het 45,9% van die stemme gekry, wat die ANC met slegs 17,6% laat. ̟ ===Wes-Kaap=== Vanaf April 2024 is die [[Wes-Kaap]] die enigste provinsie wat nie deur die ANC beheer word nie. Die DA, wat die provinsie sedert 2009 beheer, beoog om die provinsie te behou met premier [[Alan Winde]] as hul premierskandidaat.<ref>{{Cite web |last=Cotterell |first=Gareth |date=2023-08-26 |title=Alan Winde announced as DA’s Western Cape premier candidate for 2024 election |url=https://www.citizen.co.za/news/south-africa/politics/alan-winde-da-western-cape-premier-candidate-2024-election/ |access-date=2024-04-11 |website=The Citizen |language=en}}</ref> Die DA het beheer oor die Wes-Kaap behou met 'n meerderheid van 53%. ===Noord-Kaap=== Ten spyte van vroeëre projeksies dat die ANC sy volstrekte meerderheid in hierdie provinsie sou behou<ref>{{cite web|url=https://www.msn.com/en-za/news/other/2024-elections-enca-projects-anc-will-retain-northern-cape/ar-BB1niJQ9?ocid=BingNewsSerp|publisher=msn|title=2024-elections-enca-projects anc will retain northern cape}} </ref>, het dit op 49,3% geëindig nadat die provinsie die eerste een was wat al 100% van die stemme laat tel het. ==Kontroversies== ===DA veldtogvideo=== In Mei 2024 het die DA 'n veldtog[[video]] vrygestel waarin die ANC aangeval word, 'n Suid-Afrikaanse vlag aan die brand wys en waarin gesê word dat dieselfde lot die land sal tref indien die ANC aan bewind bly. Die vlag verskyn in die laaste sewe sekondes van die advertensie as herstel. John Steenhuisen, DA-leier, het die video as “die suksesvolste politieke advertensie in ons demokratiese geskiedenis” beskryf en gesê dit is deur minstens vier miljoen mense aanlyn gesien en deur “miljoene meer” in ander media gehoor. President en ANC-leier Cyril Ramaphosa het die advertensie “veraglik” en “verraad” genoem, terwyl die openbare uitsaaier [[SAUK]] aangekondig het dat hy nie die video sal uitsaai nie en gesê het dat dit net “verontwaardiging” sal aanwakker, en ’n beroep op die DA gedoen het om die advertensie te wysig .<ref>{{Cite web |last=Imray |first=Gerald |date=10 Mei 2024 |title=A campaign ad by a South African party showing a burning flag is called treason by the president |url=https://apnews.com/article/south-africa-election-ad-flag-burning-150e662e71aabbc447f9bbe52abeb75b |access-date=10 Mei 2024 |website=Associated Press |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024-05-09 |title=Rejection of Democratic Alliance's TV Advertisement |url=https://pbs.twimg.com/media/GNJT78WWUAIffKz?format=jpg&name=large |archive-url=https://web.archive.org/web/20240509151707/https://pbs.twimg.com/media/GNJT78WWUAIffKz?format=jpg&name=large |archive-date=2024-05-09 |access-date=2024-05-10 |website=Internet Archive |url-status=bot: unknown }}</ref> Verskeie ontleders en organisasies het opgemerk dat, alhoewel in "swak smaak", die verbranding van die vlag onder Artikel 16 van die [[Grondwet van Suid-Afrika|Grondwet]] as 'n [[Vryheid van spraak|vryheid van uitdrukking]] beskerm word.<ref>{{Cite web |last=Manjeya |first=Yamkeleka |title=SABC's ban on DA advert raises free speech concerns |url=https://www.news24.com/citypress/politics/sabcs-ban-on-da-advert-raises-free-speech-concerns-20240510 |access-date=2024-05-10 |website=City Press |language=en-US}}</ref> Die Klagte- en Nakomingskomitee van die Onafhanklike Kommunikasie-owerheid van Suid-Afrika het op 24 Mei beslis dat die SAUK beveel word om nie die uitdaai van die advertensie te verbied nie en binne sewe dae 'n boete van R500 000 te betaal.<ref>{{Cite web |date=2024-05-24 |title=SABC fined R500 000 for refusing to air DA election ad - TechCentral |url=https://techcentral.co.za/sabc-fined-refusing-to-air-da-election-ad/245330/ |access-date=2024-05-24 |language=en-US}}</ref> ===Nasionale Gesondheidsversekering=== President Cyril Ramaphosa het op 13 Mei aangekondig dat hy die omstrede Wetsontwerp op Nasionale Gesondheidsversekering op 15 Mei sal onderteken.<ref>{{Cite web |title=President Ramaphosa to publicly sign National Health Insurance Bill into law |url=https://www.thepresidency.gov.za/president-ramaphosa-publicly-sign-national-health-insurance-bill-law |access-date=2024-05-14 |website=www.thepresidency.gov.za}}</ref> Burgerlike organisasies, insluitend die Suid-Afrikaanse Mediese Vereniging, Business Unity South Africa, Business Leadership South Africa, Solidariteit, die SA Instituut vir Rasseverhoudinge en die Suid-Afrikaanse Gesondheidsberoeps-samewerking het ontevredenheid uitgespreek oor hierdie aankondiging, en sommige dui op moontlike regsuitdagings vir die wetgewing na die president se instemming. <ref>{{Cite web |last=Brand-Jonker |first=Nellie |title=NGV-skok: ‘Inkomste uit belasting gaan daal soos middelklas uitstroom’ |url=https://www.netwerk24.com/netwerk24/sake/geldsake/mediese-fondse/ngv-skok-inkomste-uit-belasting-gaan-daal-soos-middelklas-uitstroom-20240514 |access-date=2024-05-14 |website=Netwerk24 |language=af-ZA}}</ref><ref>{{Cite web |title=Mixed reaction as president is set to sign NHI Bill into law - LNN |url=https://www.citizen.co.za/network-news/lnn/article/mixed-reaction-as-president-is-set-to-sign-nhi-bill-into-law/ |access-date=2024-05-14 |website=Network News |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |date=14 Mei 2024 |title=NHI will chase South Africa’s biggest taxpayers out of the country |url=https://dailyinvestor.com/south-africa/51272/nhi-will-chase-south-africas-biggest-taxpayers-out-of-the-country/ |access-date=14 May 2024 |website=Daily Investor}}</ref><ref>{{Cite web |last=Motsoere |first=Gloria |title=BLSA believes signing NHI Bill into law will leave healthcare sector worse off |url=https://www.ewn.co.za/2024/05/14/blsa-believes-signing-nhi-bill-into-law-will-leave-healthcare-sector-worse-off |access-date=2024-05-14 |website=EWN |language=en}}</ref> Die DA het aangekondig dat hy sy regspan ingelig het om hofstukke by die Konstitusionele Hof oor die aangeleentheid in te dien. ActionSA het sy teleurstelling uitgespreek oor die president se aankondiging, nadat hy voorheen die President versoek het om nie die Wetsontwerp te onderteken nie.<ref>{{Cite web |title=ActionSA disappointed President ignored plea not to sign NHI into law |url=https://www.politicsweb.co.za/politics/actionsa-disappointed-president-ignored-plea-not-t |access-date=2024-05-14 |website=www.politicsweb.co.za |language=en}}</ref> ===Jacob Zuma=== Voormalige President [[Jacob Zuma]] het die uMkhonto we Sizwe (MK Party) in 2023 gestig, met die bedoeling om die verkiesing mee te ding.<ref>{{Cite web |date=2024-05-19 |title=Jacob Zuma's MK takes fight to ANC stronghold of Soweto in South Africa election |url=https://www.bbc.com/news/articles/c51134895v8o |access-date=2024-05-21 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref> Op 20 Mei 2024 het die Konstitusionele Hof van Suid-Afrika beslis dat Zuma weens sy tronkstraf van 2021 nie verkiesbaar is om aan die parlementêre verkiesing deel te neem nie.<ref>{{Cite web |date=2024-05-20 |title=Jacob Zuma barred from standing in South Africa's election by Constitutional Court |url=https://www.bbc.com/news/articles/cv22l7mlxdzo |access-date=2024-05-21 |website=BBC News |language=en-GB}}</ref> ===Presidensiële toespraak aan die nasie=== Op 26 Mei het die Presidensie aangekondig dat Cyril Ramaphosa die nasie om 18:00 sal toespreek.<ref>{{Cite web |title=President Ramaphosa to address the nation |url=https://www.thepresidency.gov.za/president-ramaphosa-address-nation-15 |access-date=2024-05-26 |website=www.thepresidency.gov.za}}</ref> In sy toespraak, uitgesaai deur die SAUK, het hy die prestasies van sy regering gelys in wat wyd geglo word as 'n verkiesingsfoefie en misbruik van regeringshulpbronne.<ref>{{Cite web |title=WRAP {{!}} COMMENT: Ramaphosa ‘abuses’ national address to cynically campaign for the ANC |url=https://www.news24.com/news24/southafrica/news/live-president-cyril-ramaphosa-to-address-the-nation-20240526 |access-date=2024-05-26 |website=News24 |language=en-US}}</ref> == Meningspeilings == Die steminstituut Ipsos het drie gedetailleerde opnames in die aanloop tot die verkiesing gedoen. Die peilings het ook beduidende ontevredenheid met die politieke klas in die algemeen aan die lig gebring. Meer as ’n derde van die kiesers (35%) kon nie werklik met enige politieke party identifiseer nie. 23 persent van die respondente het die mening uitgespreek dat Suid-Afrika op die regte pad is en 66 persent voel dat dit nie die geval is nie.<ref>https://www.ipsos.com/en-za/30-years-democracy-south-africas-2024-elections-marked-uncertainty-and-desire-change ''30 Years of Democracy: South Africa's 2024 elections marked by uncertainty and a desire for change'', Ipsos, 2024-04-26, besoek 2024-05-13</ref> {|class="wikitable" style="text-align:center" !Party !style="border-bottom:8px solid |[[African National Congress|ANC]] !style="border-bottom:8px solid |[[Democratic Alliance|DA]] !style="border-bottom:8px solid |[[Economic Freedom Fighters|EFF]] !style="border-bottom:8px solid |[[Umkhonto we Sizwe (politieke party)|MK]] !style="border-bottom:8px solid |[[Inkatha Freedom Party|IFP]] !style="border-bottom:8px solid |[[ActionSA]] !style="border-bottom:8px solid |[[Vryheidsfront Plus|VF+]] !style="border-bottom:8px solid |Andere |- |style="text-align:left"|27 Oktober 2023||43 %||20 %||18 %||–||5 %||4 %||2 %||8 % |- |style="text-align:left"|6 Februarie 2024||40,5 %||20,5 %||19,6 %||–||4,9 %||4,3 %||2,1 %||8,1 % |- |style="text-align:left"|27 April 2024||40,2 %||21,9 %||11,5 %||8,4 %||4,4 %||3,4 %||1,8 %||8,4 % |} == Verloop van verkiesing == [[Lêer:Verkiesing2024A.jpeg|duimnael|Stempunt in [[Elarduspark]] op 29 Mei 2024.]] Vroeë stemming vir oorsese burgers is op 17 en 18 Mei gehou in die [[Lys van diplomatieke missies van Suid-Afrika|Suid-Afrikaanse diplomatieke missies]].<ref name="logistics"/> Op 27 en 26 Mei word spesiale stemme uitgebring waarvoor 1.6 miljoen mense kwalifiseer, insluitend noodsaaklike werkers. Ongeveer 624 000 van die kiesers wat vir spesiale stemme goedgekeur is, sal deur verkiesingsbeamptes by hul huise of plekke waar hul ingeperk is, besoek word.<ref>Janice du Plessis, 27 Mei 2024, Suid-Afrikaners met spesiale stem begin vandag kruisies trek. Maroela Media, https://maroelamedia.co.za/nuus/sa-nuus/saners-met-spesiale-stem-begin-vandag-kruisies-trek/ Besoek 27 Mei 2024</ref><ref>{{Cite web |title=Early voting begins in South African elections that could spell end of ANC dominance |url=https://www.france24.com/en/africa/20240527-early-voting-begins-in-south-african-elections-that-could-spell-end-of-anc-dominance |access-date=2024-05-20 |website=France 24 |date=27 May 2024 |language=en-US}}</ref> Op verkiesingsdag het stempunte in meer as 23 000 stemdistrikte geopen.<ref>{{Cite web |title=South Africans begins voting in an election seen as their country’s most important in 30 years |url=https://apnews.com/article/south-africa-election-anc-vote-db201bc1aa21a1d986d50af1674a8e78 |access-date=2024-05-29 |website=Associated Press |date=29 Mei 2024 |language=en-US}}</ref> Die stempunte is om 07:00 geopen en sal tot 21:00 oop bly.<ref>{{Cite web |title=South Africans vote in election that could end the ANC’s parliamentary majority |url=https://www.france24.com/en/africa/20240529-south-africans-vote-in-election-that-could-end-the-anc-s-parliamentary-majority |access-date=2024-05-29 |website=France 24 |date=29 Mei 2024 |language=en-US}}</ref> Drieduisend [[Suid-Afrikaanse Weermag]]-soldate is ontplooi om veiligheid tydens die verkiesing te verseker, terwyl die Onafhanklike Verkiesingskommissie gesê het twee mense is gearresteer omdat hulle met stembedrywighede ingemeng het.<ref>{{Cite news |date=29 May 2024 |title=South Africans vote in a pivotal election as president says he has no doubt his ANC party will win |url=https://apnews.com/article/south-africa-election-anc-vote-db201bc1aa21a1d986d50af1674a8e78 |access-date=2024-05-29 |work=Associated Press |language=en-US}}</ref> Telling is in verskeie gebiede vertraag weens lang toue kiesers en die stadige verwerking van die stemproses.<ref>{{Cite web |title=South Africa counts ballots in most competitive election since apartheid |url=https://www.france24.com/en/africa/20240530-south-africa-counts-ballots-after-most-competitive-election-since-apartheid |access-date=2024-05-30 |website=France 24 |language=en}}</ref> Die [[Afrika-unie]] het 'n sending gestuur onder leiding van die voormalige Keniaanse president [[Uhuru Kenyatta]] om die verkiesing te monitor.<ref>{{Cite web |title=South Africa leader under pressure after election blow |url=https://www.bbc.com/news/articles/cyeek2xlgzzo |access-date=1 Junie 2024 |website=[[BBC]] |language=en |archive-date=31 Mei 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240531225129/https://www.bbc.com/news/articles/cyeek2xlgzzo |url-status=live }}</ref> Die verkiesing is deur die OVK en onafhanklike waarnemers as vry en regverdig beskryf.<ref>{{Cite web |title=South Africa political parties cobble together unity government as deadline to elect president looms |url=https://apnews.com/article/south-africa-elections-lawmakers-parliament-negotiations-3fc23d8f18cbd62be982d1076c7e2e46 |access-date=13 Junie 2024 |website=[[Associated Press]] |language=en }}</ref> ==Verkiesingsuitslae== [[Lêer:2024 South African general election, largest party in each municipality.svg|duimnael|Pluraliteitsparty in munisipaliteite en provinsies (regs onder)]] '''[[Nasionale Vergadering van Suid-Afrika|Nasionale Vergadering Setels]]'''<ref>{{cite web|url=https://www.sanews.gov.za/south-africa/sun-sets-2024-elections|publisher=SA News|title=Sun sets on 2024 elections}}</ref> {|class="wikitable" |- !Party!!%!!Setels||+/- |- |[[African National Congress|ANC]]||40,18||159||{{decrease}} 71 |- |[[Demokratiese Alliansie|DA]]||21,81||87||{{increase}}3 |- |[[Umkhonto we Sizwe (politieke party)|MK]]||14,58||58||''Nuut'' |- |[[Ekonomiese Vryheidsvegters|EFF]]||9,52||39||{{decrease}}5 |- |[[Inkatha-Vryheidsparty|IVP]]||3,85||17||{{increase}}3 |- |[[Patriotic Alliance|PA]]||2,06||9||{{increase}}9 |- |[[Vryheidsfront Plus|VF+]]||1,36||6||{{decrease}}4 |- |[[ActionSA]]||1,20||6||''Nuut'' |- |[[Afrika Christen Demokratiese Party|ACDP]]||0,6||3||{{decrease}}1 |- |[[United Democratic Movement|UDM]]||0,49||3||{{increase}}1 |- |[[African Transformation Movement|ATM]]||0,40||2||{{steady}}0 |- |[[Al Jama-ah]]||0,24||2||{{increase}}1 |- |[[Build One South Africa|BOSA]]||0,41||2||''Nuut'' |- |[[National Coloured Congress|NCC]]||0,23||2||''Nuut'' |- |[[RISE Mzansi]]||0,42||2||''Nuut'' |- |[[GOOD]]||0,18||1||{{decrease}}1 |- |[[Pan Africanist Congress|PAC]]||0,23||1||{{steady}}0 |- |[[United Africans Transformation|UAT]]||0,22||1||''Nuut'' |} === Nasionale stemme uitgebring === {{electiontable|South African general election, 2024|sortable=yes}} |-style="background:#e9e9e9;" !colspan="3" style="text-align:left"|Party !Stemme !% ! +/− !Nasionale Vergadering Setels ! +/− |- |{{Party name with color| African National Congress}} |6,458,988 |40.19 |{{decrease}} 17.32 |159 |{{decrease}} 71 |- |{{Party name with color| Demokratiese Alliansie}} |3,502,735 |21.8 |{{increase}}1.04 |87 |{{increase}} 3 |- |{{Party name with color| Umkhonto we Sizwe (politieke party)}} |2,344,309 |14.58 |''Nuut'' |58 |''Nuut'' |- |{{Party name with color| Economic Freedom Fighters}} |1,529,961 |9.52 |{{decrease}} 1.28 |39 |{{decrease}} 5 |- |{{Party name with color| Inkatha-Vryheidsparty}} |618,207 |3.85 |{{increase}} 0.47 |17 |{{increase}} 3 |- |{{Party name with color| Patriotic Alliance}} |330,425 |2.06 |''Nuut'' |9 |''Nuut'' |- |{{Party name with color| Vryheidsfront Plus}} |218,850 |1.36 |{{decrease}} 1.02 |6 |{{decrease}} 4 |- |{{Party name with color| ActionSA}} |192,373 |1.2 |''Nuut'' |6 |''Nuut'' |- |{{Party name with color| Afrika Christen Demokratiese Party}} |96,575 |0.6 |{{decrease}} 0.24 |3 |{{decrease}} 1 |- |{{Party name with color| United Democratic Movement}} |78,448 |0.49 |{{increase}} 0.04 |2 |{{increase}} 1 |- |{{Party name with color| RISE Mzansi}} |67,975 |0.42 |''Nuut'' |2 |''Nuut'' |- |{{Party name with color| Build One South Africa}} |65,912 |0.41 |''Nuut'' |2 |''Nuut'' |- |{{Party name with color| African Transformation Movement}} |63,554 |0.4 |{{decrease}} 0.04 |2 |{{steady}} 0 |- |{{Party name with color| Al Jama-ah}} |39,067 |0.24 |{{increase}} 0.06 |2 |{{increase}} 1 |- |{{Party name with color| National Coloured Congress}} |37,422 |0.23 |''Nuut'' |2 |''Nuut'' |- |{{Party name with color| Pan Africanist Congress of Azania}} |36,716 |0.23 |{{increase}} 0.04 |1 |{{steady}} 0 |- |{{Party name with color| United Africans Transformation }} |35,679 |0.22 |''Nuut'' |1 |''Nuut'' |- |{{Party name with color| GOOD}} |29,501 |0.18 |{{decrease}} 0.22 |1 |{{decrease}} 1 |- |{{Party name with color|Hope4SA}} |27,206 |0.17 |''Nuut'' |0 |''Nuut'' |- |{{Party name with color|Allied Movement for Change}} |22,055 |0.14 |''Nuut'' |0 |''Nuut'' |- |{{Party name with color| United Independent Movement }} |20,003 |0.12 |''Nuut'' |0 |''Nuut'' |- |{{Party name with color| African Independent Congress }} |19,900 |0.12 |{{decrease}} 0.16 |0 |{{steady}} 0 |- |{{Party name with color| National Freedom Party}} |19,397 |0.12 |{{decrease}} 0.23 |0 |{{decrease}} 2 |- |{{Party name with color| Azanian People's Organisation }} |19,048 |0.12 |{{increase}} 0.05 |0 |{{decrease}} 2 |- |{{Party name with color| African Congress for Transformation}} |18,354 |0.11 |''Nuut'' |0 |''Nuut'' |- |{{Party name with color| African Heart Congress }} |16,306 |0.10 |''Nuut'' |0 |''Nuut'' |- |{{Party name with color|Congress of the People}} |14,177 |0.09 |{{decrease}} 0.18 |0 |{{decrease}} 2 |- |{{Party name with color| African People's Convention }} |13,195 |0.08 |{{decrease}} 0.03 |0 |{{steady}} 0 |- |{{Party name with color| Africa Restoration Alliance}} |11,108 |0.07 |''Nuut'' |0 |''Nuut'' |- |{{Party name with color| Forum for Service Delivery }} |11,077 |0.07 |{{increase}} 0.03 |0 |{{steady}} 0 |- |{{Party name with color| Democratic Liberal Congress }} |10,904 |0.07 |{{increase}} 0.01 |0 |{{steady}} 0 |- |{{Party name with color| Alliance of Citizens for Change }} |9,336 |0.06 |''Nuut'' |0 |''Nuut'' |- |{{Party name with color| Action Alliance Development Party }} |7,802 |0.05 |''Nuut'' |0 |''Nuut'' |- |{{Party name with color| Conservatives in Action }} |7,424 |0.05 |''Nuut'' |0 |''Nuut'' |- |{{Party name with color| South African Royal Kingdoms Organization }} |6,685 |0.04 |''Nuut'' |0 |''Nuut'' |- |{{Party name with color| Northern Cape Communities Movement}} |6,629 |0.04 |''Nuut'' |0 |''Nuut'' |- |{{Party name with color| People's Movement for Change }} |5,539 |0.03 |''Nuut'' |0 |''Nuut'' |- |{{Party name with color| Abantu Batho Congress }} |5,531 |0.03 |''Nuut'' |0 |''Nuut'' |- |{{Party name with color| Economic Liberators Forum South Africa }} |5,408 |0.03 |''Nuut'' |0 |''Nuut'' |- |{{Party name with color| Organic Humanity Movement }} |5,241 |0.032 |''Nuut'' |0 |''Nuut'' |- |{{Party name with color| African Content Movement}} |5,107 |0.03 |{{steady}} 0.00 |0 |{{steady}} 0 |- |{{Party name with color| Sizwe Ummah Nation }} |5,016 |0.03 |''Nuut'' |0 |''Nuut'' |- |{{Party name with color| South African Rainbow Alliance}} |4,796 |0.03 |''Nuut'' |0 |''Nuut'' |- |{{Party name with color| African People's Movement}} |4,601 |0.03 |''Nuut'' |0 |''Nuut'' |- |{{Party name with color| Able Leadership}} |3,867 |0.02 |''Nuut'' |0 |''Nuut'' |- |{{Party name with color| Referendum Party}} |3,834 |0.02 |''Nuut'' |0 |''Nuut'' |- |{{Party name with color| All Citizens Party}} |3,693 |0.02 |''Nuut'' |0 |''Nuut'' |- |{{Party name with color| Africa Africans Reclaim}} |3,371 |0.02 |''Nuut'' |0 |''Nuut'' |- |{{Party name with color| Citizans}} |2,992 |0.02 |''Nuut'' |0 |''Nuut'' |- |{{Party name with color|Xiluva}} |2,592 |0.02 |''Nuut'' |0 |''Nuut'' |- |{{Party name with color|African Movement Congress}} |2,141 |0.01 |''Nuut'' |0 |''Nuut'' |- |{{Party name with color|Free Democrats}} |1,992 |0.01 |{{steady}} 0.00 |0 |{{steady}} 0 |- |-style="background:#E9E9E9;" !colspan="3" style="text-align:left"|Totaal !16,076,719 !colspan="2" style="text-align:center"|100.00 !colspan="2" style="text-align:center"|400 |- !colspan="8"| |- |colspan="3" style="text-align:left"|Geldige stemme |16,076,719 |98.69 |colspan=3 rowspan=4| |- |colspan="3" style="text-align:left"|Bedorwe stemme |213,437 |1.31 |-style="background:#e9e9e9;" !colspan="3" style="text-align:left"|Stemme uitgebring !16,290,156 !100.00 |- | style="text-align:left;" colspan="3" |Geregistreerde kiesers opkoms |27,782,081 |56.64 |- | colspan="8" style="text-align:left;" |Bron: [https://www.elections.org.za/NPEDashboard/app/hybrid.html IEC] |} ==Nasleep== ''Hoofartikel''ː [[Suid-Afrikaanse regeringsvorming in 2024]] ===Opsomming van resultate=== Die verkiesing het gelei tot 'n historiese nederlaag vir die ANC, wat slegs 40% van die stemme gekry het, het die parlementêre meerderheid verloor wat hy sedert 1994 gehad het.<ref>{{Cite web |title=South Africa election result: Will ANC share power with MK party or DA? |url=https://www.bbc.com/news/articles/cyeek2xlgzzo |access-date=2024-06-02 |website=BBC |language=en-GB |archive-date=1 June 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240601124426/https://www.bbc.com/news/articles/cyeek2xlgzzo |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |date=2024-06-01 |title=South Africa's ANC loses its 30-year majority in landmark election |url=https://www.voanews.com/a/7638745.html |access-date=2024-06-02 |website=Voice of America |language=en |archive-date=2 June 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240602160329/https://www.voanews.com/a/7638745.html |url-status=live }}</ref> Die party het ook nie daarin geslaag om 'n meerderheid in Noord-Kaap en Gauteng te verseker nie, en is in KwaZulu-Natal deur die MK oortref en in oorsese stemming deur die DA, wat 39 000 uit 75 000 stemme verower het en sy meerderheid in die Wes-Kaap behou het.<ref>{{Cite web |date=2024-06-02 |title=South Africa elections results: What happens next? |url=https://www.aljazeera.com/news/2024/6/2/south-africa-elections-results-what-happens-next |access-date=2024-06-02 |website=Al Jazeera |language=en |archive-date=2 Junie 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240602155002/https://www.aljazeera.com/news/2024/6/2/south-africa-elections-results-what-happens-next |url-status=live }}</ref> Die ANC het verminderde meerderhede in Oos-Kaap, Vrystaat, Limpopo, Mpumalanga en Noordwes behou en die grootste opposisiestatus in Wes-Kaap behou, terwyl die DA sy grootste opposisiestatus in die Nasionale Vergadering behou het. Geen algehele meerderheid is in die Nasionale Vergadering behaal nie, ook nie in die provinsies van KwaZulu-Natal, Gauteng of Noord-Kaap nie, met die MK wat 'n pluraliteit in KwaZulu-Natal behaal het en die ANC is gedwing tot die tweede grootste partystatus in KwaZulu-Natal vir die eerste keer sedert 1999. Die meeste van die ANC se verlies aan steun het na die MK gegaan, terwyl die DA 'n mate van winste gesien het, en die EFF het steun verloor. ===Regeringsvorming=== [[Lêer:Nasionale Vergadering 2024.jpg|duimnael|Setels in Nasionale Vergadering 2024 na vorming van RNE.]] Terwyl die telling aan die gang was, het die ANC gesê dat sy leierskap op 31 Mei sal vergader om “na te dink oor wat goed is vir die land”. Die DA se John Steenhuisen het gesê dat die resultate toon dat Suid-Afrika "op pad is na 'n koalisieland" en het 'n bereidwilligheid uitgespreek om saam met die ANC te werk, en bygevoeg dat hy eers met ander ondertekenaars van die Veelpartyhandves sal moet konsulteer.<ref>{{Cite news |date=31 Mei 2024 |title=South Africa heads for 'coalition country' as partial election results put ruling ANC well below 50% |url=https://apnews.com/article/south-africa-election-vote-anc-0799ce0d04399fdf594aa8a7ac7914e3 |access-date=2024-05-31 |work=Associated Press |language=en-US |archive-date=31 Mei 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240531084810/https://apnews.com/article/south-africa-election-vote-anc-0799ce0d04399fdf594aa8a7ac7914e3 |url-status=live }}</ref> Die DA het ook gesê dat 'n regering saamgestel uit die ANC, die MK en die EFF 'n "doemkoalisie" sal wees wat vorige beleidsmislukkings in die land nastreef. Die EFF se Julius Malema het gesê dat die verkiesingsuitslae die einde beteken van die ANC se “reg om die enigste dominante party te wees”, en bygevoeg dat hy oop is vir gesprekke met die ANC oor die vorming van 'n koalisieregering. Die Patriotic Alliance se [[Gayton McKenzie]] het die vooruitsigte van 'n ANC-DA-koalisie vergelyk met "'n huwelik van twee dronk mense in [[Las Vegas]]" wat "onwerkbaar" sou blyk.<ref>{{Cite web |date=2024-06-02 |title=The ANC party that freed South Africa from apartheid loses its 30-year majority in landmark election |url=https://apnews.com/article/south-africa-election-vote-anc-d9da7582ca98a4e00fec2da6a5fe1e91 |access-date=2024-06-02 |website=Associated Press |language=en |archive-date=2 Junie 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240602034552/https://apnews.com/article/south-africa-election-vote-anc-d9da7582ca98a4e00fec2da6a5fe1e91 |url-status=live }}</ref> [[Gwede Mantashe]], die ANC se nasionale voorsitter, het gesê die party het begin om informele samesprekings met ander partye te voer vir ’n moontlike koalisie.<ref>{{Cite news |date=31 Mei 2024 |title=Zuma big election 'winner' as South Africa heads for coalition government |url=https://www.aljazeera.com/news/2024/5/31/zuma-big-election-winner-as-south-africa-heads-for-coalition-government |access-date=2024-05-31 |work=[[Al Jazeera]] |language=en-US |archive-date=31 Mei 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240531143528/https://www.aljazeera.com/news/2024/5/31/zuma-big-election-winner-as-south-africa-heads-for-coalition-government |url-status=live }}</ref> [[Fikile Mbalula]], sekretaris-generaal van die ANC, het op 2 Junie die amptelike opening van onderhandelinge aangekondig,<ref name="f24anc" /> en bygevoeg dat die party die populere wil gehoor het en "vernederd” was oor die verkiesingsuitslag. Mbalula het ook gesê dat die ANC voorwaardes deur ander partye vir Cyril Ramaphosa om uit te tree as president sal verwerp.<ref>{{Cite web |date=2024-06-02 |title=South Africa's 'humbled' ANC talking to all parties as country looks for way forward after election |url=https://apnews.com/article/south-africa-election-anc-vote-68a64d6bb5f0655233c7d6d4aa7bb0e8 |access-date=2024-06-02 |website=Associated Press |language=en |archive-date=2 Junie 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240602123031/https://apnews.com/article/south-africa-election-anc-vote-68a64d6bb5f0655233c7d6d4aa7bb0e8 |url-status=live }}</ref> Ramaphosa het in sy eerste verklaring ná die verkiesing later daardie dag ’n beroep op politieke partye gedoen om hul verskille te oorkom en “gemeenskaplike grond” te vind in die skep van ’n koalisieregering.<ref>{{Cite web |date=2024-06-03 |title=South Africa's president urges parties to find common ground in talks after election deadlock |url=https://apnews.com/article/south-africa-election-anc-vote-68a64d6bb5f0655233c7d6d4aa7bb0e8 |access-date=2024-06-03 |website=Associated Press |language=en}}</ref> Afsonderlike koalisiegesprekke sou na verwagting plaasvind oor die provinsiale regerings van KwaZulu-Natal, Gauteng en Noord-Kaap.<ref>{{Cite web |last=Koko |first=Mongezi |title=ANC Gauteng says going back to the drawing board for way forward on coalitions |url=https://www.ewn.co.za/2024/05/31/anc-gauteng-says-going-back-to-the-drawing-board-for-way-forward-on-coalitions |access-date=2024-06-02 |website=EWN |language=en |archive-date=3 June 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240603004515/https://www.ewn.co.za/2024/05/31/anc-gauteng-says-going-back-to-the-drawing-board-for-way-forward-on-coalitions |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |last=Ndletyana |first=Mcebisi |title=Coalition quandary: Zuma's KZN conundrum |url=https://www.news24.com/news24/opinions/columnists/mcebsisi-ndletyana/mcebisi-ndletyana-coalition-quandary-zumas-kzn-conundrum-20240602 |access-date=2024-06-02 |website=News24 |language=en-US |archive-date=3 Junie 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240603004055/https://www.news24.com/news24/opinions/columnists/mcebsisi-ndletyana/mcebisi-ndletyana-coalition-quandary-zumas-kzn-conundrum-20240602 |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |last=Khoza |first=Amanda |title='A bolt from Nkandla': DA set on keeping 'destructive' MKP out of KZN govt as coalitions talks open |url=https://www.news24.com/news24/politics/a-bolt-from-nkandla-da-set-on-keeping-destructive-mkp-out-of-kzn-govt-as-coalitions-talks-open-20240601 |access-date=2024-06-02 |website=News24 |language=en-US |archive-date=3 Junie 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240603004055/https://www.news24.com/news24/politics/a-bolt-from-nkandla-da-set-on-keeping-destructive-mkp-out-of-kzn-govt-as-coalitions-talks-open-20240601 |url-status=live }}</ref> Op 4 Junie het die ANC 'n interne dokument vrygestel waarin aanbeveel word vir 'n koalisie met beide die DA en IVP. Die dokument het ook gesê die ANC “moet nie ’n alliansie met óf die EFF óf die MK oorweeg nie.<ref>{{cite news|url=https://www.ft.com/content/ec2de91c-fba7-493b-9ee9-8840bb8413da|title=ANC internal document advises coalition deal with centrist Democratic Alliance|first1=Rob|last1=Rose|first2=David|last2=Pilling|publisher=The Financial Times|date=4 Junie 2024|accessdate=4 Junie 2024}}</ref> Op 6 Junie 2024 het ActionSA aangekondig dat hulle die [[Veelpartyhandves]] sal verlaat, aangesien die party glo die handves het die ooreenkoms verbreek deur te oorweeg om 'n koalisie met die ANC te vorm.<ref>{{Cite web |last=Beaumont |first=Michael |date=6 Junie 2024 |title=Post-Senate Briefing and the Way Forward for ActionSA |url=https://www.actionsa.org.za/post-senate-briefing-and-the-way-forward-for-actionsa/ |url-status=live |access-date=6 Junie 2024 |website=ActionSA |quote=ActionSA se Senaat het beraadslaag oor ons verhouding met ander politieke partye vorentoe. Hierdie proses het besluit dat ActionSA die Veelpartyhandves sal verlaat weens die ernstige oortreding deur daardie partye wat in die openbaar onderteken en veldtog gevoer het kragtens 'n ooreenkoms wat uitdruklik werkverhoudinge met die ANC uitgesluit het.}}</ref> Hierdie besluit het die handves se seteltelling van 119 tot 113 in die Nasionale Vergadering verminder.<ref>{{Cite news|website=SABC News|title=ActionSA resigns from the Multi-Party Charter|url=https://www.sabcnews.com/sabcnews/actionsa-resigns-from-the-multiparty-charter/|url-status=dead|date=6 Junie 2024|language=en|access-date= 6 Junie 2024|archive-date= 6 Junie 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240606220415/https://www.sabcnews.com/sabcnews/actionsa-resigns-from-the-multiparty-charter/}}</ref> Op 10 Junie het hoofregter [[Raymond Zondo]] verklaar dat die eerste sitting van die nuwe Nasionale Vergadering op 14 Junie sal plaasvind, waartydens verkiesings vir parlementêre speaker en president gehou sal word.<ref>{{Cite news|website=VOA News|title=South Africa's new parliament to convene Friday as parties scramble to form coalition government|url=https://www.voanews.com/a/south-africa-s-new-parliament-to-convene-friday-as-parties-scramble-to-form-coalition-government/7649965.html|date=10 Junie 2024|language=en|access-date=10 June 2024|archive-date=10 Junie 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240610162459/https://www.voanews.com/a/south-africa-s-new-parliament-to-convene-friday-as-parties-scramble-to-form-coalition-government/7649965.html|url-status=live}}</ref> Die sitting het verloop soos geskeduleer, met die ANC se [[Thoko Didiza]] wat tot parlementêre speaker verkies is nadat sy die Economic Freedom Fighters se [[Ntombovuyo Veronica Mente-Nqweniso|Veronica Mente]] met 284 stemme teen 49 verslaan het.<ref>{{Cite web |last=Ensor |first=Linda |date=14 Junie 2024 |title=BREAKING NEWS: Didiza elected Speaker of National Assembly |url=https://www.businesslive.co.za/bd/national/2024-06-14-breaking-news-didiza-elected-speaker-of-national-assembly/ |access-date=2024-06-14 |website=BusinessLIVE |language=en-ZA}}</ref><ref>{{Cite web |last=Lekabe |first=Thapelo |title=UPDATE: Thoko Didiza elected National Assembly Speaker, defeats EFF's Veronica Mente |url=https://www.news24.com/citypress/politics/didiza-and-mente-compete-for-national-assembly-speaker-as-anc-da-seal-unity-deal-20240614 |access-date=2024-06-14 |website=[[City Press]] |language=en}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2024-06-14/south-african-election-lawmakers-pick-didiza-as-speaker|title=South African Lawmakers Pick ANC’s Didiza as Parliament Speaker|first=Paul|last=Vacchiatto|publisher=Bloomberg News|date=14 Junie 2024|accessdate=14 Junie 2024}}</ref> Dieselfde dag sou die Nasionale Vergadering Ramaphosa tot president van Suid-Afrika herkies nadat hy Julius Malema, leier van Ekonomiese Vryheidsvegters, met 283 stemme teen 54 verslaan het <ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/articles/cneeven9ljpo|title=Cyril Ramaphosa re-elected South African president|publisher=BBC News|date=14 Junie 2024|accessdate=14 Junie 2024|archive-date=14 Junie 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240614211548/https://www.bbc.com/news/articles/cneeven9ljpo|url-status=live}}</ref><ref name=ramaphosare-elected /> Die DA se [[Annelie Lotriet]] is as Adjunkspeaker verkies nadat sy die Afrika Transformasie Beweging se Vuyo Zungula met 273 stemme teen 54 verslaan het.<ref>{{Cite web |last=Thale |first=Neo |date=2024-06-14 |title=BREAKING: DA's Annelie Lotriet is the new deputy speaker of Parliament |url=https://www.thesouthafrican.com/news/politics/breaking-ancs-thoko-didiza-is-the-new-speaker-of-parliament/ |access-date=2024-06-14 |website=The South African |language=en-ZA |archive-date=14 Junie 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240614193109/https://www.thesouthafrican.com/news/politics/breaking-ancs-thoko-didiza-is-the-new-speaker-of-parliament/ |url-status=live }}</ref> Lotriet het die eerste nie-ANC-lid geword wat die posisie van Adjunkspeaker van die Nasionale Vergadering beklee sedert Bhadra Ranchod,<ref>{{cite news|url=https://www.ewn.co.za/2024/06/14/das-lotriet-pitted-against-atms-zungula-for-deputy-speaker|title=DA's Lotriet pitted against ATM's Zungula for Deputy Speaker|first=Lindsay|last=Dentlinger|publisher=Eytewitness News|date=14 Junie 2024|accessdate=14 Junie 2024|archive-date=14 Junie 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240614184053/https://www.ewn.co.za/2024/06/14/das-lotriet-pitted-against-atms-zungula-for-deputy-speaker|url-status=live}}</ref> wat tussen 1994 en 1996 as Adjunkspeaker gedien het.<ref>{{cite news|url=https://www.parliament.gov.za/former-presiding-officers|title=Former Presiding Officers|accessdate=14 Junie 2024|archive-date=19 Mei 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240519142546/https://www.parliament.gov.za/former-presiding-officers|url-status=live}}</ref> President Cyril Ramaphosa het sy [[Kabinet van Cyril Ramaphosa, Junie 2024|nuwe kabinet]] op 30 Junie aankondig.<ref>{{Cite web|url=https://www.dw.com/en/cyril-ramaphosa-reelected-as-south-african-president/a-69358895|title=Cyril Ramaphosa reelected as South African president|website=dw.com|language=en|access-date=2024-06-15}}</ref> Die president het aangekondig dat vir die eerste keer in Suid-Afrika se geskiedenis het elf politieke partye saamgekom om 'n regering van nasionale eenheid (RNE) te vorm. Die betrokke partye sluit in die African National Congress, Demokratiese Alliansie, Patriotic Alliance, Inkatha Vryheidsparty, [[GOOD|Good]] Party, [[Pan Africanist Congress of Azania]], [[Vryheidsfront Plus]], [[United Democratic Movement]], [[Al Jama-ah]], [[RISE Mzansi|Rise Mzansi]], en die [[United Africans Transformation]]. Die United Africans Transformation het later uit die RNE ontrek. ==== Provinsiale regerings ==== Ten spyte van winste in die provinsie KwaZulu-Natal tydens die algemene verkiesing, sou Jacob Zuma se MK-party op 14 Junie 2024 'n groot terugslag in sy hartland-provinsie kry nadat die KwaZulu-Natalse provinsiale wetgewer besluit het om IVP-lid Thami Ntuli bo 'n MK-kandidaat as Premier van KwaZulu-Natal te verkies.<ref>{{cite news |first=Greg |last=Ardé |url=https://www.dailymaverick.co.za/article/2024-06-14-inkatha-freedom-partys-thami-ntuli-is-voted-in-as-kwazulu-natals-new-premier/|title=Inkatha Freedom Party’s Thami Ntuli is voted in as KwaZulu-Natal’s new premier|accessdate=2024-06-14|publisher=Daily Maverick|date=2024-06-14}}</ref><ref>{{cite news |first=Nqobile |last=Dludla |title=South Africa's KZN province elects IFP member as premier in setback for Zuma |url=https://www.reuters.com/world/africa/south-africas-kzn-province-elects-ifp-member-premier-setback-zuma-2024-06-14/ |access-date=2024-06-14 |publisher=Reuters |date=2024-06-14 |language=en}}</ref> ===Bewerings van ongerymdhede === Jacob Zuma het op 1 Junie gesê dat die MK poog om die aankondiging van amptelike uitslae wettiglik te laat staak hangende ondersoeke oor bewerings van stemgedrog wat deur die party geopper is, met MK-amptenare wat moontlike peuter aan die Onafhanklike Verkiesingskommissie se rekenaarstelsel verwys na foute vroeër daardie dag. Die OVK het gesê hy het 579 besware van beide kiesers en politieke partye ontvang oor die verkiesingsuitslae,<ref>{{Cite news |date=2 Junie 2024 |title=Former South Africa leader Zuma threatens legal action over allegations of election irregularities |url=https://apnews.com/article/south-africa-elections-zuma-objections-ead32e32fb549ef56574b0229ada6a05 |access-date=2 Junie 2024 |work=Associated Press |language=en-US |archive-date=1 Junie 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240601222033/https://apnews.com/article/south-africa-elections-zuma-objections-ead32e32fb549ef56574b0229ada6a05 |url-status=live }}</ref> en het in 24 gevalle hertellings beveel.<ref name="f24anc">{{Cite news |date=2 June 2024 |title=South Africa's ANC to enter coalition talks after landmark election |url=https://www.france24.com/en/africa/20240602-south-africa-s-anc-to-enter-coalition-talks-after-landmark-election |access-date=2 Junie 2024 |work=France 24 |language=en-US }}</ref> [[Bheki Cele]], minister van polisie, het gewaarsku dat owerhede nie "dreigemente van onstabiliteit sal duld om besware of kommer oor die verkiesingsprosesse te registreer nie".<ref>{{Cite news |date=3 Junie 2024 |title=South Africa president faces up to poor poll result |url=https://www.bbc.com/news/articles/cx99vww50y5o |access-date=3 Junie 2024 |work=[[BBC]] |language=en-UK}}</ref> Die MK het later 'n petisie ingedien waarin hy die [[Konstitusionele Hof van Suid-Afrika|Konstitusionele Hof]] vra om die openingsessie van die nuwe Nasionale Vergadering op 14 Junie te stop,<ref>{{cite news| title=South African political party led by Zuma seeks to halt parliament election of country's president |date=11 June 2024 |url=https://abcnews.go.com/International/wireStory/south-african-political-party-led-zuma-seeks-halt-111027490 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240611231843/https://abcnews.go.com/International/wireStory/south-african-political-party-led-zuma-seeks-halt-111027490 |archive-date=11 Junie 2024 |access-date=12 Junie 2024}}</ref> en bygevoeg dat dit die vergadering sal boikot.<ref>{{cite news |title=Zuma's party seeks to halt parliament election of country's president |date=12 June 2024 |url=https://www.africanews.com/2024/06/12/zumas-party-seeks-to-halt-parliament-election-of-countrys-president/ |work=Africanews |access-date=12 Junie 2024 |archive-date=12 Junie 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240612085150/https://www.africanews.com/2024/06/12/zumas-party-seeks-to-halt-parliament-election-of-countrys-president/ |url-status=live }}</ref> Op 13 Junie het die Konstitusionele Hof die petisie van die hand gewys, wat die sitting toegelaat het om voort te gaan.<ref>{{Cite web |url=https://abcnews.go.com/Business/wireStory/south-africa-political-parties-cobble-unity-government-deadline-111083179 |title=South Africa political parties cobble together unity government as deadline to elect president looms |website=ABC News |access-date=13 Junie 2024 |archive-date=13 Junie 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240613141022/https://abcnews.go.com/Business/wireStory/south-africa-political-parties-cobble-unity-government-deadline-111083179 |url-status=live }}</ref> == Eksterne skakels == [[Onafhanklike Verkiesingskommissie van Suid-Afrika|Onafhanklike verkiesingskommissie]] se [https://results.elections.org.za/home/ verkiesingsuitslag bladsy]. == Verwysings == {{Verwysings|4}} {{Verkiesings in Suid-Afrika}} {{Normdata}} [[Kategorie:2024]] [[Kategorie:Verkiesings in Suid-Afrika]] cdo00joaovxk8b36nk3ugzmxheo23ze 0 410999 2813943 2676081 2025-06-18T18:10:37Z Sobaka 328 skakel 2813943 wikitext text/x-wiki [[Lêer:United Independent Movement logo.png|duimnael|UIM logo]] Die '''United Independent Movement (UIM)''' is 'n [[Suid-Afrikaanse]] [[politieke party]] wat gestig is deur [[Neil de Beer]], voormalige nasionale veiligheidsadviseur van [[Nelson Mandela]] en 'n voormalige [[Umkhonto we Sizwe|uMkhonto we Sizwe]]-operateur.<ref name="me2021">{{Cite web |title=Nelson Mandela's former security advisor and Umkhonto we Sizwe agent, Neil de Beer, launches political party |url=https://www.iol.co.za/news/politics/nelson-mandelas-former-security-advisor-and-umkhonto-we-sizwe-agent-neil-de-beer-launches-political-party-95cd9145-982e-4873-9aef-f27b354c4d6a |access-date=2021-09-22 |website=www.iol.co.za |language=en}}</ref> ==Vorming== Die party het aanvanklik as 'n burgerlike samelewing entiteit gestig nadat de Beer vertroue in die [[African National Congress]] (ANC) verloor het. Die beweging het die land se onafhanklike kandidatuurprogram ondersteun. In Augustus 2023 was die party een van die sewe stigterslede van 'n [[Veelpartyhandves]].<ref>{{Cite web |last=Masungwini |first=Norman |title=Birth of the Multi-Party Charter: Here is what they have agreed on thus far |url=https://www.news24.com/citypress/politics/birth-of-the-multi-party-charter-here-is-what-they-have-agreed-thus-far-20230817 |access-date=2023-12-04 |website=City Press |language=en-US}}</ref> ==Verkiesingsveldtogte== De Beer het in November 2020 aangekondig dat hy die voorneme het om die jongste president van Suid-Afrika te word.<ref>{{Cite web |last=Dolley |first=Caryn |date=2020-11-10 |title=DAILY MAVERICK INTERVIEW: Neil De Beer reinvented – the bolognaise-loving, ex-ANC spy intent on becoming South Africa's president |url=https://www.dailymaverick.co.za/article/2020-11-10-neil-de-beer-reinvented-the-bolognaise-loving-ex-anc-spy-intent-on-becoming-south-africas-president/ |access-date=2021-09-22 |website=[[Daily Maverick]] |language=en}}</ref> Die party het vir die [[Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2021|2021 Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing]] geregistreer, en het agt metro's en 1 000 wyke betwis, met De Beer as 'n kandidaat vir burgemeester van [[Kaapstad]]. Die UIM het drie merto-setels in die 2021 verkiesing onder leiding van hul nasionale verkiesingskoördineerder Brett Mario Correia gewen: 1 setel in [[Johannesburg]], [[EThekwini Metropolitaanse Munisipaliteit|Ethekwini]] en die Stad [[Kaapstad]].<ref name="me2021" /> In September 2021 het die voormalige sokkerspeler Kenny Niemach aangekondig dat hy by UIM aangesluit het en as kandidaat in die Wyk 31 (Boksburg)-kiesafdeling in Ekurhuleni vir die party in die munisipale verkiesing gaan staan. Niemach het gesê hy betree die politiek nie om enige party of ras aan te val nie, maar om verandering in die stelsel te bevorder en te eis dat dienste gelewer word. Hy het De Beer se betrokkenheid by plaaslike gemeenskappe aangehaal om hom te motiveer om by UIM aan te sluit.<ref>{{cite news |last=Lambley |first=Garrin |date=30 September 2021 |title=Former Kaizer Chiefs and Mamelodi Sundowns striker to stand in upcoming elections |url=https://www.thesouthafrican.com/sport/soccer/psl-south-africa/former-kaizer-chiefs-and-mamelodi-sundowns-striker-kenny-niemach-to-stand-in-upcoming-elections/ |work= |location= |access-date=6 Oktober 2021}}</ref><ref>{{cite news |last=Koka |first=Mpho |date=1 Oktober 2021 |title=Roberts, Niemach candidates in upcoming local government elections |url=https://www.sowetanlive.co.za/news/south-africa/2021-10-01-roberts-niemach-candidates-in-upcoming-local-government-elections/ |work= |location= |access-date=6 Oktober 2021}}</ref> UIM het aan die [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2024]] deelgeneem,<ref>[https://www.elections.org.za/pw/Parties-And-Candidates/Candidates-List National Candidates List], Independent Electoral Commission, Besoek 26 Maart 2024.</ref> maar kon geen setels wen nie. ==Politieke oortuigings== De Beer het in Maart 2021 in 'n onderhoud gesê hy en sy ondersteuners is "moeg" vir die "ultra-linkse en ultra-regse" in die Suid-Afrikaanse politiek en dat hy en sy party die "gematigde middel" sal verteenwoordig.<ref>{{cite AV media |first=Scott |last=Balson |date=29 Maart 2021 |title=An open discussion with controversial politician Neil de Beer |type= |language=English, Afrikaans |url=https://www.youtube.com/watch?v=TDDO4SD3CHE&ab_channel=LovingLife |access-date=6 Oktober 2021 |format= |time=10:31 |location=South Africa}}</ref> As deel van sy veldtog vir burgemeester van Kaapstad, het De Beer in Augustus 2021 verklaar dat hy glo die grondoorsaak van misdadigheid is swak sosiaal-ekonomiese toestande wat aangespreek moet word, maar terselfdertyd het hy ook gesê dat hy en UIM 'n "geen verdraagsaamheid" benadering tot bendegeweld en "binnelandse [[terrorisme]]".<ref>{{cite web |url=https://www.capetalk.co.za/articles/425781/afrikaner-neil-de-beer-on-why-he-fought-apartheid-and-is-now-fighting-the-anc |title=Afrikaner Neil De Beer on why he fought apartheid, and is now fighting the ANC |last=Moloto |first=Refilwe |date=30 Augustud 2021 |website= |publisher= |access-date= |quote=}}</ref> In September 2021 het De Beer twee beleidsrigtings genoem wat veroorsaak het dat hy die ANC verlaat het, was die nasionalisering van die Reserwebank en grond wegneem sonder vergoeding, beleide wat volgens de Beer buitelandse direkte beleggings in Suid-Afrika vernietig het. De Beer het voorgestel dat Suid-Afrika eerder inkomste uit sy uitvoer moet trek en dit in plaaslike nywerhede moet herbelê.<ref>{{cite news |last=Senekal de We |first=Adri |date=6 September 2021 |title=Editor's note: There's a dark cloud in South Africa and we're all praying for that silver lining |url=https://www.iol.co.za/business-report/opinion/editors-note-theres-a-dark-cloud-in-south-africa-and-were-all-praying-for-that-silver-lining-22b54e9e-e12f-4c71-81de-ae0bb97949e7 |work= |location= |access-date=}}</ref> In September 2021 het UIM vise-president Fatima Abdool verklaar dat die party 'n oop en inklusiewe een is wat op Christelike waardes gebou is.<ref name="UIM on RELIGION, LGBTQI & ABORTION">{{cite AV media |people=Fatima Abdool |date=23 September 2021 |title=UIM on RELIGION, LGBTQI & ABORTION |trans-title= |type= |language= |url=https://www.facebook.com/UIMsouthafrica/videos/3037717679883349 |access-date=28 September 2021 |archive-url= |archive-date= |format= |time= |location= |publisher= |id= |isbn= |oclc= |quote= }}</ref> Sy het gesê die party sal volkome verdraagsaamheid teenoor die LGBT-gemeenskap toon.<ref name="UIM on RELIGION, LGBTQI & ABORTION"/> Sy het ook gesê die party is pro-lewe oor die kwessie van aborsie, maar sal nie aborsies teenstaan in die geval van verkragting nie.<ref name="UIM on RELIGION, LGBTQI & ABORTION"/> ==Verkiesingsuitslae== === Parlement === {| class="wikitable" |----- bgcolor="#cccccc" ! '''Verkiesing''' ! '''Stemme''' ! '''%''' ! '''Setels''' |- | [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2024|2024]] | align="right" |20&nbsp;003 | align="right" | 0,12 | align="right" | 0 |} == Verwysings == {{Verwysings}} {{SA Politieke Partye}} {{Normdata}} [[Kategorie:Politieke organisasies in Suid-Afrika]] cbqnlvrnrrcoe22m3s4f1gao6rabwjc 0 412856 2814020 2659131 2025-06-18T22:02:53Z BurgertB 2401 /* Filmografie */ 2814020 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Persoon | naam = Golshifteh Farahani | beeld = Golshifteh Farahani at Berlinale 2023 (cropped).jpg | beeldonderskrif = Farahani in 2023 | geboortenaam = Rahavard Farahani | geboortedatum = {{geboortedatum en ouderdom|1983|07|10|}} | geboorteplek = [[Tehran]], Iran | beroep = [[Aktrise]] | alma_mater = Iranse Universiteit vir Toegepaste Wetenskap en Tegnologie<ref>{{cite web|title=Golshifteh Farahani|url=http://www.sourehcinema.com/People/People.aspx?Id=138112270439/|publisher=Soureh Cinema|access-date=18 Junie 2023|lang=fa|archive-date=5 Maart 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160305033402/http://www.sourehcinema.com/People/People.aspx?Id=138112270439/|url-status=live}}</ref> | huweliksmaat = | ouers = Behzad Farahani }} '''Rahavard Farahani''' ({{lang-fa|رهاورد فراهانی}}; * [[10 Julie]] [[1983]]), professioneel bekend as '''Golshifteh Farahani''' ({{Lang-fa|گلشیفته فراهانی|label=none}}), is 'n [[Iran]]se aktrise. Sy is bekend vir haar rolle in ''Mim Mesle Madar'' (2006), ''Body of Lies'' (2008), ''About Elly'' (2009), ''The Patience Stone'' (2012), ''Paterson'' (2016), ''Girls of the Sun'' (2018), ''Extraction'' (2020) en die opvolg daarop, ''Extraction 2'' (2023), en die televisiereeks ''Invasion'' (2021–tans). Sy is tydens die 2014 César-toekenningsaand genomineer vir 'n César-toekenning vir die Mees Belowende Aktrise vir haar rol in ''The Patience Stone''. == Vroeë lewe == [[Lêer:Press Conference of M For Mother, Fars news agency office - 8 November 2006 (7 8508170088 L600.jpg|duimnael|Farahani in 2006]] Farahani is gebore in [[Teheran]], [[Iran]]. Sy is die dogter van Behzad Farahani, 'n teaterregisseur en akteur, en Fahimeh Rahim Nia. Haar suster is die aktrise Shaghayegh Farahani.<ref name="Guardian">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/commentisfree/2008/aug/22/iran.middleeast|title=Hollywood postponed|last=Tehrani|first=Souraya|date=22 Augustus 2008|work=TheGuardian.com|access-date=2 April 2021|archive-date=26 Januarie 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210126033910/http://www.theguardian.com/commentisfree/2008/aug/22/iran.middleeast|url-status=live}}</ref> Golshifteh het op vyfjarige ouderdom musiek en klavier begin studeer, en later by 'n musiekskool in Teheran ingeskryf. Op 14 het sy die hoofrol vertolk in Dariush Mehrjui se ''The Pear Tree'', 'n rol waarvoor sy die Crystal Roc vir Beste Aktrise in die Internasionale Afdeling van die 16de Fajr Internasionale Filmfees in Teheran gewen het.<ref>{{Cite web|last=Rouiller|first=Nathalie|date=14 Oktober 2019|title=Golshifteh Farahani, aveuglante|url=https://next.liberation.fr/cinema/2019/10/14/golshifteh-farahani-aveuglante_1757532|access-date=19 November 2021|website=liberation.fr|quote=Sur les registres, la belle s'appelle Rahavard, "cadeau de la route", en allusion aux chemins de hasard et à leurs surprises d'importance. [...] On l'imaginait double nationale, elle affirme n'avoir qu'un passeport, le tricolore [...] "On n'est pas responsable de la peur des hommes", dit l'ex de Louis Garrel, deux fois mariée et séparée...|archive-date=14 Mei 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220514094300/https://www.liberation.fr/cinema/2019/10/14/golshifteh-farahani-aveuglante_1757532/|url-status=live}}.</ref> == Loopbaan == Farahani het die hoofrol vertolk in die drama ''About Elly'', wat as die beste rolprent tydens die 2009 Tribeca-rolprentfees aangewys is, en 'n Silwer Bear-toekenning tydens die Berlynse Internasionale Filmfees ontvang het. <ref name="Hollywood.com">{{cite web|url=http://www.hollywood.com/feature/fresh_face_Golshifteh_Farahani_body_of_lies_trial/5343659|title=FRESH FACE: Golshifteh Farahani|last=Christianson|first=Emily|work=Hollywood.com|access-date=25 Januarie 2009|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090221183323/http://www.hollywood.com/feature/fresh_face_Golshifteh_Farahani_body_of_lies_trial/5343659|archive-date=21 Februarie 2009}}</ref> Farahani het die hoofrol vertolk in ''The Patience Stone'' (2012), geregisseer deur Atiq Rahimi ná sy roman. Dit is gunstig ontvang deur die meeste resensente.<ref>{{cite web|url=http://www.rottentomatoes.com/m/the_patience_stone/|title=The Patience Stone|webwerf=Rotten Tomatoes|access-date=30 Augustus 2014|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140713091159/http://www.rottentomatoes.com/m/the_patience_stone/|archive-date=13 Julie 2014}}</ref> Sy het ook verskyn in 'n César-toekenning video uit 2012 in die kategorie Belowendste Aktrise. In 2016 het Farahani ''Anna Karenina'' op die verhoog in Parys vertolk en gunstige resensies ontvang. Sy het ook die hoofrol van Laura vertolk in regisseur Jim Jarmusch se Amerikaanse rolprent, ''Paterson'', naas [[Adam Driver]]. Die rolprent het positiewe resensies ontvang. In 2017 het sy verskyn in die fantasierolprent ''Pirates of the Caribbean: Dead Men Tell No Tales'' as die seeheks Shansa.<ref>{{cite web|url=http://www.palm-news.com/golshifteh-farahani-in-pirates-of-the-caribbean/|title=Golshifteh Farahani in Pirates of the Caribbean|access-date=16 Julie 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20151130030450/http://www.palm-news.com/golshifteh-farahani-in-pirates-of-the-caribbean/|archive-date=30 November 2015}}</ref> In 2020 was sy te sien in die aksierolprent ''Extraction'' as Nik Khan, en in die opvolg daarop uit 2023, ''Extraction 2''. == Filmografie == * ''Derakht-e golabi'' (1997) * ''Haft Pardeh'' (2000) * ''Zamaneh'' (2001) * ''Jayee digar'' (2002) * ''Do fereshteh'' (2003) * ''Boutique'' (2003) * ''Ashk-e sarma'' (2004) * ''Bab'Aziz, le prince qui contemplait son âme'' (2005) * ''Mahiha ashegh mishavand'' (2005) * ''Bé nam-e pedar'' (2005) * ''Gis Borideh'' (2006) * ''Niwemang'' (2006) * ''Mim mesle madar'' (2007) * ''Santouri'' (2007) * ''Shirin'' (2008) * ''Hamisheh paye yek zan dar miyan ast'' (2008) * ''Divar'' (2008) * ''Body of Lies'' (2008) * ''Darbareye Elly'' (2009) * ''There Be Dragons'' (2011) * ''Si tu meurs, je te tue'' (2011) * ''Poulet aux prunes'' (2011) * ''Syngué Sabour, pierre de patience'' (2012) * ''Just Like a Woman'' (tv-film, 2012) * ''My Sweet Pepperland'' (2013) * ''Rosewater'' (2014) * ''Eden'' (2014) * ''Exodus: Gods and Kings'' (2014) * ''Les Deux Amis'' (2015) * ''Paterson'' (2016) * ''[[The Upside]]'' (2017) * ''Pirates of the Caribbean: Dead Men Tell No Tales'' (2017) * ''Les Filles du soleil'' (2018) * ''L'angle mort'' (2019) * ''Un divan à Tunis'' (2019) * ''Extraction'' (2020) * ''Extraction 2'' (2023) == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == {{Commons category}} * {{IMDb name}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Farahani, Golshifteh}} [[Kategorie:Geboortes in 1983]] [[Kategorie:Lewende mense]] [[Kategorie:Iranse aktrises]] 87o8g6pllk8oj23nbcfotf97gw2vobv 0 415091 2814130 2730791 2025-06-19T08:08:21Z InternetArchiveBot 131157 Red 1 verwysing(s) en merk 0 as dood.) #IABot (v2.0.9.5 2814130 wikitext text/x-wiki '''VUCA''' is 'n [[akroniem]] gebaseer op die [[leierskap]]steorieë van Warren Bennis en Burt Nanus, om die wisselvalligheid ('''V''' = ''Volatility''), onsekerheid ('''U''' = ''Uncertainty''), kompleksiteit ('''C''' = ''Complexity'') en dubbelsinnigheid ('''A''' = ''Ambiguity'') van algemene toestande en situasies te beskryf of om daaroor na te dink.<ref>{{cite web |url=http://usawc.libanswers.com/faq/84869 |title=Who first originated the term VUCA (Volatility, Uncertainty, Complexity and Ambiguity)? |last=U.S. Army Heritage and Education Center |publisher=The United States Army War College |date=16 Februarie 2018 |website=USAHEC Ask Us a Question |access-date=10 Julie 2018 |archive-date= 2 Junie 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210602145018/https://usawc.libanswers.com/faq/84869 |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite book |last1=Bennis |first1=Warren |last2=Nanus |first2=Burt |date=1985 |title=Leaders: Strategies for Taking Charge|publisher=Harper & Row |isbn=9780060152468 |url=https://archive.org/details/leadersstrategi00benn |url-access=registration }}</ref> Die ''U.S. Army War College'' het die konsep van VUCA in 1987 bekendgestel, om 'n meer komplekse multilaterale wêreld te beskryf wat beskou word as voortspruitend uit die naderende einde van die [[Koue Oorlog]].<ref>{{Cite web|title=Who first originated the term VUCA (Volatility, Uncertainty, Complexity and Ambiguity)? - USAHEC Ask Us a Question|url=https://usawc.libanswers.com/faq/84869|access-date=2021-07-29|website=usawc.libanswers.com}}</ref> Meer gereelde gebruik en bespreking van die term het vanaf 2002 begin.<ref>{{cite book|author1= Stiehm, Judith Hicks |author2=Nicholas W. Townsend|url= https://books.google.com/books?id=sEkp6GlK19cC&dq=VUCA&pg=PA34|page= 6|title= The U.S. Army War College: Military Education in a Democracy|publisher= Temple University Press|year= 2002|isbn= 978-1-56639-960-9}}</ref> Dit het daarna versprei na strategiese leierskap in organisasies, van winsgewende korporasies<ref name=Wolf>{{cite book|title= Prepared and Resolved: The Strategic Agenda for Growth, Performance and Change|author= Wolf, Daniel|page= 115|publisher= dsb Publishing|year= 2007|isbn= 978-0-9791300-0-7}}</ref><ref>{{Cite web |last=Kapoor |first=Anil |title=VUCA, BANI, FAANG and Corporate Leadership Lessons |url=https://thesouthasiantimes.info/vuca-bani-faang-and-corporate-leadership-lessons/}}</ref>tot onderwys.<ref> {{cite journal |url = http://media.centerdigitaled.com/Converge_Mag/pdfs/issues/CON_June07_lorz_PDF.pdf |url-status = dead |journal = Converge Magazine |title = Fingertip Knowledge |date = Junie 2007 |page = 34 |archive-url = https://web.archive.org/web/20120227195322/http://media.centerdigitaled.com/Converge_Mag/pdfs/issues/CON_June07_lorz_PDF.pdf |archive-date = 2012-02-27 |access-date = 2018-06-01 }} </ref><ref> {{cite journal |url = http://www.cdio.org/ |url-status = live |last1=Rouvrais |first1=Siegfried |last2=Gaultier Le Bris |first2=Sophie |last3=Stewart |first3=Matthew |journal = Proceedings of the 14th International CDIO Conference, KIT, Kanazawa, Japan |title = Engineering Students Ready for a VUCA World? A Design based Research on Decisionship |date = Julie 2018 |pages = 872–881 |archive-url = https://web.archive.org/web/20180828184055/http://cdio.org/ |archive-date = 2018-08-28 |access-date = 2019-04-25 }} [http://srouvrais.free.fr/documents/Vfinal-CDIO2018-IMTA-EN-COGC-VFINAL.pdf Alternate URL] </ref><ref>{{Cite web |title=Google Trends |url=https://trends.google.com/trends/explore?date=all&geo=GB&q=/m/04y9wxq&hl=en-US |access-date=2023-10-03 |website=Google Trends |language=en-US |archive-date=2023-11-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231103065319/https://trends.google.com/trends/explore?date=all&geo=GB&q=/m/04y9wxq&hl=en-US |url-status=dead }}</ref> == Betekenis == Die VUCA-raamwerk bied 'n lens waardeur organisasies hul uitdagings en geleenthede kan interpreteer. Dit beklemtoon strategiese versiendheid, insig en die gedrag van entiteite binne organisasies.<ref>{{cite book|title=Get There Early: Sensing the Future to Compete in the Present|author=Johansen, Bob|publisher=Berrett-Koehler Publishers, Inc.|location=San Francisco, CA|year=2007|isbn=978-1-57675-440-5|pages=[https://archive.org/details/getthereearlysen00joha/page/51 51–53]|url-access=registration|url=https://archive.org/details/getthereearlysen00joha/page/51}}</ref> Verder beklemtoon dit beide sistemiese en gedragsmislukkings<ref name="Suhayl Abidi, and Manoj Joshi 2015">{{cite book |author=Suhayl Abidi, and Manoj Joshi |title=The VUCA COMPANY |publisher=Jaico Publishing House |year=2015 |isbn=978-81-8495-662-7 |location=Mumbai, India}}</ref> wat dikwels met organisatoriese misstappe geassosieer word. V = Wisselvalligheid: Kenmerk die vinnige en onvoorspelbare aard van verandering. U = Onsekerheid: Dui die onvoorspelbaarheid van gebeure en kwessies aan. C = Kompleksiteit: Beskryf die verweefde kragte en kwessies, wat oorsaak-en-gevolg verhoudings onduidelik maak. A = Dubbelsinnigheid: Wys op die onduidelike realiteite en moontlike misverstande wat uit gemengde boodskappe voortspruit. Hierdie elemente artikuleer hoe organisasies hul huidige en potensiële uitdagings sien. Hulle stel die parameters vir beplanning en beleidmaking vas. In wisselwerking op verskeie maniere kan hulle besluitneming óf bemoeilik óf die vermoë om strategiese beplanning en vordering te verbeter. In wese lê VUCA die grondslag vir effektiewe bestuur en [[leierskap]]. Die VUCA-raamwerk is 'n konseptuele instrument wat die toestande en uitdagings wat organisasies in die gesig staar onderstreep wanneer besluite geneem word, beplan, bestuur word, risiko's bestuur, verandering aandryf en probleme oplos. Dit vorm hoofsaaklik 'n organisasie se vermoë om: # Verwag die sleutelkwessies wat na vore kom. # Verstaan die reperkussies van bepaalde kwessies en aksies. # Waardeer hoe veranderlikes met mekaar verband hou. # Berei voor vir uiteenlopende scenario's en uitdagings. # Interpreteer en pak relevante geleenthede aan. VUCA dien as 'n riglyn vir die bevordering van bewustheid en paraatheid in verskeie sektore, insluitend besigheid, die weermag, onderwys en die regering. Dit verskaf 'n padkaart vir organisasies om strategieë vir gereedheid, versiendheid, aanpassing en proaktiewe ingryping te ontwikkel.<ref>{{cite journal|journal=Journal of Homeland Security|author=Satish, Usha and Siegfried Streufert|title=Strategic Management Simulations to Prepare for VUCAD Terrorism|url=http://www.homelandsecurity.org/journal/Default.aspx?oid=145&ocat=1&AspxAutoDetectCookieSupport=1|access-date=2008-10-29|date=Junie 2006|archive-url=https://web.archive.org/web/20110608051921/http://www.homelandsecurity.org/journal/%28S%28tv5bjtnjdzzufr55pb1ldq55%29%29/Default.aspx?oid=145&ocat=1&AspxAutoDetectCookieSupport=1|archive-date=2011-06-08|url-status=dead}}</ref> == Verwysings == {{Verwysings|3}} {{Normdata}} [[Kategorie:Bestuur]] 882sz8lsjapnfkfk12odnt4oewi40av 0 415739 2814059 2674456 2025-06-18T23:35:28Z InternetArchiveBot 131157 Red 1 verwysing(s) en merk 0 as dood.) #IABot (v2.0.9.5 2814059 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Nedersetting |amptelike_naam=Quiroga |ander_naam= |inheemse_naam= |nedersetting_tipe=Munisipaliteit |bynaam= |slagspreuk= |translit_taal1= |translit_taal1_tipe= |translit_taal1_inligting= |translit_taal2= |translit_taal2_tipe= |translit_taal2_inligting= |beeld_stadsilhoeët=Casa_concello_Quiroga.jpg |beeldgrootte= |beeldbyskrif=Stadsaal |beeld_vlag=Flag of Quiroga.svg |vlaggrootte= |vlagskakel= |beeld_seël= |seëlskakel= |seëlgrootte= |beeld_skild=Escudo_de_Quiroga.svg |skildskakel= |skildgrootte= |beeld_leë_embleem= |leë_embleemtipe= |leë_embleemgrootte= |leë_embleemskakel= |beeld_kaart=Situacion_Quiroga.PNG |kaartgrootte= |kaartbyskrif=Ligging van Quiroga. |beeld_kaart1= |kaartgrootte1= |kaartbyskrif1= |beeld_punt_kaart= |puntkaartgrootte= |puntkaartbyskrif= |punt-x= |punt-y= |duimdrukkerkaart= |duimdrukkeretiketposisie= |duimdrukkerkaartgrootte= |duimdrukkerkaartbyskrif= |onderafdelingtipe=[[Land]] |onderafdelingnaam={{vlag|Spanje}} |onderafdelingtipe1=Outonome gemeenskap |onderafdelingtipe2=[[Provinsies van Spanje|Provinsie]] |onderafdelingtipe3=Comarca |onderafdelingtipe4= |onderafdelingnaam1=Galisië |onderafdelingnaam2=Lugo |onderafdelingnaam3=Quiroga |onderafdelingnaam4= |regeringvoetnotas=<ref>{{cite news |title=José Luis Rivera es el nuevo alcalde de Quiroga |url=https://www.somoscomarca.es/articulo/terras-quiroga/jose-luis-rivera-es-nuevo-alcalde-quiroga/20230617165109152953.html |access-date=28 April 2024 |work=Somos Comarca |date=17 Junie 2023 |language=es}}</ref> |regeringstipe= |leiertitel=Alcalde |leiernaam= José Luis Rivera (Partido Independientes x Quiroga) |leiertitel1= |leiertitel2= |leiertitel3= |leiertitel4= |leiernaam1= |leiernaam2= |leiernaam3= |leiernaam4= |stigtingstitel= |stigtingsdatum= |stigtingstitel2= |stigtingsdatum2= |stigtingstitel3= |stigtingsdatum3= |eenheidvoorkeur= |oppervlakvoetnotas=<ref>{{cite web |title=Entidades Locales |url=https://ssweb.seap.minhap.es/REL/frontend/inicio/municipios/12/13425/25 |website=ssweb.seap.minhap.es |access-date=28 April 2024 |archive-date=25 April 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250425054956/https://ssweb.seap.minhap.es/REL/frontend/inicio/municipios/12/13425/25 |url-status=dead }}</ref> |oppervlakgroottes= |oppervlak_totaal_km2=317.56 |oppervlak_land_km2=60.94 |oppervlak_water_km2=7.17 |oppervlak_totaal_myl2= |oppervlak_land_myl2= |oppervlak_water_myl2= |oppervlak_water_persent= |oppervlak_stedelik_km2= |oppervlak_stedelik_myl2= |oppervlak_metro_km2= |oppervlak_metro_myl2= |oppervlak_leeg1_titel= |oppervlak_leeg1_km2l= |oppervlak_leeg1_myl2= |oppervlak_leeg2_titel= |oppervlak_leeg2_km2l= |oppervlak_leeg2_myl2= |hoogtevoetnotas= |hoogte_m= |hoogte_voet= |koördinaattipe= |koördinate ={{Koördinate|42|29|N|7|16|W||aansig=inlyn, titel}} |bevolking_soos_op=2024 |bevolkingnotas=<ref>{{cite web |title=Instituto Nacional de Estadística. (Spaanse Instituut vir Statistieke) |url=https://www.ine.es/nomen2/inicio_r.do |website=www.ine.es |access-date=28 April 2024}}</ref> |bevolking_totaal=3099 |bevolkingsdigtheid_km2=auto |bevolkingsdigtheid_myl2= |bevolking_metro= |bevolkingsdigtheid_metro_km2= |bevolkingsdigtheid_metro_myl2= |bevolking_stedelik= |bevolkingsdigtheid_stedelik_km2= |bevolkingsdigtheid_stedelik_myl2= |bevolking_leeg1_titel= |bevolking_leeg1= |bevolkingsdigtheid_leeg1_km2= |bevolkingsdigtheid_leeg1_myl2= |bevolking_leeg2_titel= |bevolking_leeg2= |bevolkingsdigtheid_leeg2_km2= |bevolkingsdigtheid_leeg2_myl2= |bevolkingnota= |tydsone=[[UTC+01:00]] |utcafset=+1 |tydsone_DST=[[Middel-Europese Somertyd|MES]] |uctafset_DST=+2 |poskodetipe=Poskode |poskode=27320 |skakelkode= |leë_naam= |leë_inligting= |leë1_naam= |leë1_inligting= |leë2_naam= |leë2_inligting= |leë3_naam= |leë3_inligting= |voetnotas= |webwerf=https://www.concellodequiroga.com }} '''Quiroga''' ([[Galicies]]: kiˈɾɔɣɐ) is 'n [[munisipaliteit]] in die [[Provinsies van Spanje|provinsie]] [[Lugo (provinsie)|Lugo]] in die outonome gemeenskap van [[Galisië]], [[Spanje]]. Dit is die hoofstad van die [[comarca]] Quiroga. Die suidelike kant van Quiroga word begrens deur die [[Sil (rivier)|Sil-rivier]].<ref>{{cite web |title=Situación y descripción geográfica de Quiroga |url=https://concellodequiroga.com/es/situacion-y-descripcion-geografica-de-quiroga/ |website=Ayuntamiento de Quiroga |access-date=28 April 2024 |language=es}}</ref> Die hoof ekonomiese aktiwiteite is landbou soos die verbouing van [[druiwe]] en [[olyf|olywe]] en mynwerke. Olywe word in Quiroga verbou, waar dit tradisie is, aangesien die klimaat uitermate geskik is vir die verbouing daarvan.<ref>{{cite news |title=Los aceites de oliva gallegos que (quizás) no conocías y que deberías probar |url=https://www.elespanol.com/quincemil/articulos/cultura/los-aceites-de-oliva-gallegos-que-quizas-no-conocias-y-que-deberias-probar |access-date=28 April 2024 |work=El Espanol |date=18 Mei 2021 |language=es}}</ref><ref>{{cite web |title=Quiroga |url=https://aceitegalicia.com/es/zonas/quiroga |website=aceitegalicia.com |access-date=28 April 2024}}</ref> In 2020 het Quiroga meer as 40,000 [[liter]] olyfolie geproduseer.<ref>{{cite news |title=La cosecha de aceite de oliva de Quiroga rebasa los 40.000 litros, según la estimación del Ayuntamiento |url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/lemos/quiroga/2020/02/20/cosecha-aceite-oliva-quiroga-rebasa-40000-litros-segun-estimacion-ayuntamiento/0003_202002M20C4992.htm |access-date=28 April 2024 |work=La Voz de Galicia |date=20 Februarie 2020 |language=es}}</ref> Die munisipalitiet van Quiroga is 'n interessante natuurlike area, aangesien meer as 50% van die totale area bewaarde gebied is. == Verwysings == {{Verwysings}} {{Normdata}} [[Kategorie:Spanje]] 2kusjm3ufrt0duygm24ruljus8xauam 0 420271 2814084 2812402 2025-06-19T04:55:48Z 1.47.134.88 2814084 wikitext text/x-wiki {{Infobox website | name = Spotify Technology S.A. | logo = 2024 Spotify Logo.svg | logo_size = 270px | logo_alt = The Spotify logo | country_of_origin = [[Sweden]] | locations = 15 kantore<ref name="Spotify about">{{Cite web |title=About us |url=https://www.spotify.com/au/about-us/contact/ |access-date=29 June 2021 |website=Spotify |archive-date=7 October 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211007075654/https://www.spotify.com/au/about-us/contact/ |url-status=live }}</ref> | founder = {{Unbulleted list|[[Daniel Ek]]|[[Martin Lorentzon]]}} | key_people = {{plainlist| * Daniel Ek (Voorsitter & HUB) * Martin Lorentzon (tesourier) }} | industry = {{Unbulleted list|Klankstroming|Podsendings}} | url = {{URL|https://open.spotify.com}} | registration = Vereis | company_type = Publieke maatskappy | traded_as = {{ubl|{{NYSE|SPOT}}|Komponent van die [[Russell 1000]]}} | foundation = {{Start date and age|df=yes|2006|4|23}} | launched = {{Start date and age|df=yes|2008|10|7}} | location_city = {{plainlist| * [[Luxemburg (stad)|Luxemburg]], [[Luxemburg]] (geregistreer)<ref name="20F2024" /> * [[Stockholm]], Swede (operasioneel)<ref name="20F2024" /> }} | num_employees = 7 258 (Maart 2025)<ref name="profit">{{Cite web |last=Spangler |first=Todd |date=4 February 2025 |title=Spotify Posts First Full-Year Profit for 2024, CEO Says Streamer Will 'Double Down' on Music in 2025 |url=https://variety.com/2025/digital/news/spotify-q4-2024-earnings-first-full-year-profit-double-down-music-1236296518/ |work=Variety |access-date=6 February 2025}}</ref> | num_users = {{Unbulleted list | '''Gratis''': 423 miljoen | '''Betalend''': 268 miljoen | '''Totaal ({{abbr|MAG|maandelikse aktiewe gebruikers}})''': 678 miljoen }}({{As of|2025|03|31|alt = Maart 2025}}){{r|20F2024|pp=42–43}} | revenue = {{increase}} €15,67&nbsp;miljard (2024)<ref name="20F2024">{{Cite web |date=5 February 2025 |title=Form 20-F |url=https://www.sec.gov/ix?doc=/Archives/edgar/data/1639920/000163992025000003/ck0001639920-20241231.htm |access-date=6 February 2025 |publisher=US Securities and Exchange Commission }}</ref> | operating_income = {{increase}} €1,365&nbsp;miljard (2024)<ref name="20F2024" /> | net_income = {{increase}} €1,138&nbsp;miljard (2024)<ref name="20F2024" /> | assets = {{increase}} €12,01&nbsp;miljard (2024)<ref name="20F2024" /> | equity = {{increase}} €5,525&nbsp;miljard (2024)<ref name="20F2024" /> | subsidiaries = {{Plainlist| * Spotify AB{{r|20F2024|p=38}} * Spotify USA Inc.{{r|20F2024|p=38}} * Spotify Ltd (VK){{r|20F2024|p=38}} * Verskeie ander streekssubsidiêre{{r|20F2024|p=38}}}} <!-- * [[Tencent Music]] (16.9%)}}—over 50% ownership needed to qualify as a subsidiary --> }} '''Spotify''' is 'n [[Swede (volk)|Sweedse]] klankstroming- en mediadiensverskaffer wat op 23 April 2006 deur Daniel Ek en Martin Lorentzon gestig is. Vanaf Junie 2024 is dit een van die grootste verskaffers van musiekstromingsdienste, met meer as 626 miljoen maandelikse aktiewe gebruikers wat 246 miljoen betalende volgelinge uitmaak. Spotify is genoteer (deur 'n beheermaatskappy wat in [[Luxemburg (stad)|Luxemburg]] gevestig is, '''Spotify Technology S.A.''') op die New Yorkse aandelebeurs in die vorm van Amerikaanse depositobewyse. Spotify bied digitale kopieregbeperkte opgeneemde klankinhoud aan, insluitend meer as 100 miljoen liedjies en 6 miljoen podsendingtitels, van platemaatskappye en mediamaatskappye. As 'n freemium-diens is die basiese kenmerke gratis met advertensies en beperkte beheer, terwyl bykomende kenmerke, soos aflyn luister en advertensievrye luister, via betaalde intekeninge aangebied word. Gebruikers kan na musiek soek gebaseer op kunstenaar, album, of genre, en kan snitlyste skep, redigeer en deel. Dit bied 'n paar sosiale media kenmerke, soos om vriende te volg en luisterpartytjies te skep wat "Jams" genoem word Spotify( [[เหมทานนท์.com|@ณิชกมล]] [[Afrika]], die [[Amerikas]], [[Asië]], en [[Oseanië]], met 'n totale beskikbaarheid in 184 markte. Sy gebruikers en volgelinge is grootliks gebaseer in die [[Verenigde State van Amerika|Verenigde State]] en Europa, wat gesamentlik sowat 53% van gebruikers en 67% van inkomste uitmaak. Dit het geen teenwoordigheid in vasteland-[[Volksrepubliek China|China]] nie, waar die mark oorheers word deur QQ Music. Die diens is beskikbaar op die meeste toestelle, insluitend [[Microsoft Windows|Windows]], [[macOS]], en [[Linux]]-rekenaars, [[iOS]] en [[Android]]-slimfone en -tablette, slimtoestelle soos die Amazon Echo en Google Nest-produkreekse, en digitale mediatoestelle soos Roku. Vanaf Desember 2023 was Spotify die 47ste mees besoekte webwerf in die wêreld met 24,78% van sy verkeer afkomstig van die Verenigde State, gevolg deur Brasilië met 6,51% volgens data verskaf deur Semrush. In teenstelling met fisiese of aflaaiverkope, wat kunstenaars 'n vaste prys per liedjie of album betaal wat verkoop word, betaal Spotify tantieme gebaseer op die aantal kunstenaars se stromings as 'n verhouding van totale liedjies gestroom. Dit versprei ongeveer 70% van sy totale inkomste aan regtehouers (dikwels [[Plaatetiket|platemaatskappye]]), wat dan kunstenaars betaal op grond van individuele ooreenkomste. Terwyl sekere musikante besware opgebring het teen Spotify se tantieme-struktuur en die uitwerking daarvan op plaatverkope, prys ander die diens vir die aanbied van 'n wettige opsie om seerowery te bekamp en om kunstenaars elke keer te vergoed wanneer hul musiek gespeel word. == Geskiedenis == Spotify is in 2006 in Stockholm, Swede, gestig deur Daniel Ek, voormalige hoof- tegniese beampte van Stardoll, en Martin Lorentzon, medestigter van Tradedoubler. Volgens Ek is die maatskappy se naam aanvanklik verkeerd gehoor van 'n naam wat deur Lorentzon geskree is. Later het hulle 'n kombinasie van "spot" en "identify" uitgedink. === Vroeë internasionale bekendstellings === In Februarie 2009 het Spotify openbare registrasie vir die gratis diensvlak in die [[Verenigde Koninkryk]] oopgestel. Registrasies het skerp gestyg na die vrystelling van die mobiele diens, wat Spotify genoodsaak het om registrasie vir die gratis diens in September te staak en die Verenigde Koninkryk terug te keer na 'n uitnodiging-alleen beleid. [[Lêer:Spotify HK Stockholm.jpg|duimnael|Spotify-kantore]] Spotify is in Julie 2011 in die Verenigde State bekendgestel en het 'n ses-maande proefperiode met advertensie-ondersteuning aangebied, waartydens nuwe gebruikers onbeperk gratis musiek kon luister. In Januarie 2012 het die gratis proefperiodes begin verval, wat gebruikers beperk het tot tien uur se stroming per maand en vyf keer per liedjie. Deur PC-stroming te gebruik, het 'n soortgelyke struktuur as die huidige een gebruikers toegelaat om vrylik liedjies te speel, maar met advertensies elke 4-7 liedjies, afhangend van luistertyd. Later dieselfde jaar, in Maart, het Spotify alle beperkings op die gratis diensvlak onbepaald verwyder, insluitend mobiele toestelle. In April 2016 het Ek en Lorentzon 'n oop brief aan Sweedse politici geskryf waarin hulle aksie geëis het in drie areas wat volgens hulle die maatskappy se vermoë om top talent te werf, belemmer het namate Spotify gegroei het. Dit sluit in toegang tot buigsame behuising, beter onderwys in die programmerings- en ontwikkelingsvelde, en aandele-opsies. Ek en Lorentzon het geskryf dat om in 'n globale ekonomie te bly meeding, politici met nuwe beleide moes reageer, anders sou duisende Spotify-werksgeleenthede van Swede na die Verenigde State verskuif word. In Februarie 2017 het Spotify die uitbreiding van sy bedrywighede in die Verenigde State in Lower Manhattan, New York Stad, by 4 World Trade Center aangekondig, wat ongeveer 1,000 nuwe werksgeleenthede byvoeg en 832 bestaande posisies behou. Die maatskappy se Amerikaanse hoofkantoor is in die Flatiron-distrik van New York Stad. Op 14 November 2018 het die maatskappy 13 nuwe markte in die [[Midde-Ooste]]-en-[[Noord-Afrika]]-streek aangekondig, insluitend die skepping van 'n nuwe [[Arabies|Arabiese]] spilpunt en verskeie snitlyste. === Ander Ontwikkelinge === ==== Streaming Rekords ==== In Oktober 2015 het "Thinking Out Loud" deur Ed Sheeran die eerste liedjie geword wat 500&nbsp;miljoen stromings verby gevat het. 'n Maand later het Spotify aangekondig dat "Lean On" deur Major Lazer en DJ Snake met MØ sy mees gestroomde liedjie nog ooit was met meer as 525&nbsp;miljoen stromings wêreldwyd. In April 2016 het [[Rihanna]] [[Justin Bieber]] verbygesteek om die grootste kunstenaar op Spotify te word, met 31,3&nbsp;miljoen maandelikse aktiewe luisteraars. In Mei 2016 is Rihanna deur Drake verbygesteek met 31,85&nbsp;miljoen maandelikse luisteraars. In Desember 2016 is Drake se bykans 36&nbsp;miljoen maandelikse luisteraars verbygesteek deur The Weeknd se 36,068 miljoen. Later dieselfde maand het Drake se liedjie "One Dance" die eerste liedjie geword om een miljard stromings op Spotify te bereik. By sy vrystelling in Augustus 2017 het die enkelsnit "Look What You Made Me Do" deur [[Taylor Swift]] meer as agt miljoen stromings binne 24&nbsp;uur verdien en die rekord vir die meeste eendagstromings vir 'n liedjie gebreek. Op 19 Junie 2018 het XXXTentacion se treffersnit "Sad!" Taylor Swift se eendag stromingsrekord gebreek deur 10,4&nbsp;miljoen stromings te behaal die dag nadat hy in [[Florida]] doodgeskiet is. ==== Gebruikersgroei ==== In Maart 2011 het Spotify 'n kliëntebasis van 1&nbsp;miljoen betalende volgelinge regoor Europa aangekondig, en teen September 2011 het die aantal betalende volgelinge verdubbel na twee miljoen. In Augustus 2012 het Time berig dat daar 15&nbsp;miljoen aktiewe gebruikers is, waarvan vier miljoen betalende Spotify-volgelinge is. Gebruikersgroei het voortgeduur, met 20&nbsp;miljoen totale aktiewe gebruikers, insluitend vyf miljoen betalende kliënte wêreldwyd en een miljoen betalende kliënte in die Verenigde State, in Desember 2012. Teen Maart 2013 het die diens 24&nbsp;miljoen aktiewe gebruikers gehad, waarvan ses miljoen betalende volgelinge was. Dit het gegroei tot 40&nbsp;miljoen gebruikers (insluitend tien miljoen betalende) in Mei 2014, 60&nbsp;miljoen gebruikers (insluitend 15&nbsp;miljoen betalende) in Desember 2014, 75&nbsp;miljoen gebruikers (20&nbsp;miljoen betalende) in Junie 2015, 30&nbsp;miljoen betalende intekenare in Maart 2016, 40&nbsp;miljoen betalende intekenare in September 2016, en 100&nbsp;miljoen totale gebruikers in Junie 2016. In April 2020 het Spotify 133&nbsp;miljoen premium gebruikers bereik. In lande wat deur die COVID-19 pandemie geraak is, het Spotify 'n daling in gebruikers in laat Februarie aangeteken, maar het weer herstel. In Maart 2022 het Spotify 182&nbsp;miljoen premiumvolgelinge gehad. Teen die einde van 2022 het Spotify 188&nbsp;miljoen betalende volgelinge en 433&nbsp;miljoen totale gebruikers gerapporteer. ==== Premium-eksklusiewe albums ==== Die [[Financial Times|''Financial Times'']] het in Maart 2017 berig dat, as deel van sy pogings om nuwe lisensieooreenkomste met musieketikette te onderhandel, Spotify en groot platemaatskappye ooreengekom het dat Spotify sommige nuwe albums tot sy Premium-vlak sou beperk, met Spotify wat 'n verlaging in tantiemefooi ontvang. Geselekteerde albums sal vir 'n tydperk slegs op die Premium-vlak beskikbaar wees, voor algemene vrystelling. Die ooreenkoms kan maande weg wees van finalisering, maar daar word gesê dat Spotify hierdie spesifieke klousule met groot platemaatskappye goedgekeur het. Nuwe berigte in April het bevestig dat Spotify en Universal Music Group 'n ooreenkoms bereik het om kunstenaars wat deel is van Universal, toe te laat om hul nuwe albumvrystellings tot die Premium-diensvlak vir 'n maksimum van twee weke te beperk. Spotify-HUB Daniel Ek het opgemerk: 'Ons weet dat nie elke album van elke kunstenaar op dieselfde manier vrygestel moet word nie, en ons het hard saam met UMG gewerk om 'n nuwe, buigsame vrystellingsbeleid te ontwikkel. Vanaf vandag kan Universal-kunstenaars kies om nuwe albums slegs op Premium vir twee weke vry te stel, wat volgelinge 'n vroeëre kans bied om die volledige kreatiewe werk te verken, terwyl die enkelsnitte oor Spotify beskikbaar is vir al ons luisteraars om te geniet.' Dit is later in April aangekondig dat hierdie tipe ooreenkoms na indie-kunstenaars wat by die Merlin Network-agentskap geteken is, uitgebrei sou word. ==== Direkte openbare aanbieding ==== Spotify het in April 2018 die aandelemark betree deur 'n direkte openbare aanbieding eerder as 'n aanvanklike openbare aanbieding te gebruik. Hierdie benadering is nie bedoel om nuwe kapitaal in te samel nie, maar om beleggers hul opbrengste te laat kry. Morgan Stanley is die maatskappy se aangewese adviseur in hierdie saak. Na sy debuut op die New Yorkse Aandelebeurs op 3 April 2018, het CNBC berig dat Spotify geopen het teen $165,90, meer as 25% bo sy verwysingsprys van $132. ==== Kuberkrakinginsident van 2020 ==== Op 3 Julie 2020 het die sekuriteitsfirma VPNMentor 'n databasis ontdek wat 380 miljoen individuele rekords bevat het, insluitend die wagwoorde van Spotify-gebruikers. Die databasis is beskou as bewyse van 'n kredietstapel-aanval wat Spotify-spesifiek mik op, aangesien dit die kredite van tot 350&nbsp;000 gekompromiteerde gebruikersrekeninge bevat het. In reaksie op die aanval het Spotify in November 2020 'n herstel van wagwoorde vir geraakte rekeninge uitgereik. ==== Oornames, podsendings en eksklusiwiteitsooreenkomste ==== In Mei 2013 het Spotify die musiekontdekkingsprogram Tunigo gekoop. In Maart 2014 het hulle The Echo Nest, 'n musiekintelligensiemaatskappy, verkry. In Junie 2015 het Spotify aangekondig dat hulle Seed Scientific, 'n datawetenskap adviesfirma en analise maatskappy, gekoop het. In 'n kommentaar aan TechCrunch het Spotify gesê dat Seed Scientific se span 'n gevorderde analise-eenheid binne die maatskappy sal lei, gefokus op die ontwikkeling van datadienste. In Januarie 2016 het hulle die sosiale en boodskappe-beginnersondernemings Cord Project en Soundwave verkry, gevolg in April 2016 deur CrowdAlbum, 'n "beginonderneming wat foto's en video's van vertonings wat op sosiale netwerke gedeel word, insamel," en sou "die ontwikkeling van produkte verbeter wat kunstenaars help om hul gehore te verstaan, te aktiveer en te gelde te maak". In November 2016 het Spotify Preact, 'n "wolkbasisplatform en diens ontwikkel vir maatskappye wat op intekenmodelle werk wat help om die afname te verminder en hul intekenaartalle te bou, gekoop In Maart 2017 het Spotify Sonalytic, 'n klankopsporings-beginnersmaatskappy, vir 'n onbekende bedrag geld verkry. Spotify het verklaar dat Sonalytic gebruik sou word om die maatskappy se persoonlike snitlyste te verbeter, liedjies beter met komposisies te laat pas en die maatskappy se publiseringsdatastelsel te verbeter. Later daardie maand het Spotify ook MightyTV, 'n app wat aan televisie-stroomdienste soos Netflix en HBO Go gekoppel is en inhoud aan gebruikers aanbeveel, verkry. Spotify het beoog om MightyTV te gebruik om sy advertensie-inspannings op die gratis diensvlak te verbeter. In April 2017 het hulle Mediachain, 'n blockchain-beginnersmaatskappy wat besig was om 'n gedesentraliseerde databasisstelsel vir die bestuur van toeskrywing en ander metadata vir media te ontwikkel, verkry. Dit is gevolg in Mei 2017 met die verkryging van die kunsmatige intelligensie-beginnersmaatskappy Niland, wat tegnologie gebruik om personalisering en aanbevelingskenmerke vir gebruikers te verbeter. In November 2017 het Spotify Soundtrap, 'n aanlyn musiekstudio-beginnersmaatskappy, verkry. Op 12 April 2018 het Spotify die musieklisensieplatform Loudr verkry. In Augustus 2018 het Spotify die eksklusiewe regte op The Joe Budden Podcast gekoop en die program uitgebrei na 'n twee keer per week skedule. Op 6 Februarie 2019 het Spotify die podsendingnetwerke Gimlet Media en Anchor FM Inc. verkry, met die doel om hulself as 'n toonaangewende figuur in podsendings te vestig. Op 26 Maart 2019 het Spotify aangekondig dat hulle nog 'n podsendingnetwerk, Parcast, sou verkry. Op 12 September 2019 het Spotify SoundBetter, 'n musiekproduksiemarkplek vir mense in die musiekbedryf om aan projekte saam te werk en musiek snitte vir lisensiëring te versprei, verkry. Op 19 November 2019 het Spotify die verkryging van die eksklusiewe regte op The Last Podcast on the Left aangekondig. Op 5 Februarie 2020 het Spotify sy voorneme aangekondig om Bill Simmons se sport- en popkultuurblog en podsendingnetwerk The Ringer vir 'n onbekende bedrag oor te neem. Op 19 Mei 2020 het Spotify eksklusiewe regte verkry om die gewilde podsending The Joe Rogan Experience vanaf September daardie jaar te stroom, onder 'n ooreenkoms wat op ongeveer US$100&nbsp;miljoen (gelykstaande aan $116&nbsp;000&nbsp;000 in 2023) ter waarde is. In November 2020 het Spotify sy planne aangekondig om Megaphone van The Slate Group vir US$235&nbsp;miljoen oor te neem. In Maart 2021 het Spotify die appontwikkelaar Betty Labs en hul lewendige sosiale klankapp, Locker Room, verkry. Op 12 Mei 2021 het Armchair Expert op Instagram aangekondig dat die podsending vanaf 1 Julie eksklusief op Spotify beskikbaar sou wees, met die versekering dat hulle steeds dieselfde kreatiewe beheer oor die program sou handhaaf na die skuif. Locker Room is in Junie 2021 hernoem na Spotify Greenroom en het 'n mededinger vir Clubhouse geword. Dieselfde maand het Spotify Podz, 'n podsendingontdekkingsbeginnersmaatskappy, verkry. Ook in dieselfde maand het Spotify die eksklusiewe regte op die Call Her Daddy-podsending gekoop. In November 2021 het Spotify die oudioboekmaatskappy Findaway verkry, insluitend sy publikasie-afdruk OrangeSky Audio. In Desember 2021 het Spotify Whooshkaa, 'n podsendingtegnologiemaatskappy wat gespesialiseerde tegnologie ontwikkel wat radiouitsendings maklik in op-aanvraag podsendingprogrammering omskep, verkry. In Februarie 2022 het Spotify Chartable en Podsights verkry, albei podsendingadvertensiemaatskappye. In 2022 het Spotify Greenroom na Spotify Live herdoop, wat daarna beplan was om in April 2023 gesluit te word. In Junie 2022 het Spotify Sonantic, 'n sintetiese stem- en videontwikkelaar, verkry. In Julie 2022 het Spotify Heardle, 'n deur Wordle-geïnspireerde musiektrivia-speletjie, vir 'n onbekende bedrag gekoop; Heardle is in Mei 2023 gesluit. In Oktober 2022 het Spotify die [[Dublin]]-gebaseerde inhoud-moderasie-beginnersmaatskappy, Kinzen, verkry. In 2023 het Spotify Anchor in hul Spotify for Podcasters-instrument saamgevoeg, 'n hermerkingsbeweging en om hul gereedskap vir die skep, bestuur, groei en monetisering van hul inhoud op een plek te organiseer. ==== Maatskappyvennootskappe ==== In Januarie 2015 het Sony PlayStation Music aangekondig, 'n nuwe musiekdiens met Spotify as sy eksklusiewe vennoot. PlayStation Music inkorporeer die Spotify-diens in Sony se PlayStation 3 en PlayStation 4 speletjiekonsoles, en Sony Xperia mobiele toestelle. Die diens is op 30 Maart 2015 bekendgestel. In Maart 2017 het Spotify 'n vennootskap met die South by Southwest (SXSW) konferensie vir 2017 aangekondig, wat spesifieke inhoud in spesiale snitlyste deur 'n SXSW-hub in Spotify se apps aanbied. Die integrasie het ook Spotify binne die SXSW GO-app moontlik gemaak om gebruikers te help om kunstenaars wat by die konferensie optree, te ontdek en te verken. Twee verdere vennootskappe is in Maart aangekondig; een met WNYC Studios, en een met Waze. Die WNYC Studios-vennootskap het verskeie podsendings van WNYC na Spotify gebring, insluitend Note to Self, On the Media en Here's the Thing. Spotify het ook aangekondig dat die derde seisoen van WNYC Studios se 2 Dope Queens-podsending op 21 Maart 2017 met 'n twee-week eksklusiwiteitsperiode op die diens sou begin. Die Waze-vennootskap laat Waze-app gebruikers toe om rigtings na bestemmings binne die Spotify-app te sien en toegang tot hul Spotify snitlyste deur die Waze-app te kry. n Oktober 2017 het Microsoft aangekondig dat hulle hul Groove Music-stroomdiens teen Desember sal beëindig, met alle musiek van gebruikers wat na Spotify oorgedra sal word as deel van 'n nuwe vennootskap. In Desember het Spotify en Tencent se musiekafdeling, Tencent Music Entertainment (TME), ooreengekom om aandele te ruil en in mekaar se musiekbesighede te belê. As gevolg van hierdie transaksie het Spotify 'n 9% aandeel in TME verkry, terwyl TME 'n 7,5%-aandeel in Spotify verkry het. In Februarie 2018 het Spotify met die gaming-georiënteerde stemkletsdiens [[Discord (sagteware)|Discord]] op desktop-kliënte geïntegreer, wat gebruikers toelaat om hul tans spelende liedjie as 'n ryk teenwoordigheid op hul profiel te wys en ander gebruikers met Spotify Premium uit te nooi na groep 'luisterpartytjies'. In April het Spotify 'n afslag-vermaaklikheidspakket met die video-op-aanvraag verskaffer Hulu aangekondig, wat afslag-tariewe vir universiteitstudente insluit. In Mei 2020 het Spotify saam met ESPN en [[Netflix]] gewerk om podsendings rondom hul Michael Jordan-dokumentêr ''The Last Dance'' saam te stel, en in September het Spotify 'n ooreenkoms met Chernin Entertainment onderteken om flieks en TV-programme te vervaardig. In 2020 en 2021 het Spotify en DC, 'n handelsmerk wat destyds onder Warner Bros. Entertainment was, ooreenkomste gesluit om klankreekse oor karakters soos Catwoman, Wonder Woman, die Riddler, Batgirl, Superman en Lois Lane, onder andere, op die platform te skep. In 2022 het Spotify die amptelike stroomvennoot van FC Barcelona geword. In Mei 2022 het Spotify 'n vennootskap met die aanlynspeletjieplatform en speletjieskeppingstelsel, die Roblox Corporation, aangekondig. Die vennootskap het Spotify as die eerste stroomhandelsmerk gemaak om 'n teenwoordigheid binne die speletjie te hê met die bekendstelling van 'Spotify Island'. In Maart 2023 het Spotify 'n vennootskap met Patreon aangekondig, wat volgens Spotify skepper sal toelaat om hul kreatiewe besigheid uit te brei deur direkte betalings van aanhangers, en aanhangers in staat stel om hul Patreon-inhoud op Spotify te luister. ==== Geskil met Apple ==== In Julie 2015 het Spotify 'n e-posveldtog begin om sy App Store-intekenare aan te spoor om hul intekeninge te kanselleer en nuwe intekeninge deur sy webwerf te begin, wat die 30% transaksiefooi vir in-app aankope wat deur die tegnologiemaatskappy Apple Inc. vereis word, omseil. 'n Latere opdatering van die Spotify-app op iOS is deur Apple afgekeur, wat Spotify se algemene raad Horacio Gutierrez genoop het om 'n brief aan Apple se destydse algemene raad Bruce Sewell te skryf waarin hy sê: 'Hierdie jongste episode wek ernstige kommer onder beide VSA- en EU-mededingingsreg. Dit voortduur 'n kommerwekkende patroon van gedrag deur Apple om Spotify op iOS en as 'n mededinger vir Apple Music uit te sluit en te verminder, veral gesien teen die agtergrond van Apple se vorige anti-kompetitiewe optrede teen Spotify... ons kan nie stilbly terwyl Apple die App Store-goedkeuringsproses as 'n wapen gebruik om mededingers te benadeel nie. Sewell het op die brief gereageer: 'Ons vind dit kommerwekkend dat u uitsonderings vra op die reëls wat ons op alle ontwikkelaars toepas en openbaar op gerugte en halwe waarhede oor ons diens steun.' Hy het ook uitgebrei dat 'Ons riglyne gelyk toepas op alle app-ontwikkelaars, of hulle nou speletjie-ontwikkelaars, e-boekverkopers, video-stroomdienste of digitale musiekverspreiders is; en ongeag of hulle teen Apple meeding. Ons het nie ons gedrag of ons reëls verander toe ons ons eie musiekstroomdiens bekend gestel het of toe Spotify 'n mededinger geword het nie.' Verder het hy gesê dat 'Daar is niks in Apple se gedrag wat 'n skending van toepaslike antitrustwette uitmaak nie. Glad nie. ... Ek sou graag 'n spoedige hersiening en goedkeuring van u app wil fasiliteer sodra u ons iets verskaf wat voldoen aan die App Store se reëls. In die volgende maande het Spotify saam met verskeie ander maatskappye 'n brief by die Europese Unie se mededingingsorgaan gerig waarin hulle Apple en Google beskuldig van 'n 'voordeelige posisie' misbruik, deur te verwys na "sommige" maatskappye wat "in die verander" is van 'gatekeepers' in plaas van 'gateways'. Die klag het gelei tot die Europese Unie se aankondiging dat hulle 'n inisiatief voor die einde van 2017 sou voorberei vir 'n moontlike wet wat onbillike mededingingspraktyke aanspreek. Spotify het die eerste weergawe van sy Apple Watch-app in November 2018 vrygestel, wat afspeelbeheer van die iPhone via die horlosie moontlik maak. Gebruikers kan ook kies op watter toestelle hulle musiek wil speel via Bluetooth. In 'n verdere eskalasie van die geskil met Apple, het Spotify op 13 Maart 2019 'n antitrust-klag by die Europese Kommissie ingedien oor onbillike app-winkelpraktyke. Twee dae later het Apple gereageer en gesê dat die eis misleidende retoriek was en dat Spotify die voordele van 'n gratis app wou hê sonder om 'n gratis app te wees. Spotify het gereageer met 'n verklaring wat Apple as 'n monopolis beskuldig en gesê dat hulle die klag net ingedien het omdat Apple se optrede mededinging en verbruikers benadeel het en duidelik die wet oortree het. Dit het ook gesê dat Apple geglo het dat Spotify-gebruikers op die app-winkel Apple se kliënte was en nie Spotify s'n nie. Apple het op Spotify se aansprake gereageer deur teen te beweer dat Spotify se markreikwydte en gebruikersbasis nie moontlik sou gewees het sonder die Apple App Store-platform nie. Daarbenewens het Apple verklaar dat hulle met Spotify probeer saamwerk het om die diens beter met Apple se produkte, soos Siri en Apple Watch, te integreer. In 2019, onder iOS 13, het dit moontlik geword om Spotify-musiek met Siri-opdragte te speel. Spotify was een van die eerste maatskappye om Epic Games te ondersteun in hul regsgeding teen Apple, wat ingedien is nadat Epic ook probeer het om Apple se 30% fooi vir mikrotransaksies in Fortnite te omseil. In September 2020 het Spotify, Epic, en ander maatskappye The Coalition for App Fairness gestig, wat mik vir beter voorwaardes vir die insluiting van apps in app-winkels. ==== Geskil met Kakao Entertainment Corp ==== Op 1 Maart 2021 het Spotify bevestig dat sy platform nie meer toegang sou hê tot musiek van kunstenaars wat deur Kakao Entertainment verteenwoordig word nie. Na besprekings en die hernuwing van die kontrakte tussen die twee, het Spotify later aangekondig dat hulle 'n ooreenkoms met Kakao Entertainment bereik het, wat hul inhoud weer beskikbaar gemaak het op die platform oor die hele wêreld. ==== Funksionaliteit ==== In November 2021 het Spotify die 'shuffle'-knoppie vir albums versteek na 'n versoek deur sangeres Adele, met die argument dat snitte in albums volgens die volgorde wat deur die kunstenaar gespesifiseer word, afgespeel moet word om 'n storie te vertel. ==== NFT's ==== In Mei 2022 het Spotify begin om 'n funksie te toets wat geselekteerde kunstenaars sou toelaat om hul NFT's via hul profiele te bevorder. Sommige kunstenaars wat in hierdie aanvanklike toetsfase ingesluit was, is Steve Aoki en die Wombats. Die toetsing was baie beperk en was slegs beskikbaar op Spotify se Android-app in die VSA. ==== Kunsmatige stromings ==== In Mei 2023 het Spotify tientalle duisende liedjies, ongeveer 7% van die snitte wat deur Boomy opgelê is, verwyder weens verdagte 'artificial streaming', die praktyk van die gebruik van online bots om die luisterstatistieke op te blaas. == Verwysigings == {{Verwysings}} {{Normdata}} [[Kategorie:Musiekstromingsdienste]] [[Kategorie:Webwerwe]] 3xcu333vmobk5bec1qx4u3wplh89ru4 2814086 2814084 2025-06-19T05:02:10Z 1.47.134.88 2814086 wikitext text/x-wiki {{Infobox website | name = Spotify Technology S.A. | logo = 2024 Spotify Logo.svg | logo_size = 270px | logo_alt = The Spotify logo | country_of_origin = [[Sweden]] | locations = 15 kantore<ref name="Spotify about">{{Cite web |title=About us |url=https://www.spotify.com/au/about-us/contact/ |access-date=29 June 2021 |website=Spotify |archive-date=7 October 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211007075654/https://www.spotify.com/au/about-us/contact/ |url-status=live }}</ref> | founder = {{Unbulleted list|[[Daniel Ek]]|[[Martin Lorentzon]]}} | key_people = {{plainlist| * Daniel Ek (Voorsitter & HUB) * Martin Lorentzon (tesourier) }} | industry = {{Unbulleted list|Klankstroming|Podsendings}} | url = {{URL|https://open.spotify.com}} | registration = Vereis | company_type = Publieke maatskappy | traded_as = {{ubl|{{NYSE|SPOT}}|Komponent van die [[Russell 1000]]}} | foundation = {{Start date and age|df=yes|2006|4|23}} | launched = {{Start date and age|df=yes|2008|10|7}} | location_city = {{plainlist| * [[Luxemburg (stad)|Luxemburg]], [[Luxemburg]] (geregistreer)<ref name="20F2024" /> * [[Stockholm]], Swede (operasioneel)<ref name="20F2024" /> }} | num_employees = 7 258 (Maart 2025)<ref name="profit">{{Cite web |last=Spangler |first=Todd |date=4 February 2025 |title=Spotify Posts First Full-Year Profit for 2024, CEO Says Streamer Will 'Double Down' on Music in 2025 |url=https://variety.com/2025/digital/news/spotify-q4-2024-earnings-first-full-year-profit-double-down-music-1236296518/ |work=Variety |access-date=6 February 2025}}</ref> | num_users = {{Unbulleted list | '''Gratis''': 423 miljoen | '''Betalend''': 268 miljoen | '''Totaal ({{abbr|MAG|maandelikse aktiewe gebruikers}})''': 678 miljoen }}({{As of|2025|03|31|alt = Maart 2025}}){{r|20F2024|pp=42–43}} | revenue = {{increase}} €15,67&nbsp;miljard (2024)<ref name="20F2024">{{Cite web |date=5 February 2025 |title=Form 20-F |url=https://www.sec.gov/ix?doc=/Archives/edgar/data/1639920/000163992025000003/ck0001639920-20241231.htm |access-date=6 February 2025 |publisher=US Securities and Exchange Commission }}</ref> | operating_income = {{increase}} €1,365&nbsp;miljard (2024)<ref name="20F2024" /> | net_income = {{increase}} €1,138&nbsp;miljard (2024)<ref name="20F2024" /> | assets = {{increase}} €12,01&nbsp;miljard (2024)<ref name="20F2024" /> | equity = {{increase}} €5,525&nbsp;miljard (2024)<ref name="20F2024" /> | subsidiaries = {{Plainlist| * Spotify AB{{r|20F2024|p=38}} * Spotify USA Inc.{{r|20F2024|p=38}} * Spotify Ltd (VK){{r|20F2024|p=38}} * Verskeie ander streekssubsidiêre{{r|20F2024|p=38}}}} <!-- * [[Tencent Music]] (16.9%)}}—over 50% ownership needed to qualify as a subsidiary --> }} '''Spotify''' is 'n [[Swede (volk)|Sweedse]] klankstroming- en mediadiensverskaffer wat op 23 April 2006 deur Daniel Ek en Martin Lorentzon gestig is. Vanaf Junie 2024 is dit een van die grootste verskaffers van musiekstromingsdienste, met meer as 626 miljoen maandelikse aktiewe gebruikers wat 246 miljoen betalende volgelinge uitmaak. Spotify is genoteer (deur 'n beheermaatskappy wat in [[Luxemburg (stad)|Luxemburg]] gevestig is, '''Spotify Technology S.A.''') op die New Yorkse aandelebeurs in die vorm van Amerikaanse depositobewyse. Spotify bied digitale kopieregbeperkte opgeneemde klankinhoud aan, insluitend meer as 100 miljoen liedjies en 6 miljoen podsendingtitels, van platemaatskappye en mediamaatskappye. As 'n freemium-diens is die basiese kenmerke gratis met advertensies en beperkte beheer, terwyl bykomende kenmerke, soos aflyn luister en advertensievrye luister, via betaalde intekeninge aangebied word. Gebruikers kan na musiek soek gebaseer op kunstenaar, album, of genre, en kan snitlyste skep, redigeer en deel. Dit bied 'n paar sosiale media kenmerke, soos om vriende te volg en luisterpartytjies te skep wat "Jams" genoem word Spotify( [[เหมทานนท์.com|@ณิชกมล]] [[Afrika]], die [[Amerikas]], [[Asië]], en [[Oseanië]], met 'n totale beskikbaarheid in 184 markte. Sy gebruikers en volgelinge is grootliks gebaseer in die [[Verenigde State van Amerika|Verenigde State]] en Europa, wat gesamentlik sowat 53% van gebruikers en 67% van inkomste uitmaak. Dit het geen teenwoordigheid in vasteland-[[Volksrepubliek China|China]] nie, waar die mark oorheers word deur QQ Music. Die diens is beskikbaar op die meeste toestelle, insluitend [[Microsoft Windows|Windows]], [[macOS]], en [[Linux]]-rekenaars, [[iOS]] en [[Android]]-slimfone en -tablette, slimtoestelle soos die Amazon Echo en Google Nest-produkreekse, en digitale mediatoestelle soos Roku. Vanaf Desember 2023 was Spotify die 47ste mees besoekte webwerf in die wêreld met 24,78% van sy verkeer afkomstig van die Verenigde State, gevolg deur Brasilië met 6,51% volgens data verskaf deur Semrush. In teenstelling met fisiese of aflaaiverkope, wat kunstenaars 'n vaste prys per liedjie of album betaal wat verkoop word, betaal Spotify tantieme gebaseer op die aantal kunstenaars se stromings as 'n verhouding van totale liedjies gestroom. Dit versprei ongeveer 70% van sy totale inkomste aan regtehouers (dikwels [[Plaatetiket|platemaatskappye]]), wat dan kunstenaars betaal op grond van individuele ooreenkomste. Terwyl sekere musikante besware opgebring het teen Spotify se tantieme-struktuur en die uitwerking daarvan op plaatverkope, prys ander die diens vir die aanbied van 'n wettige opsie om seerowery te bekamp en om kunstenaars elke keer te vergoed wanneer hul musiek gespeel word. == Geskiedenis == Spotify is in 2006 in Stockholm, Swede, gestig deur Daniel Ek, voormalige hoof- tegniese beampte van Stardoll, en Martin Lorentzon, medestigter van Tradedoubler. Volgens Ek is die maatskappy se naam aanvanklik verkeerd gehoor van 'n naam wat deur Lorentzon geskree is. Later het hulle 'n kombinasie van "spot" en "identify" uitgedink. === Vroeë internasionale bekendstellings === In Februarie 2009 het Spotify openbare registrasie vir die gratis diensvlak in die [[Verenigde Koninkryk]] oopgestel. Registrasies het skerp gestyg na die vrystelling van die mobiele diens, wat Spotify genoodsaak het om registrasie vir die gratis diens in September te staak en die Verenigde Koninkryk terug te keer na 'n uitnodiging-alleen beleid. [[Lêer:Spotify HK Stockholm.jpg|duimnael|Spotify-kantore]] Spotify is in Julie 2011 in die Verenigde State bekendgestel en het 'n ses-maande proefperiode met advertensie-ondersteuning aangebied, waartydens nuwe gebruikers onbeperk gratis musiek kon luister. In Januarie 2012 het die gratis proefperiodes begin verval, wat gebruikers beperk het tot tien uur se stroming per maand en vyf keer per liedjie. Deur PC-stroming te gebruik, het 'n soortgelyke struktuur as die huidige een gebruikers toegelaat om vrylik liedjies te speel, maar met advertensies elke 4-7 liedjies, afhangend van luistertyd. Later dieselfde jaar, in Maart, het Spotify alle beperkings op die gratis diensvlak onbepaald verwyder, insluitend mobiele toestelle. In April 2016 het Ek en Lorentzon 'n oop brief aan Sweedse politici geskryf waarin hulle aksie geëis het in drie areas wat volgens hulle die maatskappy se vermoë om top talent te werf, belemmer het namate Spotify gegroei het. Dit sluit in toegang tot buigsame behuising, beter onderwys in die programmerings- en ontwikkelingsvelde, en aandele-opsies. Ek en Lorentzon het geskryf dat om in 'n globale ekonomie te bly meeding, politici met nuwe beleide moes reageer, anders sou duisende Spotify-werksgeleenthede van Swede na die Verenigde State verskuif word. In Februarie 2017 het Spotify die uitbreiding van sy bedrywighede in die Verenigde State in Lower Manhattan, New York Stad, by 4 World Trade Center aangekondig, wat ongeveer 1,000 nuwe werksgeleenthede byvoeg en 832 bestaande posisies behou. Die maatskappy se Amerikaanse hoofkantoor is in die Flatiron-distrik van New York Stad. Op 14 November 2018 het die maatskappy 13 nuwe markte in die [[Midde-Ooste]]-en-[[Noord-Afrika]]-streek aangekondig, insluitend die skepping van 'n nuwe [[Arabies|Arabiese]] spilpunt en verskeie snitlyste. === Ander Ontwikkelinge === ==== Streaming Rekords ==== In Oktober 2015 het "Thinking Out Loud" deur Ed Sheeran die eerste liedjie geword wat 500&nbsp;miljoen stromings verby gevat het. 'n Maand later het Spotify aangekondig dat "Lean On" deur Major Lazer en DJ Snake met MØ sy mees gestroomde liedjie nog ooit was met meer as 525&nbsp;miljoen stromings wêreldwyd. In April 2016 het [[Rihanna]] [[Justin Bieber]] verbygesteek om die grootste kunstenaar op Spotify te word, met 31,3&nbsp;miljoen maandelikse aktiewe luisteraars. In Mei 2016 is Rihanna deur Drake verbygesteek met 31,85&nbsp;miljoen maandelikse luisteraars. In Desember 2016 is Drake se bykans 36&nbsp;miljoen maandelikse luisteraars verbygesteek deur The Weeknd se 36,068 miljoen. Later dieselfde maand het Drake se liedjie "One Dance" die eerste liedjie geword om een miljard stromings op Spotify te bereik. By sy vrystelling in Augustus 2017 het die enkelsnit "Look What You Made Me Do" deur [[Taylor Swift]] meer as agt miljoen stromings binne 24&nbsp;uur verdien en die rekord vir die meeste eendagstromings vir 'n liedjie gebreek. Op 19 Junie 2018 het XXXTentacion se treffersnit "Sad!" Taylor Swift se eendag stromingsrekord gebreek deur 10,4&nbsp;miljoen stromings te behaal die dag nadat hy in [[Florida]] doodgeskiet is. ==== Gebruikersgroei ==== In Maart 2011 het Spotify 'n kliëntebasis van 1&nbsp;miljoen betalende volgelinge regoor Europa aangekondig, en teen September 2011 het die aantal betalende volgelinge verdubbel na twee miljoen. In Augustus 2012 het Time berig dat daar 15&nbsp;miljoen aktiewe gebruikers is, waarvan vier miljoen betalende Spotify-volgelinge is. Gebruikersgroei het voortgeduur, met 20&nbsp;miljoen totale aktiewe gebruikers, insluitend vyf miljoen betalende kliënte wêreldwyd en een miljoen betalende kliënte in die Verenigde State, in Desember 2012. Teen Maart 2013 het die diens 24&nbsp;miljoen aktiewe gebruikers gehad, waarvan ses miljoen betalende volgelinge was. Dit het gegroei tot 40&nbsp;miljoen gebruikers (insluitend tien miljoen betalende) in Mei 2014, 60&nbsp;miljoen gebruikers (insluitend 15&nbsp;miljoen betalende) in Desember 2014, 75&nbsp;miljoen gebruikers (20&nbsp;miljoen betalende) in Junie 2015, 30&nbsp;miljoen betalende intekenare in Maart 2016, 40&nbsp;miljoen betalende intekenare in September 2016, en 100&nbsp;miljoen totale gebruikers in Junie 2016. In April 2020 het Spotify 133&nbsp;miljoen premium gebruikers bereik. In lande wat deur die COVID-19 pandemie geraak is, het Spotify 'n daling in gebruikers in laat Februarie aangeteken, maar het weer herstel. In Maart 2022 het Spotify 182&nbsp;miljoen premiumvolgelinge gehad. Teen die einde van 2022 het Spotify 188&nbsp;miljoen betalende volgelinge en 433&nbsp;miljoen totale gebruikers gerapporteer. ==== Premium-eksklusiewe albums ==== Die [[Financial Times|''Financial Times'']] het in Maart 2017 berig dat, as deel van sy pogings om nuwe lisensieooreenkomste met musieketikette te onderhandel, Spotify en groot platemaatskappye ooreengekom het dat Spotify sommige nuwe albums tot sy Premium-vlak sou beperk, met Spotify wat 'n verlaging in tantiemefooi ontvang. Geselekteerde albums sal vir 'n tydperk slegs op die Premium-vlak beskikbaar wees, voor algemene vrystelling. Die ooreenkoms kan maande weg wees van finalisering, maar daar word gesê dat Spotify hierdie spesifieke klousule met groot platemaatskappye goedgekeur het. Nuwe berigte in April het bevestig dat Spotify en Universal Music Group 'n ooreenkoms bereik het om kunstenaars wat deel is van Universal, toe te laat om hul nuwe albumvrystellings tot die Premium-diensvlak vir 'n maksimum van twee weke te beperk. Spotify-HUB Daniel Ek het opgemerk: 'Ons weet dat nie elke album van elke kunstenaar op dieselfde manier vrygestel moet word nie, en ons het hard saam met UMG gewerk om 'n nuwe, buigsame vrystellingsbeleid te ontwikkel. Vanaf vandag kan Universal-kunstenaars kies om nuwe albums slegs op Premium vir twee weke vry te stel, wat volgelinge 'n vroeëre kans bied om die volledige kreatiewe werk te verken, terwyl die enkelsnitte oor Spotify beskikbaar is vir al ons luisteraars om te geniet.' Dit is later in April aangekondig dat hierdie tipe ooreenkoms na indie-kunstenaars wat by die Merlin Network-agentskap geteken is, uitgebrei sou word. ==== Direkte openbare aanbieding ==== Spotify het in April 2018 die aandelemark betree deur 'n direkte openbare aanbieding eerder as 'n aanvanklike openbare aanbieding te gebruik. Hierdie benadering is nie bedoel om nuwe kapitaal in te samel nie, maar om beleggers hul opbrengste te laat kry. Morgan Stanley is die maatskappy se aangewese adviseur in hierdie saak. Na sy debuut op die New Yorkse Aandelebeurs op 3 April 2018, het CNBC berig dat Spotify geopen het teen $165,90, meer as 25% bo sy verwysingsprys van $132. ==== Kuberkrakinginsident van 2020 ==== Op 3 Julie 2020 het die sekuriteitsfirma VPNMentor 'n databasis ontdek wat 380 miljoen individuele rekords bevat het, insluitend die wagwoorde van Spotify-gebruikers. Die databasis is beskou as bewyse van 'n kredietstapel-aanval wat Spotify-spesifiek mik op, aangesien dit die kredite van tot 350&nbsp;000 gekompromiteerde gebruikersrekeninge bevat het. In reaksie op die aanval het Spotify in November 2020 'n herstel van wagwoorde vir geraakte rekeninge uitgereik. ==== Oornames, podsendings en eksklusiwiteitsooreenkomste ==== In Mei 2013 het Spotify die musiekontdekkingsprogram Tunigo gekoop. In Maart 2014 het hulle The Echo Nest, 'n musiekintelligensiemaatskappy, verkry. In Junie 2015 het Spotify aangekondig dat hulle Seed Scientific, 'n datawetenskap adviesfirma en analise maatskappy, gekoop het. In 'n kommentaar aan TechCrunch het Spotify gesê dat Seed Scientific se span 'n gevorderde analise-eenheid binne die maatskappy sal lei, gefokus op die ontwikkeling van datadienste. In Januarie 2016 het hulle die sosiale en boodskappe-beginnersondernemings Cord Project en Soundwave verkry, gevolg in April 2016 deur CrowdAlbum, 'n "beginonderneming wat foto's en video's van vertonings wat op sosiale netwerke gedeel word, insamel," en sou "die ontwikkeling van produkte verbeter wat kunstenaars help om hul gehore te verstaan, te aktiveer en te gelde te maak". In November 2016 het Spotify Preact, 'n "wolkbasisplatform en diens ontwikkel vir maatskappye wat op intekenmodelle werk wat help om die afname te verminder en hul intekenaartalle te bou, gekoop In Maart 2017 het Spotify Sonalytic, 'n klankopsporings-beginnersmaatskappy, vir 'n onbekende bedrag geld verkry. Spotify het verklaar dat Sonalytic gebruik sou word om die maatskappy se persoonlike snitlyste te verbeter, liedjies beter met komposisies te laat pas en die maatskappy se publiseringsdatastelsel te verbeter. Later daardie maand het Spotify ook MightyTV, 'n app wat aan televisie-stroomdienste soos Netflix en HBO Go gekoppel is en inhoud aan gebruikers aanbeveel, verkry. Spotify het beoog om MightyTV te gebruik om sy advertensie-inspannings op die gratis diensvlak te verbeter. In April 2017 het hulle Mediachain, 'n blockchain-beginnersmaatskappy wat besig was om 'n gedesentraliseerde databasisstelsel vir die bestuur van toeskrywing en ander metadata vir media te ontwikkel, verkry. Dit is gevolg in Mei 2017 met die verkryging van die kunsmatige intelligensie-beginnersmaatskappy Niland, wat tegnologie gebruik om personalisering en aanbevelingskenmerke vir gebruikers te verbeter. In November 2017 het Spotify Soundtrap, 'n aanlyn musiekstudio-beginnersmaatskappy, verkry. Op 12 April 2018 het Spotify die musieklisensieplatform Loudr verkry. In Augustus 2018 het Spotify die eksklusiewe regte op The Joe Budden Podcast gekoop en die program uitgebrei na 'n twee keer per week skedule. Op 6 Februarie 2019 het Spotify die podsendingnetwerke Gimlet Media en Anchor FM Inc. verkry, met die doel om hulself as 'n toonaangewende figuur in podsendings te vestig. Op 26 Maart 2019 het Spotify aangekondig dat hulle nog 'n podsendingnetwerk, Parcast, sou verkry. Op 12 September 2019 het Spotify SoundBetter, 'n musiekproduksiemarkplek vir mense in die musiekbedryf om aan projekte saam te werk en musiek snitte vir lisensiëring te versprei, verkry. Op 19 November 2019 het Spotify die verkryging van die eksklusiewe regte op The Last Podcast on the Left aangekondig. Op 5 Februarie 2020 het Spotify sy voorneme aangekondig om Bill Simmons se sport- en popkultuurblog en podsendingnetwerk The Ringer vir 'n onbekende bedrag oor te neem. Op 19 Mei 2020 het Spotify eksklusiewe regte verkry om die gewilde podsending The Joe Rogan Experience vanaf September daardie jaar te stroom, onder 'n ooreenkoms wat op ongeveer US$100&nbsp;miljoen (gelykstaande aan $116&nbsp;000&nbsp;000 in 2023) ter waarde is. In November 2020 het Spotify sy planne aangekondig om Megaphone van The Slate Group vir US$235&nbsp;miljoen oor te neem. In Maart 2021 het Spotify die appontwikkelaar Betty Labs en hul lewendige sosiale klankapp, Locker Room, verkry. Op 12 Mei 2021 het Armchair Expert op Instagram aangekondig dat die podsending vanaf 1 Julie eksklusief op Spotify beskikbaar sou wees, met die versekering dat hulle steeds dieselfde kreatiewe beheer oor die program sou handhaaf na die skuif. Locker Room is in Junie 2021 hernoem na Spotify Greenroom en het 'n mededinger vir Clubhouse geword. Dieselfde maand het Spotify Podz, 'n podsendingontdekkingsbeginnersmaatskappy, verkry. Ook in dieselfde maand het Spotify die eksklusiewe regte op die Call Her Daddy-podsending gekoop. In November 2021 het Spotify die oudioboekmaatskappy Findaway verkry, insluitend sy publikasie-afdruk OrangeSky Audio. In Desember 2021 het Spotify Whooshkaa, 'n podsendingtegnologiemaatskappy wat gespesialiseerde tegnologie ontwikkel wat radiouitsendings maklik in op-aanvraag podsendingprogrammering omskep, verkry. In Februarie 2022 het Spotify Chartable en Podsights verkry, albei podsendingadvertensiemaatskappye. In 2022 het Spotify Greenroom na Spotify Live herdoop, wat daarna beplan was om in April 2023 gesluit te word. In Junie 2022 het Spotify Sonantic, 'n sintetiese stem- en videontwikkelaar, verkry. In Julie 2022 het Spotify Heardle, 'n deur Wordle-geïnspireerde musiektrivia-speletjie, vir 'n onbekende bedrag gekoop; Heardle is in Mei 2023 gesluit. In Oktober 2022 het Spotify die [[Dublin]]-gebaseerde inhoud-moderasie-beginnersmaatskappy, Kinzen, verkry. In 2023 het Spotify Anchor in hul Spotify for Podcasters-instrument saamgevoeg, 'n hermerkingsbeweging en om hul gereedskap vir die skep, bestuur, groei en monetisering van hul inhoud op een plek te organiseer. ==== Maatskappyvennootskappe ==== In Januarie 2015 het Sony PlayStation Music aangekondig, 'n nuwe musiekdiens met Spotify as sy eksklusiewe vennoot. PlayStation Music inkorporeer die Spotify-diens in Sony se PlayStation 3 en PlayStation 4 speletjiekonsoles, en Sony Xperia mobiele toestelle. Die diens is op 30 Maart 2015 bekendgestel. In Maart 2017 het Spotify 'n vennootskap met die South by Southwest (SXSW) konferensie vir 2017 aangekondig, wat spesifieke inhoud in spesiale snitlyste deur 'n SXSW-hub in Spotify se apps aanbied. Die integrasie het ook Spotify binne die SXSW GO-app moontlik gemaak om gebruikers te help om kunstenaars wat by die konferensie optree, te ontdek en te verken. Twee verdere vennootskappe is in Maart aangekondig; een met WNYC Studios, en een met Waze. Die WNYC Studios-vennootskap het verskeie podsendings van WNYC na Spotify gebring, insluitend Note to Self, On the Media en Here's the Thing. Spotify het ook aangekondig dat die derde seisoen van WNYC Studios se 2 Dope Queens-podsending op 21 Maart 2017 met 'n twee-week eksklusiwiteitsperiode op die diens sou begin. Die Waze-vennootskap laat Waze-app gebruikers toe om rigtings na bestemmings binne die Spotify-app te sien en toegang tot hul Spotify snitlyste deur die Waze-app te kry. n Oktober 2017 het Microsoft aangekondig dat hulle hul Groove Music-stroomdiens teen Desember sal beëindig, met alle musiek van gebruikers wat na Spotify oorgedra sal word as deel van 'n nuwe vennootskap. In Desember het Spotify en Tencent se musiekafdeling, Tencent Music Entertainment (TME), ooreengekom om aandele te ruil en in mekaar se musiekbesighede te belê. As gevolg van hierdie transaksie het Spotify 'n 9% aandeel in TME verkry, terwyl TME 'n 7,5%-aandeel in Spotify verkry het. In Februarie 2018 het Spotify met die gaming-georiënteerde stemkletsdiens [[Discord (sagteware)|Discord]] op desktop-kliënte geïntegreer, wat gebruikers toelaat om hul tans spelende liedjie as 'n ryk teenwoordigheid op hul profiel te wys en ander gebruikers met Spotify Premium uit te nooi na groep 'luisterpartytjies'. In April het Spotify 'n afslag-vermaaklikheidspakket met die video-op-aanvraag verskaffer Hulu aangekondig, wat afslag-tariewe vir universiteitstudente insluit. In Mei 2020 het Spotify saam met ESPN en [[Netflix]] gewerk om podsendings rondom hul Michael Jordan-dokumentêr ''The Last Dance'' saam te stel, en in September het Spotify 'n ooreenkoms met Chernin Entertainment onderteken om flieks en TV-programme te vervaardig. In 2020 en 2021 het Spotify en DC, 'n handelsmerk wat destyds onder Warner Bros. Entertainment was, ooreenkomste gesluit om klankreekse oor karakters soos Catwoman, Wonder Woman, die Riddler, Batgirl, Superman en Lois Lane, onder andere, op die platform te skep. In 2022 het Spotify die amptelike stroomvennoot van FC Barcelona geword. In Mei 2022 het Spotify 'n vennootskap met die aanlynspeletjieplatform en speletjieskeppingstelsel, die Roblox Corporation, aangekondig. Die vennootskap het Spotify as die eerste stroomhandelsmerk gemaak om 'n teenwoordigheid binne die speletjie te hê met die bekendstelling van 'Spotify Island'. In Maart 2023 het Spotify 'n vennootskap met Patreon aangekondig, wat volgens Spotify skepper sal toelaat om hul kreatiewe besigheid uit te brei deur direkte betalings van aanhangers, en aanhangers in staat stel om hul Patreon-inhoud op Spotify te luister. ==== Geskil met Apple ==== In Julie 2015 het Spotify 'n e-posveldtog begin om sy App Store-intekenare aan te spoor om hul intekeninge te kanselleer en nuwe intekeninge deur sy webwerf te begin, wat die 30% transaksiefooi vir in-app aankope wat deur die tegnologiemaatskappy Apple Inc. vereis word, omseil. 'n Latere opdatering van die Spotify-app op iOS is deur Apple afgekeur, wat Spotify se algemene raad Horacio Gutierrez genoop het om 'n brief aan Apple se destydse algemene raad Bruce Sewell te skryf waarin hy sê: 'Hierdie jongste episode wek ernstige kommer onder beide VSA- en EU-mededingingsreg. Dit voortduur 'n kommerwekkende patroon van gedrag deur Apple om Spotify op iOS en as 'n mededinger vir Apple Music uit te sluit en te verminder, veral gesien teen die agtergrond van Apple se vorige anti-kompetitiewe optrede teen Spotify... ons kan nie stilbly terwyl Apple die App Store-goedkeuringsproses as 'n wapen gebruik om mededingers te benadeel nie. Sewell het op die brief gereageer: 'Ons vind dit kommerwekkend dat u uitsonderings vra op die reëls wat ons op alle ontwikkelaars toepas en openbaar op gerugte en halwe waarhede oor ons diens steun.' Hy het ook uitgebrei dat 'Ons riglyne gelyk toepas op alle app-ontwikkelaars, of hulle nou speletjie-ontwikkelaars, e-boekverkopers, video-stroomdienste of digitale musiekverspreiders is; en ongeag of hulle teen Apple meeding. Ons het nie ons gedrag of ons reëls verander toe ons ons eie musiekstroomdiens bekend gestel het of toe Spotify 'n mededinger geword het nie.' Verder het hy gesê dat 'Daar is niks in Apple se gedrag wat 'n skending van toepaslike antitrustwette uitmaak nie. Glad nie. ... Ek sou graag 'n spoedige hersiening en goedkeuring van u app wil fasiliteer sodra u ons iets verskaf wat voldoen aan die App Store se reëls. In die volgende maande het Spotify saam met verskeie ander maatskappye 'n brief by die Europese Unie se mededingingsorgaan gerig waarin hulle Apple en Google beskuldig van 'n 'voordeelige posisie' misbruik, deur te verwys na "sommige" maatskappye wat "in die verander" is van 'gatekeepers' in plaas van 'gateways'. Die klag het gelei tot die Europese Unie se aankondiging dat hulle 'n inisiatief voor die einde van 2017 sou voorberei vir 'n moontlike wet wat onbillike mededingingspraktyke aanspreek. Spotify het die eerste weergawe van sy Apple Watch-app in November 2018 vrygestel, wat afspeelbeheer van die iPhone via die horlosie moontlik maak. Gebruikers kan ook kies op watter toestelle hulle musiek wil speel via Bluetooth. In 'n verdere eskalasie van die geskil met Apple, het Spotify op 13 Maart 2019 'n antitrust-klag by die Europese Kommissie ingedien oor onbillike app-winkelpraktyke. Twee dae later het Apple gereageer en gesê dat die eis misleidende retoriek was en dat Spotify die voordele van 'n gratis app wou hê sonder om 'n gratis app te wees. Spotify het gereageer met 'n verklaring wat Apple as 'n monopolis beskuldig en gesê dat hulle die klag net ingedien het omdat Apple se optrede mededinging en verbruikers benadeel het en duidelik die wet oortree het. Dit het ook gesê dat Apple geglo het dat Spotify-gebruikers op die app-winkel Apple se kliënte was en nie Spotify s'n nie. Apple het op Spotify se aansprake gereageer deur teen te beweer dat Spotify se markreikwydte en gebruikersbasis nie moontlik sou gewees het sonder die Apple App Store-platform nie. Daarbenewens het Apple verklaar dat hulle met Spotify probeer saamwerk het om die diens beter met Apple se produkte, soos Siri en Apple Watch, te integreer. In 2019, onder iOS 13, het dit moontlik geword om Spotify-musiek met Siri-opdragte te speel. Spotify was een van die eerste maatskappye om Epic Games te ondersteun in hul regsgeding teen Apple, wat ingedien is nadat Epic ook probeer het om Apple se 30% fooi vir mikrotransaksies in Fortnite te omseil. In September 2020 het Spotify, Epic, en ander maatskappye The Coalition for App Fairness gestig, wat mik vir beter voorwaardes vir die insluiting van apps in app-winkels. ==== Geskil met Kakao Entertainment Corp ==== Op 1 Maart 2021 het Spotify bevestig dat sy platform nie meer toegang sou hê tot musiek van kunstenaars wat deur Kakao Entertainment verteenwoordig word nie. Na besprekings en die hernuwing van die kontrakte tussen die twee, het Spotify later aangekondig dat hulle 'n ooreenkoms met Kakao Entertainment bereik het, wat hul inhoud weer beskikbaar gemaak het op die platform oor die hele wêreld. ==== Funksionaliteit ==== In November 2021 het Spotify die 'shuffle'-knoppie vir albums versteek na 'n versoek deur sangeres Adele, met die argument dat snitte in albums volgens die volgorde wat deur die kunstenaar gespesifiseer word, afgespeel moet word om 'n storie te vertel. ==== NFT's ==== In Mei 2022 het Spotify begin om 'n funksie te toets wat geselekteerde kunstenaars sou toelaat om hul NFT's via hul profiele te bevorder. Sommige kunstenaars wat in hierdie aanvanklike toetsfase ingesluit was, is Steve Aoki en die Wombats. Die toetsing was baie beperk en was slegs beskikbaar op Spotify se Android-app in die VSA. ==== Kunsmatige stromings ==== In Mei 2023 het Spotify tientalle duisende liedjies, ongeveer 7% van die snitte wat deur Boomy opgelê is, verwyder weens verdagte 'artificial streaming', die praktyk van die gebruik van online bots om die luisterstatistieke op te blaas. nichkamolsuicloud.com@gmail.com jz385dkczsxasfgilew2d5evkcm5nta 2814092 2814086 2025-06-19T05:27:09Z Oesjaar 7467 Wysigings deur [[Special:Contributions/1.47.134.88|1.47.134.88]] teruggerol na laaste weergawe deur [[User:Pynappel|Pynappel]] 2812402 wikitext text/x-wiki {{Infobox website | name = Spotify Technology S.A. | logo = 2024 Spotify Logo.svg | logo_size = 270px | logo_alt = The Spotify logo | country_of_origin = [[Sweden]] | locations = 15 kantore<ref name="Spotify about">{{Cite web |title=About us |url=https://www.spotify.com/au/about-us/contact/ |access-date=29 June 2021 |website=Spotify |archive-date=7 October 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211007075654/https://www.spotify.com/au/about-us/contact/ |url-status=live }}</ref> | founder = {{Unbulleted list|[[Daniel Ek]]|[[Martin Lorentzon]]}} | key_people = {{plainlist| * Daniel Ek (Voorsitter & HUB) * Martin Lorentzon (tesourier) }} | industry = {{Unbulleted list|Klankstroming|Podsendings}} | url = {{URL|https://open.spotify.com}} | registration = Vereis | company_type = Publieke maatskappy | traded_as = {{ubl|{{NYSE|SPOT}}|Komponent van die [[Russell 1000]]}} | foundation = {{Start date and age|df=yes|2006|4|23}} | launched = {{Start date and age|df=yes|2008|10|7}} | location_city = {{plainlist| * [[Luxemburg (stad)|Luxemburg]], [[Luxemburg]] (geregistreer)<ref name="20F2024" /> * [[Stockholm]], Swede (operasioneel)<ref name="20F2024" /> }} | num_employees = 7 258 (Maart 2025)<ref name="profit">{{Cite web |last=Spangler |first=Todd |date=4 February 2025 |title=Spotify Posts First Full-Year Profit for 2024, CEO Says Streamer Will 'Double Down' on Music in 2025 |url=https://variety.com/2025/digital/news/spotify-q4-2024-earnings-first-full-year-profit-double-down-music-1236296518/ |work=Variety |access-date=6 February 2025}}</ref> | num_users = {{Unbulleted list | '''Gratis''': 423 miljoen | '''Betalend''': 268 miljoen | '''Totaal ({{abbr|MAG|maandelikse aktiewe gebruikers}})''': 678 miljoen }}({{As of|2025|03|31|alt = Maart 2025}}){{r|20F2024|pp=42–43}} | revenue = {{increase}} €15,67&nbsp;miljard (2024)<ref name="20F2024">{{Cite web |date=5 February 2025 |title=Form 20-F |url=https://www.sec.gov/ix?doc=/Archives/edgar/data/1639920/000163992025000003/ck0001639920-20241231.htm |access-date=6 February 2025 |publisher=US Securities and Exchange Commission }}</ref> | operating_income = {{increase}} €1,365&nbsp;miljard (2024)<ref name="20F2024" /> | net_income = {{increase}} €1,138&nbsp;miljard (2024)<ref name="20F2024" /> | assets = {{increase}} €12,01&nbsp;miljard (2024)<ref name="20F2024" /> | equity = {{increase}} €5,525&nbsp;miljard (2024)<ref name="20F2024" /> | subsidiaries = {{Plainlist| * Spotify AB{{r|20F2024|p=38}} * Spotify USA Inc.{{r|20F2024|p=38}} * Spotify Ltd (VK){{r|20F2024|p=38}} * Verskeie ander streekssubsidiêre{{r|20F2024|p=38}}}} <!-- * [[Tencent Music]] (16.9%)}}—over 50% ownership needed to qualify as a subsidiary --> }} '''Spotify''' is 'n [[Swede (volk)|Sweedse]] klankstroming- en mediadiensverskaffer wat op 23 April 2006 deur Daniel Ek en Martin Lorentzon gestig is. Vanaf Junie 2024 is dit een van die grootste verskaffers van musiekstromingsdienste, met meer as 626 miljoen maandelikse aktiewe gebruikers wat 246 miljoen betalende volgelinge uitmaak. Spotify is genoteer (deur 'n beheermaatskappy wat in [[Luxemburg (stad)|Luxemburg]] gevestig is, '''Spotify Technology S.A.''') op die New Yorkse aandelebeurs in die vorm van Amerikaanse depositobewyse. Spotify bied digitale kopieregbeperkte opgeneemde klankinhoud aan, insluitend meer as 100 miljoen liedjies en 6 miljoen podsendingtitels, van platemaatskappye en mediamaatskappye. As 'n freemium-diens is die basiese kenmerke gratis met advertensies en beperkte beheer, terwyl bykomende kenmerke, soos aflyn luister en advertensievrye luister, via betaalde intekeninge aangebied word. Gebruikers kan na musiek soek gebaseer op kunstenaar, album, of genre, en kan snitlyste skep, redigeer en deel. Dit bied 'n paar sosiale media kenmerke, soos om vriende te volg en luisterpartytjies te skep wat "Jams" genoem word Spotify is beskikbaar in die meeste van [[Europa]], asook [[Afrika]], die [[Amerikas]], [[Asië]], en [[Oseanië]], met 'n totale beskikbaarheid in 184 markte. Sy gebruikers en volgelinge is grootliks gebaseer in die [[Verenigde State van Amerika|Verenigde State]] en Europa, wat gesamentlik sowat 53% van gebruikers en 67% van inkomste uitmaak. Dit het geen teenwoordigheid in vasteland-[[Volksrepubliek China|China]] nie, waar die mark oorheers word deur QQ Music. Die diens is beskikbaar op die meeste toestelle, insluitend [[Microsoft Windows|Windows]], [[macOS]], en [[Linux]]-rekenaars, [[iOS]] en [[Android]]-slimfone en -tablette, slimtoestelle soos die Amazon Echo en Google Nest-produkreekse, en digitale mediatoestelle soos Roku. Vanaf Desember 2023 was Spotify die 47ste mees besoekte webwerf in die wêreld met 24,78% van sy verkeer afkomstig van die Verenigde State, gevolg deur Brasilië met 6,51% volgens data verskaf deur Semrush. In teenstelling met fisiese of aflaaiverkope, wat kunstenaars 'n vaste prys per liedjie of album betaal wat verkoop word, betaal Spotify tantieme gebaseer op die aantal kunstenaars se stromings as 'n verhouding van totale liedjies gestroom. Dit versprei ongeveer 70% van sy totale inkomste aan regtehouers (dikwels [[Plaatetiket|platemaatskappye]]), wat dan kunstenaars betaal op grond van individuele ooreenkomste. Terwyl sekere musikante besware opgebring het teen Spotify se tantieme-struktuur en die uitwerking daarvan op plaatverkope, prys ander die diens vir die aanbied van 'n wettige opsie om seerowery te bekamp en om kunstenaars elke keer te vergoed wanneer hul musiek gespeel word. == Geskiedenis == Spotify is in 2006 in Stockholm, Swede, gestig deur Daniel Ek, voormalige hoof- tegniese beampte van Stardoll, en Martin Lorentzon, medestigter van Tradedoubler. Volgens Ek is die maatskappy se naam aanvanklik verkeerd gehoor van 'n naam wat deur Lorentzon geskree is. Later het hulle 'n kombinasie van "spot" en "identify" uitgedink. === Vroeë internasionale bekendstellings === In Februarie 2009 het Spotify openbare registrasie vir die gratis diensvlak in die [[Verenigde Koninkryk]] oopgestel. Registrasies het skerp gestyg na die vrystelling van die mobiele diens, wat Spotify genoodsaak het om registrasie vir die gratis diens in September te staak en die Verenigde Koninkryk terug te keer na 'n uitnodiging-alleen beleid. [[Lêer:Spotify HK Stockholm.jpg|duimnael|Spotify-kantore]] Spotify is in Julie 2011 in die Verenigde State bekendgestel en het 'n ses-maande proefperiode met advertensie-ondersteuning aangebied, waartydens nuwe gebruikers onbeperk gratis musiek kon luister. In Januarie 2012 het die gratis proefperiodes begin verval, wat gebruikers beperk het tot tien uur se stroming per maand en vyf keer per liedjie. Deur PC-stroming te gebruik, het 'n soortgelyke struktuur as die huidige een gebruikers toegelaat om vrylik liedjies te speel, maar met advertensies elke 4-7 liedjies, afhangend van luistertyd. Later dieselfde jaar, in Maart, het Spotify alle beperkings op die gratis diensvlak onbepaald verwyder, insluitend mobiele toestelle. In April 2016 het Ek en Lorentzon 'n oop brief aan Sweedse politici geskryf waarin hulle aksie geëis het in drie areas wat volgens hulle die maatskappy se vermoë om top talent te werf, belemmer het namate Spotify gegroei het. Dit sluit in toegang tot buigsame behuising, beter onderwys in die programmerings- en ontwikkelingsvelde, en aandele-opsies. Ek en Lorentzon het geskryf dat om in 'n globale ekonomie te bly meeding, politici met nuwe beleide moes reageer, anders sou duisende Spotify-werksgeleenthede van Swede na die Verenigde State verskuif word. In Februarie 2017 het Spotify die uitbreiding van sy bedrywighede in die Verenigde State in Lower Manhattan, New York Stad, by 4 World Trade Center aangekondig, wat ongeveer 1,000 nuwe werksgeleenthede byvoeg en 832 bestaande posisies behou. Die maatskappy se Amerikaanse hoofkantoor is in die Flatiron-distrik van New York Stad. Op 14 November 2018 het die maatskappy 13 nuwe markte in die [[Midde-Ooste]]-en-[[Noord-Afrika]]-streek aangekondig, insluitend die skepping van 'n nuwe [[Arabies|Arabiese]] spilpunt en verskeie snitlyste. === Ander Ontwikkelinge === ==== Streaming Rekords ==== In Oktober 2015 het "Thinking Out Loud" deur Ed Sheeran die eerste liedjie geword wat 500&nbsp;miljoen stromings verby gevat het. 'n Maand later het Spotify aangekondig dat "Lean On" deur Major Lazer en DJ Snake met MØ sy mees gestroomde liedjie nog ooit was met meer as 525&nbsp;miljoen stromings wêreldwyd. In April 2016 het [[Rihanna]] [[Justin Bieber]] verbygesteek om die grootste kunstenaar op Spotify te word, met 31,3&nbsp;miljoen maandelikse aktiewe luisteraars. In Mei 2016 is Rihanna deur Drake verbygesteek met 31,85&nbsp;miljoen maandelikse luisteraars. In Desember 2016 is Drake se bykans 36&nbsp;miljoen maandelikse luisteraars verbygesteek deur The Weeknd se 36,068 miljoen. Later dieselfde maand het Drake se liedjie "One Dance" die eerste liedjie geword om een miljard stromings op Spotify te bereik. By sy vrystelling in Augustus 2017 het die enkelsnit "Look What You Made Me Do" deur [[Taylor Swift]] meer as agt miljoen stromings binne 24&nbsp;uur verdien en die rekord vir die meeste eendagstromings vir 'n liedjie gebreek. Op 19 Junie 2018 het XXXTentacion se treffersnit "Sad!" Taylor Swift se eendag stromingsrekord gebreek deur 10,4&nbsp;miljoen stromings te behaal die dag nadat hy in [[Florida]] doodgeskiet is. ==== Gebruikersgroei ==== In Maart 2011 het Spotify 'n kliëntebasis van 1&nbsp;miljoen betalende volgelinge regoor Europa aangekondig, en teen September 2011 het die aantal betalende volgelinge verdubbel na twee miljoen. In Augustus 2012 het Time berig dat daar 15&nbsp;miljoen aktiewe gebruikers is, waarvan vier miljoen betalende Spotify-volgelinge is. Gebruikersgroei het voortgeduur, met 20&nbsp;miljoen totale aktiewe gebruikers, insluitend vyf miljoen betalende kliënte wêreldwyd en een miljoen betalende kliënte in die Verenigde State, in Desember 2012. Teen Maart 2013 het die diens 24&nbsp;miljoen aktiewe gebruikers gehad, waarvan ses miljoen betalende volgelinge was. Dit het gegroei tot 40&nbsp;miljoen gebruikers (insluitend tien miljoen betalende) in Mei 2014, 60&nbsp;miljoen gebruikers (insluitend 15&nbsp;miljoen betalende) in Desember 2014, 75&nbsp;miljoen gebruikers (20&nbsp;miljoen betalende) in Junie 2015, 30&nbsp;miljoen betalende intekenare in Maart 2016, 40&nbsp;miljoen betalende intekenare in September 2016, en 100&nbsp;miljoen totale gebruikers in Junie 2016. In April 2020 het Spotify 133&nbsp;miljoen premium gebruikers bereik. In lande wat deur die COVID-19 pandemie geraak is, het Spotify 'n daling in gebruikers in laat Februarie aangeteken, maar het weer herstel. In Maart 2022 het Spotify 182&nbsp;miljoen premiumvolgelinge gehad. Teen die einde van 2022 het Spotify 188&nbsp;miljoen betalende volgelinge en 433&nbsp;miljoen totale gebruikers gerapporteer. ==== Premium-eksklusiewe albums ==== Die [[Financial Times|''Financial Times'']] het in Maart 2017 berig dat, as deel van sy pogings om nuwe lisensieooreenkomste met musieketikette te onderhandel, Spotify en groot platemaatskappye ooreengekom het dat Spotify sommige nuwe albums tot sy Premium-vlak sou beperk, met Spotify wat 'n verlaging in tantiemefooi ontvang. Geselekteerde albums sal vir 'n tydperk slegs op die Premium-vlak beskikbaar wees, voor algemene vrystelling. Die ooreenkoms kan maande weg wees van finalisering, maar daar word gesê dat Spotify hierdie spesifieke klousule met groot platemaatskappye goedgekeur het. Nuwe berigte in April het bevestig dat Spotify en Universal Music Group 'n ooreenkoms bereik het om kunstenaars wat deel is van Universal, toe te laat om hul nuwe albumvrystellings tot die Premium-diensvlak vir 'n maksimum van twee weke te beperk. Spotify-HUB Daniel Ek het opgemerk: 'Ons weet dat nie elke album van elke kunstenaar op dieselfde manier vrygestel moet word nie, en ons het hard saam met UMG gewerk om 'n nuwe, buigsame vrystellingsbeleid te ontwikkel. Vanaf vandag kan Universal-kunstenaars kies om nuwe albums slegs op Premium vir twee weke vry te stel, wat volgelinge 'n vroeëre kans bied om die volledige kreatiewe werk te verken, terwyl die enkelsnitte oor Spotify beskikbaar is vir al ons luisteraars om te geniet.' Dit is later in April aangekondig dat hierdie tipe ooreenkoms na indie-kunstenaars wat by die Merlin Network-agentskap geteken is, uitgebrei sou word. ==== Direkte openbare aanbieding ==== Spotify het in April 2018 die aandelemark betree deur 'n direkte openbare aanbieding eerder as 'n aanvanklike openbare aanbieding te gebruik. Hierdie benadering is nie bedoel om nuwe kapitaal in te samel nie, maar om beleggers hul opbrengste te laat kry. Morgan Stanley is die maatskappy se aangewese adviseur in hierdie saak. Na sy debuut op die New Yorkse Aandelebeurs op 3 April 2018, het CNBC berig dat Spotify geopen het teen $165,90, meer as 25% bo sy verwysingsprys van $132. ==== Kuberkrakinginsident van 2020 ==== Op 3 Julie 2020 het die sekuriteitsfirma VPNMentor 'n databasis ontdek wat 380 miljoen individuele rekords bevat het, insluitend die wagwoorde van Spotify-gebruikers. Die databasis is beskou as bewyse van 'n kredietstapel-aanval wat Spotify-spesifiek mik op, aangesien dit die kredite van tot 350&nbsp;000 gekompromiteerde gebruikersrekeninge bevat het. In reaksie op die aanval het Spotify in November 2020 'n herstel van wagwoorde vir geraakte rekeninge uitgereik. ==== Oornames, podsendings en eksklusiwiteitsooreenkomste ==== In Mei 2013 het Spotify die musiekontdekkingsprogram Tunigo gekoop. In Maart 2014 het hulle The Echo Nest, 'n musiekintelligensiemaatskappy, verkry. In Junie 2015 het Spotify aangekondig dat hulle Seed Scientific, 'n datawetenskap adviesfirma en analise maatskappy, gekoop het. In 'n kommentaar aan TechCrunch het Spotify gesê dat Seed Scientific se span 'n gevorderde analise-eenheid binne die maatskappy sal lei, gefokus op die ontwikkeling van datadienste. In Januarie 2016 het hulle die sosiale en boodskappe-beginnersondernemings Cord Project en Soundwave verkry, gevolg in April 2016 deur CrowdAlbum, 'n "beginonderneming wat foto's en video's van vertonings wat op sosiale netwerke gedeel word, insamel," en sou "die ontwikkeling van produkte verbeter wat kunstenaars help om hul gehore te verstaan, te aktiveer en te gelde te maak". In November 2016 het Spotify Preact, 'n "wolkbasisplatform en diens ontwikkel vir maatskappye wat op intekenmodelle werk wat help om die afname te verminder en hul intekenaartalle te bou, gekoop In Maart 2017 het Spotify Sonalytic, 'n klankopsporings-beginnersmaatskappy, vir 'n onbekende bedrag geld verkry. Spotify het verklaar dat Sonalytic gebruik sou word om die maatskappy se persoonlike snitlyste te verbeter, liedjies beter met komposisies te laat pas en die maatskappy se publiseringsdatastelsel te verbeter. Later daardie maand het Spotify ook MightyTV, 'n app wat aan televisie-stroomdienste soos Netflix en HBO Go gekoppel is en inhoud aan gebruikers aanbeveel, verkry. Spotify het beoog om MightyTV te gebruik om sy advertensie-inspannings op die gratis diensvlak te verbeter. In April 2017 het hulle Mediachain, 'n blockchain-beginnersmaatskappy wat besig was om 'n gedesentraliseerde databasisstelsel vir die bestuur van toeskrywing en ander metadata vir media te ontwikkel, verkry. Dit is gevolg in Mei 2017 met die verkryging van die kunsmatige intelligensie-beginnersmaatskappy Niland, wat tegnologie gebruik om personalisering en aanbevelingskenmerke vir gebruikers te verbeter. In November 2017 het Spotify Soundtrap, 'n aanlyn musiekstudio-beginnersmaatskappy, verkry. Op 12 April 2018 het Spotify die musieklisensieplatform Loudr verkry. In Augustus 2018 het Spotify die eksklusiewe regte op The Joe Budden Podcast gekoop en die program uitgebrei na 'n twee keer per week skedule. Op 6 Februarie 2019 het Spotify die podsendingnetwerke Gimlet Media en Anchor FM Inc. verkry, met die doel om hulself as 'n toonaangewende figuur in podsendings te vestig. Op 26 Maart 2019 het Spotify aangekondig dat hulle nog 'n podsendingnetwerk, Parcast, sou verkry. Op 12 September 2019 het Spotify SoundBetter, 'n musiekproduksiemarkplek vir mense in die musiekbedryf om aan projekte saam te werk en musiek snitte vir lisensiëring te versprei, verkry. Op 19 November 2019 het Spotify die verkryging van die eksklusiewe regte op The Last Podcast on the Left aangekondig. Op 5 Februarie 2020 het Spotify sy voorneme aangekondig om Bill Simmons se sport- en popkultuurblog en podsendingnetwerk The Ringer vir 'n onbekende bedrag oor te neem. Op 19 Mei 2020 het Spotify eksklusiewe regte verkry om die gewilde podsending The Joe Rogan Experience vanaf September daardie jaar te stroom, onder 'n ooreenkoms wat op ongeveer US$100&nbsp;miljoen (gelykstaande aan $116&nbsp;000&nbsp;000 in 2023) ter waarde is. In November 2020 het Spotify sy planne aangekondig om Megaphone van The Slate Group vir US$235&nbsp;miljoen oor te neem. In Maart 2021 het Spotify die appontwikkelaar Betty Labs en hul lewendige sosiale klankapp, Locker Room, verkry. Op 12 Mei 2021 het Armchair Expert op Instagram aangekondig dat die podsending vanaf 1 Julie eksklusief op Spotify beskikbaar sou wees, met die versekering dat hulle steeds dieselfde kreatiewe beheer oor die program sou handhaaf na die skuif. Locker Room is in Junie 2021 hernoem na Spotify Greenroom en het 'n mededinger vir Clubhouse geword. Dieselfde maand het Spotify Podz, 'n podsendingontdekkingsbeginnersmaatskappy, verkry. Ook in dieselfde maand het Spotify die eksklusiewe regte op die Call Her Daddy-podsending gekoop. In November 2021 het Spotify die oudioboekmaatskappy Findaway verkry, insluitend sy publikasie-afdruk OrangeSky Audio. In Desember 2021 het Spotify Whooshkaa, 'n podsendingtegnologiemaatskappy wat gespesialiseerde tegnologie ontwikkel wat radiouitsendings maklik in op-aanvraag podsendingprogrammering omskep, verkry. In Februarie 2022 het Spotify Chartable en Podsights verkry, albei podsendingadvertensiemaatskappye. In 2022 het Spotify Greenroom na Spotify Live herdoop, wat daarna beplan was om in April 2023 gesluit te word. In Junie 2022 het Spotify Sonantic, 'n sintetiese stem- en videontwikkelaar, verkry. In Julie 2022 het Spotify Heardle, 'n deur Wordle-geïnspireerde musiektrivia-speletjie, vir 'n onbekende bedrag gekoop; Heardle is in Mei 2023 gesluit. In Oktober 2022 het Spotify die [[Dublin]]-gebaseerde inhoud-moderasie-beginnersmaatskappy, Kinzen, verkry. In 2023 het Spotify Anchor in hul Spotify for Podcasters-instrument saamgevoeg, 'n hermerkingsbeweging en om hul gereedskap vir die skep, bestuur, groei en monetisering van hul inhoud op een plek te organiseer. ==== Maatskappyvennootskappe ==== In Januarie 2015 het Sony PlayStation Music aangekondig, 'n nuwe musiekdiens met Spotify as sy eksklusiewe vennoot. PlayStation Music inkorporeer die Spotify-diens in Sony se PlayStation 3 en PlayStation 4 speletjiekonsoles, en Sony Xperia mobiele toestelle. Die diens is op 30 Maart 2015 bekendgestel. In Maart 2017 het Spotify 'n vennootskap met die South by Southwest (SXSW) konferensie vir 2017 aangekondig, wat spesifieke inhoud in spesiale snitlyste deur 'n SXSW-hub in Spotify se apps aanbied. Die integrasie het ook Spotify binne die SXSW GO-app moontlik gemaak om gebruikers te help om kunstenaars wat by die konferensie optree, te ontdek en te verken. Twee verdere vennootskappe is in Maart aangekondig; een met WNYC Studios, en een met Waze. Die WNYC Studios-vennootskap het verskeie podsendings van WNYC na Spotify gebring, insluitend Note to Self, On the Media en Here's the Thing. Spotify het ook aangekondig dat die derde seisoen van WNYC Studios se 2 Dope Queens-podsending op 21 Maart 2017 met 'n twee-week eksklusiwiteitsperiode op die diens sou begin. Die Waze-vennootskap laat Waze-app gebruikers toe om rigtings na bestemmings binne die Spotify-app te sien en toegang tot hul Spotify snitlyste deur die Waze-app te kry. n Oktober 2017 het Microsoft aangekondig dat hulle hul Groove Music-stroomdiens teen Desember sal beëindig, met alle musiek van gebruikers wat na Spotify oorgedra sal word as deel van 'n nuwe vennootskap. In Desember het Spotify en Tencent se musiekafdeling, Tencent Music Entertainment (TME), ooreengekom om aandele te ruil en in mekaar se musiekbesighede te belê. As gevolg van hierdie transaksie het Spotify 'n 9% aandeel in TME verkry, terwyl TME 'n 7,5%-aandeel in Spotify verkry het. In Februarie 2018 het Spotify met die gaming-georiënteerde stemkletsdiens [[Discord (sagteware)|Discord]] op desktop-kliënte geïntegreer, wat gebruikers toelaat om hul tans spelende liedjie as 'n ryk teenwoordigheid op hul profiel te wys en ander gebruikers met Spotify Premium uit te nooi na groep 'luisterpartytjies'. In April het Spotify 'n afslag-vermaaklikheidspakket met die video-op-aanvraag verskaffer Hulu aangekondig, wat afslag-tariewe vir universiteitstudente insluit. In Mei 2020 het Spotify saam met ESPN en [[Netflix]] gewerk om podsendings rondom hul Michael Jordan-dokumentêr ''The Last Dance'' saam te stel, en in September het Spotify 'n ooreenkoms met Chernin Entertainment onderteken om flieks en TV-programme te vervaardig. In 2020 en 2021 het Spotify en DC, 'n handelsmerk wat destyds onder Warner Bros. Entertainment was, ooreenkomste gesluit om klankreekse oor karakters soos Catwoman, Wonder Woman, die Riddler, Batgirl, Superman en Lois Lane, onder andere, op die platform te skep. In 2022 het Spotify die amptelike stroomvennoot van FC Barcelona geword. In Mei 2022 het Spotify 'n vennootskap met die aanlynspeletjieplatform en speletjieskeppingstelsel, die Roblox Corporation, aangekondig. Die vennootskap het Spotify as die eerste stroomhandelsmerk gemaak om 'n teenwoordigheid binne die speletjie te hê met die bekendstelling van 'Spotify Island'. In Maart 2023 het Spotify 'n vennootskap met Patreon aangekondig, wat volgens Spotify skepper sal toelaat om hul kreatiewe besigheid uit te brei deur direkte betalings van aanhangers, en aanhangers in staat stel om hul Patreon-inhoud op Spotify te luister. ==== Geskil met Apple ==== In Julie 2015 het Spotify 'n e-posveldtog begin om sy App Store-intekenare aan te spoor om hul intekeninge te kanselleer en nuwe intekeninge deur sy webwerf te begin, wat die 30% transaksiefooi vir in-app aankope wat deur die tegnologiemaatskappy Apple Inc. vereis word, omseil. 'n Latere opdatering van die Spotify-app op iOS is deur Apple afgekeur, wat Spotify se algemene raad Horacio Gutierrez genoop het om 'n brief aan Apple se destydse algemene raad Bruce Sewell te skryf waarin hy sê: 'Hierdie jongste episode wek ernstige kommer onder beide VSA- en EU-mededingingsreg. Dit voortduur 'n kommerwekkende patroon van gedrag deur Apple om Spotify op iOS en as 'n mededinger vir Apple Music uit te sluit en te verminder, veral gesien teen die agtergrond van Apple se vorige anti-kompetitiewe optrede teen Spotify... ons kan nie stilbly terwyl Apple die App Store-goedkeuringsproses as 'n wapen gebruik om mededingers te benadeel nie. Sewell het op die brief gereageer: 'Ons vind dit kommerwekkend dat u uitsonderings vra op die reëls wat ons op alle ontwikkelaars toepas en openbaar op gerugte en halwe waarhede oor ons diens steun.' Hy het ook uitgebrei dat 'Ons riglyne gelyk toepas op alle app-ontwikkelaars, of hulle nou speletjie-ontwikkelaars, e-boekverkopers, video-stroomdienste of digitale musiekverspreiders is; en ongeag of hulle teen Apple meeding. Ons het nie ons gedrag of ons reëls verander toe ons ons eie musiekstroomdiens bekend gestel het of toe Spotify 'n mededinger geword het nie.' Verder het hy gesê dat 'Daar is niks in Apple se gedrag wat 'n skending van toepaslike antitrustwette uitmaak nie. Glad nie. ... Ek sou graag 'n spoedige hersiening en goedkeuring van u app wil fasiliteer sodra u ons iets verskaf wat voldoen aan die App Store se reëls. In die volgende maande het Spotify saam met verskeie ander maatskappye 'n brief by die Europese Unie se mededingingsorgaan gerig waarin hulle Apple en Google beskuldig van 'n 'voordeelige posisie' misbruik, deur te verwys na "sommige" maatskappye wat "in die verander" is van 'gatekeepers' in plaas van 'gateways'. Die klag het gelei tot die Europese Unie se aankondiging dat hulle 'n inisiatief voor die einde van 2017 sou voorberei vir 'n moontlike wet wat onbillike mededingingspraktyke aanspreek. Spotify het die eerste weergawe van sy Apple Watch-app in November 2018 vrygestel, wat afspeelbeheer van die iPhone via die horlosie moontlik maak. Gebruikers kan ook kies op watter toestelle hulle musiek wil speel via Bluetooth. In 'n verdere eskalasie van die geskil met Apple, het Spotify op 13 Maart 2019 'n antitrust-klag by die Europese Kommissie ingedien oor onbillike app-winkelpraktyke. Twee dae later het Apple gereageer en gesê dat die eis misleidende retoriek was en dat Spotify die voordele van 'n gratis app wou hê sonder om 'n gratis app te wees. Spotify het gereageer met 'n verklaring wat Apple as 'n monopolis beskuldig en gesê dat hulle die klag net ingedien het omdat Apple se optrede mededinging en verbruikers benadeel het en duidelik die wet oortree het. Dit het ook gesê dat Apple geglo het dat Spotify-gebruikers op die app-winkel Apple se kliënte was en nie Spotify s'n nie. Apple het op Spotify se aansprake gereageer deur teen te beweer dat Spotify se markreikwydte en gebruikersbasis nie moontlik sou gewees het sonder die Apple App Store-platform nie. Daarbenewens het Apple verklaar dat hulle met Spotify probeer saamwerk het om die diens beter met Apple se produkte, soos Siri en Apple Watch, te integreer. In 2019, onder iOS 13, het dit moontlik geword om Spotify-musiek met Siri-opdragte te speel. Spotify was een van die eerste maatskappye om Epic Games te ondersteun in hul regsgeding teen Apple, wat ingedien is nadat Epic ook probeer het om Apple se 30% fooi vir mikrotransaksies in Fortnite te omseil. In September 2020 het Spotify, Epic, en ander maatskappye The Coalition for App Fairness gestig, wat mik vir beter voorwaardes vir die insluiting van apps in app-winkels. ==== Geskil met Kakao Entertainment Corp ==== Op 1 Maart 2021 het Spotify bevestig dat sy platform nie meer toegang sou hê tot musiek van kunstenaars wat deur Kakao Entertainment verteenwoordig word nie. Na besprekings en die hernuwing van die kontrakte tussen die twee, het Spotify later aangekondig dat hulle 'n ooreenkoms met Kakao Entertainment bereik het, wat hul inhoud weer beskikbaar gemaak het op die platform oor die hele wêreld. ==== Funksionaliteit ==== In November 2021 het Spotify die 'shuffle'-knoppie vir albums versteek na 'n versoek deur sangeres Adele, met die argument dat snitte in albums volgens die volgorde wat deur die kunstenaar gespesifiseer word, afgespeel moet word om 'n storie te vertel. ==== NFT's ==== In Mei 2022 het Spotify begin om 'n funksie te toets wat geselekteerde kunstenaars sou toelaat om hul NFT's via hul profiele te bevorder. Sommige kunstenaars wat in hierdie aanvanklike toetsfase ingesluit was, is Steve Aoki en die Wombats. Die toetsing was baie beperk en was slegs beskikbaar op Spotify se Android-app in die VSA. ==== Kunsmatige stromings ==== In Mei 2023 het Spotify tientalle duisende liedjies, ongeveer 7% van die snitte wat deur Boomy opgelê is, verwyder weens verdagte 'artificial streaming', die praktyk van die gebruik van online bots om die luisterstatistieke op te blaas. == Verwysigings == {{Verwysings}} {{Normdata}} [[Kategorie:Musiekstromingsdienste]] [[Kategorie:Webwerwe]] 1c6e1dalg7uq6iwhnn9iw7i5mjzucp6 0 421228 2814003 2744585 2025-06-18T20:19:38Z Vryheidsfront Minus 188698 2814003 wikitext text/x-wiki {{Sokkerklub infoboks | beeld = [[Lêer:Brazilian Football Confederation logo.svg|180px]] | klubnaam = Brasilië | vollenaam = Brasiliaanse nasionale sokkerspan | bynaam = ''Seleção'' | stigting = | stadion = | kapasiteit = | voorsitter = | afrigter = {{vlagikoon|Italië}} [[Carlo Ancelotti]] | kaptein = Marquinhos | liga = [[CONMEBOL]] | patroon_la1 = _bra24h | patroon_b1 = _bra24h | patroon_ra1 = _bra24h | patroon_sh1 = _bra24h | patroon_so1 = _bra24h | linkerarm1 = FCFC00 | liggaam1 = FCFC00 | regterarm1 = FCFC00 | broek1 = 0038D4 | kouse1 = FFFFFF | patroon_la2 = _bra24a | patroon_b2 = _bra24a | patroon_ra2 = _bra24a | patroon_sh2 = _bra24a | patroon_so2 = _bra24al | linkerarm2 = 115AC5 | liggaam2 = 115AC5 | regterarm2 = 115AC5 | broek2 = FFFFFF | kouse2 = 115AC5 }} Die '''Brasiliaanse nasionale sokkerspan''' ([[Portugees]]: ''Seleção Brasileira de Futebol'') is die nasionale [[Sokker|sokkerspan]] van [[Brasilië]] en word beheer deur die Brasiliaanse Sokkerkonfederasie (''Confederação Brasileira de Futebol'' - CBF). Brasilië is een van die mees suksesvolle nasionale sokkerspanne in die wêreld en het reeds vyf keer die [[Sokker-Wêreldbeker|FIFA Wêreldbeker]] gewen, meer as enige ander span. Hierdie oorwinnings is in [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 1958|1958]], [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 1962|1962]], [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 1970|1970]], [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 1994|1994]], en [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 2002|2002]] behaal. Die ''Seleção'' speel hul tuiswedstryde in verskeie groot stadions regoor Brasilië, insluitend die beroemde Maracanã-stadion in [[Rio de Janeiro]]. {{saadjie}} {{Normdata}} [[Kategorie:Nasionale sokkerspanne]] r8ad2ebgbqbwq14inajg5k7fb6npix6 2814005 2814003 2025-06-18T20:24:19Z Vryheidsfront Minus 188698 2814005 wikitext text/x-wiki {{Sokkerklub infoboks | beeld = [[Lêer:Brazilian Football Confederation logo.svg|180px]] | klubnaam = Brasilië | vollenaam = Brasiliaanse nasionale sokkerspan | bynaam = ''Seleção'' | stigting = | stadion = | kapasiteit = | voorsitter = | afrigter = {{vlagikoon|Italië}} [[Carlo Ancelotti]] | kaptein = Marquinhos | liga = [[CONMEBOL]] | patroon_la1 = _bra24h | patroon_b1 = _bra24h | patroon_ra1 = _bra24h | patroon_sh1 = _bra24h | patroon_so1 = _bra24h | linkerarm1 = FCFC00 | liggaam1 = FCFC00 | regterarm1 = FCFC00 | broek1 = 0038D4 | kouse1 = FFFFFF | patroon_la2 = _bra24a | patroon_b2 = _bra24a | patroon_ra2 = _bra24a | patroon_sh2 = _bra24a | patroon_so2 = _bra24al | linkerarm2 = 115AC5 | liggaam2 = 115AC5 | regterarm2 = 115AC5 | broek2 = FFFFFF | kouse2 = 115AC5 }} Die '''Brasiliaanse nasionale sokkerspan''' ([[Portugees]]: ''Seleção Brasileira de Futebol'') is die nasionale [[Sokker|sokkerspan]] van [[Brasilië]] en word beheer deur die Brasiliaanse Sokkerkonfederasie (''Confederação Brasileira de Futebol'' - CBF). Brasilië is een van die mees suksesvolle nasionale sokkerspanne in die wêreld en het reeds vyf keer die [[Sokker-Wêreldbeker|FIFA Wêreldbeker]] gewen, meer as enige ander span. Hierdie oorwinnings is in [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 1958|1958]], [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 1962|1962]], [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 1970|1970]], [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 1994|1994]], en [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 2002|2002]] behaal. Die ''Seleção'' speel hul tuiswedstryde in verskeie groot stadions regoor Brasilië, insluitend die beroemde [[Estádio do Maracanã|Maracanã-stadion]] in [[Rio de Janeiro]]. {{saadjie}} {{Normdata}} [[Kategorie:Nasionale sokkerspanne]] e6g7lnxtpngjhtgi4fxg7xajhusodei 0 428196 2814205 2766466 2025-06-19T10:35:58Z 78.174.55.43 2814205 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Persoon |name=Carrie Nation |image=Carrie Nation by White Studio.jpg |caption=Nation in 1903 |birth_name=Caroline Amelia Moore |birth_date={{Birth date|1846|11|25}} |birth_place=[[Garrard County, Kentucky]], U.S. |death_date={{Death date and age|1911|6|9|1846|11|25|mf=yes}} |death_place=[[Leavenworth, Kansas]], U.S.|resting_place=Belton begraafplaas<br> [[Belton]], [[Missouri]] |other_names=Carry A. Nation |spouse={{ubl |{{marriage|Charles Gloyd|1867|1869|reason=died}} |{{marriage|David A. Nation|1874|1901|reason=divorced}} }} |children=1 |education=[[University of Central Missouri|Normal Institute]] }} '''Caroline Amelia Nation''' (25 November 1846{{Spaced ndash}}9 Junie 1911), na wie dikwels verwys word as as '''Carrie''', '''Carry Nation''', '''Carrie A. Nation''', of '''Hatchet Granny''',<ref>{{Cite web|url=https://www.cbs58.com/news/the-ghosts-at-great-dane-pub-brewery|title=The ghosts at Great Dane Pub & Brewery|website=CBS58|language=en|access-date=2024-08-28|quote=A frequent guest of the hotel was Caroline Amelia Nation, often referred to Carrie Nation or Hatchet Granny, who was a member of the temperance movement and torn up bars with her hatchet.}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://subscribe.stargazette.com/restricted?return=https%3A%2F%2Fwww.stargazette.com%2Fstory%2Fnews%2Flocal%2F2024%2F01%2F12%2Fhatchet-wielding-temperance-leader-carrie-nations-impact-on-elmira%2F72097141007%2F&gps-source=CPROADBLOCKDH&gca-cat=p&slug=restricted&gnt-eid=control|title=Star-Gazette Subscription Offers, Specials, and Discounts|website=subscribe.stargazette.com|access-date=2024-08-28|quote=Famed temperance advocate Carrie Nation, known as “Hatchet Granny,” visited Elmira twice in the early 20th century.}}</ref> was 'n Amerikaner wat 'n radikale lid van die matigheidsbeweging was, wat alkohol teengestaan het voor die koms van die verbod. Nation is bekend daarvoor dat hy alkoholbedienende instellings (meestal tavernes) met 'n byl aangeval het. Sy is in 1874 met David Nation getroud. Sy was voorheen bekend onder haar geboortenaam, '''Carrie Moore,''' en na haar eerste huwelik in 1867, as '''Carrie Gloyd'''. [[Lêer:Carrie Nation with mother and sister.png|duimnael|Carrie Nation met moeder en suster]] Nation was bekend as "Moedernasie" vir die liefdadigheid en godsdienstige werk wat sy gedoen het.<ref name=":2">{{Cite web|url=https://shsmo.org/historicmissourians/name/n/nation/|title=Carry A. Nation – Historic Missourians – The State Historical Society of Missouri|website=shsmo.org|archive-url=https://web.archive.org/web/20160603001209/http://shsmo.org/historicmissourians/name/n/nation/|archive-date=June 3, 2016|access-date=April 16, 2018}}</ref> Soos verskeie ander in die matigheidsbeweging, het sy dronkenskap as 'n oorsaak van baie van die samelewing se probleme beskou. Sy het probeer om mense in die tronk te help.<ref>[https://encyclopediaofarkansas.net/entries/carrie-amelia-moore-nation-2514/ Carrie Amelia Moore Nation (1846–1911)]</ref> In 1890 het Nation 'n naaldwerkkring in 'Medicine Lodge', Kansas, gestig om klere vir die armes te maak asook maaltye vir hulle voor te berei op vakansiedae soos 'Thanksgiving' en Kersfees.<ref>{{Cite web|url=https://online.infobase.com/Auth/Index?aid=11121&itemid=WE52&articleId=202493|title=Nation, Carry|last=Hamilton|first=Neil|date=2017|website=American Social Leaders and Activists, Second Edition}}</ref> In 1901 het Nation 'n skuiling gestig vir vroue en kinders van alkoholiste in [[Kansas City]], [[Missouri]]. Hierdie skuiling sou later beskryf word as 'n "vroeë model vir vandag se mishandelde vroueskuiling".<ref>{{Cite web|url=https://online.infobase.com/Auth/Index?aid=11121&itemid=WE52&articleId=164303|title=Nation, Carry|last=Martinez|first=Donna|date=2016|website=American Women Leaders and Activists, Second Edition}}</ref> In haar outobiografie, ''The Use and Need of the Life of Carry A. Nation'' (1908), het sy ook [[Vrymesselary]] sterk veroordeel.<ref>{{Cite web|url=https://www.kshs.org/p/carry-a-nation-part-4/10592|title=Carry A. Nation – Part 4 – Kansas Historical Society|website=www.kshs.org|publisher=Kansas Historical Foundation|access-date=19 May 2023}}</ref> Nation was ook bekommerd oor stywe klere vir vroue; sy het geweier om 'n korset te dra en het vroue aangemoedig om dit nie te dra nie weens hul skadelike uitwerking op lewensbelangrike organe.<ref>{{Cite web|url=http://kshs.org/p/online-exhibits-carry-a-nation-part-5/10593|title=Carry A. Nation|publisher=Kansas Historical Society|access-date=March 4, 2016}}</ref> Sy het haarself beskryf as "'n bulhond wat aan die voete van Jesus rondhardloop, en blaf vir dit wat Hy nie van hou nie",<ref>[https://www.reddit.com/r/HistoryPorn/comments/po1ndu/antialcohol_crusader_carrie_nation_front_with/?rdt=57097 Anti-alcohol crusader Carrie Nation, front, with supporters, 1901.]</ref> en het aanspraak gemaak op 'n goddelike ordening om matigheid te bevorder deur kroeë te vernietig.<ref>[https://www.reddit.com/r/HistoryPorn/comments/po1ndu/antialcohol_crusader_carrie_nation_front_with/?rdt=57097 Anti-alcohol crusader Carrie Nation, front, with supporters, 1901.]</ref> == Vroeë lewe en eerste huwelik == Caroline Amelia Moore is gebore in 'Garrard County', Kentucky, as die kind van George Moore en Mary Campbell.<ref name="use">{{Cite book |last=Nation |first=Carry |url=http://www.gutenberg.org/dirs/etext98/crntn10.txt |title=The Use and Need of the Life of Carry A. Nation |format=TXT |access-date=January 13, 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090626205915/http://www.gutenberg.org/dirs/etext98/crntn10.txt |archive-date=June 26, 2009}}</ref> Haar pa was 'n suksesvolle boer, veehandelaar en slawehouer en van Ierse afkoms<ref>[https://www.thoughtco.com/carrie-nation-biography-3530547 Profile of Prohibitionist Carrie Nation Hatchet-Wielding Saloon Smasher]</ref> Gedurende 'n groot deel van haar vroeë lewe was haar gesondheid swak en haar gesin het finansiële terugslae ervaar.<ref>[https://www.britannica.com/biography/Carry-Nation Carry Nation American temperance leader]</ref> Die gesin het verskeie kere in Kentucky verhuis en hulle uiteindelik in 1854 in Belton, Missouri, gevestig. Benewens hul finansiële probleme, het heelwat van Moore se familielede aan geestesongesteldheid gely, en haar ma het soms wanvoorstellings gehad.<ref name=":1">{{Cite web|url=http://www.thewildwest.org/cowboys/wildwestlegendarywomen/205-carrynation|title=Carry Amelia Moore Nation|publisher=The Wild West|archive-url=https://web.archive.org/web/20181101011403/http://www.thewildwest.org/cowboys/wildwestlegendarywomen/205-carrynation|archive-date=November 1, 2018|access-date=June 6, 2013}}</ref> Daar word bespiegel dat die gesin nie lank op een plek gebly het nie weens gerugte oor Mary Moore se geestestoestand. Sommige skrywers het gespekuleer dat Mary geglo het dat sy [[Victoria van die Verenigde Koninkryk|koningin Victoria]] is as gevolg van haar prag en sosiale fleur. Mary het vanaf Augustus 1890 tot haar afsterwe op 28 September 1893 in 'n kranksinnige-asiel in Nevada, Missouri, gewoon. Mary is deur regstappe deur haar seun, Charles, in die asiel geplaas, alhoewel daar vermoedens bestaan dat Charles eintlik die regsgeding aanhangig gemaak het omdat hy Mary geld geskuld het. Die gesin het na Texas verhuis toe Missouri in 1862 by die [[Amerikaanse Burgeroorlog|Burgeroorlog]] betrokke geraak het. George het nie goed gevaar in Texas nie, en hy het sy gesin terug na Missouri verhuis. Die gesin het teruggekeer na 'High Grove Farm' in 'Cass County'. Toe die Unie-weermag hulle beveel het om hul plaas te ontruim, het hulle na Kansas City verhuis. Carrie het gewonde soldate verpleeg ná 'n klopjag op 'Independence', Missouri. Die gesin het weer na hul plaas teruggekeer toe die Burgeroorlog geëindig het. In 1865 ontmoet Carrie vir Charles Gloyd, 'n jong dokter wat vir die Unie geveg het, wat 'n ernstige alkoholis was.<ref>{{Cite book |last=Grace |first=Fran |url=https://archive.org/details/carryanationrete00grac |title=Carry A. Nation: Retelling the Life |date=2001 |publisher=Indiana University Press |isbn=0253108330 |page=[https://archive.org/details/carryanationrete00grac/page/39 39] |access-date=April 6, 2014 |url-access=registration}}</ref> Gloyd het naby die Moores se plaas skoolgehou terwyl hy besluit het waar om sy mediese praktyk te vestig. Hy het hom uiteindelik in Holden, Missouri, gevestig en Moore gevra om met hom te trou. Moore se ouers het beswaar gemaak teen die voorgenome huwelik omdat hulle van mening was dat hy aan alkohol verslaaf was, maar die huwelik het nietemin voortgegaan. Hulle is op 21 November 1867 getroud en is kort voor die geboorte van hul dogter, Charlien, op 27 September 1868 uitmekaar. Gloyd is in 1869 aan alkoholisme oorlede. Carrie Gloyd het, beïnvloed deur die dood van haar man, 'n passievolle aktivisme teenoor alkohol en alkoholgebruik ontwikkel. Met die opbrengs van die verkoop van haar geërfde grond (sowel as dié van haar man se boedel), het sy 'n klein huisie in Holden gebou. Gloyd het saam met haar skoonma en Charlien daarheen verhuis en die 'Normal Institute in Warrensburg, Missouri', bygewoon en haar onderwyssertifikaat in Julie 1872 verwerf. Gloyd het vir vier jaar by 'n skool in Holden skoolgehou. Sy het 'n geskiedenisgraad verwerf en die invloed van Griekse filosowe op Amerikaanse politiek bestudeer.<ref>{{Cite book |last=Foner |first=Eric |title=Give Us Liberty |publisher=Norton |location=New York |page=850}}</ref> == Tweede huwelik en "oproep van God" == [[Lêer:CarrieNation.jpg|regs|duimnael| Carrie Nation na haar huwelik met David Nation op 30 Desember 1874 (ouderdom {{Ouderdom|1846|11|25|1874|12|30}} )]] In 1874 trou Gloyd met David A. Nation, 'n prokureur, minister, koerantjoernalis en pa, 19 jaar ouer as sy.<ref>{{Cite web|url=http://shs.umsystem.edu/historicmissourians/name/n/nation/index.html|title=Carry A. Nation (1846–1911)|last=McMillen, Margot Ford|last2=Trout, Carlynn|website=Famous Missourians|publisher=State Historical Society of Missouri|archive-url=https://web.archive.org/web/20160328151750/http://shs.umsystem.edu/historicmissourians/name/n/nation/index.html|archive-date=March 28, 2016|access-date=June 6, 2013}}</ref> Die gesin het 'n 1 700 akker (690 hektaar) katoenplantasie aan die San Bernard-rivier in Brazoria County, Texas gekoop. Aangesien nie een van hulle veel van boerdery geweet het nie, was die onderneming uiteindelik onsuksesvol.<ref>Carrie Nation: https://www.newworldencyclopedia.org/entry/Carrie_Nation</ref> Hulle het na Brazoria verhuis vir David Nation om in die regte te praktiseer. Ongeveer in 1880 het hulle na Columbia (nou Oos-Columbië) verhuis om die hotel te bedryf wat deur AR en Jesse W. Park besit is.<ref>{{Cite web|url=http://www.texas-settlement.org/markers/brazoria/32.html|title=Carry Nation's Hotel|publisher=Texas Settlement Region|archive-url=https://web.archive.org/web/20080512031356/http://www.texas-settlement.org/markers/brazoria/32.html|archive-date=May 12, 2008|access-date=October 24, 2020}}</ref> Carrie se naam is op die rol van Columbia Metodiste Kerk in Wes-Columbië te vinde. Sy het by die plaaslike hotel gewoon saam met haar dogter, Charlien Gloyd, "Mother Gloyd" (Carrie se eerste skoonma), en David se dogter, Lola. Carrie Nation se man het ook 'n saalwinkel net suidwes van hierdie terrein bedryf. Die gesin het kort daarna na Richmond, Texas, verhuis om 'n hotel te bedryf.<ref>{{Cite web|url=https://www.tshaonline.org/handbook/entries/nation-carry-amelia-moore|title=Nation, Carry Amelia Moore (1846–1911)|publisher=[[Texas State Historical Association]]|access-date=October 24, 2020}}</ref> David Nation het betrokke geraak by die 'Jaybird-Woodpecker War'. Gevolglik is hy in 1889 gedwing om terug te trek noorde toe na Medicine Lodge, Kansas, waar hy werk gekry het om by 'n Christelike kerk te preek en Carrie 'n suksesvolle hotel bestuur het.<ref>Carrie Nation: https://www.fembio.org/english/biography.php/woman/biography/carry-nation/</ref> [[Lêer:Texas_Historical_Marker_for_the_Site_of_Carry_Nation's_Hotel_in_East_Columbia,_Texas.jpg|duimnael| Texas Historiese gedenkplaat vir die terrein van Carry Nation se hotel in Oos-Columbië, Texas]] Carrie Nation het haar matigheidswerk in 'Medicine Lodge' begin deur 'n plaaslike tak van die Woman's Christian Temperance Union te begin en 'n veldtog te voer vir die afdwinging van Kansas se verbod op drankverkope. Haar metodes het geëskaleer van eenvoudige protes tot serenades aan kroeggangers deur vir hulle gesange te sing met 'n handorrel as begeleiding, Bybelverse luid voor te lees, asook die groet van kroegmanne met opmerkings soos: "Goeie môre, vernietiger van mense se siele."<ref name="mcqueen">{{Cite book |last=McQueen |first=Keven |title=Offbeat Kentuckians: Legends to Lunatics |publisher=McClanahan Publishing House |others=Ill. by Kyle McQueen |year=2001 |isbn=0-913383-80-5 |location=[[Kuttawa, Kentucky]] |chapter=Carrie Nation: Militant Prohibitionist}}</ref> Steeds ontevrede met die resultate van haar pogings, het Nation haar tot God gewend en begin bid vir leiding. Op 5 Junie 1900 het sy gevoel sy ontvang haar antwoord in die vorm van 'n hemelse visioen. Sy beskryf dit as sulks:<blockquote>Die volgende oggend is ek wakker gemaak deur 'n stem wat vir my gelyk het in my hart praat, hierdie woorde, "GAAN NA KIOWA ," en my hande is opgelig en neergegooi en die woorde, "EK SAL BY JOU STAAN." Die woorde, "Gaan Kiowa toe," is uitgespreek in 'n murmurerende, musikale toon, laag en sag, maar "Ek sal by jou staan," was baie duidelik, positief en nadruklik. Ek was beïndruk met 'n groot inspirasie, die interpretasie was baie eenvoudig, en dit was dit: "Neem iets in jou hande, en gooi dit na hierdie plekke in Kiowa en breek dit."<ref name="KSHS">[https://www.smithsonianmag.com/smart-news/three-things-know-about-radical-prohibitionist-carry-nation-180967627/ Three Things to Know About Radical Prohibitionist Carry A. Nation]</ref></blockquote>In reaksie op die onthulling, het Nation verskeie klippe bymekaargemaak – "verpletteraars", het sy dit genoem – en op 7 Junie na Dobson's kroeg toe gegaan. Met die aankondiging "Manne, ek het gekom om julle van 'n dronkaard se lot te red", het sy begin om die salon se voorraad met haar klippe te vernietig. Nadat sy insgelyks twee ander salonne in Kiowa vernietig het, het 'n tornado oostelike Kansas getref, wat sy as goddelike goedkeuring van haar optrede beskou het.<ref>[https://www.history.com/articles/carry-nation-temperance-prohibition-alcohol Activist Carry Nation Used a Hatchet to Smash Booze Bottles Before Prohibition]</ref> == Bylvoorvalle == Carrie Nation het haar saloonvernietigingsveldtog in Kansas voortgesit. Haar roem het deur haar groeiende inhegtenisnemingsrekord versprei. Nadat sy 'n klopjag in [[Wichita, Kansas]] gelei het, het Nation se man geskerts dat sy volgende keer 'n byl moet gebruik vir maksimum skade. Nasie het geantwoord: "Dit is die verstandigste ding wat jy gesê het sedert ek met jou getrou het."<ref>[https://www.wchsmuseum.org/blog/carrienation Carrie Nation: “Not Only a Freak but a Nuisance”]</ref> Die egpaar is in 1901 geskei; geen kinders is uit die huwelik gebore nie. Tussen 1902 en 1906 het sy in Guthrie, Oklahoma, gewoon. [[Lêer:A Carrie Nation In Congress - DPLA - 3cc979741f6692d8a013352bfdbff2d2.jpg|duimnael|"'n ''Carrie Nation'' in die Kongres" - strokiesprent van C. B. Landis van Indiana vir die wetsvoorstelling, 'Law Against Selling Liquor in the Capital'. Landis het 'n wysiging aan die wet deurgevoer wat die verkope van alkohol in die ''Capitol Building'' verhoed.]] Soms op haar eie, of soms vergesel deur vroue wat gesing het, sou Nation by 'n kroeg in marsjeer en sing en bid, terwyl sy kroegtoebehore en voorraad met 'n byl stukkend geslaan het. Tussen 1900 en 1910 is sy sowat 30 keer gearresteer vir “bylvoorvalle”, soos sy dit genoem het. Nation het haar tronkstraf boetes betaal uit lesingtoergelde en verkope van borspelde in die vorm van klein byltjies<ref>{{Cite web|url=http://www.kshs.org/exhibits/carry/carry4.htm|title=Paying the Bills|publisher=Kansas State Historical Society|access-date=January 13, 2007}}</ref> Die aandenkings is verskaf deur 'n apteker van [[Topeka|Topeka, Kansas]]. Op die handvatsel van die byl, was die woorde gegraveer, "Dood aan Rum".<ref>{{Cite web|url=http://americanhistory.si.edu/collections/search/object/nmah_512276|title=Carrie A. Nation Pin, 1905|website=National Museum of American History|language=en|access-date=April 16, 2018}}</ref> [[Lêer:Carrie_Nation_postcard.jpg|duimnael| 'n Poskaart van ongeveer 1910]] In April 1901 het Nation na Kansas City, Missouri, 'n stad wat bekend is vir sy wye teenkanting teen die matigheidsbeweging, gegaan en drank in verskeie kroeë in 12de Straat in die middestad van Kansas City verpletter.<ref name="Mrs. Nation Fired">"Mrs. Nation Fired in Police Court: Judge McAuley Assesses the Joint-Smasher $500 and Orders Her out of Town". ''The Kansas City World''. April 15, 1901.</ref> Sy is gearresteer, hof toe geneem en met $500 beboet hoewel die regter die boete opgeskort het onder die voorwaarde dat sy nooit na Kansas City terugkeer nie.<ref name="Nation Barred">"Mrs. Nation Barred from Kansas City" (PDF). ''The New York Times''. April 16, 1901. Retrieved June 6, 2013. chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/<nowiki>https://timesmachine.nytimes.com/timesmachine/1901/04/16/101188248.pdf</nowiki></ref> Sy is meer as 32 keer gearresteer - een berig is dat sy vir drie dae in die huis vir armes in [[Washington, D.C.|Washington, DC]] geplaas was omdat sy geweier het om 'n boete van $35 te betaal. Nation het ook vroueregte-optogte in Topeka, Kansas, gehou. Sy het honderde vroue wat deel was van die 'Home Defender's Army' gelei om teen kroeë te betoog.<ref>{{Cite book |last=Kazin |first=Michael |title=The Populist Persuasion |publisher=Cornell University Press |year=1995 |location=New York |pages=87}}</ref> In Amarillo, Texas, het sy 'n sterk reaksie gekry, aangesien sy geborg is deur die landmeter WD Twichell, 'n aktiewe Metodiste-leek. Nation se anti-alkoholaktiwiteite het wyd bekend geword, met die slagspreuk "All Nations Welcome But Carrie" wat in reaksie welbekend in kroegkamers geword het.<ref>{{Cite web|url=http://www.kshs.org/exhibits/carry/carry7.htm|title=Carry A. Nation: A National and International Figure|publisher=Kansas State Historical Society|access-date=August 22, 2007}}</ref> Sy het ''The Smasher's Mail'', 'n tweeweeklikse nuusbrief, en ''The Hatchet'', 'n koerant, gepubliseer. == Latere lewe en afsterwe == Later in haar lewe het Nation haar naam uitgebuit deur in Vaudeville in die Verenigde State<ref>[https://www.irishtimes.com/opinion/an-irish-diary/2022/08/24/carrie-nation-notorious-smasher-of-bars-and-aggressive-apostle-of-prohibition/ Carrie Nation – notorious smasher of bars and aggressive apostle of Prohibition]</ref> en musieksale in Groot-Brittanje te verskyn. Nation, 'n trotse vrou wat verkies het om te preek, eerder as te vermaak, het gevind dat hierdie ruimtes en plekke oninspirerend was vir haar proselitisering. Tydens 'n 1909-musieksaallesing by die 'Canterbury Theatre of Varieties' in Westminster, Londen wat nie aanklank gevind het met met buitelandse gehore nie, is Nation getref deur 'n eier wat deur 'n persoon uit die gehoor gegooi is. Die "The Anti-Souse Queen" het verontwaardig haar kontrak opgeskeur en het na die Verenigde State teruggekeer. Op soek na wins elders, het Nation foto's van haarself verkoop, lesingsgelde ingesamel en miniatuur-aandenkingsbyltjies bemark. In Oktober 1909 het verskeie persberigte aangedui dat Nation klaarblyklik beweer het dat sy 'n vliegtuig uitgevind het.<ref>"Carrie Nation claims". ''Topeka State Journal''. October 2, 1909.</ref> Naby aan die einde van haar lewe het Nation na Eureka Springs, Arkansas, verhuis, waar sy die huis gestig het wat bekend gestaan het as "Hatchet Hall". Sy sou haar laaste toespraak op 14 Januarie 1911 hou, toe sy halfpad ineengestort het, nadat sy voorheen gesondheidsprobleme gehad het.<ref>[https://americacomesalive.com/carrie-a-nation-1846-1911-crusader-for-prohibition-and-for-the-rights-of-women/ Carrie A. Nation (1846-1911), Crusader for Prohibition and for the Rights of Women]</ref> Nasie het in 'n koma verval en is na die 'Evergreen Place'-hospitaal geneem, waar sy uiteindelik op 9 Junie 1911 gesterf het.<ref name="OHS">{{Cite web|url=http://digital.library.okstate.edu/encyclopedia/entries/n/na006.html|title=Nation, Carry Moore (1846–1911)|publisher=Oklahoma Historical Society|archive-url=https://web.archive.org/web/20121119145044/http://digital.library.okstate.edu/encyclopedia/entries/N/NA006.html|archive-date=November 19, 2012|access-date=June 6, 2013}}</ref><ref name=":3">{{Cite web|url=https://encyclopediaofarkansas.net/entries/carrie-amelia-moore-nation-2514/|title=Carrie Amelia Moore Nation (1846–1911)|website=Encyclopedia of Arkansas|language=en-US|access-date=2025-02-17}}</ref> Sy is begrawe in die suidoostelike kant van die Belton-begraafplaas in Belton, Missouri . Die 'Woman's Christian Temperance Union' het later 'n gedenksteen opgerig met die opskrif "Faithful to the Cause of Prohibition, She Hath Done What She Could" en die naam "Carry A. Nation".<ref>[https://socialwelfare.library.vcu.edu/people/nation-carrie-a/#:~:text=In%20June%2C%20Carry%20Nation%20died,Hath%20Done%20What%20She%20Could.%E2%80%9D Carrie A. Nation (November 25, 1846 – June 9, 1911) – Activist, Organizer and Leader of the Temperance Movement]</ref> == Erfenis == [[Lêer:Carry_Nation_house_from_NE_1.jpg|alt=One-story frame house with wraparound front porch|duimnael| Carrie Nation House in Medicine Lodge, Kansas]] In 1918 is 'n drinkfontein deur die 'Woman's Christian Temperance Union' ter nagedagtenis opgerig. Dit is geleë by Naftzger Memorial Park in Wichita, Kansas.<ref>{{Cite web|url=https://www.wichita.gov/ParkandRec/CityParks/Pages/Naftzger.aspx|title=City Parks Naftzger Memorial Park|website=www.wichita.gov|language=en-US|access-date=June 23, 2019|archive-date=16 April 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200416014342/https://www.wichita.gov/ParkandRec/CityParks/Pages/Naftzger.aspx|url-status=dead}}</ref> Een mite wat die rondte doen is dat die fontein op 'n tyd byna vernietig is deur 'n biervragmotor wat dit getref het; Jamie Tracy, 'n kurator van die 'Wichita-Sedgwick County Historical Museum', het geen bewyse vir hierdie ironiese verhaal gevind nie.<ref>{{Cite web|url=https://www.roadsideamerica.com/story/15471|title=Carry Nation Memorial Drinking Fountain (In Transition), Wichita, Kansas|website=RoadsideAmerica.com|language=en|access-date=June 23, 2019}}</ref> In Julie 2018 is 'n lewensgrootte bronsbeeld van Nation opgerig voor die Eaton Hotel (destyds die Carey Hotel genoem<ref>{{Cite web|url=https://www.kshs.org/natreg/natreg_listings/search/prop:/city:Wichita/county:SG/arch:/category:47/thematic:/keywords:carey%20hotel/records:all/submit:SEARCH|title=National and State Registers of Historic Places – Kansas Historical Society|website=www.kshs.org|access-date=2022-11-09}}</ref> ), die plek waar haar klopjag in Wichita, Kansas, plaasgevind het. In die satiriese musikale melodrama ''Beyond the Valley of the Dolls'' verander die band die Kelly Affair hul naam na die Carrie Nations. In die [[Kurt Vonnegut]] -verhaal, 'Welcome to the Monkey House', is die fiktiewe J. Edgar Nation se naam 'n mengsel wat saamgestel is uit [[J. Edgar Hoover]] en Carrie Nation. FBI-direkteur Hoover "was kragtig in sy morele oordele."<ref name="Reed">{{Cite book |last=Reed |first=Peter J. |title=The Short Fiction of Kurt Vonnegut |date=1997 |publisher=Greenwood Press |location=Westport, London}}</ref> Nation se boodskap is ook teenwoordig via die karakter van Nancy McLuhan wat oortuig is dat jenewer die ergste dwelm van alle verslawende middels is. Die toneelstuk ''Carry Nation'' is op Broadway uitgevoer met vertolking van die rol deur Esther Dale. Beverly Wolff het eweneens die titelrol in die opera Carry Nation vertolk.<ref>{{Cite web|url=https://operawarhorses.com/2020/04/18/historical-performances-douglas-moores-carry-nation-with-wolff-faull-smith-and-fredricks-san-francisco-spring-opera-june-13-1966/|title=Historical Performances: Douglas Moore's "Carry Nation" with Wolff, Faull, Smith and Fredricks – San Francisco Spring Opera, June 13, 1966 – Opera Warhorses}}</ref> Nation is deur Valerie Buhagiar uitgebeeld in Seisoen 9 Episode 6 van die Kanadese TV-reeks ''Murdoch Mysteries''.<ref>{{Cite web|url=https://www.imdb.com/title/tt5172356/|title=Murdoch Mysteries: The Local Option|date=November 16, 2015|website=IMDB|access-date=March 15, 2021}}</ref> In "Bar Fights" (Episode 3, Seisoen 4) van Comedy Central se ''Drunk History'', word Nation deur Vanessa Bayer gespeel.<ref>{{Cite web|url=https://www.imdb.com/title/tt6144194/|title=Drunk History: Bar Fights|date=October 11, 2016|website=IMDB|access-date=March 15, 2021}}</ref> 'n Gefiksionaliseerde weergawe van Nation word uitgebeeld in die musiekblyspel ''Queen of the Mist'', waarin sy paaie kruis met Annie Edson Taylor. Nation is deur Julia Murney in die oorspronklike Off-Broadway-produksie uitgebeeld.<ref>Brantley, Ben (November 7, 2011). "[https://www.nytimes.com/2011/11/07/theater/reviews/queen-of-the-mist-at-the-gym-at-judson-review.html?_r=0 Obsessed with Taking the Plunge]". ''The New York Times''.</ref> Neil Munro bied 'n satiriese weergawe van 'n ontmoeting met Carrie Nation aan, in sy Erchie MacPherson-verhaal, "Erchie and Carrie", wat die eerste keer gepubliseer is in die ''Glasgow Evening News'' van 14 Desember 1908. In 1977 het Gary Dahl, uitvinder van die ''Pet Rock'', sy opbrengs van daardie gier gebruik om 'n kroeg in Los Gatos, Kalifornië, op te knap en oop te maak wat hy grappenderwys "Carrie Nation's Saloon" genoem het.<ref>{{Cite web|url=https://www.mentalfloss.com/article/595180/pet-rock-history|title=Hard Sell: A History of the Pet Rock|date=August 22, 2019|website=Mental Floss|access-date=March 11, 2023}}</ref> Die '[https://brewedinbelton.com/ 'Broken Hatchet' Brouery, 'n mikrobrouery in Belton, Missouri], is ook in haar "eer" vernoem. ''Carry A. Nation House'' in Kentucky was 'n tuiste van Carrie Nation, en was toe 'n 10-slaapkamer huis. Dit is nou gelys op die Nasionale Register van Historiese Plekke in Garrard County, Kentucky, [[Verenigde State van Amerika|Verenigde State]]. Dit is in 1846 gebou.<ref name="nrhpdoc">Patricia Bollard; Daniel Kidd & Gloria Mils (March 1977). "National Register of Historic Places Inventory/Nomination: Carry A. Nation House". National Park Service. Retrieved June 24, 2016. with photos</ref> Nation se huis in ''Medicine Lodge'', Kansas, die Carrie Nation House, is in die 1950's deur die 'Woman's Christian Temperance Union' gekoop en is in 1976 tot 'n Amerikaanse nasionale historiese landmerk verklaar.<ref>[https://theclio.com/entry/1410 Carry A. Nation Home and Museum]</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} {{Normdata}} [[Kategorie:Sterftes in 1911]] [[Kategorie:Geboortes in 1846]] [[Kategorie:Aktiviste]] [[Kategorie:Protes]] [[Kategorie:Alkoholiese drank]] [[Kategorie:Verenigde State van Amerika]] [[Kategorie:Drank]] [[Kategorie:Kentucky]] [[Kategorie:Kansas]] [[Kategorie:Geskiedenis van Amerika]] [[Kategorie:Vroue]] [[Kategorie:Vroueregte]] [[Kategorie:Vertaalde bladsye wat nagegaan moet word]] [[Kategorie:Antivrymesselary]] eza8u78zhoej58hf0hsartnvr5jqesi 0 449950 2814158 2811764 2025-06-19T10:05:19Z Rooiratel 90342 /* Sien ook */ Interne skakel 2814158 wikitext text/x-wiki '''Sensuur''' is die onderdrukking van [[spraak]], openbare kommunikasie of ander [[inligting]]. Dit kan gedoen word op grond daarvan dat sulke materiaal as aanstootlik, skadelik, sensitief of "ongerieflik" beskou word.<ref name="mw" /><ref name="ahdictionary" /><ref name="od" /> Sensuur kan deur [[regering]]s uitgevoer word<ref>{{cite dictionary | title = censorship, n.| url = http://www.oed.com/view/Entry/29607| dictionary = OED Online| publisher = Oxford University Press| date = Junie 2018| access-date = 8 Augustus 2018}}</ref> en privaat instellings.<ref name="aclu" /> Wanneer 'n individu soos 'n outeur of ander skepper sensuur van hul eie werke of spraak toepas, word dit ''[[selfsensuur]]'' genoem. Algemene sensuur vind plaas in 'n verskeidenheid van verskillende media, insluitend spraak, boeke, musiek, rolprente en ander kunste, [[Koerant|die pers]], radio, televisie en die internet as 'n gevolg van 'n verskeidenheid van beweerde redes. Hierdie redes sluit in [[nasionale veiligheid]], om [[obseniteit]], [[pornografie]] en [[haatspraak]] te beheer, om kinders of ander kwesbare groepe te beskerm, om politieke of godsdienstige sienings te bevorder of te beperk, en om [[Lastering|laster]] en [[Lastering|smaad]] te voorkom. Spesifieke reëls en regulasies rakende sensuur wissel tussen jurisdiksies en/of private organisasies. == Sien ook == * [[Nineteen Eighty-Four]] * [[Boekverbranding in Nazi-Duitsland]] == Verwysings == {{Verwysings|verwysings= <ref name="mw">{{cite web |title=censorship noun |url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/censorship |website=Merriam-Webster |access-date=30 Januarie 2019}}</ref> <ref name="ahdictionary">{{cite web |title=cen·sor·ship |url=https://ahdictionary.com/word/search.html?q=censorship |website=The American Heritage Dictionary of the English Language |access-date=30 Januarie 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190131040315/https://ahdictionary.com/word/search.html?q=censorship |archive-date=31 Januarie 2019 |url-status=dead }}</ref> <ref name="od">{{cite web |title=Definition of censorship in English |url=https://en.oxforddictionaries.com/definition/censorship |archive-url=https://web.archive.org/web/20160926022731/https://en.oxforddictionaries.com/definition/censorship |url-status=dead |archive-date=26 September 2016 |website=Oxford Dictionaries |publisher=[[Oxford University Press]] |access-date=30 Januarie 2019}}</ref> <ref name="aclu">{{cite web|url=https://www.aclu.org/other/what-censorship|title=What Is Censorship|publisher=ACLU}}</ref> }} {{Saadjie}} {{Normdata}} [[Kategorie:Sensuur| ]] [[Kategorie:Anti-intellektualisme]] bmhpz7mm7mkhfpsje434myhhwtnbpy9 0 449985 2813883 2813641 2025-06-18T14:43:26Z Rooiratel 90342 Selfde plek 2813883 wikitext text/x-wiki [[Lêer:Posing for a photo with fellow participants from Russia at Wikimania 2018 in Cape Town.jpg|duimnael|Twin Mosia (Middle) by Wikimania 2018 in Kaapstad saam met ander Wikipedians]] '''Twin Mosia''' is 'n [[Suid-Afrika|Suid-Afrikaanse]] efrenis aktivis en museumkurator van [[Petrus Steyn]].<ref name="veldskoen" /><ref name="heritagesa" /><ref name="huffpo" /><ref name="curatorsintl-14101" /><ref name="curatorsintl-7776" /><ref name="theguard" /> Hy het prominensie in sy tuisdorp verwerf nadat hy die [[Tweede Vryheidsoorlog|Anglo-Boereoorlog]] van 1899-1902 begin heropvoer het.<ref name="veldskoen" /> Dit het in 2013 begin toe hy dr. Van Zyl by die Anglo-Boereoorlogmuseum in [[Bloemfontein]] ontmoet het, wat die eerste persoon was wat hom aangemoedig het om my passie te volg. Hy het meer eendersdenkende mense begin ontmoet, soos MC Heunis en Swanie Swanepoel, wat ook entoesiasties oor geskiedenis was, en hy het by hul heropvoeringspan aangesluit. Hulle het heropvoerings by verskeie historiese plekke gedoen en is in plaaslike en oorsese dokumentêre films vertoon.<ref name="veldskoen" /> In 2015 het hy sy werk as mynwerker verlaat om sy passie vir Suid-Afrikaanse geskiedenis na te jaag.<ref name="n24-20170704-2" /><ref name="huffpo" /><ref name="ulwaziprogramme" /> == Elandskop Museum == Mosia is die stigter van die Elandskop Museum, wat in September 2019 geopen is.<ref name="veldskoen" /><ref name="heritagesa" /><ref name="thp" /> Die museum is in 'n ou slagpal in sy tuisdorp Petrus Steyn gehuisves.<ref name="veldskoen" /><ref name="n24-20170704-2" /><ref name="huffpo" /><ref name="ulwaziprogramme" /> <ref name="vymaps" /><ref name="museumexplorer" /> == Ander == Twin dien sedert 2018 op die HASA-raad.<ref name="heritagesa" /> == Toekennings == {| class="wikitable" |+ !Toekenning !Jaar !Nota !Ver. |- |Kudu award |2017 |Toegeken vir Gemeenskapsbydrae tot Bewaring. Dit is toegeken ter erkenning van die trust se toewyding aan die ontwikkeling van jongmense en ook die oordra van omgewingskennis aan verskillende gemeenskappe in Mamafubedu en omgewing. |<ref name="veldskoen" /> |- |Mail & Guardian 200 Young South Africans |2017 |In die Burgerlike Samelewing-kategorie |<ref name="veldskoen" /><ref name="heritagesa" /> |- |Golden Shield National Heritage Award |2016 |Toegeken in die Jong Erfenisaktivis-kategorie |<ref name="veldskoen" /><ref name="heritagesa" /><ref name="n24-20170704-2" /><ref name="ulwaziprogramme" /> |- |Simon van der Stel Gold Medal |2016 |Toegeken vir sy pogings om onwettige mynbou by Elandskop-heuwel te stop, wat deur sy pogings later as 'n plaaslike erfenisterrein verklaar is |<ref name="veldskoen" /><ref name="heritagesa" /> |- |Eco-Logic Awards |2018 |Bronstoekenningwenner in die Eko-Kryger-kategorie |<ref name="veldskoen" /> |} == Verwysings == {{Verwysings|verwysings= <ref name="veldskoen">{{Cite web|url=https://www.veldskoen.com/blogs/news/meet-twin-mosia-legend-in-the-making|title=MEET TWIN MOSIA|website=Veldskoen South Africa|accessdate=2025-06-12|archive-date=2025-03-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20250326074326/https://www.veldskoen.com/blogs/news/meet-twin-mosia-legend-in-the-making|url-status=live}}</ref> <ref name="heritagesa">{{Cite web|url=https://heritagesa.org/hasa-councillor-twin-mosia-continues-to-make-waves/|title=HASA councillor Twin Mosia continues to make waves|date=2019-08-06|accessdate=2025-06-12|archive-date=2024-12-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20241204162153/https://heritagesa.org/hasa-councillor-twin-mosia-continues-to-make-waves/|url-status=live}}</ref> <ref name="n24-20170704-2">{{Cite web|url=https://www.netwerk24.com/netwerk24/man-finds-vision-for-the-future-in-the-past-20170704-2|title=Man finds vision for the future in the past|website=Netwerk24|accessdate=2025-06-12}}</ref> <ref name="huffpo">{{Cite web|url=https://www.huffingtonpost.co.uk/2017/09/01/meet-miner-twin-mosia-who-is-trying-to-make-history-literally_a_23193305/|title=Meet Miner Worker Who Is Trying To Make History, Literally|date=2017-09-01|website=HuffPost UK|accessdate=2025-06-12}}</ref> <ref name="curatorsintl-14101">{{Cite web|url=https://curatorsintl.org/learning/14101-curatorial-intensive-cape-town-2019|title=Curatorial Intensive Cape Town 2019 - Learning - Independent Curators International|website=curatorsintl.org|accessdate=2025-06-12}}</ref> <ref name="curatorsintl-7776">{{Cite web|url=https://curatorsintl.org/about/collaborators/7776-twin-mosia|title=Twin Mosia - About - Independent Curators International|website=curatorsintl.org|accessdate=2025-06-12|archive-date=2024-12-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20241211165056/https://curatorsintl.org/about/collaborators/7776-twin-mosia|url-status=live}}</ref> <ref name="ulwaziprogramme">{{Cite web|url=https://www.ulwaziprogramme.org/twin-mosia-setting-the-record-straight/|title=Twin Mosia, Setting the Record Straight – The Ulwazi Programme|accessdate=2025-06-12|archive-date=2025-03-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20250324024913/https://www.ulwaziprogramme.org/twin-mosia-setting-the-record-straight/|url-status=live}}</ref> <ref name="theguard">{{Cite web|url=https://theguard.co.za/rhino-park-in-petrus-steyn-to-celebrate-200-years-of-basotho-nation/|title=Rhino Park in Petrus Steyn to celebrate 200 years of Basotho nation|first=The Guard|last=Newspaper|date=2024-11-06|accessdate=2025-06-12}}</ref> <ref name="museumexplorer">{{Cite web|url=https://museumexplorer.co.za/elandskop-outdoor-museum/|title=Elandskop Outdoor Museum|first=Museum|last=Explorer|date=2024-05-08|accessdate=2025-06-12|archive-date=2024-05-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20240522225749/https://museumexplorer.co.za/elandskop-outdoor-museum/|url-status=live}}</ref> <ref name="vymaps">{{Cite web|url=https://vymaps.com/ZA/Elandskop-Museum-273492/|title=Elandskop Museum, Museum at 1, Nketoana, Thabo Mofutsanyane|website=VYMaps|accessdate=2025-06-12}}</ref> <ref name="thp">{{Cite web|url=https://www.theheritageportal.co.za/notice/saving-south-african-history-donates-artefacts-elandskop-museum|title=Saving South African History donates artefacts to Elandskop Museum &#124; The Heritage Portal|website=www.theheritageportal.co.za|accessdate=2025-06-12|archive-date=2017-06-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20170617212013/http://www.theheritageportal.co.za/notice/saving-south-african-history-donates-artefacts-elandskop-museum|url-status=live}}</ref> }} {{Normdata}} [[Kategorie:Suid-Afrikaanse aktiviste]] 1lxa5j1igc3lfv4kcyitznlvxwyx13j 0 450078 2813940 2812500 2025-06-18T18:00:28Z SpesBona 2720 Jammer! 2813940 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas2 |naam = Kasakse Rugbyunie |kleur = |titel = |beeld = Kenteken van die Kasakse nasionale rugbyspan.jpg |beeld_wydte = 200px |beeld_onderskrif = Kenteken van die Kasakse Rugbyunie |beeld2 = |beeld2_wydte = |beeld2_onderskrif = |opskrif1 = |1 = |opskrif2 = Afkorting |2 = KRU |opskrif3 = [[Land]] |3 = {{vlagland|Kasakstan}} |opskrif4 = [[Sport]]soorte |4 = [[Rugby]], [[Sewesrugby]] |opskrif5 = Stigting |5 = 1993 |opskrif6 = |6 = |opskrif7 = Lid van |7 = [[Wêreldrugby]] |opskrif8 = Aangesluit in |8 = 1997 |opskrif9 = Vastelandse beheerliggaam |9 = [[Asië Rugby]] |opskrif10 = President |10 = Aigul Jartjbajewa |opskrif11 = Setel |11 = [[Almati]], Kasakstan |opskrif12 = [[Amptelike taal|Amptelike tale]] |12 = [[Kasaks]] en [[Russies]] |opskrif13 = Amptelike webwerf |13 = [https://kaz-rugby.kz/ kaz-rugby.kz] |opskrif14 = |14 = |opskrif15 = |15 = |opskrif16 = |16 = |opskrif17 = |17 = |opskrif18 = |18 = |opskrif19 = |19 = |opskrif20 = |20 = }} Die '''Kasakse Rugbyunie''' (afgekort “KRU”) is die bestuursliggaam wat [[rugby]] en [[sewesrugby]] in [[Kasakstan]] beheer. Die beheerliggaam is in 1993 gestig en in [[Almati]] gesetel. Sedert 1997 verteenwoordig dit Kasakstan by [[Wêreldrugby]] en sedert 1993 ook by [[Asië Rugby]] (“AR”). == Geskiedenis == Die Kasakse Rugbyunie is in 1993 gestig en het in 1997 ’n volle lid van die Internasionale Rugbyvoetbalraad (IRVR; nou [[Wêreldrugby]]) geword.<ref>{{en}} {{cite web |url=https://www.world.rugby/organisation/membership/asia/kazakhstan |title=Kazakhstan |publisher=[[Wêreldrugby]] |accessdate=13 Junie 2025}}</ref> Daarbenewens het die KRU in 1993 by die in 1968 gestigte Asiatiese Rugbyvoetbalunie (Engels: ''Rugby Football Union'', ARFU; nou [[Asië Rugby]]) aangesluit.<ref>{{en}} {{cite web |url=https://www.asiarugby.com/unions/kazakhstan/ |title=Kazakhstan Rugby Union |publisher=[[Asië Rugby]] |accessdate=13 Junie 2025}}</ref> == Taak == Die Kasakse Rugbyunie organiseer verskeie nasionale spanne, insluitend Kasakstan se nasionale seniormansrugbyspan, [[Kasakse nasionale vrouerugbyspan|vroue]] (Nomade) en jeug. Die KRU hou ook toesig oor sewesrugby in Kasakstan en aangesien dit ’n Olimpiese sportsoort is, werk hulle met die Kasakse [[Nasionale Olimpiese Komitee]] saam. Naas die amptelike nasionale span roep die Kasakse Rugbyunie ook ander keurspanne byeen. Daarbenewens bestuur die beheerliggaam kinder- en jeugrugby in Kasakstan. Kinders en jongmense word reeds op skool aan rugby bekend gestel en na gelang van hul belangstelling en talent begin hulle met hul afrigting. Net soos ander rugbylande beskik Kasakstan oor ’n o/20-nasionale span wat aan die [[Wêreldrugby o/20-kampioenskap]] deelneem.<ref>{{en}} {{cite web |url=https://www.world.rugby/tournaments/u20/championship |title=World Rugby U20 Championship |publisher=[[Wêreldrugby]] |accessdate=13 Junie 2025}}</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == * {{kk}} {{ru}} [https://kaz-rugby.kz/ Amptelike webwerf van die Kasakse Rugbyunie] {{Affiliasies van Wêreldrugby}} {{Normdata}} [[Kategorie:Rugby in Kasakstan]] [[Kategorie:Rugbybeheerliggaam]] [[Kategorie:Wêreldrugby]] 6zfmsihvfv4baxpa640xxx1kjsyevhw 0 450263 2813966 2813691 2025-06-18T19:11:18Z Oesjaar 7467 /* Vlerk gemonteer */ Verbeter 2813966 wikitext text/x-wiki 'n '''Stulugturbine''' (SLT) (Engels: Ram air turbine) is 'n klein [[windturbine]] wat gekoppel is aan 'n hidrouliese pomp, of elektriese kragopwekker, wat in 'n vliegtuig geïnstalleer is en as 'n kragbron gebruik word. Die stulugturbine genereer krag uit die [[lugstroom]] deur studruk as gevolg van die spoed van die vliegtuig. Dit kan op sommige vliegtuie 'n lugaangedrewe kragopwekker (LAK) genoem word.<ref name="74 CFR 13086"> {{cite web|title=Airworthiness Directives; Bombardier Model CL-600-2B19 (Regional Jet Series 100 & 440) Airplanes|url=https://www.federalregister.gov/documents/2009/03/26/E9-6221/airworthiness-directives-bombardier-model-cl-600-2b19-regional-jet-series-100-and-440-airplanes|publisher=Federal Aviation Administration (FAA)|date=2009}} </ref> [[Lêer:F-105 RAT.jpg|thumb|upright|Stulugturbine op 'n [[Republic F-105 Thunderchief]] vegter-bomwerper]] == Werking == Moderne vliegtuie gebruik gewoonlik SLT's slegs in 'n noodgeval.<ref>{{cite book |title=Naval Fighters Number Sixty-Four North American A-5A, RA-5C Vigilante—UTILITY HYDRAULIC SYSTEM: RAM-AIR TURBINE |author=Steve Ginter |date=2003 |isbn=0-942612-64-7 |page=27|publisher=Steve Ginter }}</ref> In die geval van die verlies van beide primêre en hulpkragbronne sal die SLT noodsaaklike stelsels (vlugbeheer, gekoppelde hidroulika en ook vlugkritieke instrumentasie) aandryf.<ref name="FAA-H-8083-31__ch12_RAT">{{cite web|title=FAA Aircraft Aviation Maintenance Technician Handbook - Airframe. Chapter 12 Hydraulic and Pneumatic Power Systems. Ram Air Turbine (RAT)|url=https://www.faa.gov/regulations_policies/handbooks_manuals/aircraft/amt_airframe_handbook/media/ama_Ch12.pdf#page=35|publisher=Federal Aviation Administration (FAA)|page=35|date=2012}}</ref> Sommige SLT's produseer slegs hidrouliese krag, wat weer gebruik word om elektriese kragopwekkers aan te dryf. In sommige vroeë vliegtuie (insluitend lugskepe) was klein SLT's permanent geinstalleer en het 'n klein elektriese kragopwekker of brandstofpomp aangedryf. Sommige konstante-spoed skroewe, soos dié van die Argus As 410-enjins wat in die [[Focke-Wulf Fw 189]] gebruik is, het 'n skroefturbine op die skroefnaaf gebruik om 'n selfstandige steekhoekreguleerder aan te dryf wat hierdie [[Veranderbare steekhoekskroef#Konstantespoedskroewe|konstante spoed]] beheer. Moderne vliegtuie genereer krag in die hoofenjins of 'n bykomende brandstofverbrandende turbine-enjin, genaamd 'n hulpkrageenheid, wat dikwels agter in die romp of in die hoofwielput gemonteer is. Die SLT genereer krag uit die lugstroom as gevolg van die spoed van die vliegtuig. As vliegtuigsnelhede laag is, sal die SLT minder krag produseer. In normale toestande word die SLT in die romp (of [[Vlerk (lugvaart)|vlerk]]) ingetrek en met die hand of outomaties ontplooi na 'n volledige kragverlies. In die tyd tussen kragverlies en SLT-ontplooiing word batterye gebruik. == Militêre gebruik == SLT's is algemeen in militêre vliegtuie, wat in staat moet wees om skielike en volledige kragverlies te oorleef. Hulle dryf ook gondeltoegeruste stelsels soos die M61A1 Vulcan-kanon aan. Sommige vryval-[[kernwapen]]s, soos die Britse Yellow Sun en Red Beard, het SLT's gebruik om radarhoogtemeters en ontstekingstroombane aan te dryf; dit was 'n meer betroubare alternatief vir batterye. === Galery === {{Gallery |title= Militêre vliegtuie met Stulugturbine's |align=center |perrow=2 |width=280 |CONVAIR F-102A DELTA DAGGER Ram Air Turbine.jpg|[[Convair F-102 Delta Dagger]]. Die geel sirkel beklemtoon 'n stulugturbine met vyf blaaie |F-104 Ram Air.jpg |Stulugturbine in 'n [[Lockheed F-104 Starfighter]] vegter-bomwerper |Argus AS 410.jpg |Argus As 410 enjin en stulugturbine wat gebruik word om die [[veranderbare steekhoekskroef]] se aktuator aan te dryf, wat sigbaar is aan die voorkan van die enjin en agter die stulugturbine |Me-163 Komet (Can).jpg |'n Vuurpyl aangedrewe [[Messerschmitt Me 163 Komet]] met neus gemonteerde stulugturbine as sy enigste bron van elektriese krag}} === Vlerk gemonteer === Elektronika wat hoë krag vereis, soos die AN/ALQ-99-steuringstelsel, kan in standaardwerking self aangedryf word deur 'n SLT. Dit maak hul installasie op 'n standaard sterkpunt moontlik, sonder dat 'n pod-spesifieke kragtoevoer benodig word. Soveel as vyf AN/ALQ-99-stelsels met ingeboude SLT's kan op 'n Boeing EA-18G Growler gemonteer word, met twee onder elke vlerk en een onder die romp van die vliegtuig. Elke AN/ALQ-99 bevat twee senders, elk met sy eie rigtingantenna. Hulle word deur die Elektroniese Aanvalseskader 134 (VAQ-134) gebruik. Hulle word nie ingetrek nie en bly voortdurend tydens vlug ontplooi. == Verwysings == {{verwysings}} {{Normdata}} [[Kategorie:Lugvaart]] 6d7wqsq7dtvmb9z3fklzl8gvon55lga 2813967 2813966 2025-06-18T19:12:03Z Oesjaar 7467 /* Vlerk gemonteer */ Verbeter 2813967 wikitext text/x-wiki 'n '''Stulugturbine''' (SLT) (Engels: Ram air turbine) is 'n klein [[windturbine]] wat gekoppel is aan 'n hidrouliese pomp, of elektriese kragopwekker, wat in 'n vliegtuig geïnstalleer is en as 'n kragbron gebruik word. Die stulugturbine genereer krag uit die [[lugstroom]] deur studruk as gevolg van die spoed van die vliegtuig. Dit kan op sommige vliegtuie 'n lugaangedrewe kragopwekker (LAK) genoem word.<ref name="74 CFR 13086"> {{cite web|title=Airworthiness Directives; Bombardier Model CL-600-2B19 (Regional Jet Series 100 & 440) Airplanes|url=https://www.federalregister.gov/documents/2009/03/26/E9-6221/airworthiness-directives-bombardier-model-cl-600-2b19-regional-jet-series-100-and-440-airplanes|publisher=Federal Aviation Administration (FAA)|date=2009}} </ref> [[Lêer:F-105 RAT.jpg|thumb|upright|Stulugturbine op 'n [[Republic F-105 Thunderchief]] vegter-bomwerper]] == Werking == Moderne vliegtuie gebruik gewoonlik SLT's slegs in 'n noodgeval.<ref>{{cite book |title=Naval Fighters Number Sixty-Four North American A-5A, RA-5C Vigilante—UTILITY HYDRAULIC SYSTEM: RAM-AIR TURBINE |author=Steve Ginter |date=2003 |isbn=0-942612-64-7 |page=27|publisher=Steve Ginter }}</ref> In die geval van die verlies van beide primêre en hulpkragbronne sal die SLT noodsaaklike stelsels (vlugbeheer, gekoppelde hidroulika en ook vlugkritieke instrumentasie) aandryf.<ref name="FAA-H-8083-31__ch12_RAT">{{cite web|title=FAA Aircraft Aviation Maintenance Technician Handbook - Airframe. Chapter 12 Hydraulic and Pneumatic Power Systems. Ram Air Turbine (RAT)|url=https://www.faa.gov/regulations_policies/handbooks_manuals/aircraft/amt_airframe_handbook/media/ama_Ch12.pdf#page=35|publisher=Federal Aviation Administration (FAA)|page=35|date=2012}}</ref> Sommige SLT's produseer slegs hidrouliese krag, wat weer gebruik word om elektriese kragopwekkers aan te dryf. In sommige vroeë vliegtuie (insluitend lugskepe) was klein SLT's permanent geinstalleer en het 'n klein elektriese kragopwekker of brandstofpomp aangedryf. Sommige konstante-spoed skroewe, soos dié van die Argus As 410-enjins wat in die [[Focke-Wulf Fw 189]] gebruik is, het 'n skroefturbine op die skroefnaaf gebruik om 'n selfstandige steekhoekreguleerder aan te dryf wat hierdie [[Veranderbare steekhoekskroef#Konstantespoedskroewe|konstante spoed]] beheer. Moderne vliegtuie genereer krag in die hoofenjins of 'n bykomende brandstofverbrandende turbine-enjin, genaamd 'n hulpkrageenheid, wat dikwels agter in die romp of in die hoofwielput gemonteer is. Die SLT genereer krag uit die lugstroom as gevolg van die spoed van die vliegtuig. As vliegtuigsnelhede laag is, sal die SLT minder krag produseer. In normale toestande word die SLT in die romp (of [[Vlerk (lugvaart)|vlerk]]) ingetrek en met die hand of outomaties ontplooi na 'n volledige kragverlies. In die tyd tussen kragverlies en SLT-ontplooiing word batterye gebruik. == Militêre gebruik == SLT's is algemeen in militêre vliegtuie, wat in staat moet wees om skielike en volledige kragverlies te oorleef. Hulle dryf ook gondeltoegeruste stelsels soos die M61A1 Vulcan-kanon aan. Sommige vryval-[[kernwapen]]s, soos die Britse Yellow Sun en Red Beard, het SLT's gebruik om radarhoogtemeters en ontstekingstroombane aan te dryf; dit was 'n meer betroubare alternatief vir batterye. === Galery === {{Gallery |title= Militêre vliegtuie met Stulugturbine's |align=center |perrow=2 |width=280 |CONVAIR F-102A DELTA DAGGER Ram Air Turbine.jpg|[[Convair F-102 Delta Dagger]]. Die geel sirkel beklemtoon 'n stulugturbine met vyf blaaie |F-104 Ram Air.jpg |Stulugturbine in 'n [[Lockheed F-104 Starfighter]] vegter-bomwerper |Argus AS 410.jpg |Argus As 410 enjin en stulugturbine wat gebruik word om die [[veranderbare steekhoekskroef]] se aktuator aan te dryf, wat sigbaar is aan die voorkan van die enjin en agter die stulugturbine |Me-163 Komet (Can).jpg |'n Vuurpyl aangedrewe [[Messerschmitt Me 163 Komet]] met neus gemonteerde stulugturbine as sy enigste bron van elektriese krag}} === Vlerk gemonteer === Elektronika wat hoë krag vereis, soos die AN/ALQ-99-steuringstelsel, kan in standaardwerking self aangedryf word deur 'n SLT. Dit maak hul installasie op 'n standaard sterkpunt moontlik, sonder dat 'n gondel-spesifieke kragtoevoer benodig word. Soveel as vyf AN/ALQ-99-stelsels met ingeboude SLT's kan op 'n Boeing EA-18G Growler gemonteer word, met twee onder elke vlerk en een onder die romp van die vliegtuig. Elke AN/ALQ-99 bevat twee senders, elk met sy eie rigtingantenna. Hulle word deur die Elektroniese Aanvalseskader 134 (VAQ-134) gebruik. Hulle word nie ingetrek nie en bly voortdurend tydens vlug ontplooi. == Verwysings == {{verwysings}} {{Normdata}} [[Kategorie:Lugvaart]] ohgwhbfj58dkhc9zo8snzuz35ty27r0 0 450277 2813857 2813668 2025-06-18T13:40:32Z Rooiratel 90342 2813857 wikitext text/x-wiki [[Lêer:SAA Boeing 747-400 Pashnin-5.jpg|duimnael|292x292px|’n Boeing 747-400 wat tot onlangs aan die [[Suid-Afrikaanse Lugdiens]] behoort het.]] Die '''Boeing 747''' is ’n langafstand, wyeromp [[passasiersvliegtuig]] wat tussen 1968 en 2023 deur [[Boeing|Boeing Commercial Airplanes]] in die [[Verenigde State van Amerika|Verenigde State]] ontwerp en vervaardig is. Ná die bekendstelling van die 707 in Oktober 1958, het [[Pan Am]] ’n [[straalvliegtuig]] benodig wat twee-en-’n-halfkeer groter is, om sitplekkoste met 30% te verminder. In 1965 het die ingenieur en bestuurder van die ontwerpspan by Boeing, Joe Sutter, die 737-ontwikkelingsprogram verlaat om die ontwerp van die 747 te lei. In April 1966 het Pan Am 25 Boeing 747-100 vliegtuie bestel, en teen die einde van daardie jaar het Pratt & Whitney ingestem om die [[Pratt & Whitney JT9D|JT9D-enjin]] te ontwikkel — ’n hoëomleidingverhoudingturbowaaier. Op 30 September 1968 is die eerste 747 uitgerol uit die pasgeboude Everett-aanleg, die wêreld se grootste gebou volgens volume. Die 747 se nooiensvlug het op 9 Februarie 1969 plaasgevind, en die vliegtuig is in Desember daardie jaar gesertifiseer. Dit het op 22 Januarie 1970 met diens begin by Pan Am. Die 747 was die eerste vliegtuig wat as ’n "Jumbo Jet" bekend gestaan het, en dit was ook die wêreld se eerste wyeromp-passasiersvliegtuig.<ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.com/future/article/20180927-the-boeing-747-the-plane-that-shrank-the-world|title=The Boeing 747: The plane that shrank the world|date=2020-06-19|website=BBC|access-date=2025-06-17}}</ref> == Ontwerpkenmerke == Die 747 is bekend vir sy kenmerkende bokantdek met ’n “bult” wat oorspronklik ’n luukse sitkamerarea gehuisves het. Hierdie bokantdek het ook vir ekstra passasiersitplekke of die verskuiwing van die kajuit voorsiening gemaak. Die vliegtuig het gewoonlik vier enjins onder die vlerke en ’n ruim romp wat in ’n tipiese drieklas-opstelling meer as 400 passasiers kan vervoer. == Weergawe == Oor die dekades het Boeing verskeie weergawes van die 747 bekendgestel, insluitend die 747-100, 747-200, 747-300, [[Boeing 747-400|747-400]] en die mees onlangse [[Boeing 747-8|747-8]], wat verbeterde enjins, aerodinamika en ’n verhoogde kapasiteit het. == Gebruik == Die Boeing 747 is wyd gebruik vir passasiers- en vragvlugte en het ook militêre, regerings- en privaatdoeleindes gedien. Sy groot kapasiteit en reikafstand het dit ’n hoeksteen van langafstand-internasionale vlugte gemaak. == Nalatenskap == Die Boeing 747 het 'n lugreisrevolusie veroorsaak deur langafstandvlugte meer toeganklik en bekostigbaar te maak. Alhoewel nuwe, meer brandstofdoeltreffende vliegtuie nou in diens is, bly die 747 ’n ikoniese simbool van kommersiële lugvaart. == Verwysings == {{Verwysings}} == Sien ook == * [[Airbus A380]] {{Normdata}} [[Kategorie:Boeing]] [[Kategorie:Passasiersvliegtuie]] cbs5w4zhekwv5x0mxluw1xsjq4yby66 0 450283 2813951 2813675 2025-06-18T18:22:35Z BurgertB 2401 /* Agtergrond */ 2813951 wikitext text/x-wiki [[Beeld:Frammenti di mosaico pavimentale del 1213, 09.JPG|thumb|240px|'n Venesiese mosaïek uit 2013 wat die val van Konstantinopel uitbeeld.]] Die '''val van Konstantinopel''' het in April 1204 plaasgevind en was die hoogtepunt van die [[Kruistog#Vierde Kruistog|Vierde Kruistog]]. Kruisvaarders het die grootste deel van [[Konstantinopel]], hoofstad van die [[Bisantynse Ryk]], verwoes. Ná die verowering van die stad is die [[Latynse Ryk]]<ref>{{cite book |last=Jacobi |first=David |chapter=The Latin empire of Constantinople and the Frankish states in Greece |title=The New Cambridge Medieval History |volume=V: c. 1198–c. 1300 |editor-first=David |editor-last=Abulafia |publisher=Cambridge University Press |year=1999 |pages=525–542 |isbn=0-521-36289-X }}</ref> gestig en Boudewyn van Vlaandere in die [[Hagia Sophia]] as keiser Boudewyn I van Konstantinopel gekroon. Die meeste van die Bisantynse Ryk se gebiede is onder die Kruisvaarders verdeel. Bisantynse aristokrate het ook 'n paar klein, onafhanklike splinterstate gestig. Een hiervan was die Niceense Ryk, wat Konstantinopel eindelik in 1261 herverower en die herinstelling van die ryk afgekondig het. Die ryk kon egter nooit al sy gebiede of sy vroeëre ekonomiese krag herwin nie, en dit het oor die volgende twee eeue geleidelik die stryd teen die opkomende [[Ottomaanse Ryk]] gewonne gegee. Die Bisantynse Ryk was nou armer, kleiner en minder in staat om hom te verdedig teen die [[Seldjoeke|Seldjoekse]] en Ottomaanse veroweraars wat gevolg het. Die optrede van die Kruisvaarders het dus die val van die [[Christendom]] in die ooste verhaas en op lang termyn die latere Ottomaanse verowerings van Suidoos-Europa vergemaklik. Die verwoesting van Konstantinopel word beskou as 'n keerpunt in die [[Middeleeuse]] geskiedenis. Verslae van die Kruisvaarders se buitery en wreedheid het die Ortodokse wêreld met afgryse vervul, en betrekkinge tussen die [[Katolieke Kerk]] en [[Oosters-Ortodokse Kerk|Oosters-Ortodokse kerke]] is vir baie eeue geskaad. ==Agtergrond== Die moord op die [[Rooms-Katolieke]], of "Latynse", inwoners van Konstantinopel deur die troonrower [[Andronikos I Komnenos|Andronikos Komnenos]] en sy ondersteuners in Mei 1182<ref name= Cam>{{cite book |title=The Cambridge Illustrated History of the Middle Ages: 950–1250 |publisher=Cambridge University Press |year=1986 |pages=506–508 |isbn=978-0-521-26645-1 |url=https://books.google.com/books?id=1IhKYifENTMC }}</ref><ref>{{cite book |last=Gregory |first=Timothy |title=A History of Byzantium |publisher=Wiley-Blackwell |year=2010 |page=309 |isbn=978-1-4051-8471-7 }}</ref> het politieke betrekkinge tussen [[Wes-Europa]] en die Bisantynse Ryk versuur en gelei tot die verwoesting van Tessalonika in 1185 deur Normandiërs.<ref name= HistByz>{{cite book |last=Vasiliev |first=Aleksandr |title=History of the Byzantine Empire |volume=2 |publisher=University of Wisconsin Press |year=1958 |page=[https://archive.org/details/historyofbyzanti0000vasi/page/446 446] |via=Internet Archive |isbn=978-0-299-80926-3 }}</ref> Hoewel handelsooreenkomste tussen die Bisantynse Ryk en Latynse state gou hervat is, het sommige Westerlinge die een of ander vorm van wraak gesoek.<ref>{{Cite book |last=Madden |first=Thomas F. |title=Enrico Dandolo and the Rise of Venice |date=29 September 2006 |publisher=JHU Press |isbn=978-0-8018-9184-7 |pages=83, 173, 257 |url=https://books.google.com/books?id=sk9lvXUMHpYC&pg=PA64 }}</ref> [[Alexios IV Angelos]], die seun van die afgesette keiser [[Isak II Angelos]], het Boniface van Montferrat en die [[Republiek Venesië|Venesiërs]] oorreed om sy pa op die troon te herstel en hom medekeiser van die Bisantyne te maak deur die Vierde Kruistog na Konstantinopel te herlei. In ruil daarvoor het hy 200&nbsp;000 silwermark as betaling belowe, sowel as die onderwerping van die Oosters-Ortodokse Kerk aan Rome. Hy het ook belowe om vir die voorrade te betaal en by die Kruistog teen die [[Sarasene]] aan te sluit.<ref>{{cite book |last1=Setton |title=A history of the Crusades – The Later Crusades, II 89-I 3II |date=1969 |publisher=University of Wisconsin Press |location=Madison, Milwaukee, and London |page=174}}</ref> Ná die beleg van Konstantinopel in 2013 is Alexios Angelos as keiser Alexios IV van die Bisantynse Ryk gekroon. Hy het probeer om die stad te kalmeer, maar gevegte tussen Grieke wat teen die Kruistog was en Latyne wat daarvoor was, het later dié maand uitgebreek en geduur tot in November. In dié tyd het die meeste inwoners hom die rug begin keer.<ref>{{Cite encyclopedia |title=Alexius IV Angelus |url=https://www.britannica.com/biography/Alexius-IV-Angelus |access-date=25 September 2023 |encyclopedia=[[Encyclopedia Britannica]] |language=en |archive-date=25 April 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210425184346/https://www.britannica.com/biography/Alexius-IV-Angelus |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite journal |last=Brand |first=Charles M. |date=1968 |title=A Byzantine Plan for the Fourth Crusade |url=https://www.jstor.org/stable/2855839 |journal=Speculum |volume=43 |issue=3 |pages=462–475 |doi=10.2307/2855839 |jstor=2855839 |issn=0038-7134 |url-access=subscription }}</ref> Op 25 Januarie 1204 het die dood van medekeiser Isak II gelei tot opstande in Konstantinopel waarin die volk Alexios IV van die troon gesit het. Hy het hom tot die Kruisvaarders gewend vir hulp, maar die keiserlike kamerheer, [[Alexios V Doukas|Alexios Doukas]], het hom gevange geneem en homself op 5 Februarie tot keiser Alexios V verklaar. Daarna het hy Alexios IV op 8 Februarie deur verwurging tereggestel.<ref name= Clari>{{Cite book |last=Robert of Clari |title=The Conquest of Constantinople |publisher=Columbia University Press |year=1936 |location=New York |translator-last=Holmes McNeal |translator-first=Edgar |chapter=62 }}</ref> Alexios V het toe met die Kruisvaarders probeer onderhandel vir onttrekking uit die Bisantynse grondgebied sonder betaling, maar hulle het geweier sodat hulle kon wraak neem oor Alexios IV en die geld kon kry wat aan hulle belowe is.<ref name= Clari /> In Maart 1204 het die Kruisvaarders en Venesiërs se leiers besluit om Konstantinopel oor te neem om hulle geld te kry. Hulle het 'n formele ooreenkoms opgestel om die Bisantynse Ryk tussen hulle te verdeel.<ref>{{Cite book |last=Robert of Clari |title=The Conquest of Constantinople |publisher=Columbia University Press |year=1936 |location=New York |translator-last=Holmes McNeal |translator-first=Edgar |chapter=68 }}</ref> ==Beleg: eerste aanval== [[Beeld:Byzantine Constantinople-en.png|thumb|links|240px|Konstantinopel en sy mure in die 12de eeu]] Teen einde Maart het die Kruisvaarders 'n beleg om Konstantinopel begin slaan terwyl keiser Alexios&nbsp;V die stad se verdediging versterk en meer aktiewe operasies buite die stad uitgevoer het. Teen die eerste week van April het die Kruisvaarders hulle beleg van anderkant die [[Goue Horing]] begin.<ref name= exp>David Nicolle, ''The Fourth Crusade 1202–04''; The betrayal of Byzantium. (2011) Osprey Campaign Series #237. Osprey Publishing.</ref> Op 9 April 1204 het die Kruisvaarders die Goue Horing-versterkings deur die waterweg noordwes van die stadsmuur begin aanval, maar weens slegte weer is die aanvallers teruggedryf.<ref name= exp /> ==Inname van die stad== [[Beeld:PriseDeConstantinople1204PalmaLeJeune.JPG|260px|thumb|Die beleg van Konstantinopel in 1204, deur Palma il Giovane.]] Op 12 April 1204 het die weer verbeter en 'n tweede aanval is op die stad uitgevoer. 'n Sterk noordewind het die Venesiese skepe naby die Goue Horing tot teen die stadsmuur laat dryf en die aanvallers het van die muur se torings oorgeneem. Ná 'n kort geveg het sowat 70 Kruisvaarders dit reggekry om die stad binne te gaan. Van die ander het eindelik gate in die mure gekap, groot genoeg dat ridders daardeur kon kruip. Van die Venesiërs het teen die mure uitgeklim. Die Kruisvaarders het 'n gebied in die noordweste van die stad beset en dit as 'n basis gebruik om die res van die stad aan te val. Toe hulle hulleself probeer beskerm met 'n muur van vuur, het hulle egter 'n groter deel van die stad aan die brand gesteek. Keiser Alexios&nbsp;V het dié nag uit die stad na die weste gevlug. ==Verwoesting van Konstantinopel== [[Beeld:Horses of Basilica San Marco.jpg|thumb|links|240px|Die oorspronklike Perde van sint Markus in die Sint Markus-basilika in [[Venesië]]; replikas versier die buitekant.]] Die Kruisvaarders het Konstantinopel drie dae lank geplunder en gevandaliseer. In dié tyd is baie antieke en [[Middeleeuse]] Romeinse en Griekse werke verwoes of beslag op gelê. Die beroemde Perde van sint Markus van die [[Hippodroom van Konstantinopel|hippodroom]] is na Venesië gestuur om die fasade van die Sint Markus-basilika te versier, waar hulle vandag nog is. Werke van groot artistieke waarde is vir hulle materiële waarde verwoes, insluitende die waardevolle bronsstandbeeld van [[Hercules]], wat deur die hofbeeldhouer van [[Alexander die Grote]] geskep is. Die standbeeld is saam met ander bronskunswerke gesmelt om geld te munt.<ref>{{cite book |last=Harris |first=Jonathan |title=Byzantium and The Crusades |publisher=Bloomsbury |place=London |year=2014 |isbn=978-1-78093-767-0}} p. 170</ref> Ondanks hulle ede en 'n dreigement van [[ekskommunikasie]] het die Kruisvaarders die stad se heiligdomme stelselmatig aangeval en alles verwoes of beslag op gelê. Min dinge het gespaar gebly: Selfs die grafte van die keisers wat in die Kerk van die Heilige Apostels begrawe is, is geplunder.<ref name= Glob>Roudometof, Victor (2014). ''Globalization and Orthodox Christianity: The Transformations of a Religious Tradition''. Routledge, p. 47.</ref> Van die burgerlike bevolking van Konstantinopel is 'n geraamde 2&nbsp;000 vermoor.<ref name=Nicol143>Donald M. Nicol, ''Byzantium and Venice: A Study in Diplomatic and Cultural Relations'', (Cambridge University Press, 1999), 143.</ref> Die Kruisvaarders het selfs [[Kerk (gebou)|kerke]] en [[klooster]]s verwoes.<ref name= Nicol143 /> Kerkaltare is stukkend geslaan en uitmekaargeruk vir die goud en marmer daarin.<ref name= Glob /> Die Venesiërs het godsdienstige relieke en kunswerke gesteel en saam met hulle teruggeneem na Venesië. Die totale bedrag wat van Konstantinopel gesteel is, het na bewering sowat 900&nbsp;000 silwermark beloop.<ref>{{cite book |title=Byzantium and the Crusades |publisher=Bloomsbury |year=2014 |isbn=978-1-78093-736-6 |page=175 }}</ref> Die Venesiërs het 150&nbsp;000 silwermark gekry en die Kruisvaarders 50&nbsp;000. Nog 100&nbsp;000 silwermark is gelykop tussen die twee groepe verdeel. Altesaam 500&nbsp;000 silwermark is na bewering deur ridders van die Kruistog teruggehou.<ref name= Ang>Konstam, ''Historical Atlas of The Crusades'', 162</ref><ref name= Tread>Treadgold, W. (1997). ''A History of Byzantine State and Society''. Stanford University Press, p. 663. {{ISBN| 0-8047-2630-2}}</ref> ==Nasleep== Volgens 'n voorafgereëlde ooreenkoms is die Bisantynse Ryk tussen Venesië en die Kruisvaarders se leiers verdeel, en die [[Latynse Ryk]] van Konstantinopel is gestig. Boniface is nie tot die nuwe keiser verkies nie, hoewel dit lyk of die inwoners hom as een beskou het. Die Venesiërs het gemeen hy het te veel konneksies met die vorige ryk, omdat sy broer, Renier van Montferrat, getroud was met Maria Komnene, die dogter en vir 'n tyd die regmatige opvolger van [[Manuel I Komnenos|Manuel&nbsp;I]]. In sy plek is Boudewyn van Vlaandere op die troon geplaas. Hy is in die Hagia Sophia as Boudewyn I van Konstantinopel gekroon.<ref>Герцберг, Г. Ф. ''История на Бизантия'', Москва 1895, с. 359–360</ref><ref>Gerland, Е. ''Geschichte des lateinischen Kaiserreiches von Konstantinopel''. 1. Teil: ''Geschichte des Kaisers Balduin I und Heinrich''. Homburg v. d. Höhe 1905. pp. 1–10</ref> Boniface het daarna die Koninkryk Tessalonika gestig<ref>{{cite web |url=http://www2.fhw.gr/chronos/projects/fragokratia/en/webpages/frago.html |title=The Latin Occupation in the Greek Lands |publisher=Fhw.gr |access-date=29 December 2008 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20100107105119/http://www2.fhw.gr/chronos/projects/fragokratia/en/webpages/frago.html |archive-date=7 January 2010 }}</ref> wat 'n [[vasal]]staat van die nuwe Latynse Ryk was. Die meeste van Konstantinopel se aristokrate het uit die stad gevlug. Onder die gewone burgers van die voormalige ryk was daar geen simpatie vir die Bisantynse elite nie; hulle is beskou as onbevoegde heersers.<ref name=Angold>{{cite book |title=The Byzantine Empire 1025–1204 |last=Angold |first=Michael |year=1997 |isbn=0-582-29468-1 |pages=327–28 }}</ref> Die verwoesting van die Bisantynse Ryk het buurgroepe soos die Sultanaat van Rûm en later die Ottomaanse Ryk in staat gestel om invloed te wen. ==Verskoning== Altesaam 800 jaar ná die Vierde Kruistog het [[pous Johannes Paulus II]] twee keer sy spyt uitgespreek oor hoe die voorvalle verloop het. In 2001 het hy aan die aartsbiskop van [[Athene]] gesê: "Dit is tragies dat die aanvallers, wat vrye toegang vir Christene na die Heilige Land gaan verseker het, teen hulle broers in die geloof gedraai het. Die feit dat hulle Latynse Christene was, vul Katolieke met groot hartseer."<ref>{{cite web |url=http://www.ewtn.com/footsteps/words/CHRISTODOULOS_5_4.htm |title=In the Footsteps of St Paul: Papal Visit to Greece, Syria & Malta – Words |publisher=Ewtn.com |access-date=18 May 2009 |archive-date=4 December 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091204015424/http://www.ewtn.com/footsteps/words/CHRISTODOULOS_5_4.htm |url-status=live }}</ref> In 2004, toe [[Ekumeniese Patriarg Bartolomeus I van Konstantinopel]] die [[Vatikaan]] besoek, het Johannes Paulus II gevra: "Hoe kan ons, ná agt eeue, nie die pyn en afgryse deel nie?"<ref>{{cite news |last1=Connolly |first1=Kate |title=Pope says sorry for crusaders' rampage in 1204 |url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/italy/1465857/Pope-says-sorry-for-crusaders-rampage-in-1204.html |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220112/https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/italy/1465857/Pope-says-sorry-for-crusaders-rampage-in-1204.html |archive-date=12 January 2022 |url-access=subscription |url-status=live |access-date=1 January 2017 |work=The Telegraph |date=30 June 2004}}</ref> Dit is deur sommige beskou as 'n verskoning aan die [[Grieks-Ortodokse Kerk]] vir die slagting wat deur die vegters van die Vierde Kruistog gepleeg is.<ref name= Phillips>{{cite book |last1=Phillips |first1=Jonathan |title=The Fourth Crusade and the Sack of Constantinople |date=2004 |publisher=Jonathan Cape |location=London |isbn=978-1-4481-1452-8 |url=https://books.google.com/books?id=MiWnuS3uPqQC }}</ref> In April 2004, in 'n toespraak ter herinnering aan die val van die stad, het Bartolomeus I die verskoning amptelik aanvaar. "Die gees van versoening is sterker as haat," het hy gesê tydens 'n diens wat bygewoon is deur die Rooms-Katolieke aartsbiskop Philippe Barbarin van [[Lyon]], [[Frankryk]]. Bartolomeus het gesê sy aanvaarding kom in die gees van [[Paasfees|Pasga]]. "Die gees van versoening van die wederopstanding... moedig ons aan tot 'n versoening van ons kerke."<ref>{{cite web |url=http://incommunion.org/articles/issue-33/news-issue-33 |title=In Pascha messages, Patriarchs address question of violence |publisher=Incommunion.org |access-date=18 May 2009 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090513061611/http://incommunion.org/articles/issue-33/news-issue-33 |archive-date=13 May 2009 }}</ref> ==Verwysings== {{Verwysings|3}} ==Skakels== * [https://web.archive.org/web/20100107105119/http://www2.fhw.gr/chronos/projects/fragokratia/en/webpages/frago.html ''The Latin Occupation in the Greek Lands – The Latin Empire'', from the Foundation of the Hellenic World] * {{cite web |url=https://www.academia.edu/31064036 |title=The Medieval Russian Account of the Fourth Crusade – A New Annotated Translation |last1=Savignac |first1=David }} {{CommonsKategorie-inlyn|Fall of Constantinople (1204)}} {{vertaaluit| taalafk = en | il = Sack of Constantinople}} {{Normdata}} [[Kategorie:Bisantynse Ryk]] [[Kategorie:Venesië]] [[Kategorie:Kruistogte]] qz7nphs82fe2a3h72894rwq7yj2lmjh 0 450288 2813965 2813812 2025-06-18T19:07:05Z BurgertB 2401 Loezjniki 2813965 wikitext text/x-wiki [[Lêer:Victor Tsoi 1986 cropped.jpg|duimnael]] '''Viktor Robertovich Tsoi''' ([[Russies]]: Виктор Робертович Цой; [[21 Junie]] [[1962]] – [[15 Augustus]] [[1990]]) was 'n Russiese sanger-liedjieskrywer en akteur en medestigter van [[Kino (musiekgroep)|Kino]], een van die gewildste en invloedrykste groepe in die geskiedenis van Russiese musiek. Tsoi, gebore en getoë in Leningrad (hedendaagse [[Sint Petersburg]]) aan 'n Russiese moeder en Koryo-saram-vader, het as tiener liedjies begin skryf. Gedurende sy loopbaan het Tsoi 'n oorvloed musikale en artistieke werke bygedra, insluitend tien albums. Nadat Kino in die 1987 Sowjet-film ''Assa'' verskyn en opgetree het, het die groep se gewildheid gestyg, wat 'n tydperk as "Kinomania" veroorsaak het, en gelei het tot Tsoi se hoofrol in die 1988 Kazakse nuwe golf-kunsfilm The Needle. In 1990, na hul hoëprofielkonsert by die Loezjniki-stadion, het Tsoi kortliks saam met groepmaat Yuri Kasparyan na Letland verhuis om aan die groep se volgende album te werk. Twee maande na die konsert is Tsoi in 'n verkeersongeluk oorlede. Hy word beskou as een van die belangrikste pioniers van rockmusiek in Rusland en word erken vir die popularisering van die genre dwarsdeur die [[Sowjetunie]]. Hy het gewild geword deur sy musiek en lirieke met filosofie te kombineer en behou 'n toegewyde aanhang dwarsdeur die voormalige Sowjetunie, waar hy bekend staan ​​as een van die invloedrykste en gewildste mense in die geskiedenis van Russiese musiek. == Bronnelys == *{{cite book|ref=Zhitinsky| author = Zhitinsky, A. N. |title=Tsoi Forever | place=St. Petersburg |publisher=Amphora| year=2012| isbn = 978-5-699-37227-0 }} *Kalgin, V. N. ''Viktor Tsoi'' . - ''Molodaya Gvardiya'', 2015. - 368 p. - (The Life of Remarkable People, Small Series; issue 77). ISBN 978-5-235-03751-9 * {{in lang|ru}} "Виктор Цой, Звезда по Имени Солнце: Стихи, Песни, Воспоминания", Eksmo, 2001. * {{cite book|first=Marianna|last=Tsoi|author2=Aleksandr Zhitinsky |title=Viktor Tsoi: stikhi, dokumenty, vospominaniya|url=http://www.kino.volga.ru/helicon.htm#9|location=St. Peterburg|publisher=Novy Gelikon|year=1991|isbn=5-85395-018-5|language=ru}} == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn|Viktor Tsoi}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Tsoi, Viktor}} [[Kategorie:Russiese digters]] [[Kategorie:Russiese musici]] [[Kategorie:Sowjetse akteurs]] [[Kategorie:Sowjetse musici]] [[Kategorie:Geboortes in 1962]] [[Kategorie:Sterftes in 1990]] c0spynmo7lfavpjj1nbl3ef60kq4n54 10 450305 2813866 2813703 2025-06-18T13:47:45Z Rooiratel 90342 Korrekte inhoud 2813866 wikitext text/x-wiki {{Don't edit this line {{{machine code|}}} |rank=genus |link=Leysera |parent=Gnaphalieae |refs={{cite web|url=https://www.compositae.org/aphia.php?p=taxdetails&id=1539382|year=2022|title=Relhaniinae Less.|publisher=Compositae Working Group (CWG)|website=Global Compositae Database|access-date=2022-04-21}} }} rjqw8q3psz5w746rngs1pt1mc80ym6w 0 450315 2813931 2813787 2025-06-18T17:41:34Z BurgertB 2401 Besig 2813931 wikitext text/x-wiki {{Kursiewe titel}} {{Inligtingskas rolprent | naam = The Upside | beeld = | regisseur = Neil Burger | vervaardiger = {{Plainlist| * Todd Black * Jason Blumenthal * Steve Tisch }} | produksieleier = | geskryf_deur = Jon Hartmere, geskoei op ''The Intouchables'' deur Éric Toledano en Olivier Nakache | met = {{Plainlist| * [[Kevin Hart]] * [[Bryan Cranston]] * [[Nicole Kidman]] * [[Golshifteh Farahani]] }} | musiek = Rob Simonsen | kinematografie = Stuart Dryburgh | ateljee = Escape Artists | verspreider = {{Plainlist| * STXfilms * Lantern Entertainment * Amazon Studios (internasionaal)<ref name="prime">{{cite web|title=Amazon Prime Video Picks Up All Int'l SVOD Rights For 'The Upside', Will Debut The Film In Key Markets|website=Deadline Hollywood|first=Andreas|last=Wiseman|date=February 14, 2019|access-date=2 July 2021|url=https://deadline.com/2019/02/amazon-prime-video-the-upside-kevin-hart-bryan-cranston-nicole-kidman-1202557107/}}</ref> }} | vrygestel = {{Begindatum|2017|9|8|df=y}}, <br> Toronto- Internasionale Rolprentfees | speeltyd = 126 minute<ref name="tiff">{{cite web|url=https://www.bbfc.co.uk/release/the-upside-q29sbgvjdglvbjpwwc0zotg0mtu |website=British Board of Film Classification|title=The Upside (12)|access-date=February 16, 2023}}</ref> | land = [[VSA]] | taal = [[Engels]] | imdb_id = 1987680 }} {{beeldgroep2|perrow = 2 / 2 |total_width=260 |align=left |image1=Bryan Cranston 2022 (3x4 cropped).jpg|caption1=[[Bryan Cranston]] |image2=Kevin Hart 2014 (cropped 2).jpg|caption2=[[Kevin Hart]] |image3=Golshifteh Farahani at the 2024 Toronto International Film Festival 5 (cropped).jpg|caption3=[[Golshifteh Farahani]] |image4=Nicole Kidman (28835252767) (cropped).jpg|caption4=[[Nicole Kidman]]}} '''''The Upside''''' is 'n [[Amerika]]anse komediedramarolprent wat deur Neil Burger geregisseer en deur Jon Hartmere geskryf is. Dit is 'n nuwe weergawe van die Franse prent van 2011 ''The Intouchables'', wat geïnspireer is deur die lewens van Abdel Sallou en Philippe Pozzo di Borgo. Die prent gaan oor 'n verlamde miljardêr (Cranston) wat 'n onwaarskynlike vriendskap aanknoop met 'n gevangene wat onlangs op parool uit is (Hart). Hy huur hom om hom te versorg. Ook in die prent is [[Nicole Kidman]], [[Golshifteh Farahani]] en Julianna Margulies. Dit is die derde weergawe van ''The Intouchables'' ná die Indiese film ''Oopiri'' en die Argentynse ''Inseparables''.<ref>{{cite news |last=Meunier |first=Emilie |date=September 6, 2017 |title=Remake américain d'Intouchables : Eric Toledano et Olivier Nakache ont vu les premières images... et ils ont été étonnés ! (VIDÉO) |language=fr |work=Télé-Loisirs.fr |publisher=Yahoo |url=https://fr.news.yahoo.com/remake-am%C3%A9ricain-intouchables-eric-toledano-olivier-nakache-vu-160104566.html |url-status=dead |access-date=January 4, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220628061348/https://fr.news.yahoo.com/remake-américain-intouchables-eric-toledano-olivier-nakache-vu-160104566.html |archive-date=2022-06-28}}</ref> Die Engelse nuwe weergawe is in Julie 2011 aangekondig. Verskeie akteurs sou na bewering in die prent speel, soos [[Chris Rock]], [[Idris Elba]], [[Colin Firth]] en [[Jessica Chastain]]. Die verfilming het in Januarie 2017 in [[Philadelphia]] begin. ''The Upside'' se première was op 2017 se Toronto- Internasionale Rolprentfees.<ref name="TIFF">{{cite web|url=https://deadline.com/2017/07/toronto-film-festival-2017-margot-robbie-gary-oldman-jake-gyllenhaal-emma-stone-christian-bale-1202135285/ |title=Toronto Film Festival 2017 Unveils Strong Slate |website=Deadline Hollywood |date=25 July 2017 |access-date=July 25, 2017}}</ref> Die prent het gemengde resensies gekry wat die chemie tussen Hart en Cranston en hulle toneelspel prys, maar die storielyn kritiseer omdat die prent "voorspelbaar en 'n cliché" is.<ref>{{cite web |author=Libbey |first=Dirk |date=January 11, 2017 |title=The Upside Reviews Are In, Here's What Critics Are Saying |url=https://www.cinemablend.com/news/2464976/the-upside-reviews-are-in-heres-what-critics-are-saying |access-date=January 12, 2019 |website=CinemaBlend}}</ref> ==Hoofakteurs== * [[Kevin Hart]] as die oudgevangene Dell Scott * [[Bryan Cranston]] as die miljardêr Philip Lacasse * [[Nicole Kidman]] as Yvonne Pendleton, Philip se persoonlike assistent * [[Golshifteh Farahani]] as Maggie, Philip se fisioterapeut * [[Aja Naomi King]] as Latrice, Dell se eksvrou * [[Tate Donovan]] as Carter, Philip se buurman ==Storielyn== {{Pretbederwer}} Dell Scott en die kwadrupleeg Philip Lacasse jaag in 'n [[Ferrari]] deur [[New York]] se strate en word deur die polisie afgetrek. Dell oortuig die polisiemanne dat hy met Philip hospitaal toe jaag. Philip speel saam en die polisie vergesel hulle na die hospitaal. Ses maande vroeër ontmoet Dell sy paroolbeampte en dié sê hy het handtekeninge nodig om te bewys hy soek werk, anders oortree hy sy paroolvoorwaardes. Hy gaan in die dakwoonstel in van Philip, 'n ryk kwadrupleeg, wat sy lus om te lewe verloor het. Philip en sy assistent, Yvonne Pendleton, doen onderhoude met kandidate vir die pos as sy inwonende versorger. Dell storm in en eis 'n handtekening vir sy paroolbeampte. Philip bied hom die pos aan omdat hy dink sy onbekwame houding sal sy dood veroorsaak. Yvonne maak beswaar, maar Dell wys die pos van die hand. Dell besoek sy eksvrou, Latrice, en hulle seun, Anthony, in hulle armoedige woonstel, maar nie een wil hom in hulle lewe terughê nie. Hy gee Anthony 'n boek wat hy uit Philp se biblioteek gesteel het. Uiteindelik aanvaar Dell Philip se aanbod. Hy besoek sy eksvrou om sy eerste salaris vir haar te gee en vra die gesteelde boek terug, maar sy weier om dit vir hom te gee. Toe Philip aan Dell sy sreng beleid verduidelik dat hy onder geen omstandighede kunsmatige asemhaling wil hê nie, besef Dell hy het sy lus vir die lewe verloor. Toe hy hom kry waar hy sukkel om asem te haal, weier hy egter om hom te laat sterf. Dell neem Philip op 'n uitstappie in die stad, waar hulle [[dagga]] rook vir Philp se pyn. Hulle begin 'n band vorm en Philip vertel vir Dell hy is in 'n valskermsweefongeluk beseer. Hy vertel ook vir hom van die pyn toe hy sy vrou verloor het. Dell pas aan by die versorging van Philip en verander selfs sy rolstoel. Hy word bekend gestel aan [[opera]] en moderne [[kuns]]. Hy begin sy eie skilderye skilder en Philip stal dit in sy dakwoonstel uit. Dell vermoed Yvonne het gevoelens vir Philip, maar sy vertel hom Philip is in 'n "skriftelike verhouding" met 'n vrou genaamd Lily. Hulle het nog nooit met mekaar gepraat nie en skryf net briewe aan mekaar. Met Dell se aanmoediging los Philip vir haar 'n stemboodskap. Toe sy terugbel, spreek hulle af om die Saterdagaand te gaan uiteet. Philip gaan saam met Dell en sy seun uit vir die dag. Alles loop reg, totdat Dell vir Anthony die boek terugvra; Anthony, wat teleurgesteld in sy pa is, gee die boek aan Anthony terug en loop weg. Dell en Philip keer terug huis toe en vind uit daar is 'n verrassingspartytjie vir Philip se verjaarsdag wat Yvonne teen sy wil met sy bure gereël het. Dell en Philip rook weer dagga en Dell oorreed hom om by die gaste aan te sluit. Carter, 'n buurman van wie Philip nie hou nie, nader hom oor Dell se misdaadrekord, maar Philip ignoreer hom. Die Saterdagaand by die restaurant onthul Philip dat Carter Dell se skildery vir $50&nbsp;000 gekoop het, wat hy vir hom gee om sy eie besigheid mee te begin. Toe Lily aankom, sê sy Dell hoef nie te bly nie, want sy het Philip se toestand voor die tyd nagevors. Later raak sy egter angstig en oorstelp. Philip is seergemaak en beëindig die afspraak skielik. Hy keer terug huis toe, waar hy tekere gaan en Dell afdank. Die tyd gaan verby. Dell koop vir Latrice en Anthony 'n nuwe huis en begin 'n besigheid wat gemotoriseerde rostoele vervaardig. Maggie kom vra Dell om Philip te help, want hy het swaarmoedig geraak en Yvonne weggedryf. Dell neem Philip uit vir 'n rit, en dit lei tot die voorval aan die begin van die prent. Hulle vlug van die hospitaal af en herstel hulle vriendskap. Dell verras Philip met 'n valskermsweefuitstappie en is geskok toe hy gedwing word om mee te doen. Dell bring Philip terug huis toe om Yvonne te ontmoet, waarna hy hulle alleen los om hulle verhouding te herstel terwyl hy teruggaan na Latrice en Anthony. ==Verwysings== {{Verwysings|2}} ==Skakels== * {{IMDb-titel|1987680}} {{vertaaluit| taalafk = en | il = The Upside}} {{Normdata}} [[Kategorie:Amerikaanse rolprente]] hgneqz0vvu1k75iucu0pmsru6ij1tls 2813944 2813931 2025-06-18T18:12:44Z BurgertB 2401 Klaar 2813944 wikitext text/x-wiki {{Kursiewe titel}} {{Inligtingskas rolprent | naam = The Upside | beeld = | regisseur = Neil Burger | vervaardiger = {{Plainlist| * Todd Black * Jason Blumenthal * Steve Tisch }} | produksieleier = | geskryf_deur = Jon Hartmere, geskoei op ''The Intouchables'' deur Éric Toledano en Olivier Nakache | met = {{Plainlist| * [[Kevin Hart]] * [[Bryan Cranston]] * [[Nicole Kidman]] * [[Golshifteh Farahani]] }} | musiek = Rob Simonsen | kinematografie = Stuart Dryburgh | ateljee = Escape Artists | verspreider = {{Plainlist| * STXfilms * Lantern Entertainment * Amazon Studios (internasionaal)<ref name="prime">{{cite web|title=Amazon Prime Video Picks Up All Int'l SVOD Rights For 'The Upside', Will Debut The Film In Key Markets|website=Deadline Hollywood|first=Andreas|last=Wiseman|date=February 14, 2019|access-date=2 July 2021|url=https://deadline.com/2019/02/amazon-prime-video-the-upside-kevin-hart-bryan-cranston-nicole-kidman-1202557107/}}</ref> }} | vrygestel = {{Begindatum|2017|9|8|df=y}}, <br> Toronto- Internasionale Rolprentfees | speeltyd = 126 minute<ref name="tiff">{{cite web|url=https://www.bbfc.co.uk/release/the-upside-q29sbgvjdglvbjpwwc0zotg0mtu |website=British Board of Film Classification|title=The Upside (12)|access-date=February 16, 2023}}</ref> | land = [[VSA]] | taal = [[Engels]] | imdb_id = 1987680 }} {{beeldgroep2|perrow = 2 / 2 |total_width=260 |align=left |image1=Bryan Cranston 2022 (3x4 cropped).jpg|caption1=[[Bryan Cranston]] |image2=Kevin Hart 2014 (cropped 2).jpg|caption2=[[Kevin Hart]] |image3=Golshifteh Farahani at the 2024 Toronto International Film Festival 5 (cropped).jpg|caption3=[[Golshifteh Farahani]] |image4=Nicole Kidman (28835252767) (cropped).jpg|caption4=[[Nicole Kidman]]}} '''''The Upside''''' is 'n [[Amerika]]anse komediedramarolprent wat deur Neil Burger geregisseer en deur Jon Hartmere geskryf is. Dit is 'n nuwe weergawe van die Franse prent van 2011 ''The Intouchables'', wat geïnspireer is deur die lewens van Abdel Sallou en Philippe Pozzo di Borgo. Die prent gaan oor 'n verlamde miljardêr (Cranston) wat 'n onwaarskynlike vriendskap aanknoop met 'n gevangene wat onlangs op parool uit is (Hart). Hy huur hom om hom te versorg. Ook in die prent is [[Nicole Kidman]], [[Golshifteh Farahani]] en Julianna Margulies. Dit is die derde weergawe van ''The Intouchables'' ná die Indiese film ''Oopiri'' en die Argentynse ''Inseparables''.<ref>{{cite news |last=Meunier |first=Emilie |date=September 6, 2017 |title=Remake américain d'Intouchables : Eric Toledano et Olivier Nakache ont vu les premières images... et ils ont été étonnés ! (VIDÉO) |language=fr |work=Télé-Loisirs.fr |publisher=Yahoo |url=https://fr.news.yahoo.com/remake-am%C3%A9ricain-intouchables-eric-toledano-olivier-nakache-vu-160104566.html |url-status=dead |access-date=January 4, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220628061348/https://fr.news.yahoo.com/remake-américain-intouchables-eric-toledano-olivier-nakache-vu-160104566.html |archive-date=2022-06-28}}</ref> Die Engelse nuwe weergawe is in Julie 2011 aangekondig. Verskeie akteurs sou na bewering in die prent speel, soos [[Chris Rock]], [[Idris Elba]], [[Colin Firth]] en [[Jessica Chastain]]. Die verfilming het in Januarie 2017 in [[Philadelphia]] begin. ''The Upside'' se première was op 2017 se Toronto- Internasionale Rolprentfees.<ref name="TIFF">{{cite web|url=https://deadline.com/2017/07/toronto-film-festival-2017-margot-robbie-gary-oldman-jake-gyllenhaal-emma-stone-christian-bale-1202135285/ |title=Toronto Film Festival 2017 Unveils Strong Slate |website=Deadline Hollywood |date=25 July 2017 |access-date=July 25, 2017}}</ref> Die prent het gemengde resensies gekry wat die chemie tussen Hart en Cranston en hulle toneelspel prys, maar die storielyn kritiseer omdat die prent "voorspelbaar en 'n cliché" is.<ref>{{cite web |author=Libbey |first=Dirk |date=January 11, 2017 |title=The Upside Reviews Are In, Here's What Critics Are Saying |url=https://www.cinemablend.com/news/2464976/the-upside-reviews-are-in-heres-what-critics-are-saying |access-date=January 12, 2019 |website=CinemaBlend}}</ref> ==Hoofakteurs== * [[Kevin Hart]] as die oudgevangene Dell Scott * [[Bryan Cranston]] as die miljardêr Philip Lacasse * [[Nicole Kidman]] as Yvonne Pendleton, Philip se persoonlike assistent * [[Golshifteh Farahani]] as Maggie, Philip se fisioterapeut * [[Aja Naomi King]] as Latrice, Dell se eksvrou * [[Tate Donovan]] as Carter, Philip se buurman ==Storielyn== {{Pretbederwer}} Dell Scott en die kwadrupleeg Philip Lacasse jaag in 'n [[Ferrari]] deur [[New York]] se strate en word deur die polisie afgetrek. Dell oortuig die polisiemanne dat hy met Philip hospitaal toe jaag. Philip speel saam en die polisie vergesel hulle na die hospitaal. Ses maande vroeër ontmoet Dell sy paroolbeampte en dié sê hy het handtekeninge nodig om te bewys hy soek werk, anders oortree hy sy paroolvoorwaardes. Hy gaan in die dakwoonstel in van Philip, 'n ryk kwadrupleeg, wat sy lus om te lewe verloor het. Philip en sy assistent, Yvonne Pendleton, doen onderhoude met kandidate vir die pos as sy inwonende versorger. Dell storm in en eis 'n handtekening vir sy paroolbeampte. Philip bied hom die pos aan omdat hy dink sy onbekwame houding sal sy dood veroorsaak. Yvonne maak beswaar, maar Dell wys die pos van die hand. Dell besoek sy eksvrou, Latrice, en hulle seun, Anthony, in hulle armoedige woonstel, maar nie een wil hom in hulle lewe terughê nie. Hy gee Anthony 'n boek wat hy uit Philp se biblioteek gesteel het. Uiteindelik aanvaar Dell Philip se aanbod. Hy besoek sy eksvrou om sy eerste salaris vir haar te gee en vra die gesteelde boek terug, maar sy weier om dit vir hom te gee. Toe Philip aan Dell sy sreng beleid verduidelik dat hy onder geen omstandighede kunsmatige asemhaling wil hê nie, besef Dell hy het sy lus vir die lewe verloor. Toe hy hom kry waar hy sukkel om asem te haal, weier hy egter om hom te laat sterf. Dell neem Philip op 'n uitstappie in die stad, waar hulle [[dagga]] rook vir Philp se pyn. Hulle begin 'n band vorm en Philip vertel vir Dell hy is in 'n valskermsweefongeluk beseer. Hy vertel ook vir hom van die pyn toe hy sy vrou verloor het. Dell pas aan by die versorging van Philip en verander selfs sy rolstoel. Hy word bekend gestel aan [[opera]] en moderne [[kuns]]. Hy begin sy eie skilderye skilder en Philip stal dit in sy dakwoonstel uit. Dell vermoed Yvonne het gevoelens vir Philip, maar sy vertel hom Philip is in 'n "skriftelike verhouding" met 'n vrou genaamd Lily. Hulle het nog nooit met mekaar gepraat nie en skryf net briewe aan mekaar. Met Dell se aanmoediging los Philip vir haar 'n stemboodskap. Toe sy terugbel, spreek hulle af om die Saterdagaand te gaan uiteet. Philip gaan saam met Dell en sy seun uit vir die dag. Alles loop reg, totdat Dell vir Anthony die boek terugvra; Anthony, wat teleurgesteld in sy pa is, gee die boek aan Anthony terug en loop weg. Dell en Philip keer terug huis toe en vind uit daar is 'n verrassingspartytjie vir Philip se verjaarsdag wat Yvonne teen sy wil met sy bure gereël het. Dell en Philip rook weer dagga en Dell oorreed hom om by die gaste aan te sluit. Carter, 'n buurman van wie Philip nie hou nie, nader hom oor Dell se misdaadrekord, maar Philip ignoreer hom. Die Saterdagaand by die restaurant onthul Philip dat Carter Dell se skildery vir $50&nbsp;000 gekoop het, wat hy vir hom gee om sy eie besigheid mee te begin. Toe Lily aankom, sê sy Dell hoef nie te bly nie, want sy het Philip se toestand voor die tyd nagevors. Later raak sy egter angstig en oorstelp. Philip is seergemaak en beëindig die afspraak skielik. Hy keer terug huis toe, waar hy tekere gaan en Dell afdank. Die tyd gaan verby. Dell koop vir Latrice en Anthony 'n nuwe huis en begin 'n besigheid wat gemotoriseerde rostoele vervaardig. Maggie kom vra Dell om Philip te help, want hy het swaarmoedig geraak en Yvonne weggedryf. Dell neem Philip uit vir 'n rit, en dit lei tot die voorval aan die begin van die prent. Hulle vlug van die hospitaal af en herstel hulle vriendskap. Dell verras Philip met 'n valskermsweefuitstappie en is geskok toe hy gedwing word om mee te doen. Dell bring Philip terug huis toe om Yvonne te ontmoet, waarna hy hulle alleen los om hulle verhouding te herstel terwyl hy teruggaan na Latrice en Anthony. ==Ontvangs== Lede van die gehoor wat by CinemaScore ondervra is, het die prent 'n A gegee (op 'n skaal van A+ tot F), terwyl PostTrak berig fliekgangers het dit 4,5 sterre uit 5 gegee en die meeste "beveel dit beslis aan" (66%).<ref name=opening>{{cite web |url=https://deadline.com/2019/01/kevin-hart-the-upside-aquaman-keanu-reeves-replicas-dogs-way-home-weekend-box-office-1202533526/|title='Upside' Set To Be STX's First No. 1 Opener With $19M+; 'Aquaman' Flips Over $1B WW; Keanu Reeves Hits B.O. Low With 'Replicas'|website=Deadline Hollywood |date=January 13, 2018|first=Anthony |last=D'Alessandro |access-date=January 13, 2019}}</ref> Op [[Rotten Tomatoes]] het die prent 'n goedkeuringsyfer van 43%, gebaseer op 191 resensies, en 'n gemiddelde punt van 5,3/10. Die webtuiste se konsensus lui: "Prekerig, manipulerend en frustrerend vol clichés."<ref>{{cite web|url=https://www.rottentomatoes.com/m/the_upside|title=The Upside (2019)|website=[[Rotten Tomatoes]]|publisher=Fandango Media|access-date=February 6, 2021}}</ref> Op [[Metacritic]] het die prent 'n punt van 46 uit 100 gekry, gebaseer op 40 resensies, wat dui op 'n "gemengde of gemiddelde" ontvangs.<ref>{{cite web|url=https://www.metacritic.com/movie/the-upside|title=The Upside reviews|publisher=[[Metacritic]]|access-date= January 17, 2019}}</ref> Richard Roeper van die ''Chicago Sun-Times'' skryf: "Hart lewer 'n opregte en relatief beskeie vertolking as Dell, maar hy speel 'n alte bekende fliekstereotipe."<ref>{{cite web|url=https://chicago.suntimes.com/entertainment/upside-review-kevin-hart-bryan-cranston-richard-roeper/|title='The Upside' puts up pointless obstacles on two men's path to betterment|date=10 January 2019|last=Roeper|first=Richard|newspaper=Chicago Sun-Times}}</ref> Scott Tobias van ''Variety'' het dit gekritiseer omdat dit nie op die oorspronklike prent verbeter nie. "So min is gedoen om ''The Intouchables'' vir die Amerikaanse kultuur of 'n nuwe gehoor by te werk of varser te maak dat ''The Upside'' geen integriteit as 'n aparte stuk werk het nie."<ref>{{cite web |author=Tobias |first=Scott |date=September 16, 2017 |title=Film Review: 'The Upside' |url=https://variety.com/2017/film/reviews/the-upside-review-intouchables-remake-1202552142/ |work=Variety}}</ref> Peter Bradshaw van ''[[The Guardian]]'' skryf: "Die hele affêre is misreken en sieklik soet", en hy gee dit een ster uit vyf.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/film/2019/jan/10/upside-review-horrific-odd-couple-disability-drama-kevin-hart-bryan-cranston|title=The Upside review – Bryan Cranston heads up horrific odd-couple disability drama|first=Peter|last=Bradshaw|newspaper=The Guardian |date=10 January 2019|via=www.theguardian.com}}</ref> ==Verwysings== {{Verwysings|3}} ==Skakels== * {{IMDb-titel|1987680}} {{vertaaluit| taalafk = en | il = The Upside}} {{Normdata}} [[Kategorie:Amerikaanse rolprente]] sbhqzmcbnctacbacc2p3r7by8r8seyg 2813947 2813944 2025-06-18T18:15:22Z BurgertB 2401 /* Storielyn */ 2813947 wikitext text/x-wiki {{Kursiewe titel}} {{Inligtingskas rolprent | naam = The Upside | beeld = | regisseur = Neil Burger | vervaardiger = {{Plainlist| * Todd Black * Jason Blumenthal * Steve Tisch }} | produksieleier = | geskryf_deur = Jon Hartmere, geskoei op ''The Intouchables'' deur Éric Toledano en Olivier Nakache | met = {{Plainlist| * [[Kevin Hart]] * [[Bryan Cranston]] * [[Nicole Kidman]] * [[Golshifteh Farahani]] }} | musiek = Rob Simonsen | kinematografie = Stuart Dryburgh | ateljee = Escape Artists | verspreider = {{Plainlist| * STXfilms * Lantern Entertainment * Amazon Studios (internasionaal)<ref name="prime">{{cite web|title=Amazon Prime Video Picks Up All Int'l SVOD Rights For 'The Upside', Will Debut The Film In Key Markets|website=Deadline Hollywood|first=Andreas|last=Wiseman|date=February 14, 2019|access-date=2 July 2021|url=https://deadline.com/2019/02/amazon-prime-video-the-upside-kevin-hart-bryan-cranston-nicole-kidman-1202557107/}}</ref> }} | vrygestel = {{Begindatum|2017|9|8|df=y}}, <br> Toronto- Internasionale Rolprentfees | speeltyd = 126 minute<ref name="tiff">{{cite web|url=https://www.bbfc.co.uk/release/the-upside-q29sbgvjdglvbjpwwc0zotg0mtu |website=British Board of Film Classification|title=The Upside (12)|access-date=February 16, 2023}}</ref> | land = [[VSA]] | taal = [[Engels]] | imdb_id = 1987680 }} {{beeldgroep2|perrow = 2 / 2 |total_width=260 |align=left |image1=Bryan Cranston 2022 (3x4 cropped).jpg|caption1=[[Bryan Cranston]] |image2=Kevin Hart 2014 (cropped 2).jpg|caption2=[[Kevin Hart]] |image3=Golshifteh Farahani at the 2024 Toronto International Film Festival 5 (cropped).jpg|caption3=[[Golshifteh Farahani]] |image4=Nicole Kidman (28835252767) (cropped).jpg|caption4=[[Nicole Kidman]]}} '''''The Upside''''' is 'n [[Amerika]]anse komediedramarolprent wat deur Neil Burger geregisseer en deur Jon Hartmere geskryf is. Dit is 'n nuwe weergawe van die Franse prent van 2011 ''The Intouchables'', wat geïnspireer is deur die lewens van Abdel Sallou en Philippe Pozzo di Borgo. Die prent gaan oor 'n verlamde miljardêr (Cranston) wat 'n onwaarskynlike vriendskap aanknoop met 'n gevangene wat onlangs op parool uit is (Hart). Hy huur hom om hom te versorg. Ook in die prent is [[Nicole Kidman]], [[Golshifteh Farahani]] en Julianna Margulies. Dit is die derde weergawe van ''The Intouchables'' ná die Indiese film ''Oopiri'' en die Argentynse ''Inseparables''.<ref>{{cite news |last=Meunier |first=Emilie |date=September 6, 2017 |title=Remake américain d'Intouchables : Eric Toledano et Olivier Nakache ont vu les premières images... et ils ont été étonnés ! (VIDÉO) |language=fr |work=Télé-Loisirs.fr |publisher=Yahoo |url=https://fr.news.yahoo.com/remake-am%C3%A9ricain-intouchables-eric-toledano-olivier-nakache-vu-160104566.html |url-status=dead |access-date=January 4, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220628061348/https://fr.news.yahoo.com/remake-américain-intouchables-eric-toledano-olivier-nakache-vu-160104566.html |archive-date=2022-06-28}}</ref> Die Engelse nuwe weergawe is in Julie 2011 aangekondig. Verskeie akteurs sou na bewering in die prent speel, soos [[Chris Rock]], [[Idris Elba]], [[Colin Firth]] en [[Jessica Chastain]]. Die verfilming het in Januarie 2017 in [[Philadelphia]] begin. ''The Upside'' se première was op 2017 se Toronto- Internasionale Rolprentfees.<ref name="TIFF">{{cite web|url=https://deadline.com/2017/07/toronto-film-festival-2017-margot-robbie-gary-oldman-jake-gyllenhaal-emma-stone-christian-bale-1202135285/ |title=Toronto Film Festival 2017 Unveils Strong Slate |website=Deadline Hollywood |date=25 July 2017 |access-date=July 25, 2017}}</ref> Die prent het gemengde resensies gekry wat die chemie tussen Hart en Cranston en hulle toneelspel prys, maar die storielyn kritiseer omdat die prent "voorspelbaar en 'n cliché" is.<ref>{{cite web |author=Libbey |first=Dirk |date=January 11, 2017 |title=The Upside Reviews Are In, Here's What Critics Are Saying |url=https://www.cinemablend.com/news/2464976/the-upside-reviews-are-in-heres-what-critics-are-saying |access-date=January 12, 2019 |website=CinemaBlend}}</ref> ==Hoofakteurs== * [[Kevin Hart]] as die oudgevangene Dell Scott * [[Bryan Cranston]] as die miljardêr Philip Lacasse * [[Nicole Kidman]] as Yvonne Pendleton, Philip se persoonlike assistent * [[Golshifteh Farahani]] as Maggie, Philip se fisioterapeut * [[Aja Naomi King]] as Latrice, Dell se eksvrou * [[Tate Donovan]] as Carter, Philip se buurman ==Storielyn== {{Pretbederwer}} Dell Scott en die kwadrupleeg Philip Lacasse jaag in 'n [[Ferrari]] deur [[New York]] se strate en word deur die polisie afgetrek. Dell oortuig die polisiemanne dat hy met Philip hospitaal toe jaag. Philip speel saam en die polisie vergesel hulle na die hospitaal. Ses maande vroeër ontmoet Dell sy paroolbeampte en dié sê hy het handtekeninge nodig om te bewys hy soek werk, anders oortree hy sy paroolvoorwaardes. Hy gaan in die dakwoonstel in van Philip, 'n ryk kwadrupleeg, wat sy lus om te lewe verloor het. Philip en sy assistent, Yvonne Pendleton, doen onderhoude met kandidate vir die pos as sy inwonende versorger. Dell storm in en eis 'n handtekening vir sy paroolbeampte. Philip bied hom die pos aan omdat hy dink sy onbekwame houding sal sy dood veroorsaak. Yvonne maak beswaar, maar Dell wys die pos van die hand. Dell besoek sy eksvrou, Latrice, en hulle seun, Anthony, in hulle armoedige woonstel, maar nie een wil hom in hulle lewe terughê nie. Hy gee Anthony 'n boek wat hy uit Philip se biblioteek gesteel het. Uiteindelik aanvaar Dell Philip se aanbod. Hy besoek sy eksvrou om sy eerste salaris vir haar te gee en vra die gesteelde boek terug, maar sy weier om dit vir hom te gee. Toe Philip aan Dell sy sreng beleid verduidelik dat hy onder geen omstandighede kunsmatige asemhaling wil hê nie, besef Dell hy het sy lus vir die lewe verloor. Toe hy hom kry waar hy sukkel om asem te haal, weier hy egter om hom te laat sterf. Dell neem Philip op 'n uitstappie in die stad, waar hulle [[dagga]] rook vir Philp se pyn. Hulle begin 'n band vorm en Philip vertel vir Dell hy is in 'n valskermsweefongeluk beseer. Hy vertel ook vir hom van die pyn toe hy sy vrou verloor het. Dell pas aan by die versorging van Philip en verander selfs sy rolstoel. Hy word bekend gestel aan [[opera]] en moderne [[kuns]]. Hy begin sy eie skilderye skilder en Philip stal dit in sy dakwoonstel uit. Dell vermoed Yvonne het gevoelens vir Philip, maar sy vertel hom Philip is in 'n "skriftelike verhouding" met 'n vrou genaamd Lily. Hulle het nog nooit met mekaar gepraat nie en skryf net briewe aan mekaar. Met Dell se aanmoediging los Philip vir haar 'n stemboodskap. Toe sy terugbel, spreek hulle af om die Saterdagaand te gaan uiteet. Philip gaan saam met Dell en sy seun uit vir die dag. Alles loop reg, totdat Dell vir Anthony die boek terugvra; Anthony, wat teleurgesteld in sy pa is, gee die boek aan Anthony terug en loop weg. Dell en Philip keer terug huis toe en vind uit daar is 'n verrassingspartytjie vir Philip se verjaarsdag wat Yvonne teen sy wil met sy bure gereël het. Dell en Philip rook weer dagga en Dell oorreed hom om by die gaste aan te sluit. Carter, 'n buurman van wie Philip nie hou nie, nader hom oor Dell se misdaadrekord, maar Philip ignoreer hom. Die Saterdagaand by die restaurant onthul Philip dat Carter Dell se skildery vir $50&nbsp;000 gekoop het, wat hy vir hom gee om sy eie besigheid mee te begin. Toe Lily aankom, sê sy Dell hoef nie te bly nie, want sy het Philip se toestand voor die tyd nagevors. Later raak sy egter angstig en oorstelp. Philip is seergemaak en beëindig die afspraak skielik. Hy keer terug huis toe, waar hy tekere gaan en Dell afdank. Die tyd gaan verby. Dell koop vir Latrice en Anthony 'n nuwe huis en begin 'n besigheid wat gemotoriseerde rostoele vervaardig. Maggie kom vra Dell om Philip te help, want hy het swaarmoedig geraak en Yvonne weggedryf. Dell neem Philip uit vir 'n rit, en dit lei tot die voorval aan die begin van die prent. Hulle vlug van die hospitaal af en herstel hulle vriendskap. Dell verras Philip met 'n valskermsweefuitstappie en is geskok toe hy gedwing word om mee te doen. Dell bring Philip terug huis toe om Yvonne te ontmoet, waarna hy hulle alleen los om hulle verhouding te herstel terwyl hy teruggaan na Latrice en Anthony. ==Ontvangs== Lede van die gehoor wat by CinemaScore ondervra is, het die prent 'n A gegee (op 'n skaal van A+ tot F), terwyl PostTrak berig fliekgangers het dit 4,5 sterre uit 5 gegee en die meeste "beveel dit beslis aan" (66%).<ref name=opening>{{cite web |url=https://deadline.com/2019/01/kevin-hart-the-upside-aquaman-keanu-reeves-replicas-dogs-way-home-weekend-box-office-1202533526/|title='Upside' Set To Be STX's First No. 1 Opener With $19M+; 'Aquaman' Flips Over $1B WW; Keanu Reeves Hits B.O. Low With 'Replicas'|website=Deadline Hollywood |date=January 13, 2018|first=Anthony |last=D'Alessandro |access-date=January 13, 2019}}</ref> Op [[Rotten Tomatoes]] het die prent 'n goedkeuringsyfer van 43%, gebaseer op 191 resensies, en 'n gemiddelde punt van 5,3/10. Die webtuiste se konsensus lui: "Prekerig, manipulerend en frustrerend vol clichés."<ref>{{cite web|url=https://www.rottentomatoes.com/m/the_upside|title=The Upside (2019)|website=[[Rotten Tomatoes]]|publisher=Fandango Media|access-date=February 6, 2021}}</ref> Op [[Metacritic]] het die prent 'n punt van 46 uit 100 gekry, gebaseer op 40 resensies, wat dui op 'n "gemengde of gemiddelde" ontvangs.<ref>{{cite web|url=https://www.metacritic.com/movie/the-upside|title=The Upside reviews|publisher=[[Metacritic]]|access-date= January 17, 2019}}</ref> Richard Roeper van die ''Chicago Sun-Times'' skryf: "Hart lewer 'n opregte en relatief beskeie vertolking as Dell, maar hy speel 'n alte bekende fliekstereotipe."<ref>{{cite web|url=https://chicago.suntimes.com/entertainment/upside-review-kevin-hart-bryan-cranston-richard-roeper/|title='The Upside' puts up pointless obstacles on two men's path to betterment|date=10 January 2019|last=Roeper|first=Richard|newspaper=Chicago Sun-Times}}</ref> Scott Tobias van ''Variety'' het dit gekritiseer omdat dit nie op die oorspronklike prent verbeter nie. "So min is gedoen om ''The Intouchables'' vir die Amerikaanse kultuur of 'n nuwe gehoor by te werk of varser te maak dat ''The Upside'' geen integriteit as 'n aparte stuk werk het nie."<ref>{{cite web |author=Tobias |first=Scott |date=September 16, 2017 |title=Film Review: 'The Upside' |url=https://variety.com/2017/film/reviews/the-upside-review-intouchables-remake-1202552142/ |work=Variety}}</ref> Peter Bradshaw van ''[[The Guardian]]'' skryf: "Die hele affêre is misreken en sieklik soet", en hy gee dit een ster uit vyf.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/film/2019/jan/10/upside-review-horrific-odd-couple-disability-drama-kevin-hart-bryan-cranston|title=The Upside review – Bryan Cranston heads up horrific odd-couple disability drama|first=Peter|last=Bradshaw|newspaper=The Guardian |date=10 January 2019|via=www.theguardian.com}}</ref> ==Verwysings== {{Verwysings|3}} ==Skakels== * {{IMDb-titel|1987680}} {{vertaaluit| taalafk = en | il = The Upside}} {{Normdata}} [[Kategorie:Amerikaanse rolprente]] dao6y30z9o605orreuq1f5y0zg3wf3a 2813948 2813947 2025-06-18T18:18:21Z BurgertB 2401 /* Storielyn */ 2813948 wikitext text/x-wiki {{Kursiewe titel}} {{Inligtingskas rolprent | naam = The Upside | beeld = | regisseur = Neil Burger | vervaardiger = {{Plainlist| * Todd Black * Jason Blumenthal * Steve Tisch }} | produksieleier = | geskryf_deur = Jon Hartmere, geskoei op ''The Intouchables'' deur Éric Toledano en Olivier Nakache | met = {{Plainlist| * [[Kevin Hart]] * [[Bryan Cranston]] * [[Nicole Kidman]] * [[Golshifteh Farahani]] }} | musiek = Rob Simonsen | kinematografie = Stuart Dryburgh | ateljee = Escape Artists | verspreider = {{Plainlist| * STXfilms * Lantern Entertainment * Amazon Studios (internasionaal)<ref name="prime">{{cite web|title=Amazon Prime Video Picks Up All Int'l SVOD Rights For 'The Upside', Will Debut The Film In Key Markets|website=Deadline Hollywood|first=Andreas|last=Wiseman|date=February 14, 2019|access-date=2 July 2021|url=https://deadline.com/2019/02/amazon-prime-video-the-upside-kevin-hart-bryan-cranston-nicole-kidman-1202557107/}}</ref> }} | vrygestel = {{Begindatum|2017|9|8|df=y}}, <br> Toronto- Internasionale Rolprentfees | speeltyd = 126 minute<ref name="tiff">{{cite web|url=https://www.bbfc.co.uk/release/the-upside-q29sbgvjdglvbjpwwc0zotg0mtu |website=British Board of Film Classification|title=The Upside (12)|access-date=February 16, 2023}}</ref> | land = [[VSA]] | taal = [[Engels]] | imdb_id = 1987680 }} {{beeldgroep2|perrow = 2 / 2 |total_width=260 |align=left |image1=Bryan Cranston 2022 (3x4 cropped).jpg|caption1=[[Bryan Cranston]] |image2=Kevin Hart 2014 (cropped 2).jpg|caption2=[[Kevin Hart]] |image3=Golshifteh Farahani at the 2024 Toronto International Film Festival 5 (cropped).jpg|caption3=[[Golshifteh Farahani]] |image4=Nicole Kidman (28835252767) (cropped).jpg|caption4=[[Nicole Kidman]]}} '''''The Upside''''' is 'n [[Amerika]]anse komediedramarolprent wat deur Neil Burger geregisseer en deur Jon Hartmere geskryf is. Dit is 'n nuwe weergawe van die Franse prent van 2011 ''The Intouchables'', wat geïnspireer is deur die lewens van Abdel Sallou en Philippe Pozzo di Borgo. Die prent gaan oor 'n verlamde miljardêr (Cranston) wat 'n onwaarskynlike vriendskap aanknoop met 'n gevangene wat onlangs op parool uit is (Hart). Hy huur hom om hom te versorg. Ook in die prent is [[Nicole Kidman]], [[Golshifteh Farahani]] en Julianna Margulies. Dit is die derde weergawe van ''The Intouchables'' ná die Indiese film ''Oopiri'' en die Argentynse ''Inseparables''.<ref>{{cite news |last=Meunier |first=Emilie |date=September 6, 2017 |title=Remake américain d'Intouchables : Eric Toledano et Olivier Nakache ont vu les premières images... et ils ont été étonnés ! (VIDÉO) |language=fr |work=Télé-Loisirs.fr |publisher=Yahoo |url=https://fr.news.yahoo.com/remake-am%C3%A9ricain-intouchables-eric-toledano-olivier-nakache-vu-160104566.html |url-status=dead |access-date=January 4, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220628061348/https://fr.news.yahoo.com/remake-américain-intouchables-eric-toledano-olivier-nakache-vu-160104566.html |archive-date=2022-06-28}}</ref> Die Engelse nuwe weergawe is in Julie 2011 aangekondig. Verskeie akteurs sou na bewering in die prent speel, soos [[Chris Rock]], [[Idris Elba]], [[Colin Firth]] en [[Jessica Chastain]]. Die verfilming het in Januarie 2017 in [[Philadelphia]] begin. ''The Upside'' se première was op 2017 se Toronto- Internasionale Rolprentfees.<ref name="TIFF">{{cite web|url=https://deadline.com/2017/07/toronto-film-festival-2017-margot-robbie-gary-oldman-jake-gyllenhaal-emma-stone-christian-bale-1202135285/ |title=Toronto Film Festival 2017 Unveils Strong Slate |website=Deadline Hollywood |date=25 July 2017 |access-date=July 25, 2017}}</ref> Die prent het gemengde resensies gekry wat die chemie tussen Hart en Cranston en hulle toneelspel prys, maar die storielyn kritiseer omdat die prent "voorspelbaar en 'n cliché" is.<ref>{{cite web |author=Libbey |first=Dirk |date=January 11, 2017 |title=The Upside Reviews Are In, Here's What Critics Are Saying |url=https://www.cinemablend.com/news/2464976/the-upside-reviews-are-in-heres-what-critics-are-saying |access-date=January 12, 2019 |website=CinemaBlend}}</ref> ==Hoofakteurs== * [[Kevin Hart]] as die oudgevangene Dell Scott * [[Bryan Cranston]] as die miljardêr Philip Lacasse * [[Nicole Kidman]] as Yvonne Pendleton, Philip se persoonlike assistent * [[Golshifteh Farahani]] as Maggie, Philip se fisioterapeut * [[Aja Naomi King]] as Latrice, Dell se eksvrou * [[Tate Donovan]] as Carter, Philip se buurman ==Storielyn== {{Pretbederwer}} Dell Scott en die kwadrupleeg Philip Lacasse jaag in 'n [[Ferrari]] deur [[New York]] se strate en word deur die polisie afgetrek. Dell oortuig die polisiemanne dat hy met Philip hospitaal toe jaag. Philip speel saam en die polisie vergesel hulle na die hospitaal. Ses maande vroeër ontmoet Dell sy paroolbeampte en dié sê hy het handtekeninge nodig om te bewys hy soek werk, anders oortree hy sy paroolvoorwaardes. Hy gaan in die dakwoonstel in van Philip, 'n ryk kwadrupleeg, wat sy lus om te lewe verloor het. Philip en sy assistent, Yvonne Pendleton, doen onderhoude met kandidate vir die pos as sy inwonende versorger. Dell storm in en eis 'n handtekening vir sy paroolbeampte. Philip bied hom die pos aan omdat hy dink sy onbekwame houding sal sy dood veroorsaak. Yvonne maak beswaar, maar Dell wys die pos van die hand. Dell besoek sy eksvrou, Latrice, en hulle seun, Anthony, in hulle armoedige woonstel, maar nie een wil hom in hulle lewe terughê nie. Hy gee Anthony 'n boek wat hy uit Philip se biblioteek gesteel het. Uiteindelik aanvaar Dell Philip se aanbod. Hy besoek sy eksvrou om sy eerste salaris vir haar te gee en vra die gesteelde boek terug, maar sy weier om dit vir hom te gee. Toe Philip aan Dell sy sreng beleid verduidelik dat hy onder geen omstandighede kunsmatige asemhaling wil hê nie, besef Dell hy het sy lus vir die lewe verloor. Toe hy hom kry waar hy sukkel om asem te haal, weier hy egter om hom te laat sterf. Dell neem Philip op 'n uitstappie in die stad, waar hulle [[dagga]] rook vir Philp se pyn. Hulle begin 'n band vorm en Philip vertel vir Dell hy is in 'n valskermsweefongeluk beseer. Hy vertel ook vir hom van die pyn toe hy sy vrou verloor het. Dell pas aan by die versorging van Philip en verander selfs sy rolstoel. Hy word bekend gestel aan [[opera]] en moderne [[kuns]]. Hy begin sy eie skilderye skilder en Philip stal dit in sy dakwoonstel uit. Dell vermoed Yvonne het gevoelens vir Philip, maar sy vertel hom Philip is in 'n "skriftelike verhouding" met 'n vrou genaamd Lily. Hulle het nog nooit met mekaar gepraat nie en skryf net briewe aan mekaar. Met Dell se aanmoediging los Philip vir haar 'n stemboodskap. Toe sy terugbel, spreek hulle af om die Saterdagaand te gaan uiteet. Philip gaan saam met Dell en sy seun uit vir die dag. Alles loop reg, totdat Dell vir Anthony die boek terugvra; Anthony, wat teleurgesteld in sy pa is, gee die boek aan Anthony terug en loop weg. Dell en Philip keer terug huis toe en vind uit daar is 'n verrassingspartytjie vir Philip se verjaarsdag wat Yvonne teen sy wil met sy bure gereël het. Dell en Philip rook weer dagga en Dell oorreed hom om by die gaste aan te sluit. Carter, 'n buurman van wie Philip nie hou nie, nader hom oor Dell se misdaadrekord, maar Philip ignoreer hom. Die Saterdagaand by die restaurant onthul Philip dat Carter Dell se skildery vir $50&nbsp;000 gekoop het, wat hy vir hom gee om sy eie besigheid mee te begin. Toe Lily aankom, sê sy Dell hoef nie te bly nie, want sy het Philip se toestand voor die tyd nagevors. Later raak sy egter angstig en oorstelp. Philip is seergemaak en beëindig die afspraak skielik. Hy keer terug huis toe, waar hy tekere gaan en Dell afdank. Die tyd gaan verby. Dell koop vir Latrice en Anthony 'n nuwe huis en begin 'n besigheid wat gemotoriseerde rolstoele vervaardig. Maggie kom vra Dell om Philip te help, want hy het swaarmoedig geraak en Yvonne weggedryf. Dell neem Philip uit vir 'n rit, en dit lei tot die voorval aan die begin van die prent. Hulle vlug van die hospitaal af en herstel hulle vriendskap. Dell verras Philip met 'n valskermsweefuitstappie en is geskok toe hy gedwing word om mee te doen. Dell bring Philip terug huis toe om Yvonne te ontmoet, waarna hy hulle alleen los om hulle verhouding te herstel terwyl hy teruggaan na Latrice en Anthony. ==Ontvangs== Lede van die gehoor wat by CinemaScore ondervra is, het die prent 'n A gegee (op 'n skaal van A+ tot F), terwyl PostTrak berig fliekgangers het dit 4,5 sterre uit 5 gegee en die meeste "beveel dit beslis aan" (66%).<ref name=opening>{{cite web |url=https://deadline.com/2019/01/kevin-hart-the-upside-aquaman-keanu-reeves-replicas-dogs-way-home-weekend-box-office-1202533526/|title='Upside' Set To Be STX's First No. 1 Opener With $19M+; 'Aquaman' Flips Over $1B WW; Keanu Reeves Hits B.O. Low With 'Replicas'|website=Deadline Hollywood |date=January 13, 2018|first=Anthony |last=D'Alessandro |access-date=January 13, 2019}}</ref> Op [[Rotten Tomatoes]] het die prent 'n goedkeuringsyfer van 43%, gebaseer op 191 resensies, en 'n gemiddelde punt van 5,3/10. Die webtuiste se konsensus lui: "Prekerig, manipulerend en frustrerend vol clichés."<ref>{{cite web|url=https://www.rottentomatoes.com/m/the_upside|title=The Upside (2019)|website=[[Rotten Tomatoes]]|publisher=Fandango Media|access-date=February 6, 2021}}</ref> Op [[Metacritic]] het die prent 'n punt van 46 uit 100 gekry, gebaseer op 40 resensies, wat dui op 'n "gemengde of gemiddelde" ontvangs.<ref>{{cite web|url=https://www.metacritic.com/movie/the-upside|title=The Upside reviews|publisher=[[Metacritic]]|access-date= January 17, 2019}}</ref> Richard Roeper van die ''Chicago Sun-Times'' skryf: "Hart lewer 'n opregte en relatief beskeie vertolking as Dell, maar hy speel 'n alte bekende fliekstereotipe."<ref>{{cite web|url=https://chicago.suntimes.com/entertainment/upside-review-kevin-hart-bryan-cranston-richard-roeper/|title='The Upside' puts up pointless obstacles on two men's path to betterment|date=10 January 2019|last=Roeper|first=Richard|newspaper=Chicago Sun-Times}}</ref> Scott Tobias van ''Variety'' het dit gekritiseer omdat dit nie op die oorspronklike prent verbeter nie. "So min is gedoen om ''The Intouchables'' vir die Amerikaanse kultuur of 'n nuwe gehoor by te werk of varser te maak dat ''The Upside'' geen integriteit as 'n aparte stuk werk het nie."<ref>{{cite web |author=Tobias |first=Scott |date=September 16, 2017 |title=Film Review: 'The Upside' |url=https://variety.com/2017/film/reviews/the-upside-review-intouchables-remake-1202552142/ |work=Variety}}</ref> Peter Bradshaw van ''[[The Guardian]]'' skryf: "Die hele affêre is misreken en sieklik soet", en hy gee dit een ster uit vyf.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/film/2019/jan/10/upside-review-horrific-odd-couple-disability-drama-kevin-hart-bryan-cranston|title=The Upside review – Bryan Cranston heads up horrific odd-couple disability drama|first=Peter|last=Bradshaw|newspaper=The Guardian |date=10 January 2019|via=www.theguardian.com}}</ref> ==Verwysings== {{Verwysings|3}} ==Skakels== * {{IMDb-titel|1987680}} {{vertaaluit| taalafk = en | il = The Upside}} {{Normdata}} [[Kategorie:Amerikaanse rolprente]] ahquen2nni6nb8fnsz7vmcct98fxq4w 2814022 2813948 2025-06-18T22:05:29Z BurgertB 2401 Foto 2814022 wikitext text/x-wiki {{Kursiewe titel}} {{Inligtingskas rolprent | naam = The Upside | beeld = | regisseur = Neil Burger | vervaardiger = {{Plainlist| * Todd Black * Jason Blumenthal * Steve Tisch }} | produksieleier = | geskryf_deur = Jon Hartmere, geskoei op ''The Intouchables'' deur Éric Toledano en Olivier Nakache | met = {{Plainlist| * [[Kevin Hart]] * [[Bryan Cranston]] * [[Nicole Kidman]] * [[Golshifteh Farahani]] }} | musiek = Rob Simonsen | kinematografie = Stuart Dryburgh | ateljee = Escape Artists | verspreider = {{Plainlist| * STXfilms * Lantern Entertainment * Amazon Studios (internasionaal)<ref name="prime">{{cite web|title=Amazon Prime Video Picks Up All Int'l SVOD Rights For 'The Upside', Will Debut The Film In Key Markets|website=Deadline Hollywood|first=Andreas|last=Wiseman|date=February 14, 2019|access-date=2 July 2021|url=https://deadline.com/2019/02/amazon-prime-video-the-upside-kevin-hart-bryan-cranston-nicole-kidman-1202557107/}}</ref> }} | vrygestel = {{Begindatum|2017|9|8|df=y}}, <br> Toronto- Internasionale Rolprentfees | speeltyd = 126 minute<ref name="tiff">{{cite web|url=https://www.bbfc.co.uk/release/the-upside-q29sbgvjdglvbjpwwc0zotg0mtu |website=British Board of Film Classification|title=The Upside (12)|access-date=February 16, 2023}}</ref> | land = [[VSA]] | taal = [[Engels]] | imdb_id = 1987680 }} {{beeldgroep2|perrow = 2 / 2 |total_width=260 |align=left |image1=Bryan Cranston at the 2018 Berlin Film Festival (2).jpg|caption1=[[Bryan Cranston]] |image2=Kevin Hart 2014 (cropped 2).jpg|caption2=[[Kevin Hart]] |image3=Golshifteh Farahani at the 2024 Toronto International Film Festival 5 (cropped).jpg|caption3=[[Golshifteh Farahani]] |image4=Nicole Kidman (28835252767) (cropped).jpg|caption4=[[Nicole Kidman]]}} '''''The Upside''''' is 'n [[Amerika]]anse komediedramarolprent wat deur Neil Burger geregisseer en deur Jon Hartmere geskryf is. Dit is 'n nuwe weergawe van die Franse prent van 2011 ''The Intouchables'', wat geïnspireer is deur die lewens van Abdel Sallou en Philippe Pozzo di Borgo. Die prent gaan oor 'n verlamde miljardêr (Cranston) wat 'n onwaarskynlike vriendskap aanknoop met 'n gevangene wat onlangs op parool uit is (Hart). Hy huur hom om hom te versorg. Ook in die prent is [[Nicole Kidman]], [[Golshifteh Farahani]] en Julianna Margulies. Dit is die derde weergawe van ''The Intouchables'' ná die Indiese film ''Oopiri'' en die Argentynse ''Inseparables''.<ref>{{cite news |last=Meunier |first=Emilie |date=September 6, 2017 |title=Remake américain d'Intouchables : Eric Toledano et Olivier Nakache ont vu les premières images... et ils ont été étonnés ! (VIDÉO) |language=fr |work=Télé-Loisirs.fr |publisher=Yahoo |url=https://fr.news.yahoo.com/remake-am%C3%A9ricain-intouchables-eric-toledano-olivier-nakache-vu-160104566.html |url-status=dead |access-date=January 4, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220628061348/https://fr.news.yahoo.com/remake-américain-intouchables-eric-toledano-olivier-nakache-vu-160104566.html |archive-date=2022-06-28}}</ref> Die Engelse nuwe weergawe is in Julie 2011 aangekondig. Verskeie akteurs sou na bewering in die prent speel, soos [[Chris Rock]], [[Idris Elba]], [[Colin Firth]] en [[Jessica Chastain]]. Die verfilming het in Januarie 2017 in [[Philadelphia]] begin. ''The Upside'' se première was op 2017 se Toronto- Internasionale Rolprentfees.<ref name="TIFF">{{cite web|url=https://deadline.com/2017/07/toronto-film-festival-2017-margot-robbie-gary-oldman-jake-gyllenhaal-emma-stone-christian-bale-1202135285/ |title=Toronto Film Festival 2017 Unveils Strong Slate |website=Deadline Hollywood |date=25 July 2017 |access-date=July 25, 2017}}</ref> Die prent het gemengde resensies gekry wat die chemie tussen Hart en Cranston en hulle toneelspel prys, maar die storielyn kritiseer omdat die prent "voorspelbaar en 'n cliché" is.<ref>{{cite web |author=Libbey |first=Dirk |date=January 11, 2017 |title=The Upside Reviews Are In, Here's What Critics Are Saying |url=https://www.cinemablend.com/news/2464976/the-upside-reviews-are-in-heres-what-critics-are-saying |access-date=January 12, 2019 |website=CinemaBlend}}</ref> ==Hoofakteurs== * [[Kevin Hart]] as die oudgevangene Dell Scott * [[Bryan Cranston]] as die miljardêr Philip Lacasse * [[Nicole Kidman]] as Yvonne Pendleton, Philip se persoonlike assistent * [[Golshifteh Farahani]] as Maggie, Philip se fisioterapeut * [[Aja Naomi King]] as Latrice, Dell se eksvrou * [[Tate Donovan]] as Carter, Philip se buurman ==Storielyn== {{Pretbederwer}} Dell Scott en die kwadrupleeg Philip Lacasse jaag in 'n [[Ferrari]] deur [[New York]] se strate en word deur die polisie afgetrek. Dell oortuig die polisiemanne dat hy met Philip hospitaal toe jaag. Philip speel saam en die polisie vergesel hulle na die hospitaal. Ses maande vroeër ontmoet Dell sy paroolbeampte en dié sê hy het handtekeninge nodig om te bewys hy soek werk, anders oortree hy sy paroolvoorwaardes. Hy gaan in die dakwoonstel in van Philip, 'n ryk kwadrupleeg, wat sy lus om te lewe verloor het. Philip en sy assistent, Yvonne Pendleton, doen onderhoude met kandidate vir die pos as sy inwonende versorger. Dell storm in en eis 'n handtekening vir sy paroolbeampte. Philip bied hom die pos aan omdat hy dink sy onbekwame houding sal sy dood veroorsaak. Yvonne maak beswaar, maar Dell wys die pos van die hand. Dell besoek sy eksvrou, Latrice, en hulle seun, Anthony, in hulle armoedige woonstel, maar nie een wil hom in hulle lewe terughê nie. Hy gee Anthony 'n boek wat hy uit Philip se biblioteek gesteel het. Uiteindelik aanvaar Dell Philip se aanbod. Hy besoek sy eksvrou om sy eerste salaris vir haar te gee en vra die gesteelde boek terug, maar sy weier om dit vir hom te gee. Toe Philip aan Dell sy sreng beleid verduidelik dat hy onder geen omstandighede kunsmatige asemhaling wil hê nie, besef Dell hy het sy lus vir die lewe verloor. Toe hy hom kry waar hy sukkel om asem te haal, weier hy egter om hom te laat sterf. Dell neem Philip op 'n uitstappie in die stad, waar hulle [[dagga]] rook vir Philp se pyn. Hulle begin 'n band vorm en Philip vertel vir Dell hy is in 'n valskermsweefongeluk beseer. Hy vertel ook vir hom van die pyn toe hy sy vrou verloor het. Dell pas aan by die versorging van Philip en verander selfs sy rolstoel. Hy word bekend gestel aan [[opera]] en moderne [[kuns]]. Hy begin sy eie skilderye skilder en Philip stal dit in sy dakwoonstel uit. Dell vermoed Yvonne het gevoelens vir Philip, maar sy vertel hom Philip is in 'n "skriftelike verhouding" met 'n vrou genaamd Lily. Hulle het nog nooit met mekaar gepraat nie en skryf net briewe aan mekaar. Met Dell se aanmoediging los Philip vir haar 'n stemboodskap. Toe sy terugbel, spreek hulle af om die Saterdagaand te gaan uiteet. Philip gaan saam met Dell en sy seun uit vir die dag. Alles loop reg, totdat Dell vir Anthony die boek terugvra; Anthony, wat teleurgesteld in sy pa is, gee die boek aan Anthony terug en loop weg. Dell en Philip keer terug huis toe en vind uit daar is 'n verrassingspartytjie vir Philip se verjaarsdag wat Yvonne teen sy wil met sy bure gereël het. Dell en Philip rook weer dagga en Dell oorreed hom om by die gaste aan te sluit. Carter, 'n buurman van wie Philip nie hou nie, nader hom oor Dell se misdaadrekord, maar Philip ignoreer hom. Die Saterdagaand by die restaurant onthul Philip dat Carter Dell se skildery vir $50&nbsp;000 gekoop het, wat hy vir hom gee om sy eie besigheid mee te begin. Toe Lily aankom, sê sy Dell hoef nie te bly nie, want sy het Philip se toestand voor die tyd nagevors. Later raak sy egter angstig en oorstelp. Philip is seergemaak en beëindig die afspraak skielik. Hy keer terug huis toe, waar hy tekere gaan en Dell afdank. Die tyd gaan verby. Dell koop vir Latrice en Anthony 'n nuwe huis en begin 'n besigheid wat gemotoriseerde rolstoele vervaardig. Maggie kom vra Dell om Philip te help, want hy het swaarmoedig geraak en Yvonne weggedryf. Dell neem Philip uit vir 'n rit, en dit lei tot die voorval aan die begin van die prent. Hulle vlug van die hospitaal af en herstel hulle vriendskap. Dell verras Philip met 'n valskermsweefuitstappie en is geskok toe hy gedwing word om mee te doen. Dell bring Philip terug huis toe om Yvonne te ontmoet, waarna hy hulle alleen los om hulle verhouding te herstel terwyl hy teruggaan na Latrice en Anthony. ==Ontvangs== Lede van die gehoor wat by CinemaScore ondervra is, het die prent 'n A gegee (op 'n skaal van A+ tot F), terwyl PostTrak berig fliekgangers het dit 4,5 sterre uit 5 gegee en die meeste "beveel dit beslis aan" (66%).<ref name=opening>{{cite web |url=https://deadline.com/2019/01/kevin-hart-the-upside-aquaman-keanu-reeves-replicas-dogs-way-home-weekend-box-office-1202533526/|title='Upside' Set To Be STX's First No. 1 Opener With $19M+; 'Aquaman' Flips Over $1B WW; Keanu Reeves Hits B.O. Low With 'Replicas'|website=Deadline Hollywood |date=January 13, 2018|first=Anthony |last=D'Alessandro |access-date=January 13, 2019}}</ref> Op [[Rotten Tomatoes]] het die prent 'n goedkeuringsyfer van 43%, gebaseer op 191 resensies, en 'n gemiddelde punt van 5,3/10. Die webtuiste se konsensus lui: "Prekerig, manipulerend en frustrerend vol clichés."<ref>{{cite web|url=https://www.rottentomatoes.com/m/the_upside|title=The Upside (2019)|website=[[Rotten Tomatoes]]|publisher=Fandango Media|access-date=February 6, 2021}}</ref> Op [[Metacritic]] het die prent 'n punt van 46 uit 100 gekry, gebaseer op 40 resensies, wat dui op 'n "gemengde of gemiddelde" ontvangs.<ref>{{cite web|url=https://www.metacritic.com/movie/the-upside|title=The Upside reviews|publisher=[[Metacritic]]|access-date= January 17, 2019}}</ref> Richard Roeper van die ''Chicago Sun-Times'' skryf: "Hart lewer 'n opregte en relatief beskeie vertolking as Dell, maar hy speel 'n alte bekende fliekstereotipe."<ref>{{cite web|url=https://chicago.suntimes.com/entertainment/upside-review-kevin-hart-bryan-cranston-richard-roeper/|title='The Upside' puts up pointless obstacles on two men's path to betterment|date=10 January 2019|last=Roeper|first=Richard|newspaper=Chicago Sun-Times}}</ref> Scott Tobias van ''Variety'' het dit gekritiseer omdat dit nie op die oorspronklike prent verbeter nie. "So min is gedoen om ''The Intouchables'' vir die Amerikaanse kultuur of 'n nuwe gehoor by te werk of varser te maak dat ''The Upside'' geen integriteit as 'n aparte stuk werk het nie."<ref>{{cite web |author=Tobias |first=Scott |date=September 16, 2017 |title=Film Review: 'The Upside' |url=https://variety.com/2017/film/reviews/the-upside-review-intouchables-remake-1202552142/ |work=Variety}}</ref> Peter Bradshaw van ''[[The Guardian]]'' skryf: "Die hele affêre is misreken en sieklik soet", en hy gee dit een ster uit vyf.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/film/2019/jan/10/upside-review-horrific-odd-couple-disability-drama-kevin-hart-bryan-cranston|title=The Upside review – Bryan Cranston heads up horrific odd-couple disability drama|first=Peter|last=Bradshaw|newspaper=The Guardian |date=10 January 2019|via=www.theguardian.com}}</ref> ==Verwysings== {{Verwysings|3}} ==Skakels== * {{IMDb-titel|1987680}} {{vertaaluit| taalafk = en | il = The Upside}} {{Normdata}} [[Kategorie:Amerikaanse rolprente]] m6n35wnpw2nopjlmshuq4qqzkhws8uu 0 450319 2813852 2813816 2025-06-18T13:13:03Z Rooiratel 90342 + Verwysings 2813852 wikitext text/x-wiki [[Lêer:Kino band logo.svg|duimnael]] '''Kino''' ([[Russies]]: Кино, lett. 'bioskoop film') is 'n Russiese rockgroep wat in 1981 in Leningrad (nou [[Sint Petersburg]]) gestig is.<ref name="faroutmagazine" /><ref name="meetrussiaonline" /> Die groep is mede-gestig en gelei deur [[Viktor Tsoi]], wat die musiek en lirieke vir byna al die groep se liedjies geskryf het, tot sy dood in 1990. Oor die verloop van agt jaar het Kino meer as negentig liedjies vrygestel wat oor sewe studio-albums strek, asook 'n paar samestellings en lewendige albums. Gedurende die dae van die [[Sowjetunie]] is die groep se musiek ook wyd versprei in die vorm van bootleg-opnames deur die ondergrondse magnitizdat-verspreidingstoneel. Viktor Tsoi is in 1990 in 'n motorongeluk oorlede. Kort na sy dood het die groep opgebreek nadat hulle hul laaste album vrygestel het, bestaande uit liedjies waaraan Tsoi en die groep in die maande voor sy dood gewerk het. In 2019 het die groep 'n reünie aangekondig met konserte wat laat in 2020 vir die eerste keer in 30 jaar beplan is; hulle is egter later uitgestel na 2021 weens die [[Covid-19-pandemie]]. Die groep is sedert 2019 aktief. == Lede == === Huidige lede === * Oleg Valinsky <small>(Олег Валинский)</small> – tromme<small>(1981; 2019–hede)</small> * [[Yuri Kasparyan]] <small>(Юрий Каспарян)</small> – hoof-kitaar, agtergrondsang <small>(1983–1991, 2012, 2019–hede)</small>; keyboards <small>(1986–1987)</small> * Igor Tikhomirov <small>(Игорь Тихомиров)</small> – baskitaar <small>(1985–1991, 2012, 2019–hede)</small> * [[Alexander Titov (rock musician)|Aleksandr Titov]] <small>(Александр Титов)</small> – baskitaar, perkussie, agtergrondsang <small>(1984–1985, 2019–hede)</small> === Voormalige lede === * [[Viktor Tsoi]] <small>(Виктор Цой)</small> – hoof-sang, rhythm guitar <small>(1981–1990; sy dood)</small>; baskitaar <small>(1981–1984)</small> * Aleksei Rybin <small>(Алексей Рыбин)</small> – hoof-kitaar <small>(1981–1983)</small> * [[Georgy Guryanov]] <small>(Георгий Гурьянов)</small> – tromme, perkussie, trom-masjien, agtergrondsang <small>(1984–1991, 2012; sterf 2013)</small>; baskitaar <small>(1986–1987)</small> === Tydlyn === <timeline> ImageSize = width:900 height:auto barincrement:30 PlotArea = left:100 bottom:90 top:20 right:50 Alignbars = justify DateFormat = mm/dd/yyyy Period = from:1982 till:1990 TimeAxis = orientation:horizontal format:yyyy Colors = id:Stem value:red legend:Stem,_ritme_kitaar id:Kitare value:green legend:Hoof_guitar id:Baskitaar value:blue legend:Baskitaar id:Tromme value:orange legend:Tromme,_perkussie id:Lynes value:black legend:Ateljee_album Legend = orientation:vertical position:bottom columns:3 ScaleMajor = increment:1 start:1982 ScaleMinor = increment:1 start:1982 LineData = at:04/01/1982 color:black layer:back at:06/01/1983 color:black layer:back at:02/01/1984 color:black layer:back at:07/01/1985 color:black layer:back at:01/01/1986 color:black layer:back at:08/01/1987 color:black layer:back at:04/01/1989 color:black layer:back at:09/01/1989 color:black layer:back at:12/01/1990 color:black layer:back BarData = bar:Tsoy text:"Viktor Tsoi" bar:Ryb text:"Aleksei Rybin" bar:Kasp text:"Yuri Kasparyan" bar:Tit text:"Aleksandr Titov" bar:Tih text:"Igor Tikhomirov" bar:Val text:"Oleg Valinsky" bar:Gur text:"Georgy Guryanov" PlotData= width:10 textcolor:black align:left anchor:from shift:(10,-4) bar:Tsoy from:start till:08/15/1990 color:Stem bar:Ryb from:start till:03/04/1983 color:Kitare bar:Val from:start till:02/01/1982 color:Tromme bar:Kasp from:03/01/1983 till:end color:Kitare bar:Tit from:02/01/1984 till:11/01/1985 color:Baskitaar bar:Gur from:02/01/1984 till:end color:Tromme bar:Tih from:11/01/1985 till:end color:Baskitaar </timeline> == Diskografie == ;Ateljee-albums * ''[[45 (Kino album)|45]]'' (1982) * ''[[46 (album)|46]]'' (1983) * ''[[Nachalnik Kamchatki]]'' (1984) * ''[[Eto ne lyubov...]]'' (1985) * ''[[Noch (album)|Noch]]'' (1986) * ''[[Gruppa krovi]]'' (1988) * ''[[Zvezda po imeni Solntse]]'' (1989) * [[Chyorny albom|Untitled album]] (''Chyorny albom'') (1990) ;Compilasie-album * ''[[Posledniy geroy (album)|Posledniy geroy]]'' (1989) == Verwysings == {{Verwysings|verwysings= <ref name="faroutmagazine">https://faroutmagazine.co.uk/kino-russian-punk-band-battled-the-ussr-and-won/</ref> <ref name="meetrussiaonline">https://meetrussiaonline.com/kino-the-legend-of-the-russian-rock-of-the-1980s/</ref> }} == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn|Kino}} {{Normdata}} [[Kategorie:Russiese musici]] [[Kategorie:Sowjetse musici]] [[Kategorie:Russiese musiekgroepe]] 8uvy6ylseu6k51v4e1yns4ti6jjrt3m 2813854 2813852 2025-06-18T13:15:23Z Rooiratel 90342 Filled in 2 bare reference(s) with reFill 2 2813854 wikitext text/x-wiki [[Lêer:Kino band logo.svg|duimnael]] '''Kino''' ([[Russies]]: Кино, lett. 'bioskoop film') is 'n Russiese rockgroep wat in 1981 in Leningrad (nou [[Sint Petersburg]]) gestig is.<ref name="faroutmagazine" /><ref name="meetrussiaonline" /> Die groep is mede-gestig en gelei deur [[Viktor Tsoi]], wat die musiek en lirieke vir byna al die groep se liedjies geskryf het, tot sy dood in 1990. Oor die verloop van agt jaar het Kino meer as negentig liedjies vrygestel wat oor sewe studio-albums strek, asook 'n paar samestellings en lewendige albums. Gedurende die dae van die [[Sowjetunie]] is die groep se musiek ook wyd versprei in die vorm van bootleg-opnames deur die ondergrondse magnitizdat-verspreidingstoneel. Viktor Tsoi is in 1990 in 'n motorongeluk oorlede. Kort na sy dood het die groep opgebreek nadat hulle hul laaste album vrygestel het, bestaande uit liedjies waaraan Tsoi en die groep in die maande voor sy dood gewerk het. In 2019 het die groep 'n reünie aangekondig met konserte wat laat in 2020 vir die eerste keer in 30 jaar beplan is; hulle is egter later uitgestel na 2021 weens die [[Covid-19-pandemie]]. Die groep is sedert 2019 aktief. == Lede == === Huidige lede === * Oleg Valinsky <small>(Олег Валинский)</small> – tromme<small>(1981; 2019–hede)</small> * [[Yuri Kasparyan]] <small>(Юрий Каспарян)</small> – hoof-kitaar, agtergrondsang <small>(1983–1991, 2012, 2019–hede)</small>; keyboards <small>(1986–1987)</small> * Igor Tikhomirov <small>(Игорь Тихомиров)</small> – baskitaar <small>(1985–1991, 2012, 2019–hede)</small> * [[Alexander Titov (rock musician)|Aleksandr Titov]] <small>(Александр Титов)</small> – baskitaar, perkussie, agtergrondsang <small>(1984–1985, 2019–hede)</small> === Voormalige lede === * [[Viktor Tsoi]] <small>(Виктор Цой)</small> – hoof-sang, rhythm guitar <small>(1981–1990; sy dood)</small>; baskitaar <small>(1981–1984)</small> * Aleksei Rybin <small>(Алексей Рыбин)</small> – hoof-kitaar <small>(1981–1983)</small> * [[Georgy Guryanov]] <small>(Георгий Гурьянов)</small> – tromme, perkussie, trom-masjien, agtergrondsang <small>(1984–1991, 2012; sterf 2013)</small>; baskitaar <small>(1986–1987)</small> === Tydlyn === <timeline> ImageSize = width:900 height:auto barincrement:30 PlotArea = left:100 bottom:90 top:20 right:50 Alignbars = justify DateFormat = mm/dd/yyyy Period = from:1982 till:1990 TimeAxis = orientation:horizontal format:yyyy Colors = id:Stem value:red legend:Stem,_ritme_kitaar id:Kitare value:green legend:Hoof_guitar id:Baskitaar value:blue legend:Baskitaar id:Tromme value:orange legend:Tromme,_perkussie id:Lynes value:black legend:Ateljee_album Legend = orientation:vertical position:bottom columns:3 ScaleMajor = increment:1 start:1982 ScaleMinor = increment:1 start:1982 LineData = at:04/01/1982 color:black layer:back at:06/01/1983 color:black layer:back at:02/01/1984 color:black layer:back at:07/01/1985 color:black layer:back at:01/01/1986 color:black layer:back at:08/01/1987 color:black layer:back at:04/01/1989 color:black layer:back at:09/01/1989 color:black layer:back at:12/01/1990 color:black layer:back BarData = bar:Tsoy text:"Viktor Tsoi" bar:Ryb text:"Aleksei Rybin" bar:Kasp text:"Yuri Kasparyan" bar:Tit text:"Aleksandr Titov" bar:Tih text:"Igor Tikhomirov" bar:Val text:"Oleg Valinsky" bar:Gur text:"Georgy Guryanov" PlotData= width:10 textcolor:black align:left anchor:from shift:(10,-4) bar:Tsoy from:start till:08/15/1990 color:Stem bar:Ryb from:start till:03/04/1983 color:Kitare bar:Val from:start till:02/01/1982 color:Tromme bar:Kasp from:03/01/1983 till:end color:Kitare bar:Tit from:02/01/1984 till:11/01/1985 color:Baskitaar bar:Gur from:02/01/1984 till:end color:Tromme bar:Tih from:11/01/1985 till:end color:Baskitaar </timeline> == Diskografie == ;Ateljee-albums * ''[[45 (Kino album)|45]]'' (1982) * ''[[46 (album)|46]]'' (1983) * ''[[Nachalnik Kamchatki]]'' (1984) * ''[[Eto ne lyubov...]]'' (1985) * ''[[Noch (album)|Noch]]'' (1986) * ''[[Gruppa krovi]]'' (1988) * ''[[Zvezda po imeni Solntse]]'' (1989) * [[Chyorny albom|Untitled album]] (''Chyorny albom'') (1990) ;Compilasie-album * ''[[Posledniy geroy (album)|Posledniy geroy]]'' (1989) == Verwysings == {{Verwysings|verwysings= <ref name="faroutmagazine">{{Cite web|url=https://faroutmagazine.co.uk/kino-russian-punk-band-battled-the-ussr-and-won/|title=Kino: the Russian punk band who battled the USSR and won|first=Tyler|last=Golsen|date=2023-10-08|website=faroutmagazine.co.uk|accessdate=2025-06-18}}</ref> <ref name="meetrussiaonline">{{Cite web|url=https://meetrussiaonline.com/kino-the-legend-of-the-russian-rock-of-the-1980s/|title="Kino" - the legend of the Russian rock of the 1980s|first=Meet Russia|last=Online|date=2019-02-10|accessdate=2025-06-18}}</ref> }} == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn|Kino}} {{Normdata}} [[Kategorie:Russiese musici]] [[Kategorie:Sowjetse musici]] [[Kategorie:Russiese musiekgroepe]] mmn85cpfesrr9knxgtt27ujg2f3q8n1 2813958 2813854 2025-06-18T18:49:30Z BurgertB 2401 Taal 2813958 wikitext text/x-wiki [[Lêer:Kino band logo.svg|duimnael]] '''Kino''' ([[Russies]]: Кино, "bioskoop") is 'n Russiese rockgroep wat in 1981 in Leningrad (nou [[Sint Petersburg]]) gestig is.<ref name="faroutmagazine" /><ref name="meetrussiaonline" /> Die groep is medegestig en gelei deur [[Viktor Tsoi]], wat die musiek en lirieke vir byna al die groep se liedjies geskryf het, tot sy dood in 1990. Oor die verloop van agt jaar het Kino sowat sewe albums met meer as 90 liedjies uitgereik, asook 'n paar samestellings en lewendige albums. Gedurende die dae van die [[Sowjetunie]] is die groep se musiek ook wyd versprei in die vorm van ''bootleg''-opnames deur die ondergrondse ''magnitizdat''-verspreidingstoneel. Viktor Tsoi is in 1990 in 'n motorongeluk oorlede. Kort na sy dood het die groep uiteengegaan nadat hulle hul laaste album uitgereik het, bestaande uit liedjies waaraan Tsoi en die groep in die maande voor sy dood gewerk het. In 2019 het die groep 'n reünie aangekondig met konserte wat laat in 2020 vir die eerste keer in 30 jaar beplan is; dit is egter na 2021 uitgestel weens die [[Covid-19-pandemie]]. Die groep is sedert 2019 aktief. == Lede == === Huidige lede === * Oleg Valinsky <small>(Олег Валинский)</small> – tromme<small>(1981; 2019–hede)</small> * Yuri Kasparyan <small>(Юрий Каспарян)</small> – hoof-kitaar, agtergrondsang <small>(1983–1991, 2012, 2019–hede)</small>; keyboards <small>(1986–1987)</small> * Igor Tikhomirov <small>(Игорь Тихомиров)</small> – baskitaar <small>(1985–1991, 2012, 2019–hede)</small> * Alexander Titov <small>(Александр Титов)</small> – baskitaar, perkussie, agtergrondsang <small>(1984–1985, 2019–hede)</small> === Voormalige lede === * [[Viktor Tsoi]] <small>(Виктор Цой)</small> – hoofsanger, rhythmkitaar <small>(1981–1990; sy dood)</small>; baskitaar <small>(1981–1984)</small> * Aleksei Rybin <small>(Алексей Рыбин)</small> – hoofkitaar <small>(1981–1983)</small> * Georgy Guryanov <small>(Георгий Гурьянов)</small> – tromme, perkussie, trommasjien, agtergrondsang <small>(1984–1991, 2012; sterf 2013)</small>; baskitaar <small>(1986–1987)</small> === Tydlyn === <timeline> ImageSize = width:900 height:auto barincrement:30 PlotArea = left:100 bottom:90 top:20 right:50 Alignbars = justify DateFormat = mm/dd/yyyy Period = from:1982 till:1990 TimeAxis = orientation:horizontal format:yyyy Colors = id:Stem value:red legend:Stem,_ritme_kitaar id:Kitare value:green legend:Hoof_guitar id:Baskitaar value:blue legend:Baskitaar id:Tromme value:orange legend:Tromme,_perkussie id:Lynes value:black legend:Ateljee_album Legend = orientation:vertical position:bottom columns:3 ScaleMajor = increment:1 start:1982 ScaleMinor = increment:1 start:1982 LineData = at:04/01/1982 color:black layer:back at:06/01/1983 color:black layer:back at:02/01/1984 color:black layer:back at:07/01/1985 color:black layer:back at:01/01/1986 color:black layer:back at:08/01/1987 color:black layer:back at:04/01/1989 color:black layer:back at:09/01/1989 color:black layer:back at:12/01/1990 color:black layer:back BarData = bar:Tsoy text:"Viktor Tsoi" bar:Ryb text:"Aleksei Rybin" bar:Kasp text:"Yuri Kasparyan" bar:Tit text:"Aleksandr Titov" bar:Tih text:"Igor Tikhomirov" bar:Val text:"Oleg Valinsky" bar:Gur text:"Georgy Guryanov" PlotData= width:10 textcolor:black align:left anchor:from shift:(10,-4) bar:Tsoy from:start till:08/15/1990 color:Stem bar:Ryb from:start till:03/04/1983 color:Kitare bar:Val from:start till:02/01/1982 color:Tromme bar:Kasp from:03/01/1983 till:end color:Kitare bar:Tit from:02/01/1984 till:11/01/1985 color:Baskitaar bar:Gur from:02/01/1984 till:end color:Tromme bar:Tih from:11/01/1985 till:end color:Baskitaar </timeline> == Diskografie == ;Ateljee-albums * ''45'' (1982) * ''46'' (1983) * ''Nachalnik Kamchatki'' (1984) * ''Eto ne lyubov...'' (1985) * ''Noch'' (1986) * ''Gruppa krovi'' (1988) * ''Zvezda po imeni Solntse'' (1989) * Ongetitelde album (''Chyorny albom'') (1990) ;Kompilasie-album * ''Posledniy geroy'' (1989) == Verwysings == {{Verwysings|verwysings= <ref name="faroutmagazine">{{Cite web|url=https://faroutmagazine.co.uk/kino-russian-punk-band-battled-the-ussr-and-won/|title=Kino: the Russian punk band who battled the USSR and won|first=Tyler|last=Golsen|date=2023-10-08|website=faroutmagazine.co.uk|accessdate=2025-06-18}}</ref> <ref name="meetrussiaonline">{{Cite web|url=https://meetrussiaonline.com/kino-the-legend-of-the-russian-rock-of-the-1980s/|title="Kino" - the legend of the Russian rock of the 1980s|first=Meet Russia|last=Online|date=2019-02-10|accessdate=2025-06-18}}</ref> }} == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn|Kino}} {{Normdata}} [[Kategorie:Russiese musici]] [[Kategorie:Sowjetse musici]] [[Kategorie:Russiese musiekgroepe]] b6h2jxzqdlnqtii576o7i69zz04k8gh 2813961 2813958 2025-06-18T18:58:05Z BurgertB 2401 Koppeltekens 2813961 wikitext text/x-wiki [[Lêer:Kino band logo.svg|duimnael]] '''Kino''' ([[Russies]]: Кино, "bioskoop") is 'n Russiese rockgroep wat in 1981 in Leningrad (nou [[Sint Petersburg]]) gestig is.<ref name="faroutmagazine" /><ref name="meetrussiaonline" /> Die groep is medegestig en gelei deur [[Viktor Tsoi]], wat die musiek en lirieke vir byna al die groep se liedjies geskryf het, tot sy dood in 1990. Oor die verloop van agt jaar het Kino sowat sewe albums met meer as 90 liedjies uitgereik, asook 'n paar samestellings en lewendige albums. Gedurende die dae van die [[Sowjetunie]] is die groep se musiek ook wyd versprei in die vorm van ''bootleg''-opnames deur die ondergrondse ''magnitizdat''-verspreidingstoneel. Viktor Tsoi is in 1990 in 'n motorongeluk oorlede. Kort na sy dood het die groep uiteengegaan nadat hulle hul laaste album uitgereik het, bestaande uit liedjies waaraan Tsoi en die groep in die maande voor sy dood gewerk het. In 2019 het die groep 'n reünie aangekondig met konserte wat laat in 2020 vir die eerste keer in 30 jaar beplan is; dit is egter na 2021 uitgestel weens die [[Covid-19-pandemie]]. Die groep is sedert 2019 aktief. == Lede == === Huidige lede === * Oleg Valinsky <small>(Олег Валинский)</small> – tromme<small>(1981; 2019-hede)</small> * Yuri Kasparyan <small>(Юрий Каспарян)</small> – hoofkitaar, agtergrondsang <small>(1983-1991, 2012, 2019-hede)</small>; toetsborde <small>(1986-1987)</small> * Igor Tikhomirov <small>(Игорь Тихомиров)</small> – baskitaar <small>(1985-1991, 2012, 2019-hede)</small> * Alexander Titov <small>(Александр Титов)</small> – baskitaar, perkussie, agtergrondsang <small>(1984-1985, 2019-hede)</small> === Voormalige lede === * [[Viktor Tsoi]] <small>(Виктор Цой)</small> – hoofsanger, rhythmkitaar <small>(1981-1990; sy dood)</small>; baskitaar <small>(1981-1984)</small> * Aleksei Rybin <small>(Алексей Рыбин)</small> – hoofkitaar <small>(1981-1983)</small> * Georgy Guryanov <small>(Георгий Гурьянов)</small> – tromme, perkussie, trommasjien, agtergrondsang <small>(1984-1991, 2012; sterf 2013)</small>; baskitaar <small>(1986-1987)</small> === Tydlyn === <timeline> ImageSize = width:900 height:auto barincrement:30 PlotArea = left:100 bottom:90 top:20 right:50 Alignbars = justify DateFormat = mm/dd/yyyy Period = from:1982 till:1990 TimeAxis = orientation:horizontal format:yyyy Colors = id:Stem value:red legend:Stem,_ritme_kitaar id:Kitare value:green legend:Hoof_guitar id:Baskitaar value:blue legend:Baskitaar id:Tromme value:orange legend:Tromme,_perkussie id:Lynes value:black legend:Ateljee_album Legend = orientation:vertical position:bottom columns:3 ScaleMajor = increment:1 start:1982 ScaleMinor = increment:1 start:1982 LineData = at:04/01/1982 color:black layer:back at:06/01/1983 color:black layer:back at:02/01/1984 color:black layer:back at:07/01/1985 color:black layer:back at:01/01/1986 color:black layer:back at:08/01/1987 color:black layer:back at:04/01/1989 color:black layer:back at:09/01/1989 color:black layer:back at:12/01/1990 color:black layer:back BarData = bar:Tsoy text:"Viktor Tsoi" bar:Ryb text:"Aleksei Rybin" bar:Kasp text:"Yuri Kasparyan" bar:Tit text:"Aleksandr Titov" bar:Tih text:"Igor Tikhomirov" bar:Val text:"Oleg Valinsky" bar:Gur text:"Georgy Guryanov" PlotData= width:10 textcolor:black align:left anchor:from shift:(10,-4) bar:Tsoy from:start till:08/15/1990 color:Stem bar:Ryb from:start till:03/04/1983 color:Kitare bar:Val from:start till:02/01/1982 color:Tromme bar:Kasp from:03/01/1983 till:end color:Kitare bar:Tit from:02/01/1984 till:11/01/1985 color:Baskitaar bar:Gur from:02/01/1984 till:end color:Tromme bar:Tih from:11/01/1985 till:end color:Baskitaar </timeline> == Diskografie == ;Ateljee-albums * ''45'' (1982) * ''46'' (1983) * ''Nachalnik Kamchatki'' (1984) * ''Eto ne lyubov...'' (1985) * ''Noch'' (1986) * ''Gruppa krovi'' (1988) * ''Zvezda po imeni Solntse'' (1989) * Ongetitelde album (''Chyorny albom'') (1990) ;Kompilasie-album * ''Posledniy geroy'' (1989) == Verwysings == {{Verwysings|verwysings= <ref name="faroutmagazine">{{Cite web|url=https://faroutmagazine.co.uk/kino-russian-punk-band-battled-the-ussr-and-won/|title=Kino: the Russian punk band who battled the USSR and won|first=Tyler|last=Golsen|date=2023-10-08|website=faroutmagazine.co.uk|accessdate=2025-06-18}}</ref> <ref name="meetrussiaonline">{{Cite web|url=https://meetrussiaonline.com/kino-the-legend-of-the-russian-rock-of-the-1980s/|title="Kino" - the legend of the Russian rock of the 1980s|first=Meet Russia|last=Online|date=2019-02-10|accessdate=2025-06-18}}</ref> }} == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn|Kino}} {{Normdata}} [[Kategorie:Russiese musici]] [[Kategorie:Sowjetse musici]] [[Kategorie:Russiese musiekgroepe]] rlhv0vy3h4hekk758dq5lnwt8x1go77 2813963 2813961 2025-06-18T19:01:59Z BurgertB 2401 Transliterasie 2813963 wikitext text/x-wiki [[Lêer:Kino band logo.svg|duimnael]] '''Kino''' ([[Russies]]: Кино, "bioskoop") is 'n Russiese rockgroep wat in 1981 in Leningrad (nou [[Sint Petersburg]]) gestig is.<ref name="faroutmagazine" /><ref name="meetrussiaonline" /> Die groep is medegestig en gelei deur [[Viktor Tsoi]], wat die musiek en lirieke vir byna al die groep se liedjies geskryf het, tot sy dood in 1990. Oor die verloop van agt jaar het Kino sowat sewe albums met meer as 90 liedjies uitgereik, asook 'n paar samestellings en lewendige albums. Gedurende die dae van die [[Sowjetunie]] is die groep se musiek ook wyd versprei in die vorm van ''bootleg''-opnames deur die ondergrondse ''magnitizdat''-verspreidingstoneel. Viktor Tsoi is in 1990 in 'n motorongeluk oorlede. Kort na sy dood het die groep uiteengegaan nadat hulle hul laaste album uitgereik het, bestaande uit liedjies waaraan Tsoi en die groep in die maande voor sy dood gewerk het. In 2019 het die groep 'n reünie aangekondig met konserte wat laat in 2020 vir die eerste keer in 30 jaar beplan is; dit is egter na 2021 uitgestel weens die [[Covid-19-pandemie]]. Die groep is sedert 2019 aktief. == Lede == === Huidige lede === * Oleg Valinsky <small>(Олег Валинский)</small> – tromme<small>(1981; 2019-hede)</small> * Yuri Kasparyan <small>(Юрий Каспарян)</small> – hoofkitaar, agtergrondsang <small>(1983-1991, 2012, 2019-hede)</small>; toetsborde <small>(1986-1987)</small> * Igor Tikhomirov <small>(Игорь Тихомиров)</small> – baskitaar <small>(1985-1991, 2012, 2019-hede)</small> * Alexander Titov <small>(Александр Титов)</small> – baskitaar, perkussie, agtergrondsang <small>(1984-1985, 2019-hede)</small> === Voormalige lede === * [[Viktor Tsoi]] <small>(Виктор Цой)</small> – hoofsanger, rhythmkitaar <small>(1981-1990; sy dood)</small>; baskitaar <small>(1981-1984)</small> * Aleksei Rybin <small>(Алексей Рыбин)</small> – hoofkitaar <small>(1981-1983)</small> * Georgy Guryanov <small>(Георгий Гурьянов)</small> – tromme, perkussie, trommasjien, agtergrondsang <small>(1984-1991, 2012; sterf 2013)</small>; baskitaar <small>(1986-1987)</small> === Tydlyn === <timeline> ImageSize = width:900 height:auto barincrement:30 PlotArea = left:100 bottom:90 top:20 right:50 Alignbars = justify DateFormat = mm/dd/yyyy Period = from:1982 till:1990 TimeAxis = orientation:horizontal format:yyyy Colors = id:Stem value:red legend:Stem,_ritme_kitaar id:Kitare value:green legend:Hoof_guitar id:Baskitaar value:blue legend:Baskitaar id:Tromme value:orange legend:Tromme,_perkussie id:Lynes value:black legend:Ateljee_album Legend = orientation:vertical position:bottom columns:3 ScaleMajor = increment:1 start:1982 ScaleMinor = increment:1 start:1982 LineData = at:04/01/1982 color:black layer:back at:06/01/1983 color:black layer:back at:02/01/1984 color:black layer:back at:07/01/1985 color:black layer:back at:01/01/1986 color:black layer:back at:08/01/1987 color:black layer:back at:04/01/1989 color:black layer:back at:09/01/1989 color:black layer:back at:12/01/1990 color:black layer:back BarData = bar:Tsoy text:"Viktor Tsoi" bar:Ryb text:"Aleksei Rybin" bar:Kasp text:"Yuri Kasparyan" bar:Tit text:"Aleksandr Titov" bar:Tih text:"Igor Tikhomirov" bar:Val text:"Oleg Valinsky" bar:Gur text:"Georgy Guryanov" PlotData= width:10 textcolor:black align:left anchor:from shift:(10,-4) bar:Tsoy from:start till:08/15/1990 color:Stem bar:Ryb from:start till:03/04/1983 color:Kitare bar:Val from:start till:02/01/1982 color:Tromme bar:Kasp from:03/01/1983 till:end color:Kitare bar:Tit from:02/01/1984 till:11/01/1985 color:Baskitaar bar:Gur from:02/01/1984 till:end color:Tromme bar:Tih from:11/01/1985 till:end color:Baskitaar </timeline> == Diskografie == ;Ateljee-albums * ''45'' (1982) * ''46'' (1983) * ''Natsjalnik Kamtsjatki'' (1984) * ''Eto ne ljoebof...'' (1985) * ''Notsj'' (1986) * ''Groeppa krowi'' (1988) * ''Zwezda po imeni Solntse'' (1989) * Ongetitelde album (''Tsjsorni albom'') (1990) ;Kompilasie-album * ''Posledni geroi'' (1989) == Verwysings == {{Verwysings|verwysings= <ref name="faroutmagazine">{{Cite web|url=https://faroutmagazine.co.uk/kino-russian-punk-band-battled-the-ussr-and-won/|title=Kino: the Russian punk band who battled the USSR and won|first=Tyler|last=Golsen|date=2023-10-08|website=faroutmagazine.co.uk|accessdate=2025-06-18}}</ref> <ref name="meetrussiaonline">{{Cite web|url=https://meetrussiaonline.com/kino-the-legend-of-the-russian-rock-of-the-1980s/|title="Kino" - the legend of the Russian rock of the 1980s|first=Meet Russia|last=Online|date=2019-02-10|accessdate=2025-06-18}}</ref> }} == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn|Kino}} {{Normdata}} [[Kategorie:Russiese musici]] [[Kategorie:Sowjetse musici]] [[Kategorie:Russiese musiekgroepe]] nstvjvpt185r7f5u8e0ry20qq5xelys 0 450320 2813969 2813820 2025-06-18T19:19:48Z Sobaka 328 2813969 wikitext text/x-wiki {{TITELAANSIG|''The Gibson Goddess''}} {{Databoks}} '''''The Gibson Goddess''''' is 'n [[VSA|Amerikaanse]] [[stilfilm]] uit [[1909]]. D.W. Griffith is die regisseur.<ref>[https://www.silentera.com/PSFL/data/G/GibsonGoddess1909.html The Gibson Goddess]</ref> == Hoofrolspelers == * [[Marion Leonard]] af Nanette Ranfrea * [[Kate Bruce]] * [[Arthur V. Johnson]] * James Kirkwood * George Nichols * Anthony O'Sullivan * [[Mary Pickford]] == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie-inlyn}} {{Wikiquote-inlyn}} * {{IMDb title|0000878}} {{Normdata}} [[Kategorie:Amerikaanse rolprente]] builwa4voxp7k9ry6l7ggoh8gtacgrr 0 450323 2813856 2813832 2025-06-18T13:39:43Z Sobaka 328 bywerk 2813856 wikitext text/x-wiki {{TITELAANSIG|''The Golden Louis''}} {{Databoks}} '''''The Golden Louis''''' is 'n [[VSA|Amerikaanse]] [[stilfilm]] uit [[1909]]. Die film is geregisseer deur D.W. Griffith.<ref>Dean W. Duncan. ''Stories of Childhood: Evolving Portrayals in Books and Films''</ref><ref>[https://mubi.com/films/the-golden-louis THE GOLDEN LOUIS]</ref> Die film draaiboek is geskryf deur Edward Acker en vervaardig deur die Biograph Company in [[New York]].<ref name="TMPW16">[https://archive.org/details/movurewor29chal/page/n765/mode/1up?view=theater&q "Edward Acker”], ''The Moving Picture World'' (New York, N.Y.), 30 September 1916, p. 2114. Internet Archive, San Francisco, California.Besoek 15 Maart 2021.</ref> Oorspronklik is hierdie kortfilm op 'n "gesplete rol" na teaters versprei, wat saam met 'n ander Griffith-geregisseerde film, die komedie ''The Politician's Love Story'', gepaard gegaan het.<ref name="AFI">[https://catalog.afi.com/Film/36140-THE-GOLDENLOUIS?sid=97bc0645-cc5f-42b8-b0d0-ea5c4b699995&sr=8.749347&cp=1&pos=0 "The Golden Louis (1909)"], American Film Institute (AFI), Los Angeles, California. Besoek 14 Maart 2021.</ref> ==Storielyn== Op 'n sneeuagtige vakansieaand stuur 'n ou vrou 'n klein dogtertjie om geld te bedel deur die strate van die laat 17de-eeuse "ou [[Parys]]".<ref name="TMPWa">[https://archive.org/details/moviwor04chal/page/n226/mode/2up?view=theater "Stories of the Films/Biograph Company/The Golden Louis"], ''The Moving Picture World'' (New York, N.Y.), 20 Februarie 1909, bl. 211-212. Internet Archive. Besoek 14 Maart 2021.</ref> Welgekleede feesgangers en ander wat verby die kind loop, ignoreer haar pleidooie om liefdadigheid. Uitgeput en koud gaan die klein bedelaartjie op 'n paar kliptrappe langs die sypaadjie lê en raak aan die slaap. Gou kry 'n heer wat verbyloop jammer vir haar, hoewel hy die meisie nie wakker maak nie. Hy plaas eenvoudig 'n muntstuk, 'n goue "''Louis d'or''", in een van haar houtskoene, wat van haar voet afgekom het en op die sneeubedekte sypaadjie langs haar sit. Elders, binne 'n nabygeleë dobbelsaal, het een van die feesgangers nie meer geld gehad deur "''roulettes''" te speel nie. Vol vertroue dat hy 'n fortuin kon wen as hy net meer geld gehad het, gaan hy buitentoe om meer fondse te vind. Daar sien hy die meisie op die trappe slaap. Hy sien ook die goue Louis in haar skoen. Aanvanklik huiwerig om die muntstuk te neem, "leen" die jongman dit, want hy is seker dat hy 'n fortuin vir homself en haar met roulette kan wen. Terwyl hy na die dobbelsaal terugkeer en weer speel, word die kind wakker en hervat haar ronddwaal en bedel deur die strate. Die dobbelaar wen sy verwagte fortuin en gaan nou terug om sy sukses met die meisie te deel. Tydens sy soektog na haar keer die swak, halfbevrore bedelaartjie terug na die trappe en gaan weer lê. Die dobbelaar vind haar uiteindelik. Sy lyk asof sy weer slaap, maar hy besef gou dat die kind dood is. Verpletter huil die dobbelaar, vaar woedend op 'n skare toeskouers en gooi dan sy roulette-wengeld in die sneeu. Hy tel dan die klein lewelose liggaampie op, wieg dit in sy arms en hou aan huil. == Hoofrolspelers == * Anita Hendrie * [[Adele DeGarde]] * [[Owen Moore]] * [[Charles Inslee]] * Herbert Yost == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie-inlyn}} {{Wikiquote-inlyn}} * {{IMDb title|0000882}} {{Normdata}} [[Kategorie:Amerikaanse rolprente]] 18yvlrrhc3xy7x3hzcxjwes9516elrj 2813861 2813856 2025-06-18T13:44:12Z Sobaka 328 /* Hoofrolspelers */ 2813861 wikitext text/x-wiki {{TITELAANSIG|''The Golden Louis''}} {{Databoks}} '''''The Golden Louis''''' is 'n [[VSA|Amerikaanse]] [[stilfilm]] uit [[1909]]. Die film is geregisseer deur D.W. Griffith.<ref>Dean W. Duncan. ''Stories of Childhood: Evolving Portrayals in Books and Films''</ref><ref>[https://mubi.com/films/the-golden-louis THE GOLDEN LOUIS]</ref> Die film draaiboek is geskryf deur Edward Acker en vervaardig deur die Biograph Company in [[New York]].<ref name="TMPW16">[https://archive.org/details/movurewor29chal/page/n765/mode/1up?view=theater&q "Edward Acker”], ''The Moving Picture World'' (New York, N.Y.), 30 September 1916, p. 2114. Internet Archive, San Francisco, California.Besoek 15 Maart 2021.</ref> Oorspronklik is hierdie kortfilm op 'n "gesplete rol" na teaters versprei, wat saam met 'n ander Griffith-geregisseerde film, die komedie ''The Politician's Love Story'', gepaard gegaan het.<ref name="AFI">[https://catalog.afi.com/Film/36140-THE-GOLDENLOUIS?sid=97bc0645-cc5f-42b8-b0d0-ea5c4b699995&sr=8.749347&cp=1&pos=0 "The Golden Louis (1909)"], American Film Institute (AFI), Los Angeles, California. Besoek 14 Maart 2021.</ref> ==Storielyn== Op 'n sneeuagtige vakansieaand stuur 'n ou vrou 'n klein dogtertjie om geld te bedel deur die strate van die laat 17de-eeuse "ou [[Parys]]".<ref name="TMPWa">[https://archive.org/details/moviwor04chal/page/n226/mode/2up?view=theater "Stories of the Films/Biograph Company/The Golden Louis"], ''The Moving Picture World'' (New York, N.Y.), 20 Februarie 1909, bl. 211-212. Internet Archive. Besoek 14 Maart 2021.</ref> Welgekleede feesgangers en ander wat verby die kind loop, ignoreer haar pleidooie om liefdadigheid. Uitgeput en koud gaan die klein bedelaartjie op 'n paar kliptrappe langs die sypaadjie lê en raak aan die slaap. Gou kry 'n heer wat verbyloop jammer vir haar, hoewel hy die meisie nie wakker maak nie. Hy plaas eenvoudig 'n muntstuk, 'n goue "''Louis d'or''", in een van haar houtskoene, wat van haar voet afgekom het en op die sneeubedekte sypaadjie langs haar sit. Elders, binne 'n nabygeleë dobbelsaal, het een van die feesgangers nie meer geld gehad deur "''roulettes''" te speel nie. Vol vertroue dat hy 'n fortuin kon wen as hy net meer geld gehad het, gaan hy buitentoe om meer fondse te vind. Daar sien hy die meisie op die trappe slaap. Hy sien ook die goue Louis in haar skoen. Aanvanklik huiwerig om die muntstuk te neem, "leen" die jongman dit, want hy is seker dat hy 'n fortuin vir homself en haar met roulette kan wen. Terwyl hy na die dobbelsaal terugkeer en weer speel, word die kind wakker en hervat haar ronddwaal en bedel deur die strate. Die dobbelaar wen sy verwagte fortuin en gaan nou terug om sy sukses met die meisie te deel. Tydens sy soektog na haar keer die swak, halfbevrore bedelaartjie terug na die trappe en gaan weer lê. Die dobbelaar vind haar uiteindelik. Sy lyk asof sy weer slaap, maar hy besef gou dat die kind dood is. Verpletter huil die dobbelaar, vaar woedend op 'n skare toeskouers en gooi dan sy roulette-wengeld in die sneeu. Hy tel dan die klein lewelose liggaampie op, wieg dit in sy arms en hou aan huil. == Hoofrolspelers == * Anita Hendrie * [[Adele DeGarde]] * [[Owen Moore]] * [[Charles Inslee]] * [[Herbert Yost]] == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie-inlyn}} {{Wikiquote-inlyn}} * {{IMDb title|0000882}} {{Normdata}} [[Kategorie:Amerikaanse rolprente]] 5zgpy7sht84cogcge1btiy9gnqv7ryr 2813865 2813861 2025-06-18T13:46:53Z Sobaka 328 /* Storielyn */ Film 2813865 wikitext text/x-wiki {{TITELAANSIG|''The Golden Louis''}} {{Databoks}} '''''The Golden Louis''''' is 'n [[VSA|Amerikaanse]] [[stilfilm]] uit [[1909]]. Die film is geregisseer deur D.W. Griffith.<ref>Dean W. Duncan. ''Stories of Childhood: Evolving Portrayals in Books and Films''</ref><ref>[https://mubi.com/films/the-golden-louis THE GOLDEN LOUIS]</ref> Die film draaiboek is geskryf deur Edward Acker en vervaardig deur die Biograph Company in [[New York]].<ref name="TMPW16">[https://archive.org/details/movurewor29chal/page/n765/mode/1up?view=theater&q "Edward Acker”], ''The Moving Picture World'' (New York, N.Y.), 30 September 1916, p. 2114. Internet Archive, San Francisco, California.Besoek 15 Maart 2021.</ref> Oorspronklik is hierdie kortfilm op 'n "gesplete rol" na teaters versprei, wat saam met 'n ander Griffith-geregisseerde film, die komedie ''The Politician's Love Story'', gepaard gegaan het.<ref name="AFI">[https://catalog.afi.com/Film/36140-THE-GOLDENLOUIS?sid=97bc0645-cc5f-42b8-b0d0-ea5c4b699995&sr=8.749347&cp=1&pos=0 "The Golden Louis (1909)"], American Film Institute (AFI), Los Angeles, California. Besoek 14 Maart 2021.</ref> ==Storielyn== [[Lêer:The Golden Louis.webm|links|duimnael|Die film.]] Op 'n sneeuagtige vakansieaand stuur 'n ou vrou 'n klein dogtertjie om geld te bedel deur die strate van die laat 17de-eeuse "ou [[Parys]]".<ref name="TMPWa">[https://archive.org/details/moviwor04chal/page/n226/mode/2up?view=theater "Stories of the Films/Biograph Company/The Golden Louis"], ''The Moving Picture World'' (New York, N.Y.), 20 Februarie 1909, bl. 211-212. Internet Archive. Besoek 14 Maart 2021.</ref> Welgekleede feesgangers en ander wat verby die kind loop, ignoreer haar pleidooie om liefdadigheid. Uitgeput en koud gaan die klein bedelaartjie op 'n paar kliptrappe langs die sypaadjie lê en raak aan die slaap. Gou kry 'n heer wat verbyloop jammer vir haar, hoewel hy die meisie nie wakker maak nie. Hy plaas eenvoudig 'n muntstuk, 'n goue "''Louis d'or''", in een van haar houtskoene, wat van haar voet afgekom het en op die sneeubedekte sypaadjie langs haar sit. Elders, binne 'n nabygeleë dobbelsaal, het een van die feesgangers nie meer geld gehad deur "''roulettes''" te speel nie. Vol vertroue dat hy 'n fortuin kon wen as hy net meer geld gehad het, gaan hy buitentoe om meer fondse te vind. Daar sien hy die meisie op die trappe slaap. Hy sien ook die goue Louis in haar skoen. Aanvanklik huiwerig om die muntstuk te neem, "leen" die jongman dit, want hy is seker dat hy 'n fortuin vir homself en haar met roulette kan wen. Terwyl hy na die dobbelsaal terugkeer en weer speel, word die kind wakker en hervat haar ronddwaal en bedel deur die strate. Die dobbelaar wen sy verwagte fortuin en gaan nou terug om sy sukses met die meisie te deel. Tydens sy soektog na haar keer die swak, halfbevrore bedelaartjie terug na die trappe en gaan weer lê. Die dobbelaar vind haar uiteindelik. Sy lyk asof sy weer slaap, maar hy besef gou dat die kind dood is. Verpletter huil die dobbelaar, vaar woedend op 'n skare toeskouers en gooi dan sy roulette-wengeld in die sneeu. Hy tel dan die klein lewelose liggaampie op, wieg dit in sy arms en hou aan huil. == Hoofrolspelers == * Anita Hendrie * [[Adele DeGarde]] * [[Owen Moore]] * [[Charles Inslee]] * [[Herbert Yost]] == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie-inlyn}} {{Wikiquote-inlyn}} * {{IMDb title|0000882}} {{Normdata}} [[Kategorie:Amerikaanse rolprente]] nqpwozaa5xarph1xn5q5k1cpacnbf7b 0 450324 2813867 2813841 2025-06-18T14:05:36Z Rooiratel 90342 Versmelt inhoud wat AFM verwyder het 2813867 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Bergpas | naam = Wyliespoort | beeld = | beeldbeskrywing = <!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks --> | beeldonderskrif = | duimdrukkerkaart= Limpopo | duimdrukkeretiketposisie = onderkant | duimdrukkerkaartgrootte = | duimdrukkerkaartbyskrif = | breedtegraad = 22 | breedtegraad_m = 55 | breedtegraad_s = 0 | breedtegraad_NS = S | lengtegraad = 29 | lengtegraad_m = 56 | lengtegraad_s = 0 | lengtegraad_OW = O | ligging = Tussen [[Louis Trichardt, Limpopo|Louis Trichardt]] en [[Musina]] | helling = | hoogte = | lengte = | oppervlak = Teer | ingenieur = Lt. C.H. Wylie | jaar begin = 1904 (oorspronklik) | jaar voltooi = | verbou = 1961 | bergreeks = [[Soutpansberg]] | pad = [[N1]] }} '''Wyliespoort''' is 'n [[bergpas]] deur ‘n nou kloof in die [[Soutpansberg]] in die Vhembe-distrik van [[Limpopo]], [[Suid-Afrika]]. Die eerste pas is in 1904 deur {{nowrap|lt. C.H. Wylie}} uitgemeet. Die bestaande pad gaan deur twee tonnels (450&nbsp;m) en (274&nbsp;m) wat in 1961 voltooi en gebou is nadat die 'ou' pad weggespoel het. Die pas is net noord van [[Louis Trichardt, Limpopo|Louis Trichardt]] op die [[N1 (Suid-Afrika)|N1 nasionale pad]].<ref>[[B.P.J. Erasmus]]. ''[[Op Pad in Suid-Afrika]]''. 1995 ISBN 1-86842-026-4</ref> Die pas is by nagenoeg 22° 54′ suid, 29° 56′ oos en ±20 km van [[Louis Trichardt]] (Makhado) in die rigting van [[Musina]]. Dit is ‘n natuurlike geologiese verskynsel wat ‘n verbinding verskaf het deur die berge vir die [[Voortrekker]]s se ossewaens na die noorde, maar ook vir die migrasie en verspreiding van wilde diere en plante. Hierdie pas dra die naam van luit. C.H. Wyllie, ‘n Engelse ingenieur wat tydens die [[Tweede Vryheidsoorlog]] na Suid-Afrika gekom het. Hy het aan die hoof gestaan van die bou van die hoofpad na die grens by [[Beitbrug]] in die jare 1904 tot 1907. Op hierdie plek het die pad die loop van die rivier gevolg en het die pad gevolglik verskeie male verspoel. Daarom is die hoofpad (die N1) hier in 1961 met twee tonnels , bekend as die Hendrik Verwoerd-tonnels van elk ‘n paar honderd meter lank, herbou. Rondom die poort is ‘n beskermde natuurgebied aanvanklik bekend as die plaas Marius en eiendom van [[Perskor]]. Dit is ‘n habitat vir bedreigde plant- en dierspesies. == Sien ook == * [[Lys van bergpasse in Suid-Afrika]] == Bronnelys == *de Waal, Benita: New era in conservation. In: Omgewing RSA. Departement van Omgewingsake. Deel 13, nr. 1, Januarie 1986 *mountainpassessouthafrica.co.za/find-a-pass/limpopo.html?sstart=30 *sa-venues.com/attractslm/wyllies-poort.php == Verwysings == {{Verwysings}} {{Gewensde beeld|Limpopo}} [[Kategorie:Bergpasse van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Limpopo]] [[Kategorie: Natuurreservate in Limpopo]] kmtp0m0saqji484k5ad3yw06qbwrdon 2813869 2813867 2025-06-18T14:11:08Z Rooiratel 90342 Verbeter 2813869 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Bergpas | naam = Wyliespoort | beeld = | beeldbeskrywing = <!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks --> | beeldonderskrif = | duimdrukkerkaart= Limpopo | duimdrukkeretiketposisie = onderkant | duimdrukkerkaartgrootte = | duimdrukkerkaartbyskrif = | breedtegraad = 22 | breedtegraad_m = 55 | breedtegraad_s = 0 | breedtegraad_NS = S | lengtegraad = 29 | lengtegraad_m = 56 | lengtegraad_s = 0 | lengtegraad_OW = O | ligging = Tussen [[Louis Trichardt, Limpopo|Louis Trichardt]] en [[Musina]] | helling = | hoogte = | lengte = | oppervlak = Teer | ingenieur = Lt. C.H. Wylie | jaar begin = 1904 (oorspronklik) | jaar voltooi = | verbou = 1961 | bergreeks = [[Soutpansberg]] | pad = [[N1]] }} '''Wyliespoort''' is 'n [[bergpas]] deur ‘n nou kloof in die [[Soutpansberg]] in die Vhembe-distrik van [[Limpopo]], [[Suid-Afrika]].<ref name="mpsa" /><ref name="sav" /> Die eerste pas is in 1904 deur {{nowrap|lt. C.H. Wylie}} uitgemeet. Die bestaande pad gaan deur twee tonnels (450&nbsp;m) en (274&nbsp;m) wat in 1961 voltooi en gebou is nadat die 'ou' pad weggespoel het. Die pas is net noord van [[Louis Trichardt, Limpopo|Louis Trichardt]] op die [[N1 (Suid-Afrika)|N1 nasionale pad]].<ref>[[B.P.J. Erasmus]]. ''[[Op Pad in Suid-Afrika]]''. 1995 ISBN 1-86842-026-4</ref> Die pas is by nagenoeg 22° 54′ suid, 29° 56′ oos en ±20 km van [[Louis Trichardt]] (Makhado) in die rigting van [[Musina]]. Dit is ‘n natuurlike geologiese verskynsel wat ‘n verbinding verskaf het deur die berge vir die [[Voortrekker]]s se ossewaens na die noorde, maar ook vir die migrasie en verspreiding van wilde diere en plante. Hierdie pas dra die naam van luit. C.H. Wyllie, ‘n Engelse ingenieur wat tydens die [[Tweede Vryheidsoorlog]] na Suid-Afrika gekom het. Hy het aan die hoof gestaan van die bou van die hoofpad na die grens by [[Beitbrug]] in die jare 1904 tot 1907. Op hierdie plek het die pad die loop van die rivier gevolg en het die pad gevolglik verskeie male verspoel. Daarom is die hoofpad (die N1) hier in 1961 met twee tonnels , bekend as die Hendrik Verwoerd-tonnels van elk ‘n paar honderd meter lank, herbou. Rondom die poort is ‘n beskermde natuurgebied aanvanklik bekend as die plaas Marius en eiendom van [[Perskor]]. Dit is ‘n habitat vir bedreigde plant- en dierspesies. == Sien ook == * [[Lys van bergpasse in Suid-Afrika]] == Bronnelys == *de Waal, Benita: New era in conservation. In: Omgewing RSA. Departement van Omgewingsake. Deel 13, nr. 1, Januarie 1986 == Verwysings == {{Verwysings|verwysings= <ref name="mpsa">{{cite web|title=Wyllie's Poort (N1)|url=http://www.mountainpassessouthafrica.co.za/find-a-pass/limpopo/item/83-wyllie-s-poort.html|website=Mountain Passes South Africa|accessdate=28 January 2016}}</ref> <ref name="sav">https://www.sa-venues.com/attractionslm/wyllies-poort.php</ref> }} {{Gewensde beeld|Limpopo}} [[Kategorie:Bergpasse van Suid-Afrika]] [[Kategorie:Limpopo]] [[Kategorie: Natuurreservate in Limpopo]] ct0gyqewi2tz3kh73i3dx5vshkh5sef 0 450325 2813870 2813844 2025-06-18T14:14:08Z Rooiratel 90342 2813870 wikitext text/x-wiki {{gaan taal na}} [[Lêer:Barbara Hendricks par Claude Truong-Ngoc mars 2016.jpg|regs|duimnael|'n 2016-portret van Barbara Hendricks]] '''Barbara Hendricks''' (gebore 20 November 1948) is 'n Amerikaanse liriese sopraan en filantroop. Hendricks is in [[Arkansas]] gebore en het chemie en wiskunde aan die Universiteit van Nebraska gestudeer voordat hy 'n sanger geword het. Sy het sedert haar debuut in 1974 lof verwerf vir haar [[opera]]<nowiki/>rolle, en voer ook onder andere genras jazz uit. Hendricks is sedert 1987 ' n VN-welwillendheidsambassadeur. Sy woon sedert 1977 in Europa en sedert 1985 in [[Basel]]. Sy is 'n burger van [[Swede]] ná haar huwelik met 'n Sweedse burger.<ref name="BHbio">{{Cite web|url=http://www.barbarahendricks.com/site/biography/biography.htm|title=Biography|archive-url=https://web.archive.org/web/20120305045839/http://www.barbarahendricks.com/site/biography/biography.htm|archive-date=2012-03-05|access-date=2010-04-23}}</ref> == Vroeë lewe en opvoeding == Hendricks is in Stephens, Arkansas, gebore as die dogter van Malvin en Della Mae Hendricks. Haar pa was 'n prediker in die [[:en:Christian_Methodist_Episcopal_Church|Colored Methodist Episcopal Church]], en haar ma was 'n onderwyseres. As gevolg van haar ouers se beroepe het die Hendricks-gesin rondgetrek in die [[Deep South|Diep Suide]], en Barbara het grootgeword met 'n opvoeding deurdrenk van die swart musiektradisie. Terwyl sy in Little Rock gewoon het en die Horace Mann High School bygewoon het, het sy in Art Porter Sr. se koor gesing en sy kinders opgepas. Hy het haar aangespoor om Porter se jazzversameling te verken.<ref name=":2">Olson, E. 1998. [https://www.nytimes.com/1998/03/24/arts/arts-abroad-living-normally-for-opera-refugees-and-2-children.html ARTS ABROAD; Living 'normally,' for opera, refugees and 2 children]. ''The New York Times'', 24 Maart. </ref><ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.arkansasonline.com/news/2022/jul/04/soprano-hendricks-is-an-arkansas-treasure/|title=Soprano Hendricks is an Arkansas treasure {{!}} Arkansas Democrat Gazette|date=2022-07-04|website=www.arkansasonline.com|language=en|access-date=2025-04-11}}</ref> Sy het vir 'n kort rukkie Lane College bygewoon voordat sy na die Universiteit van Nebraska-Lincoln oorgeskakel het, waar sy op 20-jarige ouderdom met 'n B-graad in [[wiskunde]] en [[chemie]] gegradueer het.<ref name=":1">{{Cite web|url=https://cas.unl.edu/news/alumni-spotlight-barbara-hendricks/|title=Alumni Spotlight: Barbara Hendricks {{!}} College of Arts and Sciences {{!}} Nebraska|website=cas.unl.edu|access-date=2025-04-11}}</ref> Tydens die tydperk in Nebraska het sy in die University Singers gesing. Haar toevallige deelname aan 'n sangkompetisie het daartoe gelei dat sy die Aspen-musiekfees en -skool bygewoon het, waar sy die mezzosopraan Jennie Tourel ontmoet het.<ref>{{Cite web|url=https://www.ifc.org/en/podcasts/creative-development/2024/barbara-hendrick-s-lifelong-commitment-to-music-and-human-rights|title=Voice for Change: Barbara Hendricks' Lifelong Commitment to Music and Human Rights|website=IFC|language=Engels|access-date=2025-04-11}}</ref> Tourel het haar aangemoedig om by die [[Juilliard-skool]] aansoek te doen, en ná haar aanvaarding het sy saam onder Tourel gestudeer en aan meesterklasse onder leiding van sopraan [[Maria Callas]] deelgeneem. Sy het in 1973 met 'n B-graad in musiek gegradueer.<ref name=":2" /><ref name=":0" /> Sy het twee kinders, Jennie en Sebastian, saam met haar voormalige man, die Sweedse pianis en impresario Martin Engstroem.<ref>https://www.resmusica.com/2014/06/24/martin-tson-engstrom-the-verbier-festival-director-in-high-spirits/</ref> == Musiekloopbaan == [[Lêer:Barbara_Henricks_(Flickr).jpg|links|duimnael| Hendricks by The Hague Jazz in 2008]] Hendricks het haar professionele operadebuut in 1974E in Europa by die Glyndebourne-fees en in die VSA by San Francisco Opera gemaak. Gedurende haar loopbaan het sy by groot operahuise regoor die wêreld verskyn, insluitend die Opéra National de Paris, die Metropolitan Opera, die [[Royal Opera House]], Covent Garden en [[La Scala]]. In 1998 het sy Liù gesing in die historiese opvoering van ''Turandot'' in die [[Verbode Stad]] in [[Beijing]]. Hendricks het meer as twintig rolle vertolk, waarvan sy twaalf opgeneem het. Hendricks het op film as Mimì in ''La bohème'' verskyn,<ref>{{IMDb-titel|0094777|La bohème|(1988)}}</ref> en in 1995 het sy die rol van Anne Truelove in die Sweedse film ''Rucklarens väg'' gesing. Dit is 'n verwerking van [[Igor Strawinski|Stravinsky]] se opera ''The Rake's Progress''.<ref>{{IMDb-titel|0178008|Rucklarens väg}}.</ref> In 2007 het sy in die film ''Disengagement'' deur Amos Gitai met [[Juliette Binoche]] in die hoofrol verskyn.<ref>{{IMDb-titel|0871512|Disengagement}}.</ref> Sy het ook [[Gustav Mahler|Mahler se]] ''Das Lied von der Erde'' opgeneem, wat die hooftema vir dié film is. Hendricks voer ook [[Jazz|jazzmusiek]] uit en het haar jazzdebuut by die Montreux Jazzfees in 1994 gemaak. Sedertdien het sy by groot jazzfeeste regoor die wêreld opgetree. Hendricks is ook bekend vir haar liefde vir kamermusiek en het 'n aantal kamermusiekfeeste georganiseer. In 2004 het sy die rol van die engel in die wêreldpremière van Péter Eötvös se opera ''Angels in America'' by die Théâtre du Châtelet in Parys geskep, wat op die toneelstuk deur [[Tony Kushner]] baseer is. In Januarie 2006 het sy [[EMI]] verlaat en die nuwe platemaatskappy Arte Verum geskep, waarvoor sy uitsluitlik opneem. In 2018 het Hendricks die [[Marseillaise|''La Marseillaise'']] saam met die Koor van die Franse Leër gesing tydens die begrafnisplegtigheid van [[Simone Veil]] in die Panthéon. == Humanitêre werk == [[Lêer:José_Van_Dam,_B.Hendrickx.jpg|duimnael| José van Dam en Barbara Hendricks, Brussel 2006]] Hendricks noem haar opvoeding in Arkansas tydens die [[Jim Crow-wette|Jim Crow-era]] as 'n inspirasie vir haar uitgebreide aktivistiese en humanitêre werk.<ref name=":1">{{Cite web|url=https://cas.unl.edu/news/alumni-spotlight-barbara-hendricks/|title=Alumni Spotlight: Barbara Hendricks {{!}} College of Arts and Sciences {{!}} Nebraska|website=cas.unl.edu|access-date=2025-04-11}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://cas.unl.edu/news/alumni-spotlight-barbara-hendricks/ "Alumni Spotlight: Barbara Hendricks | College of Arts and Sciences | Nebraska"]. ''cas.unl.edu''<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2025-04-11</span></span>.</cite></ref> Hendricks is in 1987 vir die eerste keer as 'n VN-welwillensambassadeur aangestel. Sy dien tot vandag toe in dié rol, wat haar die langsdienende VN-welwillensambassadeur maak. Sy is in 2002 as Lewenslange Erewelwillendheidsambassadeur aangewys, en is steeds die enigste persoon wat hierdie titel ontvang het. In dié hoedanigheid het sy wyd deur Afrika, Asië en Europa gereis en by verskeie Nansen-vlugtelingtoekenningseremonies opgetree.<ref>{{Cite web|url=https://www.unhcr.org/us/prominent-supporters/barbara-hendricks|title=Barbara Hendricks|website=UNHCR US|language=en-us|access-date=2025-04-11}}</ref> In 1991 en 1993 het Hendricks twee konserte in die oorloggeteisterde voormalige Joego-Slawiese stede [[Dubrovnik]] en [[Sarajevo]] gegee. Sy het in Sarajevo opgetree saam met die Sarajevo Operakoor en die jazzmusikus Sinan Alimanović. In 1998 het sy die Barbara Hendricks-stigting vir Vrede en Versoening gestig, wat poog om versoening te fasiliteer waar konflikte reeds plaasgevind het. Sedert 2000 is Hendricks 'n lid van die Raad van die Stigting vir die Vlugteling Onderwystrust (RET). Die RET is toegewy aan postprimêre onderwys van vlugtelingjeugdiges regoor die wêreld. In 2001 het sy op uitnodiging van [[Nobelprys vir Vrede|Nobelpryswenner]] [[Kofi Annan]] by die [[Nobelprys]]-seremonie in Oslo opgetree. In Mei 2002 het sy by [[Oos-Timor]] se onafhanklikheidsdagseremonie opgetree. == Toekennings == In 1986 is Hendricks 'n Kommandeur van die Ordre des Arts et des Lettres gemaak; in 1992 is die rang van Chevalier van die [[Erelegioen|Légion d'honneur]] aan haar toegeken.<ref name="BHbio">{{Cite web|url=http://www.barbarahendricks.com/site/biography/biography.htm|title=Biography|archive-url=https://web.archive.org/web/20120305045839/http://www.barbarahendricks.com/site/biography/biography.htm|archive-date=2012-03-05|access-date=2010-04-23}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://web.archive.org/web/20120305045839/http://www.barbarahendricks.com/site/biography/biography.htm "Biography"]. Archived from [http://www.barbarahendricks.com/site/biography/biography.htm the original] on 2012-03-05<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2010-04-23</span></span>.</cite></ref> In 2000 is sy bekroon met die Prins van Asturias-toekenning vir haar bydrae tot die kunste. In 2001 het Hendricks die [[Lions-klubs|Lions Clubs International-]]<nowiki/>toekenning vir die werk van haar stigting ontvang. In 2015 het Hendricks eredoktorsgraad in beeldende kunste van die Universiteit van Nebraska-Lincoln ontvang.<ref name="BHbio" /> == Verwysings == '''Notas''' '''Bronne''' * ''Aangepas uit die artikel [https://web.archive.org/web/20070930165548/http://www.wikinfo.org/wiki.phtml?title=Barbara_Hendricks Barbara Hendricks], van Wikiinfo, gelisensieer onder die [[GNU-lisensie vir vrye dokumentasie|GNU Free Documentation License]] .'' == Eksterne skakels == * {{Amptelike webwerf|http://www.barbarahendricks.com/home.htm}} * [{{AllMusic|class=artist|id=barbara-hendricks-q29215|pure_url=yes}} AllMusic-biografie] * [https://web.archive.org/web/20170418205424/http://www.jazzure.com/barbara.html Onderhoud] * [[imdbname:0376706|Barbara Hendricks]] op IMDb * [https://studsterkel.wfmt.com/programs/barbara-hendricks-discusses-her-career-music-education-and-opera Onderhoud met Studs Terkel, April 3, 1978] [[Kategorie:Lewende mense]] [[Kategorie:Geboortes in 1948]] [[Kategorie:Vertaalde bladsye wat nagegaan moet word]] 2tq30osdmebgfc1fptxpbmiaq0ys8aq 2813871 2813870 2025-06-18T14:14:57Z Rooiratel 90342 Opruim 2813871 wikitext text/x-wiki {{gaan taal na}} [[Lêer:Barbara Hendricks par Claude Truong-Ngoc mars 2016.jpg|regs|duimnael|'n 2016-portret van Barbara Hendricks]] '''Barbara Hendricks''' (gebore 20 November 1948) is 'n Amerikaanse liriese sopraan en filantroop. Hendricks is in [[Arkansas]] gebore en het chemie en wiskunde aan die Universiteit van Nebraska gestudeer voordat hy 'n sanger geword het. Sy het sedert haar debuut in 1974 lof verwerf vir haar [[opera]]<nowiki/>rolle, en voer ook onder andere genras jazz uit. Hendricks is sedert 1987 ' n VN-welwillendheidsambassadeur. Sy woon sedert 1977 in Europa en sedert 1985 in [[Basel]]. Sy is 'n burger van [[Swede]] ná haar huwelik met 'n Sweedse burger.<ref name="BHbio">{{Cite web|url=http://www.barbarahendricks.com/site/biography/biography.htm|title=Biography|archive-url=https://web.archive.org/web/20120305045839/http://www.barbarahendricks.com/site/biography/biography.htm|archive-date=2012-03-05|access-date=2010-04-23}}</ref> == Vroeë lewe en opvoeding == Hendricks is in Stephens, Arkansas, gebore as die dogter van Malvin en Della Mae Hendricks. Haar pa was 'n prediker in die [[:en:Christian_Methodist_Episcopal_Church|Colored Methodist Episcopal Church]], en haar ma was 'n onderwyseres. As gevolg van haar ouers se beroepe het die Hendricks-gesin rondgetrek in die [[Deep South|Diep Suide]], en Barbara het grootgeword met 'n opvoeding deurdrenk van die swart musiektradisie. Terwyl sy in Little Rock gewoon het en die Horace Mann High School bygewoon het, het sy in Art Porter Sr. se koor gesing en sy kinders opgepas. Hy het haar aangespoor om Porter se jazzversameling te verken.<ref name=":2">Olson, E. 1998. [https://www.nytimes.com/1998/03/24/arts/arts-abroad-living-normally-for-opera-refugees-and-2-children.html ARTS ABROAD; Living 'normally,' for opera, refugees and 2 children]. ''The New York Times'', 24 Maart. </ref><ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.arkansasonline.com/news/2022/jul/04/soprano-hendricks-is-an-arkansas-treasure/|title=Soprano Hendricks is an Arkansas treasure {{!}} Arkansas Democrat Gazette|date=2022-07-04|website=www.arkansasonline.com|language=en|access-date=2025-04-11}}</ref> Sy het vir 'n kort rukkie Lane College bygewoon voordat sy na die Universiteit van Nebraska-Lincoln oorgeskakel het, waar sy op 20-jarige ouderdom met 'n B-graad in [[wiskunde]] en [[chemie]] gegradueer het.<ref name=":1">{{Cite web|url=https://cas.unl.edu/news/alumni-spotlight-barbara-hendricks/|title=Alumni Spotlight: Barbara Hendricks {{!}} College of Arts and Sciences {{!}} Nebraska|website=cas.unl.edu|access-date=2025-04-11}}</ref> Tydens die tydperk in Nebraska het sy in die University Singers gesing. Haar toevallige deelname aan 'n sangkompetisie het daartoe gelei dat sy die Aspen-musiekfees en -skool bygewoon het, waar sy die mezzosopraan Jennie Tourel ontmoet het.<ref>{{Cite web|url=https://www.ifc.org/en/podcasts/creative-development/2024/barbara-hendrick-s-lifelong-commitment-to-music-and-human-rights|title=Voice for Change: Barbara Hendricks' Lifelong Commitment to Music and Human Rights|website=IFC|language=Engels|access-date=2025-04-11}}</ref> Tourel het haar aangemoedig om by die [[Juilliard-skool]] aansoek te doen, en ná haar aanvaarding het sy saam onder Tourel gestudeer en aan meesterklasse onder leiding van sopraan [[Maria Callas]] deelgeneem. Sy het in 1973 met 'n B-graad in musiek gegradueer.<ref name=":2" /><ref name=":0" /> Sy het twee kinders, Jennie en Sebastian, saam met haar voormalige man, die Sweedse pianis en impresario Martin Engstroem.<ref>https://www.resmusica.com/2014/06/24/martin-tson-engstrom-the-verbier-festival-director-in-high-spirits/</ref> == Musiekloopbaan == [[Lêer:Barbara_Henricks_(Flickr).jpg|links|duimnael| Hendricks by The Hague Jazz in 2008]] Hendricks het haar professionele operadebuut in 1974E in Europa by die Glyndebourne-fees en in die VSA by San Francisco Opera gemaak. Gedurende haar loopbaan het sy by groot operahuise regoor die wêreld verskyn, insluitend die Opéra National de Paris, die Metropolitan Opera, die [[Royal Opera House]], Covent Garden en [[La Scala]]. In 1998 het sy Liù gesing in die historiese opvoering van ''Turandot'' in die [[Verbode Stad]] in [[Beijing]]. Hendricks het meer as twintig rolle vertolk, waarvan sy twaalf opgeneem het. Hendricks het op film as Mimì in ''La bohème'' verskyn,<ref>{{IMDb-titel|0094777|La bohème|(1988)}}</ref> en in 1995 het sy die rol van Anne Truelove in die Sweedse film ''Rucklarens väg'' gesing. Dit is 'n verwerking van [[Igor Strawinski|Stravinsky]] se opera ''The Rake's Progress''.<ref>{{IMDb-titel|0178008|Rucklarens väg}}.</ref> In 2007 het sy in die film ''Disengagement'' deur Amos Gitai met [[Juliette Binoche]] in die hoofrol verskyn.<ref>{{IMDb-titel|0871512|Disengagement}}.</ref> Sy het ook [[Gustav Mahler|Mahler se]] ''Das Lied von der Erde'' opgeneem, wat die hooftema vir dié film is. Hendricks voer ook [[Jazz|jazzmusiek]] uit en het haar jazzdebuut by die Montreux Jazzfees in 1994 gemaak. Sedertdien het sy by groot jazzfeeste regoor die wêreld opgetree. Hendricks is ook bekend vir haar liefde vir kamermusiek en het 'n aantal kamermusiekfeeste georganiseer. In 2004 het sy die rol van die engel in die wêreldpremière van Péter Eötvös se opera ''Angels in America'' by die Théâtre du Châtelet in Parys geskep, wat op die toneelstuk deur [[Tony Kushner]] baseer is. In Januarie 2006 het sy [[EMI]] verlaat en die nuwe platemaatskappy Arte Verum geskep, waarvoor sy uitsluitlik opneem. In 2018 het Hendricks die [[Marseillaise|''La Marseillaise'']] saam met die Koor van die Franse Leër gesing tydens die begrafnisplegtigheid van [[Simone Veil]] in die Panthéon. == Humanitêre werk == [[Lêer:José_Van_Dam,_B.Hendrickx.jpg|duimnael| José van Dam en Barbara Hendricks, Brussel 2006]] Hendricks noem haar opvoeding in Arkansas tydens die [[Jim Crow-wette|Jim Crow-era]] as 'n inspirasie vir haar uitgebreide aktivistiese en humanitêre werk.<ref name=":1">{{Cite web|url=https://cas.unl.edu/news/alumni-spotlight-barbara-hendricks/|title=Alumni Spotlight: Barbara Hendricks {{!}} College of Arts and Sciences {{!}} Nebraska|website=cas.unl.edu|access-date=2025-04-11}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://cas.unl.edu/news/alumni-spotlight-barbara-hendricks/ "Alumni Spotlight: Barbara Hendricks | College of Arts and Sciences | Nebraska"]. ''cas.unl.edu''<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2025-04-11</span></span>.</cite></ref> Hendricks is in 1987 vir die eerste keer as 'n VN-welwillensambassadeur aangestel. Sy dien tot vandag toe in dié rol, wat haar die langsdienende VN-welwillensambassadeur maak. Sy is in 2002 as Lewenslange Erewelwillendheidsambassadeur aangewys, en is steeds die enigste persoon wat hierdie titel ontvang het. In dié hoedanigheid het sy wyd deur Afrika, Asië en Europa gereis en by verskeie Nansen-vlugtelingtoekenningseremonies opgetree.<ref>{{Cite web|url=https://www.unhcr.org/us/prominent-supporters/barbara-hendricks|title=Barbara Hendricks|website=UNHCR US|language=en-us|access-date=2025-04-11}}</ref> In 1991 en 1993 het Hendricks twee konserte in die oorloggeteisterde voormalige Joego-Slawiese stede [[Dubrovnik]] en [[Sarajevo]] gegee. Sy het in Sarajevo opgetree saam met die Sarajevo Operakoor en die jazzmusikus Sinan Alimanović. In 1998 het sy die Barbara Hendricks-stigting vir Vrede en Versoening gestig, wat poog om versoening te fasiliteer waar konflikte reeds plaasgevind het. Sedert 2000 is Hendricks 'n lid van die Raad van die Stigting vir die Vlugteling Onderwystrust (RET). Die RET is toegewy aan postprimêre onderwys van vlugtelingjeugdiges regoor die wêreld. In 2001 het sy op uitnodiging van [[Nobelprys vir Vrede|Nobelpryswenner]] [[Kofi Annan]] by die [[Nobelprys]]-seremonie in Oslo opgetree. In Mei 2002 het sy by [[Oos-Timor]] se onafhanklikheidsdagseremonie opgetree. == Toekennings == In 1986 is Hendricks 'n Kommandeur van die Ordre des Arts et des Lettres gemaak; in 1992 is die rang van Chevalier van die [[Erelegioen|Légion d'honneur]] aan haar toegeken.<ref name="BHbio">{{Cite web|url=http://www.barbarahendricks.com/site/biography/biography.htm|title=Biography|archive-url=https://web.archive.org/web/20120305045839/http://www.barbarahendricks.com/site/biography/biography.htm|archive-date=2012-03-05|access-date=2010-04-23}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://web.archive.org/web/20120305045839/http://www.barbarahendricks.com/site/biography/biography.htm "Biography"]. Archived from [http://www.barbarahendricks.com/site/biography/biography.htm the original] on 2012-03-05<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2010-04-23</span></span>.</cite></ref> In 2000 is sy bekroon met die Prins van Asturias-toekenning vir haar bydrae tot die kunste. In 2001 het Hendricks die [[Lions-klubs|Lions Clubs International-]]<nowiki/>toekenning vir die werk van haar stigting ontvang. In 2015 het Hendricks eredoktorsgraad in beeldende kunste van die Universiteit van Nebraska-Lincoln ontvang.<ref name="BHbio" /> == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == * {{Amptelike webwerf|http://www.barbarahendricks.com/home.htm}} * [{{AllMusic|class=artist|id=barbara-hendricks-q29215|pure_url=yes}} AllMusic-biografie] * [https://web.archive.org/web/20170418205424/http://www.jazzure.com/barbara.html Onderhoud] * [[imdbname:0376706|Barbara Hendricks]] op IMDb * [https://studsterkel.wfmt.com/programs/barbara-hendricks-discusses-her-career-music-education-and-opera Onderhoud met Studs Terkel, April 3, 1978] {{Normdata}} [[Kategorie:Lewende mense]] [[Kategorie:Geboortes in 1948]] [[Kategorie:Vertaalde bladsye wat nagegaan moet word]] b35vxy0h8bmjkqhrfrjfud1xbfnol5s 2813878 2813871 2025-06-18T14:24:04Z Rooiratel 90342 Ruim verwysings op 2813878 wikitext text/x-wiki {{gaan taal na}} [[Lêer:Barbara Hendricks par Claude Truong-Ngoc mars 2016.jpg|regs|duimnael|'n 2016-portret van Barbara Hendricks]] '''Barbara Hendricks''' (gebore 20 November 1948) is 'n Amerikaanse liriese sopraan en filantroop. Hendricks is in [[Arkansas]] gebore en het chemie en wiskunde aan die Universiteit van Nebraska gestudeer voordat hy 'n sanger geword het. Sy het sedert haar debuut in 1974 lof verwerf vir haar [[opera]]<nowiki/>rolle, en voer ook onder andere genras jazz uit. Hendricks is sedert 1987 ' n VN-welwillendheidsambassadeur. Sy woon sedert 1977 in Europa en sedert 1985 in [[Basel]]. Sy is 'n burger van [[Swede]] ná haar huwelik met 'n Sweedse burger.<ref name="BHbio" /> == Vroeë lewe en opvoeding == Hendricks is in Stephens, Arkansas, gebore as die dogter van Malvin en Della Mae Hendricks. Haar pa was 'n prediker in die [[:en:Christian_Methodist_Episcopal_Church|Colored Methodist Episcopal Church]], en haar ma was 'n onderwyseres. As gevolg van haar ouers se beroepe het die Hendricks-gesin rondgetrek in die [[Deep South|Diep Suide]], en Barbara het grootgeword met 'n opvoeding deurdrenk van die swart musiektradisie. Terwyl sy in Little Rock gewoon het en die Horace Mann High School bygewoon het, het sy in Art Porter Sr. se koor gesing en sy kinders opgepas. Hy het haar aangespoor om Porter se jazzversameling te verken.<ref name=":2">Olson, E. 1998. [https://www.nytimes.com/1998/03/24/arts/arts-abroad-living-normally-for-opera-refugees-and-2-children.html ARTS ABROAD; Living 'normally,' for opera, refugees and 2 children]. ''The New York Times'', 24 Maart.</ref><ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.arkansasonline.com/news/2022/jul/04/soprano-hendricks-is-an-arkansas-treasure/|title=Soprano Hendricks is an Arkansas treasure {{!}} Arkansas Democrat Gazette|date=2022-07-04|website=www.arkansasonline.com|language=en|access-date=2025-04-11}}</ref> Sy het vir 'n kort rukkie Lane College bygewoon voordat sy na die Universiteit van Nebraska-Lincoln oorgeskakel het, waar sy op 20-jarige ouderdom met 'n B-graad in [[wiskunde]] en [[chemie]] gegradueer het.<ref name=":1" /> Tydens die tydperk in Nebraska het sy in die University Singers gesing. Haar toevallige deelname aan 'n sangkompetisie het daartoe gelei dat sy die Aspen-musiekfees en -skool bygewoon het, waar sy die mezzosopraan Jennie Tourel ontmoet het.<ref>{{Cite web|url=https://www.ifc.org/en/podcasts/creative-development/2024/barbara-hendrick-s-lifelong-commitment-to-music-and-human-rights|title=Voice for Change: Barbara Hendricks' Lifelong Commitment to Music and Human Rights|website=IFC|language=Engels|access-date=2025-04-11}}</ref> Tourel het haar aangemoedig om by die [[Juilliard-skool]] aansoek te doen, en ná haar aanvaarding het sy saam onder Tourel gestudeer en aan meesterklasse onder leiding van sopraan [[Maria Callas]] deelgeneem. Sy het in 1973 met 'n B-graad in musiek gegradueer.<ref name=":2" /><ref name=":0" /> Sy het twee kinders, Jennie en Sebastian, saam met haar voormalige man, die Sweedse pianis en impresario Martin Engstroem.<ref>https://www.resmusica.com/2014/06/24/martin-tson-engstrom-the-verbier-festival-director-in-high-spirits/</ref> == Musiekloopbaan == [[Lêer:Barbara_Henricks_(Flickr).jpg|links|duimnael| Hendricks by The Hague Jazz in 2008]] Hendricks het haar professionele operadebuut in 1974E in Europa by die Glyndebourne-fees en in die VSA by San Francisco Opera gemaak. Gedurende haar loopbaan het sy by groot operahuise regoor die wêreld verskyn, insluitend die Opéra National de Paris, die Metropolitan Opera, die [[Royal Opera House]], Covent Garden en [[La Scala]]. In 1998 het sy Liù gesing in die historiese opvoering van ''Turandot'' in die [[Verbode Stad]] in [[Beijing]]. Hendricks het meer as twintig rolle vertolk, waarvan sy twaalf opgeneem het. Hendricks het op film as Mimì in ''La bohème'' verskyn,<ref>{{IMDb-titel|0094777|La bohème|(1988)}}</ref> en in 1995 het sy die rol van Anne Truelove in die Sweedse film ''Rucklarens väg'' gesing. Dit is 'n verwerking van [[Igor Strawinski|Stravinsky]] se opera ''The Rake's Progress''.<ref>{{IMDb-titel|0178008|Rucklarens väg}}.</ref> In 2007 het sy in die film ''Disengagement'' deur Amos Gitai met [[Juliette Binoche]] in die hoofrol verskyn.<ref>{{IMDb-titel|0871512|Disengagement}}.</ref> Sy het ook [[Gustav Mahler|Mahler se]] ''Das Lied von der Erde'' opgeneem, wat die hooftema vir dié film is. Hendricks voer ook [[Jazz|jazzmusiek]] uit en het haar jazzdebuut by die Montreux Jazzfees in 1994 gemaak. Sedertdien het sy by groot jazzfeeste regoor die wêreld opgetree. Hendricks is ook bekend vir haar liefde vir kamermusiek en het 'n aantal kamermusiekfeeste georganiseer. In 2004 het sy die rol van die engel in die wêreldpremière van Péter Eötvös se opera ''Angels in America'' by die Théâtre du Châtelet in Parys geskep, wat op die toneelstuk deur [[Tony Kushner]] baseer is. In Januarie 2006 het sy [[EMI]] verlaat en die nuwe platemaatskappy Arte Verum geskep, waarvoor sy uitsluitlik opneem. In 2018 het Hendricks die [[Marseillaise|''La Marseillaise'']] saam met die Koor van die Franse Leër gesing tydens die begrafnisplegtigheid van [[Simone Veil]] in die Panthéon. == Humanitêre werk == [[Lêer:José_Van_Dam,_B.Hendrickx.jpg|duimnael| José van Dam en Barbara Hendricks, Brussel 2006]] Hendricks noem haar opvoeding in Arkansas tydens die [[Jim Crow-wette|Jim Crow-era]] as 'n inspirasie vir haar uitgebreide aktivistiese en humanitêre werk.<ref name=":1" /> Hendricks is in 1987 vir die eerste keer as 'n VN-welwillensambassadeur aangestel. Sy dien tot vandag toe in dié rol, wat haar die langsdienende VN-welwillensambassadeur maak. Sy is in 2002 as Lewenslange Erewelwillendheidsambassadeur aangewys, en is steeds die enigste persoon wat hierdie titel ontvang het. In dié hoedanigheid het sy wyd deur Afrika, Asië en Europa gereis en by verskeie Nansen-vlugtelingtoekenningseremonies opgetree.<ref>{{Cite web|url=https://www.unhcr.org/us/prominent-supporters/barbara-hendricks|title=Barbara Hendricks|website=UNHCR US|language=en-us|access-date=2025-04-11}}</ref> In 1991 en 1993 het Hendricks twee konserte in die oorloggeteisterde voormalige Joego-Slawiese stede [[Dubrovnik]] en [[Sarajevo]] gegee. Sy het in Sarajevo opgetree saam met die Sarajevo Operakoor en die jazzmusikus Sinan Alimanović. In 1998 het sy die Barbara Hendricks-stigting vir Vrede en Versoening gestig, wat poog om versoening te fasiliteer waar konflikte reeds plaasgevind het. Sedert 2000 is Hendricks 'n lid van die Raad van die Stigting vir die Vlugteling Onderwystrust (RET). Die RET is toegewy aan postprimêre onderwys van vlugtelingjeugdiges regoor die wêreld. In 2001 het sy op uitnodiging van [[Nobelprys vir Vrede|Nobelpryswenner]] [[Kofi Annan]] by die [[Nobelprys]]-seremonie in Oslo opgetree. In Mei 2002 het sy by [[Oos-Timor]] se onafhanklikheidsdagseremonie opgetree. == Toekennings == In 1986 is Hendricks 'n Kommandeur van die Ordre des Arts et des Lettres gemaak; in 1992 is die rang van Chevalier van die [[Erelegioen|Légion d'honneur]] aan haar toegeken.<ref name="BHbio" /> In 2000 is sy bekroon met die Prins van Asturias-toekenning vir haar bydrae tot die kunste. In 2001 het Hendricks die [[Lions-klubs|Lions Clubs International-]]<nowiki/>toekenning vir die werk van haar stigting ontvang. In 2015 het Hendricks eredoktorsgraad in beeldende kunste van die Universiteit van Nebraska-Lincoln ontvang.<ref name="BHbio" /> == Verwysings == {{Verwysings|verwysings= <ref name="BHbio">{{Cite web|url=http://www.barbarahendricks.com/site/biography/biography.htm|title=Biography|archive-url=https://web.archive.org/web/20120305045839/http://www.barbarahendricks.com/site/biography/biography.htm|archive-date=2012-03-05|access-date=2010-04-23}}</ref> <ref name=":1">{{Cite web|url=https://cas.unl.edu/news/alumni-spotlight-barbara-hendricks/|title=Alumni Spotlight: Barbara Hendricks {{!}} College of Arts and Sciences {{!}} Nebraska|website=cas.unl.edu|access-date=2025-04-11}}</ref> }} == Eksterne skakels == * {{Amptelike webwerf|http://www.barbarahendricks.com/home.htm}} * [{{AllMusic|class=artist|id=barbara-hendricks-q29215|pure_url=yes}} AllMusic-biografie] * [https://web.archive.org/web/20170418205424/http://www.jazzure.com/barbara.html Onderhoud] * [[imdbname:0376706|Barbara Hendricks]] op IMDb * [https://studsterkel.wfmt.com/programs/barbara-hendricks-discusses-her-career-music-education-and-opera Onderhoud met Studs Terkel, April 3, 1978] {{Normdata}} [[Kategorie:Lewende mense]] [[Kategorie:Geboortes in 1948]] [[Kategorie:Vertaalde bladsye wat nagegaan moet word]] r36rzcjhha8q6ydug0xsy1skgf0ewcu 2814058 2813878 2025-06-18T23:23:08Z Johannescharlesventer 146706 Verbeter en taal nagegaan. 2814058 wikitext text/x-wiki [[Lêer:Barbara Hendricks par Claude Truong-Ngoc mars 2016.jpg|regs|duimnael|'n 2016-portret van Barbara Hendricks]] '''Barbara Hendricks''' (gebore 20 November 1948) is 'n Amerikaanse liriese sopraan en filantroop. Hendricks is in [[Arkansas]] gebore en het chemie en wiskunde aan die Universiteit van Nebraska gestudeer voordat sy 'n sanger geword het. Sy het sedert haar debuut in 1974 lof verwerf vir haar [[opera]]<nowiki/>rolle, en sing ook onder andere in genres soos [[jazz]]. Hendricks is sedert 1987 'n VN-welwillendheidsambassadeur. Sy woon sedert 1977 in Europa en sedert 1985 in [[Basel]]. Sy is 'n burger van [[Swede]] ná haar huwelik met 'n Sweedse burger.<ref name="BHbio" /> == Vroeë lewe en opvoeding == Hendricks is in Stephens, Arkansas, gebore as die dogter van Malvin en Della Mae Hendricks. Haar vader was 'n prediker in die Colored Methodist Episcopal Church, en haar moeder was 'n onderwyseres. As gevolg van haar ouers se beroepe het die Hendricks-gesin rondgetrek in die [[Deep South|Diep Suide]], en Barbara het grootgeword met 'n opvoeding deurdrenk van die swart musiektradisie. Terwyl sy in Little Rock gewoon het en die Horace Mann High School bygewoon het, het sy in Art Porter Sr. se koor gesing en sy kinders opgepas. Hy het haar aangespoor om Porter se jazzversameling te verken.<ref name=":2">Olson, E. 1998. [https://www.nytimes.com/1998/03/24/arts/arts-abroad-living-normally-for-opera-refugees-and-2-children.html ARTS ABROAD; Living 'normally,' for opera, refugees and 2 children]. ''The New York Times'', 24 Maart.</ref><ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.arkansasonline.com/news/2022/jul/04/soprano-hendricks-is-an-arkansas-treasure/|title=Soprano Hendricks is an Arkansas treasure {{!}} Arkansas Democrat Gazette|date=2022-07-04|website=www.arkansasonline.com|language=en|access-date=2025-04-11}}</ref> Sy het vir 'n kort rukkie Lane College bygewoon voordat sy na die Universiteit van Nebraska-Lincoln oorgeskakel het, waar sy op 20-jarige ouderdom met 'n B-graad in [[wiskunde]] en [[chemie]] gegradueer het.<ref name=":1" /> Gedurende die tydperk in Nebraska was sy deel van University Singers. Haar toevallige deelname aan 'n sangkompetisie het daartoe gelei dat sy die Aspen-musiekfees en -skool bygewoon het, waar sy die mezzosopraan Jennie Tourel ontmoet het.<ref>{{Cite web|url=https://www.ifc.org/en/podcasts/creative-development/2024/barbara-hendrick-s-lifelong-commitment-to-music-and-human-rights|title=Voice for Change: Barbara Hendricks' Lifelong Commitment to Music and Human Rights|website=IFC|language=Engels|access-date=2025-04-11}}</ref> Tourel het haar aangemoedig om by die [[Juilliard-skool]] aansoek te doen, en ná haar aanvaarding het sy saam onder Tourel gestudeer en aan meesterklasse onder leiding van sopraan [[Maria Callas]] deelgeneem. Sy het in 1973 met 'n B-graad in musiek gegradueer.<ref name=":2" /><ref name=":0" /> Sy het twee kinders, Jennie en Sebastian, saam met haar voormalige man, die Sweedse pianis en impresario Martin Engstroem.<ref>https://www.resmusica.com/2014/06/24/martin-tson-engstrom-the-verbier-festival-director-in-high-spirits/</ref> == Musiekloopbaan == [[Lêer:Barbara_Henricks_(Flickr).jpg|links|duimnael|Hendricks by The Hague Jazz in 2008]] Hendricks het haar professionele operadebuut in 1974 in Europa by die Glyndebourne-fees en in die VSA by San Francisco Opera gemaak. Gedurende haar loopbaan het sy by groot operahuise regoor die wêreld verskyn, insluitend die Opéra National de Paris, die Metropolitan Opera, die [[Royal Opera House]], Covent Garden en [[La Scala]]. In 1998 het sy Liù gesing in die historiese opvoering van ''Turandot'' in die [[Verbode Stad]] in [[Beijing]]. Hendricks het meer as twintig rolle vertolk, waarvan sy twaalf opgeneem het. Hendricks het op film as Mimì in ''La bohème'' verskyn,<ref>{{IMDb-titel|0094777|La bohème|(1988)}}</ref> en in 1995 het sy die rol van Anne Truelove in die Sweedse film ''Rucklarens väg'' gesing. Dit is 'n verwerking van [[Igor Strawinski|Strawinski]] se opera ''The Rake's Progress''.<ref>{{IMDb-titel|0178008|Rucklarens väg}}.</ref> In 2007 het sy in die film ''Disengagement'' deur Amos Gitai, met [[Juliette Binoche]] in die hoofrol, verskyn.<ref>{{IMDb-titel|0871512|Disengagement}}.</ref> Sy het ook [[Gustav Mahler|Mahler se]] ''Das Lied von der Erde'' opgeneem, wat die hooftema vir dié film is. Hendricks voer ook [[Jazz|jazzmusiek]] uit en het haar jazzdebuut by die Montreux Jazzfees in 1994 gemaak. Sedertdien het sy by groot jazzfeeste regoor die wêreld opgetree. Hendricks is ook bekend vir haar liefde vir kamermusiek en het 'n aantal kamermusiekfeeste georganiseer. In 2004 het sy die rol van die engel in die wêreldpremière van Péter Eötvös se opera ''Angels in America'' by die Théâtre du Châtelet in Parys geskep, wat op die toneelstuk deur [[Tony Kushner]] baseer is. In Januarie 2006 het sy [[EMI]] verlaat en die nuwe platemaatskappy Arte Verum geskep, waarvoor sy uitsluitlik opneem. In 2018 het Hendricks die [[Marseillaise|''La Marseillaise'']] saam met die Koor van die Franse Leër gesing tydens die begrafnisplegtigheid van [[Simone Veil]] in die Panthéon. == Humanitêre werk == [[Lêer:José_Van_Dam,_B.Hendrickx.jpg|duimnael| José van Dam en Barbara Hendricks, Brussel 2006]] Hendricks noem haar opvoeding in Arkansas tydens die [[Jim Crow-wette|Jim Crow-era]] as 'n inspirasie vir haar uitgebreide aktivistiese en humanitêre werk.<ref name=":1" /> Hendricks is in 1987 vir die eerste keer as 'n VN-welwillendheidsambassadeur aangestel. Sy dien tot vandag toe in dié rol, wat haar die langsdienende VN-welwillendheidsambassadeur maak. Sy is in 2002 as Lewenslange Erewelwillendheidsambassadeur aangewys, en is steeds die enigste persoon wat hierdie titel ontvang het. In dié hoedanigheid het sy wyd deur Afrika, Asië en Europa gereis en by verskeie Nansen-vlugtelingtoekenningseremonies opgetree.<ref>{{Cite web|url=https://www.unhcr.org/us/prominent-supporters/barbara-hendricks|title=Barbara Hendricks|website=UNHCR US|language=en|access-date=2025-04-11}}</ref> In 1991 en 1993 het Hendricks twee konserte in die oorloggeteisterde voormalige Joego-Slawiese stede [[Dubrovnik]] en [[Sarajevo]] gegee. Sy het in Sarajevo opgetree saam met die Sarajevo Operakoor en die jazzmusikant Sinan Alimanović. In 1998 het sy die Barbara Hendricks-stigting vir Vrede en Versoening gestig, wat poog om versoening te fasiliteer waar konflikte reeds plaasgevind het. Hendricks is sedert 2000 'n lid van die Raad van die Stigting vir die Vlugteling Onderwystrust (RET). Die RET is toegewy aan postprimêre onderwys van vlugtelingjeugdiges regoor die wêreld. In 2001 het sy op uitnodiging van [[Nobelprys vir Vrede|Nobelpryswenner]] [[Kofi Annan]] by die [[Nobelprys]]-seremonie in Oslo opgetree. In Mei 2002 het sy by [[Oos-Timor]] se onafhanklikheidsdagseremonie opgetree. == Toekennings == In 1986 is Hendricks 'n Kommandeur van die Ordre des Arts et des Lettres gemaak; in 1992 is die rang van Chevalier van die [[Erelegioen|Légion d'honneur]] aan haar toegeken.<ref name="BHbio" /> In 2000 is sy bekroon met die Prins van Asturias-toekenning vir haar bydrae tot die kunste. In 2001 het Hendricks die [[Lions-klubs|Lions Clubs International-]]<nowiki/>toekenning vir die werk van haar stigting ontvang. In 2015 het Hendricks 'n eredoktorsgraad in beeldende kunste van die Universiteit van Nebraska-Lincoln ontvang.<ref name="BHbio" /> == Verwysings == {{Verwysings|verwysings= <ref name="BHbio">{{Cite web|url=http://www.barbarahendricks.com/site/biography/biography.htm|title=Biography|archive-url=https://web.archive.org/web/20120305045839/http://www.barbarahendricks.com/site/biography/biography.htm|archive-date=2012-03-05|access-date=2010-04-23}}</ref> <ref name=":1">{{Cite web|url=https://cas.unl.edu/news/alumni-spotlight-barbara-hendricks/|title=Alumni Spotlight: Barbara Hendricks {{!}} College of Arts and Sciences {{!}} Nebraska|website=cas.unl.edu|access-date=2025-04-11}}</ref> }} == Eksterne skakels == * {{Amptelike webwerf|http://www.barbarahendricks.com/home.htm}} * [{{AllMusic|class=artist|id=barbara-hendricks-q29215|pure_url=yes}} AllMusic-biografie] * [https://web.archive.org/web/20170418205424/http://www.jazzure.com/barbara.html Onderhoud] * [[imdbname:0376706|Barbara Hendricks]] op IMDb * [https://studsterkel.wfmt.com/programs/barbara-hendricks-discusses-her-career-music-education-and-opera Onderhoud met Studs Terkel, April 3, 1978] {{Normdata}} [[Kategorie:Lewende mense]] [[Kategorie:Geboortes in 1948]] [[Kategorie:Vertaalde bladsye wat nagegaan moet word]] f7pb31o9abedmsxlpwa3lecojujwedw 0 450326 2813845 2025-06-18T12:29:33Z GeorgeF1974 104338 Geskep deur die bladsy "[[:en:Special:Redirect/revision/1295119895|Symphony No. 10 (Beethoven/Cooper)]]" te vertaal 2813845 wikitext text/x-wiki [[Ludwig van Beethoven]] se '''Simfonie nr. 10''' in E-mol-majeur is 'n hipotetiese werk wat in 1988 deur dr. Barry Cooper saamgestel is uit Beethoven se fragmentariese sketse vir die eerste beweging. Al die sketse wat saamgestel is, was duidelik vir dieselfde simfonie bedoel wat op die Negende sou volg het: Hulle het saam in verskeie klein groepies verskyn, en daar is konsensus dat Beethoven wel van plan was om nog 'n simfonie te komponeer. Cooper se partituur is die eerste keer tydens 'n konsert uitgevoer wat in 1988 deur die Royal Philharmonic Society in Londen aangebied is. Beethoven het self 'n tiende simfonie in 1827 aan dié genootskap belowe. Die partituur is deur Universal Edition (Wene) gepubliseer, wat in 2013 in 'n nuwe uitgawe verskyn het.<ref>{{Cite book |last=Van Beethoven |first=L. |author-link=Ludwig van Beethoven |title=Symphonie Nr.&nbsp;10, Erster Satz, vervollständigt von Barry Cooper |last2=Cooper |first2=B. |author-link2=Barry Cooper (musikoloog) |publisher=Universal Edition |year=2013 |location=Wene, Oostenryk |language=de |trans-title=Simfonie no. 10, eerste beweging, voltooi deur Barry Cooper |type=Bladmusiek{{!}}partituur}}</ref> In 2019 is [[kunsmatige intelligensie]] gebruik om die derde en vierde bewegings van die simfonie te rekonstrueer, wat vir die eerste keer op 9 Oktober 2021 in Bonn uitgevoer is onder die titel ''Beethoven X: The AI Project.''<ref>Magenta Musik 360. 2021. ''Beethoven X – The AI Project'' [mediaverklaring in Duits]. [https://web.archive.org/web/20211011060749/https://www.magenta-musik-360.de/beethoven-10-sinfonie/ Geargiveer van die oorspronklike] op 11 October 2021. Geraadpleeg op 16 April 2024.</ref><ref name=":0">Elgammal, A. 2019. [https://www.smithsonianmag.com/innovation/how-artificial-intelligence-completed-beethovens-unfinished-10th-symphony-180978753/ How artificial intelligence completed Beethoven’s unfinished Tenth Symphony]. ''Smithsonian Magazine'', 24 September. </ref><ref name=":1">''Classic fM''. 2021. [https://www.classicfm.com/composers/beethoven/unfinished-tenth-symphony-completed-by-artificial-intelligence/ Beethoven’s unfinished Tenth Symphony completed by artificial intelligence]. 28 September.</ref> == Agtergrond == Nadat Beethoven die [[Simfonie no. 9 in D-mineur, op. 125 "Koraalsimfonie" (Beethoven)|Negende Simfonie]] in 1824 voltooi het, het hy sy energie hoofsaaklik aan die sy laat strykkwartette gewy, hoewel daar kontemporêre verwysings is na 'n gewerkskaf aan 'n simfonie is (bv. in sy brief van 18 Maart 1827); na bewering het hy 'n beweging van hierdie stuk vir sy vriend Karl Holz op die klavier gespeel, wie se beskrywing van wat hy gehoor het, ooreenstem met die sketse wat deur Cooper geïdentifiseer is. Cooper beweer dat hy meer as 250 mate van sketse vir die eerste beweging gevind het, wat hy saamgeweef het om die eerste beweging te vorm, terwyl hy so na as moontlik aan Beethoven se komposisiemetode en sketsprosesse probeer bly het.<ref name=":0" /> Cooper se rekonstruksie van die eerste beweging bestaan uit 'n andante-deel in E-mol-majeur met 'n sentrale allegro-deel in C-mineur. Cooper beweer dat hy ook sketse vir 'n scherzo gevind het wat hy as 'n derde beweging en ander latere bewegings gebruik het, maar hy het hulle nie as uitgebreid of ontwikkel genoeg beskou om in 'n uitvoerweergawe saamgestel te word nie.<ref name=":1" /> Daar is 'n paar verwysings na hierdie werk in Beethoven se korrespondensie. Beethoven het oorspronklik oorweeg om die Negende Simfonie in geheel instrumentaal te maak, die ''An die Freude''-gedeelte as 'n afsonderlike kantate te komponeer en die Tiende Simfonie met 'n heel ander vokale gedeelte af te sluit. Vroeër (1814–1815), het Beethoven ook sketse vir 'n sesde klavierkonsert (in D-majeur) begin. == Opnames == Twee opnames van Cooper se rekonstruksie van die eerste beweging van die simfonie is in 1988 vrygestel, een onder leiding van Wyn Morris<ref>{{Cite OV|title=Beethoven: First recording of Symphony No.&nbsp;10 in E&nbsp;flat, 1st movement|last=Wyn Morris{{!}}Morris, W. (dirigent); Barry Cooper (musikoloog){{!}}Cooper, B. (verwerk en georkestreer deur)|type=CD|publisher=Carlton Classics|year=1996|series=Londense Simpfonieorkes onder leiding van Wyn Morris}}</ref> en die ander Walter Weller. Die Morris-opname is ook in 1988 vrygestel op 'n skyf wat die musiek en 'n klankopname van 'n lesing getiteld "The story of Beethoven's tenth symphony" deur Cooper self ingesluit het.<ref>{{Cite OV|title=World Premiere: Beethoven Symphony No.&nbsp;10|last=Wyn Morris{{!}}Morris, W. (dirigent); Barry Cooper (musikoloog){{!}}Cooper, B. (verwerk en georkestreer; outeur en aanbieder van die ingeslote lesing)|type=klank-CD|publisher=MCA Classics|year=1988|id=MCAD-6269}}</ref> == Onverwante uitbeeldings == 'n Denkbeeldige verhaal van die ontdekking van Beethoven se Tiende Simfonie is deur Sue Latham in haar roman ''The Haunted House Symphony'' uitgebeeld. 'n Soortgelyke konsep deur Richard Kluger in sy roman ''Beethoven's Tenth'' is in 2018 gepubliseer en identifiseer baie van die bekommernisse en probleme wat kon voortspruit uit die ontdekking van 'n verlore simfonie. Thomas Hauser se spanningsroman ''The Beethoven conspiracy'' uit 1984 beeld die Tiende Simfonie uit wat in die geheim weer gerekonstrueer en uitgevoer word. Beethoven se 10de simfonie speel 'n groot rol in die plot in ''Beethoven's last night'', 'n album deur die Trans-Siberiese Orkes . [[NPR]] het op Gekkedag (1 April) 2012 'n storie gepubliseer oor die ontdekking van Beethoven se Tiende Simfonie.<ref>{{Cite episode|title=Beethoven's 10th Symphony: For Real?|url=https://www.npr.org/blogs/deceptivecadence/2012/04/01/149697309/beethovens-10th-symphony-for-real|series=[[Weekend Edition Sunday]]|station=[[NPR]]|date=1 April 2012|access-date=2 September 2019}}</ref> In die ''Wagon Train-''episode "The Dr. Denker Story", lei Dr. Denker (gespeel deur [[Theodore Bikel]]) 'n "kinderorkes" in wat hy Beethoven se Tiende Simfonie noem. ''Beethoven's Tenth'' is 'n toneelstuk deur [[Peter Ustinov]].<ref name=":2">Rich, F. 1984. [https://www.nytimes.com/1984/04/23/theater/theater-beethoven-s-tenth-with-peter-ustinov.html Theater: 'Beethoven's Tenth ' with Peter Ustinov]. ''The New York Times'', 24 April. </ref> Dit is die eerste keer in April 1984 in die Nederlander Theatre op [[Broadway (teater)|Broadway]] onder leiding van Robert Chetwyn opgevoer. == Brahms Eerste Simfonie verwysing == Daar word soms na [[Johannes Brahms]] se Eerste Simfonie as "Beethoven se Tiende Simfonie" verwys, gebaseer op 'n opmerking deur von&nbsp;Bülow.<ref name="Brodbeck-1997">{{Cite book |last=Brodbeck |first=D.L. |title=Brahms: Symphony No.&nbsp;1 |publisher=Cambridge University Press |year=1997 |isbn=978-0-521-47959-2 |edition=Eerste |series=Cambridge Music Handbooks |location=Cambridge, VK |page=86}}</ref><ref name="delMar-1993">{{Cite book |last=del&nbsp;Mar |first=Norman |title=Conducting Brahms |publisher=Oxford University Press |year=1993 |location=Oxford, UK |page=1}}</ref> Von Bülow – voorheen aan die kant van [[Liszt]] en Wagner in die Nuwe Duitse Skool – het die musiko-politiese klimaat van die dag net so goed as enigiemand anders begryp, en sy verwysing na die "tiende simfonie" kon net so wel daarop gemik wees om kwaad te steek. Dit lyk asof Von Bülow met hierdie opmerking wou aandui dat dit Brahms – en nie Wagner nie – wat Beethoven se mantel geërf het.<ref name=":2" /> Toe Brahms uiteindelik sy Eerste Simfonie laat publiseer het, was hy baie opvlieënd oor die (weliswaar banale) opmerking dat dit Beethoven se Tiende Simfonie sou wees.<ref>Del Mar, N. 1993. ''Conducting Brahms.'' Oxford, VK: Oxford University Press, bl. 1.</ref> Sowel [[Johannes Brahms|Brahms]] se Eerste Simfonie en Cooper se rekontruksie van Beethoven se sketse vir die Tiende Simfonie maak gebruik van 6/8-allegro-bewegings in C-mineur. == Verwysings == [[Kategorie:Artikels met stellings wat verwysings ontbreek sedert Oktober 2018]] pz6igcrb4j25atq9rirxpwcr20zv7kd 2813846 2813845 2025-06-18T12:33:21Z GeorgeF1974 104338 Klein wysigings 2813846 wikitext text/x-wiki [[Ludwig van Beethoven]] se '''Simfonie nr. 10''' in E-mol-majeur is 'n hipotetiese werk wat in 1988 deur dr. Barry Cooper saamgestel is uit Beethoven se fragmentariese sketse vir die eerste beweging. Al die sketse wat saamgestel is, was duidelik vir dieselfde simfonie bedoel wat op die Negende sou volg het: Hulle het saam in verskeie klein groepies verskyn, en daar is konsensus dat Beethoven wel van plan was om nog 'n simfonie te komponeer. Cooper se partituur is die eerste keer tydens 'n konsert uitgevoer wat in 1988 deur die Royal Philharmonic Society in Londen aangebied is. Beethoven het self 'n tiende simfonie in 1827 aan dié genootskap belowe. Die partituur is deur Universal Edition (Wene) gepubliseer, wat in 2013 in 'n nuwe uitgawe verskyn het.<ref>{{Cite book |last=Van Beethoven |first=L./Cooper, B. |author-link=Ludwig van Beethoven |title=Symphonie Nr.&nbsp;10, Erster Satz, vervollständigt von Barry Cooper |last2= |first2= |author-link2=Barry Cooper (musikoloog) |publisher=Universal Edition |year=2013 |location=Wene, Oostenryk |language=de |trans-title=Simfonie no. 10, eerste beweging, voltooi deur Barry Cooper |type=Bladmusiek{{!}}partituur}}</ref> In 2019 is [[kunsmatige intelligensie]] gebruik om die derde en vierde bewegings van die simfonie te rekonstrueer, wat vir die eerste keer op 9 Oktober 2021 in Bonn uitgevoer is onder die titel ''Beethoven X: The AI Project.''<ref>Magenta Musik 360. 2021. ''Beethoven X – The AI Project'' [mediaverklaring in Duits]. [https://web.archive.org/web/20211011060749/https://www.magenta-musik-360.de/beethoven-10-sinfonie/ Geargiveer van die oorspronklike] op 11 October 2021. Geraadpleeg op 16 April 2024.</ref><ref name=":0">Elgammal, A. 2019. [https://www.smithsonianmag.com/innovation/how-artificial-intelligence-completed-beethovens-unfinished-10th-symphony-180978753/ How artificial intelligence completed Beethoven’s unfinished Tenth Symphony]. ''Smithsonian Magazine'', 24 September. </ref><ref name=":1">''Classic fM''. 2021. [https://www.classicfm.com/composers/beethoven/unfinished-tenth-symphony-completed-by-artificial-intelligence/ Beethoven’s unfinished Tenth Symphony completed by artificial intelligence]. 28 September.</ref> == Agtergrond == Nadat Beethoven die [[Simfonie no. 9 in D-mineur, op. 125 "Koraalsimfonie" (Beethoven)|Negende Simfonie]] in 1824 voltooi het, het hy sy energie hoofsaaklik aan die sy laat strykkwartette gewy, hoewel daar kontemporêre verwysings is na 'n gewerkskaf aan 'n simfonie is (bv. in sy brief van 18 Maart 1827); na bewering het hy 'n beweging van hierdie stuk vir sy vriend Karl Holz op die klavier gespeel, wie se beskrywing van wat hy gehoor het, ooreenstem met die sketse wat deur Cooper geïdentifiseer is. Cooper beweer dat hy meer as 250 mate van sketse vir die eerste beweging gevind het, wat hy saamgeweef het om die eerste beweging te vorm, terwyl hy so na as moontlik aan Beethoven se komposisiemetode en sketsprosesse probeer bly het.<ref name=":0" /> Cooper se rekonstruksie van die eerste beweging bestaan uit 'n andante-deel in E-mol-majeur met 'n sentrale allegro-deel in C-mineur. Cooper beweer dat hy ook sketse vir 'n scherzo gevind het wat hy as 'n derde beweging en ander latere bewegings gebruik het, maar hy het hulle nie as uitgebreid of ontwikkel genoeg beskou om in 'n uitvoerweergawe saamgestel te word nie.<ref name=":1" /> Daar is 'n paar verwysings na hierdie werk in Beethoven se korrespondensie. Beethoven het oorspronklik oorweeg om die Negende Simfonie in geheel instrumentaal te maak, die ''An die Freude''-gedeelte as 'n afsonderlike kantate te komponeer en die Tiende Simfonie met 'n heel ander vokale gedeelte af te sluit. Vroeër (1814–1815), het Beethoven ook sketse vir 'n sesde klavierkonsert (in D-majeur) begin. == Opnames == Twee opnames van Cooper se rekonstruksie van die eerste beweging van die simfonie is in 1988 vrygestel, een onder leiding van Wyn Morris<ref>{{Cite OV|title=Beethoven: First recording of Symphony No.&nbsp;10 in E&nbsp;flat, 1st movement|last=Wyn Morris{{!}}Morris, W. (dirigent); Barry Cooper (musikoloog){{!}}Cooper, B. (verwerk en georkestreer deur)|type=CD|publisher=Carlton Classics|year=1996|series=Londense Simpfonieorkes onder leiding van Wyn Morris}}</ref> en die ander Walter Weller. Die Morris-opname is ook in 1988 vrygestel op 'n skyf wat die musiek en 'n klankopname van 'n lesing getiteld "The story of Beethoven's tenth symphony" deur Cooper self ingesluit het.<ref>{{Cite OV|title=World Premiere: Beethoven Symphony No.&nbsp;10|last=Wyn Morris{{!}}Morris, W. (dirigent); Barry Cooper (musikoloog){{!}}Cooper, B. (verwerk en georkestreer; outeur en aanbieder van die ingeslote lesing)|type=klank-CD|publisher=MCA Classics|year=1988|id=MCAD-6269}}</ref> == Onverwante uitbeeldings == 'n Denkbeeldige verhaal van die ontdekking van Beethoven se Tiende Simfonie is deur Sue Latham in haar roman ''The Haunted House Symphony'' uitgebeeld. 'n Soortgelyke konsep deur Richard Kluger in sy roman ''Beethoven's Tenth'' is in 2018 gepubliseer en identifiseer baie van die bekommernisse en probleme wat kon voortspruit uit die ontdekking van 'n verlore simfonie. Thomas Hauser se spanningsroman ''The Beethoven conspiracy'' uit 1984 beeld die Tiende Simfonie uit wat in die geheim weer gerekonstrueer en uitgevoer word. Beethoven se 10de simfonie speel 'n groot rol in die plot in ''Beethoven's last night'', 'n album deur die Trans-Siberiese Orkes . [[NPR]] het op Gekkedag (1 April) 2012 'n storie gepubliseer oor die ontdekking van Beethoven se Tiende Simfonie.<ref>{{Cite episode|title=Beethoven's 10th Symphony: For Real?|url=https://www.npr.org/blogs/deceptivecadence/2012/04/01/149697309/beethovens-10th-symphony-for-real|series=Weekend Edition Sunday|station=[[NPR]]|date=1 April 2012|access-date=2 September 2019}}</ref> In die ''Wagon Train-''episode "The Dr. Denker Story", lei Dr. Denker (gespeel deur [[Theodore Bikel]]) 'n "kinderorkes" in wat hy Beethoven se Tiende Simfonie noem. ''Beethoven's Tenth'' is 'n toneelstuk deur [[Peter Ustinov]].<ref name=":2">Rich, F. 1984. [https://www.nytimes.com/1984/04/23/theater/theater-beethoven-s-tenth-with-peter-ustinov.html Theater: 'Beethoven's Tenth ' with Peter Ustinov]. ''The New York Times'', 24 April. </ref> Dit is die eerste keer in April 1984 in die Nederlander Theatre op [[Broadway (teater)|Broadway]] onder leiding van Robert Chetwyn opgevoer. == Verwysings na Brahms se Eerste Simfonie == Daar word soms na [[Johannes Brahms]] se Eerste Simfonie as "Beethoven se Tiende Simfonie" verwys, gebaseer op 'n opmerking deur von&nbsp;Bülow.<ref name="Brodbeck-1997">{{Cite book |last=Brodbeck |first=D.L. |title=Brahms: Symphony No.&nbsp;1 |publisher=Cambridge University Press |year=1997 |isbn=978-0-521-47959-2 |edition=Eerste |series=Cambridge Music Handbooks |location=Cambridge, VK |page=86}}</ref><ref name="delMar-1993">{{Cite book |last=del&nbsp;Mar |first=Norman |title=Conducting Brahms |publisher=Oxford University Press |year=1993 |location=Oxford, UK |page=1}}</ref> Von Bülow – voorheen aan die kant van [[Liszt]] en Wagner in die Nuwe Duitse Skool – het die musiko-politiese klimaat van die dag net so goed as enigiemand anders begryp, en sy verwysing na die "tiende simfonie" kon net so wel daarop gemik wees om kwaad te steek. Dit lyk asof Von Bülow met hierdie opmerking wou aandui dat dit Brahms – en nie Wagner nie – wat Beethoven se mantel geërf het.<ref name=":2" /> Toe Brahms uiteindelik sy Eerste Simfonie laat publiseer het, was hy baie opvlieënd oor die (weliswaar banale) opmerking dat dit Beethoven se Tiende Simfonie sou wees.<ref>Del Mar, N. 1993. ''Conducting Brahms.'' Oxford, VK: Oxford University Press, bl. 1.</ref> Sowel [[Johannes Brahms|Brahms]] se Eerste Simfonie en Cooper se rekontruksie van Beethoven se sketse vir die Tiende Simfonie maak gebruik van 6/8-allegro-bewegings in C-mineur. == Verwysings == [[Kategorie:Artikels met stellings wat verwysings ontbreek sedert Oktober 2018]] jo7khx74re93thoowzbktcw7hsnu134 2813849 2813846 2025-06-18T13:05:37Z GeorgeF1974 104338 Skakels ingebou 2813849 wikitext text/x-wiki [[Ludwig van Beethoven]] se '''Simfonie nr. 10''' in E-mol-majeur is 'n hipotetiese werk wat in 1988 deur [[Barry Cooper (musikoloog)|dr. Barry Cooper]] saamgestel is uit Beethoven se fragmentariese sketse vir die eerste beweging. Al die sketse wat saamgestel is, was duidelik vir dieselfde simfonie bedoel wat op die Negende sou volg het: Hulle het saam in verskeie klein groepies verskyn, en daar is konsensus dat Beethoven wel van plan was om nog 'n simfonie te komponeer. Cooper se partituur is die eerste keer tydens 'n konsert uitgevoer wat in 1988 deur die Royal Philharmonic Society in Londen aangebied is. Beethoven het self 'n tiende simfonie in 1827 aan dié genootskap belowe. Die partituur is deur Universal Edition (Wene) gepubliseer, wat in 2013 in 'n nuwe uitgawe verskyn het.<ref>{{Cite book |last=Van Beethoven |first=L./Cooper, B. |author-link=Ludwig van Beethoven |title=Symphonie Nr.&nbsp;10, Erster Satz, vervollständigt von Barry Cooper |last2= |first2= |author-link2=Barry Cooper (musikoloog) |publisher=Universal Edition |year=2013 |location=Wene, Oostenryk |language=de |trans-title=Simfonie no. 10, eerste beweging, voltooi deur Barry Cooper |type=Bladmusiek{{!}}partituur}}</ref> In 2019 is [[kunsmatige intelligensie]] gebruik om die derde en vierde bewegings van die simfonie te rekonstrueer, wat vir die eerste keer op 9 Oktober 2021 in Bonn uitgevoer is onder die titel ''Beethoven X: The AI Project.''<ref>Magenta Musik 360. 2021. ''Beethoven X – The AI Project'' [mediaverklaring in Duits]. [https://web.archive.org/web/20211011060749/https://www.magenta-musik-360.de/beethoven-10-sinfonie/ Geargiveer van die oorspronklike] op 11 October 2021. Geraadpleeg op 16 April 2024.</ref><ref name=":0">Elgammal, A. 2019. [https://www.smithsonianmag.com/innovation/how-artificial-intelligence-completed-beethovens-unfinished-10th-symphony-180978753/ How artificial intelligence completed Beethoven’s unfinished Tenth Symphony]. ''Smithsonian Magazine'', 24 September. </ref><ref name=":1">''Classic fM''. 2021. [https://www.classicfm.com/composers/beethoven/unfinished-tenth-symphony-completed-by-artificial-intelligence/ Beethoven’s unfinished Tenth Symphony completed by artificial intelligence]. 28 September.</ref> == Agtergrond == Nadat Beethoven die [[Simfonie no. 9 in D-mineur, op. 125 "Koraalsimfonie" (Beethoven)|Negende Simfonie]] in 1824 voltooi het, het hy sy energie hoofsaaklik aan die sy laat strykkwartette gewy, hoewel daar kontemporêre verwysings is na 'n gewerkskaf aan 'n simfonie is (bv. in sy brief van 18 Maart 1827); na bewering het hy 'n beweging van hierdie stuk vir sy vriend Karl Holz op die klavier gespeel, wie se beskrywing van wat hy gehoor het, ooreenstem met die sketse wat deur Cooper geïdentifiseer is. Cooper beweer dat hy meer as 250 mate van sketse vir die eerste beweging gevind het, wat hy saamgeweef het om die eerste beweging te vorm, terwyl hy so na as moontlik aan Beethoven se komposisiemetode en sketsprosesse probeer bly het.<ref name=":0" /> Cooper se rekonstruksie van die eerste beweging bestaan uit 'n andante-deel in E-mol-majeur met 'n sentrale allegro-deel in C-mineur. Cooper beweer dat hy ook sketse vir 'n scherzo gevind het wat hy as 'n derde beweging en ander latere bewegings gebruik het, maar hy het hulle nie as uitgebreid of ontwikkel genoeg beskou om in 'n uitvoerweergawe saamgestel te word nie.<ref name=":1" /> Daar is 'n paar verwysings na hierdie werk in Beethoven se korrespondensie. Beethoven het oorspronklik oorweeg om die Negende Simfonie in geheel instrumentaal te maak, die ''An die Freude''-gedeelte as 'n afsonderlike kantate te komponeer en die Tiende Simfonie met 'n heel ander vokale gedeelte af te sluit. Vroeër (1814–1815), het Beethoven ook sketse vir 'n sesde klavierkonsert (in D-majeur) begin. == Opnames == Twee opnames van Cooper se rekonstruksie van die eerste beweging van die simfonie is in 1988 vrygestel, een onder leiding van Wyn Morris<ref>{{Cite OV|title=Beethoven: First recording of Symphony No.&nbsp;10 in E&nbsp;flat, 1st movement|last=Wyn Morris{{!}}Morris, W. (dirigent); Barry Cooper (musikoloog){{!}}Cooper, B. (verwerk en georkestreer deur)|type=CD|publisher=Carlton Classics|year=1996|series=Londense Simpfonieorkes onder leiding van Wyn Morris}}</ref> en die ander Walter Weller. Die Morris-opname is ook in 1988 vrygestel op 'n skyf wat die musiek en 'n klankopname van 'n lesing getiteld "The story of Beethoven's tenth symphony" deur Cooper self ingesluit het.<ref>{{Cite OV|title=World Premiere: Beethoven Symphony No.&nbsp;10|last=Wyn Morris{{!}}Morris, W. (dirigent); Barry Cooper (musikoloog){{!}}Cooper, B. (verwerk en georkestreer; outeur en aanbieder van die ingeslote lesing)|type=klank-CD|publisher=MCA Classics|year=1988|id=MCAD-6269}}</ref> == Onverwante uitbeeldings == 'n Denkbeeldige verhaal van die ontdekking van Beethoven se Tiende Simfonie is deur Sue Latham in haar roman ''The Haunted House Symphony'' uitgebeeld. 'n Soortgelyke konsep deur Richard Kluger in sy roman ''Beethoven's Tenth'' is in 2018 gepubliseer en identifiseer baie van die bekommernisse en probleme wat kon voortspruit uit die ontdekking van 'n verlore simfonie. Thomas Hauser se spanningsroman ''The Beethoven conspiracy'' uit 1984 beeld die Tiende Simfonie uit wat in die geheim weer gerekonstrueer en uitgevoer word. Beethoven se 10de simfonie speel 'n groot rol in die plot in ''Beethoven's last night'', 'n album deur die Trans-Siberiese Orkes . [[NPR]] het op Gekkedag (1 April) 2012 'n storie gepubliseer oor die ontdekking van Beethoven se Tiende Simfonie.<ref>{{Cite episode|title=Beethoven's 10th Symphony: For Real?|url=https://www.npr.org/blogs/deceptivecadence/2012/04/01/149697309/beethovens-10th-symphony-for-real|series=Weekend Edition Sunday|station=[[NPR]]|date=1 April 2012|access-date=2 September 2019}}</ref> In die ''Wagon Train-''episode "The Dr. Denker Story", lei Dr. Denker (gespeel deur [[Theodore Bikel]]) 'n "kinderorkes" in wat hy Beethoven se Tiende Simfonie noem. ''Beethoven's Tenth'' is 'n toneelstuk deur [[Peter Ustinov]].<ref name=":2">Rich, F. 1984. [https://www.nytimes.com/1984/04/23/theater/theater-beethoven-s-tenth-with-peter-ustinov.html Theater: 'Beethoven's Tenth ' with Peter Ustinov]. ''The New York Times'', 24 April. </ref> Dit is die eerste keer in April 1984 in die Nederlander Theatre op [[Broadway (teater)|Broadway]] onder leiding van Robert Chetwyn opgevoer. == Verwysings na Brahms se Eerste Simfonie == Daar word soms na [[Johannes Brahms]] se Eerste Simfonie as "Beethoven se Tiende Simfonie" verwys, gebaseer op 'n opmerking deur von&nbsp;Bülow.<ref name="Brodbeck-1997">{{Cite book |last=Brodbeck |first=D.L. |title=Brahms: Symphony No.&nbsp;1 |publisher=Cambridge University Press |year=1997 |isbn=978-0-521-47959-2 |edition=Eerste |series=Cambridge Music Handbooks |location=Cambridge, VK |page=86}}</ref><ref name="delMar-1993">{{Cite book |last=del&nbsp;Mar |first=Norman |title=Conducting Brahms |publisher=Oxford University Press |year=1993 |location=Oxford, UK |page=1}}</ref> Von Bülow – voorheen aan die kant van [[Liszt]] en Wagner in die Nuwe Duitse Skool – het die musiko-politiese klimaat van die dag net so goed as enigiemand anders begryp, en sy verwysing na die "tiende simfonie" kon net so wel daarop gemik wees om kwaad te steek. Dit lyk asof Von Bülow met hierdie opmerking wou aandui dat dit Brahms – en nie Wagner nie – wat Beethoven se mantel geërf het.<ref name=":2" /> Toe Brahms uiteindelik sy Eerste Simfonie laat publiseer het, was hy baie opvlieënd oor die (weliswaar banale) opmerking dat dit Beethoven se Tiende Simfonie sou wees.<ref>Del Mar, N. 1993. ''Conducting Brahms.'' Oxford, VK: Oxford University Press, bl. 1.</ref> Sowel [[Johannes Brahms|Brahms]] se Eerste Simfonie en Cooper se rekontruksie van Beethoven se sketse vir die Tiende Simfonie maak gebruik van 6/8-allegro-bewegings in C-mineur. == Verwysings == [[Kategorie:Artikels met stellings wat verwysings ontbreek sedert Oktober 2018]] dwmov0u7eboqifrqlho2t02aga6k0ip 2813872 2813849 2025-06-18T14:15:33Z Rooiratel 90342 2813872 wikitext text/x-wiki [[Ludwig van Beethoven]] se '''Simfonie nr. 10''' in E-mol-majeur is 'n hipotetiese werk wat in 1988 deur [[Barry Cooper (musikoloog)|dr. Barry Cooper]] saamgestel is uit Beethoven se fragmentariese sketse vir die eerste beweging. Al die sketse wat saamgestel is, was duidelik vir dieselfde simfonie bedoel wat op die Negende sou volg het: Hulle het saam in verskeie klein groepies verskyn, en daar is konsensus dat Beethoven wel van plan was om nog 'n simfonie te komponeer. Cooper se partituur is die eerste keer tydens 'n konsert uitgevoer wat in 1988 deur die Royal Philharmonic Society in Londen aangebied is. Beethoven het self 'n tiende simfonie in 1827 aan dié genootskap belowe. Die partituur is deur Universal Edition (Wene) gepubliseer, wat in 2013 in 'n nuwe uitgawe verskyn het.<ref>{{Cite book |last=Van Beethoven |first=L./Cooper, B. |author-link=Ludwig van Beethoven |title=Symphonie Nr.&nbsp;10, Erster Satz, vervollständigt von Barry Cooper |last2= |first2= |author-link2=Barry Cooper (musikoloog) |publisher=Universal Edition |year=2013 |location=Wene, Oostenryk |language=de |trans-title=Simfonie no. 10, eerste beweging, voltooi deur Barry Cooper |type=Bladmusiek{{!}}partituur}}</ref> In 2019 is [[kunsmatige intelligensie]] gebruik om die derde en vierde bewegings van die simfonie te rekonstrueer, wat vir die eerste keer op 9 Oktober 2021 in Bonn uitgevoer is onder die titel ''Beethoven X: The AI Project.''<ref>Magenta Musik 360. 2021. ''Beethoven X – The AI Project'' [mediaverklaring in Duits]. [https://web.archive.org/web/20211011060749/https://www.magenta-musik-360.de/beethoven-10-sinfonie/ Geargiveer van die oorspronklike] op 11 October 2021. Geraadpleeg op 16 April 2024.</ref><ref name=":0">Elgammal, A. 2019. [https://www.smithsonianmag.com/innovation/how-artificial-intelligence-completed-beethovens-unfinished-10th-symphony-180978753/ How artificial intelligence completed Beethoven’s unfinished Tenth Symphony]. ''Smithsonian Magazine'', 24 September. </ref><ref name=":1">''Classic fM''. 2021. [https://www.classicfm.com/composers/beethoven/unfinished-tenth-symphony-completed-by-artificial-intelligence/ Beethoven’s unfinished Tenth Symphony completed by artificial intelligence]. 28 September.</ref> == Agtergrond == Nadat Beethoven die [[Simfonie no. 9 in D-mineur, op. 125 "Koraalsimfonie" (Beethoven)|Negende Simfonie]] in 1824 voltooi het, het hy sy energie hoofsaaklik aan die sy laat strykkwartette gewy, hoewel daar kontemporêre verwysings is na 'n gewerkskaf aan 'n simfonie is (bv. in sy brief van 18 Maart 1827); na bewering het hy 'n beweging van hierdie stuk vir sy vriend Karl Holz op die klavier gespeel, wie se beskrywing van wat hy gehoor het, ooreenstem met die sketse wat deur Cooper geïdentifiseer is. Cooper beweer dat hy meer as 250 mate van sketse vir die eerste beweging gevind het, wat hy saamgeweef het om die eerste beweging te vorm, terwyl hy so na as moontlik aan Beethoven se komposisiemetode en sketsprosesse probeer bly het.<ref name=":0" /> Cooper se rekonstruksie van die eerste beweging bestaan uit 'n andante-deel in E-mol-majeur met 'n sentrale allegro-deel in C-mineur. Cooper beweer dat hy ook sketse vir 'n scherzo gevind het wat hy as 'n derde beweging en ander latere bewegings gebruik het, maar hy het hulle nie as uitgebreid of ontwikkel genoeg beskou om in 'n uitvoerweergawe saamgestel te word nie.<ref name=":1" /> Daar is 'n paar verwysings na hierdie werk in Beethoven se korrespondensie. Beethoven het oorspronklik oorweeg om die Negende Simfonie in geheel instrumentaal te maak, die ''An die Freude''-gedeelte as 'n afsonderlike kantate te komponeer en die Tiende Simfonie met 'n heel ander vokale gedeelte af te sluit. Vroeër (1814–1815), het Beethoven ook sketse vir 'n sesde klavierkonsert (in D-majeur) begin. == Opnames == Twee opnames van Cooper se rekonstruksie van die eerste beweging van die simfonie is in 1988 vrygestel, een onder leiding van Wyn Morris<ref>{{Cite OV|title=Beethoven: First recording of Symphony No.&nbsp;10 in E&nbsp;flat, 1st movement|last=Wyn Morris{{!}}Morris, W. (dirigent); Barry Cooper (musikoloog){{!}}Cooper, B. (verwerk en georkestreer deur)|type=CD|publisher=Carlton Classics|year=1996|series=Londense Simpfonieorkes onder leiding van Wyn Morris}}</ref> en die ander Walter Weller. Die Morris-opname is ook in 1988 vrygestel op 'n skyf wat die musiek en 'n klankopname van 'n lesing getiteld "The story of Beethoven's tenth symphony" deur Cooper self ingesluit het.<ref>{{Cite OV|title=World Premiere: Beethoven Symphony No.&nbsp;10|last=Wyn Morris{{!}}Morris, W. (dirigent); Barry Cooper (musikoloog){{!}}Cooper, B. (verwerk en georkestreer; outeur en aanbieder van die ingeslote lesing)|type=klank-CD|publisher=MCA Classics|year=1988|id=MCAD-6269}}</ref> == Onverwante uitbeeldings == 'n Denkbeeldige verhaal van die ontdekking van Beethoven se Tiende Simfonie is deur Sue Latham in haar roman ''The Haunted House Symphony'' uitgebeeld. 'n Soortgelyke konsep deur Richard Kluger in sy roman ''Beethoven's Tenth'' is in 2018 gepubliseer en identifiseer baie van die bekommernisse en probleme wat kon voortspruit uit die ontdekking van 'n verlore simfonie. Thomas Hauser se spanningsroman ''The Beethoven conspiracy'' uit 1984 beeld die Tiende Simfonie uit wat in die geheim weer gerekonstrueer en uitgevoer word. Beethoven se 10de simfonie speel 'n groot rol in die plot in ''Beethoven's last night'', 'n album deur die Trans-Siberiese Orkes . [[NPR]] het op Gekkedag (1 April) 2012 'n storie gepubliseer oor die ontdekking van Beethoven se Tiende Simfonie.<ref>{{Cite episode|title=Beethoven's 10th Symphony: For Real?|url=https://www.npr.org/blogs/deceptivecadence/2012/04/01/149697309/beethovens-10th-symphony-for-real|series=Weekend Edition Sunday|station=[[NPR]]|date=1 April 2012|access-date=2 September 2019}}</ref> In die ''Wagon Train-''episode "The Dr. Denker Story", lei Dr. Denker (gespeel deur [[Theodore Bikel]]) 'n "kinderorkes" in wat hy Beethoven se Tiende Simfonie noem. ''Beethoven's Tenth'' is 'n toneelstuk deur [[Peter Ustinov]].<ref name=":2">Rich, F. 1984. [https://www.nytimes.com/1984/04/23/theater/theater-beethoven-s-tenth-with-peter-ustinov.html Theater: 'Beethoven's Tenth ' with Peter Ustinov]. ''The New York Times'', 24 April. </ref> Dit is die eerste keer in April 1984 in die Nederlander Theatre op [[Broadway (teater)|Broadway]] onder leiding van Robert Chetwyn opgevoer. == Verwysings na Brahms se Eerste Simfonie == Daar word soms na [[Johannes Brahms]] se Eerste Simfonie as "Beethoven se Tiende Simfonie" verwys, gebaseer op 'n opmerking deur von&nbsp;Bülow.<ref name="Brodbeck-1997">{{Cite book |last=Brodbeck |first=D.L. |title=Brahms: Symphony No.&nbsp;1 |publisher=Cambridge University Press |year=1997 |isbn=978-0-521-47959-2 |edition=Eerste |series=Cambridge Music Handbooks |location=Cambridge, VK |page=86}}</ref><ref name="delMar-1993">{{Cite book |last=del&nbsp;Mar |first=Norman |title=Conducting Brahms |publisher=Oxford University Press |year=1993 |location=Oxford, UK |page=1}}</ref> Von Bülow – voorheen aan die kant van [[Liszt]] en Wagner in die Nuwe Duitse Skool – het die musiko-politiese klimaat van die dag net so goed as enigiemand anders begryp, en sy verwysing na die "tiende simfonie" kon net so wel daarop gemik wees om kwaad te steek. Dit lyk asof Von Bülow met hierdie opmerking wou aandui dat dit Brahms – en nie Wagner nie – wat Beethoven se mantel geërf het.<ref name=":2" /> Toe Brahms uiteindelik sy Eerste Simfonie laat publiseer het, was hy baie opvlieënd oor die (weliswaar banale) opmerking dat dit Beethoven se Tiende Simfonie sou wees.<ref>Del Mar, N. 1993. ''Conducting Brahms.'' Oxford, VK: Oxford University Press, bl. 1.</ref> Sowel [[Johannes Brahms|Brahms]] se Eerste Simfonie en Cooper se rekontruksie van Beethoven se sketse vir die Tiende Simfonie maak gebruik van 6/8-allegro-bewegings in C-mineur. == Verwysings == {{Verwysings}} {{Normdata}} [[Kategorie:Artikels met stellings wat verwysings ontbreek sedert Oktober 2018]] cig6hums4nz95otnhioovz74ami08yo 2813873 2813872 2025-06-18T14:15:47Z Rooiratel 90342 [[:Kategorie:Simfonieë]] bygevoeg ([[Wikipedia:HotCat|HotCat.js]]) 2813873 wikitext text/x-wiki [[Ludwig van Beethoven]] se '''Simfonie nr. 10''' in E-mol-majeur is 'n hipotetiese werk wat in 1988 deur [[Barry Cooper (musikoloog)|dr. Barry Cooper]] saamgestel is uit Beethoven se fragmentariese sketse vir die eerste beweging. Al die sketse wat saamgestel is, was duidelik vir dieselfde simfonie bedoel wat op die Negende sou volg het: Hulle het saam in verskeie klein groepies verskyn, en daar is konsensus dat Beethoven wel van plan was om nog 'n simfonie te komponeer. Cooper se partituur is die eerste keer tydens 'n konsert uitgevoer wat in 1988 deur die Royal Philharmonic Society in Londen aangebied is. Beethoven het self 'n tiende simfonie in 1827 aan dié genootskap belowe. Die partituur is deur Universal Edition (Wene) gepubliseer, wat in 2013 in 'n nuwe uitgawe verskyn het.<ref>{{Cite book |last=Van Beethoven |first=L./Cooper, B. |author-link=Ludwig van Beethoven |title=Symphonie Nr.&nbsp;10, Erster Satz, vervollständigt von Barry Cooper |last2= |first2= |author-link2=Barry Cooper (musikoloog) |publisher=Universal Edition |year=2013 |location=Wene, Oostenryk |language=de |trans-title=Simfonie no. 10, eerste beweging, voltooi deur Barry Cooper |type=Bladmusiek{{!}}partituur}}</ref> In 2019 is [[kunsmatige intelligensie]] gebruik om die derde en vierde bewegings van die simfonie te rekonstrueer, wat vir die eerste keer op 9 Oktober 2021 in Bonn uitgevoer is onder die titel ''Beethoven X: The AI Project.''<ref>Magenta Musik 360. 2021. ''Beethoven X – The AI Project'' [mediaverklaring in Duits]. [https://web.archive.org/web/20211011060749/https://www.magenta-musik-360.de/beethoven-10-sinfonie/ Geargiveer van die oorspronklike] op 11 October 2021. Geraadpleeg op 16 April 2024.</ref><ref name=":0">Elgammal, A. 2019. [https://www.smithsonianmag.com/innovation/how-artificial-intelligence-completed-beethovens-unfinished-10th-symphony-180978753/ How artificial intelligence completed Beethoven’s unfinished Tenth Symphony]. ''Smithsonian Magazine'', 24 September. </ref><ref name=":1">''Classic fM''. 2021. [https://www.classicfm.com/composers/beethoven/unfinished-tenth-symphony-completed-by-artificial-intelligence/ Beethoven’s unfinished Tenth Symphony completed by artificial intelligence]. 28 September.</ref> == Agtergrond == Nadat Beethoven die [[Simfonie no. 9 in D-mineur, op. 125 "Koraalsimfonie" (Beethoven)|Negende Simfonie]] in 1824 voltooi het, het hy sy energie hoofsaaklik aan die sy laat strykkwartette gewy, hoewel daar kontemporêre verwysings is na 'n gewerkskaf aan 'n simfonie is (bv. in sy brief van 18 Maart 1827); na bewering het hy 'n beweging van hierdie stuk vir sy vriend Karl Holz op die klavier gespeel, wie se beskrywing van wat hy gehoor het, ooreenstem met die sketse wat deur Cooper geïdentifiseer is. Cooper beweer dat hy meer as 250 mate van sketse vir die eerste beweging gevind het, wat hy saamgeweef het om die eerste beweging te vorm, terwyl hy so na as moontlik aan Beethoven se komposisiemetode en sketsprosesse probeer bly het.<ref name=":0" /> Cooper se rekonstruksie van die eerste beweging bestaan uit 'n andante-deel in E-mol-majeur met 'n sentrale allegro-deel in C-mineur. Cooper beweer dat hy ook sketse vir 'n scherzo gevind het wat hy as 'n derde beweging en ander latere bewegings gebruik het, maar hy het hulle nie as uitgebreid of ontwikkel genoeg beskou om in 'n uitvoerweergawe saamgestel te word nie.<ref name=":1" /> Daar is 'n paar verwysings na hierdie werk in Beethoven se korrespondensie. Beethoven het oorspronklik oorweeg om die Negende Simfonie in geheel instrumentaal te maak, die ''An die Freude''-gedeelte as 'n afsonderlike kantate te komponeer en die Tiende Simfonie met 'n heel ander vokale gedeelte af te sluit. Vroeër (1814–1815), het Beethoven ook sketse vir 'n sesde klavierkonsert (in D-majeur) begin. == Opnames == Twee opnames van Cooper se rekonstruksie van die eerste beweging van die simfonie is in 1988 vrygestel, een onder leiding van Wyn Morris<ref>{{Cite OV|title=Beethoven: First recording of Symphony No.&nbsp;10 in E&nbsp;flat, 1st movement|last=Wyn Morris{{!}}Morris, W. (dirigent); Barry Cooper (musikoloog){{!}}Cooper, B. (verwerk en georkestreer deur)|type=CD|publisher=Carlton Classics|year=1996|series=Londense Simpfonieorkes onder leiding van Wyn Morris}}</ref> en die ander Walter Weller. Die Morris-opname is ook in 1988 vrygestel op 'n skyf wat die musiek en 'n klankopname van 'n lesing getiteld "The story of Beethoven's tenth symphony" deur Cooper self ingesluit het.<ref>{{Cite OV|title=World Premiere: Beethoven Symphony No.&nbsp;10|last=Wyn Morris{{!}}Morris, W. (dirigent); Barry Cooper (musikoloog){{!}}Cooper, B. (verwerk en georkestreer; outeur en aanbieder van die ingeslote lesing)|type=klank-CD|publisher=MCA Classics|year=1988|id=MCAD-6269}}</ref> == Onverwante uitbeeldings == 'n Denkbeeldige verhaal van die ontdekking van Beethoven se Tiende Simfonie is deur Sue Latham in haar roman ''The Haunted House Symphony'' uitgebeeld. 'n Soortgelyke konsep deur Richard Kluger in sy roman ''Beethoven's Tenth'' is in 2018 gepubliseer en identifiseer baie van die bekommernisse en probleme wat kon voortspruit uit die ontdekking van 'n verlore simfonie. Thomas Hauser se spanningsroman ''The Beethoven conspiracy'' uit 1984 beeld die Tiende Simfonie uit wat in die geheim weer gerekonstrueer en uitgevoer word. Beethoven se 10de simfonie speel 'n groot rol in die plot in ''Beethoven's last night'', 'n album deur die Trans-Siberiese Orkes . [[NPR]] het op Gekkedag (1 April) 2012 'n storie gepubliseer oor die ontdekking van Beethoven se Tiende Simfonie.<ref>{{Cite episode|title=Beethoven's 10th Symphony: For Real?|url=https://www.npr.org/blogs/deceptivecadence/2012/04/01/149697309/beethovens-10th-symphony-for-real|series=Weekend Edition Sunday|station=[[NPR]]|date=1 April 2012|access-date=2 September 2019}}</ref> In die ''Wagon Train-''episode "The Dr. Denker Story", lei Dr. Denker (gespeel deur [[Theodore Bikel]]) 'n "kinderorkes" in wat hy Beethoven se Tiende Simfonie noem. ''Beethoven's Tenth'' is 'n toneelstuk deur [[Peter Ustinov]].<ref name=":2">Rich, F. 1984. [https://www.nytimes.com/1984/04/23/theater/theater-beethoven-s-tenth-with-peter-ustinov.html Theater: 'Beethoven's Tenth ' with Peter Ustinov]. ''The New York Times'', 24 April. </ref> Dit is die eerste keer in April 1984 in die Nederlander Theatre op [[Broadway (teater)|Broadway]] onder leiding van Robert Chetwyn opgevoer. == Verwysings na Brahms se Eerste Simfonie == Daar word soms na [[Johannes Brahms]] se Eerste Simfonie as "Beethoven se Tiende Simfonie" verwys, gebaseer op 'n opmerking deur von&nbsp;Bülow.<ref name="Brodbeck-1997">{{Cite book |last=Brodbeck |first=D.L. |title=Brahms: Symphony No.&nbsp;1 |publisher=Cambridge University Press |year=1997 |isbn=978-0-521-47959-2 |edition=Eerste |series=Cambridge Music Handbooks |location=Cambridge, VK |page=86}}</ref><ref name="delMar-1993">{{Cite book |last=del&nbsp;Mar |first=Norman |title=Conducting Brahms |publisher=Oxford University Press |year=1993 |location=Oxford, UK |page=1}}</ref> Von Bülow – voorheen aan die kant van [[Liszt]] en Wagner in die Nuwe Duitse Skool – het die musiko-politiese klimaat van die dag net so goed as enigiemand anders begryp, en sy verwysing na die "tiende simfonie" kon net so wel daarop gemik wees om kwaad te steek. Dit lyk asof Von Bülow met hierdie opmerking wou aandui dat dit Brahms – en nie Wagner nie – wat Beethoven se mantel geërf het.<ref name=":2" /> Toe Brahms uiteindelik sy Eerste Simfonie laat publiseer het, was hy baie opvlieënd oor die (weliswaar banale) opmerking dat dit Beethoven se Tiende Simfonie sou wees.<ref>Del Mar, N. 1993. ''Conducting Brahms.'' Oxford, VK: Oxford University Press, bl. 1.</ref> Sowel [[Johannes Brahms|Brahms]] se Eerste Simfonie en Cooper se rekontruksie van Beethoven se sketse vir die Tiende Simfonie maak gebruik van 6/8-allegro-bewegings in C-mineur. == Verwysings == {{Verwysings}} {{Normdata}} [[Kategorie:Artikels met stellings wat verwysings ontbreek sedert Oktober 2018]] [[Kategorie:Simfonieë]] 6zlrx3nfrkewsrmfsh1aru9wg7ngm05 0 450327 2813848 2025-06-18T13:03:47Z GeorgeF1974 104338 Geskep deur die bladsy "[[:en:Special:Redirect/revision/1291077991|Barry Cooper (musicologist)]]" te vertaal 2813848 wikitext text/x-wiki [[Lêer:Barry_Cooper_1.jpg|duimnael| Barry Cooper]] '''Barry Cooper''' (gebore 1949) is 'n Engelse musikoloog, [[komponis]], [[Orrel|orrelis]], [[Ludwig van Beethoven|Beethoven-]]<nowiki/>kenner en redakteur van die ''Beethoven Compendium''. == Lewe == Cooper is in [[Westcliff-on-Sea]] in [[Essex]] gebore.<ref name="UM-bio-BC"><br /><br /> {{Cite web|url=http://www.manchester.ac.uk/research/Barry.cooper/|title=Barry Cooper|website=[[University of Manchester]] (manchester.ac.uk)}} </ref> Hy het sy [[Kind|kinderjare]] [[klavier]]- en komposisielesse gehad, wat uiteindelik tot studiebeurse by Gordonstoun School en later by University College, Oxford gelei het,<ref name="UM-bio-BC" /> waar hy orrel onder John Webster gestudeer het, 'n [[Magister artium|MA]]-graad in 1973 en 'n DPhil-graad in 1974 verwerf het. Sy komposisies sluit in 'n [[oratorium]], ''The Ascension'', in.<ref name="UM-bio-BC" /> Cooper is veral bekend vir sy boeke oor Beethoven, sowel as 'n voltooiing en rekonstruksie van [[Simfonie no. 10 in E-mol-majeur (Beethoven/Cooper)|Beethoven se fragmentariese Simfonie no.&nbsp;10]]. Nadat hy Beethoven se sketsboeke breedvoerig bestudeer het en 'n boek daaroor geskryf het (''Beethoven and the Creative Process''), het Cooper genoeg vertroue gehad om die sketse vir die onderskeie bewegings van die Simfonie te identifiseer en dié vir die eerste beweging in 'n musikaal bevredigende geheel saam te stel. Die rekontruksie is deur die Londense Simfonieorkes onder leiding van Wyn Morris opgeneem.<ref> Wigmore, R. "Wyn Morris". In Sadie, S. (red.). ''The New Grove Dictionary of Music and Musicians''. Vol. 17, bl. 148–149. </ref> Dit is toe hersien en vir die eerste keer in 1988 deur die Royal Liverpool Philharmonic Orchestra onder leiding van Walter Weller uitgevoer. In 'n sekere sin het dit Beethoven se belofte van 'n tiende simfonie aan die Royal Philharmonic Society gestand gedoen, aangesien die première tydens 'n konsert deur hierdie vereniging was. Verskeie opnames is beskikbaar. Van 1974–1990 het Cooper aan die Universiteit van Aberdeen doseer,<ref name="UM-bio-BC"><br /><br /> {{Cite web|url=http://www.manchester.ac.uk/research/Barry.cooper/|title=Barry Cooper|website=[[University of Manchester]] (manchester.ac.uk)}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[http://www.manchester.ac.uk/research/Barry.cooper/ "Barry Cooper"]. ''[[University of Manchester]] (manchester.ac.uk)''.</cite> </ref> waar hy in vroeë gedrukte musiek in daardie stad gespesialiseer het, asook in musiekteorie van 18de-eeuse [[Engeland]]. Hy het ook seldsame 17de-eeuse [[Frankryk|Franse]] [[Klavesimbel|klavesimbelmusiek]] ontdek, asook een van die oudste kanons wat nou bekend is.<ref name="UM-bio-BC" /> Cooper het onlangs 'n nuwe uitgawe van die ''Beethoven Piano Sonatas'' (vir die ABRSM) vrygestel, wat drie bykomende sonates insluit (en wat normaalweg nie ingesluit word nie).<ref name="UM-bio-BC"><br /><br /> {{Cite web|url=http://www.manchester.ac.uk/research/Barry.cooper/|title=Barry Cooper|website=[[University of Manchester]] (manchester.ac.uk)}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[http://www.manchester.ac.uk/research/Barry.cooper/ "Barry Cooper"]. ''[[University of Manchester]] (manchester.ac.uk)''.</cite> </ref> Cooper het ook die meegaande kritiese teks vir die sonates geskryf, waarin hy die veranderinge wat aangebring is en die duisende regstellings aan die sonates uiteensit. Sedert 1990 het Cooperaan die Universiteit van Manchester gedoseer, later as professor in musiek. Benewens oor Beethoven se sketse gee Cooper ook kursusse in Westerse musiekgeskiedenis, redigering, bibliografievaardighede, en harmonie en kontrapunt. == Verwysings == [[Kategorie:Lewende mense]] [[Kategorie:Engelse komponiste]] [[Kategorie:Geboortes in 1949]] [[Kategorie:Vertaalde bladsye wat nagegaan moet word]] 3j6epr0y14l66dc52ywfgc7y21ruvnb 2813850 2813848 2025-06-18T13:09:22Z Pynappel 70858 [[:Kategorie:Musikoloë]] bygevoeg ([[Wikipedia:HotCat|HotCat.js]]) 2813850 wikitext text/x-wiki [[Lêer:Barry_Cooper_1.jpg|duimnael| Barry Cooper]] '''Barry Cooper''' (gebore 1949) is 'n Engelse musikoloog, [[komponis]], [[Orrel|orrelis]], [[Ludwig van Beethoven|Beethoven-]]<nowiki/>kenner en redakteur van die ''Beethoven Compendium''. == Lewe == Cooper is in [[Westcliff-on-Sea]] in [[Essex]] gebore.<ref name="UM-bio-BC"><br /><br /> {{Cite web|url=http://www.manchester.ac.uk/research/Barry.cooper/|title=Barry Cooper|website=[[University of Manchester]] (manchester.ac.uk)}} </ref> Hy het sy [[Kind|kinderjare]] [[klavier]]- en komposisielesse gehad, wat uiteindelik tot studiebeurse by Gordonstoun School en later by University College, Oxford gelei het,<ref name="UM-bio-BC" /> waar hy orrel onder John Webster gestudeer het, 'n [[Magister artium|MA]]-graad in 1973 en 'n DPhil-graad in 1974 verwerf het. Sy komposisies sluit in 'n [[oratorium]], ''The Ascension'', in.<ref name="UM-bio-BC" /> Cooper is veral bekend vir sy boeke oor Beethoven, sowel as 'n voltooiing en rekonstruksie van [[Simfonie no. 10 in E-mol-majeur (Beethoven/Cooper)|Beethoven se fragmentariese Simfonie no.&nbsp;10]]. Nadat hy Beethoven se sketsboeke breedvoerig bestudeer het en 'n boek daaroor geskryf het (''Beethoven and the Creative Process''), het Cooper genoeg vertroue gehad om die sketse vir die onderskeie bewegings van die Simfonie te identifiseer en dié vir die eerste beweging in 'n musikaal bevredigende geheel saam te stel. Die rekontruksie is deur die Londense Simfonieorkes onder leiding van Wyn Morris opgeneem.<ref> Wigmore, R. "Wyn Morris". In Sadie, S. (red.). ''The New Grove Dictionary of Music and Musicians''. Vol. 17, bl. 148–149. </ref> Dit is toe hersien en vir die eerste keer in 1988 deur die Royal Liverpool Philharmonic Orchestra onder leiding van Walter Weller uitgevoer. In 'n sekere sin het dit Beethoven se belofte van 'n tiende simfonie aan die Royal Philharmonic Society gestand gedoen, aangesien die première tydens 'n konsert deur hierdie vereniging was. Verskeie opnames is beskikbaar. Van 1974–1990 het Cooper aan die Universiteit van Aberdeen doseer,<ref name="UM-bio-BC"><br /><br /> {{Cite web|url=http://www.manchester.ac.uk/research/Barry.cooper/|title=Barry Cooper|website=[[University of Manchester]] (manchester.ac.uk)}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[http://www.manchester.ac.uk/research/Barry.cooper/ "Barry Cooper"]. ''[[University of Manchester]] (manchester.ac.uk)''.</cite> </ref> waar hy in vroeë gedrukte musiek in daardie stad gespesialiseer het, asook in musiekteorie van 18de-eeuse [[Engeland]]. Hy het ook seldsame 17de-eeuse [[Frankryk|Franse]] [[Klavesimbel|klavesimbelmusiek]] ontdek, asook een van die oudste kanons wat nou bekend is.<ref name="UM-bio-BC" /> Cooper het onlangs 'n nuwe uitgawe van die ''Beethoven Piano Sonatas'' (vir die ABRSM) vrygestel, wat drie bykomende sonates insluit (en wat normaalweg nie ingesluit word nie).<ref name="UM-bio-BC"><br /><br /> {{Cite web|url=http://www.manchester.ac.uk/research/Barry.cooper/|title=Barry Cooper|website=[[University of Manchester]] (manchester.ac.uk)}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[http://www.manchester.ac.uk/research/Barry.cooper/ "Barry Cooper"]. ''[[University of Manchester]] (manchester.ac.uk)''.</cite> </ref> Cooper het ook die meegaande kritiese teks vir die sonates geskryf, waarin hy die veranderinge wat aangebring is en die duisende regstellings aan die sonates uiteensit. Sedert 1990 het Cooperaan die Universiteit van Manchester gedoseer, later as professor in musiek. Benewens oor Beethoven se sketse gee Cooper ook kursusse in Westerse musiekgeskiedenis, redigering, bibliografievaardighede, en harmonie en kontrapunt. == Verwysings == [[Kategorie:Lewende mense]] [[Kategorie:Engelse komponiste]] [[Kategorie:Geboortes in 1949]] [[Kategorie:Vertaalde bladsye wat nagegaan moet word]] [[Kategorie:Musikoloë]] cjt15rc71szy7mte0rtcrgxp4ptgqx5 2813874 2813850 2025-06-18T14:16:37Z Rooiratel 90342 2813874 wikitext text/x-wiki [[Lêer:Barry_Cooper_1.jpg|duimnael| Barry Cooper]] '''Barry Cooper''' (gebore 1949) is 'n Engelse musikoloog, [[komponis]], [[Orrel|orrelis]], [[Ludwig van Beethoven|Beethoven-]]<nowiki/>kenner en redakteur van die ''Beethoven Compendium''. == Lewe == Cooper is in [[Westcliff-on-Sea]] in [[Essex]] gebore.<ref name="UM-bio-BC"> {{Cite web|url=http://www.manchester.ac.uk/research/Barry.cooper/|title=Barry Cooper|website=[[University of Manchester]] (manchester.ac.uk)}} </ref> Hy het sy [[Kind|kinderjare]] [[klavier]]- en komposisielesse gehad, wat uiteindelik tot studiebeurse by Gordonstoun School en later by University College, Oxford gelei het,<ref name="UM-bio-BC" /> waar hy orrel onder John Webster gestudeer het, 'n [[Magister artium|MA]]-graad in 1973 en 'n DPhil-graad in 1974 verwerf het. Sy komposisies sluit in 'n [[oratorium]], ''The Ascension'', in.<ref name="UM-bio-BC" /> Cooper is veral bekend vir sy boeke oor Beethoven, sowel as 'n voltooiing en rekonstruksie van [[Simfonie no. 10 in E-mol-majeur (Beethoven/Cooper)|Beethoven se fragmentariese Simfonie no.&nbsp;10]]. Nadat hy Beethoven se sketsboeke breedvoerig bestudeer het en 'n boek daaroor geskryf het (''Beethoven and the Creative Process''), het Cooper genoeg vertroue gehad om die sketse vir die onderskeie bewegings van die Simfonie te identifiseer en dié vir die eerste beweging in 'n musikaal bevredigende geheel saam te stel. Die rekontruksie is deur die Londense Simfonieorkes onder leiding van Wyn Morris opgeneem.<ref> Wigmore, R. "Wyn Morris". In Sadie, S. (red.). ''The New Grove Dictionary of Music and Musicians''. Vol. 17, bl. 148–149. </ref> Dit is toe hersien en vir die eerste keer in 1988 deur die Royal Liverpool Philharmonic Orchestra onder leiding van Walter Weller uitgevoer. In 'n sekere sin het dit Beethoven se belofte van 'n tiende simfonie aan die Royal Philharmonic Society gestand gedoen, aangesien die première tydens 'n konsert deur hierdie vereniging was. Verskeie opnames is beskikbaar. Van 1974–1990 het Cooper aan die Universiteit van Aberdeen doseer,<ref name="UM-bio-BC"><br /><br /> {{Cite web|url=http://www.manchester.ac.uk/research/Barry.cooper/|title=Barry Cooper|website=[[University of Manchester]] (manchester.ac.uk)}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[http://www.manchester.ac.uk/research/Barry.cooper/ "Barry Cooper"]. ''[[University of Manchester]] (manchester.ac.uk)''.</cite> </ref> waar hy in vroeë gedrukte musiek in daardie stad gespesialiseer het, asook in musiekteorie van 18de-eeuse [[Engeland]]. Hy het ook seldsame 17de-eeuse [[Frankryk|Franse]] [[Klavesimbel|klavesimbelmusiek]] ontdek, asook een van die oudste kanons wat nou bekend is.<ref name="UM-bio-BC" /> Cooper het onlangs 'n nuwe uitgawe van die ''Beethoven Piano Sonatas'' (vir die ABRSM) vrygestel, wat drie bykomende sonates insluit (en wat normaalweg nie ingesluit word nie).<ref name="UM-bio-BC"><br /><br /> {{Cite web|url=http://www.manchester.ac.uk/research/Barry.cooper/|title=Barry Cooper|website=[[University of Manchester]] (manchester.ac.uk)}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[http://www.manchester.ac.uk/research/Barry.cooper/ "Barry Cooper"]. ''[[University of Manchester]] (manchester.ac.uk)''.</cite> </ref> Cooper het ook die meegaande kritiese teks vir die sonates geskryf, waarin hy die veranderinge wat aangebring is en die duisende regstellings aan die sonates uiteensit. Sedert 1990 het Cooperaan die Universiteit van Manchester gedoseer, later as professor in musiek. Benewens oor Beethoven se sketse gee Cooper ook kursusse in Westerse musiekgeskiedenis, redigering, bibliografievaardighede, en harmonie en kontrapunt. == Verwysings == {{Verwysings}} {{Normdata}} [[Kategorie:Lewende mense]] [[Kategorie:Engelse komponiste]] [[Kategorie:Geboortes in 1949]] [[Kategorie:Vertaalde bladsye wat nagegaan moet word]] [[Kategorie:Musikoloë]] is4qton2gnkll47dbafull0uszjrrb3 2813875 2813874 2025-06-18T14:18:25Z Rooiratel 90342 Ruim verwysings op 2813875 wikitext text/x-wiki [[Lêer:Barry_Cooper_1.jpg|duimnael| Barry Cooper]] '''Barry Cooper''' (gebore 1949) is 'n Engelse musikoloog, [[komponis]], [[Orrel|orrelis]], [[Ludwig van Beethoven|Beethoven-]]<nowiki/>kenner en redakteur van die ''Beethoven Compendium''. == Lewe == Cooper is in [[Westcliff-on-Sea]] in [[Essex]] gebore.<ref name="UM-bio-BC" /> Hy het sy [[Kind|kinderjare]] [[klavier]]- en komposisielesse gehad, wat uiteindelik tot studiebeurse by Gordonstoun School en later by University College, Oxford gelei het,<ref name="UM-bio-BC" /> waar hy orrel onder John Webster gestudeer het, 'n [[Magister artium|MA]]-graad in 1973 en 'n DPhil-graad in 1974 verwerf het. Sy komposisies sluit in 'n [[oratorium]], ''The Ascension'', in.<ref name="UM-bio-BC" /> Cooper is veral bekend vir sy boeke oor Beethoven, sowel as 'n voltooiing en rekonstruksie van [[Simfonie no. 10 in E-mol-majeur (Beethoven/Cooper)|Beethoven se fragmentariese Simfonie no.&nbsp;10]]. Nadat hy Beethoven se sketsboeke breedvoerig bestudeer het en 'n boek daaroor geskryf het (''Beethoven and the Creative Process''), het Cooper genoeg vertroue gehad om die sketse vir die onderskeie bewegings van die Simfonie te identifiseer en dié vir die eerste beweging in 'n musikaal bevredigende geheel saam te stel. Die rekontruksie is deur die Londense Simfonieorkes onder leiding van Wyn Morris opgeneem.<ref> Wigmore, R. "Wyn Morris". In Sadie, S. (red.). ''The New Grove Dictionary of Music and Musicians''. Vol. 17, bl. 148–149. </ref> Dit is toe hersien en vir die eerste keer in 1988 deur die Royal Liverpool Philharmonic Orchestra onder leiding van Walter Weller uitgevoer. In 'n sekere sin het dit Beethoven se belofte van 'n tiende simfonie aan die Royal Philharmonic Society gestand gedoen, aangesien die première tydens 'n konsert deur hierdie vereniging was. Verskeie opnames is beskikbaar. Van 1974–1990 het Cooper aan die Universiteit van Aberdeen doseer,<ref name="UM-bio-BC" /> waar hy in vroeë gedrukte musiek in daardie stad gespesialiseer het, asook in musiekteorie van 18de-eeuse [[Engeland]]. Hy het ook seldsame 17de-eeuse [[Frankryk|Franse]] [[Klavesimbel|klavesimbelmusiek]] ontdek, asook een van die oudste kanons wat nou bekend is.<ref name="UM-bio-BC" /> Cooper het onlangs 'n nuwe uitgawe van die ''Beethoven Piano Sonatas'' (vir die ABRSM) vrygestel, wat drie bykomende sonates insluit (en wat normaalweg nie ingesluit word nie).<ref name="UM-bio-BC" /> Cooper het ook die meegaande kritiese teks vir die sonates geskryf, waarin hy die veranderinge wat aangebring is en die duisende regstellings aan die sonates uiteensit. Sedert 1990 het Cooperaan die Universiteit van Manchester gedoseer, later as professor in musiek. Benewens oor Beethoven se sketse gee Cooper ook kursusse in Westerse musiekgeskiedenis, redigering, bibliografievaardighede, en harmonie en kontrapunt. == Verwysings == {{Verwysings|verwysings= <ref name="UM-bio-BC"> {{Cite web|url=http://www.manchester.ac.uk/research/Barry.cooper/|title=Barry Cooper|website=[[University of Manchester]] (manchester.ac.uk)}} </ref> }} {{Normdata}} [[Kategorie:Lewende mense]] [[Kategorie:Engelse komponiste]] [[Kategorie:Geboortes in 1949]] [[Kategorie:Vertaalde bladsye wat nagegaan moet word]] [[Kategorie:Musikoloë]] 1edr0tdncf6hbba0vbvwgzqqpuzmulh 1 450328 2813858 2025-06-18T13:40:34Z Sobaka 328 Nuwe bladsy geskep met '{{Kop van besprekingsbladsy}} {{Bladtrekke}}' 2813858 wikitext text/x-wiki {{Kop van besprekingsbladsy}} {{Bladtrekke}} 2v27w7bebgol2ym1cn6ibpmrzbxwbzv 0 450329 2813862 2025-06-18T13:44:35Z Sobaka 328 Stuur aan na [[Barry O'Moore]] 2813862 wikitext text/x-wiki #AANSTUUR [[Barry O'Moore]] ecsarp2iqdvia7dli7dqjogs8yv2tcf 3 450330 2813884 2025-06-18T14:43:55Z Rooiratel 90342 Welkom :) 2813884 wikitext text/x-wiki == Welkom == {{Welkom}} ck8jq42j6v04e2izh6lv2i9rdpixwx5 2 450331 2813885 2025-06-18T14:44:11Z Rooiratel 90342 Nuwe bladsy geskep met '{{Nuwe gebruikersbladsy}}' 2813885 wikitext text/x-wiki {{Nuwe gebruikersbladsy}} jddevdup2onp9o2ojsehfkkqk1lyern 0 450332 2813895 2025-06-18T15:24:55Z Derek J Moore 173539 Hier is die bibloiteek 2813895 wikitext text/x-wiki Die '''Adriaanse Biblioteek''' is 'n openbare biblioteek wat die gemeenskap van Elsiesrivier in die noordelike voorstede van Kaapstad, Wes-Kaap, dien. Dit is geleë aan Adriaanse Laan, Elsiesrivier, en is deel van die Wes-Kaapse Biblioteekdienste wat deur die Stad Kaapstad bestuur word.<ref>https://www.ivote.co.za/view/south-africa/adriaanse-public-library-in-cape-town</ref> ==Biblioteekambassadeurs== Die biblioteek werk met jong Biblioteekambassadeurs wat gevra om 'n video te skep oor 'n onderwerp soos *Die liefde vir lees *Wat ek van my biblioteek hou *'n Program of diens by my biblioteek *Biblioteekkunde as 'n loopbaankeusebied ==Fasiliteite en dienste== Adriaanse Biblioteek het 'n verskeidenheid dienste en fasiliteite aan sy lede, insluitend: * Boek- en multimedia-uitlenings * Toegang tot rekenaars en internet via die SmartCape-program * Tydskrifte en koerante * Ondersteuning vir opvoedkundige programme en leesbevordering * Verhale- en storie-ure vir kinders ==Bedieningstye== {| class="wikitable" width="auto" style="text-align: center" |- style="background:#efefef;" ! Dag | style="background: silver" |'''Oop Tye''' |- ||Maandag tot Donderdag || 10:00 – 17:30 |- || Vrydag || 10:00 – 17:00 |- || Saterdag || 10:00 – 13:00 |} ===Gemeenskapsbetrokkenheid=== Die Adriaanse Biblioteek speel 'n aktiewe rol in die gemeenskap deur deelname aan verskeie kulturele en opvoedkundige inisiatiewe. === Kontakbesonderhede=== * '''Fisiese adres:''' Adriaanse Laan, Elsiesrivier, Kaapstad, Wes-Kaap * '''Posadres:''' Posbus 4725, Kaapstad, 8000 * '''Telefoon:''' +27 (0)21 444 2392 * '''Facebook:''' [https://www.facebook.com/AdriaanseLibrary Adriaanse Biblioteek]<ref>https://community-services.blaauwberg.net/libraries/western-cape-libraries/Adriaanse-Public-Library</ref> Vir meer inligting of navrae, kan besoekers die biblioteek direk kontak of die amptelike webwerf van die Stad Kaapstad raadpleeg. 6i4yh2noaw48zzctc0ero18r0il2mty 2813903 2813895 2025-06-18T15:48:12Z Derek J Moore 173539 Daar is nou a databoks 2813903 wikitext text/x-wiki {{Databoks}}Die '''Adriaanse Biblioteek''' is 'n openbare biblioteek wat die gemeenskap van Elsiesrivier in die noordelike voorstede van Kaapstad, Wes-Kaap, dien. Dit is geleë aan Adriaanse Laan, Elsiesrivier, en is deel van die Wes-Kaapse Biblioteekdienste wat deur die Stad Kaapstad bestuur word.<ref>https://www.ivote.co.za/view/south-africa/adriaanse-public-library-in-cape-town</ref> ==Biblioteekambassadeurs== Die biblioteek werk met jong Biblioteekambassadeurs wat gevra om 'n video te skep oor 'n onderwerp soos *Die liefde vir lees *Wat ek van my biblioteek hou *'n Program of diens by my biblioteek *Biblioteekkunde as 'n loopbaankeusebied ==Fasiliteite en dienste== Adriaanse Biblioteek het 'n verskeidenheid dienste en fasiliteite aan sy lede, insluitend: * Boek- en multimedia-uitlenings * Toegang tot rekenaars en internet via die SmartCape-program * Tydskrifte en koerante * Ondersteuning vir opvoedkundige programme en leesbevordering * Verhale- en storie-ure vir kinders ==Bedieningstye== {| class="wikitable" width="auto" style="text-align: center" |- style="background:#efefef;" ! Dag | style="background: silver" |'''Oop Tye''' |- ||Maandag tot Donderdag || 10:00 – 17:30 |- || Vrydag || 10:00 – 17:00 |- || Saterdag || 10:00 – 13:00 |} ===Gemeenskapsbetrokkenheid=== Die Adriaanse Biblioteek speel 'n aktiewe rol in die gemeenskap deur deelname aan verskeie kulturele en opvoedkundige inisiatiewe. === Kontakbesonderhede=== * '''Fisiese adres:''' Adriaanse Laan, Elsiesrivier, Kaapstad, Wes-Kaap * '''Posadres:''' Posbus 4725, Kaapstad, 8000 * '''Telefoon:''' +27 (0)21 444 2392 * '''Facebook:''' [https://www.facebook.com/AdriaanseLibrary Adriaanse Biblioteek]<ref>https://community-services.blaauwberg.net/libraries/western-cape-libraries/Adriaanse-Public-Library</ref> Vir meer inligting of navrae, kan besoekers die biblioteek direk kontak of die amptelike webwerf van die Stad Kaapstad raadpleeg. bhsrqltsd2meo2m0esmv7udhicnjiim 2813905 2813903 2025-06-18T15:49:55Z Derek J Moore 173539 added categorty 2813905 wikitext text/x-wiki {{Databoks}}Die '''Adriaanse Biblioteek''' is 'n openbare biblioteek wat die gemeenskap van Elsiesrivier in die noordelike voorstede van Kaapstad, Wes-Kaap, dien. Dit is geleë aan Adriaanse Laan, Elsiesrivier, en is deel van die Wes-Kaapse Biblioteekdienste wat deur die Stad Kaapstad bestuur word.<ref>https://www.ivote.co.za/view/south-africa/adriaanse-public-library-in-cape-town</ref> ==Biblioteekambassadeurs== Die biblioteek werk met jong Biblioteekambassadeurs wat gevra om 'n video te skep oor 'n onderwerp soos *Die liefde vir lees *Wat ek van my biblioteek hou *'n Program of diens by my biblioteek *Biblioteekkunde as 'n loopbaankeusebied ==Fasiliteite en dienste== Adriaanse Biblioteek het 'n verskeidenheid dienste en fasiliteite aan sy lede, insluitend: * Boek- en multimedia-uitlenings * Toegang tot rekenaars en internet via die SmartCape-program * Tydskrifte en koerante * Ondersteuning vir opvoedkundige programme en leesbevordering * Verhale- en storie-ure vir kinders ==Bedieningstye== {| class="wikitable" width="auto" style="text-align: center" |- style="background:#efefef;" ! Dag | style="background: silver" |'''Oop Tye''' |- ||Maandag tot Donderdag || 10:00 – 17:30 |- || Vrydag || 10:00 – 17:00 |- || Saterdag || 10:00 – 13:00 |} ===Gemeenskapsbetrokkenheid=== Die Adriaanse Biblioteek speel 'n aktiewe rol in die gemeenskap deur deelname aan verskeie kulturele en opvoedkundige inisiatiewe. === Kontakbesonderhede=== * '''Fisiese adres:''' Adriaanse Laan, Elsiesrivier, Kaapstad, Wes-Kaap * '''Posadres:''' Posbus 4725, Kaapstad, 8000 * '''Telefoon:''' +27 (0)21 444 2392 * '''Facebook:''' [https://www.facebook.com/AdriaanseLibrary Adriaanse Biblioteek]<ref>https://community-services.blaauwberg.net/libraries/western-cape-libraries/Adriaanse-Public-Library</ref> Vir meer inligting of navrae, kan besoekers die biblioteek direk kontak of die amptelike webwerf van die Stad Kaapstad raadpleeg. [[Category:Pyblic libraries in the Western Cape]] 0yyp10ug1567xgt0kcvuywu6kje4gt0 2813906 2813905 2025-06-18T15:50:27Z Derek J Moore 173539 kom ons proebeer weer 2813906 wikitext text/x-wiki {{Databoks}}Die '''Adriaanse Biblioteek''' is 'n openbare biblioteek wat die gemeenskap van Elsiesrivier in die noordelike voorstede van Kaapstad, Wes-Kaap, dien. Dit is geleë aan Adriaanse Laan, Elsiesrivier, en is deel van die Wes-Kaapse Biblioteekdienste wat deur die Stad Kaapstad bestuur word.<ref>https://www.ivote.co.za/view/south-africa/adriaanse-public-library-in-cape-town</ref> ==Biblioteekambassadeurs== Die biblioteek werk met jong Biblioteekambassadeurs wat gevra om 'n video te skep oor 'n onderwerp soos *Die liefde vir lees *Wat ek van my biblioteek hou *'n Program of diens by my biblioteek *Biblioteekkunde as 'n loopbaankeusebied ==Fasiliteite en dienste== Adriaanse Biblioteek het 'n verskeidenheid dienste en fasiliteite aan sy lede, insluitend: * Boek- en multimedia-uitlenings * Toegang tot rekenaars en internet via die SmartCape-program * Tydskrifte en koerante * Ondersteuning vir opvoedkundige programme en leesbevordering * Verhale- en storie-ure vir kinders ==Bedieningstye== {| class="wikitable" width="auto" style="text-align: center" |- style="background:#efefef;" ! Dag | style="background: silver" |'''Oop Tye''' |- ||Maandag tot Donderdag || 10:00 – 17:30 |- || Vrydag || 10:00 – 17:00 |- || Saterdag || 10:00 – 13:00 |} ===Gemeenskapsbetrokkenheid=== Die Adriaanse Biblioteek speel 'n aktiewe rol in die gemeenskap deur deelname aan verskeie kulturele en opvoedkundige inisiatiewe. === Kontakbesonderhede=== * '''Fisiese adres:''' Adriaanse Laan, Elsiesrivier, Kaapstad, Wes-Kaap * '''Posadres:''' Posbus 4725, Kaapstad, 8000 * '''Telefoon:''' +27 (0)21 444 2392 * '''Facebook:''' [https://www.facebook.com/AdriaanseLibrary Adriaanse Biblioteek]<ref>https://community-services.blaauwberg.net/libraries/western-cape-libraries/Adriaanse-Public-Library</ref> Vir meer inligting of navrae, kan besoekers die biblioteek direk kontak of die amptelike webwerf van die Stad Kaapstad raadpleeg. [[Category:Public libraries in the Western Cape]] 15q3wm00od8sqosbqpkbtoqclkw0mx0 2813907 2813906 2025-06-18T15:52:18Z Derek J Moore 173539 hoe lyk dit? 2813907 wikitext text/x-wiki {{Databoks}}Die '''Adriaanse Biblioteek''' is 'n openbare biblioteek wat die gemeenskap van Elsiesrivier in die noordelike voorstede van Kaapstad, Wes-Kaap, dien. Dit is geleë aan Adriaanse Laan, Elsiesrivier, en is deel van die Wes-Kaapse Biblioteekdienste wat deur die Stad Kaapstad bestuur word.<ref>https://www.ivote.co.za/view/south-africa/adriaanse-public-library-in-cape-town</ref> ==Biblioteekambassadeurs== Die biblioteek werk met jong Biblioteekambassadeurs wat gevra om 'n video te skep oor 'n onderwerp soos *Die liefde vir lees *Wat ek van my biblioteek hou *'n Program of diens by my biblioteek *Biblioteekkunde as 'n loopbaankeusebied ==Fasiliteite en dienste== Adriaanse Biblioteek het 'n verskeidenheid dienste en fasiliteite aan sy lede, insluitend: * Boek- en multimedia-uitlenings * Toegang tot rekenaars en internet via die SmartCape-program * Tydskrifte en koerante * Ondersteuning vir opvoedkundige programme en leesbevordering * Verhale- en storie-ure vir kinders ==Bedieningstye== {| class="wikitable" width="auto" style="text-align: center" |- style="background:#efefef;" ! Dag | style="background: silver" |'''Oop Tye''' |- ||Maandag tot Donderdag || 10:00 – 17:30 |- || Vrydag || 10:00 – 17:00 |- || Saterdag || 10:00 – 13:00 |} ===Gemeenskapsbetrokkenheid=== Die Adriaanse Biblioteek speel 'n aktiewe rol in die gemeenskap deur deelname aan verskeie kulturele en opvoedkundige inisiatiewe. === Kontakbesonderhede=== * '''Fisiese adres:''' Adriaanse Laan, Elsiesrivier, Kaapstad, Wes-Kaap * '''Posadres:''' Posbus 4725, Kaapstad, 8000 * '''Telefoon:''' +27 (0)21 444 2392 * '''Facebook:''' [https://www.facebook.com/AdriaanseLibrary Adriaanse Biblioteek]<ref>https://community-services.blaauwberg.net/libraries/western-cape-libraries/Adriaanse-Public-Library</ref> Vir meer inligting of navrae, kan besoekers die biblioteek direk kontak of die amptelike webwerf van die Stad Kaapstad raadpleeg. [[:EN:Category:Public libraries in the Western Cape|Publieke Biblioteek in die Wes Kaap]] ifaqbpync6dwypcyc1mlxrfl8ip7sna 2813909 2813907 2025-06-18T15:56:44Z Derek J Moore 173539 ek proebeer weer 2813909 wikitext text/x-wiki {{Databoks}}Die '''Adriaanse Biblioteek''' is 'n openbare biblioteek wat die gemeenskap van Elsiesrivier in die noordelike voorstede van Kaapstad, Wes-Kaap, dien. Dit is geleë aan Adriaanse Laan, Elsiesrivier, en is deel van die Wes-Kaapse Biblioteekdienste wat deur die Stad Kaapstad bestuur word.<ref>https://www.ivote.co.za/view/south-africa/adriaanse-public-library-in-cape-town</ref> ==Biblioteekambassadeurs== Die biblioteek werk met jong Biblioteekambassadeurs wat gevra om 'n video te skep oor 'n onderwerp soos *Die liefde vir lees *Wat ek van my biblioteek hou *'n Program of diens by my biblioteek *Biblioteekkunde as 'n loopbaankeusebied ==Fasiliteite en dienste== Adriaanse Biblioteek het 'n verskeidenheid dienste en fasiliteite aan sy lede, insluitend: * Boek- en multimedia-uitlenings * Toegang tot rekenaars en internet via die SmartCape-program * Tydskrifte en koerante * Ondersteuning vir opvoedkundige programme en leesbevordering * Verhale- en storie-ure vir kinders ==Bedieningstye== {| class="wikitable" width="auto" style="text-align: center" |- style="background:#efefef;" ! Dag | style="background: silver" |'''Oop Tye''' |- ||Maandag tot Donderdag || 10:00 – 17:30 |- || Vrydag || 10:00 – 17:00 |- || Saterdag || 10:00 – 13:00 |} ===Gemeenskapsbetrokkenheid=== Die Adriaanse Biblioteek speel 'n aktiewe rol in die gemeenskap deur deelname aan verskeie kulturele en opvoedkundige inisiatiewe. === Kontakbesonderhede=== * '''Fisiese adres:''' Adriaanse Laan, Elsiesrivier, Kaapstad, Wes-Kaap * '''Posadres:''' Posbus 4725, Kaapstad, 8000 * '''Telefoon:''' +27 (0)21 444 2392 * '''Facebook:''' [https://www.facebook.com/AdriaanseLibrary Adriaanse Biblioteek]<ref>https://community-services.blaauwberg.net/libraries/western-cape-libraries/Adriaanse-Public-Library</ref> Vir meer inligting of navrae, kan besoekers die biblioteek direk kontak of die amptelike webwerf van die Stad Kaapstad raadpleeg. [[:EN:Category:Public libraries in the Western Cape]] dhqxh08hbqlo6u1iedxo6qrrl8jth3y 2813912 2813909 2025-06-18T15:57:27Z Derek J Moore 173539 weer 2813912 wikitext text/x-wiki {{Databoks}}Die '''Adriaanse Biblioteek''' is 'n openbare biblioteek wat die gemeenskap van Elsiesrivier in die noordelike voorstede van Kaapstad, Wes-Kaap, dien. Dit is geleë aan Adriaanse Laan, Elsiesrivier, en is deel van die Wes-Kaapse Biblioteekdienste wat deur die Stad Kaapstad bestuur word.<ref>https://www.ivote.co.za/view/south-africa/adriaanse-public-library-in-cape-town</ref> ==Biblioteekambassadeurs== Die biblioteek werk met jong Biblioteekambassadeurs wat gevra om 'n video te skep oor 'n onderwerp soos *Die liefde vir lees *Wat ek van my biblioteek hou *'n Program of diens by my biblioteek *Biblioteekkunde as 'n loopbaankeusebied ==Fasiliteite en dienste== Adriaanse Biblioteek het 'n verskeidenheid dienste en fasiliteite aan sy lede, insluitend: * Boek- en multimedia-uitlenings * Toegang tot rekenaars en internet via die SmartCape-program * Tydskrifte en koerante * Ondersteuning vir opvoedkundige programme en leesbevordering * Verhale- en storie-ure vir kinders ==Bedieningstye== {| class="wikitable" width="auto" style="text-align: center" |- style="background:#efefef;" ! Dag | style="background: silver" |'''Oop Tye''' |- ||Maandag tot Donderdag || 10:00 – 17:30 |- || Vrydag || 10:00 – 17:00 |- || Saterdag || 10:00 – 13:00 |} ===Gemeenskapsbetrokkenheid=== Die Adriaanse Biblioteek speel 'n aktiewe rol in die gemeenskap deur deelname aan verskeie kulturele en opvoedkundige inisiatiewe. === Kontakbesonderhede=== * '''Fisiese adres:''' Adriaanse Laan, Elsiesrivier, Kaapstad, Wes-Kaap * '''Posadres:''' Posbus 4725, Kaapstad, 8000 * '''Telefoon:''' +27 (0)21 444 2392 * '''Facebook:''' [https://www.facebook.com/AdriaanseLibrary Adriaanse Biblioteek]<ref>https://community-services.blaauwberg.net/libraries/western-cape-libraries/Adriaanse-Public-Library</ref> Vir meer inligting of navrae, kan besoekers die biblioteek direk kontak of die amptelike webwerf van die Stad Kaapstad raadpleeg. [[EN:Category:Public libraries in the Western Cape]] m18ir3x8a2hrjwylg4j6v2mdkg98sxp 2813917 2813912 2025-06-18T16:01:47Z Derek J Moore 173539 en nou 2813917 wikitext text/x-wiki {{Databoks}}Die '''Adriaanse Biblioteek''' is 'n openbare biblioteek wat die gemeenskap van Elsiesrivier in die noordelike voorstede van Kaapstad, Wes-Kaap, dien. Dit is geleë aan Adriaanse Laan, Elsiesrivier, en is deel van die Wes-Kaapse Biblioteekdienste wat deur die Stad Kaapstad bestuur word.<ref>https://www.ivote.co.za/view/south-africa/adriaanse-public-library-in-cape-town</ref> ==Biblioteekambassadeurs== Die biblioteek werk met jong Biblioteekambassadeurs wat gevra om 'n video te skep oor 'n onderwerp soos *Die liefde vir lees *Wat ek van my biblioteek hou *'n Program of diens by my biblioteek *Biblioteekkunde as 'n loopbaankeusebied ==Fasiliteite en dienste== Adriaanse Biblioteek het 'n verskeidenheid dienste en fasiliteite aan sy lede, insluitend: * Boek- en multimedia-uitlenings * Toegang tot rekenaars en internet via die SmartCape-program * Tydskrifte en koerante * Ondersteuning vir opvoedkundige programme en leesbevordering * Verhale- en storie-ure vir kinders ==Bedieningstye== {| class="wikitable" width="auto" style="text-align: center" |- style="background:#efefef;" ! Dag | style="background: silver" |'''Oop Tye''' |- ||Maandag tot Donderdag || 10:00 – 17:30 |- || Vrydag || 10:00 – 17:00 |- || Saterdag || 10:00 – 13:00 |} ===Gemeenskapsbetrokkenheid=== Die Adriaanse Biblioteek speel 'n aktiewe rol in die gemeenskap deur deelname aan verskeie kulturele en opvoedkundige inisiatiewe. === Kontakbesonderhede=== * '''Fisiese adres:''' Adriaanse Laan, Elsiesrivier, Kaapstad, Wes-Kaap * '''Posadres:''' Posbus 4725, Kaapstad, 8000 * '''Telefoon:''' +27 (0)21 444 2392 * '''Facebook:''' [https://www.facebook.com/AdriaanseLibrary Adriaanse Biblioteek]<ref>https://community-services.blaauwberg.net/libraries/western-cape-libraries/Adriaanse-Public-Library</ref> Vir meer inligting of navrae, kan besoekers die biblioteek direk kontak of die amptelike webwerf van die Stad Kaapstad raadpleeg. {{Intertaalskakel|Category:Public libraries in the Western Cape|en}} eqxvy2a9pc6ryc5cearcvvuqj91rmk9 2813918 2813917 2025-06-18T16:03:08Z Derek J Moore 173539 en nou 2813918 wikitext text/x-wiki {{Databoks}}Die '''Adriaanse Biblioteek''' is 'n openbare biblioteek wat die gemeenskap van Elsiesrivier in die noordelike voorstede van Kaapstad, Wes-Kaap, dien. Dit is geleë aan Adriaanse Laan, Elsiesrivier, en is deel van die Wes-Kaapse Biblioteekdienste wat deur die Stad Kaapstad bestuur word.<ref>https://www.ivote.co.za/view/south-africa/adriaanse-public-library-in-cape-town</ref> ==Biblioteekambassadeurs== Die biblioteek werk met jong Biblioteekambassadeurs wat gevra om 'n video te skep oor 'n onderwerp soos *Die liefde vir lees *Wat ek van my biblioteek hou *'n Program of diens by my biblioteek *Biblioteekkunde as 'n loopbaankeusebied ==Fasiliteite en dienste== Adriaanse Biblioteek het 'n verskeidenheid dienste en fasiliteite aan sy lede, insluitend: * Boek- en multimedia-uitlenings * Toegang tot rekenaars en internet via die SmartCape-program * Tydskrifte en koerante * Ondersteuning vir opvoedkundige programme en leesbevordering * Verhale- en storie-ure vir kinders ==Bedieningstye== {| class="wikitable" width="auto" style="text-align: center" |- style="background:#efefef;" ! Dag | style="background: silver" |'''Oop Tye''' |- ||Maandag tot Donderdag || 10:00 – 17:30 |- || Vrydag || 10:00 – 17:00 |- || Saterdag || 10:00 – 13:00 |} ===Gemeenskapsbetrokkenheid=== Die Adriaanse Biblioteek speel 'n aktiewe rol in die gemeenskap deur deelname aan verskeie kulturele en opvoedkundige inisiatiewe. === Kontakbesonderhede=== * '''Fisiese adres:''' Adriaanse Laan, Elsiesrivier, Kaapstad, Wes-Kaap * '''Posadres:''' Posbus 4725, Kaapstad, 8000 * '''Telefoon:''' +27 (0)21 444 2392 * '''Facebook:''' [https://www.facebook.com/AdriaanseLibrary Adriaanse Biblioteek]<ref>https://community-services.blaauwberg.net/libraries/western-cape-libraries/Adriaanse-Public-Library</ref> Vir meer inligting of navrae, kan besoekers die biblioteek direk kontak of die amptelike webwerf van die Stad Kaapstad raadpleeg. {{Intertaalskakel|EN:Category:Public libraries in the Western Cape|en}} gdcil0ssvjco4r36ux056yyknjhvnyd 2813919 2813918 2025-06-18T16:07:33Z Derek J Moore 173539 2813919 wikitext text/x-wiki {{Databoks}}Die '''Adriaanse Biblioteek''' is 'n openbare biblioteek wat die gemeenskap van Elsiesrivier in die noordelike voorstede van Kaapstad, Wes-Kaap, dien. Dit is geleë aan Adriaanse Laan, Elsiesrivier, en is deel van die Wes-Kaapse Biblioteekdienste wat deur die Stad Kaapstad bestuur word.<ref>https://www.ivote.co.za/view/south-africa/adriaanse-public-library-in-cape-town</ref> ==Biblioteekambassadeurs== Die biblioteek werk met jong Biblioteekambassadeurs wat gevra om 'n video te skep oor 'n onderwerp soos *Die liefde vir lees *Wat ek van my biblioteek hou *'n Program of diens by my biblioteek *Biblioteekkunde as 'n loopbaankeusebied ==Fasiliteite en dienste== Adriaanse Biblioteek het 'n verskeidenheid dienste en fasiliteite aan sy lede, insluitend: * Boek- en multimedia-uitlenings * Toegang tot rekenaars en internet via die SmartCape-program * Tydskrifte en koerante * Ondersteuning vir opvoedkundige programme en leesbevordering * Verhale- en storie-ure vir kinders ==Bedieningstye== {| class="wikitable" width="auto" style="text-align: center" |- style="background:#efefef;" ! Dag | style="background: silver" |'''Oop Tye''' |- ||Maandag tot Donderdag || 10:00 – 17:30 |- || Vrydag || 10:00 – 17:00 |- || Saterdag || 10:00 – 13:00 |} ===Gemeenskapsbetrokkenheid=== Die Adriaanse Biblioteek speel 'n aktiewe rol in die gemeenskap deur deelname aan verskeie kulturele en opvoedkundige inisiatiewe. === Kontakbesonderhede=== * '''Fisiese adres:''' Adriaanse Laan, Elsiesrivier, Kaapstad, Wes-Kaap * '''Posadres:''' Posbus 4725, Kaapstad, 8000 * '''Telefoon:''' +27 (0)21 444 2392 * '''Facebook:''' [https://www.facebook.com/AdriaanseLibrary Adriaanse Biblioteek]<ref>https://community-services.blaauwberg.net/libraries/western-cape-libraries/Adriaanse-Public-Library</ref> Vir meer inligting of navrae, kan besoekers die biblioteek direk kontak of die amptelike webwerf van die Stad Kaapstad raadpleeg. bhsrqltsd2meo2m0esmv7udhicnjiim 2813929 2813919 2025-06-18T16:36:22Z Oesjaar 7467 Verwyder bemarking materiaal. 2813929 wikitext text/x-wiki {{Databoks}}Die '''Adriaanse Biblioteek''' is 'n openbare biblioteek wat die gemeenskap van Elsiesrivier in die noordelike voorstede van Kaapstad, Wes-Kaap, dien. Dit is geleë aan Adriaanse Laan, Elsiesrivier, en is deel van die Wes-Kaapse Biblioteekdienste wat deur die Stad Kaapstad bestuur word.<ref>https://www.ivote.co.za/view/south-africa/adriaanse-public-library-in-cape-town</ref> ==Biblioteekambassadeurs== Die biblioteek werk met jong Biblioteekambassadeurs wat gevra om 'n video te skep oor 'n onderwerp soos *Die liefde vir lees *Wat ek van my biblioteek hou *'n Program of diens by my biblioteek *Biblioteekkunde as 'n loopbaankeusebied ==Fasiliteite en dienste== Adriaanse Biblioteek het 'n verskeidenheid dienste en fasiliteite aan sy lede, insluitend: * Boek- en multimedia-uitlenings * Toegang tot rekenaars en internet via die SmartCape-program * Tydskrifte en koerante * Ondersteuning vir opvoedkundige programme en leesbevordering * Verhale- en storie-ure vir kinders ==Bedieningstye== {| class="wikitable" width="auto" style="text-align: center" |- style="background:#efefef;" ! Dag | style="background: silver" |'''Oop Tye''' |- ||Maandag tot Donderdag || 10:00 – 17:30 |- || Vrydag || 10:00 – 17:00 |- || Saterdag || 10:00 – 13:00 |} ===Gemeenskapsbetrokkenheid=== Die Adriaanse Biblioteek speel 'n aktiewe rol in die gemeenskap deur deelname aan verskeie kulturele en opvoedkundige inisiatiewe. 0wtg70infcrzq56dsn0dud32z6ofwem 2813949 2813929 2025-06-18T18:22:10Z Rooiratel 90342 2813949 wikitext text/x-wiki {{Databoks}}Die '''Adriaanse Biblioteek''' is 'n openbare biblioteek wat die gemeenskap van Elsiesrivier in die noordelike voorstede van Kaapstad, Wes-Kaap, dien. Dit is geleë aan Adriaanse Laan, Elsiesrivier, en is deel van die Wes-Kaapse Biblioteekdienste wat deur die Stad Kaapstad bestuur word.<ref>https://www.ivote.co.za/view/south-africa/adriaanse-public-library-in-cape-town</ref> ==Biblioteekambassadeurs== Die biblioteek werk met jong Biblioteekambassadeurs wat gevra om 'n video te skep oor 'n onderwerp soos *Die liefde vir lees *Wat ek van my biblioteek hou *'n Program of diens by my biblioteek *Biblioteekkunde as 'n loopbaankeusebied ==Fasiliteite en dienste== Adriaanse Biblioteek het 'n verskeidenheid dienste en fasiliteite aan sy lede, insluitend: * Boek- en multimedia-uitlenings * Toegang tot rekenaars en internet via die SmartCape-program * Tydskrifte en koerante * Ondersteuning vir opvoedkundige programme en leesbevordering * Verhale- en storie-ure vir kinders ==Bedieningstye== {| class="wikitable" width="auto" style="text-align: center" |- style="background:#efefef;" ! Dag | style="background: silver" |'''Oop Tye''' |- ||Maandag tot Donderdag || 10:00 – 17:30 |- || Vrydag || 10:00 – 17:00 |- || Saterdag || 10:00 – 13:00 |} ===Gemeenskapsbetrokkenheid=== Die Adriaanse Biblioteek speel 'n aktiewe rol in die gemeenskap deur deelname aan verskeie kulturele en opvoedkundige inisiatiewe. == Verwysings == {{Verwysings}} {{Normdata}} 5ptixoqmmov7yswb9vsxjuyvjhcg3tt 2813950 2813949 2025-06-18T18:22:27Z Rooiratel 90342 [[:Kategorie:Biblioteke]] bygevoeg ([[Wikipedia:HotCat|HotCat.js]]) 2813950 wikitext text/x-wiki {{Databoks}}Die '''Adriaanse Biblioteek''' is 'n openbare biblioteek wat die gemeenskap van Elsiesrivier in die noordelike voorstede van Kaapstad, Wes-Kaap, dien. Dit is geleë aan Adriaanse Laan, Elsiesrivier, en is deel van die Wes-Kaapse Biblioteekdienste wat deur die Stad Kaapstad bestuur word.<ref>https://www.ivote.co.za/view/south-africa/adriaanse-public-library-in-cape-town</ref> ==Biblioteekambassadeurs== Die biblioteek werk met jong Biblioteekambassadeurs wat gevra om 'n video te skep oor 'n onderwerp soos *Die liefde vir lees *Wat ek van my biblioteek hou *'n Program of diens by my biblioteek *Biblioteekkunde as 'n loopbaankeusebied ==Fasiliteite en dienste== Adriaanse Biblioteek het 'n verskeidenheid dienste en fasiliteite aan sy lede, insluitend: * Boek- en multimedia-uitlenings * Toegang tot rekenaars en internet via die SmartCape-program * Tydskrifte en koerante * Ondersteuning vir opvoedkundige programme en leesbevordering * Verhale- en storie-ure vir kinders ==Bedieningstye== {| class="wikitable" width="auto" style="text-align: center" |- style="background:#efefef;" ! Dag | style="background: silver" |'''Oop Tye''' |- ||Maandag tot Donderdag || 10:00 – 17:30 |- || Vrydag || 10:00 – 17:00 |- || Saterdag || 10:00 – 13:00 |} ===Gemeenskapsbetrokkenheid=== Die Adriaanse Biblioteek speel 'n aktiewe rol in die gemeenskap deur deelname aan verskeie kulturele en opvoedkundige inisiatiewe. == Verwysings == {{Verwysings}} {{Normdata}} [[Kategorie:Biblioteke]] r8zlf59ktveu1ywrkbshc4bd967zfro 2814006 2813950 2025-06-18T20:26:09Z Pynappel 70858 Pynappel het bladsy [[Adriaanse Biblioteek]] na [[Adriaanse-biblioteek]] geskuif sonder om 'n aanstuur agter te laat: Tikfout in titel 2813950 wikitext text/x-wiki {{Databoks}}Die '''Adriaanse Biblioteek''' is 'n openbare biblioteek wat die gemeenskap van Elsiesrivier in die noordelike voorstede van Kaapstad, Wes-Kaap, dien. Dit is geleë aan Adriaanse Laan, Elsiesrivier, en is deel van die Wes-Kaapse Biblioteekdienste wat deur die Stad Kaapstad bestuur word.<ref>https://www.ivote.co.za/view/south-africa/adriaanse-public-library-in-cape-town</ref> ==Biblioteekambassadeurs== Die biblioteek werk met jong Biblioteekambassadeurs wat gevra om 'n video te skep oor 'n onderwerp soos *Die liefde vir lees *Wat ek van my biblioteek hou *'n Program of diens by my biblioteek *Biblioteekkunde as 'n loopbaankeusebied ==Fasiliteite en dienste== Adriaanse Biblioteek het 'n verskeidenheid dienste en fasiliteite aan sy lede, insluitend: * Boek- en multimedia-uitlenings * Toegang tot rekenaars en internet via die SmartCape-program * Tydskrifte en koerante * Ondersteuning vir opvoedkundige programme en leesbevordering * Verhale- en storie-ure vir kinders ==Bedieningstye== {| class="wikitable" width="auto" style="text-align: center" |- style="background:#efefef;" ! Dag | style="background: silver" |'''Oop Tye''' |- ||Maandag tot Donderdag || 10:00 – 17:30 |- || Vrydag || 10:00 – 17:00 |- || Saterdag || 10:00 – 13:00 |} ===Gemeenskapsbetrokkenheid=== Die Adriaanse Biblioteek speel 'n aktiewe rol in die gemeenskap deur deelname aan verskeie kulturele en opvoedkundige inisiatiewe. == Verwysings == {{Verwysings}} {{Normdata}} [[Kategorie:Biblioteke]] r8zlf59ktveu1ywrkbshc4bd967zfro 2814008 2814006 2025-06-18T20:29:25Z Pynappel 70858 2814008 wikitext text/x-wiki {{Databoks}}Die '''Adriaanse-biblioteek''' is 'n openbare [[biblioteek]] wat die gemeenskap van [[Elsiesrivier]] in die noordelike voorstede van [[Kaapstad]], [[Suid-Afrika]], dien. Dit is in Adriaanselaan, Elsiesrivier geleë en is deel van die Wes-Kaapse Biblioteekdienste wat deur die [[Stad Kaapstad Metropolitaanse Munisipaliteit|Stad Kaapstad]] bestuur word.<ref>https://www.ivote.co.za/view/south-africa/adriaanse-public-library-in-cape-town</ref> ==Biblioteekambassadeurs== Die biblioteek werk met jong Biblioteekambassadeurs wat gevra om 'n video te skep oor 'n onderwerp soos *Die liefde vir [[lees]] *Wat ek van my biblioteek hou *'n Program of diens by my biblioteek *[[Biblioteekkunde]] as 'n loopbaankeuse ==Fasiliteite en dienste== Adriaanse-biblioteek het 'n verskeidenheid dienste en fasiliteite aan sy lede, insluitend: * Boek- en multimedia-uitlenings * Toegang tot [[Rekenaar|rekenaars]] en [[internet]] via die SmartCape-program * [[Tydskrif|Tydskrifte]] en [[Koerant|koerante]] * Ondersteuning vir opvoedkundige programme en leesbevordering * Verhale- en storie-ure vir kinders ==Bedieningstye== {| class="wikitable" width="auto" style="text-align: center" |- style="background:#efefef;" ! Dag | style="background: silver" |'''Openingstye''' |- ||Maandag tot Donderdag || 10:00 – 17:30 |- || Vrydag || 10:00 – 17:00 |- || Saterdag || 10:00 – 13:00 |} ===Gemeenskapsbetrokkenheid=== Die Adriaanse Biblioteek speel 'n aktiewe rol in die gemeenskap deur deelname aan verskeie kulturele en opvoedkundige inisiatiewe. == Verwysings == {{Verwysings}} {{Normdata}} [[Kategorie:Biblioteke]] gt7l4yxtpdwr3snldjvie87hxmeps0e 2814196 2814008 2025-06-19T10:30:49Z Rooiratel 90342 + Verwysing 2814196 wikitext text/x-wiki {{Databoks}} Die '''Adriaanse-biblioteek''' is 'n openbare [[biblioteek]] wat die gemeenskap van [[Elsiesrivier]] in die noordelike voorstede van [[Kaapstad]], [[Suid-Afrika]], dien. Dit is in Adriaanselaan, Elsiesrivier geleë en is deel van die Wes-Kaapse Biblioteekdienste wat deur die [[Stad Kaapstad Metropolitaanse Munisipaliteit|Stad Kaapstad]] bestuur word.<ref>https://www.ivote.co.za/view/south-africa/adriaanse-public-library-in-cape-town</ref><ref>https://community-services.blaauwberg.net/libraries/western-cape-libraries/Adriaanse-Public-Library</ref> ==Biblioteekambassadeurs== Die biblioteek werk met jong Biblioteekambassadeurs wat gevra om 'n video te skep oor 'n onderwerp soos *Die liefde vir [[lees]] *Wat ek van my biblioteek hou *'n Program of diens by my biblioteek *[[Biblioteekkunde]] as 'n loopbaankeuse ==Fasiliteite en dienste== Adriaanse-biblioteek het 'n verskeidenheid dienste en fasiliteite aan sy lede, insluitend: * Boek- en multimedia-uitlenings * Toegang tot [[Rekenaar|rekenaars]] en [[internet]] via die SmartCape-program * [[Tydskrif|Tydskrifte]] en [[Koerant|koerante]] * Ondersteuning vir opvoedkundige programme en leesbevordering * Verhale- en storie-ure vir kinders ==Bedieningstye== {| class="wikitable" width="auto" style="text-align: center" |- style="background:#efefef;" ! Dag | style="background: silver" |'''Openingstye''' |- ||Maandag tot Donderdag || 10:00 – 17:30 |- || Vrydag || 10:00 – 17:00 |- || Saterdag || 10:00 – 13:00 |} ===Gemeenskapsbetrokkenheid=== Die Adriaanse Biblioteek speel 'n aktiewe rol in die gemeenskap deur deelname aan verskeie kulturele en opvoedkundige inisiatiewe. == Verwysings == {{Verwysings}} {{Normdata}} [[Kategorie:Biblioteke]] oqow92a3acpclzyqx7wp2q5vp88nq4k 2814198 2814196 2025-06-19T10:33:29Z Rooiratel 90342 Wikiteks opruim 2814198 wikitext text/x-wiki {{Databoks}} Die '''Adriaanse-biblioteek''' is 'n openbare [[biblioteek]] wat die gemeenskap van [[Elsiesrivier]] in die noordelike voorstede van [[Kaapstad]], [[Suid-Afrika]], dien. Dit is in Adriaanselaan, Elsiesrivier geleë en is deel van die Wes-Kaapse Biblioteekdienste wat deur die [[Stad Kaapstad Metropolitaanse Munisipaliteit|Stad Kaapstad]] bestuur word.<ref>https://www.ivote.co.za/view/south-africa/adriaanse-public-library-in-cape-town</ref><ref>https://community-services.blaauwberg.net/libraries/western-cape-libraries/Adriaanse-Public-Library</ref> ==Biblioteekambassadeurs== Die biblioteek werk met jong Biblioteekambassadeurs wat gevra om 'n video te skep oor 'n onderwerp soos *Die liefde vir [[lees]] *Wat ek van my biblioteek hou *'n Program of diens by my biblioteek *[[Biblioteekkunde]] as 'n loopbaankeuse ==Fasiliteite en dienste== Adriaanse-biblioteek het 'n verskeidenheid dienste en fasiliteite aan sy lede, insluitend: * Boek- en multimedia-uitlenings * Toegang tot [[Rekenaar|rekenaars]] en [[internet]] via die SmartCape-program * [[Tydskrif|Tydskrifte]] en [[Koerant|koerante]] * Ondersteuning vir opvoedkundige programme en leesbevordering * Verhale- en storie-ure vir kinders ==Bedieningstye== {| class="wikitable" style="text-align: center" |+ !Dag !Openingstye |- |Maandag tot Donderdag |10:00 – 17:30 |- |Vrydag |10:00 – 17:00 |- |Saterdag |10:00 – 13:00 |} ===Gemeenskapsbetrokkenheid=== Die Adriaanse Biblioteek speel 'n aktiewe rol in die gemeenskap deur deelname aan verskeie kulturele en opvoedkundige inisiatiewe. == Verwysings == {{Verwysings}} {{Normdata}} [[Kategorie:Biblioteke]] htb80i9yx79jv5ni4vuia4wzyf9agk3 2814204 2814198 2025-06-19T10:35:55Z Rooiratel 90342 Filled in 1 bare reference(s) with reFill 2 2814204 wikitext text/x-wiki {{Databoks}} Die '''Adriaanse-biblioteek''' is 'n openbare [[biblioteek]] wat die gemeenskap van [[Elsiesrivier]] in die noordelike voorstede van [[Kaapstad]], [[Suid-Afrika]], dien. Dit is in Adriaanselaan, Elsiesrivier geleë en is deel van die Wes-Kaapse Biblioteekdienste wat deur die [[Stad Kaapstad Metropolitaanse Munisipaliteit|Stad Kaapstad]] bestuur word.<ref>https://www.ivote.co.za/view/south-africa/adriaanse-public-library-in-cape-town</ref><ref>{{Cite web|url=https://community-services.blaauwberg.net/libraries/western-cape-libraries/Adriaanse-Public-Library|title=Library Western Cape Libraries - Adriaanse Public Library, Elsies River, Cape Town, Western Cape, South Africa|website=community-services.blaauwberg.net|accessdate=2025-06-19}}</ref> ==Biblioteekambassadeurs== Die biblioteek werk met jong Biblioteekambassadeurs wat gevra om 'n video te skep oor 'n onderwerp soos *Die liefde vir [[lees]] *Wat ek van my biblioteek hou *'n Program of diens by my biblioteek *[[Biblioteekkunde]] as 'n loopbaankeuse ==Fasiliteite en dienste== Adriaanse-biblioteek het 'n verskeidenheid dienste en fasiliteite aan sy lede, insluitend: * Boek- en multimedia-uitlenings * Toegang tot [[Rekenaar|rekenaars]] en [[internet]] via die SmartCape-program * [[Tydskrif|Tydskrifte]] en [[Koerant|koerante]] * Ondersteuning vir opvoedkundige programme en leesbevordering * Verhale- en storie-ure vir kinders ==Bedieningstye== {| class="wikitable" style="text-align: center" |+ !Dag !Openingstye |- |Maandag tot Donderdag |10:00 – 17:30 |- |Vrydag |10:00 – 17:00 |- |Saterdag |10:00 – 13:00 |} ===Gemeenskapsbetrokkenheid=== Die Adriaanse Biblioteek speel 'n aktiewe rol in die gemeenskap deur deelname aan verskeie kulturele en opvoedkundige inisiatiewe. == Verwysings == {{Verwysings}} {{Normdata}} [[Kategorie:Biblioteke]] 9av54er1xxi8xt9kfvpajziq1hbic0a 2814239 2814204 2025-06-19T11:32:38Z Pynappel 70858 /* Gemeenskapsbetrokkenheid */ 2814239 wikitext text/x-wiki {{Databoks}} Die '''Adriaanse-biblioteek''' is 'n openbare [[biblioteek]] wat die gemeenskap van [[Elsiesrivier]] in die noordelike voorstede van [[Kaapstad]], [[Suid-Afrika]], dien. Dit is in Adriaanselaan, Elsiesrivier geleë en is deel van die Wes-Kaapse Biblioteekdienste wat deur die [[Stad Kaapstad Metropolitaanse Munisipaliteit|Stad Kaapstad]] bestuur word.<ref>https://www.ivote.co.za/view/south-africa/adriaanse-public-library-in-cape-town</ref><ref>{{Cite web|url=https://community-services.blaauwberg.net/libraries/western-cape-libraries/Adriaanse-Public-Library|title=Library Western Cape Libraries - Adriaanse Public Library, Elsies River, Cape Town, Western Cape, South Africa|website=community-services.blaauwberg.net|accessdate=2025-06-19}}</ref> ==Biblioteekambassadeurs== Die biblioteek werk met jong Biblioteekambassadeurs wat gevra om 'n video te skep oor 'n onderwerp soos *Die liefde vir [[lees]] *Wat ek van my biblioteek hou *'n Program of diens by my biblioteek *[[Biblioteekkunde]] as 'n loopbaankeuse ==Fasiliteite en dienste== Adriaanse-biblioteek het 'n verskeidenheid dienste en fasiliteite aan sy lede, insluitend: * Boek- en multimedia-uitlenings * Toegang tot [[Rekenaar|rekenaars]] en [[internet]] via die SmartCape-program * [[Tydskrif|Tydskrifte]] en [[Koerant|koerante]] * Ondersteuning vir opvoedkundige programme en leesbevordering * Verhale- en storie-ure vir kinders ==Bedieningstye== {| class="wikitable" style="text-align: center" |+ !Dag !Openingstye |- |Maandag tot Donderdag |10:00 – 17:30 |- |Vrydag |10:00 – 17:00 |- |Saterdag |10:00 – 13:00 |} ===Gemeenskapsbetrokkenheid=== Die Adriaanse-biblioteek speel 'n aktiewe rol in die gemeenskap deur deelname aan verskeie kulturele en opvoedkundige inisiatiewe. == Verwysings == {{Verwysings}} {{Normdata}} [[Kategorie:Biblioteke]] dm9qsuz2nmu8yh2gf2vq1houkpa4s3o 3 450333 2813914 2025-06-18T15:58:47Z Rooiratel 90342 Welkom :) 2813914 wikitext text/x-wiki == Welkom == {{Welkom}} ck8jq42j6v04e2izh6lv2i9rdpixwx5 2 450334 2813915 2025-06-18T15:59:01Z Rooiratel 90342 Nuwe bladsy geskep met '{{Nuwe gebruikersbladsy}}' 2813915 wikitext text/x-wiki {{Nuwe gebruikersbladsy}} jddevdup2onp9o2ojsehfkkqk1lyern 1 450335 2813936 2025-06-18T17:48:44Z Sobaka 328 Nuwe bladsy geskep met '{{Kop van besprekingsbladsy}} {{Bladtrekke}}' 2813936 wikitext text/x-wiki {{Kop van besprekingsbladsy}} {{Bladtrekke}} 2v27w7bebgol2ym1cn6ibpmrzbxwbzv 0 450336 2813937 2025-06-18T18:00:19Z SpesBona 2720 Nuwe artikel 2813937 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Rugbyspan | land = Swede | beeld = Swedish Rugby Union logo.svg | unie = [[Sweedse Rugbyunie]] (SRF) | bynaam = | embleem = | stadion = | kapasiteit = | kaptein = [[Amanda Swartz]] | afrigter = {{vlagikoon|Engeland}} [[Tamara Taylor]] <small>(sedert 2023)</small> | patroon_la1 = | patroon_b1 = _sweden_rugby | patroon_ra1 = | patroon_sh1 = | patroon_so1 = | linkerarm1 = 0000ff | liggaam1 = | regterarm1 = 0000ff | broek1 = 0000ff | kouse1 = ffff00 | patroon_la2 = | patroon_b2 = | patroon_ra2 = | patroon_sh2 = | patroon_so2 = | linkerarm2 = | liggaam2 = | regterarm2 = | broek2 = | kouse2 = | statistiek = Statistiek | toetse = | toppuntebehaler = | meestedrieë = | eerste = {{SWEruv}} 34–0 {{NEDruv-r}}<br />([[Malmö]], [[Swede]]; 1984) | grootwen = {{SWEruv}} 67–0 {{RUSruv-r}}<br />([[Enköping]], Swede; 3 Mei 2012) | grootverloor = {{USAruv}} 111–0 {{SWEruv-r}}<br />([[Melrose]], [[Skotland]]; 11 April 1994) | Wêreldbekerverskynings = 4/9 | jaar = 1991 | beste = Tiende plek in [[Vrouerugbywêreldbeker 1994|1994]] | url = | unieurl = www.rugby.se }} Die '''Sweedse nasionale vrouerugbyspan''' ([[Sweeds]]: ''Sveriges damlandslag i rugby union'') is die nasionale vroue[[rugby]]span wat [[Swede]] in internasionale wedstryde (toetswedstryde) verteenwoordig. Rugby word in Swede geadministreer deur die [[Sweedse Rugbyunie]] (''Svenska Rugbyförbundet'', SRF) wat in 1932 gestig is. Die Sweedse rugbyspan is tans (Junie 2025) 21ste op [[Wêreldrugby]] se wêreldranglys gelys.<ref name="ranglys">{{en}} {{cite web |url=https://www.world.rugby/rankings |title=Women’s and Men’s Rankings |publisher=[[Wêreldrugby]] |accessdate=18 Junie 2025}}</ref> Swede het sy eerste toetswedstryd in 1984 teen [[Nederlandse nasionale vrouerugbyspan|Nederland]] gespeel. Swede het tot dusver aan vier [[vrouerugbywêreldbeker]]toernooie deelgeneem en tydens die [[Vrouerugbywêreldbeker 1994|1994-toernooi]] met die tiende plek sy beste prestasie behaal. Hulle het tydens die Europese Vrouerugbykampioenskap een titel ingepalm, een keer as naaswenner en drie keer in die derde plek geëindig. Die Sweedse span speel tradisioneel in blou-geel-gestreepte truie met blou broeke en geel sokkies. == Beheerliggaam == {{Hoofartikel|Sweedse Rugbyunie}} Die beheerliggaam vir rugby in Swede is die Sweedse Rugbyunie (''Svenska Rugbyförbundet'', SRF). Die SRF is in 1932 as die ''Stockholms Rugbyförbund'' gestig en het in 1988 by die Internasionale Rugbyvoetbalraad (IRVR; nou [[Wêreldrugby]]) aangesluit.<ref>{{en}} {{cite web |url=https://www.world.rugby/organisation/membership/europe/sweden |title=Sweden |publisher=[[Wêreldrugby]] |accessdate=18 Junie 2025}}</ref> Daarbenewens het die Sweedse beheerliggaam in 1958 by die kontinentale beheerliggaam ''Fédération internationale de rugby amateur'' (FIRA; nou [[Rugby Europa]]) aangesluit.<ref>{{en}} {{cite web |url=https://www.rugbyfootballhistory.com/timeline1930s.htm |title=Historical Rugby Milestones 1930s |publisher=Rugby Football History |accessdate=18 Junie 2025}}</ref> == Geskiedenis == Swede word as een van vrouerugby se baanbrekers beskou en hulle het in 1984 hul eerste toetswedstryd teen [[Nederlandse nasionale vrouerugbyspan|Nederland]] gespeel, twee jaar ná die heel eerste vrouetoetswedstryd ooit. Die Swede het aan die [[vrouerugbywêreldbeker]]toernooie in [[Vrouerugbywêreldbeker 1991|1991]], [[Vrouerugbywêreldbeker 1994|1994]], [[Vrouerugbywêreldbeker 1998|1998]] en [[Vrouerugbywêreldbeker 2010|2010]] deelgeneem. In 2017 het hulle ná drie jaar se afwesigheid weer na vrouerugby teruggekeer.<ref>{{en}} {{cite web |url=https://www.world.rugby/news/288575 |title=Sweden women target World Cup on return to duty |publisher=[[Wêreldrugby]] |date=20 Oktober 2017 |accessdate=21 November 2021}}</ref> Swede het die Europese Vrouerugbykampioenskap 2021–2022 beklink.<ref>{{en}} {{cite web |url=https://www.rugbyeurope.eu/news/rugby-europe-round-up-sweden-win-women-s-trophy |title=Rugby Europe Round up – Sweden win Women's Trophy |publisher=[[Rugby Europa]] |accessdate=18 Junie 2025}}</ref><ref>{{en}} {{cite web |url=https://www.scrumqueens.com/news/sweden-win-european-trophy |title=Sweden win European Trophy |publisher=Scrum Queens |author=John Birch |date=22 Maart 2022 |accessdate=31 Mei 2022}}</ref> Die Swede het hul eerste wedstryd tydens die Europese Vrouerugbykampioenskap 2024 teen die Nederlanders met 0–59 verloor.<ref name=":0">{{en}} {{cite web |url=https://www.rugbyeurope.eu/competitions/women-s-championship/netherlands-v-sweden |title=Netherlands v Sweden |publisher=[[Rugby Europa]] |accessdate=18 Junie 2025}}</ref> == Trui == Die Sweedse span speel tradisioneel in blou-geel-gestreepte truie met blou broeke en geel sokkies. == Toetswedstryde == Swede het 31 van sy 86 toetswedstryde gewen, ’n wenrekord van 36,05%. Swede se statistieke in toetswedstryde teen alle lande, in alfabetiese volgorde, is soos volg (korrek teen Junie 2025): {| class="sortable wikitable" ! Opponent ! Gespeel ! Gewen ! Verloor ! Gelykop ! % Gewen |- bgcolor="#d0ffd0" align="center" |- | {{BELruv}} || 3 || 3 || 0 || 0 || 100,00 |- | {{GERruv}} || 10 || 7 || 3 || 0 || 70,00 |- | {{ENGruv}} || 3 || 0 || 3 || 0 || 0,00 |- | {{FINruv}} || 4 || 4 || 0 || 0 || 100,00 |- | {{FRAruv}} || 4 || 0 || 4 || 0 || 0,00 |- | {{ITAruv}} || 8 || 3 || 5 || 0 || 37,50 |- | {{JPNruv}} || 2 || 1 || 1 || 0 || 50,00 |- | {{CANruv}} || 1 || 0 || 1 || 0 || 0,00 |- | {{KAZruv}} || 4 || 0 || 4 || 0 || 0,00 |- | {{NEDruv}} || 18 || 3 || 15 || 0 || 16,67 |- | {{NORruv}} || 1 || 1 || 0 || 0 || 100,00 |- | {{PORruv}} || 2 || 1 || 1 || 0 || 50,00 |- | {{RUSruv}} || 4 || 4 || 0 || 0 || 100,00 |- | {{SAMruv}} || 1 || 0 || 1 || 0 || 0,00 |- | {{SCOruv}} || 9 || 0 || 9 || 0 || 0,00 |- | {{ESPruv}} || 6 || 1 || 5 || 0 || 16,67 |- | {{SUIruv}} || 1 || 1 || 0 || 0 || 100,00 |- | {{USAruv}} || 1 || 0 || 1 || 0 || 0,00 |- | {{WALruv}} || 3 || 1 || 2 || 0 || 33,33 |- | align="left" |'''Algeheel''' || '''86''' || '''31''' || '''55''' || '''0''' || '''36,05''' |} == Rekords == === Wêreldbekerrekord === Swede het tot dusver aan vier vrouerugbywêreldbekertoernooie deelgeneem. Hul beste prestasie was die tiende plek tydens die 1994-toernooi. {| class="wikitable" ! Jaar !! Uitslag |- | align=center | [[Vrouerugbywêreldbeker 1991|1991]] || Plaat-kwarteindstryd |- | align=center | [[Vrouerugbywêreldbeker 1994|1994]] || Tiende plek |- | align=center | [[Vrouerugbywêreldbeker 1998|1998]] || 15de plek |- | align=center | [[Vrouerugbywêreldbeker 2002|2002]] || Nie deelgeneem nie |- | align=center | [[Vrouerugbywêreldbeker 2006|2006]] || Nie deelgeneem nie |- | align=center | [[Vrouerugbywêreldbeker 2010|2010]] || Twaalfde plek |- | align=center | [[Vrouerugbywêreldbeker 2014|2014]] || Nie gekwalifiseer nie |- | align=center | [[Vrouerugbywêreldbeker 2017|2017]] || Nie gekwalifiseer nie |- | align=center | [[Vrouerugbywêreldbeker 2021|2021]] || Nie gekwalifiseer nie |- | align=center | [[Vrouerugbywêreldbeker 2025|2025]] || Nie gekwalifiseer nie |- | align=center | [[Vrouerugbywêreldbeker 2029|2029]] || {{n.v.t.}} |- | align=center | [[Vrouerugbywêreldbeker 2033|2033]] || {{n.v.t.}} |} === Europese Vrouerugbykampioenskap === Die Sweedse nasionale rugbyspan neem aan die Europese Vrouerugbykampioenskap deel. Hulle het sedertdien een toernooi beklink. * Titeloorwinning (1): 2009 == Spelers == === Huidige span === Die volgende spelers het die Sweedse span gevorm tydens die Europese Vrouerugbykampioenskap 2024:<ref name=":0" /> {| | valign="top"| {| class="wikitable zebra" |+ Agterspelers ''(försvarare)'' |- ! Speler !! Posisie |- | [[Olivia Palmgren]] || [[Skrumskakel]] |- | [[Linda Hakansson]] || [[Losskakel]] |- | [[Carina Trinh]] || Agterspeler |- | [[Hanna Borgemyr]] || Agterspeler |- | [[Sofya Smolina]] || Agterspeler |- | [[Minonna Nunstedt]] || [[Senter]] |- | [[Tess Proos]] || Senter |- | [[Sara Jacobsson]] || [[Vleuel]] |- | [[Isabell Wijkström]] || Vleuel |- | [[Amanda Swartz]] [[Lêer:Captain sports.svg|15px|Kaptein]] || [[Heelagter]] |} | | valign="top" | {| class="wikitable zebra" |+ Voorspelers ''(anfallare)'' |- ! Speler !! Posisie |- | [[Maja Meuller]] || [[Haker]] |- | [[Hannah Persson]] || Haker |- | [[Marielle Andersson]] || [[Stut]] |- | [[Linn Olforser]] || Stut |- | [[Pauline Sarg]] || Stut |- | [[Jennifer Sundqvist]] || Stut |- | [[Linnea Flyman]] || [[Slot (rugby)|Slot]] |- | [[Cornelia Noren]] || Slot |- | [[Emma Thönssen]] || Slot |- | [[Emma Wedervang]] || Slot |- | [[Elizabeth Sonnenholzner]] || [[Losvoorspeler]] |- | [[Elin Sterner]] || Losvoorspeler |- | [[Emma Ytterbom]] || Losvoorspeler |} |} === Bekende spelers === Tot dusver is nog geen Sweedse speler in Wêreldrugby se Heldesaal opgeneem nie. == Sien ook == {{Portaal|Rugby|Ru ball.svg}} == Verwysings == {{Verwysings|2}} == Eksterne skakels == * {{sv}} [http://www.rugby.se/ Amptelike webwerf van die Sweedse Rugbyunie] * {{en}} [https://www.world.rugby/organisation/membership/europe/sweden Sweden by Wêreldrugby] {{Nasionale vrouerugbyspanne}} {{Normdata}} [[Kategorie:Nasionale vrouerugbyspanne]] [[Kategorie:Rugby in Swede]] gof65tab6qunchd6ld32rzg5qc9ignj 0 450337 2813938 2025-06-18T18:00:24Z SpesBona 2720 Nuwe artikel 2813938 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas2 |naam = Sweedse Rugbyunie |kleur = |titel = |beeld = Swedish Rugby Union logo.svg |beeld_wydte = 200px |beeld_onderskrif = Kenteken van die Sweedse Rugbyunie |beeld2 = |beeld2_wydte = |beeld2_onderskrif = |opskrif1 = [[Sweeds]]e naam |1 = ''Svenska Rugbyförbundet'' |opskrif2 = Afkorting |2 = SRF |opskrif3 = [[Land]] |3 = {{vlagland|Swede}} |opskrif4 = [[Sport]]soorte |4 = [[Rugby]], [[Sewesrugby]] |opskrif5 = Stigting |5 = 1932 |opskrif6 = Gestig in |6 = [[Stockholm]] |opskrif7 = Lid van |7 = [[Wêreldrugby]] |opskrif8 = Aangesluit in |8 = 1988 |opskrif9 = Vastelandse beheerliggaam |9 = [[Rugby Europa]] |opskrif10 = President |10 = Daniel Sörensson |opskrif11 = Setel |11 = [[Gotenburg]], Swede |opskrif12 = [[Amptelike taal]] |12 = [[Sweeds]] |opskrif13 = Amptelike webwerf |13 = [https://rugby.se/ rugby.se] |opskrif14 = |14 = |opskrif15 = |15 = |opskrif16 = |16 = |opskrif17 = |17 = |opskrif18 = |18 = |opskrif19 = |19 = |opskrif20 = |20 = }} Die '''Sweedse Rugbyunie''' ([[Sweeds]]: ''Svenska Rugbyförbundet'', afgekort “SRF”) is die bestuursliggaam wat [[rugby]] en [[sewesrugby]] in [[Swede]] beheer. Die beheerliggaam is in 1932 onder die naam ''Stockholms Rugbyförbund'' gestig en in [[Stockholm]] gesetel. Sedert 1988 verteenwoordig dit Swede by [[Wêreldrugby]] en sedert 1958 ook by [[Rugby Europa]] (“RE”). == Geskiedenis == Die SRF is in 1932 as die ''Stockholms Rugbyförbund'' gestig en het in 1988 by die Internasionale Rugbyvoetbalraad (IRVR; nou [[Wêreldrugby]]) aangesluit.<ref>{{en}} {{cite web |url=https://www.world.rugby/organisation/membership/europe/sweden |title=Sweden |publisher=[[Wêreldrugby]] |accessdate=18 Junie 2025}}</ref> Daarbenewens het die Sweedse beheerliggaam in 1958 by die kontinentale beheerliggaam ''Fédération internationale de rugby amateur'' (FIRA; nou [[Rugby Europa]]) aangesluit.<ref>{{en}} {{cite web |url=https://www.rugbyfootballhistory.com/timeline1930s.htm |title=Historical Rugby Milestones 1930s |publisher=Rugby Football History |accessdate=18 Junie 2025}}</ref> == Taak == Die Sweedse Rugbyunie organiseer verskeie nasionale spanne, insluitend Swede se nasionale seniormansrugbyspan, [[Sweedse nasionale vrouerugbyspan|vroue]] en jeug. Die SRF hou ook toesig oor sewesrugby in Swede en aangesien dit ’n Olimpiese sportsoort is, werk hulle met die Sweedse [[Nasionale Olimpiese Komitee]] saam. Naas die amptelike nasionale span roep die Sweedse Rugbyunie ook ander keurspanne byeen. Daarbenewens bestuur die beheerliggaam kinder- en jeugrugby in Swede. Kinders en jongmense word reeds op skool aan rugby bekend gestel en na gelang van hul belangstelling en talent begin hulle met hul afrigting. Net soos ander rugbylande beskik Swede oor ’n o/20-nasionale span wat aan die [[Wêreldrugby o/20-kampioenskap]] deelneem.<ref>{{en}} {{cite web |url=https://www.world.rugby/tournaments/u20/championship |title=World Rugby U20 Championship |publisher=[[Wêreldrugby]] |accessdate=18 Junie 2025}}</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == * {{sv}} [https://rugby.se/ Amptelike webwerf van die Sweedse Rugbyunie] {{Affiliasies van Wêreldrugby}} {{Normdata}} [[Kategorie:Rugby in Swede]] [[Kategorie:Rugbybeheerliggaam]] [[Kategorie:Wêreldrugby]] lgjc1ajz4ehl0jyw6g1sufaybgg91uy 2813942 2813938 2025-06-18T18:05:10Z SpesBona 2720 Jammer! 2813942 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas2 |naam = Sweedse Rugbyunie |kleur = |titel = |beeld = Swedish Rugby Union logo.svg |beeld_wydte = 200px |beeld_onderskrif = Kenteken van die Sweedse Rugbyunie |beeld2 = |beeld2_wydte = |beeld2_onderskrif = |opskrif1 = [[Sweeds]]e naam |1 = ''Svenska Rugbyförbundet'' |opskrif2 = Afkorting |2 = SRF |opskrif3 = [[Land]] |3 = {{vlagland|Swede}} |opskrif4 = [[Sport]]soorte |4 = [[Rugby]], [[Sewesrugby]] |opskrif5 = Stigting |5 = 1932 |opskrif6 = Gestig in |6 = [[Stockholm]] |opskrif7 = Lid van |7 = [[Wêreldrugby]] |opskrif8 = Aangesluit in |8 = 1988 |opskrif9 = Vastelandse beheerliggaam |9 = [[Rugby Europa]] |opskrif10 = President |10 = Daniel Sörensson |opskrif11 = Setel |11 = [[Gotenburg]], Swede |opskrif12 = [[Amptelike taal]] |12 = [[Sweeds]] |opskrif13 = Amptelike webwerf |13 = [https://rugby.se/ rugby.se] |opskrif14 = |14 = |opskrif15 = |15 = |opskrif16 = |16 = |opskrif17 = |17 = |opskrif18 = |18 = |opskrif19 = |19 = |opskrif20 = |20 = }} Die '''Sweedse Rugbyunie''' ([[Sweeds]]: ''Svenska Rugbyförbundet'', afgekort “SRF”) is die bestuursliggaam wat [[rugby]] en [[sewesrugby]] in [[Swede]] beheer. Die beheerliggaam is in 1932 onder die naam ''Stockholms Rugbyförbund'' gestig en in [[Gotenburg]] gesetel. Sedert 1988 verteenwoordig dit Swede by [[Wêreldrugby]] en sedert 1958 ook by [[Rugby Europa]] (“RE”). == Geskiedenis == Die SRF is in 1932 as die ''Stockholms Rugbyförbund'' gestig en het in 1988 by die Internasionale Rugbyvoetbalraad (IRVR; nou [[Wêreldrugby]]) aangesluit.<ref>{{en}} {{cite web |url=https://www.world.rugby/organisation/membership/europe/sweden |title=Sweden |publisher=[[Wêreldrugby]] |accessdate=18 Junie 2025}}</ref> Daarbenewens het die Sweedse beheerliggaam in 1958 by die kontinentale beheerliggaam ''Fédération internationale de rugby amateur'' (FIRA; nou [[Rugby Europa]]) aangesluit.<ref>{{en}} {{cite web |url=https://www.rugbyfootballhistory.com/timeline1930s.htm |title=Historical Rugby Milestones 1930s |publisher=Rugby Football History |accessdate=18 Junie 2025}}</ref> == Taak == Die Sweedse Rugbyunie organiseer verskeie nasionale spanne, insluitend Swede se nasionale seniormansrugbyspan, [[Sweedse nasionale vrouerugbyspan|vroue]] en jeug. Die SRF hou ook toesig oor sewesrugby in Swede en aangesien dit ’n Olimpiese sportsoort is, werk hulle met die Sweedse [[Nasionale Olimpiese Komitee]] saam. Naas die amptelike nasionale span roep die Sweedse Rugbyunie ook ander keurspanne byeen. Daarbenewens bestuur die beheerliggaam kinder- en jeugrugby in Swede. Kinders en jongmense word reeds op skool aan rugby bekend gestel en na gelang van hul belangstelling en talent begin hulle met hul afrigting. Net soos ander rugbylande beskik Swede oor ’n o/20-nasionale span wat aan die [[Wêreldrugby o/20-kampioenskap]] deelneem.<ref>{{en}} {{cite web |url=https://www.world.rugby/tournaments/u20/championship |title=World Rugby U20 Championship |publisher=[[Wêreldrugby]] |accessdate=18 Junie 2025}}</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == * {{sv}} [https://rugby.se/ Amptelike webwerf van die Sweedse Rugbyunie] {{Affiliasies van Wêreldrugby}} {{Normdata}} [[Kategorie:Rugby in Swede]] [[Kategorie:Rugbybeheerliggaam]] [[Kategorie:Wêreldrugby]] n7j8cpx7ykvo1r4ltzzxn346i2748kj 14 450338 2813941 2025-06-18T18:00:32Z SpesBona 2720 Nuwe kategorie 2813941 wikitext text/x-wiki {{Broodkrummels}} {{CommonsKategorie|Rugby union in Sweden|Rugby in Swede}} [[Kategorie:Sport in Swede]] [[Kategorie:Rugby in Europa|Swede]] [[Kategorie:Rugby volgens land|Swede]] 05u0s9b80tsy9h1jvge00wl5cnxqnj4 0 450339 2813945 2025-06-18T18:13:01Z 78.174.55.43 Stuur aan na [[Kommunisme]] 2813945 wikitext text/x-wiki #AANSTUUR [[Kommunisme]] nptjc4zs6vha8vofb58kz3xn9hltxyy 0 450340 2813952 2025-06-18T18:34:26Z Sobaka 328 nuwe artikel 2813952 wikitext text/x-wiki '''Neil de Beer''' (Oktober 1968) is die leier van die [[United Independent Movement]], Hy is ‘n voormalige nasionale veiligheidsadviseur van [[Nelson Mandela]] en 'n voormalige [[uMkhonto we Sizwe]]-operateur.<ref name="me2021">{{Cite web |title=Nelson Mandela's former security advisor and Umkhonto we Sizwe agent, Neil de Beer, launches political party |url=https://www.iol.co.za/news/politics/nelson-mandelas-former-security-advisor-and-umkhonto-we-sizwe-agent-neil-de-beer-launches-political-party-95cd9145-982e-4873-9aef-f27b354c4d6a |access-date=2021-09-22 |website=www.iol.co.za |language=en}}</ref> == Onderwys en Opleiding == Voltooi sy sekondêre opleiding aan 'n landbouskool in [[Villiersdorp]], [[Wes-Kaap]]. Het tersiêre opleiding gevolg met Geskiedenis en Drama as hoofvak, met bykomende studies in [[Militêre strategie]], Afrika-politieke Studies en [[sielkunde]]. == Militêre en Intelligensieloopbaan == Hy het as deel van die [[Suid-Afrikaanse Nasionale Weermag]] (SANW) in 1987 by die frontlinie aangesluit, betrokke by frontlinie-operasies, insluitend die Angola-grensoorskrydende konflik. In 1988 het hy van die staat se veiligheidspolisie oorgeloop om by die [[African National Congress|ANC]] se gewapende vleuel uMkhonto we Sizwe (MK) aan te sluit, waar hy as 'n [[Spioenasie|intelligensie]]-operateur gedien het. Later 'n nasionale veiligheidsadviseur vir president Nelson Mandela geword. Het saam met figure soos Bradley Steyn gewerk en regsgesinde groepe geïnfiltreer tydens [[Suid-Afrika]] se oorgang na [[demokrasie]]. ==Politieke Loopbaan== Hy was lid van die [[African National Congress]] (ANC): Lid vir 32 jaar, en het in verskeie rolle gedien, insluitend as militêre bevelvoerder en intelligensiehoof. Het in Oktober 2020 bedank, met verwysing na ontnugtering met die ANC se politieke rigting, en gesê dat dit nie meer herkenbaar is nie en dat Nelson Mandela nie die huidige toestand daarvan sou ondersteun nie. Hy het die United Independent Movement UIM in 2020 gestig as 'n burgerlike samelewingsbeweging om Suid-Afrikaners op te voed oor hul regte om onafhanklike kandidate te verkies. Geregistreer as 'n politieke party op 2 Augustus 2021. Dien tans as UIM-president en -leier. De Beer het in Augustus 2023 'n voorverkiesingsooreenkoms onderteken as deel van die [[Veelpartyhandves]] vir Suid-Afrika, waarin hulle verbind is om Suid-Afrikaners se behoeftes te prioritiseer.<ref name="Anti">{{Cite web |title=Multi-Party National Convention makes solid progress towards a pre-election agreement |url=https://www.da.org.za/2023/08/multi-party-national-convention-makes-solid-progress-towards-a-pre-election-agreement |access-date=2023-08-18 |website=Democratic Alliance |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Madia |first=Tshidi |title=Analyst doubts Multi-Party Charter for SA can secure more than 50% of vote |url=https://ewn.co.za/2023/08/18/analyst-doubts-multi-party-charter-for-sa-can-secure-more-than-50-of-vote |access-date=2023-08-18 |website=ewn.co.za |language=en}}</ref> == Politieke kommentaar == De Beer bied die ''Sunday Show'' saam met Chris Steyn op BizNews aan, waar hy Suid-Afrikaanse politiek, ANC-leierskap en kwessies soos korrupsie en werkloosheid kritiseer. Hy is bekend vir sy skerp kritiek op figure soos [[Julius Malema]], [[Fikile Mbalula]] en [[Cyril Ramaphosa]].<ref> https://www.youtube.com/watch?v=Wez-t60uRrU&ab_channel=BizNewsTv, Besoek 18 Junie 2025.</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT: de Beer, Neil}} [[Kategorie:Geboortes in 1968]] [[Kategorie:Lewende mense]] [[Kategorie:Suid-Afrikaanse politici]] slisqi2e8k4sincfmolyqc8i3ayakxq 2813953 2813952 2025-06-18T18:34:57Z Sobaka 328 /* Militêre en Intelligensieloopbaan */ regstelling 2813953 wikitext text/x-wiki '''Neil de Beer''' (Oktober 1968) is die leier van die [[United Independent Movement]], Hy is ‘n voormalige nasionale veiligheidsadviseur van [[Nelson Mandela]] en 'n voormalige [[uMkhonto we Sizwe]]-operateur.<ref name="me2021">{{Cite web |title=Nelson Mandela's former security advisor and Umkhonto we Sizwe agent, Neil de Beer, launches political party |url=https://www.iol.co.za/news/politics/nelson-mandelas-former-security-advisor-and-umkhonto-we-sizwe-agent-neil-de-beer-launches-political-party-95cd9145-982e-4873-9aef-f27b354c4d6a |access-date=2021-09-22 |website=www.iol.co.za |language=en}}</ref> == Onderwys en Opleiding == Voltooi sy sekondêre opleiding aan 'n landbouskool in [[Villiersdorp]], [[Wes-Kaap]]. Het tersiêre opleiding gevolg met Geskiedenis en Drama as hoofvak, met bykomende studies in [[Militêre strategie]], Afrika-politieke Studies en [[sielkunde]]. == Militêre en Intelligensieloopbaan == Hy het as deel van die [[Suid-Afrikaanse Weermag]] (SAW) in 1987 by die frontlinie aangesluit, betrokke by frontlinie-operasies, insluitend die Angola-grensoorskrydende konflik. In 1988 het hy van die staat se veiligheidspolisie oorgeloop om by die [[African National Congress|ANC]] se gewapende vleuel uMkhonto we Sizwe (MK) aan te sluit, waar hy as 'n [[Spioenasie|intelligensie]]-operateur gedien het. Later 'n nasionale veiligheidsadviseur vir president Nelson Mandela geword. Het saam met figure soos Bradley Steyn gewerk en regsgesinde groepe geïnfiltreer tydens [[Suid-Afrika]] se oorgang na [[demokrasie]]. ==Politieke Loopbaan== Hy was lid van die [[African National Congress]] (ANC): Lid vir 32 jaar, en het in verskeie rolle gedien, insluitend as militêre bevelvoerder en intelligensiehoof. Het in Oktober 2020 bedank, met verwysing na ontnugtering met die ANC se politieke rigting, en gesê dat dit nie meer herkenbaar is nie en dat Nelson Mandela nie die huidige toestand daarvan sou ondersteun nie. Hy het die United Independent Movement UIM in 2020 gestig as 'n burgerlike samelewingsbeweging om Suid-Afrikaners op te voed oor hul regte om onafhanklike kandidate te verkies. Geregistreer as 'n politieke party op 2 Augustus 2021. Dien tans as UIM-president en -leier. De Beer het in Augustus 2023 'n voorverkiesingsooreenkoms onderteken as deel van die [[Veelpartyhandves]] vir Suid-Afrika, waarin hulle verbind is om Suid-Afrikaners se behoeftes te prioritiseer.<ref name="Anti">{{Cite web |title=Multi-Party National Convention makes solid progress towards a pre-election agreement |url=https://www.da.org.za/2023/08/multi-party-national-convention-makes-solid-progress-towards-a-pre-election-agreement |access-date=2023-08-18 |website=Democratic Alliance |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Madia |first=Tshidi |title=Analyst doubts Multi-Party Charter for SA can secure more than 50% of vote |url=https://ewn.co.za/2023/08/18/analyst-doubts-multi-party-charter-for-sa-can-secure-more-than-50-of-vote |access-date=2023-08-18 |website=ewn.co.za |language=en}}</ref> == Politieke kommentaar == De Beer bied die ''Sunday Show'' saam met Chris Steyn op BizNews aan, waar hy Suid-Afrikaanse politiek, ANC-leierskap en kwessies soos korrupsie en werkloosheid kritiseer. Hy is bekend vir sy skerp kritiek op figure soos [[Julius Malema]], [[Fikile Mbalula]] en [[Cyril Ramaphosa]].<ref> https://www.youtube.com/watch?v=Wez-t60uRrU&ab_channel=BizNewsTv, Besoek 18 Junie 2025.</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT: de Beer, Neil}} [[Kategorie:Geboortes in 1968]] [[Kategorie:Lewende mense]] [[Kategorie:Suid-Afrikaanse politici]] rjk5tjfdm26ld6eldpj9iugrj95nmrq 2813954 2813953 2025-06-18T18:35:20Z Sobaka 328 /* Politieke kommentaar */ 2813954 wikitext text/x-wiki '''Neil de Beer''' (Oktober 1968) is die leier van die [[United Independent Movement]], Hy is ‘n voormalige nasionale veiligheidsadviseur van [[Nelson Mandela]] en 'n voormalige [[uMkhonto we Sizwe]]-operateur.<ref name="me2021">{{Cite web |title=Nelson Mandela's former security advisor and Umkhonto we Sizwe agent, Neil de Beer, launches political party |url=https://www.iol.co.za/news/politics/nelson-mandelas-former-security-advisor-and-umkhonto-we-sizwe-agent-neil-de-beer-launches-political-party-95cd9145-982e-4873-9aef-f27b354c4d6a |access-date=2021-09-22 |website=www.iol.co.za |language=en}}</ref> == Onderwys en Opleiding == Voltooi sy sekondêre opleiding aan 'n landbouskool in [[Villiersdorp]], [[Wes-Kaap]]. Het tersiêre opleiding gevolg met Geskiedenis en Drama as hoofvak, met bykomende studies in [[Militêre strategie]], Afrika-politieke Studies en [[sielkunde]]. == Militêre en Intelligensieloopbaan == Hy het as deel van die [[Suid-Afrikaanse Weermag]] (SAW) in 1987 by die frontlinie aangesluit, betrokke by frontlinie-operasies, insluitend die Angola-grensoorskrydende konflik. In 1988 het hy van die staat se veiligheidspolisie oorgeloop om by die [[African National Congress|ANC]] se gewapende vleuel uMkhonto we Sizwe (MK) aan te sluit, waar hy as 'n [[Spioenasie|intelligensie]]-operateur gedien het. Later 'n nasionale veiligheidsadviseur vir president Nelson Mandela geword. Het saam met figure soos Bradley Steyn gewerk en regsgesinde groepe geïnfiltreer tydens [[Suid-Afrika]] se oorgang na [[demokrasie]]. ==Politieke Loopbaan== Hy was lid van die [[African National Congress]] (ANC): Lid vir 32 jaar, en het in verskeie rolle gedien, insluitend as militêre bevelvoerder en intelligensiehoof. Het in Oktober 2020 bedank, met verwysing na ontnugtering met die ANC se politieke rigting, en gesê dat dit nie meer herkenbaar is nie en dat Nelson Mandela nie die huidige toestand daarvan sou ondersteun nie. Hy het die United Independent Movement UIM in 2020 gestig as 'n burgerlike samelewingsbeweging om Suid-Afrikaners op te voed oor hul regte om onafhanklike kandidate te verkies. Geregistreer as 'n politieke party op 2 Augustus 2021. Dien tans as UIM-president en -leier. De Beer het in Augustus 2023 'n voorverkiesingsooreenkoms onderteken as deel van die [[Veelpartyhandves]] vir Suid-Afrika, waarin hulle verbind is om Suid-Afrikaners se behoeftes te prioritiseer.<ref name="Anti">{{Cite web |title=Multi-Party National Convention makes solid progress towards a pre-election agreement |url=https://www.da.org.za/2023/08/multi-party-national-convention-makes-solid-progress-towards-a-pre-election-agreement |access-date=2023-08-18 |website=Democratic Alliance |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Madia |first=Tshidi |title=Analyst doubts Multi-Party Charter for SA can secure more than 50% of vote |url=https://ewn.co.za/2023/08/18/analyst-doubts-multi-party-charter-for-sa-can-secure-more-than-50-of-vote |access-date=2023-08-18 |website=ewn.co.za |language=en}}</ref> == Politieke kommentaar == De Beer bied die ''Sunday Show'' saam met Chris Steyn op ''BizNews'' aan, waar hy Suid-Afrikaanse politiek, ANC-leierskap en kwessies soos korrupsie en werkloosheid kritiseer. Hy is bekend vir sy skerp kritiek op figure soos [[Julius Malema]], [[Fikile Mbalula]] en [[Cyril Ramaphosa]].<ref> https://www.youtube.com/watch?v=Wez-t60uRrU&ab_channel=BizNewsTv, Besoek 18 Junie 2025.</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT: de Beer, Neil}} [[Kategorie:Geboortes in 1968]] [[Kategorie:Lewende mense]] [[Kategorie:Suid-Afrikaanse politici]] orwby2lvce59pjz1l7vffib0yxw5l1g 2813957 2813954 2025-06-18T18:47:52Z Sobaka 328 /* Onderwys en Opleiding */ 2813957 wikitext text/x-wiki '''Neil de Beer''' (Oktober 1968) is die leier van die [[United Independent Movement]], Hy is ‘n voormalige nasionale veiligheidsadviseur van [[Nelson Mandela]] en 'n voormalige [[uMkhonto we Sizwe]]-operateur.<ref name="me2021">{{Cite web |title=Nelson Mandela's former security advisor and Umkhonto we Sizwe agent, Neil de Beer, launches political party |url=https://www.iol.co.za/news/politics/nelson-mandelas-former-security-advisor-and-umkhonto-we-sizwe-agent-neil-de-beer-launches-political-party-95cd9145-982e-4873-9aef-f27b354c4d6a |access-date=2021-09-22 |website=www.iol.co.za |language=en}}</ref> == Onderwys en Opleiding == Voltooi sy sekondêre opleiding aan 'n landbouskool in [[Villiersdorp]], [[Wes-Kaap]]. Het tersiêre opleiding gevolg met [[geskiedenis]] en [[drama]] as hoofvak, met bykomende studies in [[militêre strategie]], Afrika-politieke Studies en [[sielkunde]]. == Militêre en Intelligensieloopbaan == Hy het as deel van die [[Suid-Afrikaanse Weermag]] (SAW) in 1987 by die frontlinie aangesluit, betrokke by frontlinie-operasies, insluitend die Angola-grensoorskrydende konflik. In 1988 het hy van die staat se veiligheidspolisie oorgeloop om by die [[African National Congress|ANC]] se gewapende vleuel uMkhonto we Sizwe (MK) aan te sluit, waar hy as 'n [[Spioenasie|intelligensie]]-operateur gedien het. Later 'n nasionale veiligheidsadviseur vir president Nelson Mandela geword. Het saam met figure soos Bradley Steyn gewerk en regsgesinde groepe geïnfiltreer tydens [[Suid-Afrika]] se oorgang na [[demokrasie]]. ==Politieke Loopbaan== Hy was lid van die [[African National Congress]] (ANC): Lid vir 32 jaar, en het in verskeie rolle gedien, insluitend as militêre bevelvoerder en intelligensiehoof. Het in Oktober 2020 bedank, met verwysing na ontnugtering met die ANC se politieke rigting, en gesê dat dit nie meer herkenbaar is nie en dat Nelson Mandela nie die huidige toestand daarvan sou ondersteun nie. Hy het die United Independent Movement UIM in 2020 gestig as 'n burgerlike samelewingsbeweging om Suid-Afrikaners op te voed oor hul regte om onafhanklike kandidate te verkies. Geregistreer as 'n politieke party op 2 Augustus 2021. Dien tans as UIM-president en -leier. De Beer het in Augustus 2023 'n voorverkiesingsooreenkoms onderteken as deel van die [[Veelpartyhandves]] vir Suid-Afrika, waarin hulle verbind is om Suid-Afrikaners se behoeftes te prioritiseer.<ref name="Anti">{{Cite web |title=Multi-Party National Convention makes solid progress towards a pre-election agreement |url=https://www.da.org.za/2023/08/multi-party-national-convention-makes-solid-progress-towards-a-pre-election-agreement |access-date=2023-08-18 |website=Democratic Alliance |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Madia |first=Tshidi |title=Analyst doubts Multi-Party Charter for SA can secure more than 50% of vote |url=https://ewn.co.za/2023/08/18/analyst-doubts-multi-party-charter-for-sa-can-secure-more-than-50-of-vote |access-date=2023-08-18 |website=ewn.co.za |language=en}}</ref> == Politieke kommentaar == De Beer bied die ''Sunday Show'' saam met Chris Steyn op ''BizNews'' aan, waar hy Suid-Afrikaanse politiek, ANC-leierskap en kwessies soos korrupsie en werkloosheid kritiseer. Hy is bekend vir sy skerp kritiek op figure soos [[Julius Malema]], [[Fikile Mbalula]] en [[Cyril Ramaphosa]].<ref> https://www.youtube.com/watch?v=Wez-t60uRrU&ab_channel=BizNewsTv, Besoek 18 Junie 2025.</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT: de Beer, Neil}} [[Kategorie:Geboortes in 1968]] [[Kategorie:Lewende mense]] [[Kategorie:Suid-Afrikaanse politici]] 0vblrmpn3pa6tj3eua118aras3d7u44 2813959 2813957 2025-06-18T18:53:32Z Sobaka 328 /* Politieke Loopbaan */ opruim 2813959 wikitext text/x-wiki '''Neil de Beer''' (Oktober 1968) is die leier van die [[United Independent Movement]], Hy is ‘n voormalige nasionale veiligheidsadviseur van [[Nelson Mandela]] en 'n voormalige [[uMkhonto we Sizwe]]-operateur.<ref name="me2021">{{Cite web |title=Nelson Mandela's former security advisor and Umkhonto we Sizwe agent, Neil de Beer, launches political party |url=https://www.iol.co.za/news/politics/nelson-mandelas-former-security-advisor-and-umkhonto-we-sizwe-agent-neil-de-beer-launches-political-party-95cd9145-982e-4873-9aef-f27b354c4d6a |access-date=2021-09-22 |website=www.iol.co.za |language=en}}</ref> == Onderwys en Opleiding == Voltooi sy sekondêre opleiding aan 'n landbouskool in [[Villiersdorp]], [[Wes-Kaap]]. Het tersiêre opleiding gevolg met [[geskiedenis]] en [[drama]] as hoofvak, met bykomende studies in [[militêre strategie]], Afrika-politieke Studies en [[sielkunde]]. == Militêre en Intelligensieloopbaan == Hy het as deel van die [[Suid-Afrikaanse Weermag]] (SAW) in 1987 by die frontlinie aangesluit, betrokke by frontlinie-operasies, insluitend die Angola-grensoorskrydende konflik. In 1988 het hy van die staat se veiligheidspolisie oorgeloop om by die [[African National Congress|ANC]] se gewapende vleuel uMkhonto we Sizwe (MK) aan te sluit, waar hy as 'n [[Spioenasie|intelligensie]]-operateur gedien het. Later 'n nasionale veiligheidsadviseur vir president Nelson Mandela geword. Het saam met figure soos Bradley Steyn gewerk en regsgesinde groepe geïnfiltreer tydens [[Suid-Afrika]] se oorgang na [[demokrasie]]. ==Politieke Loopbaan== Hy was lid van die [[African National Congress]] (ANC): Lid vir 32 jaar, en het in verskeie rolle gedien, insluitend as 'n militêre bevelvoerder en 'n intelligensieoperateur. Het in Oktober 2020 bedank, met verwysing na ontnugtering met die ANC se politieke rigting, en gesê dat dit nie meer herkenbaar is nie en dat Nelson Mandela nie die huidige toestand daarvan sou ondersteun nie. Hy het die United Independent Movement UIM in 2020 gestig as 'n burgerlike samelewingsbeweging om Suid-Afrikaners op te voed oor hul regte om onafhanklike kandidate te verkies. Geregistreer as 'n politieke party op 2 Augustus 2021. Dien sederdien as UIM-president en -leier. De Beer het in Augustus 2023 'n voorverkiesingsooreenkoms onderteken as deel van die [[Veelpartyhandves]] vir Suid-Afrika, waarin hulle verbind is om Suid-Afrikaners se behoeftes te prioritiseer.<ref name="Anti">{{Cite web |title=Multi-Party National Convention makes solid progress towards a pre-election agreement |url=https://www.da.org.za/2023/08/multi-party-national-convention-makes-solid-progress-towards-a-pre-election-agreement |access-date=2023-08-18 |website=Democratic Alliance |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Madia |first=Tshidi |title=Analyst doubts Multi-Party Charter for SA can secure more than 50% of vote |url=https://ewn.co.za/2023/08/18/analyst-doubts-multi-party-charter-for-sa-can-secure-more-than-50-of-vote |access-date=2023-08-18 |website=ewn.co.za |language=en}}</ref> == Politieke kommentaar == De Beer bied die ''Sunday Show'' saam met Chris Steyn op ''BizNews'' aan, waar hy Suid-Afrikaanse politiek, ANC-leierskap en kwessies soos korrupsie en werkloosheid kritiseer. Hy is bekend vir sy skerp kritiek op figure soos [[Julius Malema]], [[Fikile Mbalula]] en [[Cyril Ramaphosa]].<ref> https://www.youtube.com/watch?v=Wez-t60uRrU&ab_channel=BizNewsTv, Besoek 18 Junie 2025.</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT: de Beer, Neil}} [[Kategorie:Geboortes in 1968]] [[Kategorie:Lewende mense]] [[Kategorie:Suid-Afrikaanse politici]] d4ipjcjp262zbrsqx3dl8fuwf25071p 2813962 2813959 2025-06-18T19:00:17Z Rooiratel 90342 2813962 wikitext text/x-wiki '''Neil de Beer''' (Oktober 1968) is die leier van die [[United Independent Movement]], Hy is ‘n voormalige nasionale veiligheidsadviseur van [[Nelson Mandela]] en 'n voormalige [[uMkhonto we Sizwe]]-operateur.<ref name="me2021">{{Cite web |title=Nelson Mandela's former security advisor and Umkhonto we Sizwe agent, Neil de Beer, launches political party |url=https://www.iol.co.za/news/politics/nelson-mandelas-former-security-advisor-and-umkhonto-we-sizwe-agent-neil-de-beer-launches-political-party-95cd9145-982e-4873-9aef-f27b354c4d6a |access-date=2021-09-22 |website=www.iol.co.za |language=en}}</ref> == Onderwys en Opleiding == Voltooi sy sekondêre opleiding aan 'n landbouskool in [[Villiersdorp]], [[Wes-Kaap]]. Het tersiêre opleiding gevolg met [[geskiedenis]] en [[drama]] as hoofvak, met bykomende studies in [[militêre strategie]], Afrika-politieke Studies en [[sielkunde]]. == Militêre en Intelligensieloopbaan == Hy het as deel van die [[Suid-Afrikaanse Weermag]] (SAW) in 1987 by die frontlinie aangesluit, betrokke by frontlinie-operasies, insluitend die Angola-grensoorskrydende konflik. In 1988 het hy van die staat se veiligheidspolisie oorgeloop om by die [[African National Congress|ANC]] se gewapende vleuel uMkhonto we Sizwe (MK) aan te sluit, waar hy as 'n [[Spioenasie|intelligensie]]-operateur gedien het. Later 'n nasionale veiligheidsadviseur vir president Nelson Mandela geword. Het saam met figure soos Bradley Steyn gewerk en regsgesinde groepe geïnfiltreer tydens [[Suid-Afrika]] se oorgang na [[demokrasie]]. ==Politieke Loopbaan== Hy was lid van die [[African National Congress]] (ANC): Lid vir 32 jaar, en het in verskeie rolle gedien, insluitend as 'n militêre bevelvoerder en 'n intelligensieoperateur. Het in Oktober 2020 bedank, met verwysing na ontnugtering met die ANC se politieke rigting, en gesê dat dit nie meer herkenbaar is nie en dat Nelson Mandela nie die huidige toestand daarvan sou ondersteun nie. Hy het die United Independent Movement UIM in 2020 gestig as 'n burgerlike samelewingsbeweging om Suid-Afrikaners op te voed oor hul regte om onafhanklike kandidate te verkies. Geregistreer as 'n politieke party op 2 Augustus 2021. Dien sederdien as UIM-president en -leier. De Beer het in Augustus 2023 'n voorverkiesingsooreenkoms onderteken as deel van die [[Veelpartyhandves]] vir Suid-Afrika, waarin hulle verbind is om Suid-Afrikaners se behoeftes te prioritiseer.<ref name="Anti">{{Cite web |title=Multi-Party National Convention makes solid progress towards a pre-election agreement |url=https://www.da.org.za/2023/08/multi-party-national-convention-makes-solid-progress-towards-a-pre-election-agreement |access-date=2023-08-18 |website=Democratic Alliance |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Madia |first=Tshidi |title=Analyst doubts Multi-Party Charter for SA can secure more than 50% of vote |url=https://ewn.co.za/2023/08/18/analyst-doubts-multi-party-charter-for-sa-can-secure-more-than-50-of-vote |access-date=2023-08-18 |website=ewn.co.za |language=en}}</ref> == Politieke kommentaar == De Beer bied die ''Sunday Show'' saam met Chris Steyn op ''BizNews'' aan, waar hy Suid-Afrikaanse politiek, ANC-leierskap en kwessies soos korrupsie en werkloosheid kritiseer. Hy is bekend vir sy skerp kritiek op figure soos [[Julius Malema]], [[Fikile Mbalula]] en [[Cyril Ramaphosa]].<ref> https://www.youtube.com/watch?v=Wez-t60uRrU&ab_channel=BizNewsTv, Besoek 18 Junie 2025.</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT: de Beer, Neil}} [[Kategorie:Geboortes in 1968]] [[Kategorie:Lewende mense]] [[Kategorie:Suid-Afrikaanse politici]] 8z0ah5u833mu3k30b0e4ejcduasel1o 2813964 2813962 2025-06-18T19:05:04Z Rooiratel 90342 2813964 wikitext text/x-wiki '''Neil de Beer''' (Oktober 1968) is die leier van die [[United Independent Movement]]. Hy is ‘n voormalige nasionale veiligheidsadviseur van [[Nelson Mandela]] en 'n voormalige [[uMkhonto we Sizwe]]-operateur.<ref name="me2021">{{Cite web |title=Nelson Mandela's former security advisor and Umkhonto we Sizwe agent, Neil de Beer, launches political party |url=https://www.iol.co.za/news/politics/nelson-mandelas-former-security-advisor-and-umkhonto-we-sizwe-agent-neil-de-beer-launches-political-party-95cd9145-982e-4873-9aef-f27b354c4d6a |access-date=2021-09-22 |website=www.iol.co.za |language=en}}</ref> == Onderwys en Opleiding == Voltooi sy sekondêre opleiding aan 'n landbouskool in [[Villiersdorp]], [[Wes-Kaap]]. Het tersiêre opleiding gevolg met [[geskiedenis]] en [[drama]] as hoofvak, met bykomende studies in [[militêre strategie]], Afrika-politieke Studies en [[sielkunde]]. == Militêre en Intelligensieloopbaan == Hy het as deel van die [[Suid-Afrikaanse Weermag]] (SAW) in 1987 by die frontlinie aangesluit, betrokke by frontlinie-operasies, insluitend die Angola-grensoorskrydende konflik. In 1988 het hy van die staat se veiligheidspolisie oorgeloop om by die [[African National Congress|ANC]] se gewapende vleuel uMkhonto we Sizwe (MK) aan te sluit, waar hy as 'n [[Spioenasie|intelligensie]]-operateur gedien het. Later 'n nasionale veiligheidsadviseur vir president Nelson Mandela geword. Het saam met figure soos Bradley Steyn gewerk en regsgesinde groepe geïnfiltreer tydens [[Suid-Afrika]] se oorgang na [[demokrasie]]. ==Politieke Loopbaan== Hy was lid van die [[African National Congress]] (ANC): Lid vir 32 jaar, en het in verskeie rolle gedien, insluitend as 'n militêre bevelvoerder en 'n intelligensieoperateur. Het in Oktober 2020 bedank, met verwysing na ontnugtering met die ANC se politieke rigting, en gesê dat dit nie meer herkenbaar is nie en dat Nelson Mandela nie die huidige toestand daarvan sou ondersteun nie. Hy het die United Independent Movement UIM in 2020 gestig as 'n burgerlike samelewingsbeweging om Suid-Afrikaners op te voed oor hul regte om onafhanklike kandidate te verkies. Geregistreer as 'n politieke party op 2 Augustus 2021. Dien sederdien as UIM-president en -leier. De Beer het in Augustus 2023 'n voorverkiesingsooreenkoms onderteken as deel van die [[Veelpartyhandves]] vir Suid-Afrika, waarin hulle verbind is om Suid-Afrikaners se behoeftes te prioritiseer.<ref name="Anti">{{Cite web |title=Multi-Party National Convention makes solid progress towards a pre-election agreement |url=https://www.da.org.za/2023/08/multi-party-national-convention-makes-solid-progress-towards-a-pre-election-agreement |access-date=2023-08-18 |website=Democratic Alliance |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Madia |first=Tshidi |title=Analyst doubts Multi-Party Charter for SA can secure more than 50% of vote |url=https://ewn.co.za/2023/08/18/analyst-doubts-multi-party-charter-for-sa-can-secure-more-than-50-of-vote |access-date=2023-08-18 |website=ewn.co.za |language=en}}</ref> == Politieke kommentaar == De Beer bied die ''Sunday Show'' saam met Chris Steyn op ''BizNews'' aan, waar hy Suid-Afrikaanse politiek, ANC-leierskap en kwessies soos korrupsie en werkloosheid kritiseer. Hy is bekend vir sy skerp kritiek op figure soos [[Julius Malema]], [[Fikile Mbalula]] en [[Cyril Ramaphosa]].<ref> https://www.youtube.com/watch?v=Wez-t60uRrU&ab_channel=BizNewsTv, Besoek 18 Junie 2025.</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT: de Beer, Neil}} [[Kategorie:Geboortes in 1968]] [[Kategorie:Lewende mense]] [[Kategorie:Suid-Afrikaanse politici]] 3av0tu3ewuspd5nrkqdemx4h0funlg4 2814004 2813964 2025-06-18T20:20:39Z Pynappel 70858 Hooflettergebruik 2814004 wikitext text/x-wiki '''Neil de Beer''' (Oktober 1968) is die leier van die [[United Independent Movement]]. Hy is ‘n voormalige nasionale veiligheidsadviseur van [[Nelson Mandela]] en 'n voormalige [[uMkhonto we Sizwe]]-operateur.<ref name="me2021">{{Cite web |title=Nelson Mandela's former security advisor and Umkhonto we Sizwe agent, Neil de Beer, launches political party |url=https://www.iol.co.za/news/politics/nelson-mandelas-former-security-advisor-and-umkhonto-we-sizwe-agent-neil-de-beer-launches-political-party-95cd9145-982e-4873-9aef-f27b354c4d6a |access-date=2021-09-22 |website=www.iol.co.za |language=en}}</ref> == Onderwys en opleiding == Voltooi sy sekondêre opleiding aan 'n landbouskool in [[Villiersdorp]], [[Wes-Kaap]]. Het tersiêre opleiding gevolg met [[geskiedenis]] en [[drama]] as hoofvak, met bykomende studies in [[militêre strategie]], Afrika-politieke Studies en [[sielkunde]]. == Militêre en intelligensieloopbaan == Hy het as deel van die [[Suid-Afrikaanse Weermag]] (SAW) in 1987 by die frontlinie aangesluit, betrokke by frontlinie-operasies, insluitend die Angola-grensoorskrydende konflik. In 1988 het hy van die staat se veiligheidspolisie oorgeloop om by die [[African National Congress|ANC]] se gewapende vleuel uMkhonto we Sizwe (MK) aan te sluit, waar hy as 'n [[Spioenasie|intelligensie]]-operateur gedien het. Later 'n nasionale veiligheidsadviseur vir president Nelson Mandela geword. Het saam met figure soos Bradley Steyn gewerk en regsgesinde groepe geïnfiltreer tydens [[Suid-Afrika]] se oorgang na [[demokrasie]]. ==Politieke loopbaan== Hy was lid van die [[African National Congress]] (ANC): Lid vir 32 jaar, en het in verskeie rolle gedien, insluitend as 'n militêre bevelvoerder en 'n intelligensieoperateur. Het in Oktober 2020 bedank, met verwysing na ontnugtering met die ANC se politieke rigting, en gesê dat dit nie meer herkenbaar is nie en dat Nelson Mandela nie die huidige toestand daarvan sou ondersteun nie. Hy het die United Independent Movement UIM in 2020 gestig as 'n burgerlike samelewingsbeweging om Suid-Afrikaners op te voed oor hul regte om onafhanklike kandidate te verkies. Geregistreer as 'n politieke party op 2 Augustus 2021. Dien sederdien as UIM-president en -leier. De Beer het in Augustus 2023 'n voorverkiesingsooreenkoms onderteken as deel van die [[Veelpartyhandves]] vir Suid-Afrika, waarin hulle verbind is om Suid-Afrikaners se behoeftes te prioritiseer.<ref name="Anti">{{Cite web |title=Multi-Party National Convention makes solid progress towards a pre-election agreement |url=https://www.da.org.za/2023/08/multi-party-national-convention-makes-solid-progress-towards-a-pre-election-agreement |access-date=2023-08-18 |website=Democratic Alliance |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Madia |first=Tshidi |title=Analyst doubts Multi-Party Charter for SA can secure more than 50% of vote |url=https://ewn.co.za/2023/08/18/analyst-doubts-multi-party-charter-for-sa-can-secure-more-than-50-of-vote |access-date=2023-08-18 |website=ewn.co.za |language=en}}</ref> == Politieke kommentaar == De Beer bied die ''Sunday Show'' saam met Chris Steyn op ''BizNews'' aan, waar hy Suid-Afrikaanse politiek, ANC-leierskap en kwessies soos korrupsie en werkloosheid kritiseer. Hy is bekend vir sy skerp kritiek op figure soos [[Julius Malema]], [[Fikile Mbalula]] en [[Cyril Ramaphosa]].<ref> https://www.youtube.com/watch?v=Wez-t60uRrU&ab_channel=BizNewsTv, Besoek 18 Junie 2025.</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT: de Beer, Neil}} [[Kategorie:Geboortes in 1968]] [[Kategorie:Lewende mense]] [[Kategorie:Suid-Afrikaanse politici]] 514k240xzyelivoz7kl1t530pjsx4e6 1 450341 2813955 2025-06-18T18:36:48Z Sobaka 328 Nuwe bladsy geskep met '{{Kop van besprekingsbladsy}} {{Bladtrekke}}' 2813955 wikitext text/x-wiki {{Kop van besprekingsbladsy}} {{Bladtrekke}} 2v27w7bebgol2ym1cn6ibpmrzbxwbzv 1 450342 2813974 2025-06-18T19:23:09Z Sobaka 328 Nuwe bladsy geskep met '{{Kop van besprekingsbladsy}} {{Bladtrekke}}' 2813974 wikitext text/x-wiki {{Kop van besprekingsbladsy}} {{Bladtrekke}} 2v27w7bebgol2ym1cn6ibpmrzbxwbzv 0 450343 2813981 2025-06-18T19:31:02Z Johannescharlesventer 146706 Nuwe bladsy geskep met 'Die [[pianis]] '''[[Alfred Brendel]]''' (5 Januarie 1931 – 17 Junie 2025) het vir meer as 'n halfeeu opnames gemaak. Sy eerste album (op 21-jarige leeftyd) was 'n opname van [[Sergei Prokofiëf|Prokofiëf]] se Klavierconcerto No. 5, en sy laaste opnames was 'n reeks afskeidskonserte in 2008, opgeneem in [[Hanover]] en [[Wene]]. Hy het slegs saam met drie [[plaatetiket]]te opnames gemaak: Vox Records, Decca Records en Philips. Sy diskografie sluit verskeie albums e...' 2813981 wikitext text/x-wiki Die [[pianis]] '''[[Alfred Brendel]]''' (5 Januarie 1931 – 17 Junie 2025) het vir meer as 'n halfeeu opnames gemaak. Sy eerste album (op 21-jarige leeftyd) was 'n opname van [[Sergei Prokofiëf|Prokofiëf]] se Klavierconcerto No. 5, en sy laaste opnames was 'n reeks afskeidskonserte in 2008, opgeneem in [[Hanover]] en [[Wene]]. Hy het slegs saam met drie [[plaatetiket]]te opnames gemaak: Vox Records, Decca Records en Philips. Sy diskografie sluit verskeie albums en samestellings (kompilasies) van veelvuldige opnames van 'n verskeidenheid [[komponis]]te in. == Oorsig == Alfred Brendel het sy eerste opname op 21-jarige ouderdom gemaak en sedert dié opname sy repertorium aansienlik uitgebrei. Hy was die eerste pianis ooit wat die volledige solo-klavierwerke van [[Ludwig van Beethoven|Beethoven]] opgeneem het. Hy het ook werke van [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozart]], [[Franz Liszt|Liszt]], [[Johannes Brahms|Brahms]], [[Robert Schumann|Schumann]] en [[Franz Schubert|Schubert]] opgeneem. Wat kontemporêre klassieke musiek betref het hy ondermeer [[Arnold Schoenberg|Schoenberg]] se Klavierconcerto op. 42 en [[Alban Berg]] se klaviersonate opgeneem. Brendel het uitgebreide opnames gemaak vir die VOX-plaatetiket met die eerste van drie stelle van Beethoven se volledige klaviersonates. Hy het eers in die 1970's 'n groot opnamekontrak verkry. Sy deurbraak het gekom ná 'n Beethoven-konsert by die Queen Elizabeth Hall in Londen; die dag daarna het drie groot platemaatskappye sy agent gebel. Brendel het vanaf die 1970's vir Philips Classics Records opnames gemaak.<ref>{{cite news|url=http://arts.guardian.co.uk/reviews/observer/story/0,,1681512,00.html|title=Alfred Brendel, A Personal 75th Birthday Selection|newspaper=The Observer|author=Anthony Holden|date=8 Januarie 2006|accessdate=20 November 2010}}</ref> == Gedeeltelike diskografie == === Albums === {| class="wikitable sortable" border="1" |- ! width="6%"|Jaar van uitreiking ! width="70%"|Albumtitel ! width="12%''|Opnamedatum(s) ! width="12%"|Etiket |- |1980 |'''''Schumann: Works for Oboe and Piano''''' |1980 |Philips |- |1992 |'''''Schumann: Kreisleriana; Kinderszenen; Fantasiestücke''''' |1980 |Philips |- |2008 |'''''Beethoven: Piano Concertos 4 & 5''''' |12/1997, 2/1998 |Philips |- | |'''''The Artist's Choice: Alfred Brendel – Live at the BBC''''' | | |- |1998 |'''''Schumann: Piano Concerto; Fantasy Op.17''''' |1998 |Philips |- |1985 |'''''Schubert: Winterreise''''' |1985 |Philips |- |1997 |'''''Schubert: The Complete Impromptus / Moments Musicaux''''' |1972, 1974, 1975 |Philips |- | |'''''Schubert: Impromptus D899, Op90; Impromptus D935, Op142'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w43067|pure_url=yes}}|title=Schubert: Impromptus D899, Op90; Impromptus D935, Op142|website=Allmusic|accessdate=2 April 2010}}</ref> *Impromptus D899 (Op. 90) / Impromptus D935 (Op. post. 142) | | |- | |'''''Schubert: Complete Impromptus, D899 & D935; 11 Ecossaises, etc.''''' | | |- | |'''''Schubert: Forellenquintett / Mozart: Piano Quartet In G Minor'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w20597|pure_url=yes}}|title=Schubert: Forellenquintett / Mozart: Piano Quartet In G Minor|website=Allmusic|accessdate=1 April 2010}}</ref> *[[Franz Schubert]] – Kwintet vir klavier, [[viool]], [[altviool]], [[tjello]] en [[kontrabas]] in A majeur ("Forel"), D. 667 (Op. post. 114) *[[Wolfgang Amadeus Mozart]] – Klavierkwartet No. 1 in G mineur, K. 478 |1994 |Philips |- | |'''''Schubert: Piano Sonatas in A and A minor, D664 & D537''''' |1982 |Philips |- | |'''''Schubert: Piano Sonatas in A minor and D major, D784 & D850'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w150865|pure_url=yes}}|title=Schubert: Piano Sonatas in A minor, D.784 & D, D.850|website=Allmusic|accessdate=1 April 2010}}</ref> |1987 |Philips |- | |'''''Schubert: Piano Sonata in A, D.959 / No.20; Hungarian Melody; 16 German Dances etc.''''' | | |- | |'''''Schubert: Piano Sonata In C minor, D958; 6 Moments Musicaux, D.780''''' | | |- | |'''''Mozart: Piano Concertos No.22 in E flat, K.482 ; No.27 in B flat, K.595''''' | |Philips |- | |'''''Mozart: Piano Concertos No.21 in C, K.467; No.15 in B flat, K.450; No.23 in A, K.488''''' | |Philips |- | |'''''Mozart: Piano Concertos No.20 in D minor, K.466 ; No.24 in C minor, K.491''''' | |Philips |- | |'''''Beethoven: Diabelli Variations''''' | |Philips |- | |'''''Beethoven: Piano Sonatas Nos. 26 & 29''''' | | |- |1985 |'''''Beethoven: Für Elise; Eroica Variations, Op.35; 6 Bagatelles Op.126; 6 Ecossaises''''' |3/1984 |DECCA |- |- |1985 |'''''Haydn: 3 Sonatas, Andante Con Variazioni''''' *Klaviersonate L. 62 Hob. XVI/52 / Klaviersonate L. 54 Hob. XVI/40 / Klaviersonate L. 50 Hob. XVI/37 / Andante Con Variazioni Hob. XVII/6 |7/1985 |Philips |- |1989 |'''''6 Moments musicaux, Op.94 D.780 – No.1 in C (Moderato)''''' | |Philips |- |1989 |'''''Schubert: Piano Works 1822–1828''''' | |Philips |- |1989 |'''''Schubert: Piano Sonata in A minor, D. 845; 3 Klavierstücke, D. 946'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w155948|pure_url=yes}}|title=Schubert: Piano Sonata in A minor, D. 845; 3 Klavierstücke, D. 946|website=Allmusic|accessdate=26 Maart 2010}}</ref> *[[Klaviersonate No. 16 in A mineur, D 845 (Schubert)|Klaviersonate No. 16 in A mineur, D. 845 (Op. 42)]] / Drie impromptus vir klavier, D. 946 |1987 |Philips |- |1992 |'''''Beethoven: Piano Concerto No. 5; Fantasia in C minor''''' *Londense Filharmoniese orkes/ Londense Filharmoniese koor / John Alldis, ''[[dirigent]]'' | |Philips |- |1993 |'''''Beethoven: The Late Piano Sonatas'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w3596|pure_url=yes}}|title=Beethoven: The Late Piano Sonatas|website=Allmusic|accessdate= 10 Maart 2010}}</ref> *Klaviersonate No. 27 in E mineur, Op. 90 / Klaviersonate No. 28 in A majeur, Op. 101 / Klaviersonate No. 30 in E majeur, Op. 109 / Klaviersonate No. 31 in A-mol majeur, Op. 110 / Klaviersonate No. 29 in B-mol majeur ("Hammerklavier"), Op. 106 / Klaviersonate No. 32 in C mineur, Op. 111 |1970–1975 |Philips |- | |'''''Schubert: The Last Three Piano Sonatas'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w20532|pure_url=yes}}|title=Schubert: The Last Three Piano Sonatas|website=Allmusic|accessdate=1 April 2010}}</ref> *Klaviersonate No. 19 in C mineur, D. 958 / Klaviersonate No. 20 in A majeur, D. 959 / Klaviersonate No. 21 in B-mol majeur, D. 960 / Drie Impromptus vir klavier, D. 946 |1971–1974 |Philips |- |1993 |'''''Beethoven: Piano Sonatas Op. 53, 54 & 101; Andante favouri''''' | |DECCA |- |1993 |'''''Beethoven: Piano Sonatas Nos. 16–18''''' *Klaviersonate No. 16 in G, Op. 31 No. 1 / Klaviersonate No. 17 in D mineur, Op. 31 No. 2 ''"Storm"'' / Klaviersonate No. 18 in E-mol, Op.31 No.3 ''"Die jag"'' | |DECCA |- |1994 |'''''Schubert: The Last Three Piano Sonatas''''' | |Philips |- |1994 |'''''Mozart: The Great Piano Concertos, Vol.1''''' | |DECCA |- |1994 |'''''Mozart: The Great Piano Concertos Nos. 9, 15, 22, 25 & 27''''' | |Philips |- |1994 |'''''Beethoven: Favourite Piano Sonatas''''' *Klaviersonate No. 8 in C mineur, Op. 13 / Klaviersonate No. 14 in C-# mineur ''"Maanlig"'' / Klaviersonate No. 15 in D majeur, Op.28 ''"Pastoraal"''/ Klaviersonate No. 26 in E-mol majeur, Op. 81a / Klaviersonate No. 17 in D mineur, Op. 31, No. 2 ''"Storm"'' / Klaviersonate No. 21 in C majeur, Op. 53 ''"Waldstein"'' / Klaviersonate No. 23 in F mineur, Op. 57 ''"Appassionata"'' | |Philips |- |1994 |'''''Beethoven: Sonatas Op. 26, Op. 27 No. 1, Op. 27 No. 2 "Moonlight" & Op. 49 No. 1''''' | |Philips |- |1995 |'''''Beethoven: Piano Sonatas, Op. 2 Nos. 1–3 ''''' | |DECCA |- |1995 |'''''Beethoven: Piano Sonatas Nos. 8–11 ''''' | |DECCA |- |1996 |'''''Mussorgsky: Pictures at an Exhibition (Piano & Orchestral versions)''''' | |Philips |- |1996 |'''''Beethoven: Piano Sonatas Nos. 5, 6 & 7 ''''' | |DECCA |- |1997 |'''''Beethoven: Piano Sonatas op. 7 & 28 Pastoral & 49 No. 2''''' | |DECCA |- |1999 |'''''Beethoven: Piano Sonatas, Op. 109, 110 & 111''''' | |DECCA |- |1999 |'''''Schubert: Piano Sonata No.20, D 959; Hungarian Melody; 16 German Dances etc.''''' | |Philips |- |1999 |'''''Liszt: Années de pèlerinage, Books 1–3''''' | |Philips |- |1999 |'''Schubert: Piano Sonata in A minor, D 845; 3 Klavierstücke, D 946'''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w155948|pure_url=yes}}|title=Schubert: Piano Sonata in A minor, D 845; 3 Klavierstücke, D 946|website=Allmusic|accessdate=29 Maart 2010}}</ref> |1987 |Philips |- |1999 |'''''Beethoven: The 5 Piano Concertos''''' *Vienna Philharmonic Orchestra / Simon Rattle, Conductor | |Philips |- |2000 |'''''Mozart: Piano Sonatas'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w70966|pure_url=yes}}|title=Mozart: Piano Sonatas K330, 331, 570 / Rondo K511|website=Allmusic|accessdate= 29 Maart 2010}}</ref> *Rondo vir klavier, No. 3 in A mineur, K. 511 *Klaviersonate No. 11 in A majeur ("Alla Turca") K. 331 (K. 300i) *Klaviersonate No. 16 in B-mol majeur, K. 570 *Klaviersonate No. 10 in C majeur, K. 330 (K. 300h) |1998 / 1999 |Philips |- |2000 |'''''Schubert: Piano Sonata No 21, D 960; Wanderer Fantasie, D760''''' | |Philips |- |2000 |'''''Mozart: Piano Sonatas No.11 in A, K.331 -"Alla Turca"; No.17 in B flat, K.570; No.10 in C major, K.330''''' | |Philips |- |2000 |'''''Beethoven: Bagatelles Opp.33, 119 & 126; Für Elise; Rondo in C; Allegretto in C minor; Klavierstück in B flat''''' | |DECCA |- |2001 |'''''Mozart: Piano Sonatas K.322, K.333 & K.457''''' | |Philips |- |2001 |'''''Beethoven: Piano Concertos Nos. 1 and 4''''' | | |- |2001 |'''''Beethoven: Piano Concertos Nos. 2 & 3 ''''' | |DECCA |- |2002 |'''''Mozart: Piano Concertos K.271 "Jeunehomme" & K.503''''' | |DECCA |- |2002 |'''''Mozart: Piano Concertos K.271 "Jeunehomme" & K.503''''' | |DECCA |- |2002 |'''''Beethoven: Complete Piano Concertos''''' | |Philips |- |2003 |'''''Mozart: Piano Sonatas K 310, 311, 533/494; Fantasy K.397''''' | |Philips |- | |'''''Schubert: Piano Quintet – "Trout”'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w43055|pure_url=yes}}|title=Schubert: Piano Quintet – "Trout"|website=Allmusic|accessdate=2 April 2010}}</ref> *Kwintet vir klavier, viool, altviool, tjello en kontrabas in A majeur ("Forel"), D. 667 (Op. post. 114) | |Philips |- |2005 |'''''Schubert: Schwanengesang; Beethoven: An die Ferne Geliebte'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w124563|pure_url=yes}}|title=Schubert: Schwanengesang; Beethoven: An die Ferne Geliebte|website=Allmusic|accessdate=2 April 2010}}</ref> *[[Ludwig van Beethoven]] – An die ferne Geliebte, liederesiklus vir stem en klavier, Op. 98 *[[Franz Schubert]] – Herbst ("Es rauschen die Winde"), lied vir stem en klavier, D. 945 / Schwanengesang (Swaanlied), liederesiklus vir stem en klavier, D. 957 **Rellstab-Lieder. Liebesbotschaft / Rellstab-Lieder. Kriegers Ahnung / Rellstab-Lieder. Frühlingssehnsucht / Rellstab-Lieder. Ständchen / Rellstab-Lieder. Aufenthalt / Rellstab-Lieder. In der Ferne / Rellstab-Lieder. Abschied / Heine-Lieder. Der Atlas / Heine-Lieder. Ihr Bild / Heine-Lieder. Das Fischermädchen / Heine-Lieder. Die Stadt / Heine-Lieder. Am Meer / Heine-Lieder. Der Doppelgänger / Seidl-Lied. Die Taubenpost |2003 |DECCA |- |2005 |'''''Mozart: Piano Concertos Nos.20, 23 & Concert Rondos''''' | |DECCA |- |2006 |'''''Mozart: Complete Edition Box 6: Quintets, Quartets etc.''''' | |Philips |- |2006 |'''''Mozart: Piano Concertos K414 & K453''''' | |Philips |- |2006 |'''''Liszt: Sonata in B minor etc.''''' | |Philips |- |2007 |'''''JS Bach: Italian Concerto, etc.''''' *Italiaanse Concerto in F, BWV 971 / Ich ruf zu dir, Herr Jesu Christ, BWV 639 / Prelude (Fantasie) in A mineur, BWV 922 / Chromatiese Fantasie en Fuga in D mineur, BWV 903 / Nun komm, der Heiden Heiland, BWV 659 / Fantasie en Fuga in A mineur, BWV 904 |1976 |Philips |- |2008 |'''''Alfred Brendel: The Complete Vox, Turnabout and Vanguard Solo Recordings''''' (36CDs) |verskeie, hoofsaaklik 1959–1962 |Brilliant Classics (oorspronklik by Vox) |- |2008 |'''''Beethoven: Piano Concertos Nos. 4 & 5''''' *Weense Filharmoniese orkes (Wiener Philharmoniker) / [[Simon Rattle]], dirigent | |Philips |- |2009 |'''''Beethoven: Piano Concerto No. 5; Piano Sonata Op. 57, "Appassionata" ''''' *Wiener Philharmoniker / Simon Rattle, dirigent | |Philips |- |2009 |'''''The Farewell Concerts'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w204518|pure_url=yes}}|title=The Farewell Concerts|website=Allmusic|accessdate=26 Maart 2010}}</ref> |2008 |DECCA |- |2009 |'''''Beethoven: Piano Sonatas Nos. 8, 14, 23 & 26 ''''' | |Philips |- |} === Samestellings === {| class="wikitable sortable" border="1"http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d3/WikEd_fullscreen.png |- ! width="6%"|Jaar van uitreiking | width="70%"|Details ! width="12%" class="unsortable"|Opnamedatum(s) ! width="12%"|Etiket |- | 1998 | '''''Great Pianists of the 20th Century – Alfred Brendel I'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w66958|pure_url=yes}}|title=Great Pianists of the 20th Century – Alfred Brendel I|website=Allmusic|accessdate=28 Februarie 2010}}</ref> * [[Joseph Haydn|Haydn]]: Klaviersonate in E mineur, H. 16/34 / Klaviersonate in G majeur, H. 16/40 / Klaviersonate in D majeur, H. 16/42 / Klaviersonate in E-mol majeur, H. 16/52 * [[Franz Schubert|Schubert]]: Impromptus, D. 899 (Op. 90) / Impromptus, D. 935 (Op. post. 142) * [[Robert Schumann|Schumann]]: Fantasiestücke (8 Fantasiestukke), Op. 12 | 1982–1991 | Philips Classics |- | 1999 | '''''Great Pianists of the 20th Century – Alfred Brendel II'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w59059|pure_url=yes}}|title=Great Pianists of the 20th Century – Alfred Brendel II|website=Allmusic|accessdate=28 Februarie 2010}}</ref> * [[Ludwig van Beethoven|Beethoven]]: Klaviersonate No. 29 in B-mol majeur, Op. 106 ''"Hammerklavier"'' / Bagatelles, Op. 126 / Variasies op Salieri se "La Stessa, le Stessissima," in B-mol majeur, WoO 73 / Diabelli-variasies, Op. 120 / Klaviersonate No. 32 in C mineur, Op. 111 | 1963–1995 | Philips Classics |- | 1999 | '''''Great Pianists of the 20th Century – Alfred Brendel III'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w62274|pure_url=yes}}|title=Great Pianists of the 20th Century – Alfred Brendel III|website=Allmusic|accessdate=28 Februarie 2010}}</ref> | 1968–1989 | Philips Classics |- | 2006 | '''''The Artist's Choice Collection: Alfred Brendel''''' | | Philips |- | 2006 | '''''The Artist's Choice: Alfred Brendel plays Beethoven''''' | | Philips |- | 2006 | '''''The Artist's Choice: Alfred Brendel plays Haydn and Mozart''''' | | Philips |- | 2006 | '''''The Artist's Choice: Alfred Brendel plays Liszt and Schumann''''' | | Philips |- | 2006 | '''''The Artist's Choice: Alfred Brendel plays Schubert''''' | | Philips |- | 2007 | '''''Alfred Brendel in Recital'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w153211|pure_url=yes}}|title=Alfred Brendel in Recital|website=Allmusic|accessdate=28 Februarie 2010}}</ref> *[[Ludwig van Beethoven|Beethoven]]: Diabelli-variasies / Klaviersonate No. 28 in A majeur, Op. 101 *[[Frédéric Chopin|Chopin]]: Andante spianato et grande polonaise brillante *[[Felix Mendelssohn|Mendelssohn]]: Variations sérieuses, Op. 54 *[[Ferruccio Busoni|Busoni]]: Elegieë Nos. 3 en 6 | 1968–2001 | Philips |- | 2007 |'''''Alfred Brendel – Unpublished Live and Radio Performances 1968–2001''''' | 1968–2001 | Philips |- |} === Boksstelle === {| class="wikitable sortable" border="1" |- ! width="6%"|Jaar van uitreiking ! width="70%"|Details ! width="12%" class="unsortable"|Opnamedatum(s) ! width="12%"|Etiket |- |1986 |'''''Haydn: 11 Piano Sonatas''''' | |Philips |- |1996 |'''''Mozart: Favourite Works for Piano''''' | |DECCA |- |1996 |'''''Beethoven: Complete Piano Sonatas''''' *10 CDs | |Philips |- |2001 |'''''Schubert: Piano Sonatas Nos.9,18,20, & 21''''' | |DECCA |- |2004 |'''''Beethoven: Complete Works for Piano & Cello''''' | |DECCA |- |2005 |'''''Complete Mozart Edition: Piano Concertos''''' *12 CDs | |Philips |- |2016 |'''''Alfred Brendel: The Complete Philips Recordings''''' *114 CDs |1970–2008 |DECCA |} === Videovrystellings === {| class="wikitable sortable" border="1" |- ! width="6%"|Jaar van uitreiking ! width="70%"|Details ! width="12%" class="unsortable"|Opnamedatum(s) ! width="12%"|Etiket |- |2011 |'''''Alfred Brendel on Music: Three Lectures''''' *2 DVDs | |C Major |} == Verwysings == ;Algemeen {{refbegin}} *[http://www.alfredbrendel.com/completerecordings.php Alfred Brendel se amptelike webwerf] *[http://www.allmusic.com/artist/alfred-brendel-q14815/credits/all/date-asc/100 'n Meer omvattende lys van Brendel se opnames.] {{refend}} ;Spesifiek {{Verwysings}} [[Kategorie:Musiek]] 2w1yczs8nfsx3tib2f09rv6m9lbbl6a 2814026 2813981 2025-06-18T22:27:45Z Johannescharlesventer 146706 2814026 wikitext text/x-wiki [[Beeld:Alfredbrendel.jpg|duimnael|regs|Brendel in 2010]] Die [[pianis]] '''[[Alfred Brendel]]''' (5 Januarie 1931 – 17 Junie 2025) het vir meer as 'n halfeeu opnames gemaak. Sy eerste album (op 21-jarige leeftyd) was 'n opname van [[Sergei Prokofiëf|Prokofiëf]] se Klavierconcerto No. 5, en sy laaste opnames was 'n reeks afskeidskonserte in 2008, opgeneem in [[Hanover]] en [[Wene]]. Hy het slegs saam met drie [[plaatetiket]]te opnames gemaak: Vox Records, Decca Records en Philips. Sy diskografie sluit verskeie albums en samestellings (kompilasies) van veelvuldige opnames van 'n verskeidenheid [[komponis]]te in. == Oorsig == Alfred Brendel het sy eerste opname op 21-jarige ouderdom gemaak en sedert dié opname sy repertorium aansienlik uitgebrei. Hy was die eerste pianis ooit wat die volledige solo-klavierwerke van [[Ludwig van Beethoven|Beethoven]] opgeneem het. Hy het ook werke van [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozart]], [[Franz Liszt|Liszt]], [[Johannes Brahms|Brahms]], [[Robert Schumann|Schumann]] en [[Franz Schubert|Schubert]] opgeneem. Wat kontemporêre klassieke musiek betref het hy ondermeer [[Arnold Schoenberg|Schoenberg]] se Klavierconcerto op. 42 en [[Alban Berg]] se klaviersonate opgeneem. Brendel het uitgebreide opnames gemaak vir die VOX-plaatetiket met die eerste van drie stelle van Beethoven se volledige klaviersonates. Hy het eers in die 1970's 'n groot opnamekontrak verkry. Sy deurbraak het gekom ná 'n Beethoven-konsert by die Queen Elizabeth Hall in Londen; die dag daarna het drie groot platemaatskappye sy agent gebel. Brendel het vanaf die 1970's vir Philips Classics Records opnames gemaak.<ref>{{cite news|url=http://arts.guardian.co.uk/reviews/observer/story/0,,1681512,00.html|title=Alfred Brendel, A Personal 75th Birthday Selection|newspaper=The Observer|author=Anthony Holden|date=8 Januarie 2006|accessdate=20 November 2010}}</ref> == Gedeeltelike diskografie == === Albums === {| class="wikitable sortable" border="1" |- ! width="6%"|Jaar van uitreiking ! width="70%"|Albumtitel ! width="12%''|Opnamedatum(s) ! width="12%"|Etiket |- |1980 |'''''Schumann: Works for Oboe and Piano''''' |1980 |Philips |- |1992 |'''''Schumann: Kreisleriana; Kinderszenen; Fantasiestücke''''' |1980 |Philips |- |2008 |'''''Beethoven: Piano Concertos 4 & 5''''' |12/1997, 2/1998 |Philips |- | |'''''The Artist's Choice: Alfred Brendel – Live at the BBC''''' | | |- |1998 |'''''Schumann: Piano Concerto; Fantasy Op.17''''' |1998 |Philips |- |1985 |'''''Schubert: Winterreise''''' |1985 |Philips |- |1997 |'''''Schubert: The Complete Impromptus / Moments Musicaux''''' |1972, 1974, 1975 |Philips |- | |'''''Schubert: Impromptus D899, Op90; Impromptus D935, Op142'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w43067|pure_url=yes}}|title=Schubert: Impromptus D899, Op90; Impromptus D935, Op142|website=Allmusic|accessdate=2 April 2010}}</ref> *Impromptus D899 (Op. 90) / Impromptus D935 (Op. post. 142) | | |- | |'''''Schubert: Complete Impromptus, D899 & D935; 11 Ecossaises, etc.''''' | | |- | |'''''Schubert: Forellenquintett / Mozart: Piano Quartet In G Minor'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w20597|pure_url=yes}}|title=Schubert: Forellenquintett / Mozart: Piano Quartet In G Minor|website=Allmusic|accessdate=1 April 2010}}</ref> *[[Franz Schubert]] – Kwintet vir klavier, [[viool]], [[altviool]], [[tjello]] en [[kontrabas]] in A majeur ("Forel"), D. 667 (Op. post. 114) *[[Wolfgang Amadeus Mozart]] – Klavierkwartet No. 1 in G mineur, K. 478 |1994 |Philips |- | |'''''Schubert: Piano Sonatas in A and A minor, D664 & D537''''' |1982 |Philips |- | |'''''Schubert: Piano Sonatas in A minor and D major, D784 & D850'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w150865|pure_url=yes}}|title=Schubert: Piano Sonatas in A minor, D.784 & D, D.850|website=Allmusic|accessdate=1 April 2010}}</ref> |1987 |Philips |- | |'''''Schubert: Piano Sonata in A, D.959 / No.20; Hungarian Melody; 16 German Dances etc.''''' | | |- | |'''''Schubert: Piano Sonata In C minor, D958; 6 Moments Musicaux, D.780''''' | | |- | |'''''Mozart: Piano Concertos No.22 in E flat, K.482 ; No.27 in B flat, K.595''''' | |Philips |- | |'''''Mozart: Piano Concertos No.21 in C, K.467; No.15 in B flat, K.450; No.23 in A, K.488''''' | |Philips |- | |'''''Mozart: Piano Concertos No.20 in D minor, K.466 ; No.24 in C minor, K.491''''' | |Philips |- | |'''''Beethoven: Diabelli Variations''''' | |Philips |- | |'''''Beethoven: Piano Sonatas Nos. 26 & 29''''' | | |- |1985 |'''''Beethoven: Für Elise; Eroica Variations, Op.35; 6 Bagatelles Op.126; 6 Ecossaises''''' |3/1984 |DECCA |- |- |1985 |'''''Haydn: 3 Sonatas, Andante Con Variazioni''''' *Klaviersonate L. 62 Hob. XVI/52 / Klaviersonate L. 54 Hob. XVI/40 / Klaviersonate L. 50 Hob. XVI/37 / Andante Con Variazioni Hob. XVII/6 |7/1985 |Philips |- |1989 |'''''6 Moments musicaux, Op.94 D.780 – No.1 in C (Moderato)''''' | |Philips |- |1989 |'''''Schubert: Piano Works 1822–1828''''' | |Philips |- |1989 |'''''Schubert: Piano Sonata in A minor, D. 845; 3 Klavierstücke, D. 946'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w155948|pure_url=yes}}|title=Schubert: Piano Sonata in A minor, D. 845; 3 Klavierstücke, D. 946|website=Allmusic|accessdate=26 Maart 2010}}</ref> *[[Klaviersonate No. 16 in A mineur, D 845 (Schubert)|Klaviersonate No. 16 in A mineur, D. 845 (Op. 42)]] / Drie impromptus vir klavier, D. 946 |1987 |Philips |- |1992 |'''''Beethoven: Piano Concerto No. 5; Fantasia in C minor''''' *Londense Filharmoniese orkes/ Londense Filharmoniese koor / John Alldis, ''[[dirigent]]'' | |Philips |- |1993 |'''''Beethoven: The Late Piano Sonatas'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w3596|pure_url=yes}}|title=Beethoven: The Late Piano Sonatas|website=Allmusic|accessdate= 10 Maart 2010}}</ref> *Klaviersonate No. 27 in E mineur, Op. 90 / Klaviersonate No. 28 in A majeur, Op. 101 / Klaviersonate No. 30 in E majeur, Op. 109 / Klaviersonate No. 31 in A-mol majeur, Op. 110 / Klaviersonate No. 29 in B-mol majeur ("Hammerklavier"), Op. 106 / Klaviersonate No. 32 in C mineur, Op. 111 |1970–1975 |Philips |- | |'''''Schubert: The Last Three Piano Sonatas'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w20532|pure_url=yes}}|title=Schubert: The Last Three Piano Sonatas|website=Allmusic|accessdate=1 April 2010}}</ref> *Klaviersonate No. 19 in C mineur, D. 958 / Klaviersonate No. 20 in A majeur, D. 959 / Klaviersonate No. 21 in B-mol majeur, D. 960 / Drie Impromptus vir klavier, D. 946 |1971–1974 |Philips |- |1993 |'''''Beethoven: Piano Sonatas Op. 53, 54 & 101; Andante favouri''''' | |DECCA |- |1993 |'''''Beethoven: Piano Sonatas Nos. 16–18''''' *Klaviersonate No. 16 in G, Op. 31 No. 1 / Klaviersonate No. 17 in D mineur, Op. 31 No. 2 ''"Storm"'' / Klaviersonate No. 18 in E-mol, Op.31 No.3 ''"Die jag"'' | |DECCA |- |1994 |'''''Schubert: The Last Three Piano Sonatas''''' | |Philips |- |1994 |'''''Mozart: The Great Piano Concertos, Vol.1''''' | |DECCA |- |1994 |'''''Mozart: The Great Piano Concertos Nos. 9, 15, 22, 25 & 27''''' | |Philips |- |1994 |'''''Beethoven: Favourite Piano Sonatas''''' *Klaviersonate No. 8 in C mineur, Op. 13 / Klaviersonate No. 14 in C-# mineur ''"Maanlig"'' / Klaviersonate No. 15 in D majeur, Op.28 ''"Pastoraal"''/ Klaviersonate No. 26 in E-mol majeur, Op. 81a / Klaviersonate No. 17 in D mineur, Op. 31, No. 2 ''"Storm"'' / Klaviersonate No. 21 in C majeur, Op. 53 ''"Waldstein"'' / Klaviersonate No. 23 in F mineur, Op. 57 ''"Appassionata"'' | |Philips |- |1994 |'''''Beethoven: Sonatas Op. 26, Op. 27 No. 1, Op. 27 No. 2 "Moonlight" & Op. 49 No. 1''''' | |Philips |- |1995 |'''''Beethoven: Piano Sonatas, Op. 2 Nos. 1–3 ''''' | |DECCA |- |1995 |'''''Beethoven: Piano Sonatas Nos. 8–11 ''''' | |DECCA |- |1996 |'''''Mussorgsky: Pictures at an Exhibition (Piano & Orchestral versions)''''' | |Philips |- |1996 |'''''Beethoven: Piano Sonatas Nos. 5, 6 & 7 ''''' | |DECCA |- |1997 |'''''Beethoven: Piano Sonatas op. 7 & 28 Pastoral & 49 No. 2''''' | |DECCA |- |1999 |'''''Beethoven: Piano Sonatas, Op. 109, 110 & 111''''' | |DECCA |- |1999 |'''''Schubert: Piano Sonata No.20, D 959; Hungarian Melody; 16 German Dances etc.''''' | |Philips |- |1999 |'''''Liszt: Années de pèlerinage, Books 1–3''''' | |Philips |- |1999 |'''Schubert: Piano Sonata in A minor, D 845; 3 Klavierstücke, D 946'''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w155948|pure_url=yes}}|title=Schubert: Piano Sonata in A minor, D 845; 3 Klavierstücke, D 946|website=Allmusic|accessdate=29 Maart 2010}}</ref> |1987 |Philips |- |1999 |'''''Beethoven: The 5 Piano Concertos''''' *Vienna Philharmonic Orchestra / Simon Rattle, Conductor | |Philips |- |2000 |'''''Mozart: Piano Sonatas'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w70966|pure_url=yes}}|title=Mozart: Piano Sonatas K330, 331, 570 / Rondo K511|website=Allmusic|accessdate= 29 Maart 2010}}</ref> *Rondo vir klavier, No. 3 in A mineur, K. 511 *Klaviersonate No. 11 in A majeur ("Alla Turca") K. 331 (K. 300i) *Klaviersonate No. 16 in B-mol majeur, K. 570 *Klaviersonate No. 10 in C majeur, K. 330 (K. 300h) |1998 / 1999 |Philips |- |2000 |'''''Schubert: Piano Sonata No 21, D 960; Wanderer Fantasie, D760''''' | |Philips |- |2000 |'''''Mozart: Piano Sonatas No.11 in A, K.331 -"Alla Turca"; No.17 in B flat, K.570; No.10 in C major, K.330''''' | |Philips |- |2000 |'''''Beethoven: Bagatelles Opp.33, 119 & 126; Für Elise; Rondo in C; Allegretto in C minor; Klavierstück in B flat''''' | |DECCA |- |2001 |'''''Mozart: Piano Sonatas K.322, K.333 & K.457''''' | |Philips |- |2001 |'''''Beethoven: Piano Concertos Nos. 1 and 4''''' | | |- |2001 |'''''Beethoven: Piano Concertos Nos. 2 & 3 ''''' | |DECCA |- |2002 |'''''Mozart: Piano Concertos K.271 "Jeunehomme" & K.503''''' | |DECCA |- |2002 |'''''Mozart: Piano Concertos K.271 "Jeunehomme" & K.503''''' | |DECCA |- |2002 |'''''Beethoven: Complete Piano Concertos''''' | |Philips |- |2003 |'''''Mozart: Piano Sonatas K 310, 311, 533/494; Fantasy K.397''''' | |Philips |- | |'''''Schubert: Piano Quintet – "Trout”'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w43055|pure_url=yes}}|title=Schubert: Piano Quintet – "Trout"|website=Allmusic|accessdate=2 April 2010}}</ref> *Kwintet vir klavier, viool, altviool, tjello en kontrabas in A majeur ("Forel"), D. 667 (Op. post. 114) | |Philips |- |2005 |'''''Schubert: Schwanengesang; Beethoven: An die Ferne Geliebte'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w124563|pure_url=yes}}|title=Schubert: Schwanengesang; Beethoven: An die Ferne Geliebte|website=Allmusic|accessdate=2 April 2010}}</ref> *[[Ludwig van Beethoven]] – An die ferne Geliebte, liederesiklus vir stem en klavier, Op. 98 *[[Franz Schubert]] – Herbst ("Es rauschen die Winde"), lied vir stem en klavier, D. 945 / Schwanengesang (Swaanlied), liederesiklus vir stem en klavier, D. 957 **Rellstab-Lieder. Liebesbotschaft / Rellstab-Lieder. Kriegers Ahnung / Rellstab-Lieder. Frühlingssehnsucht / Rellstab-Lieder. Ständchen / Rellstab-Lieder. Aufenthalt / Rellstab-Lieder. In der Ferne / Rellstab-Lieder. Abschied / Heine-Lieder. Der Atlas / Heine-Lieder. Ihr Bild / Heine-Lieder. Das Fischermädchen / Heine-Lieder. Die Stadt / Heine-Lieder. Am Meer / Heine-Lieder. Der Doppelgänger / Seidl-Lied. Die Taubenpost |2003 |DECCA |- |2005 |'''''Mozart: Piano Concertos Nos.20, 23 & Concert Rondos''''' | |DECCA |- |2006 |'''''Mozart: Complete Edition Box 6: Quintets, Quartets etc.''''' | |Philips |- |2006 |'''''Mozart: Piano Concertos K414 & K453''''' | |Philips |- |2006 |'''''Liszt: Sonata in B minor etc.''''' | |Philips |- |2007 |'''''JS Bach: Italian Concerto, etc.''''' *Italiaanse Concerto in F, BWV 971 / Ich ruf zu dir, Herr Jesu Christ, BWV 639 / Prelude (Fantasie) in A mineur, BWV 922 / Chromatiese Fantasie en Fuga in D mineur, BWV 903 / Nun komm, der Heiden Heiland, BWV 659 / Fantasie en Fuga in A mineur, BWV 904 |1976 |Philips |- |2008 |'''''Alfred Brendel: The Complete Vox, Turnabout and Vanguard Solo Recordings''''' (36CDs) |verskeie, hoofsaaklik 1959–1962 |Brilliant Classics (oorspronklik by Vox) |- |2008 |'''''Beethoven: Piano Concertos Nos. 4 & 5''''' *Weense Filharmoniese orkes (Wiener Philharmoniker) / [[Simon Rattle]], dirigent | |Philips |- |2009 |'''''Beethoven: Piano Concerto No. 5; Piano Sonata Op. 57, "Appassionata" ''''' *Wiener Philharmoniker / Simon Rattle, dirigent | |Philips |- |2009 |'''''The Farewell Concerts'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w204518|pure_url=yes}}|title=The Farewell Concerts|website=Allmusic|accessdate=26 Maart 2010}}</ref> |2008 |DECCA |- |2009 |'''''Beethoven: Piano Sonatas Nos. 8, 14, 23 & 26 ''''' | |Philips |- |} === Samestellings === {| class="wikitable sortable" border="1"http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d3/WikEd_fullscreen.png |- ! width="6%"|Jaar van uitreiking | width="70%"|Details ! width="12%" class="unsortable"|Opnamedatum(s) ! width="12%"|Etiket |- | 1998 | '''''Great Pianists of the 20th Century – Alfred Brendel I'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w66958|pure_url=yes}}|title=Great Pianists of the 20th Century – Alfred Brendel I|website=Allmusic|accessdate=28 Februarie 2010}}</ref> * [[Joseph Haydn|Haydn]]: Klaviersonate in E mineur, H. 16/34 / Klaviersonate in G majeur, H. 16/40 / Klaviersonate in D majeur, H. 16/42 / Klaviersonate in E-mol majeur, H. 16/52 * [[Franz Schubert|Schubert]]: Impromptus, D. 899 (Op. 90) / Impromptus, D. 935 (Op. post. 142) * [[Robert Schumann|Schumann]]: Fantasiestücke (8 Fantasiestukke), Op. 12 | 1982–1991 | Philips Classics |- | 1999 | '''''Great Pianists of the 20th Century – Alfred Brendel II'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w59059|pure_url=yes}}|title=Great Pianists of the 20th Century – Alfred Brendel II|website=Allmusic|accessdate=28 Februarie 2010}}</ref> * [[Ludwig van Beethoven|Beethoven]]: Klaviersonate No. 29 in B-mol majeur, Op. 106 ''"Hammerklavier"'' / Bagatelles, Op. 126 / Variasies op Salieri se "La Stessa, le Stessissima," in B-mol majeur, WoO 73 / Diabelli-variasies, Op. 120 / Klaviersonate No. 32 in C mineur, Op. 111 | 1963–1995 | Philips Classics |- | 1999 | '''''Great Pianists of the 20th Century – Alfred Brendel III'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w62274|pure_url=yes}}|title=Great Pianists of the 20th Century – Alfred Brendel III|website=Allmusic|accessdate=28 Februarie 2010}}</ref> | 1968–1989 | Philips Classics |- | 2006 | '''''The Artist's Choice Collection: Alfred Brendel''''' | | Philips |- | 2006 | '''''The Artist's Choice: Alfred Brendel plays Beethoven''''' | | Philips |- | 2006 | '''''The Artist's Choice: Alfred Brendel plays Haydn and Mozart''''' | | Philips |- | 2006 | '''''The Artist's Choice: Alfred Brendel plays Liszt and Schumann''''' | | Philips |- | 2006 | '''''The Artist's Choice: Alfred Brendel plays Schubert''''' | | Philips |- | 2007 | '''''Alfred Brendel in Recital'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w153211|pure_url=yes}}|title=Alfred Brendel in Recital|website=Allmusic|accessdate=28 Februarie 2010}}</ref> *[[Ludwig van Beethoven|Beethoven]]: Diabelli-variasies / Klaviersonate No. 28 in A majeur, Op. 101 *[[Frédéric Chopin|Chopin]]: Andante spianato et grande polonaise brillante *[[Felix Mendelssohn|Mendelssohn]]: Variations sérieuses, Op. 54 *[[Ferruccio Busoni|Busoni]]: Elegieë Nos. 3 en 6 | 1968–2001 | Philips |- | 2007 |'''''Alfred Brendel – Unpublished Live and Radio Performances 1968–2001''''' | 1968–2001 | Philips |- |} === Boksstelle === {| class="wikitable sortable" border="1" |- ! width="6%"|Jaar van uitreiking ! width="70%"|Details ! width="12%" class="unsortable"|Opnamedatum(s) ! width="12%"|Etiket |- |1986 |'''''Haydn: 11 Piano Sonatas''''' | |Philips |- |1996 |'''''Mozart: Favourite Works for Piano''''' | |DECCA |- |1996 |'''''Beethoven: Complete Piano Sonatas''''' *10 CDs | |Philips |- |2001 |'''''Schubert: Piano Sonatas Nos.9,18,20, & 21''''' | |DECCA |- |2004 |'''''Beethoven: Complete Works for Piano & Cello''''' | |DECCA |- |2005 |'''''Complete Mozart Edition: Piano Concertos''''' *12 CDs | |Philips |- |2016 |'''''Alfred Brendel: The Complete Philips Recordings''''' *114 CDs |1970–2008 |DECCA |} === Videovrystellings === {| class="wikitable sortable" border="1" |- ! width="6%"|Jaar van uitreiking ! width="70%"|Details ! width="12%" class="unsortable"|Opnamedatum(s) ! width="12%"|Etiket |- |2011 |'''''Alfred Brendel on Music: Three Lectures''''' *2 DVDs | |C Major |} == Verwysings == ;Algemeen {{refbegin}} *[http://www.alfredbrendel.com/completerecordings.php Alfred Brendel se amptelike webwerf] *[http://www.allmusic.com/artist/alfred-brendel-q14815/credits/all/date-asc/100 'n Meer omvattende lys van Brendel se opnames.] {{refend}} ;Spesifiek {{Verwysings}} [[Kategorie:Musiek]] 1k7e3blgs23st1oiiofesk01iyvt38f 2814027 2814026 2025-06-18T22:29:08Z Johannescharlesventer 146706 2814027 wikitext text/x-wiki [[Beeld:Alfredbrendel.jpg|duimnael|regs|Brendel in 2010]] Die [[pianis]] '''[[Alfred Brendel]]''' (5 Januarie 1931 – 17 Junie 2025) het vir meer as 'n halfeeu opnames gemaak. Sy eerste album (op 21-jarige leeftyd) was 'n opname van [[Sergei Prokofiëf|Prokofiëf]] se Klavierconcerto No. 5, en sy laaste opnames was 'n reeks afskeidskonserte in 2008, opgeneem in [[Hanover]] en [[Wene]]. Hy het slegs saam met drie [[plaatetiket]]te opnames gemaak: Vox Records, Decca Records en Philips. Sy diskografie sluit verskeie albums en samestellings (kompilasies) van veelvuldige opnames van 'n verskeidenheid [[komponis]]te in. == Oorsig == Alfred Brendel het sy eerste opname op 21-jarige ouderdom gemaak en sedert dié opname sy repertorium aansienlik uitgebrei. Hy was die eerste pianis ooit wat die volledige solo-klavierwerke van [[Ludwig van Beethoven|Beethoven]] opgeneem het. Hy het ook werke van [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozart]], [[Franz Liszt|Liszt]], [[Johannes Brahms|Brahms]], [[Robert Schumann|Schumann]] en [[Franz Schubert|Schubert]] opgeneem. Wat kontemporêre klassieke musiek betref het hy ondermeer [[Arnold Schoenberg|Schoenberg]] se Klavierconcerto op. 42 en [[Alban Berg]] se klaviersonate opgeneem. Brendel het uitgebreide opnames gemaak vir die VOX-plaatetiket met die eerste van drie stelle van Beethoven se volledige klaviersonates. Hy het eers in die 1970's 'n groot opnamekontrak verkry. Sy deurbraak het gekom ná 'n Beethoven-konsert by die Queen Elizabeth Hall in Londen; die dag daarna het drie groot platemaatskappye sy agent gebel. Brendel het vanaf die 1970's vir Philips Classics Records opnames gemaak.<ref>{{cite news|url=http://arts.guardian.co.uk/reviews/observer/story/0,,1681512,00.html|title=Alfred Brendel, A Personal 75th Birthday Selection|newspaper=The Observer|author=Anthony Holden|date=8 Januarie 2006|accessdate=20 November 2010}}</ref> == Gedeeltelike diskografie == === Albums === {| class="wikitable sortable" border="1" |- ! width="6%"|Jaar van uitreiking ! width="70%"|Albumtitel ! width="12%''|Opnamedatum(s) ! width="12%"|Etiket |- |1980 |'''''Schumann: Works for Oboe and Piano''''' |1980 |Philips |- |1992 |'''''Schumann: Kreisleriana; Kinderszenen; Fantasiestücke''''' |1980 |Philips |- |2008 |'''''Beethoven: Piano Concertos 4 & 5''''' |12/1997, 2/1998 |Philips |- | |'''''The Artist's Choice: Alfred Brendel – Live at the BBC''''' | | |- |1998 |'''''Schumann: Piano Concerto; Fantasy Op.17''''' |1998 |Philips |- |1985 |'''''Schubert: Winterreise''''' |1985 |Philips |- |1997 |'''''Schubert: The Complete Impromptus / Moments Musicaux''''' |1972, 1974, 1975 |Philips |- | |'''''Schubert: Impromptus D899, Op90; Impromptus D935, Op142'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w43067|pure_url=yes}}|title=Schubert: Impromptus D899, Op90; Impromptus D935, Op142|website=Allmusic|accessdate=2 April 2010}}</ref> *Impromptus D899 (Op. 90) / Impromptus D935 (Op. post. 142) | | |- | |'''''Schubert: Complete Impromptus, D899 & D935; 11 Ecossaises, etc.''''' | | |- | |'''''Schubert: Forellenquintett / Mozart: Piano Quartet In G Minor'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w20597|pure_url=yes}}|title=Schubert: Forellenquintett / Mozart: Piano Quartet In G Minor|website=Allmusic|accessdate=1 April 2010}}</ref> *[[Franz Schubert]] – Kwintet vir klavier, [[viool]], [[altviool]], [[tjello]] en [[kontrabas]] in A majeur ("Forel"), D. 667 (Op. post. 114) *[[Wolfgang Amadeus Mozart]] – Klavierkwartet No. 1 in G mineur, K. 478 |1994 |Philips |- | |'''''Schubert: Piano Sonatas in A and A minor, D664 & D537''''' |1982 |Philips |- | |'''''Schubert: Piano Sonatas in A minor and D major, D784 & D850'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w150865|pure_url=yes}}|title=Schubert: Piano Sonatas in A minor, D.784 & D, D.850|website=Allmusic|accessdate=1 April 2010}}</ref> |1987 |Philips |- | |'''''Schubert: Piano Sonata in A, D.959 / No.20; Hungarian Melody; 16 German Dances etc.''''' | | |- | |'''''Schubert: Piano Sonata In C minor, D958; 6 Moments Musicaux, D.780''''' | | |- | |'''''Mozart: Piano Concertos No.22 in E flat, K.482 ; No.27 in B flat, K.595''''' | |Philips |- | |'''''Mozart: Piano Concertos No.21 in C, K.467; No.15 in B flat, K.450; No.23 in A, K.488''''' | |Philips |- | |'''''Mozart: Piano Concertos No.20 in D minor, K.466 ; No.24 in C minor, K.491''''' | |Philips |- | |'''''Beethoven: Diabelli Variations''''' | |Philips |- | |'''''Beethoven: Piano Sonatas Nos. 26 & 29''''' | | |- |1985 |'''''Beethoven: Für Elise; Eroica Variations, Op.35; 6 Bagatelles Op.126; 6 Ecossaises''''' |3/1984 |DECCA |- |- |1985 |'''''Haydn: 3 Sonatas, Andante Con Variazioni''''' *Klaviersonate L. 62 Hob. XVI/52 / Klaviersonate L. 54 Hob. XVI/40 / Klaviersonate L. 50 Hob. XVI/37 / Andante Con Variazioni Hob. XVII/6 |7/1985 |Philips |- |1989 |'''''6 Moments musicaux, Op.94 D.780 – No.1 in C (Moderato)''''' | |Philips |- |1989 |'''''Schubert: Piano Works 1822–1828''''' | |Philips |- |1989 |'''''Schubert: Piano Sonata in A minor, D. 845; 3 Klavierstücke, D. 946'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w155948|pure_url=yes}}|title=Schubert: Piano Sonata in A minor, D. 845; 3 Klavierstücke, D. 946|website=Allmusic|accessdate=26 Maart 2010}}</ref> *[[Klaviersonate No. 16 in A mineur, D 845 (Schubert)|Klaviersonate No. 16 in A mineur, D. 845 (Op. 42)]] / Drie impromptus vir klavier, D. 946 |1987 |Philips |- |1992 |'''''Beethoven: Piano Concerto No. 5; Fantasia in C minor''''' *Londense Filharmoniese orkes/ Londense Filharmoniese koor / John Alldis, ''[[dirigent]]'' | |Philips |- |1993 |'''''Beethoven: The Late Piano Sonatas'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w3596|pure_url=yes}}|title=Beethoven: The Late Piano Sonatas|website=Allmusic|accessdate= 10 Maart 2010}}</ref> *Klaviersonate No. 27 in E mineur, Op. 90 / Klaviersonate No. 28 in A majeur, Op. 101 / Klaviersonate No. 30 in E majeur, Op. 109 / Klaviersonate No. 31 in A-mol majeur, Op. 110 / Klaviersonate No. 29 in B-mol majeur ("Hammerklavier"), Op. 106 / Klaviersonate No. 32 in C mineur, Op. 111 |1970–1975 |Philips |- | |'''''Schubert: The Last Three Piano Sonatas'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w20532|pure_url=yes}}|title=Schubert: The Last Three Piano Sonatas|website=Allmusic|accessdate=1 April 2010}}</ref> *Klaviersonate No. 19 in C mineur, D. 958 / Klaviersonate No. 20 in A majeur, D. 959 / Klaviersonate No. 21 in B-mol majeur, D. 960 / Drie Impromptus vir klavier, D. 946 |1971–1974 |Philips |- |1993 |'''''Beethoven: Piano Sonatas Op. 53, 54 & 101; Andante favouri''''' | |DECCA |- |1993 |'''''Beethoven: Piano Sonatas Nos. 16–18''''' *Klaviersonate No. 16 in G, Op. 31 No. 1 / Klaviersonate No. 17 in D mineur, Op. 31 No. 2 ''"Storm"'' / Klaviersonate No. 18 in E-mol, Op.31 No.3 ''"Die jag"'' | |DECCA |- |1994 |'''''Schubert: The Last Three Piano Sonatas''''' | |Philips |- |1994 |'''''Mozart: The Great Piano Concertos, Vol.1''''' | |DECCA |- |1994 |'''''Mozart: The Great Piano Concertos Nos. 9, 15, 22, 25 & 27''''' | |Philips |- |1994 |'''''Beethoven: Favourite Piano Sonatas''''' *Klaviersonate No. 8 in C mineur, Op. 13 / Klaviersonate No. 14 in C-# mineur ''"Maanlig"'' / Klaviersonate No. 15 in D majeur, Op.28 ''"Pastoraal"''/ Klaviersonate No. 26 in E-mol majeur, Op. 81a / Klaviersonate No. 17 in D mineur, Op. 31, No. 2 ''"Storm"'' / Klaviersonate No. 21 in C majeur, Op. 53 ''"Waldstein"'' / Klaviersonate No. 23 in F mineur, Op. 57 ''"Appassionata"'' | |Philips |- |1994 |'''''Beethoven: Sonatas Op. 26, Op. 27 No. 1, Op. 27 No. 2 "Moonlight" & Op. 49 No. 1''''' | |Philips |- |1995 |'''''Beethoven: Piano Sonatas, Op. 2 Nos. 1–3 ''''' | |DECCA |- |1995 |'''''Beethoven: Piano Sonatas Nos. 8–11 ''''' | |DECCA |- |1996 |'''''Mussorgsky: Pictures at an Exhibition (Piano & Orchestral versions)''''' | |Philips |- |1996 |'''''Beethoven: Piano Sonatas Nos. 5, 6 & 7 ''''' | |DECCA |- |1997 |'''''Beethoven: Piano Sonatas op. 7 & 28 Pastoral & 49 No. 2''''' | |DECCA |- |1999 |'''''Beethoven: Piano Sonatas, Op. 109, 110 & 111''''' | |DECCA |- |1999 |'''''Schubert: Piano Sonata No.20, D 959; Hungarian Melody; 16 German Dances etc.''''' | |Philips |- |1999 |'''''Liszt: Années de pèlerinage, Books 1–3''''' | |Philips |- |1999 |'''Schubert: Piano Sonata in A minor, D 845; 3 Klavierstücke, D 946'''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w155948|pure_url=yes}}|title=Schubert: Piano Sonata in A minor, D 845; 3 Klavierstücke, D 946|website=Allmusic|accessdate=29 Maart 2010}}</ref> |1987 |Philips |- |1999 |'''''Beethoven: The 5 Piano Concertos''''' *Vienna Philharmonic Orchestra / Simon Rattle, Conductor | |Philips |- |2000 |'''''Mozart: Piano Sonatas'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w70966|pure_url=yes}}|title=Mozart: Piano Sonatas K330, 331, 570 / Rondo K511|website=Allmusic|accessdate= 29 Maart 2010}}</ref> *Rondo vir klavier, No. 3 in A mineur, K. 511 *Klaviersonate No. 11 in A majeur ("Alla Turca") K. 331 (K. 300i) *Klaviersonate No. 16 in B-mol majeur, K. 570 *Klaviersonate No. 10 in C majeur, K. 330 (K. 300h) |1998 / 1999 |Philips |- |2000 |'''''Schubert: Piano Sonata No 21, D 960; Wanderer Fantasie, D760''''' | |Philips |- |2000 |'''''Mozart: Piano Sonatas No.11 in A, K.331 -"Alla Turca"; No.17 in B flat, K.570; No.10 in C major, K.330''''' | |Philips |- |2000 |'''''Beethoven: Bagatelles Opp.33, 119 & 126; Für Elise; Rondo in C; Allegretto in C minor; Klavierstück in B flat''''' | |DECCA |- |2001 |'''''Mozart: Piano Sonatas K.322, K.333 & K.457''''' | |Philips |- |2001 |'''''Beethoven: Piano Concertos Nos. 1 and 4''''' | | |- |2001 |'''''Beethoven: Piano Concertos Nos. 2 & 3 ''''' | |DECCA |- |2002 |'''''Mozart: Piano Concertos K.271 "Jeunehomme" & K.503''''' | |DECCA |- |2002 |'''''Mozart: Piano Concertos K.271 "Jeunehomme" & K.503''''' | |DECCA |- |2002 |'''''Beethoven: Complete Piano Concertos''''' | |Philips |- |2003 |'''''Mozart: Piano Sonatas K 310, 311, 533/494; Fantasy K.397''''' | |Philips |- | |'''''Schubert: Piano Quintet – "Trout”'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w43055|pure_url=yes}}|title=Schubert: Piano Quintet – "Trout"|website=Allmusic|accessdate=2 April 2010}}</ref> *Kwintet vir klavier, viool, altviool, tjello en kontrabas in A majeur ("Forel"), D. 667 (Op. post. 114) | |Philips |- |2005 |'''''Schubert: Schwanengesang; Beethoven: An die Ferne Geliebte'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w124563|pure_url=yes}}|title=Schubert: Schwanengesang; Beethoven: An die Ferne Geliebte|website=Allmusic|accessdate=2 April 2010}}</ref> *[[Ludwig van Beethoven]] – An die ferne Geliebte, liederesiklus vir stem en klavier, Op. 98 *[[Franz Schubert]] – Herbst ("Es rauschen die Winde"), lied vir stem en klavier, D. 945 / Schwanengesang (Swaanlied), liederesiklus vir stem en klavier, D. 957 **Rellstab-Lieder. Liebesbotschaft / Rellstab-Lieder. Kriegers Ahnung / Rellstab-Lieder. Frühlingssehnsucht / Rellstab-Lieder. Ständchen / Rellstab-Lieder. Aufenthalt / Rellstab-Lieder. In der Ferne / Rellstab-Lieder. Abschied / Heine-Lieder. Der Atlas / Heine-Lieder. Ihr Bild / Heine-Lieder. Das Fischermädchen / Heine-Lieder. Die Stadt / Heine-Lieder. Am Meer / Heine-Lieder. Der Doppelgänger / Seidl-Lied. Die Taubenpost |2003 |DECCA |- |2005 |'''''Mozart: Piano Concertos Nos.20, 23 & Concert Rondos''''' | |DECCA |- |2006 |'''''Mozart: Complete Edition Box 6: Quintets, Quartets etc.''''' | |Philips |- |2006 |'''''Mozart: Piano Concertos K414 & K453''''' | |Philips |- |2006 |'''''Liszt: Sonata in B minor etc.''''' | |Philips |- |2007 |'''''JS Bach: Italian Concerto, etc.''''' *Italiaanse Concerto in F, BWV 971 / Ich ruf zu dir, Herr Jesu Christ, BWV 639 / Prelude (Fantasie) in A mineur, BWV 922 / Chromatiese Fantasie en Fuga in D mineur, BWV 903 / Nun komm, der Heiden Heiland, BWV 659 / Fantasie en Fuga in A mineur, BWV 904 |1976 |Philips |- |2008 |'''''Alfred Brendel: The Complete Vox, Turnabout and Vanguard Solo Recordings''''' (36CDs) |verskeie, hoofsaaklik 1959–1962 |Brilliant Classics (oorspronklik by Vox) |- |2008 |'''''Beethoven: Piano Concertos Nos. 4 & 5''''' *Weense Filharmoniese orkes (Wiener Philharmoniker) / [[Simon Rattle]], dirigent | |Philips |- |2009 |'''''Beethoven: Piano Concerto No. 5; Piano Sonata Op. 57, "Appassionata" ''''' *Wiener Philharmoniker / Simon Rattle, dirigent | |Philips |- |2009 |'''''The Farewell Concerts'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w204518|pure_url=yes}}|title=The Farewell Concerts|website=Allmusic|accessdate=26 Maart 2010}}</ref> |2008 |DECCA |- |2009 |'''''Beethoven: Piano Sonatas Nos. 8, 14, 23 & 26 ''''' | |Philips |- |} === Samestellings === {| class="wikitable sortable" border="1"http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d3/WikEd_fullscreen.png |- ! width="6%"|Jaar van uitreiking | width="70%"|Details ! width="12%" class="unsortable"|Opnamedatum(s) ! width="12%"|Etiket |- | 1998 | '''''Great Pianists of the 20th Century – Alfred Brendel I'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w66958|pure_url=yes}}|title=Great Pianists of the 20th Century – Alfred Brendel I|website=Allmusic|accessdate=28 Februarie 2010}}</ref> * [[Joseph Haydn|Haydn]]: Klaviersonate in E mineur, H. 16/34 / Klaviersonate in G majeur, H. 16/40 / Klaviersonate in D majeur, H. 16/42 / Klaviersonate in E-mol majeur, H. 16/52 * [[Franz Schubert|Schubert]]: Impromptus, D. 899 (Op. 90) / Impromptus, D. 935 (Op. post. 142) * [[Robert Schumann|Schumann]]: Fantasiestücke (8 Fantasiestukke), Op. 12 | 1982–1991 | Philips Classics |- | 1999 | '''''Great Pianists of the 20th Century – Alfred Brendel II'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w59059|pure_url=yes}}|title=Great Pianists of the 20th Century – Alfred Brendel II|website=Allmusic|accessdate=28 Februarie 2010}}</ref> * [[Ludwig van Beethoven|Beethoven]]: Klaviersonate No. 29 in B-mol majeur, Op. 106 ''"Hammerklavier"'' / Bagatelles, Op. 126 / Variasies op Salieri se "La Stessa, le Stessissima," in B-mol majeur, WoO 73 / Diabelli-variasies, Op. 120 / Klaviersonate No. 32 in C mineur, Op. 111 | 1963–1995 | Philips Classics |- | 1999 | '''''Great Pianists of the 20th Century – Alfred Brendel III'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w62274|pure_url=yes}}|title=Great Pianists of the 20th Century – Alfred Brendel III|website=Allmusic|accessdate=28 Februarie 2010}}</ref> | 1968–1989 | Philips Classics |- | 2006 | '''''The Artist's Choice Collection: Alfred Brendel''''' | | Philips |- | 2006 | '''''The Artist's Choice: Alfred Brendel plays Beethoven''''' | | Philips |- | 2006 | '''''The Artist's Choice: Alfred Brendel plays Haydn and Mozart''''' | | Philips |- | 2006 | '''''The Artist's Choice: Alfred Brendel plays Liszt and Schumann''''' | | Philips |- | 2006 | '''''The Artist's Choice: Alfred Brendel plays Schubert''''' | | Philips |- | 2007 | '''''Alfred Brendel in Recital'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w153211|pure_url=yes}}|title=Alfred Brendel in Recital|website=Allmusic|accessdate=28 Februarie 2010}}</ref> *[[Ludwig van Beethoven|Beethoven]]: Diabelli-variasies / Klaviersonate No. 28 in A majeur, Op. 101 *[[Frédéric Chopin|Chopin]]: Andante spianato et grande polonaise brillante *[[Felix Mendelssohn|Mendelssohn]]: Variations sérieuses, Op. 54 *[[Ferruccio Busoni|Busoni]]: Elegieë Nos. 3 en 6 | 1968–2001 | Philips |- | 2007 |'''''Alfred Brendel – Unpublished Live and Radio Performances 1968–2001''''' | 1968–2001 | Philips |- |} === Boksstelle === {| class="wikitable sortable" border="1" |- ! width="6%"|Jaar van uitreiking ! width="70%"|Details ! width="12%" class="unsortable"|Opnamedatum(s) ! width="12%"|Etiket |- |1986 |'''''Haydn: 11 Piano Sonatas''''' | |Philips |- |1996 |'''''Mozart: Favourite Works for Piano''''' | |DECCA |- |1996 |'''''Beethoven: Complete Piano Sonatas''''' *10 CDs | |Philips |- |2001 |'''''Schubert: Piano Sonatas Nos.9,18,20, & 21''''' | |DECCA |- |2004 |'''''Beethoven: Complete Works for Piano & Cello''''' | |DECCA |- |2005 |'''''Complete Mozart Edition: Piano Concertos''''' *12 CDs | |Philips |- |2016 |'''''Alfred Brendel: The Complete Philips Recordings''''' *114 CDs |1970–2008 |DECCA |} === Videovrystellings === {| class="wikitable sortable" border="1" |- ! width="6%"|Jaar van uitreiking ! width="70%"|Details ! width="12%" class="unsortable"|Opnamedatum(s) ! width="12%"|Etiket |- |2011 |'''''Alfred Brendel on Music: Three Lectures''''' *2 DVDs | |C Major |} == Verwysings == ;Algemeen {{refbegin}} *[http://www.alfredbrendel.com/completerecordings.php Alfred Brendel se amptelike webwerf] *[http://www.allmusic.com/artist/alfred-brendel-q14815/credits/all/date-asc/100 'n Meer omvattende lys van Brendel se opnames.] {{refend}} ;Spesifiek {{Verwysings}} [[Kategorie:Diskografieë]] idxdco4n9f0c3ry2rzlrj8m6paqrd2d 2814202 2814027 2025-06-19T10:35:08Z Rooiratel 90342 Opruim 2814202 wikitext text/x-wiki [[Beeld:Alfredbrendel.jpg|duimnael|regs|Brendel in 2010]] Die [[pianis]] '''[[Alfred Brendel]]''' (5 Januarie 1931 – 17 Junie 2025) het vir meer as 'n halfeeu opnames gemaak. Sy eerste album (op 21-jarige leeftyd) was 'n opname van [[Sergei Prokofiëf|Prokofiëf]] se Klavierconcerto No. 5, en sy laaste opnames was 'n reeks afskeidskonserte in 2008, opgeneem in [[Hanover]] en [[Wene]]. Hy het slegs saam met drie [[plaatetiket]]te opnames gemaak: Vox Records, Decca Records en Philips. Sy diskografie sluit verskeie albums en samestellings (kompilasies) van veelvuldige opnames van 'n verskeidenheid [[komponis]]te in. == Oorsig == Alfred Brendel het sy eerste opname op 21-jarige ouderdom gemaak en sedert dié opname sy repertorium aansienlik uitgebrei. Hy was die eerste pianis ooit wat die volledige solo-klavierwerke van [[Ludwig van Beethoven|Beethoven]] opgeneem het. Hy het ook werke van [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozart]], [[Franz Liszt|Liszt]], [[Johannes Brahms|Brahms]], [[Robert Schumann|Schumann]] en [[Franz Schubert|Schubert]] opgeneem. Wat kontemporêre klassieke musiek betref het hy ondermeer [[Arnold Schoenberg|Schoenberg]] se Klavierconcerto op. 42 en [[Alban Berg]] se klaviersonate opgeneem. Brendel het uitgebreide opnames gemaak vir die VOX-plaatetiket met die eerste van drie stelle van Beethoven se volledige klaviersonates. Hy het eers in die 1970's 'n groot opnamekontrak verkry. Sy deurbraak het gekom ná 'n Beethoven-konsert by die Queen Elizabeth Hall in Londen; die dag daarna het drie groot platemaatskappye sy agent gebel. Brendel het vanaf die 1970's vir Philips Classics Records opnames gemaak.<ref>{{cite news|url=http://arts.guardian.co.uk/reviews/observer/story/0,,1681512,00.html|title=Alfred Brendel, A Personal 75th Birthday Selection|newspaper=The Observer|author=Anthony Holden|date=8 Januarie 2006|accessdate=20 November 2010}}</ref> == Gedeeltelike diskografie == === Albums === {| class="wikitable sortable" border="1" |- ! width="6%"|Jaar van uitreiking ! width="70%"|Albumtitel ! width="12%''|Opnamedatum(s) ! width="12%"|Etiket |- |1980 |'''''Schumann: Works for Oboe and Piano''''' |1980 |Philips |- |1992 |'''''Schumann: Kreisleriana; Kinderszenen; Fantasiestücke''''' |1980 |Philips |- |2008 |'''''Beethoven: Piano Concertos 4 & 5''''' |12/1997, 2/1998 |Philips |- | |'''''The Artist's Choice: Alfred Brendel – Live at the BBC''''' | | |- |1998 |'''''Schumann: Piano Concerto; Fantasy Op.17''''' |1998 |Philips |- |1985 |'''''Schubert: Winterreise''''' |1985 |Philips |- |1997 |'''''Schubert: The Complete Impromptus / Moments Musicaux''''' |1972, 1974, 1975 |Philips |- | |'''''Schubert: Impromptus D899, Op90; Impromptus D935, Op142'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w43067|pure_url=yes}}|title=Schubert: Impromptus D899, Op90; Impromptus D935, Op142|website=Allmusic|accessdate=2 April 2010}}</ref> *Impromptus D899 (Op. 90) / Impromptus D935 (Op. post. 142) | | |- | |'''''Schubert: Complete Impromptus, D899 & D935; 11 Ecossaises, etc.''''' | | |- | |'''''Schubert: Forellenquintett / Mozart: Piano Quartet In G Minor'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w20597|pure_url=yes}}|title=Schubert: Forellenquintett / Mozart: Piano Quartet In G Minor|website=Allmusic|accessdate=1 April 2010}}</ref> *[[Franz Schubert]] – Kwintet vir klavier, [[viool]], [[altviool]], [[tjello]] en [[kontrabas]] in A majeur ("Forel"), D. 667 (Op. post. 114) *[[Wolfgang Amadeus Mozart]] – Klavierkwartet No. 1 in G mineur, K. 478 |1994 |Philips |- | |'''''Schubert: Piano Sonatas in A and A minor, D664 & D537''''' |1982 |Philips |- | |'''''Schubert: Piano Sonatas in A minor and D major, D784 & D850'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w150865|pure_url=yes}}|title=Schubert: Piano Sonatas in A minor, D.784 & D, D.850|website=Allmusic|accessdate=1 April 2010}}</ref> |1987 |Philips |- | |'''''Schubert: Piano Sonata in A, D.959 / No.20; Hungarian Melody; 16 German Dances etc.''''' | | |- | |'''''Schubert: Piano Sonata In C minor, D958; 6 Moments Musicaux, D.780''''' | | |- | |'''''Mozart: Piano Concertos No.22 in E flat, K.482 ; No.27 in B flat, K.595''''' | |Philips |- | |'''''Mozart: Piano Concertos No.21 in C, K.467; No.15 in B flat, K.450; No.23 in A, K.488''''' | |Philips |- | |'''''Mozart: Piano Concertos No.20 in D minor, K.466 ; No.24 in C minor, K.491''''' | |Philips |- | |'''''Beethoven: Diabelli Variations''''' | |Philips |- | |'''''Beethoven: Piano Sonatas Nos. 26 & 29''''' | | |- |1985 |'''''Beethoven: Für Elise; Eroica Variations, Op.35; 6 Bagatelles Op.126; 6 Ecossaises''''' |3/1984 |DECCA |- |- |1985 |'''''Haydn: 3 Sonatas, Andante Con Variazioni''''' *Klaviersonate L. 62 Hob. XVI/52 / Klaviersonate L. 54 Hob. XVI/40 / Klaviersonate L. 50 Hob. XVI/37 / Andante Con Variazioni Hob. XVII/6 |7/1985 |Philips |- |1989 |'''''6 Moments musicaux, Op.94 D.780 – No.1 in C (Moderato)''''' | |Philips |- |1989 |'''''Schubert: Piano Works 1822–1828''''' | |Philips |- |1989 |'''''Schubert: Piano Sonata in A minor, D. 845; 3 Klavierstücke, D. 946'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w155948|pure_url=yes}}|title=Schubert: Piano Sonata in A minor, D. 845; 3 Klavierstücke, D. 946|website=Allmusic|accessdate=26 Maart 2010}}</ref> *[[Klaviersonate No. 16 in A mineur, D 845 (Schubert)|Klaviersonate No. 16 in A mineur, D. 845 (Op. 42)]] / Drie impromptus vir klavier, D. 946 |1987 |Philips |- |1992 |'''''Beethoven: Piano Concerto No. 5; Fantasia in C minor''''' *Londense Filharmoniese orkes/ Londense Filharmoniese koor / John Alldis, ''[[dirigent]]'' | |Philips |- |1993 |'''''Beethoven: The Late Piano Sonatas'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w3596|pure_url=yes}}|title=Beethoven: The Late Piano Sonatas|website=Allmusic|accessdate= 10 Maart 2010}}</ref> *Klaviersonate No. 27 in E mineur, Op. 90 / Klaviersonate No. 28 in A majeur, Op. 101 / Klaviersonate No. 30 in E majeur, Op. 109 / Klaviersonate No. 31 in A-mol majeur, Op. 110 / Klaviersonate No. 29 in B-mol majeur ("Hammerklavier"), Op. 106 / Klaviersonate No. 32 in C mineur, Op. 111 |1970–1975 |Philips |- | |'''''Schubert: The Last Three Piano Sonatas'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w20532|pure_url=yes}}|title=Schubert: The Last Three Piano Sonatas|website=Allmusic|accessdate=1 April 2010}}</ref> *Klaviersonate No. 19 in C mineur, D. 958 / Klaviersonate No. 20 in A majeur, D. 959 / Klaviersonate No. 21 in B-mol majeur, D. 960 / Drie Impromptus vir klavier, D. 946 |1971–1974 |Philips |- |1993 |'''''Beethoven: Piano Sonatas Op. 53, 54 & 101; Andante favouri''''' | |DECCA |- |1993 |'''''Beethoven: Piano Sonatas Nos. 16–18''''' *Klaviersonate No. 16 in G, Op. 31 No. 1 / Klaviersonate No. 17 in D mineur, Op. 31 No. 2 ''"Storm"'' / Klaviersonate No. 18 in E-mol, Op.31 No.3 ''"Die jag"'' | |DECCA |- |1994 |'''''Schubert: The Last Three Piano Sonatas''''' | |Philips |- |1994 |'''''Mozart: The Great Piano Concertos, Vol.1''''' | |DECCA |- |1994 |'''''Mozart: The Great Piano Concertos Nos. 9, 15, 22, 25 & 27''''' | |Philips |- |1994 |'''''Beethoven: Favourite Piano Sonatas''''' *Klaviersonate No. 8 in C mineur, Op. 13 / Klaviersonate No. 14 in C-# mineur ''"Maanlig"'' / Klaviersonate No. 15 in D majeur, Op.28 ''"Pastoraal"''/ Klaviersonate No. 26 in E-mol majeur, Op. 81a / Klaviersonate No. 17 in D mineur, Op. 31, No. 2 ''"Storm"'' / Klaviersonate No. 21 in C majeur, Op. 53 ''"Waldstein"'' / Klaviersonate No. 23 in F mineur, Op. 57 ''"Appassionata"'' | |Philips |- |1994 |'''''Beethoven: Sonatas Op. 26, Op. 27 No. 1, Op. 27 No. 2 "Moonlight" & Op. 49 No. 1''''' | |Philips |- |1995 |'''''Beethoven: Piano Sonatas, Op. 2 Nos. 1–3 ''''' | |DECCA |- |1995 |'''''Beethoven: Piano Sonatas Nos. 8–11 ''''' | |DECCA |- |1996 |'''''Mussorgsky: Pictures at an Exhibition (Piano & Orchestral versions)''''' | |Philips |- |1996 |'''''Beethoven: Piano Sonatas Nos. 5, 6 & 7 ''''' | |DECCA |- |1997 |'''''Beethoven: Piano Sonatas op. 7 & 28 Pastoral & 49 No. 2''''' | |DECCA |- |1999 |'''''Beethoven: Piano Sonatas, Op. 109, 110 & 111''''' | |DECCA |- |1999 |'''''Schubert: Piano Sonata No.20, D 959; Hungarian Melody; 16 German Dances etc.''''' | |Philips |- |1999 |'''''Liszt: Années de pèlerinage, Books 1–3''''' | |Philips |- |1999 |'''Schubert: Piano Sonata in A minor, D 845; 3 Klavierstücke, D 946'''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w155948|pure_url=yes}}|title=Schubert: Piano Sonata in A minor, D 845; 3 Klavierstücke, D 946|website=Allmusic|accessdate=29 Maart 2010}}</ref> |1987 |Philips |- |1999 |'''''Beethoven: The 5 Piano Concertos''''' *Vienna Philharmonic Orchestra / Simon Rattle, Conductor | |Philips |- |2000 |'''''Mozart: Piano Sonatas'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w70966|pure_url=yes}}|title=Mozart: Piano Sonatas K330, 331, 570 / Rondo K511|website=Allmusic|accessdate= 29 Maart 2010}}</ref> *Rondo vir klavier, No. 3 in A mineur, K. 511 *Klaviersonate No. 11 in A majeur ("Alla Turca") K. 331 (K. 300i) *Klaviersonate No. 16 in B-mol majeur, K. 570 *Klaviersonate No. 10 in C majeur, K. 330 (K. 300h) |1998 / 1999 |Philips |- |2000 |'''''Schubert: Piano Sonata No 21, D 960; Wanderer Fantasie, D760''''' | |Philips |- |2000 |'''''Mozart: Piano Sonatas No.11 in A, K.331 -"Alla Turca"; No.17 in B flat, K.570; No.10 in C major, K.330''''' | |Philips |- |2000 |'''''Beethoven: Bagatelles Opp.33, 119 & 126; Für Elise; Rondo in C; Allegretto in C minor; Klavierstück in B flat''''' | |DECCA |- |2001 |'''''Mozart: Piano Sonatas K.322, K.333 & K.457''''' | |Philips |- |2001 |'''''Beethoven: Piano Concertos Nos. 1 and 4''''' | | |- |2001 |'''''Beethoven: Piano Concertos Nos. 2 & 3 ''''' | |DECCA |- |2002 |'''''Mozart: Piano Concertos K.271 "Jeunehomme" & K.503''''' | |DECCA |- |2002 |'''''Mozart: Piano Concertos K.271 "Jeunehomme" & K.503''''' | |DECCA |- |2002 |'''''Beethoven: Complete Piano Concertos''''' | |Philips |- |2003 |'''''Mozart: Piano Sonatas K 310, 311, 533/494; Fantasy K.397''''' | |Philips |- | |'''''Schubert: Piano Quintet – "Trout”'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w43055|pure_url=yes}}|title=Schubert: Piano Quintet – "Trout"|website=Allmusic|accessdate=2 April 2010}}</ref> *Kwintet vir klavier, viool, altviool, tjello en kontrabas in A majeur ("Forel"), D. 667 (Op. post. 114) | |Philips |- |2005 |'''''Schubert: Schwanengesang; Beethoven: An die Ferne Geliebte'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w124563|pure_url=yes}}|title=Schubert: Schwanengesang; Beethoven: An die Ferne Geliebte|website=Allmusic|accessdate=2 April 2010}}</ref> *[[Ludwig van Beethoven]] – An die ferne Geliebte, liederesiklus vir stem en klavier, Op. 98 *[[Franz Schubert]] – Herbst ("Es rauschen die Winde"), lied vir stem en klavier, D. 945 / Schwanengesang (Swaanlied), liederesiklus vir stem en klavier, D. 957 **Rellstab-Lieder. Liebesbotschaft / Rellstab-Lieder. Kriegers Ahnung / Rellstab-Lieder. Frühlingssehnsucht / Rellstab-Lieder. Ständchen / Rellstab-Lieder. Aufenthalt / Rellstab-Lieder. In der Ferne / Rellstab-Lieder. Abschied / Heine-Lieder. Der Atlas / Heine-Lieder. Ihr Bild / Heine-Lieder. Das Fischermädchen / Heine-Lieder. Die Stadt / Heine-Lieder. Am Meer / Heine-Lieder. Der Doppelgänger / Seidl-Lied. Die Taubenpost |2003 |DECCA |- |2005 |'''''Mozart: Piano Concertos Nos.20, 23 & Concert Rondos''''' | |DECCA |- |2006 |'''''Mozart: Complete Edition Box 6: Quintets, Quartets etc.''''' | |Philips |- |2006 |'''''Mozart: Piano Concertos K414 & K453''''' | |Philips |- |2006 |'''''Liszt: Sonata in B minor etc.''''' | |Philips |- |2007 |'''''JS Bach: Italian Concerto, etc.''''' *Italiaanse Concerto in F, BWV 971 / Ich ruf zu dir, Herr Jesu Christ, BWV 639 / Prelude (Fantasie) in A mineur, BWV 922 / Chromatiese Fantasie en Fuga in D mineur, BWV 903 / Nun komm, der Heiden Heiland, BWV 659 / Fantasie en Fuga in A mineur, BWV 904 |1976 |Philips |- |2008 |'''''Alfred Brendel: The Complete Vox, Turnabout and Vanguard Solo Recordings''''' (36CDs) |verskeie, hoofsaaklik 1959–1962 |Brilliant Classics (oorspronklik by Vox) |- |2008 |'''''Beethoven: Piano Concertos Nos. 4 & 5''''' *Weense Filharmoniese orkes (Wiener Philharmoniker) / [[Simon Rattle]], dirigent | |Philips |- |2009 |'''''Beethoven: Piano Concerto No. 5; Piano Sonata Op. 57, "Appassionata" ''''' *Wiener Philharmoniker / Simon Rattle, dirigent | |Philips |- |2009 |'''''The Farewell Concerts'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w204518|pure_url=yes}}|title=The Farewell Concerts|website=Allmusic|accessdate=26 Maart 2010}}</ref> |2008 |DECCA |- |2009 |'''''Beethoven: Piano Sonatas Nos. 8, 14, 23 & 26 ''''' | |Philips |- |} === Samestellings === {| class="wikitable sortable" border="1"http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d3/WikEd_fullscreen.png |- ! width="6%"|Jaar van uitreiking | width="70%"|Details ! width="12%" class="unsortable"|Opnamedatum(s) ! width="12%"|Etiket |- | 1998 | '''''Great Pianists of the 20th Century – Alfred Brendel I'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w66958|pure_url=yes}}|title=Great Pianists of the 20th Century – Alfred Brendel I|website=Allmusic|accessdate=28 Februarie 2010}}</ref> * [[Joseph Haydn|Haydn]]: Klaviersonate in E mineur, H. 16/34 / Klaviersonate in G majeur, H. 16/40 / Klaviersonate in D majeur, H. 16/42 / Klaviersonate in E-mol majeur, H. 16/52 * [[Franz Schubert|Schubert]]: Impromptus, D. 899 (Op. 90) / Impromptus, D. 935 (Op. post. 142) * [[Robert Schumann|Schumann]]: Fantasiestücke (8 Fantasiestukke), Op. 12 | 1982–1991 | Philips Classics |- | 1999 | '''''Great Pianists of the 20th Century – Alfred Brendel II'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w59059|pure_url=yes}}|title=Great Pianists of the 20th Century – Alfred Brendel II|website=Allmusic|accessdate=28 Februarie 2010}}</ref> * [[Ludwig van Beethoven|Beethoven]]: Klaviersonate No. 29 in B-mol majeur, Op. 106 ''"Hammerklavier"'' / Bagatelles, Op. 126 / Variasies op Salieri se "La Stessa, le Stessissima," in B-mol majeur, WoO 73 / Diabelli-variasies, Op. 120 / Klaviersonate No. 32 in C mineur, Op. 111 | 1963–1995 | Philips Classics |- | 1999 | '''''Great Pianists of the 20th Century – Alfred Brendel III'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w62274|pure_url=yes}}|title=Great Pianists of the 20th Century – Alfred Brendel III|website=Allmusic|accessdate=28 Februarie 2010}}</ref> | 1968–1989 | Philips Classics |- | 2006 | '''''The Artist's Choice Collection: Alfred Brendel''''' | | Philips |- | 2006 | '''''The Artist's Choice: Alfred Brendel plays Beethoven''''' | | Philips |- | 2006 | '''''The Artist's Choice: Alfred Brendel plays Haydn and Mozart''''' | | Philips |- | 2006 | '''''The Artist's Choice: Alfred Brendel plays Liszt and Schumann''''' | | Philips |- | 2006 | '''''The Artist's Choice: Alfred Brendel plays Schubert''''' | | Philips |- | 2007 | '''''Alfred Brendel in Recital'''''<ref>{{cite web|url={{AllMusic|class=album|id=w153211|pure_url=yes}}|title=Alfred Brendel in Recital|website=Allmusic|accessdate=28 Februarie 2010}}</ref> *[[Ludwig van Beethoven|Beethoven]]: Diabelli-variasies / Klaviersonate No. 28 in A majeur, Op. 101 *[[Frédéric Chopin|Chopin]]: Andante spianato et grande polonaise brillante *[[Felix Mendelssohn|Mendelssohn]]: Variations sérieuses, Op. 54 *[[Ferruccio Busoni|Busoni]]: Elegieë Nos. 3 en 6 | 1968–2001 | Philips |- | 2007 |'''''Alfred Brendel – Unpublished Live and Radio Performances 1968–2001''''' | 1968–2001 | Philips |- |} === Boksstelle === {| class="wikitable sortable" border="1" |- ! width="6%"|Jaar van uitreiking ! width="70%"|Details ! width="12%" class="unsortable"|Opnamedatum(s) ! width="12%"|Etiket |- |1986 |'''''Haydn: 11 Piano Sonatas''''' | |Philips |- |1996 |'''''Mozart: Favourite Works for Piano''''' | |DECCA |- |1996 |'''''Beethoven: Complete Piano Sonatas''''' *10 CDs | |Philips |- |2001 |'''''Schubert: Piano Sonatas Nos.9,18,20, & 21''''' | |DECCA |- |2004 |'''''Beethoven: Complete Works for Piano & Cello''''' | |DECCA |- |2005 |'''''Complete Mozart Edition: Piano Concertos''''' *12 CDs | |Philips |- |2016 |'''''Alfred Brendel: The Complete Philips Recordings''''' *114 CDs |1970–2008 |DECCA |} === Videovrystellings === {| class="wikitable sortable" border="1" |- ! width="6%"|Jaar van uitreiking ! width="70%"|Details ! width="12%" class="unsortable"|Opnamedatum(s) ! width="12%"|Etiket |- |2011 |'''''Alfred Brendel on Music: Three Lectures''''' *2 DVDs | |C Major |} == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == *[http://www.alfredbrendel.com/completerecordings.php Alfred Brendel se amptelike webwerf] *[http://www.allmusic.com/artist/alfred-brendel-q14815/credits/all/date-asc/100 'n Meer omvattende lys van Brendel se opnames.] [[Kategorie:Diskografieë]] 5ugum1twwb31e9r313xbngzsjq4pzt5 3 450344 2813999 2025-06-18T20:13:24Z Ontzak 16183 Ontzak het bladsy [[Gebruikerbespreking:Christian9880]] na [[Gebruikerbespreking:Mr. PowerUp98]] geskuif: Bladsy is outomaties geskuif na hernoeming van gebruiker "[[Spesiaal:CentralAuth/Christian9880|Christian9880]]" na "[[Spesiaal:CentralAuth/Mr. PowerUp98|Mr. PowerUp98]]" 2813999 wikitext text/x-wiki #AANSTUUR [[Gebruikerbespreking:Mr. PowerUp98]] 5ocwqfat7xa2sd81baytelvipr60ydi 0 450345 2814009 2025-06-18T21:00:14Z SpesBona 2720 Nuwe artikel 2814009 wikitext text/x-wiki {{Inligtingskas Vlag | Naam = Swede | Artikel = | Beeld = Flag of Sweden.svg | Beeldgrootte = 210px | Geen_grens = | Bynaam = {{sv}} ''Sveriges flagga'' | Ander_byname = | Gebruik = 110110 | Simbool = | Verhouding = 5:8 | Goedgekeur_op = 22 Junie 1906<ref name="FOTW">{{en}} {{cite web |url=https://www.crwflags.com/fotw/flags/se.html |title=Sweden |publisher=Flags of the World |accessdate=18 Junie 2025}}</ref> | Ontwerp = ’n Geel [[Skandinawiese kruis]] op ’n blou veld. Die vertikale arm van die kruis is in die rigting van die vlagpaal verskuif. | Ontwerper = | Beeld2 = Naval Ensign of Sweden.svg | Beeldgrootte2 = 210px | Geen_grens2 = | Bynaam2 = {{sv}} ''örlogsflaggan'' | Ander_byname2 = | Gebruik2 = 001001 | Simbool2 = | Verhouding2 = 1:2 | Goedgekeur_op2= Mideel-17de eeu<br />Wetlik beskryf op 6 November 1663.<ref name="plakat">{{sv}} ''Plakat, av den 6. Nov. 1663, angående den åtskillnad som härefter bör observeras emellan de flaggor som Kongl. Maj:ts enskilda skepp och farkoster föra, så ock de skepps och farkosters flaggor, som private personer tillhöra och af dem brukas skola.''</ref><br />Huidige ontwerp: 22 Junie 1906 | Ontwerp2 = ’n Geel [[Skandinawiese kruis]] op ’n blou veld in die vorm van ’n swaelstert. Die vertikale arm van die kruis is in die rigting van die vlagpaal verskuif. | Ontwerper2 = }} Die '''nasionale vlag van [[Swede]]''' ([[Sweeds]]: ''Sveriges flagga'') is op 22 Junie 1906 amptelik in gebruik geneem. Die vlag vertoon ’n geel [[Skandinawiese kruis]] op ’n blou veld. Die vertikale arm van die kruis is in die rigting van die vlagpaal verskuif volgens die patroon van die ander Skandinawiese vlae. Die Skandinawiese kruis verteenwoordig [[Christendom|Christenskap]].<ref>{{en}} {{cite book |author=Jeroen Temperman |title=State Religion Relationships and Human Rights Law |year=2010 |publisher=Martinus Nijhoff Publishers |isbn=978-9004181489 |url=https://books.google.com/books?id=Khag6tbsIn4C&q=flag+of+sweden+christian&pg=PA88 |accessdate=27 April 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230427161855/https://books.google.com/books?id=Khag6tbsIn4C&q=flag+of+sweden+christian&pg=PA88 |archive-date=27 April 2023 |url-status=live}}</ref><ref>{{en}} {{cite book |author=Carol A. Foley |title=The Australian Flag: Colonial Relic or Contemporary Icon |year=1996 |publisher=William Gaunt & Sons |isbn=978-1-86287-188-5 |url=https://books.google.com/books?id=WV7ag4EpHF8C&q=sweden+flag+cross+christian&pg=PA10 |accessdate=27 April 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230427161855/https://books.google.com/books?id=WV7ag4EpHF8C&q=sweden+flag+cross+christian&pg=PA10 |archive-date=27 April 2023 |url-status=live}}</ref> Die ontwerp en kleure van die Sweedse vlag is glo ontleen aan die huldige wapen van Swede wat uit 1442 dateer en blou is kwartaalliks gedeel deur ’n kruispatroon in goud. Blou en geel word ten minste sedert [[Magnus III van Swede|Magnus III]] se koninklike wapen uit 1275 as Sweedse kleure gebruik. == Ontwerp == [[Lêer:Swedish flag with blue sky behind ausschnitt.jpg|duimnael|’n Wapperende vlag van Swede]] Die Sweedse vlag het die volgende tegniese ontwerp: <center>[[Lêer:Flag of Sweden (construction sheet).svg|350px|senter|Konstruksietekening]]</center> === Kleure === Die kleurskema word hieronder gelys: {|class="wikitable" ! [[Lêer:Flag of Sweden.svg|40px]]<br />Kleurskema ! colspan="2" style="background:#005583; width:110px; color:White" |Blou (Blå) ! colspan="2" style="background:#FFC200; width:110px; color:Black" |Geel (Gul) |- | Stelsel ! style="background:#005583; width:110px; color:White" |Natuurkleure ! style="background:#004B87; width:110px; color:White" |Pantone ! style="background:#FFC200; width:110px; color:Black" |Natuurkleure ! style="background:#FFCD00; width:110px; color:Black" |Pantone |- | Kleurnaam | 4055-R95B | 301 C | 0580-Y10R | 116 C |- | [[Heksadesimale stelsel|Heksadesimaal]] | #005583 | #004B87 | #FFC200 | #FFCD00 |- | [[RGB-kleurmodel|RGB]] | 0, 85, 131 | 0, 75, 135 | 255, 194, 0 | 255, 205, 0 |- | CMYK | 100, 35, 0, 49 | 100, 44, 0, 47 | 0, 24, 100, 0 | 0, 20, 100, 0 |} === Verhouding en kleurskema === Die Sweedse vlag is slegs een van vyf vlae met die verhouding 5:8, die ander is dié van [[Vlag van Argentinië|Argentinië]], [[Vlag van Guatemala|Guatemala]], [[Vlag van Palau|Palau]] en [[Vlag van Pole|Pole]]. Dit is ook een van slegs vier vlae met die kleurskema blou en geel, die ander is dié van [[Vlag van Kasakstan|Kasakstan]], Palau en [[Vlag van Oekraïne|Oekraïne]]. === Staatsvlag en burgerlike vaandel === Die afmetings van die Sweedse vlag is 5:2:9 horisontaal en 4:2:4 vertikaal. Die afmetings van die Sweedse swawelstertvlag is 5:2:5:8 horisontaal en 4:2:4 vertikaal.<ref>{{sv}} {{cite web |url=https://www.riksdagen.se/sv/dokument-lagar/dokument/svensk-forfattningssamling/lag-1982269-om-sveriges-flagga_sfs-1982-269 |title=Lag (1982:269) om Sveriges flagga |publisher=[[Riksdag]] |accessdate=25 Februarie 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170225210836/https://www.riksdagen.se/sv/dokument-lagar/dokument/svensk-forfattningssamling/lag-1982269-om-sveriges-flagga_sfs-1982-269 |archive-date=25 Februarie 2017 |url-status=live}}</ref> Die vlagkleure word amptelik bepaal volgens die natuurlike kleurskema as NCS 0580-Y10R vir die geelskakering en NCS 4055-R95B vir die blouskakering.<ref>{{sv}} {{cite web |url=https://www.riksdagen.se/sv/dokument-lagar/dokument/svensk-forfattningssamling/forordning-1983826-med-riktlinjer-for_sfs-1983-826 |title=Förordning (1983:826) med riktlinjer för färgnyanserna i Sveriges flagga |publisher=[[Riksdag]] |accessdate=19 Mei 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160519154132/https://www.riksdagen.se/sv/dokument-lagar/dokument/svensk-forfattningssamling/forordning-1983826-med-riktlinjer-for_sfs-1983-826 |archive-date=19 Mei 2016 |url-status=live}}</ref> Volgens die Pantone-stelsel word die blou bepaal as ''PMS 301 C/U'' en die geel as ''PMS 116'' of ''PMS 109 U''.<ref>{{sv}} {{cite web |url=https://riksarkivet.se/sveriges-flaggas-farger |title=Sveriges flaggas färger |publisher=Nasionale Argief van Swede |accessdate=29 Mei 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140529015311/https://riksarkivet.se/sveriges-flaggas-farger |archive-date=29 Mei 2014 |url-status=live}}</ref><ref>{{en}} {{cite web |url=https://www.norden.org/en/information/swedish-flag |title=The Swedish flag |publisher=[[Nordiese Raad]] |accessdate=26 Januarie 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250126105609/https://www.norden.org/en/information/swedish-flag |archive-date=26 Januarie 2025 |url-status=live}}</ref><ref>{{en}} {{cite web |url=https://sharingsweden.se/the-sweden-brand/brand-visual-identity/colour |title=Colour |publisher=Sharing Sweden |accessdate=31 Januarie 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250131141416/https://sharingsweden.se/the-sweden-brand/brand-visual-identity/colour |archive-date=31 Januarie 2025 |url-status=live}}</ref><ref>{{en}} {{cite web |url=https://www.schemecolor.com/sweden-flag-colors.php |title=Sweden Flag Colors Hex, RGB & CMYK Codes |publisher=Scheme Color |accessdate=14 Desember 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20241214045212/https://www.schemecolor.com/sweden-flag-colors.php |archive-date=14 Desember 2024 |url-status=live}}</ref> Die vierkantige Sweedse staatsvlag is identies aan die burgerlike vaandel. Sweedse wetgewing bepaal nie die ontwerp van die Sweedse wimpel nie, maar dit word aanbeveel dat sy kleurskema met dié van die nasionale vlag ooreenstem.<ref>{{sv}} {{cite web |url=https://riksarkivet.se/vimpel |title=Vimpel |publisher=Nasionale Argief van Swede |accessdate=25 Julie 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140725013637/https://riksarkivet.se/vimpel |archive-date=25 Julie 2014 |url-status=live}}</ref> === Vlootvaandel === [[Lêer:HMS Gustav V.jpg|duimnael|Die kuswagskip HSwMS ''Gustaf V'' in 1957 met die huidige vlootvaandel en die groter wapen aan die agterdek]] Die swawelstertvlag ([[Sweeds]]: ''tretungad flagga'') word as vlootvaandel (''örlogsflaggan'') gebruik. Sy algehele verhouding, insluitende die stert, is 1:2. Die vlag word ook as Sweedse vlootgeus (''örlogsgösen'') gebruik. Die geuse is kleiner as die vaandels, maar hulle het dieselfde afmetings. Die Sweedse swawelstertvlag was oorspronklik die koning se persoonlike kenteken of die kenteken het ’n beveel verteenwoordig wat deur die koning uitgereik is. Dit was oorspronklik tweepuntig, maar in die middel-17de eeu af het die kenmerkende swawelstert verskyn. Die vlag word ook deur die departement van verdediging gehys, terwyl burgerlike departemente vierkantige vlae gebruik. === Koninklike standaard === [[Lêer:Royal Flag of Sweden.jpg|duimnael|Die koninklike standaard wapper op die Koninklike paleis in [[Stockholm]]]] Die koninklike standaard (''Kungliga flaggan'') is identies aan die driepuntige vlootvaandel, behalwe vir ’n wit veld met óf die groter óf kleiner wapen van Swede daarin omring deur die Orde van die Serafim wat die monarg as sy grootmeester het. Die monarg self besluit oor die spesifieke gebruik van die koninklike vlag.<ref>{{sv}} {{cite web |url=https://www.riksdagen.se/sv/dokument-lagar/dokument/svensk-forfattningssamling/forordning-1994657-om-anvandning-av-tretungad_sfs-1994-657 |title=Förordning (1994:657) om användning av tretungad flagga |publisher=[[Riksdag]] |accessdate=13 Mei 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160513003332/https://www.riksdagen.se/sv/dokument-lagar/dokument/svensk-forfattningssamling/forordning-1994657-om-anvandning-av-tretungad_sfs-1994-657 |archive-date=13 Mei 2016 |url-status=live}}</ref> == Geskiedenis == === Mitologie === Volgens ’n vroeë moderne legende het die 12de-eeuse [[Erik IX van Swede|koning Erik IX]] ’n goue kruis in die hemel gesien toe hy tydens die Eerste Sweedse Kruistog in 1157 in [[Finland]] voet aan wal gesit het. Omdat hy dit as ’n teken van God beskou het, het hy die goue kruis op ’n blou agtergrond as sy vaandel aangeneem.{{feit}} Volgens ’n ander teorie is die Sweedse vlag ontwerp tydens die bewind van koning [[Karl Knutsson]] wat in 1442 ook die wapen van Swede ingevoer het. Die nasionale wapen is ’n samevoeging van [[Albrecht van Mecklenburg|koning Albert]] se wapen uit 1364 en koning Magnus III se wapen uit 1275 en dit is blou kwartaalliks gedeel deur ’n kruispatroon in goud. Volgens historici was die Sweedse vlag voor 1420 blou met ’n goue kruis daarop en ’n eeu later is dit tydens die vroeë bewind van [[Gustaf V van Swede|Gustaf V]] verander in blou met ’n goue kruis daarop.{{feit}} === Vroeë geskiedenis === <gallery class="center" widths="150"> Lêer:Royal Banner of Sweden (14th Century).svg| {{FIAV|historical}} Koninklike vaandel van Swede, 14de eeu Lêer:Swedish 1620 soldier banner.jpg| Een van die oudste bewaarde Sweedse vlae. Hierdie vaandel is in 1620 gemaak en gebruik deur soldate aan boord van Sweedse vlootskepe. Lêer:Swedish historical flags at Maritime Museum2.jpg| Historiese Sweedse vlootvaandels by die maritieme museum in Stockholm. Die gestreepte ontwerpe is van die vroegste weergawes in die kleurskema blou en geel. Lêer:Two-tailed Swedish ensign.jpg| {{FIAV|historical}} ’n Vroeë weergawe van die staats- en oorlogsvlag. Hierdie ontwerp is ook deur die [[Sweedse Oos-Indiese Kompanjie]] gebruik. Lêer:Arms of John III of Sweden as the Duke of Finland.svg| Wapen van [[Johan III van Swede|prins Johan]] toe hy van 1556 tot 1563 hertog van Finland was met die tweepuntige Sweedse vaandel in die onderste regterkantse kwadrant.<ref>{{en}} {{cite web |url=https://heraldica.narc.fi/aineisto.html?id=9836&lang=en |title=Vaakuna – Kansallisarkisto |website=Europeana Heraldica |publisher=Nasionale Argief van Finland |accessdate=26 Mei 2021}}</ref> Lêer:Varsinais-Suomen.vaakuna.svg| Wapen van die huidige Finse provinsie [[Suidwes-Finland]] Lêer:Sweden-1761-army-fleet.svg| {{FIAV|historical}} Vlootvaandel van die Argipelvloot, 1761 tot 1813 </gallery> Die presiese ouderdom van die Sweedse vlag is nie bekend nie, maar die oudste gedokumenteerde uitbeeldings van ’n blou doek met ’n geel kruis daarop dateer uit [[Gustaf I van Swede|Gustaf I]] se bewind aan die vroeë 16de eeu.{{feit}} Die eerste wetlike beskrywing van die vlag was in ’n koninklike lasbrief van 19 April 1562 as “geel in ’n kruis gevorm op blou”.<ref>{{sv}} ''gult udi korssvijs fördeelt påå blott''"; Kongl. bref, den 19. April 1562</ref> Soos in ’n koninklike lasbrief van 1569 bepaal moes die geel kruis altyd op Sweedse oorlogsvlae en -vaandels vertoon word. Voorheen het ’n soortgelyke vlag op die wapen van [[Johan III van Swede|koning Johan III]] se hertogdom, die huidige [[Suidwes-Finland]], verskyn. Dieselfde wapen word steeds deur dié Finse provinsie gebruik. ==== Driepuntige vlag ==== ’n Koninklike lasbrief van 6 November 1663 het die gebruik van die driepuntige vlag bepaal, waarvolgens dit slegs as ’n staatsvlag en vlootvaandel gebruik mog word.<ref name="plakat">{{sv}} ''Plakat, av den 6. Nov. 1663, angående den åtskillnad som härefter bör observeras emellan de flaggor som Kongl. Maj:ts enskilda skepp och farkoster föra, så ock de skepps och farkosters flaggor, som private personer tillhöra och af dem brukas skola.''</ref> Volgens dieselfde koninklike lasbrief is handelskepe slegs toegelaat om vierkantige stadsvlae in hul onderskeidelike provinsiale kleure te gebruik. Die handelsvloot het in die praktyk egter ’n vierkantige burgerlike vaandel van die staatsvlag begin gebruik. Volgens ’n regeringsinstruksie oor [[skeepsbou]] uit 1730 moes hierdie burgerlike vaandel dieselfde verhouding en kleurskema as die staatsvlag hê met die noemenswaardige verskil om vierkantig gesny te word.<ref>{{sv}} Tomas Rajalin, ''Nödig underrättelse om skiepz-byggeriet och der utaf härflytande högnödige och siöväsendet samt taklingen tilhörige proportioner'', Carlscrona : 1730</ref> In 1756 is die gebruik van wimpels deur privaat skepe verbied.<ref>{{sv}} ''Kongl. Maj:ts förbud, den 19. November 1756, emot vimplars bruk på kofferdi- och privata fartyg.''</ref> ==== Blou vaandel ==== ’n Koninklike lasbrief van 18 Augustus 1761 het bepaal dat die argipelvloot, ’n tak van die Sweedse Vloot wat die eilande langs die Sweedse kus verdedig het, ’n geheel en al bou driepuntige vlag gebruik. Die vlootbevelvoerder het ook die reg gehad om die gebruik die gewone oorlogsvaandel pleks van die blou vaandel te las wanneer dit “gepas” was.<ref>{{sv}} Kongl. bref, den 18. Augusti 1761</ref> Dié blou vlag is tot in 1813 gebruik. === Unie tussen Swede en Noorweë === ==== Unievlae van 1815 en 1818 ==== [[Lêer:Skandinavism.jpg|duimnael|Omstreeks 1850 was Skandinawië ’n politieke visioen. Die Noorse en Sweedse vlae op hierdie beeld toon albei die uniekenmerk]] Op 6 Junie 1815 is ’n gemeenskaplike militêre vaandel vir die twee verenigde koninkryke Swede en Noorweë ingevoer. Dié vlag was identies aan die voormalige driepuntige militêre vaandel van Swede behalwe vir ’n wit kruis op ’n rooi veld in die skildhoek. Die wit skuinskruis is voorgestel deur die destydse Noorweegse eerste minister en unionis [[Peder Anker]] en dit sou Noorweë verteenwoordig, aangesien die land voorheen met [[Denemarke]] verenig was en as ’n onafhanklike land aanvanklik voortgegaan het om dieselfde vlag te gebruik, maar met die nasionale wapen in die skildhoek.<ref>{{sv}} ''Krigskollegii samt Förvaltningens af sjöärendena kungörelse, den 3 Maj 1815, om den för konungarikena Sverige och Norge fastställda örlogsflaggans allmänna anläggnade.''</ref> Noorweegse skepe het noord van die Spaanse Kaap Finisterre die Deense burgerlike vaandel met die nasionale wapen in die skildhoek aanhou gebruik, maar hulle moes ter beskerming teen seerowers in die [[Middellandse See]] die Sweedse burgerlike vaandel gebruik. In 1818 is ’n gemeenskaplike burgerlike vaandel vir albei lande ingevoer gebaseer op die patroon van die vlootvaandel, maar dit was reghoekig. Hierdie vlag was opsioneel vir Sweedse skepe, maar verpligtend vir Noorse skepe in afgeleë waters. In 1821 het Noorweë ’n nuwe nasionale burgerlike vaandel aangeneem, identies aan die huidige [[vlag van Noorweë]]. Ná die goedkeuring van ’n aparte Noorse vlag het op 17 Julie 1821 ’n koninklike regulasie bepaal dat skepe van albei koninkryke in “afgeleë waters” (byvoorbeeld duskant die Kaap Finisterre) die gemeenskaplike reghoekige burgerlike vaandel (met die skuinskruis in die skildhoek) gebruik.<ref>{{sv}} ''Kungl. Maj:ts kungörelse, den 17. Juli 1821, om de förenade konungarikena Sveriges och Norges handelsflagga.''</ref> In “afgeleë waters” het hulle die reg geniet om enige van die reghoekige burgerlike vaandel van hul onderskeidelike lande of die gemeenskaplike burgerlike vaandel te gebruik. Hierdie stelsel was van krag tot in 1838. ==== Unievlae van 1844 ==== [[Lêer:Flaggsirkulære 1899.jpg|duimnael|Sweedse en Noorse vlae nadat die uniemerk in 1899 van die Noorse vlag verwyder is. Bylaag tot ’n omsendbrief deur die koning, ministerie van buitelandse Sake op 18 Oktober 1899.]] Op 20 Junie 1844 het ’n koninklike resolusie nuwe vlae en heraldiek ingevoer om aan albei koninkryke gelyke status binne die unie te verleen. Albei lande het burgerlike en militêre vaandels met dieselfde patroon en hul onderskeidelike nasionale vlae met ’n uniemerk in die skildhoek wat die vlagkleure gekombineer het ontvang. Die vlootvaandel was gebaseer op die tradisionele driepuntige Sweedse model. Daarbenewens moes die nuwe uniemerk as vlootvaandel en die vlag van die gemeenskaplike oorsese diplomatieke missies gebruik word. Die lasbrief het ook bepaal dat die handelsvloot hul onderskeidelike land se reghoekige burgerlike vaandels moes gebruik, insluitende die nuwe uniemerk. Vir albei lande is ook koninklike standaarde ingevoer met hul onderskeidelike vlootvaandel met die uniemerk, waarop die uniewapen in die middel van die kruis gevoeg is. Die nuwe unievlae is goed ontvang deur die [[Noorweërs]] wat sedert die stigting van die unie hul eie militêre vaandel geëis het. In Swede het die nuwe uniemerk egter redelik ongewild geraak en daarna is minagtend verwys as ''Sillsallaten'' ([[Sweeds]]) of ''Sildesalaten'' ([[Noors]]) na ’n kleurryke gereg van ingelegde haring, versier met rooi beet en appels in ’n radiale patroon. Die bynaam is glo vir die eerste keer gebruik in ’n toespraak deur Lord Brakel by die Sweedse Adelhuis in [[Stockholm]].<ref>Die Brakel-familie is in 1756 in die Sweedse Adelhuis opgeneem en is veral bekend vir hul deelname aan die [[Groot Nordiese Oorlog]] in Finland. C.O. Brakel was ’n sekretaris van die Sweedse Adelhuis (''Riddarhussekreterare'') en sy opmerking is in 1868 in ’n toespraak gemaak.</ref> Gedurende die 19de eeu is ’n aantal bepalings oor die gebruik van Sweedse vlae uitgereik. Die militêre vaandel moes ook deur burgerlike regeringskepe en -geboue soos doeane, haweloodse en die koninklike pos gebruik word. Vir hierdie gebruik sou die militêre vaandel ’n wit veld met ’n goue merk hê: Vir die haweloodse (van 1881 af, gebaseer op ’n 1825-voorstel) ’n anker met ’n ster;<ref>{{sv}} ''Kongl. Maj:ts skrivelse 1825 till Förvaltningen af sjöärendena om förslag till en särskild lotsflagg''</ref> vir doeane (van 1844 af) met die letter “T” en ’n koninklike kroon daarop;<ref>{{sv}} ''General-tullstyrelsens cirkulär, 26. September 1844, till herrar tulldistriktschefer och tullkamrarne med tillkännagifvande, att en särskild flagga för tullverkets fartyg blifvit av Kongl. Maj:t fastställd.''</ref> vir die koninklike pos (van 1844 af) ’n poshoring met ’n koninklike kroon. Op 7 Mei 1897 is ’n alternatiewe vlag ingevoer. Hierdie dubbelpuntige vlag is gebruik deur regeringskepe en -geboue wat nie die driepuntige militêre vaandel gebruik het nie. Aan die einde van die 19de eeu het die toenemende Noorse ontevredenheid met die unie gelei tot die eis vir ’n terugkeer na die “suiwer” 1821-vlag sonder die uniemerk. Teenstanders van die unie het hierdie vlag begin gebruik jare voordat dit amptelik erken is. In die 1890’s het twee agtereenvolgende sittings van die [[Storting (Noorse parlement)|Noorse parlement]] gestem om die merk te verwyder, maar dié besluit is deur ’n koninklike veto tersyde gestel. Toe die vlagwet in 1898 vir ’n derde keer aangeneem is, moes die koning dit egter goedkeur. Op 12 Oktober 1899 is die uniemerk van die Noorse burgerlike vaandel verwyder. Aangesien die Noorse militêre vaandel volgens die 1814-grondwet ’n unievaandel moes wees, het die uniemerk op militêre vlae gebly tot die ontbinding van die unie met Swede. “Suiwer” militêre vaandels is op 9 Junie 1905 by vestings en vlootskepe gehys. Die uniemerk het egter tot in 1905 op die Sweedse vlag gebly, toe ’n wet op 28 Oktober 1905 die verwydering van die uniemerk van 1 November 1905 af bepaal het.<ref>{{sv}} ''Lag, den 28. Oktober 1905, om upphäfvande för Sveriges del af den till bestämmande af de genom föreningen emellan Sverige och Norge uppkomna konstitutionella förhållanden antagna riksakt.''</ref> <gallery class="center" widths="150"> Lêer:Swedish and Norwegian merchant flag 1818-1844.svg| {{FIAV|historical}} Sweedse en Noorse burgerlike vaandel met die wit skuinskruis op ’n rooi agtergrond in die skildhoek wat Noorweë verteenwoordig het, 1818 tot 1844 Lêer:Union Jack of Sweden and Norway (1844-1905).svg| {{FIAV|historical}} Die uniemerk wat op Sweedse vlae gebruik is in die verhouding 5:4, 1844 tot 1905. Hierdie weergawe van die uniemerk is ook deur die vlote van albei lande as ’n gemeenskaplike vlootvaandel en as hul gemeenskaplike diplomatieke vlag gebruik. Noorse vlae het ’n vierkantige uniemerk op gehad. Lêer:HMS Wasa 1903.jpg| Die Sweedse kuswagskip HSwMS ''Wasa'' vertoon die gemeenskaplike unievlag, 1903 Lêer:Naval Ensign of Sweden (1844-1905).svg| {{FIAV|historical}} {{FIAV|000001}} Vlootvaandel van Swede met die uniemerk, 1844 tot 1905 Lêer:Swedish norwegian union flag.svg| {{FIAV|historical}} {{FIAV|000100}} Sweedse burgerlike vaandel met die uniemerk in die skildhoek, 1844 tot 1905 Lêer:Flag of Sweden (pre-1906).svg| {{FIAV|historical}} Sweedse burgerlike vaandel sonder die uniemerk, 1 November 1905 tot 21 Junie 1906 </gallery> === Kleurverandering in 1906 === [[Lêer:Color change of the national flag of Sweden.svg|duimnael|Kleurverandering van die Sweedse vlag in 1906]] Ná die ontbinding van die unie in 1905 het die driepuntige vlootvandel ook die Sweedse vlootgeus geword en die gemeenskaplike vlootgeus vervang en die vlagwet van 22 Junie 1906 het die gebruik en ontwerp van die vlag verder bepaal, die kleure is gespesifiseer as ''ljust mellanblå'' (“ligte mediumblou”) en ''guldgul'' (“goudgeel”), ’n afwyking van die voorheen donkerder blouskakering. Die Sweedse staatsvlag is aangepas aan die reghoekige burgerlike vaandel en al die privaat gebruik van die driepuntige vaandel is verbied. ==== Koninklike standaard ==== Die koning en koningin gebruik ’n koninklike standaard met die groter wapenskild. Ander lede van die koninklike huis gebruik ’n koninklike standaard met die kleiner wapenskild. Op vlootskepe word die koninklike standaard saam met ’n gesplete wimpel met die groter wapenskild vertoon. Eweneens word op vlootskepe die standaard van die troonopvolger met ’n gesplete wimpel met die kleiner wapenskild vertoon. Die Sweedse ryksmaarskalk (''Riksmarskalken'') het ’n reeks besluite oor die koninklike standaard van Swede gepubliseer. In ’n besluit van 6 April 1987 is reëls bepaal hoe die koninklike standaard by die Koninklike paleis van Stockholm gebruik moet word.<ref>{{sv}} ''Riksmarskalkens beslut den 6. April 1987, för flaggning.''</ref> * Die Koninklike standaard met die groter wapenskild word by die Koninklike paleis gehys wanner sy Majesteit die koning in die ryk is en sy verpligtinge as staatshoof waarneem. * Die Koninklike standaard met die kleiner wapenskild word by die Koninklike paleis gehys wanner die koning weens siekte, buitelandse reise of ’n ander rede verhinder word om sy verpligtinge as staatshoof waar te neem; ’n lid van die Koninklike huis in die opvolgingslyn wat nie daardeur verhinder word nie neem die verpligtinge as staatshoof in die hoedanigheid as voorlopige regent waar. * Die “eenvoudige” driepuntige vlag (sonder die wapenskild) word by die Koninklike paleis gehys wanner die [[Riksdag]] kragtens ’n regeringsbevel ’n persoon aangewys het om as voorlopige regent te dien as geen lid van die Koninklike huis in die opvolgingslyn in staat is om te dien. Die driepuntige oorlogsvlag word ook by die Koninklike paleis gehys wanner die speaker, of, in sy onvermydelike afwesigheid, een van die adjunkspeakers, volgens ’n regeringsbevel as voorlopige regent dien wanner geen lid van die Koninklike huis in die opvolgingslyn in staat is om te dien nie.<ref>Dit is ook een van die koninklike standaarde en beweerings dat die driepuntige oorlogsvaandel hoofsaaklik gekies word omdat die Koninklike Paleis die Paleiswag herberg is is nie korrek nie.</ref> Onder [[Carl XVI Gustaf van Swede|koning Carl XVI Gustaf]], sedert 1973 koning, is die “eenvoudige” driepuntige vlag slegs een keer by die Koninklike paleis gehys. Dit was op 2–3 Julie 1988, toe die koning op ’n privaat besoek was aan [[Wuppertal]], [[Wes-Duitsland]]; terselfdertyd was die [[Bertil van Swede|hertog van Halland]], sy oom en destyds die enigste person in die opvolgingslyn, was op ’n privaat besoek aan [[Sainte-Maxime]], [[Frankryk]]. Gevolglik het die regering die speaker van die Riksdag, [[Ingemund Bengtsson]], vir twee dae as voorlopige regent aangewys. <gallery class="center" widths="150"> Lêer:Royal standard of Sweden.svg| {{FIAV|normal}} Koninklike standaard van Swede met die groter wapenskild, gebruik deur die koning en koningin Lêer:Sweden-Royal-flag-lesser-coa.svg| {{FIAV|normal}} Koninklike standaard van Swede met die kleiner wapenskild, gebruik deur ander lede van die Koninklike huis </gallery> === Privaat gebruik van die staatsvlag === Daar was ’n paar noemenswaardige vrystellings oor die verbod op privaat individue om die staatsvlag te gebruik. Ingevolge die nuwe vlagregulasies van 22 Junie 1906 is al hierdie voorregte beëindig. * Volgens ’n koninklike lasbrief van 31 Oktober 1786 het die [[Sweedse Oos-Indiese Kompanjie]] die reg gehad om die driepuntige oorlogsvaandel in “Indiese waters” te gebruik wanneer dit nie onder onmiddellike beskerming van die Sweedse vloot was nie. In die handelsvloot was daar ’n algemene praktyk om die oorlogsvaandel onwettig te gebruik om aan te dui dat die skip bewapen was.<ref>Een van die oudste bewaarde vlae is ’n tweepuntige vlag uit 1760 by die Maritieme Museum in Stockholm.</ref> * In 1838 is besluit dat privaat skepe wat deur die Koninklike pos gekontrakteer is, ’n dubbelstertvlag moes toon. * Op 27 Februarie 1832 het die Koninklike Sweedse Seiljagklub die reg ontvang om die driepuntige oorlogsvaandel te gebruik, insluitende ’n wit veld in die middel met ’n goue “O” en ’n hertogkroon daarop (van 1878 af ’n koninklike kroon). * Op 7 Junie 1893 het die Koninklike Gotenburgse Seiljagklub die reg ontvang om die driepuntige oorlogsvaandel te gebruik, insluitende ’n wit veld in die middel met ’n goue “G K S S“ en ’n ster daarop. == Gebruik buite Swede == Die vlag van Swede verskyn in die wapen van die Finse provinsie [[Suidwes-Finland]]. Die vlag van [[Wilmington, Delaware|Wilmington]], [[Delaware]] in die [[Verenigde State van Amerika|Verenigde State]] is geskoei op die Sweedse vlag in herinnering aan die kortstondige kolonie [[Nieu-Swede]] met die seël van die stad op die kruis se middel.<ref>{{en}} {{cite web |url=https://www.fotw.info/flags/us-dewil.html |title=Wilmington, Delaware (U.S.) |publisher=Flags of the World |accessdate=18 Junie 2025}}</ref> Die vlag van [[Philadelphia]], [[Pennsilvanië]], wat ook in die historiese Nieu-Swede geleë is, toon ’n vertikale driekleur pleks van ’n Skandinawiese kruis, maar die kleure blou en geel is gekies in herinnering aan die Sweedse vestiging in die streek.<ref>{{en}} {{cite web |url=https://www.fotw.info/flags/us-pa-ph.html |title=Philadelphia, Pennsylvania (U.S.) |publisher=Flags of the World |accessdate=18 Junie 2025}}</ref> Volgens ’n legende is die [[Argentinië|Argentynse]] [[sokker]]klub [[Boca Juniors]] se vlag en kleure geïnspireer deur die vlag van Swede.<ref>{{en}} {{cite web |url=https://www.fotw.info/flags/ar@cabj.html |title=Club Atletico Boca Juniors (Argentina) |publisher=Flags of the World |accessdate=18 Junie 2025}}</ref> In die [[Sjanghai]] Internasionale Nedersetting bevat die vlag van die Sjanghai Munisipale Raad ’n skild waarop die Sweedse burgerlike vaandel van 1844 geïnkorporeer is. <gallery class="center" widths="150"> Lêer:Flag of the City of Wilmington.png| {{FIAV|normal}} Vlag van [[Wilmington, Delaware|Wilmington]] Lêer:Flag of Philadelphia, Pennsylvania.svg| {{FIAV|normal}} Vlag van [[Philadelphia]] Lêer:Flag of the Shanghai International Settlement.svg| {{FIAV|historical}} Vlag van die Sjanghai Munisipale Raad, Sjanghai Internasionale Nedersetting </gallery> == Vlagprotokol == Wanner die vlag aan ’n alleenstaande vlagpaal gehys word, word aanbeveel dat die vlag se breedte ’n kwart is van die vlagpaal se hoogte. Wanner die vlag aan ’n vlagpaal by ’n gebou gehys word, word aanbeveel dat die vlag se breedte ’n derde is van die vlagpaal se hoogte.<ref>{{sv}} {{cite web |url=https://www.forsvarsmakten.se/siteassets/4-om-myndigheten/dokumentfiler/reglementen/r-parad-2-2017.pdf |title=Parad 2: Flaggor, fälttecken & heraldik |publisher=Sweedse Gewapende Magte |accessdate=26 Junie 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210626172819/https://www.forsvarsmakten.se/siteassets/4-om-myndigheten/dokumentfiler/reglementen/r-parad-2-2017.pdf |archive-date=26 Junie 2021 |url-status=live}}</ref> Die tye en reëls vir die hys en stryk van die Sweedse vlag is soos volg:<ref>{{sv}} {{cite web |url=https://riksarkivet.se/flaggningstider |title=Flaggningstider |publisher=Nasionale Argief van Swede |accessdate=16 Julie 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190716101130/https://riksarkivet.se/flaggningstider |archive-date=16 Julie 2019 |url-status=live}}</ref> * Tussen 1 Maart en 31 Oktober kan die vlag vanaf 08:00 gehys word. * Tussen 1 November en 28/29 Februarie kan die vlag vanaf 09:00 gehys word. * Die vlag sal teen sononder, maar op die laatste 21:00 gestryk word. * As die vlag verlig is kan dit bly hang self ná sondonder. As die vlag nie meer in ’n vertoonbare toestand is nie, moet dit weggegooi word deur dit op ’n respekvolle manier te verbrand of aan die vervaardiger teruggestuur word vir wegdoening. Privaatburgers is nie verplig om die vlag op amptelike vlagdae te hys nie, maar hulle word aangemoedig om dit wél te doen. Afgesien van die vlagdae in Swede kan almal natuurlik die vlag hys wanneer daar ’n rede is vir feesviering in die gesin of andersins.<ref>{{sv}} {{cite web |url=https://riksarkivet.se/flaggdagar |title=Flaggdagar i Sverige |publisher=Nasionale Argief van Swede |accessdate=6 Junie 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210606095011/https://riksarkivet.se/flaggdagar |archive-date=6 Junie 2021 |url-status=live}}</ref> === Vlagdae === Volgens ’n verordening deur die Sweedse regering is daar ’n aantal amptelike vlagdae waartydens die Sweedse vlag by openbare vlagpale en geboue gehys word.<ref>{{sv}} {{cite web |url=https://www.riksdagen.se/sv/dokument-lagar/dokument/svensk-forfattningssamling/forordning-1982270-om-allmanna-flaggdagar_sfs-1982-270 |title=Förordning (1982:270) om allmänna flaggdagar |publisher=[[Riksdag]] |accessdate=2 Augustus 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190802072814/https://www.riksdagen.se/sv/dokument-lagar/dokument/svensk-forfattningssamling/forordning-1982270-om-allmanna-flaggdagar_sfs-1982-270 |archive-date=2 Augustus 2019 |url-status=live}}</ref> Die hys van die Sweedse vlag by privaat vlagpale op hierdie dae word sterk aangemoedig, maar dit is nie verpligtend nie. Die tyd van die dag waarop die vlag gehys en gestryk word, word oor die algemeen bepaal deur die posisie van die son, maar daar is ook riglyne wat deur militêre tradisie bepaal word. Die vlag word [[somer]]s om 08:00 en [[winter]]s om 09:00 gehys en met sononder gestryk, maar nooit later as 21:00 nie. In dele van Swede noord van die [[Arktiese Sirkel]] verrys die son vir ’n aantal weke nie oor die horison nie. Byvoorbeeld wapper die vlag in die noordelike stad [[Kiruna]] van 09:00 tot 11:50.<ref>{{sv}} {{cite web |url=https://kiruna.se/download/18.22bd3f5d17597b58e4e4da/1604915975019/riktlinjer-for-flaggning-vid-kommunala-byggnader-i-kiruna-kommun-beslut-ks-201005--240.pdf |title=Riktlinjer för flaggning – Vid kommunala byggnader i Kiruna kommun |publisher=Kiruna |accessdate=2 Desember 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221202103205/https://kiruna.se/download/18.22bd3f5d17597b58e4e4da/1604915975019/riktlinjer-for-flaggning-vid-kommunala-byggnader-i-kiruna-kommun-beslut-ks-201005--240.pdf |archive-date=2 Desember 2022}}</ref> {| class="wikitable" ! Datum !! Afrikaanse naam !! Sweedse naam !! Opmerkings |- | 1 Januarie || [[Nuwejaarsdag]] || ''Nyårsdagen'' | |- | 28 Januarie || Naamdag van die koning || ''Konungens namnsdag'' || Koning [[Carl XVI Gustaf van Swede|Carl XVI Gustaf]] |- | 12 Maart || Naamdag van die kroonprinses || ''Kronprinsessans namnsdag'' || Kroonprinses [[Victoria van Swede|Victoria]] |- | Eerste Sondag ná die eerste volmaan op of ná 21 Maart || [[Paasfees|Paassondag]] || ''Påskdagen'' || |- | 30 April || Koning se verjaarsdag || ''Konungens födelsedag'' || Koning [[Carl XVI Gustaf van Swede|Carl XVI Gustaf]] |- | 1 Mei || [[Werkersdag]] || ''Första maj'' || |- | 29 Mei || Veteranedag || ''Veterandagen'' || |- | Sewende Sondag ná Paassondag || [[Pinkster]] || ''Pingstdagen'' || 50 dae ná Paasfees |- | 6 Junie || [[Nasionale Dag van Swede]] en Vlagdag || ''Sveriges nationaldag'', ''svenska flaggans dag'' || Vlagdag sedert ca. 1900, sedert 1983 amptelik as nasionale dag gevier, vakansiedag sedert 2005 |- | Saterdag tussen 20 en 26 Junie || [[Midsomerfees]] || ''Midsommardagen'' || |- | 14 Julie || Victoriadag || ''Kronprinsessans födelsedag'' || Kroonprinses [[Victoria van Swede|Victoria]] |- | 8 Augustus || Naamdag van die koningin || ''Drottningens namnsdag'' || Koningin [[Silvia van Swede|Silvia]] |- | Tweede Sondag van September tydens verkiesingsjare || Verkiesingsdag || ''Dag för val i hela riket till riksdagen'' || Verkiesings word al om die vier jaar gehou |- | 24 Oktober || [[Verenigde Nasies]]-dag || ''FN-dagen'' || |- | 6 November || [[Gustav II Adolf]]-dag || ''Gustav Adolfsdagen'' || Slag van Lützen (1632) |- | 10 Desember || [[Nobelprys]]dag || ''Nobeldagen'' || Die Nobelprysseremonie |- | 23 Desember || Koningin se verjaarsdag || ''Drottningens födelsedag'' || Koningin [[Silvia van Swede|Silvia]] |- | 25 Desember || [[Kersfees|Kersdag]] || ''Juldagen'' || |} == Wimpel == [[Lêer:Pendón sueco en Visby.jpg|duimnael|’n Sweedse wimpel]] Die Sweedse wimpel is soos ’n gelykbenige driehoek gevorm (om rafels te voorkom word dit soms soos ’n gelykbenige trapesium gevorm) bestaande uit twee horisontale bane in blou bo en geel onder. Die Nasionale Argief van Swede bevel aan dat sy lengte 1⁄3 van die vlagpaal se hoogte is. Daar is ook ’n nieamptelike weergawe van die wimpel wat soos die nasionale vlag lyk met ’n geel kruis op ’n blou veld wat liefs nie gebruik moet word nie.<ref>{{sv}} {{cite web |url=https://riksarkivet.se/vimpel |title=Vimpel |publisher=Nasionale Argief van Swede |accessdate=25 Julie 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140725013637/https://riksarkivet.se/vimpel |archive-date=25 Julie 2014 |url-status=live}}</ref><ref>{{sv}} {{cite web |url=https://nationaldagen.se/start/flaggan/flaggregler-och-flaggtyper/ |title=Reglerna enkla att följa: Behandla flaggan med respekt |publisher=Stiftelsen Sveriges Nationaldag |accessdate=18 Junie 2025}}</ref> <gallery class="center" widths="150"> Lêer:Pennant of Sweden.svg| Sweedse wimpel Lêer:Swedish-Pennant with cross.png| Nieamptelike weergawe met kruis </gallery> == Subnasionale vlae == === Etniese vlae === Swede se grootste etniese minderhede beskik oor hul eie vlae. <gallery class="center" widths="150"> Lêer:Flag of the Kven people.svg| {{FIAV|normal}} Vlag van die [[Kven]]<ref>{{no}} {{cite web |url=https://www.nrk.no/sapmi/endelig-et-felles-flagg-for-kvenene-1.13521954 |title=Endelig et felles flagg for kvenene |publisher=[[NRK]] |date=18 Mei 2017 |accessdate=18 Junie 2025}}</ref> Lêer:Sami flag.svg| {{FIAV|normal}} Vlag van die [[Sami]]<ref>{{no}} {{cite web |url=https://snl.no/samisk_flagg |title=samisk flagg |publisher=Store norske leksikon |accessdate=18 Junie 2025}}</ref> Lêer:Flag of Tornedalians (2007).svg| {{FIAV|normal}} Vlag van die [[Tornedal]] Lêer:Forest Finns flag.svg| {{FIAV|normal}} Vlag van die Woudfinne<ref>{{no}} {{cite web |url=https://www.nrk.no/tromsogfinnmark/skogfinner-har-na-fatt-eget-flagg-1.16236883 |title=Skogfinner har nå fått eget flagg |publisher=[[NRK]] |date=29 Desember 2022 |accessdate=18 Junie 2025}}</ref> </gallery> === Munisipale vlae === Sommige van die Sweedse munisipaliteite beskik oor hul eie vlae. <gallery class="center" widths="150"> Lêer:Flag of Gothenburg.svg| [[Gotenburg]] Lêer:Flag of Malmö.svg| [[Malmö]] Lêer:Flag of Stockholm.svg| [[Stockholm]] </gallery> === Ander vlae === <gallery class="center" widths="150"> Lêer:Gotlands län vapenflagga.svg| {{FIAV|normal}} Amptelike vlag van [[Gotland]] Lêer:Flag of Gotland.svg| Nieamptelike Vlag van Gotland Lêer:Flag of Oland.svg| Nieamptelike Vlag van [[Öland]] </gallery> == Verwante vlae == <gallery class="center" widths="150"> Lêer:Flag of Denmark.svg| {{FIAV|normal}} [[Vlag van Denemarke]] Lêer:Flag of Finland.svg| {{FIAV|normal}} [[Vlag van Finland]] Lêer:Flag of Norway.svg| {{FIAV|normal}} [[Vlag van Noorweë]] Lêer:Flag of Iceland.svg| {{FIAV|normal}} [[Vlag van Ysland]] Lêer:Flag of Åland.svg| {{FIAV|normal}} [[Vlag van Åland]] Lêer:Flag of the Faroe Islands.svg| {{FIAV|normal}} [[Vlag van die Faroëreilande]] </gallery> == Sien ook == {{Portaal|Vlae en wapens|En-wikipedia arms 8-full.svg}} * [[Du gamla, Du fria]] == Verwysings == {{Verwysings|4}} == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie|Flags of Sweden|Vlae van Swede}} * {{en}} [https://www.fotw.info/flags/se.html Swede] by ''Flags of the World''. * {{en}} {{cite web|url=https://www.britannica.com/topic/flag-of-Sweden|title=Flag of Sweden|publisher=[[Encyclopædia Britannica]]|accessdate=18 Junie 2025}} {{Europavlae}} {{Normdata}} {{en-vertaal|Flag of Sweden}} [[Kategorie:Swede]] [[Kategorie:Nasionale vlae|Swede]] 9bcw6ove66526zkqlx5t6ql5c68gy4k 0 450346 2814029 2025-06-18T22:35:34Z BurgertB 2401 Nuwe artikel, besig 2814029 wikitext text/x-wiki {{Kursiewe titel}} {{Inligtingskas rolprent | naam = Loving Adults | beeld = | regisseur = Barbara Topsøe-Rothenborg | vervaardiger = | produksieleier = | geskryf_deur = | met = [[Dar Salim]] <br> Sonja Richter | musiek = | kinematografie = | ateljee = | verspreider = | vrygestel = {{Begindatum|2022|8|26|df=y}} | speeltyd = 104 minute | land = [[Denemarke]] | taal = [[Deens]], oorgeklank in [[Engels]] | imdb_id = 14592948 }} '''''Loving Adults''''' ([[Deens]]: ''Kærlighed for voksne'', "Liefde vir Volwassenes") is 'n [[Denemarke|Deense]] rolprent van 2022 wat deur Barbara Topsøe-Rothenborg geregisseer is.<ref>{{cite news |last=Keslassy |first=Elsa |url=https://variety.com/2021/global/global/netflix-first-danish-film-loving-adults-1234967665/ |title=Netflix Orders ‘Loving Adults’ as First Danish Film Original |work=Variety |date=6 May 2021 |accessdate=2023-12-07 |archive-date=2023-12-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231207225604/https://variety.com/2021/global/global/netflix-first-danish-film-loving-adults-1234967665/ |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |last=Felperin |first=Leslie |url=https://www.newindianexpress.com/entertainment/review/2022/aug/30/loving-adults-review-unpredictable-and-intense-2492972.html |title='Loving Adults' review: Unpredictable and intense |work=New Indian Express |date= 30 August 2022 |accessdate=2023-12-07 }}</ref> ==Verwysings== {{Verwysings}} ==Skakels== {{vertaaluit| taalafk = en | il = Loving Adults}} {{Normdata}} [[Kategorie:Deense rolprente]] 54xy198lfnxbsec21k45c3uzkmjr51h 2814032 2814029 2025-06-18T22:42:59Z BurgertB 2401 Besig 2814032 wikitext text/x-wiki {{Kursiewe titel}} {{Inligtingskas rolprent | naam = Loving Adults | beeld = | regisseur = Barbara Topsøe-Rothenborg | vervaardiger = | produksieleier = | geskryf_deur = | met = [[Dar Salim]] <br> Sonja Richter | musiek = | kinematografie = | ateljee = | verspreider = | vrygestel = {{Begindatum|2022|8|26|df=y}} | speeltyd = 104 minute | land = [[Denemarke]] | taal = [[Deens]], oorgeklank in [[Engels]] | imdb_id = 14592948 }} {{stapel|[[Beeld:Dar Salim at Berlinale 2024.jpg|thumb|140px|Salim in 2024.]]}} '''''Loving Adults''''' ([[Deens]]: ''Kærlighed for voksne'', "Liefde vir Volwassenes") is 'n [[Denemarke|Deense]] rolprent van 2022 wat deur Barbara Topsøe-Rothenborg geregisseer is.<ref>{{cite news |last=Keslassy |first=Elsa |url=https://variety.com/2021/global/global/netflix-first-danish-film-loving-adults-1234967665/ |title=Netflix Orders ‘Loving Adults’ as First Danish Film Original |work=Variety |date=6 May 2021 |accessdate=2023-12-07 |archive-date=2023-12-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231207225604/https://variety.com/2021/global/global/netflix-first-danish-film-loving-adults-1234967665/ |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |last=Felperin |first=Leslie |url=https://www.newindianexpress.com/entertainment/review/2022/aug/30/loving-adults-review-unpredictable-and-intense-2492972.html |title='Loving Adults' review: Unpredictable and intense |work=New Indian Express |date= 30 August 2022 |accessdate=2023-12-07 }}</ref> Die hoofrolle word deur [[Dar Salim]] en Sonja Richter vertolk. ==Hoofakteurs== *[[Dar Salim]] - Christian *Sonja Richter - Leonora *Sus Wilkins - Xenia *[[Mikael Birkkjær]] - Polisiehoof ==Verwysings== {{Verwysings}} ==Skakels== {{vertaaluit| taalafk = en | il = Loving Adults}} {{Normdata}} [[Kategorie:Deense rolprente]] tcgzx6c0phv2sgxlgk0w1h0t38hpjju 2814040 2814032 2025-06-18T22:53:17Z BurgertB 2401 Besig 2814040 wikitext text/x-wiki {{Kursiewe titel}} {{Inligtingskas rolprent | naam = Loving Adults | beeld = | regisseur = Barbara Topsøe-Rothenborg | vervaardiger = | produksieleier = | geskryf_deur = | met = [[Dar Salim]] <br> Sonja Richter | musiek = | kinematografie = | ateljee = | verspreider = | vrygestel = {{Begindatum|2022|8|26|df=y}} | speeltyd = 104 minute | land = [[Denemarke]] | taal = [[Deens]], oorgeklank in [[Engels]] | imdb_id = 14592948 }} {{stapel|[[Beeld:Dar Salim at Berlinale 2024.jpg|thumb|140px|Salim in 2024.]]}} '''''Loving Adults''''' ([[Deens]]: ''Kærlighed for voksne'', "Liefde vir Volwassenes") is 'n [[Denemarke|Deense]] riller en raaiselrolprent van 2022 wat deur Barbara Topsøe-Rothenborg geregisseer is.<ref>{{cite news |last=Keslassy |first=Elsa |url=https://variety.com/2021/global/global/netflix-first-danish-film-loving-adults-1234967665/ |title=Netflix Orders ‘Loving Adults’ as First Danish Film Original |work=Variety |date=6 May 2021 |accessdate=2023-12-07 |archive-date=2023-12-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231207225604/https://variety.com/2021/global/global/netflix-first-danish-film-loving-adults-1234967665/ |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |last=Felperin |first=Leslie |url=https://www.newindianexpress.com/entertainment/review/2022/aug/30/loving-adults-review-unpredictable-and-intense-2492972.html |title='Loving Adults' review: Unpredictable and intense |work=New Indian Express |date= 30 August 2022 |accessdate=2023-12-07 }}</ref> Die fyn lyn tussen liefde en haat raak dodelik toe 'n vrou uitvind haar man verkul haar – en albei tot uiterstes gaan om te kry wat hulle wil hê. Die hoofrolle word deur [[Dar Salim]] en Sonja Richter vertolk. ==Hoofakteurs== *[[Dar Salim]] - Christian *Sonja Richter - Leonora *Sus Wilkins - Xenia *[[Mikael Birkkjær]] - Polisiehoof ==Verwysings== {{Verwysings}} ==Skakels== {{vertaaluit| taalafk = en | il = Loving Adults}} {{Normdata}} [[Kategorie:Deense rolprente]] 1a0fy7eh49k52892urtlttc9djlm7ne 2814057 2814040 2025-06-18T23:11:31Z BurgertB 2401 2814057 wikitext text/x-wiki {{Kursiewe titel}} {{Inligtingskas rolprent | naam = Loving Adults | beeld = | regisseur = Barbara Topsøe-Rothenborg | vervaardiger = | produksieleier = | geskryf_deur = | met = [[Dar Salim]] <br> Sonja Richter | musiek = | kinematografie = | ateljee = | verspreider = | vrygestel = {{Begindatum|2022|8|26|df=y}} | speeltyd = 104 minute | land = [[Denemarke]] | taal = [[Deens]], oorgeklank in [[Engels]] | imdb_id = 14592948 }} {{stapel|[[Beeld:Dar Salim at Berlinale 2024.jpg|thumb|140px|Salim in 2024.]]}} '''''Loving Adults''''' ([[Deens]]: ''Kærlighed for voksne'', "Liefde vir Volwassenes") is 'n [[Denemarke|Deense]] riller en raaiselrolprent van 2022 wat deur Barbara Topsøe-Rothenborg geregisseer is.<ref>{{cite news |last=Keslassy |first=Elsa |url=https://variety.com/2021/global/global/netflix-first-danish-film-loving-adults-1234967665/ |title=Netflix Orders ‘Loving Adults’ as First Danish Film Original |work=Variety |date=6 May 2021 |accessdate=2023-12-07 |archive-date=2023-12-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231207225604/https://variety.com/2021/global/global/netflix-first-danish-film-loving-adults-1234967665/ |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |last=Felperin |first=Leslie |url=https://www.newindianexpress.com/entertainment/review/2022/aug/30/loving-adults-review-unpredictable-and-intense-2492972.html |title='Loving Adults' review: Unpredictable and intense |work=New Indian Express |date= 30 August 2022 |accessdate=2023-12-07 }}</ref> Die fyn lyn tussen liefde en haat raak dodelik toe 'n vrou uitvind haar man verkul haar – en albei tot uiterstes gaan om te kry wat hulle wil hê.<ref>{{cite|title=Loving Adults|publisher=[[Rotten Tomatoes]]|author=<!-- none -->|date=<!-- none -->| URL=https://www.rottentomatoes.com/m/loving_adults}}</ref> Die hoofrolle word deur [[Dar Salim]] en Sonja Richter vertolk. ==Hoofakteurs== *[[Dar Salim]] - Christian *Sonja Richter - Leonora *Sus Wilkins - Xenia *[[Mikael Birkkjær]] - Polisiehoof ==Verwysings== {{Verwysings}} ==Skakels== {{vertaaluit| taalafk = en | il = Loving Adults}} {{Normdata}} [[Kategorie:Deense rolprente]] t27c9x7ocduavoqj25dufo17cojo74v 2814240 2814057 2025-06-19T11:56:53Z BurgertB 2401 Verwysing 2814240 wikitext text/x-wiki {{Kursiewe titel}} {{Inligtingskas rolprent | naam = Loving Adults | beeld = | regisseur = Barbara Topsøe-Rothenborg | vervaardiger = | produksieleier = | geskryf_deur = | met = [[Dar Salim]] <br> Sonja Richter | musiek = | kinematografie = | ateljee = | verspreider = | vrygestel = {{Begindatum|2022|8|26|df=y}} | speeltyd = 104 minute | land = [[Denemarke]] | taal = [[Deens]], oorgeklank in [[Engels]] | imdb_id = 14592948 }} {{stapel|[[Beeld:Dar Salim at Berlinale 2024.jpg|thumb|140px|Salim in 2024.]]}} '''''Loving Adults''''' ([[Deens]]: ''Kærlighed for voksne'', "Liefde vir Volwassenes") is 'n [[Denemarke|Deense]] riller en raaiselrolprent van 2022 wat deur Barbara Topsøe-Rothenborg geregisseer is.<ref>{{cite news |last=Keslassy |first=Elsa |url=https://variety.com/2021/global/global/netflix-first-danish-film-loving-adults-1234967665/ |title=Netflix Orders ‘Loving Adults’ as First Danish Film Original |work=Variety |date=6 May 2021 |accessdate=2023-12-07 |archive-date=2023-12-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231207225604/https://variety.com/2021/global/global/netflix-first-danish-film-loving-adults-1234967665/ |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |last=Felperin |first=Leslie |url=https://www.newindianexpress.com/entertainment/review/2022/aug/30/loving-adults-review-unpredictable-and-intense-2492972.html |title='Loving Adults' review: Unpredictable and intense |work=New Indian Express |date= 30 August 2022 |accessdate=2023-12-07 }}</ref> Die fyn lyn tussen liefde en haat raak dodelik toe 'n vrou uitvind haar man verkul haar – en albei tot uiterstes gaan om te kry wat hulle wil hê.<ref>{{cite web|url=https://www.rottentomatoes.com/m/loving_adults|title=Loving Adults|website=[[Rotten Tomatoes]]|publisher=Fandango Media|access-date= 19 Junie 2025}}</ref> Die hoofrolle word deur [[Dar Salim]] en Sonja Richter vertolk. ==Hoofakteurs== *[[Dar Salim]] - Christian *Sonja Richter - Leonora *Sus Wilkins - Xenia *[[Mikael Birkkjær]] - Polisiehoof ==Verwysings== {{Verwysings}} ==Skakels== {{vertaaluit| taalafk = en | il = Loving Adults}} {{Normdata}} [[Kategorie:Deense rolprente]] 9t74vdozwi2qxm6kztuiw6rid9p8coa 0 450347 2814030 2025-06-18T22:38:14Z Vryheidsfront Minus 188698 Nuwe bladsy geskep met ''''Carlo Ancelotti''' ([[Italiaans|Italiaanse]] uitspraak: [ˈkarlo antʃeˈlɔtti]; gebore [[10 Junie]] [[1959]]) is 'n [[Italië|Italiaanse]] professionele [[Sokker|sokkerafrigter]] en voormalige speler wat tans die afrigter van die [[Brasiliaanse nasionale sokkerspan|Brasiliaanse nasionale span]] is. In Italië staan hy bekend as "Carletto" en in [[Spanje]] as "Don Carlo". Hy word beskou as een van die grootste sokkerafrigters van alle tye. Ancelotti het die UE...' 2814030 wikitext text/x-wiki '''Carlo Ancelotti''' ([[Italiaans|Italiaanse]] uitspraak: [ˈkarlo antʃeˈlɔtti]; gebore [[10 Junie]] [[1959]]) is 'n [[Italië|Italiaanse]] professionele [[Sokker|sokkerafrigter]] en voormalige speler wat tans die afrigter van die [[Brasiliaanse nasionale sokkerspan|Brasiliaanse nasionale span]] is. In Italië staan hy bekend as "Carletto" en in [[Spanje]] as "Don Carlo". Hy word beskou as een van die grootste sokkerafrigters van alle tye. Ancelotti het die [[UEFA Champions League]] vyf keer gewen – ’n rekord vir ’n afrigter – en is die enigste afrigter wat aan ses Champions League-eindstryde deelgeneem het. Hy is ook die enigste afrigter wat ligatitels in al vyf van Europa se topligas gewen het. Hy het die [[FIFA-Klubwêreldbeker]] drie keer gewen en die UEFA Super Cup vyf keer, nóg ’n rekord vir ’n afrigter. As speler het Ancelotti twee [[UEFA Champions League|Europese Bekers]] met [[AC Milan]] gewen in 1989 en 1990, wat hom een van sewe mense maak wat die Europese Beker/Champions League as speler én afrigter gewen het. Hy was ’n middelveldspeler en het sy loopbaan by die Italiaanse klub Parma begin, waar hy gehelp het om die klub na Serie B te laat promoveer in die 1978–79-seisoen. Die volgende seisoen het hy na Roma geskuif, waar hy een [[Serie A]]-titel en vier Coppa Italia-titels gewen het. Daarna het hy vir die laat 1980’s se Milan-span gespeel en verskeie titels gewen, insluitend twee Scudetti en twee Europese Bekers. Op internasionale vlak het hy 26 wedstryde en een doel vir die Italiaanse nasionale span gehad. Hy het Italië by twee [[Sokker-Wêreldbeker|Sokker-Wêreldbekers]] en die [[UEFA Europa-beker|Europese Kampioenskap]] in 1988 verteenwoordig, en in die [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 1990|1990 Wêreldbeker]] het hulle derde geëindig. As afrigter het Ancelotti vir Reggiana, Parma en [[Juventus-sokkerklub|Juventus]] gewerk tussen 1995 en 2001. Hy het in 2001 by Milan aangesluit en die 2002–03 Champions League en Coppa Italia gewen. Die volgende seisoen het hy die Scudetto gewen met ’n Italiaanse rekord van 82 punte. In 2007 het hy sy tweede Champions League met Milan gewen. Ancelotti is twee keer as Serie A-afrigter van die Jaar aangewys. Hy het ná die 2008–09-seisoen by Milan bedank en was die klub se langsdienende afrigter. In 2009 het Ancelotti die afrigter van [[Chelsea FC|Chelsea]] geword en die plaaslike dubbel gewen: die [[Premier League]] en die FA Cup in sy eerste seisoen. In 2011 het hy die afrigter van [[Paris Saint-Germain|Paris Saint-Germai]]n geword; die volgende seisoen het hy hulle eerste [[Ligue 1]]-titel in 19 jaar gewen en is hy as gesamentlike Ligue 1-afrigter van die Jaar aangewys. Ná sy sukses in Frankryk het Ancelotti [[Real Madrid]] se afrigter geword. In sy eerste seisoen het hy Real Madrid na hulle tiende Champions League-titel gelei en ook die Copa del Rey gewen. Ten spyte van verdere trofeë en die Miguel Muñoz-trofee in 2014–15 vir beste La Liga-afrigter, is Ancelotti in Mei 2015 afgedank. In 2016 het hy die afrigter van [[Bayern München]] geword en die [[Bundesliga]] in sy eerste seisoen gewen. Ná tydperke by [[SSC Napoli|Napoli]] en [[Everton FC|Everton]] tussen 2018 en 2021, het hy in 2021 teruggekeer na Real Madrid, waar hy twee La Liga–Champions League-dubbels in 2022 en 2024 gewen het. In 2025 is hy vir die eerste keer as afrigter van ’n nasionale span aangestel toe hy die pos by Brasilië aanvaar het. == Verwysings == {{Verwysings}} {{DEFAULTSORT: Ancelotti, Carlo}} [[Kategorie:Italiaanse sokkerspelers]] [[Kategorie:Sokkerafrigters]] [[Kategorie:Geboortes in 1959]] [[Kategorie:Lewende mense]] fmhuea81zngx2mw7ebrdudn2qr56nnq 2814031 2814030 2025-06-18T22:41:16Z Vryheidsfront Minus 188698 2814031 wikitext text/x-wiki '''Carlo Ancelotti''' ([[Italiaans|Italiaanse]] uitspraak: [ˈkarlo antʃeˈlɔtti]; gebore [[10 Junie]] [[1959]]) is 'n [[Italië|Italiaanse]] professionele [[Sokker|sokkerafrigter]] en voormalige speler wat tans die afrigter van die [[Brasiliaanse nasionale sokkerspan|Brasiliaanse nasionale span]] is. In Italië staan hy bekend as "Carletto" en in [[Spanje]] as "Don Carlo". Hy word beskou as een van die grootste sokkerafrigters van alle tye.<ref name="Don Coalos">{{cite web|url=https://talksport.com/football/1101829/carlo-ancelotti-cigar-real-madrid-chelsea-psg-bayern-champions-league-laliga-records/|title=Ancelotti earns 'Don Carlo' status with incredible week of Champions League records|last=Andrews|first=Connor|date=5 May 2022|publisher=Talksport|access-date=5 May 2022}}</ref><ref>{{cite web|url=https://football-italia.net/sacchi-what-makes-ancelotti-world-class-coach/|title=Sacchi: 'What makes Ancelotti a world class coach'|date=19 April 2024|publisher=Football Italia|access-date=20 April 2024}}</ref> he is regarded as one of the greatest football managers of all time.<ref name="hayward">{{cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/sport/football/teams/real-madrid/10855226/Champions-League-final-2014-Carlo-Ancelotti-proves-he-is-greatest-manager-in-Europe-after-Real-Madrids-victory.html|title=Champions League final 2014: Carlo Ancelotti proves he is greatest manager in Europe after Real Madrid's victory|last1=Hayward|first1=Paul|date=25 May 2015|access-date=20 December 2015|newspaper=The Daily Telegraph}}</ref><ref name="marca">{{cite web|url=http://www.marca.com/2014/07/29/en/football/real_madrid/1406633688.html|title=Del Piero: 'Ancelotti is the best manager of all time'|date=29 July 2014|location=Madrid|access-date=26 March 2015|newspaper=Marca}}</ref><ref name="dmirrorhall">{{cite web|url=https://www.mirror.co.uk/sport/football/news/carlo-ancelottis-third-european-cup-3610191|title=Carlo Ancelotti's third European Cup means he joins Bob Paisley in the unsung hero hall of fame|last=Kidd|first=Dave|date=26 May 2014|access-date=20 December 2015|newspaper=Daily Mirror}}</ref> Ancelotti het die [[UEFA Champions League]] vyf keer gewen – ’n rekord vir ’n afrigter – en is die enigste afrigter wat aan ses Champions League-eindstryde deelgeneem het. Hy is ook die enigste afrigter wat ligatitels in al vyf van Europa se topligas gewen het. Hy het die [[FIFA-Klubwêreldbeker]] drie keer gewen en die UEFA Super Cup vyf keer, nóg ’n rekord vir ’n afrigter. As speler het Ancelotti twee [[UEFA Champions League|Europese Bekers]] met [[AC Milan]] gewen in 1989 en 1990, wat hom een van sewe mense maak wat die Europese Beker/Champions League as speler én afrigter gewen het. Hy was ’n middelveldspeler en het sy loopbaan by die Italiaanse klub Parma begin, waar hy gehelp het om die klub na Serie B te laat promoveer in die 1978–79-seisoen. Die volgende seisoen het hy na Roma geskuif, waar hy een [[Serie A]]-titel en vier Coppa Italia-titels gewen het. Daarna het hy vir die laat 1980’s se Milan-span gespeel en verskeie titels gewen, insluitend twee Scudetti en twee Europese Bekers. Op internasionale vlak het hy 26 wedstryde en een doel vir die Italiaanse nasionale span gehad. Hy het Italië by twee [[Sokker-Wêreldbeker|Sokker-Wêreldbekers]] en die [[UEFA Europa-beker|Europese Kampioenskap]] in 1988 verteenwoordig, en in die [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 1990|1990 Wêreldbeker]] het hulle derde geëindig. As afrigter het Ancelotti vir Reggiana, Parma en [[Juventus-sokkerklub|Juventus]] gewerk tussen 1995 en 2001. Hy het in 2001 by Milan aangesluit en die 2002–03 Champions League en Coppa Italia gewen. Die volgende seisoen het hy die Scudetto gewen met ’n Italiaanse rekord van 82 punte. In 2007 het hy sy tweede Champions League met Milan gewen. Ancelotti is twee keer as Serie A-afrigter van die Jaar aangewys. Hy het ná die 2008–09-seisoen by Milan bedank en was die klub se langsdienende afrigter. In 2009 het Ancelotti die afrigter van [[Chelsea FC|Chelsea]] geword en die plaaslike dubbel gewen: die [[Premier League]] en die FA Cup in sy eerste seisoen. In 2011 het hy die afrigter van [[Paris Saint-Germain|Paris Saint-Germai]]n geword; die volgende seisoen het hy hulle eerste [[Ligue 1]]-titel in 19 jaar gewen en is hy as gesamentlike Ligue 1-afrigter van die Jaar aangewys. Ná sy sukses in Frankryk het Ancelotti [[Real Madrid]] se afrigter geword. In sy eerste seisoen het hy Real Madrid na hulle tiende Champions League-titel gelei en ook die Copa del Rey gewen. Ten spyte van verdere trofeë en die Miguel Muñoz-trofee in 2014–15 vir beste La Liga-afrigter, is Ancelotti in Mei 2015 afgedank. In 2016 het hy die afrigter van [[Bayern München]] geword en die [[Bundesliga]] in sy eerste seisoen gewen. Ná tydperke by [[SSC Napoli|Napoli]] en [[Everton FC|Everton]] tussen 2018 en 2021, het hy in 2021 teruggekeer na Real Madrid, waar hy twee La Liga–Champions League-dubbels in 2022 en 2024 gewen het. In 2025 is hy vir die eerste keer as afrigter van ’n nasionale span aangestel toe hy die pos by Brasilië aanvaar het. == Verwysings == {{Verwysings}} {{DEFAULTSORT: Ancelotti, Carlo}} [[Kategorie:Italiaanse sokkerspelers]] [[Kategorie:Sokkerafrigters]] [[Kategorie:Geboortes in 1959]] [[Kategorie:Lewende mense]] 5wgg63q07xp34tff0z0ri1idf42hyoc 2814034 2814031 2025-06-18T22:43:24Z Vryheidsfront Minus 188698 2814034 wikitext text/x-wiki '''Carlo Ancelotti''' ([[Italiaans|Italiaanse]] uitspraak: [ˈkarlo antʃeˈlɔtti]; gebore [[10 Junie]] [[1959]]) is 'n [[Italië|Italiaanse]] professionele [[Sokker|sokkerafrigter]] en voormalige speler wat tans die afrigter van die [[Brasiliaanse nasionale sokkerspan|Brasiliaanse nasionale span]] is. In Italië staan hy bekend as "Carletto" en in [[Spanje]] as "Don Carlo". Hy word beskou as een van die grootste sokkerafrigters van alle tye.<ref name="Don Coalos">{{cite web|url=https://talksport.com/football/1101829/carlo-ancelotti-cigar-real-madrid-chelsea-psg-bayern-champions-league-laliga-records/|title=Ancelotti earns 'Don Carlo' status with incredible week of Champions League records|last=Andrews|first=Connor|date=5 May 2022|publisher=Talksport|access-date=5 May 2022}}</ref><ref>{{cite web|url=https://football-italia.net/sacchi-what-makes-ancelotti-world-class-coach/|title=Sacchi: 'What makes Ancelotti a world class coach'|date=19 April 2024|publisher=Football Italia|access-date=20 April 2024}}</ref> he is regarded as one of the greatest football managers of all time.<ref name="hayward">{{cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/sport/football/teams/real-madrid/10855226/Champions-League-final-2014-Carlo-Ancelotti-proves-he-is-greatest-manager-in-Europe-after-Real-Madrids-victory.html|title=Champions League final 2014: Carlo Ancelotti proves he is greatest manager in Europe after Real Madrid's victory|last1=Hayward|first1=Paul|date=25 May 2015|access-date=20 December 2015|newspaper=The Daily Telegraph}}</ref><ref name="marca">{{cite web|url=http://www.marca.com/2014/07/29/en/football/real_madrid/1406633688.html|title=Del Piero: 'Ancelotti is the best manager of all time'|date=29 July 2014|location=Madrid|access-date=26 March 2015|newspaper=Marca}}</ref><ref name="dmirrorhall">{{cite web|url=https://www.mirror.co.uk/sport/football/news/carlo-ancelottis-third-european-cup-3610191|title=Carlo Ancelotti's third European Cup means he joins Bob Paisley in the unsung hero hall of fame|last=Kidd|first=Dave|date=26 May 2014|access-date=20 December 2015|newspaper=Daily Mirror}}</ref> Ancelotti het die [[UEFA Champions League]] vyf keer gewen – ’n rekord vir ’n afrigter – en is die enigste afrigter wat aan ses Champions League-eindstryde deelgeneem het. Hy is ook die enigste afrigter wat ligatitels in al vyf van Europa se topligas gewen het.<ref name="Ancelotti's famous five">{{cite news|last=Caygill|first=Graham|date=30 April 2022|title=Carlo Ancelotti's famous five: How Real Madrid La Liga title success completes historic quintet in Europe's major leagues|website=The Sporting News|url=https://www.sportingnews.com/au/soccer/news/carlo-ancelotti-real-madrid-la-liga-title-historic-big-five-leagues/zrda96uzxfdmbq9n5nghodtz|access-date=30 April 2022}}</ref> Hy het die [[FIFA-Klubwêreldbeker]] drie keer gewen en die UEFA Super Cup vyf keer, nóg ’n rekord vir ’n afrigter.<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/clubworldcup/news/y=2007/m=12/news=milan-europe-proud-662917.html|title=AC Milan do Europe proud|date=17 December 2007|publisher=FIFA|archive-url=https://web.archive.org/web/20150905221543/http://www.fifa.com/clubworldcup/news/y=2007/m=12/news=milan-europe-proud-662917.html|archive-date=5 September 2015|access-date=24 May 2017|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/clubworldcup/matches/round=259701/match=300298898/match-report.html|title=Real Madrid coast to Morocco 2014 title|publisher=FIFA|archive-url=https://web.archive.org/web/20141220234228/http://www.fifa.com/clubworldcup/matches/round=259701/match=300298898/match-report.html|archive-date=20 December 2014|access-date=20 December 2014|url-status=dead}}</ref> As speler het Ancelotti twee [[UEFA Champions League|Europese Bekers]] met [[AC Milan]] gewen in 1989 en 1990, wat hom een van sewe mense maak wat die Europese Beker/Champions League as speler én afrigter gewen het. Hy was ’n middelveldspeler en het sy loopbaan by die Italiaanse klub Parma begin, waar hy gehelp het om die klub na Serie B te laat promoveer in die 1978–79-seisoen. Die volgende seisoen het hy na Roma geskuif, waar hy een [[Serie A]]-titel en vier Coppa Italia-titels gewen het. Daarna het hy vir die laat 1980’s se Milan-span gespeel en verskeie titels gewen, insluitend twee Scudetti en twee Europese Bekers. Op internasionale vlak het hy 26 wedstryde en een doel vir die Italiaanse nasionale span gehad. Hy het Italië by twee [[Sokker-Wêreldbeker|Sokker-Wêreldbekers]] en die [[UEFA Europa-beker|Europese Kampioenskap]] in 1988 verteenwoordig, en in die [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 1990|1990 Wêreldbeker]] het hulle derde geëindig. As afrigter het Ancelotti vir Reggiana, Parma en [[Juventus-sokkerklub|Juventus]] gewerk tussen 1995 en 2001. Hy het in 2001 by Milan aangesluit en die 2002–03 Champions League en Coppa Italia gewen. Die volgende seisoen het hy die Scudetto gewen met ’n Italiaanse rekord van 82 punte. In 2007 het hy sy tweede Champions League met Milan gewen. Ancelotti is twee keer as Serie A-afrigter van die Jaar aangewys. Hy het ná die 2008–09-seisoen by Milan bedank en was die klub se langsdienende afrigter.<ref>{{cite web|url=http://www.magliarossonera.it/protagonisti/All-Ancelotti.html|title=Carlo Ancelotti|website=Maglia Rossonera|language=it|access-date=19 June 2010}}</ref> In 2009 het Ancelotti die afrigter van [[Chelsea FC|Chelsea]] geword en die plaaslike dubbel gewen: die [[Premier League]] en die FA Cup in sy eerste seisoen. In 2011 het hy die afrigter van [[Paris Saint-Germain|Paris Saint-Germai]]n geword; die volgende seisoen het hy hulle eerste [[Ligue 1]]-titel in 19 jaar gewen en is hy as gesamentlike Ligue 1-afrigter van die Jaar aangewys. Ná sy sukses in Frankryk het Ancelotti [[Real Madrid]] se afrigter geword. In sy eerste seisoen het hy Real Madrid na hulle tiende Champions League-titel gelei en ook die Copa del Rey gewen. Ten spyte van verdere trofeë en die Miguel Muñoz-trofee in 2014–15 vir beste La Liga-afrigter, is Ancelotti in Mei 2015 afgedank. In 2016 het hy die afrigter van [[Bayern München]] geword en die [[Bundesliga]] in sy eerste seisoen gewen. Ná tydperke by [[SSC Napoli|Napoli]] en [[Everton FC|Everton]] tussen 2018 en 2021, het hy in 2021 teruggekeer na Real Madrid, waar hy twee La Liga–Champions League-dubbels in 2022 en 2024 gewen het. In 2025 is hy vir die eerste keer as afrigter van ’n nasionale span aangestel toe hy die pos by Brasilië aanvaar het. == Verwysings == {{Verwysings}} {{DEFAULTSORT: Ancelotti, Carlo}} [[Kategorie:Italiaanse sokkerspelers]] [[Kategorie:Sokkerafrigters]] [[Kategorie:Geboortes in 1959]] [[Kategorie:Lewende mense]] le17s8fo0ah1iprdji2kk8dikfav7r0 2814036 2814034 2025-06-18T22:47:14Z Vryheidsfront Minus 188698 2814036 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography | name = Carlo Ancelotti | image = [[Lêer:Ofrenda de la Liga y la Champions-50-L.Millán (52109789010) (Carlo Ancelotti) (cropped).jpg|220px] | caption = Ancelotti in 2022 | full_name = Carlo Ancelotti<ref>{{cite web |url=http://www.legaseriea.it/uploads/default/attachments/comunicati/comunicati_m/8092/files/allegati/8167/cu_37.pdf |title=Comunicato Ufficiale N. 37 |trans-title=Official Press Release No. 37 |publisher=Lega Serie A |page=6 |date=17 September 2019 |access-date=6 December 2020 |archive-date=15 January 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210115202841/http://www.legaseriea.it/uploads/default/attachments/comunicati/comunicati_m/8092/files/allegati/8167/cu_37.pdf |url-status=dead}}</ref> | birth_date = {{birth date and age|1959|6|10|df=y}}<ref name=BDFutbol>{{cite web |url=http://www.bdfutbol.com/en/l/l95279.html |title=Ancelotti: Carlo Ancelotti: Manager |website=BDFutbol |access-date=28 December 2017}}</ref> | birth_place = [[Reggiolo]], Italië<ref name=BDFutbol /> | height = 1,79 m<ref>{{cite web |url=https://www.sscnapoli.it/Squadra/Carlo-Ancelotti |title=Carlo Ancelotti |publisher=SSC Napoli |language=it |access-date=2 November 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190401201504/https://www.sscnapoli.it/Squadra/Carlo-Ancelotti |archive-date=1 April 2019 |url-status=dead}}</ref> | position = Middelveldspeler | currentclub = [[Brasiliaanse nasionale sokkerspan|Brasilië]] (hoofafrigter) | youthyears1 = 1973–1975 | youthclubs1 = Reggiolo | youthyears2 = 1975–1976 | youthclubs2 = [[Parma Calcio 1913|Parma]] | years1 = 1976–1979 | clubs1 = [[Parma Calcio 1913|Parma]] | goals1 = 13 | caps1 = 55 | years2 = 1979–1987 | clubs2 = [[AS Roma|Roma]] | caps2 = 171 | goals2 = 12 | years3 = 1987–1992 | clubs3 = [[AC Milan]] | caps3 = 112 | goals3 = 10 | totalcaps = 338 | totalgoals = 35 | nationalteam1 = Italië o/21 | nationalyears1 = 1980 | nationalcaps1 = 3 | nationalgoals1 = 0 | nationalteam2 = Italië se Olimpiese span | nationalyears2 = 1979–1989 | nationalcaps2 = 11 | nationalgoals2 = 1 | nationalteam3 = [[Italiaanse nasionale sokkerspan|Italië]] | nationalyears3 = 1981–1991 | nationalcaps3 = 26 | nationalgoals3 = 1 | manageryears1 = 1995–1996 | managerclubs1 = [[AC Reggiana 1919|Reggiana]] | manageryears2 = 1996–1998 | managerclubs2 = [[Parma Calcio 1913|Parma]] | manageryears3 = 1999–2001 | managerclubs3 = [[Juventus-sokkerklub|Juventus]] | manageryears4 = 2001–2009 | managerclubs4 = [[AC Milan]] | manageryears5 = 2009–2011 | managerclubs5 = [[Chelsea FC|Chelsea]] | manageryears6 = 2011–2013 | managerclubs6 = [[Paris Saint-Germain]] | manageryears7 = 2013–2015 | managerclubs7 = [[Real Madrid]] | manageryears8 = 2016–2017 | managerclubs8 = [[Bayern München]] | manageryears9 = 2018–2019 | managerclubs9 = [[SSC Napoli|Napoli]] | manageryears10 = 2019–2021 | managerclubs10 = [[Everton FC|Everton]] | manageryears11 = 2021–2025 | managerclubs11 = [[Real Madrid]] | manageryears12 = 2025– | managerclubs12 = [[Brasiliaanse nasionale sokkerspan|Brasilië]] }} '''Carlo Ancelotti''' ([[Italiaans|Italiaanse]] uitspraak: [ˈkarlo antʃeˈlɔtti]; gebore [[10 Junie]] [[1959]]) is 'n [[Italië|Italiaanse]] professionele [[Sokker|sokkerafrigter]] en voormalige speler wat tans die afrigter van die [[Brasiliaanse nasionale sokkerspan|Brasiliaanse nasionale span]] is. In Italië staan hy bekend as "Carletto" en in [[Spanje]] as "Don Carlo". Hy word beskou as een van die grootste sokkerafrigters van alle tye.<ref name="Don Coalos">{{cite web|url=https://talksport.com/football/1101829/carlo-ancelotti-cigar-real-madrid-chelsea-psg-bayern-champions-league-laliga-records/|title=Ancelotti earns 'Don Carlo' status with incredible week of Champions League records|last=Andrews|first=Connor|date=5 May 2022|publisher=Talksport|access-date=5 May 2022}}</ref><ref>{{cite web|url=https://football-italia.net/sacchi-what-makes-ancelotti-world-class-coach/|title=Sacchi: 'What makes Ancelotti a world class coach'|date=19 April 2024|publisher=Football Italia|access-date=20 April 2024}}</ref> he is regarded as one of the greatest football managers of all time.<ref name="hayward">{{cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/sport/football/teams/real-madrid/10855226/Champions-League-final-2014-Carlo-Ancelotti-proves-he-is-greatest-manager-in-Europe-after-Real-Madrids-victory.html|title=Champions League final 2014: Carlo Ancelotti proves he is greatest manager in Europe after Real Madrid's victory|last1=Hayward|first1=Paul|date=25 May 2015|access-date=20 December 2015|newspaper=The Daily Telegraph}}</ref><ref name="marca">{{cite web|url=http://www.marca.com/2014/07/29/en/football/real_madrid/1406633688.html|title=Del Piero: 'Ancelotti is the best manager of all time'|date=29 July 2014|location=Madrid|access-date=26 March 2015|newspaper=Marca}}</ref><ref name="dmirrorhall">{{cite web|url=https://www.mirror.co.uk/sport/football/news/carlo-ancelottis-third-european-cup-3610191|title=Carlo Ancelotti's third European Cup means he joins Bob Paisley in the unsung hero hall of fame|last=Kidd|first=Dave|date=26 May 2014|access-date=20 December 2015|newspaper=Daily Mirror}}</ref> Ancelotti het die [[UEFA Champions League]] vyf keer gewen – ’n rekord vir ’n afrigter – en is die enigste afrigter wat aan ses Champions League-eindstryde deelgeneem het. Hy is ook die enigste afrigter wat ligatitels in al vyf van Europa se topligas gewen het.<ref name="Ancelotti's famous five">{{cite news|last=Caygill|first=Graham|date=30 April 2022|title=Carlo Ancelotti's famous five: How Real Madrid La Liga title success completes historic quintet in Europe's major leagues|website=The Sporting News|url=https://www.sportingnews.com/au/soccer/news/carlo-ancelotti-real-madrid-la-liga-title-historic-big-five-leagues/zrda96uzxfdmbq9n5nghodtz|access-date=30 April 2022}}</ref> Hy het die [[FIFA-Klubwêreldbeker]] drie keer gewen en die UEFA Super Cup vyf keer, nóg ’n rekord vir ’n afrigter.<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/clubworldcup/news/y=2007/m=12/news=milan-europe-proud-662917.html|title=AC Milan do Europe proud|date=17 December 2007|publisher=FIFA|archive-url=https://web.archive.org/web/20150905221543/http://www.fifa.com/clubworldcup/news/y=2007/m=12/news=milan-europe-proud-662917.html|archive-date=5 September 2015|access-date=24 May 2017|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/clubworldcup/matches/round=259701/match=300298898/match-report.html|title=Real Madrid coast to Morocco 2014 title|publisher=FIFA|archive-url=https://web.archive.org/web/20141220234228/http://www.fifa.com/clubworldcup/matches/round=259701/match=300298898/match-report.html|archive-date=20 December 2014|access-date=20 December 2014|url-status=dead}}</ref> As speler het Ancelotti twee [[UEFA Champions League|Europese Bekers]] met [[AC Milan]] gewen in 1989 en 1990, wat hom een van sewe mense maak wat die Europese Beker/Champions League as speler én afrigter gewen het. Hy was ’n middelveldspeler en het sy loopbaan by die Italiaanse klub Parma begin, waar hy gehelp het om die klub na Serie B te laat promoveer in die 1978–79-seisoen. Die volgende seisoen het hy na Roma geskuif, waar hy een [[Serie A]]-titel en vier Coppa Italia-titels gewen het. Daarna het hy vir die laat 1980’s se Milan-span gespeel en verskeie titels gewen, insluitend twee Scudetti en twee Europese Bekers. Op internasionale vlak het hy 26 wedstryde en een doel vir die Italiaanse nasionale span gehad. Hy het Italië by twee [[Sokker-Wêreldbeker|Sokker-Wêreldbekers]] en die [[UEFA Europa-beker|Europese Kampioenskap]] in 1988 verteenwoordig, en in die [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 1990|1990 Wêreldbeker]] het hulle derde geëindig. As afrigter het Ancelotti vir Reggiana, Parma en [[Juventus-sokkerklub|Juventus]] gewerk tussen 1995 en 2001. Hy het in 2001 by Milan aangesluit en die 2002–03 Champions League en Coppa Italia gewen. Die volgende seisoen het hy die Scudetto gewen met ’n Italiaanse rekord van 82 punte. In 2007 het hy sy tweede Champions League met Milan gewen. Ancelotti is twee keer as Serie A-afrigter van die Jaar aangewys. Hy het ná die 2008–09-seisoen by Milan bedank en was die klub se langsdienende afrigter.<ref>{{cite web|url=http://www.magliarossonera.it/protagonisti/All-Ancelotti.html|title=Carlo Ancelotti|website=Maglia Rossonera|language=it|access-date=19 June 2010}}</ref> In 2009 het Ancelotti die afrigter van [[Chelsea FC|Chelsea]] geword en die plaaslike dubbel gewen: die [[Premier League]] en die FA Cup in sy eerste seisoen. In 2011 het hy die afrigter van [[Paris Saint-Germain|Paris Saint-Germai]]n geword; die volgende seisoen het hy hulle eerste [[Ligue 1]]-titel in 19 jaar gewen en is hy as gesamentlike Ligue 1-afrigter van die Jaar aangewys. Ná sy sukses in Frankryk het Ancelotti [[Real Madrid]] se afrigter geword. In sy eerste seisoen het hy Real Madrid na hulle tiende Champions League-titel gelei en ook die Copa del Rey gewen. Ten spyte van verdere trofeë en die Miguel Muñoz-trofee in 2014–15 vir beste La Liga-afrigter, is Ancelotti in Mei 2015 afgedank. In 2016 het hy die afrigter van [[Bayern München]] geword en die [[Bundesliga]] in sy eerste seisoen gewen. Ná tydperke by [[SSC Napoli|Napoli]] en [[Everton FC|Everton]] tussen 2018 en 2021, het hy in 2021 teruggekeer na Real Madrid, waar hy twee La Liga–Champions League-dubbels in 2022 en 2024 gewen het. In 2025 is hy vir die eerste keer as afrigter van ’n nasionale span aangestel toe hy die pos by Brasilië aanvaar het. == Verwysings == {{Verwysings}} {{DEFAULTSORT: Ancelotti, Carlo}} [[Kategorie:Italiaanse sokkerspelers]] [[Kategorie:Sokkerafrigters]] [[Kategorie:Geboortes in 1959]] [[Kategorie:Lewende mense]] 3a3q6w1zjnpynjs5bstytpwf4zth7ow 2814037 2814036 2025-06-18T22:48:56Z Vryheidsfront Minus 188698 2814037 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography | name = Carlo Ancelotti | image = [[Lêer:Ofrenda de la Liga y la Champions-50-L.Millán (52109789010) (Carlo Ancelotti) (cropped).jpg|220px] | caption = Ancelotti in 2022 | full_name = Carlo Ancelotti<ref>{{cite web |url=http://www.legaseriea.it/uploads/default/attachments/comunicati/comunicati_m/8092/files/allegati/8167/cu_37.pdf |title=Comunicato Ufficiale N. 37 |trans-title=Official Press Release No. 37 |publisher=Lega Serie A |page=6 |date=17 September 2019 |access-date=6 December 2020 |archive-date=15 January 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210115202841/http://www.legaseriea.it/uploads/default/attachments/comunicati/comunicati_m/8092/files/allegati/8167/cu_37.pdf |url-status=dead}}</ref> | birth_date = {{birth date and age|1959|6|10|df=y}}<ref name=BDFutbol>{{cite web |url=http://www.bdfutbol.com/en/l/l95279.html |title=Ancelotti: Carlo Ancelotti: Manager |website=BDFutbol |access-date=28 December 2017}}</ref> | birth_place = [[Reggiolo]], Italië | height = 1,79 m<ref>{{cite web |url=https://www.sscnapoli.it/Squadra/Carlo-Ancelotti |title=Carlo Ancelotti |publisher=SSC Napoli |language=it |access-date=2 November 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190401201504/https://www.sscnapoli.it/Squadra/Carlo-Ancelotti |archive-date=1 April 2019 |url-status=dead}}</ref> | position = Middelveldspeler | currentclub = [[Brasiliaanse nasionale sokkerspan|Brasilië]] (hoofafrigter) | youthyears1 = 1973–1975 | youthclubs1 = Reggiolo | youthyears2 = 1975–1976 | youthclubs2 = [[Parma Calcio 1913|Parma]] | years1 = 1976–1979 | clubs1 = [[Parma Calcio 1913|Parma]] | goals1 = 13 | caps1 = 55 | years2 = 1979–1987 | clubs2 = [[AS Roma|Roma]] | caps2 = 171 | goals2 = 12 | years3 = 1987–1992 | clubs3 = [[AC Milan]] | caps3 = 112 | goals3 = 10 | totalcaps = 338 | totalgoals = 35 | nationalteam1 = Italië o/21 | nationalyears1 = 1980 | nationalcaps1 = 3 | nationalgoals1 = 0 | nationalteam2 = Italië se Olimpiese span | nationalyears2 = 1979–1989 | nationalcaps2 = 11 | nationalgoals2 = 1 | nationalteam3 = [[Italiaanse nasionale sokkerspan|Italië]] | nationalyears3 = 1981–1991 | nationalcaps3 = 26 | nationalgoals3 = 1 | manageryears1 = 1995–1996 | managerclubs1 = [[AC Reggiana 1919|Reggiana]] | manageryears2 = 1996–1998 | managerclubs2 = [[Parma Calcio 1913|Parma]] | manageryears3 = 1999–2001 | managerclubs3 = [[Juventus-sokkerklub|Juventus]] | manageryears4 = 2001–2009 | managerclubs4 = [[AC Milan]] | manageryears5 = 2009–2011 | managerclubs5 = [[Chelsea FC|Chelsea]] | manageryears6 = 2011–2013 | managerclubs6 = [[Paris Saint-Germain]] | manageryears7 = 2013–2015 | managerclubs7 = [[Real Madrid]] | manageryears8 = 2016–2017 | managerclubs8 = [[Bayern München]] | manageryears9 = 2018–2019 | managerclubs9 = [[SSC Napoli|Napoli]] | manageryears10 = 2019–2021 | managerclubs10 = [[Everton FC|Everton]] | manageryears11 = 2021–2025 | managerclubs11 = [[Real Madrid]] | manageryears12 = 2025– | managerclubs12 = [[Brasiliaanse nasionale sokkerspan|Brasilië]] }} '''Carlo Ancelotti''' ([[Italiaans|Italiaanse]] uitspraak: [ˈkarlo antʃeˈlɔtti]; gebore [[10 Junie]] [[1959]]) is 'n [[Italië|Italiaanse]] professionele [[Sokker|sokkerafrigter]] en voormalige speler wat tans die afrigter van die [[Brasiliaanse nasionale sokkerspan|Brasiliaanse nasionale span]] is. In Italië staan hy bekend as "Carletto" en in [[Spanje]] as "Don Carlo". Hy word beskou as een van die grootste sokkerafrigters van alle tye.<ref name="Don Coalos">{{cite web|url=https://talksport.com/football/1101829/carlo-ancelotti-cigar-real-madrid-chelsea-psg-bayern-champions-league-laliga-records/|title=Ancelotti earns 'Don Carlo' status with incredible week of Champions League records|last=Andrews|first=Connor|date=5 May 2022|publisher=Talksport|access-date=5 May 2022}}</ref><ref>{{cite web|url=https://football-italia.net/sacchi-what-makes-ancelotti-world-class-coach/|title=Sacchi: 'What makes Ancelotti a world class coach'|date=19 April 2024|publisher=Football Italia|access-date=20 April 2024}}</ref> he is regarded as one of the greatest football managers of all time.<ref name="hayward">{{cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/sport/football/teams/real-madrid/10855226/Champions-League-final-2014-Carlo-Ancelotti-proves-he-is-greatest-manager-in-Europe-after-Real-Madrids-victory.html|title=Champions League final 2014: Carlo Ancelotti proves he is greatest manager in Europe after Real Madrid's victory|last1=Hayward|first1=Paul|date=25 May 2015|access-date=20 December 2015|newspaper=The Daily Telegraph}}</ref><ref name="marca">{{cite web|url=http://www.marca.com/2014/07/29/en/football/real_madrid/1406633688.html|title=Del Piero: 'Ancelotti is the best manager of all time'|date=29 July 2014|location=Madrid|access-date=26 March 2015|newspaper=Marca}}</ref><ref name="dmirrorhall">{{cite web|url=https://www.mirror.co.uk/sport/football/news/carlo-ancelottis-third-european-cup-3610191|title=Carlo Ancelotti's third European Cup means he joins Bob Paisley in the unsung hero hall of fame|last=Kidd|first=Dave|date=26 May 2014|access-date=20 December 2015|newspaper=Daily Mirror}}</ref> Ancelotti het die [[UEFA Champions League]] vyf keer gewen – ’n rekord vir ’n afrigter – en is die enigste afrigter wat aan ses Champions League-eindstryde deelgeneem het. Hy is ook die enigste afrigter wat ligatitels in al vyf van Europa se topligas gewen het.<ref name="Ancelotti's famous five">{{cite news|last=Caygill|first=Graham|date=30 April 2022|title=Carlo Ancelotti's famous five: How Real Madrid La Liga title success completes historic quintet in Europe's major leagues|website=The Sporting News|url=https://www.sportingnews.com/au/soccer/news/carlo-ancelotti-real-madrid-la-liga-title-historic-big-five-leagues/zrda96uzxfdmbq9n5nghodtz|access-date=30 April 2022}}</ref> Hy het die [[FIFA-Klubwêreldbeker]] drie keer gewen en die UEFA Super Cup vyf keer, nóg ’n rekord vir ’n afrigter.<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/clubworldcup/news/y=2007/m=12/news=milan-europe-proud-662917.html|title=AC Milan do Europe proud|date=17 December 2007|publisher=FIFA|archive-url=https://web.archive.org/web/20150905221543/http://www.fifa.com/clubworldcup/news/y=2007/m=12/news=milan-europe-proud-662917.html|archive-date=5 September 2015|access-date=24 May 2017|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/clubworldcup/matches/round=259701/match=300298898/match-report.html|title=Real Madrid coast to Morocco 2014 title|publisher=FIFA|archive-url=https://web.archive.org/web/20141220234228/http://www.fifa.com/clubworldcup/matches/round=259701/match=300298898/match-report.html|archive-date=20 December 2014|access-date=20 December 2014|url-status=dead}}</ref> As speler het Ancelotti twee [[UEFA Champions League|Europese Bekers]] met [[AC Milan]] gewen in 1989 en 1990, wat hom een van sewe mense maak wat die Europese Beker/Champions League as speler én afrigter gewen het. Hy was ’n middelveldspeler en het sy loopbaan by die Italiaanse klub Parma begin, waar hy gehelp het om die klub na Serie B te laat promoveer in die 1978–79-seisoen. Die volgende seisoen het hy na Roma geskuif, waar hy een [[Serie A]]-titel en vier Coppa Italia-titels gewen het. Daarna het hy vir die laat 1980’s se Milan-span gespeel en verskeie titels gewen, insluitend twee Scudetti en twee Europese Bekers. Op internasionale vlak het hy 26 wedstryde en een doel vir die Italiaanse nasionale span gehad. Hy het Italië by twee [[Sokker-Wêreldbeker|Sokker-Wêreldbekers]] en die [[UEFA Europa-beker|Europese Kampioenskap]] in 1988 verteenwoordig, en in die [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 1990|1990 Wêreldbeker]] het hulle derde geëindig. As afrigter het Ancelotti vir Reggiana, Parma en [[Juventus-sokkerklub|Juventus]] gewerk tussen 1995 en 2001. Hy het in 2001 by Milan aangesluit en die 2002–03 Champions League en Coppa Italia gewen. Die volgende seisoen het hy die Scudetto gewen met ’n Italiaanse rekord van 82 punte. In 2007 het hy sy tweede Champions League met Milan gewen. Ancelotti is twee keer as Serie A-afrigter van die Jaar aangewys. Hy het ná die 2008–09-seisoen by Milan bedank en was die klub se langsdienende afrigter.<ref>{{cite web|url=http://www.magliarossonera.it/protagonisti/All-Ancelotti.html|title=Carlo Ancelotti|website=Maglia Rossonera|language=it|access-date=19 June 2010}}</ref> In 2009 het Ancelotti die afrigter van [[Chelsea FC|Chelsea]] geword en die plaaslike dubbel gewen: die [[Premier League]] en die FA Cup in sy eerste seisoen. In 2011 het hy die afrigter van [[Paris Saint-Germain|Paris Saint-Germai]]n geword; die volgende seisoen het hy hulle eerste [[Ligue 1]]-titel in 19 jaar gewen en is hy as gesamentlike Ligue 1-afrigter van die Jaar aangewys. Ná sy sukses in Frankryk het Ancelotti [[Real Madrid]] se afrigter geword. In sy eerste seisoen het hy Real Madrid na hulle tiende Champions League-titel gelei en ook die Copa del Rey gewen. Ten spyte van verdere trofeë en die Miguel Muñoz-trofee in 2014–15 vir beste La Liga-afrigter, is Ancelotti in Mei 2015 afgedank. In 2016 het hy die afrigter van [[Bayern München]] geword en die [[Bundesliga]] in sy eerste seisoen gewen. Ná tydperke by [[SSC Napoli|Napoli]] en [[Everton FC|Everton]] tussen 2018 en 2021, het hy in 2021 teruggekeer na Real Madrid, waar hy twee La Liga–Champions League-dubbels in 2022 en 2024 gewen het. In 2025 is hy vir die eerste keer as afrigter van ’n nasionale span aangestel toe hy die pos by Brasilië aanvaar het. == Verwysings == {{Verwysings}} {{DEFAULTSORT: Ancelotti, Carlo}} [[Kategorie:Italiaanse sokkerspelers]] [[Kategorie:Sokkerafrigters]] [[Kategorie:Geboortes in 1959]] [[Kategorie:Lewende mense]] oorvo864oa83njctb9yq8cvdip2r8rc 2814038 2814037 2025-06-18T22:50:56Z Vryheidsfront Minus 188698 2814038 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography | name = Carlo Ancelotti | image = [[Lêer:Ofrenda de la Liga y la Champions-50-L.Millán (52109789010) (Carlo Ancelotti) (cropped).jpg|220px] | caption = Ancelotti in 2022 | full_name = Carlo Ancelotti<ref>{{cite web |url=http://www.legaseriea.it/uploads/default/attachments/comunicati/comunicati_m/8092/files/allegati/8167/cu_37.pdf |title=Comunicato Ufficiale N. 37 |trans-title=Official Press Release No. 37 |publisher=Lega Serie A |page=6 |date=17 September 2019 |access-date=6 December 2020 |archive-date=15 January 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210115202841/http://www.legaseriea.it/uploads/default/attachments/comunicati/comunicati_m/8092/files/allegati/8167/cu_37.pdf |url-status=dead}}</ref> | birth_date = {{birth date and age|1959|6|10|df=y}}<ref name=BDFutbol>{{cite web |url=http://www.bdfutbol.com/en/l/l95279.html |title=Ancelotti: Carlo Ancelotti: Manager |website=BDFutbol |access-date=28 December 2017}}</ref> | birth_place = [[Reggiolo]], Italië | height = 1,79 m<ref>{{cite web |url=https://www.sscnapoli.it/Squadra/Carlo-Ancelotti |title=Carlo Ancelotti |publisher=SSC Napoli |language=it |access-date=2 November 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190401201504/https://www.sscnapoli.it/Squadra/Carlo-Ancelotti |archive-date=1 April 2019 |url-status=dead}}</ref> | position = Middelveldspeler | currentclub = [[Brasiliaanse nasionale sokkerspan|Brasilië]] (hoofafrigter) | youthyears1 = 1973–1975 | youthclubs1 = Reggiolo | youthyears2 = 1975–1976 | youthclubs2 = [[Parma Calcio 1913|Parma]] | years1 = 1976–1979 | clubs1 = [[Parma Calcio 1913|Parma]] | goals1 = 13 | caps1 = 55 | years2 = 1979–1987 | clubs2 = [[AS Roma|Roma]] | caps2 = 171 | goals2 = 12 | years3 = 1987–1992 | clubs3 = [[AC Milan]] | caps3 = 112 | goals3 = 10 | totalcaps = 338 | totalgoals = 35 | nationalteam1 = Italië o/21 | nationalyears1 = 1980 | nationalcaps1 = 3 | nationalgoals1 = 0 | nationalteam2 = Italië se Olimpiese span | nationalyears2 = 1979–1989 | nationalcaps2 = 11 | nationalgoals2 = 1 | nationalteam3 = [[Italiaanse nasionale sokkerspan|Italië]] | nationalyears3 = 1981–1991 | nationalcaps3 = 26 | nationalgoals3 = 1 | manageryears1 = 1995–1996 | managerclubs1 = [[AC Reggiana 1919|Reggiana]] | manageryears2 = 1996–1998 | managerclubs2 = [[Parma Calcio 1913|Parma]] | manageryears3 = 1999–2001 | managerclubs3 = [[Juventus-sokkerklub|Juventus]] | manageryears4 = 2001–2009 | managerclubs4 = [[AC Milan]] | manageryears5 = 2009–2011 | managerclubs5 = [[Chelsea FC|Chelsea]] | manageryears6 = 2011–2013 | managerclubs6 = [[Paris Saint-Germain]] | manageryears7 = 2013–2015 | managerclubs7 = [[Real Madrid]] | manageryears8 = 2016–2017 | managerclubs8 = [[Bayern München]] | manageryears9 = 2018–2019 | managerclubs9 = [[SSC Napoli|Napoli]] | manageryears10 = 2019–2021 | managerclubs10 = [[Everton FC|Everton]] | manageryears11 = 2021–2025 | managerclubs11 = [[Real Madrid]] | manageryears12 = 2025– | managerclubs12 = [[Brasiliaanse nasionale sokkerspan|Brasilië]] {{Medal|Country|{{ITA}}}} {{MedalCompetition|[[FIFA World Cup]]}} {{Medal|3rd|[[1990 FIFA World Cup|1990 Italy]]|}} }} '''Carlo Ancelotti''' ([[Italiaans|Italiaanse]] uitspraak: [ˈkarlo antʃeˈlɔtti]; gebore [[10 Junie]] [[1959]]) is 'n [[Italië|Italiaanse]] professionele [[Sokker|sokkerafrigter]] en voormalige speler wat tans die afrigter van die [[Brasiliaanse nasionale sokkerspan|Brasiliaanse nasionale span]] is. In Italië staan hy bekend as "Carletto" en in [[Spanje]] as "Don Carlo". Hy word beskou as een van die grootste sokkerafrigters van alle tye.<ref name="Don Coalos">{{cite web|url=https://talksport.com/football/1101829/carlo-ancelotti-cigar-real-madrid-chelsea-psg-bayern-champions-league-laliga-records/|title=Ancelotti earns 'Don Carlo' status with incredible week of Champions League records|last=Andrews|first=Connor|date=5 May 2022|publisher=Talksport|access-date=5 May 2022}}</ref><ref>{{cite web|url=https://football-italia.net/sacchi-what-makes-ancelotti-world-class-coach/|title=Sacchi: 'What makes Ancelotti a world class coach'|date=19 April 2024|publisher=Football Italia|access-date=20 April 2024}}</ref> he is regarded as one of the greatest football managers of all time.<ref name="hayward">{{cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/sport/football/teams/real-madrid/10855226/Champions-League-final-2014-Carlo-Ancelotti-proves-he-is-greatest-manager-in-Europe-after-Real-Madrids-victory.html|title=Champions League final 2014: Carlo Ancelotti proves he is greatest manager in Europe after Real Madrid's victory|last1=Hayward|first1=Paul|date=25 May 2015|access-date=20 December 2015|newspaper=The Daily Telegraph}}</ref><ref name="marca">{{cite web|url=http://www.marca.com/2014/07/29/en/football/real_madrid/1406633688.html|title=Del Piero: 'Ancelotti is the best manager of all time'|date=29 July 2014|location=Madrid|access-date=26 March 2015|newspaper=Marca}}</ref><ref name="dmirrorhall">{{cite web|url=https://www.mirror.co.uk/sport/football/news/carlo-ancelottis-third-european-cup-3610191|title=Carlo Ancelotti's third European Cup means he joins Bob Paisley in the unsung hero hall of fame|last=Kidd|first=Dave|date=26 May 2014|access-date=20 December 2015|newspaper=Daily Mirror}}</ref> Ancelotti het die [[UEFA Champions League]] vyf keer gewen – ’n rekord vir ’n afrigter – en is die enigste afrigter wat aan ses Champions League-eindstryde deelgeneem het. Hy is ook die enigste afrigter wat ligatitels in al vyf van Europa se topligas gewen het.<ref name="Ancelotti's famous five">{{cite news|last=Caygill|first=Graham|date=30 April 2022|title=Carlo Ancelotti's famous five: How Real Madrid La Liga title success completes historic quintet in Europe's major leagues|website=The Sporting News|url=https://www.sportingnews.com/au/soccer/news/carlo-ancelotti-real-madrid-la-liga-title-historic-big-five-leagues/zrda96uzxfdmbq9n5nghodtz|access-date=30 April 2022}}</ref> Hy het die [[FIFA-Klubwêreldbeker]] drie keer gewen en die UEFA Super Cup vyf keer, nóg ’n rekord vir ’n afrigter.<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/clubworldcup/news/y=2007/m=12/news=milan-europe-proud-662917.html|title=AC Milan do Europe proud|date=17 December 2007|publisher=FIFA|archive-url=https://web.archive.org/web/20150905221543/http://www.fifa.com/clubworldcup/news/y=2007/m=12/news=milan-europe-proud-662917.html|archive-date=5 September 2015|access-date=24 May 2017|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/clubworldcup/matches/round=259701/match=300298898/match-report.html|title=Real Madrid coast to Morocco 2014 title|publisher=FIFA|archive-url=https://web.archive.org/web/20141220234228/http://www.fifa.com/clubworldcup/matches/round=259701/match=300298898/match-report.html|archive-date=20 December 2014|access-date=20 December 2014|url-status=dead}}</ref> As speler het Ancelotti twee [[UEFA Champions League|Europese Bekers]] met [[AC Milan]] gewen in 1989 en 1990, wat hom een van sewe mense maak wat die Europese Beker/Champions League as speler én afrigter gewen het. Hy was ’n middelveldspeler en het sy loopbaan by die Italiaanse klub Parma begin, waar hy gehelp het om die klub na Serie B te laat promoveer in die 1978–79-seisoen. Die volgende seisoen het hy na Roma geskuif, waar hy een [[Serie A]]-titel en vier Coppa Italia-titels gewen het. Daarna het hy vir die laat 1980’s se Milan-span gespeel en verskeie titels gewen, insluitend twee Scudetti en twee Europese Bekers. Op internasionale vlak het hy 26 wedstryde en een doel vir die Italiaanse nasionale span gehad. Hy het Italië by twee [[Sokker-Wêreldbeker|Sokker-Wêreldbekers]] en die [[UEFA Europa-beker|Europese Kampioenskap]] in 1988 verteenwoordig, en in die [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 1990|1990 Wêreldbeker]] het hulle derde geëindig. As afrigter het Ancelotti vir Reggiana, Parma en [[Juventus-sokkerklub|Juventus]] gewerk tussen 1995 en 2001. Hy het in 2001 by Milan aangesluit en die 2002–03 Champions League en Coppa Italia gewen. Die volgende seisoen het hy die Scudetto gewen met ’n Italiaanse rekord van 82 punte. In 2007 het hy sy tweede Champions League met Milan gewen. Ancelotti is twee keer as Serie A-afrigter van die Jaar aangewys. Hy het ná die 2008–09-seisoen by Milan bedank en was die klub se langsdienende afrigter.<ref>{{cite web|url=http://www.magliarossonera.it/protagonisti/All-Ancelotti.html|title=Carlo Ancelotti|website=Maglia Rossonera|language=it|access-date=19 June 2010}}</ref> In 2009 het Ancelotti die afrigter van [[Chelsea FC|Chelsea]] geword en die plaaslike dubbel gewen: die [[Premier League]] en die FA Cup in sy eerste seisoen. In 2011 het hy die afrigter van [[Paris Saint-Germain|Paris Saint-Germai]]n geword; die volgende seisoen het hy hulle eerste [[Ligue 1]]-titel in 19 jaar gewen en is hy as gesamentlike Ligue 1-afrigter van die Jaar aangewys. Ná sy sukses in Frankryk het Ancelotti [[Real Madrid]] se afrigter geword. In sy eerste seisoen het hy Real Madrid na hulle tiende Champions League-titel gelei en ook die Copa del Rey gewen. Ten spyte van verdere trofeë en die Miguel Muñoz-trofee in 2014–15 vir beste La Liga-afrigter, is Ancelotti in Mei 2015 afgedank. In 2016 het hy die afrigter van [[Bayern München]] geword en die [[Bundesliga]] in sy eerste seisoen gewen. Ná tydperke by [[SSC Napoli|Napoli]] en [[Everton FC|Everton]] tussen 2018 en 2021, het hy in 2021 teruggekeer na Real Madrid, waar hy twee La Liga–Champions League-dubbels in 2022 en 2024 gewen het. In 2025 is hy vir die eerste keer as afrigter van ’n nasionale span aangestel toe hy die pos by Brasilië aanvaar het. == Verwysings == {{Verwysings}} {{DEFAULTSORT: Ancelotti, Carlo}} [[Kategorie:Italiaanse sokkerspelers]] [[Kategorie:Sokkerafrigters]] [[Kategorie:Geboortes in 1959]] [[Kategorie:Lewende mense]] na5mwcv4tmnwdu290h4xl4nx6gcfy9y 2814039 2814038 2025-06-18T22:53:09Z Vryheidsfront Minus 188698 2814039 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography | name = Carlo Ancelotti<br />{{post-nominals|list=[[OMRI]]}} | image = Ofrenda de la Liga y la Champions-50-L.Millán (52109789010) (Carlo Ancelotti) (cropped).jpg | caption = Ancelotti in 2022 | full_name = Carlo Ancelotti<ref>{{cite web |url=http://www.legaseriea.it/uploads/default/attachments/comunicati/comunicati_m/8092/files/allegati/8167/cu_37.pdf |title=Comunicato Ufficiale N. 37 |trans-title=Official Press Release No. 37 |publisher=Lega Serie A |page=6 |date=17 September 2019 |access-date=6 December 2020 |archive-date=15 January 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210115202841/http://www.legaseriea.it/uploads/default/attachments/comunicati/comunicati_m/8092/files/allegati/8167/cu_37.pdf |url-status=dead}}</ref> | birth_date = {{birth date and age|1959|6|10|df=y}}<ref name=BDFutbol>{{cite web |url=http://www.bdfutbol.com/en/l/l95279.html |title=Ancelotti: Carlo Ancelotti: Manager |website=BDFutbol |access-date=28 December 2017}}</ref> | birth_place = [[Reggiolo]], Italy<ref name=BDFutbol /> | height = 1.79 m<ref>{{cite web |url=https://www.sscnapoli.it/Squadra/Carlo-Ancelotti |title=Carlo Ancelotti |publisher=SSC Napoli |language=it |access-date=2 November 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190401201504/https://www.sscnapoli.it/Squadra/Carlo-Ancelotti |archive-date=1 April 2019 |url-status=dead}}</ref> | position = [[Midfielder]] | currentclub = [[Brazil national football team|Brazil]] (manager) | youthyears1 = 1973–1975 | youthclubs1 = Reggiolo | youthyears2 = 1975–1976 | youthclubs2 = [[Parma Calcio 1913|Parma]] | years1 = 1976–1979 | clubs1 = [[Parma Calcio 1913|Parma]] | goals1 = 13 | caps1 = 55 | years2 = 1979–1987 | clubs2 = [[AS Roma|Roma]] | caps2 = 171 | goals2 = 12 | years3 = 1987–1992 | clubs3 = [[AC Milan]] | caps3 = 112 | goals3 = 10 | totalcaps = 338 | totalgoals = 35 | nationalteam1 = [[Italy national under-21 football team|Italy U-21]] | nationalyears1 = 1980 | nationalcaps1 = 3 | nationalgoals1 = 0 | nationalteam2 = [[Italy national football team|Italy Olympic]] | nationalyears2 = 1979–1989 | nationalcaps2 = 11 | nationalgoals2 = 1 | nationalteam3 = [[Italy national football team|Italy]] | nationalyears3 = 1981–1991 | nationalcaps3 = 26 | nationalgoals3 = 1 | manageryears1 = 1995–1996 | managerclubs1 = [[AC Reggiana 1919|Reggiana]] | manageryears2 = 1996–1998 | managerclubs2 = [[Parma Calcio 1913|Parma]] | manageryears3 = 1999–2001 | managerclubs3 = [[Juventus FC|Juventus]] | manageryears4 = 2001–2009 | managerclubs4 = [[AC Milan]] | manageryears5 = 2009–2011 | managerclubs5 = [[Chelsea F.C.|Chelsea]] | manageryears6 = 2011–2013 | managerclubs6 = [[Paris Saint-Germain F.C.|Paris Saint-Germain]] | manageryears7 = 2013–2015 | managerclubs7 = [[Real Madrid CF|Real Madrid]] | manageryears8 = 2016–2017 | managerclubs8 = [[FC Bayern Munich|Bayern Munich]] | manageryears9 = 2018–2019 | managerclubs9 = [[SSC Napoli|Napoli]] | manageryears10 = 2019–2021 | managerclubs10 = [[Everton F.C.|Everton]] | manageryears11 = 2021–2025 | managerclubs11 = [[Real Madrid CF|Real Madrid]] | manageryears12 = 2025– | managerclubs12 = [[Brazil national football team|Brazil]] }} '''Carlo Ancelotti''' ([[Italiaans|Italiaanse]] uitspraak: [ˈkarlo antʃeˈlɔtti]; gebore [[10 Junie]] [[1959]]) is 'n [[Italië|Italiaanse]] professionele [[Sokker|sokkerafrigter]] en voormalige speler wat tans die afrigter van die [[Brasiliaanse nasionale sokkerspan|Brasiliaanse nasionale span]] is. In Italië staan hy bekend as "Carletto" en in [[Spanje]] as "Don Carlo". Hy word beskou as een van die grootste sokkerafrigters van alle tye.<ref name="Don Coalos">{{cite web|url=https://talksport.com/football/1101829/carlo-ancelotti-cigar-real-madrid-chelsea-psg-bayern-champions-league-laliga-records/|title=Ancelotti earns 'Don Carlo' status with incredible week of Champions League records|last=Andrews|first=Connor|date=5 May 2022|publisher=Talksport|access-date=5 May 2022}}</ref><ref>{{cite web|url=https://football-italia.net/sacchi-what-makes-ancelotti-world-class-coach/|title=Sacchi: 'What makes Ancelotti a world class coach'|date=19 April 2024|publisher=Football Italia|access-date=20 April 2024}}</ref> he is regarded as one of the greatest football managers of all time.<ref name="hayward">{{cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/sport/football/teams/real-madrid/10855226/Champions-League-final-2014-Carlo-Ancelotti-proves-he-is-greatest-manager-in-Europe-after-Real-Madrids-victory.html|title=Champions League final 2014: Carlo Ancelotti proves he is greatest manager in Europe after Real Madrid's victory|last1=Hayward|first1=Paul|date=25 May 2015|access-date=20 December 2015|newspaper=The Daily Telegraph}}</ref><ref name="marca">{{cite web|url=http://www.marca.com/2014/07/29/en/football/real_madrid/1406633688.html|title=Del Piero: 'Ancelotti is the best manager of all time'|date=29 July 2014|location=Madrid|access-date=26 March 2015|newspaper=Marca}}</ref><ref name="dmirrorhall">{{cite web|url=https://www.mirror.co.uk/sport/football/news/carlo-ancelottis-third-european-cup-3610191|title=Carlo Ancelotti's third European Cup means he joins Bob Paisley in the unsung hero hall of fame|last=Kidd|first=Dave|date=26 May 2014|access-date=20 December 2015|newspaper=Daily Mirror}}</ref> Ancelotti het die [[UEFA Champions League]] vyf keer gewen – ’n rekord vir ’n afrigter – en is die enigste afrigter wat aan ses Champions League-eindstryde deelgeneem het. Hy is ook die enigste afrigter wat ligatitels in al vyf van Europa se topligas gewen het.<ref name="Ancelotti's famous five">{{cite news|last=Caygill|first=Graham|date=30 April 2022|title=Carlo Ancelotti's famous five: How Real Madrid La Liga title success completes historic quintet in Europe's major leagues|website=The Sporting News|url=https://www.sportingnews.com/au/soccer/news/carlo-ancelotti-real-madrid-la-liga-title-historic-big-five-leagues/zrda96uzxfdmbq9n5nghodtz|access-date=30 April 2022}}</ref> Hy het die [[FIFA-Klubwêreldbeker]] drie keer gewen en die UEFA Super Cup vyf keer, nóg ’n rekord vir ’n afrigter.<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/clubworldcup/news/y=2007/m=12/news=milan-europe-proud-662917.html|title=AC Milan do Europe proud|date=17 December 2007|publisher=FIFA|archive-url=https://web.archive.org/web/20150905221543/http://www.fifa.com/clubworldcup/news/y=2007/m=12/news=milan-europe-proud-662917.html|archive-date=5 September 2015|access-date=24 May 2017|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/clubworldcup/matches/round=259701/match=300298898/match-report.html|title=Real Madrid coast to Morocco 2014 title|publisher=FIFA|archive-url=https://web.archive.org/web/20141220234228/http://www.fifa.com/clubworldcup/matches/round=259701/match=300298898/match-report.html|archive-date=20 December 2014|access-date=20 December 2014|url-status=dead}}</ref> As speler het Ancelotti twee [[UEFA Champions League|Europese Bekers]] met [[AC Milan]] gewen in 1989 en 1990, wat hom een van sewe mense maak wat die Europese Beker/Champions League as speler én afrigter gewen het. Hy was ’n middelveldspeler en het sy loopbaan by die Italiaanse klub Parma begin, waar hy gehelp het om die klub na Serie B te laat promoveer in die 1978–79-seisoen. Die volgende seisoen het hy na Roma geskuif, waar hy een [[Serie A]]-titel en vier Coppa Italia-titels gewen het. Daarna het hy vir die laat 1980’s se Milan-span gespeel en verskeie titels gewen, insluitend twee Scudetti en twee Europese Bekers. Op internasionale vlak het hy 26 wedstryde en een doel vir die Italiaanse nasionale span gehad. Hy het Italië by twee [[Sokker-Wêreldbeker|Sokker-Wêreldbekers]] en die [[UEFA Europa-beker|Europese Kampioenskap]] in 1988 verteenwoordig, en in die [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 1990|1990 Wêreldbeker]] het hulle derde geëindig. As afrigter het Ancelotti vir Reggiana, Parma en [[Juventus-sokkerklub|Juventus]] gewerk tussen 1995 en 2001. Hy het in 2001 by Milan aangesluit en die 2002–03 Champions League en Coppa Italia gewen. Die volgende seisoen het hy die Scudetto gewen met ’n Italiaanse rekord van 82 punte. In 2007 het hy sy tweede Champions League met Milan gewen. Ancelotti is twee keer as Serie A-afrigter van die Jaar aangewys. Hy het ná die 2008–09-seisoen by Milan bedank en was die klub se langsdienende afrigter.<ref>{{cite web|url=http://www.magliarossonera.it/protagonisti/All-Ancelotti.html|title=Carlo Ancelotti|website=Maglia Rossonera|language=it|access-date=19 June 2010}}</ref> In 2009 het Ancelotti die afrigter van [[Chelsea FC|Chelsea]] geword en die plaaslike dubbel gewen: die [[Premier League]] en die FA Cup in sy eerste seisoen. In 2011 het hy die afrigter van [[Paris Saint-Germain|Paris Saint-Germai]]n geword; die volgende seisoen het hy hulle eerste [[Ligue 1]]-titel in 19 jaar gewen en is hy as gesamentlike Ligue 1-afrigter van die Jaar aangewys. Ná sy sukses in Frankryk het Ancelotti [[Real Madrid]] se afrigter geword. In sy eerste seisoen het hy Real Madrid na hulle tiende Champions League-titel gelei en ook die Copa del Rey gewen. Ten spyte van verdere trofeë en die Miguel Muñoz-trofee in 2014–15 vir beste La Liga-afrigter, is Ancelotti in Mei 2015 afgedank. In 2016 het hy die afrigter van [[Bayern München]] geword en die [[Bundesliga]] in sy eerste seisoen gewen. Ná tydperke by [[SSC Napoli|Napoli]] en [[Everton FC|Everton]] tussen 2018 en 2021, het hy in 2021 teruggekeer na Real Madrid, waar hy twee La Liga–Champions League-dubbels in 2022 en 2024 gewen het. In 2025 is hy vir die eerste keer as afrigter van ’n nasionale span aangestel toe hy die pos by Brasilië aanvaar het. == Verwysings == {{Verwysings}} {{DEFAULTSORT: Ancelotti, Carlo}} [[Kategorie:Italiaanse sokkerspelers]] [[Kategorie:Sokkerafrigters]] [[Kategorie:Geboortes in 1959]] [[Kategorie:Lewende mense]] 26nje539h4l2gtbrm9eznr0dr4u75x4 2814041 2814039 2025-06-18T22:53:53Z Vryheidsfront Minus 188698 2814041 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography | name = Carlo Ancelotti | image = Ofrenda de la Liga y la Champions-50-L.Millán (52109789010) (Carlo Ancelotti) (cropped).jpg | caption = Ancelotti in 2022 | full_name = Carlo Ancelotti<ref>{{cite web |url=http://www.legaseriea.it/uploads/default/attachments/comunicati/comunicati_m/8092/files/allegati/8167/cu_37.pdf |title=Comunicato Ufficiale N. 37 |trans-title=Official Press Release No. 37 |publisher=Lega Serie A |page=6 |date=17 September 2019 |access-date=6 December 2020 |archive-date=15 January 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210115202841/http://www.legaseriea.it/uploads/default/attachments/comunicati/comunicati_m/8092/files/allegati/8167/cu_37.pdf |url-status=dead}}</ref> | birth_date = {{birth date and age|1959|6|10|df=y}}<ref name=BDFutbol>{{cite web |url=http://www.bdfutbol.com/en/l/l95279.html |title=Ancelotti: Carlo Ancelotti: Manager |website=BDFutbol |access-date=28 December 2017}}</ref> | birth_place = [[Reggiolo]], Italy<ref name=BDFutbol /> | height = 1.79 m<ref>{{cite web |url=https://www.sscnapoli.it/Squadra/Carlo-Ancelotti |title=Carlo Ancelotti |publisher=SSC Napoli |language=it |access-date=2 November 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190401201504/https://www.sscnapoli.it/Squadra/Carlo-Ancelotti |archive-date=1 April 2019 |url-status=dead}}</ref> | position = [[Midfielder]] | currentclub = [[Brazil national football team|Brazil]] (manager) | youthyears1 = 1973–1975 | youthclubs1 = Reggiolo | youthyears2 = 1975–1976 | youthclubs2 = [[Parma Calcio 1913|Parma]] | years1 = 1976–1979 | clubs1 = [[Parma Calcio 1913|Parma]] | goals1 = 13 | caps1 = 55 | years2 = 1979–1987 | clubs2 = [[AS Roma|Roma]] | caps2 = 171 | goals2 = 12 | years3 = 1987–1992 | clubs3 = [[AC Milan]] | caps3 = 112 | goals3 = 10 | totalcaps = 338 | totalgoals = 35 | nationalteam1 = [[Italy national under-21 football team|Italy U-21]] | nationalyears1 = 1980 | nationalcaps1 = 3 | nationalgoals1 = 0 | nationalteam2 = [[Italy national football team|Italy Olympic]] | nationalyears2 = 1979–1989 | nationalcaps2 = 11 | nationalgoals2 = 1 | nationalteam3 = [[Italy national football team|Italy]] | nationalyears3 = 1981–1991 | nationalcaps3 = 26 | nationalgoals3 = 1 | manageryears1 = 1995–1996 | managerclubs1 = [[AC Reggiana 1919|Reggiana]] | manageryears2 = 1996–1998 | managerclubs2 = [[Parma Calcio 1913|Parma]] | manageryears3 = 1999–2001 | managerclubs3 = [[Juventus FC|Juventus]] | manageryears4 = 2001–2009 | managerclubs4 = [[AC Milan]] | manageryears5 = 2009–2011 | managerclubs5 = [[Chelsea F.C.|Chelsea]] | manageryears6 = 2011–2013 | managerclubs6 = [[Paris Saint-Germain F.C.|Paris Saint-Germain]] | manageryears7 = 2013–2015 | managerclubs7 = [[Real Madrid CF|Real Madrid]] | manageryears8 = 2016–2017 | managerclubs8 = [[FC Bayern Munich|Bayern Munich]] | manageryears9 = 2018–2019 | managerclubs9 = [[SSC Napoli|Napoli]] | manageryears10 = 2019–2021 | managerclubs10 = [[Everton F.C.|Everton]] | manageryears11 = 2021–2025 | managerclubs11 = [[Real Madrid CF|Real Madrid]] | manageryears12 = 2025– | managerclubs12 = [[Brazil national football team|Brazil]] }} '''Carlo Ancelotti''' ([[Italiaans|Italiaanse]] uitspraak: [ˈkarlo antʃeˈlɔtti]; gebore [[10 Junie]] [[1959]]) is 'n [[Italië|Italiaanse]] professionele [[Sokker|sokkerafrigter]] en voormalige speler wat tans die afrigter van die [[Brasiliaanse nasionale sokkerspan|Brasiliaanse nasionale span]] is. In Italië staan hy bekend as "Carletto" en in [[Spanje]] as "Don Carlo". Hy word beskou as een van die grootste sokkerafrigters van alle tye.<ref name="Don Coalos">{{cite web|url=https://talksport.com/football/1101829/carlo-ancelotti-cigar-real-madrid-chelsea-psg-bayern-champions-league-laliga-records/|title=Ancelotti earns 'Don Carlo' status with incredible week of Champions League records|last=Andrews|first=Connor|date=5 May 2022|publisher=Talksport|access-date=5 May 2022}}</ref><ref>{{cite web|url=https://football-italia.net/sacchi-what-makes-ancelotti-world-class-coach/|title=Sacchi: 'What makes Ancelotti a world class coach'|date=19 April 2024|publisher=Football Italia|access-date=20 April 2024}}</ref> he is regarded as one of the greatest football managers of all time.<ref name="hayward">{{cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/sport/football/teams/real-madrid/10855226/Champions-League-final-2014-Carlo-Ancelotti-proves-he-is-greatest-manager-in-Europe-after-Real-Madrids-victory.html|title=Champions League final 2014: Carlo Ancelotti proves he is greatest manager in Europe after Real Madrid's victory|last1=Hayward|first1=Paul|date=25 May 2015|access-date=20 December 2015|newspaper=The Daily Telegraph}}</ref><ref name="marca">{{cite web|url=http://www.marca.com/2014/07/29/en/football/real_madrid/1406633688.html|title=Del Piero: 'Ancelotti is the best manager of all time'|date=29 July 2014|location=Madrid|access-date=26 March 2015|newspaper=Marca}}</ref><ref name="dmirrorhall">{{cite web|url=https://www.mirror.co.uk/sport/football/news/carlo-ancelottis-third-european-cup-3610191|title=Carlo Ancelotti's third European Cup means he joins Bob Paisley in the unsung hero hall of fame|last=Kidd|first=Dave|date=26 May 2014|access-date=20 December 2015|newspaper=Daily Mirror}}</ref> Ancelotti het die [[UEFA Champions League]] vyf keer gewen – ’n rekord vir ’n afrigter – en is die enigste afrigter wat aan ses Champions League-eindstryde deelgeneem het. Hy is ook die enigste afrigter wat ligatitels in al vyf van Europa se topligas gewen het.<ref name="Ancelotti's famous five">{{cite news|last=Caygill|first=Graham|date=30 April 2022|title=Carlo Ancelotti's famous five: How Real Madrid La Liga title success completes historic quintet in Europe's major leagues|website=The Sporting News|url=https://www.sportingnews.com/au/soccer/news/carlo-ancelotti-real-madrid-la-liga-title-historic-big-five-leagues/zrda96uzxfdmbq9n5nghodtz|access-date=30 April 2022}}</ref> Hy het die [[FIFA-Klubwêreldbeker]] drie keer gewen en die UEFA Super Cup vyf keer, nóg ’n rekord vir ’n afrigter.<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/clubworldcup/news/y=2007/m=12/news=milan-europe-proud-662917.html|title=AC Milan do Europe proud|date=17 December 2007|publisher=FIFA|archive-url=https://web.archive.org/web/20150905221543/http://www.fifa.com/clubworldcup/news/y=2007/m=12/news=milan-europe-proud-662917.html|archive-date=5 September 2015|access-date=24 May 2017|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/clubworldcup/matches/round=259701/match=300298898/match-report.html|title=Real Madrid coast to Morocco 2014 title|publisher=FIFA|archive-url=https://web.archive.org/web/20141220234228/http://www.fifa.com/clubworldcup/matches/round=259701/match=300298898/match-report.html|archive-date=20 December 2014|access-date=20 December 2014|url-status=dead}}</ref> As speler het Ancelotti twee [[UEFA Champions League|Europese Bekers]] met [[AC Milan]] gewen in 1989 en 1990, wat hom een van sewe mense maak wat die Europese Beker/Champions League as speler én afrigter gewen het. Hy was ’n middelveldspeler en het sy loopbaan by die Italiaanse klub Parma begin, waar hy gehelp het om die klub na Serie B te laat promoveer in die 1978–79-seisoen. Die volgende seisoen het hy na Roma geskuif, waar hy een [[Serie A]]-titel en vier Coppa Italia-titels gewen het. Daarna het hy vir die laat 1980’s se Milan-span gespeel en verskeie titels gewen, insluitend twee Scudetti en twee Europese Bekers. Op internasionale vlak het hy 26 wedstryde en een doel vir die Italiaanse nasionale span gehad. Hy het Italië by twee [[Sokker-Wêreldbeker|Sokker-Wêreldbekers]] en die [[UEFA Europa-beker|Europese Kampioenskap]] in 1988 verteenwoordig, en in die [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 1990|1990 Wêreldbeker]] het hulle derde geëindig. As afrigter het Ancelotti vir Reggiana, Parma en [[Juventus-sokkerklub|Juventus]] gewerk tussen 1995 en 2001. Hy het in 2001 by Milan aangesluit en die 2002–03 Champions League en Coppa Italia gewen. Die volgende seisoen het hy die Scudetto gewen met ’n Italiaanse rekord van 82 punte. In 2007 het hy sy tweede Champions League met Milan gewen. Ancelotti is twee keer as Serie A-afrigter van die Jaar aangewys. Hy het ná die 2008–09-seisoen by Milan bedank en was die klub se langsdienende afrigter.<ref>{{cite web|url=http://www.magliarossonera.it/protagonisti/All-Ancelotti.html|title=Carlo Ancelotti|website=Maglia Rossonera|language=it|access-date=19 June 2010}}</ref> In 2009 het Ancelotti die afrigter van [[Chelsea FC|Chelsea]] geword en die plaaslike dubbel gewen: die [[Premier League]] en die FA Cup in sy eerste seisoen. In 2011 het hy die afrigter van [[Paris Saint-Germain|Paris Saint-Germai]]n geword; die volgende seisoen het hy hulle eerste [[Ligue 1]]-titel in 19 jaar gewen en is hy as gesamentlike Ligue 1-afrigter van die Jaar aangewys. Ná sy sukses in Frankryk het Ancelotti [[Real Madrid]] se afrigter geword. In sy eerste seisoen het hy Real Madrid na hulle tiende Champions League-titel gelei en ook die Copa del Rey gewen. Ten spyte van verdere trofeë en die Miguel Muñoz-trofee in 2014–15 vir beste La Liga-afrigter, is Ancelotti in Mei 2015 afgedank. In 2016 het hy die afrigter van [[Bayern München]] geword en die [[Bundesliga]] in sy eerste seisoen gewen. Ná tydperke by [[SSC Napoli|Napoli]] en [[Everton FC|Everton]] tussen 2018 en 2021, het hy in 2021 teruggekeer na Real Madrid, waar hy twee La Liga–Champions League-dubbels in 2022 en 2024 gewen het. In 2025 is hy vir die eerste keer as afrigter van ’n nasionale span aangestel toe hy die pos by Brasilië aanvaar het. == Verwysings == {{Verwysings}} {{DEFAULTSORT: Ancelotti, Carlo}} [[Kategorie:Italiaanse sokkerspelers]] [[Kategorie:Sokkerafrigters]] [[Kategorie:Geboortes in 1959]] [[Kategorie:Lewende mense]] nwkh4lqhfan6nscv5nhuzcvsjyx54qw 2814042 2814041 2025-06-18T22:54:04Z Vryheidsfront Minus 188698 2814042 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography | name = Carlo Ancelotti | image = [[Lêer:Ofrenda de la Liga y la Champions-50-L.Millán (52109789010) (Carlo Ancelotti) (cropped).jpg|220px] | caption = Ancelotti in 2022 | full_name = Carlo Ancelotti<ref>{{cite web |url=http://www.legaseriea.it/uploads/default/attachments/comunicati/comunicati_m/8092/files/allegati/8167/cu_37.pdf |title=Comunicato Ufficiale N. 37 |trans-title=Official Press Release No. 37 |publisher=Lega Serie A |page=6 |date=17 September 2019 |access-date=6 December 2020 |archive-date=15 January 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210115202841/http://www.legaseriea.it/uploads/default/attachments/comunicati/comunicati_m/8092/files/allegati/8167/cu_37.pdf |url-status=dead}}</ref> | birth_date = {{birth date and age|1959|6|10|df=y}}<ref name=BDFutbol>{{cite web |url=http://www.bdfutbol.com/en/l/l95279.html |title=Ancelotti: Carlo Ancelotti: Manager |website=BDFutbol |access-date=28 December 2017}}</ref> | birth_place = [[Reggiolo]], Italy<ref name=BDFutbol /> | height = 1.79 m<ref>{{cite web |url=https://www.sscnapoli.it/Squadra/Carlo-Ancelotti |title=Carlo Ancelotti |publisher=SSC Napoli |language=it |access-date=2 November 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190401201504/https://www.sscnapoli.it/Squadra/Carlo-Ancelotti |archive-date=1 April 2019 |url-status=dead}}</ref> | position = [[Midfielder]] | currentclub = [[Brazil national football team|Brazil]] (manager) | youthyears1 = 1973–1975 | youthclubs1 = Reggiolo | youthyears2 = 1975–1976 | youthclubs2 = [[Parma Calcio 1913|Parma]] | years1 = 1976–1979 | clubs1 = [[Parma Calcio 1913|Parma]] | goals1 = 13 | caps1 = 55 | years2 = 1979–1987 | clubs2 = [[AS Roma|Roma]] | caps2 = 171 | goals2 = 12 | years3 = 1987–1992 | clubs3 = [[AC Milan]] | caps3 = 112 | goals3 = 10 | totalcaps = 338 | totalgoals = 35 | nationalteam1 = [[Italy national under-21 football team|Italy U-21]] | nationalyears1 = 1980 | nationalcaps1 = 3 | nationalgoals1 = 0 | nationalteam2 = [[Italy national football team|Italy Olympic]] | nationalyears2 = 1979–1989 | nationalcaps2 = 11 | nationalgoals2 = 1 | nationalteam3 = [[Italy national football team|Italy]] | nationalyears3 = 1981–1991 | nationalcaps3 = 26 | nationalgoals3 = 1 | manageryears1 = 1995–1996 | managerclubs1 = [[AC Reggiana 1919|Reggiana]] | manageryears2 = 1996–1998 | managerclubs2 = [[Parma Calcio 1913|Parma]] | manageryears3 = 1999–2001 | managerclubs3 = [[Juventus FC|Juventus]] | manageryears4 = 2001–2009 | managerclubs4 = [[AC Milan]] | manageryears5 = 2009–2011 | managerclubs5 = [[Chelsea F.C.|Chelsea]] | manageryears6 = 2011–2013 | managerclubs6 = [[Paris Saint-Germain F.C.|Paris Saint-Germain]] | manageryears7 = 2013–2015 | managerclubs7 = [[Real Madrid CF|Real Madrid]] | manageryears8 = 2016–2017 | managerclubs8 = [[FC Bayern Munich|Bayern Munich]] | manageryears9 = 2018–2019 | managerclubs9 = [[SSC Napoli|Napoli]] | manageryears10 = 2019–2021 | managerclubs10 = [[Everton F.C.|Everton]] | manageryears11 = 2021–2025 | managerclubs11 = [[Real Madrid CF|Real Madrid]] | manageryears12 = 2025– | managerclubs12 = [[Brazil national football team|Brazil]] }} '''Carlo Ancelotti''' ([[Italiaans|Italiaanse]] uitspraak: [ˈkarlo antʃeˈlɔtti]; gebore [[10 Junie]] [[1959]]) is 'n [[Italië|Italiaanse]] professionele [[Sokker|sokkerafrigter]] en voormalige speler wat tans die afrigter van die [[Brasiliaanse nasionale sokkerspan|Brasiliaanse nasionale span]] is. In Italië staan hy bekend as "Carletto" en in [[Spanje]] as "Don Carlo". Hy word beskou as een van die grootste sokkerafrigters van alle tye.<ref name="Don Coalos">{{cite web|url=https://talksport.com/football/1101829/carlo-ancelotti-cigar-real-madrid-chelsea-psg-bayern-champions-league-laliga-records/|title=Ancelotti earns 'Don Carlo' status with incredible week of Champions League records|last=Andrews|first=Connor|date=5 May 2022|publisher=Talksport|access-date=5 May 2022}}</ref><ref>{{cite web|url=https://football-italia.net/sacchi-what-makes-ancelotti-world-class-coach/|title=Sacchi: 'What makes Ancelotti a world class coach'|date=19 April 2024|publisher=Football Italia|access-date=20 April 2024}}</ref> he is regarded as one of the greatest football managers of all time.<ref name="hayward">{{cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/sport/football/teams/real-madrid/10855226/Champions-League-final-2014-Carlo-Ancelotti-proves-he-is-greatest-manager-in-Europe-after-Real-Madrids-victory.html|title=Champions League final 2014: Carlo Ancelotti proves he is greatest manager in Europe after Real Madrid's victory|last1=Hayward|first1=Paul|date=25 May 2015|access-date=20 December 2015|newspaper=The Daily Telegraph}}</ref><ref name="marca">{{cite web|url=http://www.marca.com/2014/07/29/en/football/real_madrid/1406633688.html|title=Del Piero: 'Ancelotti is the best manager of all time'|date=29 July 2014|location=Madrid|access-date=26 March 2015|newspaper=Marca}}</ref><ref name="dmirrorhall">{{cite web|url=https://www.mirror.co.uk/sport/football/news/carlo-ancelottis-third-european-cup-3610191|title=Carlo Ancelotti's third European Cup means he joins Bob Paisley in the unsung hero hall of fame|last=Kidd|first=Dave|date=26 May 2014|access-date=20 December 2015|newspaper=Daily Mirror}}</ref> Ancelotti het die [[UEFA Champions League]] vyf keer gewen – ’n rekord vir ’n afrigter – en is die enigste afrigter wat aan ses Champions League-eindstryde deelgeneem het. Hy is ook die enigste afrigter wat ligatitels in al vyf van Europa se topligas gewen het.<ref name="Ancelotti's famous five">{{cite news|last=Caygill|first=Graham|date=30 April 2022|title=Carlo Ancelotti's famous five: How Real Madrid La Liga title success completes historic quintet in Europe's major leagues|website=The Sporting News|url=https://www.sportingnews.com/au/soccer/news/carlo-ancelotti-real-madrid-la-liga-title-historic-big-five-leagues/zrda96uzxfdmbq9n5nghodtz|access-date=30 April 2022}}</ref> Hy het die [[FIFA-Klubwêreldbeker]] drie keer gewen en die UEFA Super Cup vyf keer, nóg ’n rekord vir ’n afrigter.<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/clubworldcup/news/y=2007/m=12/news=milan-europe-proud-662917.html|title=AC Milan do Europe proud|date=17 December 2007|publisher=FIFA|archive-url=https://web.archive.org/web/20150905221543/http://www.fifa.com/clubworldcup/news/y=2007/m=12/news=milan-europe-proud-662917.html|archive-date=5 September 2015|access-date=24 May 2017|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/clubworldcup/matches/round=259701/match=300298898/match-report.html|title=Real Madrid coast to Morocco 2014 title|publisher=FIFA|archive-url=https://web.archive.org/web/20141220234228/http://www.fifa.com/clubworldcup/matches/round=259701/match=300298898/match-report.html|archive-date=20 December 2014|access-date=20 December 2014|url-status=dead}}</ref> As speler het Ancelotti twee [[UEFA Champions League|Europese Bekers]] met [[AC Milan]] gewen in 1989 en 1990, wat hom een van sewe mense maak wat die Europese Beker/Champions League as speler én afrigter gewen het. Hy was ’n middelveldspeler en het sy loopbaan by die Italiaanse klub Parma begin, waar hy gehelp het om die klub na Serie B te laat promoveer in die 1978–79-seisoen. Die volgende seisoen het hy na Roma geskuif, waar hy een [[Serie A]]-titel en vier Coppa Italia-titels gewen het. Daarna het hy vir die laat 1980’s se Milan-span gespeel en verskeie titels gewen, insluitend twee Scudetti en twee Europese Bekers. Op internasionale vlak het hy 26 wedstryde en een doel vir die Italiaanse nasionale span gehad. Hy het Italië by twee [[Sokker-Wêreldbeker|Sokker-Wêreldbekers]] en die [[UEFA Europa-beker|Europese Kampioenskap]] in 1988 verteenwoordig, en in die [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 1990|1990 Wêreldbeker]] het hulle derde geëindig. As afrigter het Ancelotti vir Reggiana, Parma en [[Juventus-sokkerklub|Juventus]] gewerk tussen 1995 en 2001. Hy het in 2001 by Milan aangesluit en die 2002–03 Champions League en Coppa Italia gewen. Die volgende seisoen het hy die Scudetto gewen met ’n Italiaanse rekord van 82 punte. In 2007 het hy sy tweede Champions League met Milan gewen. Ancelotti is twee keer as Serie A-afrigter van die Jaar aangewys. Hy het ná die 2008–09-seisoen by Milan bedank en was die klub se langsdienende afrigter.<ref>{{cite web|url=http://www.magliarossonera.it/protagonisti/All-Ancelotti.html|title=Carlo Ancelotti|website=Maglia Rossonera|language=it|access-date=19 June 2010}}</ref> In 2009 het Ancelotti die afrigter van [[Chelsea FC|Chelsea]] geword en die plaaslike dubbel gewen: die [[Premier League]] en die FA Cup in sy eerste seisoen. In 2011 het hy die afrigter van [[Paris Saint-Germain|Paris Saint-Germai]]n geword; die volgende seisoen het hy hulle eerste [[Ligue 1]]-titel in 19 jaar gewen en is hy as gesamentlike Ligue 1-afrigter van die Jaar aangewys. Ná sy sukses in Frankryk het Ancelotti [[Real Madrid]] se afrigter geword. In sy eerste seisoen het hy Real Madrid na hulle tiende Champions League-titel gelei en ook die Copa del Rey gewen. Ten spyte van verdere trofeë en die Miguel Muñoz-trofee in 2014–15 vir beste La Liga-afrigter, is Ancelotti in Mei 2015 afgedank. In 2016 het hy die afrigter van [[Bayern München]] geword en die [[Bundesliga]] in sy eerste seisoen gewen. Ná tydperke by [[SSC Napoli|Napoli]] en [[Everton FC|Everton]] tussen 2018 en 2021, het hy in 2021 teruggekeer na Real Madrid, waar hy twee La Liga–Champions League-dubbels in 2022 en 2024 gewen het. In 2025 is hy vir die eerste keer as afrigter van ’n nasionale span aangestel toe hy die pos by Brasilië aanvaar het. == Verwysings == {{Verwysings}} {{DEFAULTSORT: Ancelotti, Carlo}} [[Kategorie:Italiaanse sokkerspelers]] [[Kategorie:Sokkerafrigters]] [[Kategorie:Geboortes in 1959]] [[Kategorie:Lewende mense]] mp6etoa2y0l8okyq1bs0qtb5p30boq2 2814043 2814042 2025-06-18T22:54:36Z Vryheidsfront Minus 188698 2814043 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography | name = Carlo Ancelotti | image = | caption = Ancelotti in 2022 | full_name = Carlo Ancelotti<ref>{{cite web |url=http://www.legaseriea.it/uploads/default/attachments/comunicati/comunicati_m/8092/files/allegati/8167/cu_37.pdf |title=Comunicato Ufficiale N. 37 |trans-title=Official Press Release No. 37 |publisher=Lega Serie A |page=6 |date=17 September 2019 |access-date=6 December 2020 |archive-date=15 January 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210115202841/http://www.legaseriea.it/uploads/default/attachments/comunicati/comunicati_m/8092/files/allegati/8167/cu_37.pdf |url-status=dead}}</ref> | birth_date = {{birth date and age|1959|6|10|df=y}}<ref name=BDFutbol>{{cite web |url=http://www.bdfutbol.com/en/l/l95279.html |title=Ancelotti: Carlo Ancelotti: Manager |website=BDFutbol |access-date=28 December 2017}}</ref> | birth_place = [[Reggiolo]], Italië | height = 1,79 m<ref>{{cite web |url=https://www.sscnapoli.it/Squadra/Carlo-Ancelotti |title=Carlo Ancelotti |publisher=SSC Napoli |language=it |access-date=2 November 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190401201504/https://www.sscnapoli.it/Squadra/Carlo-Ancelotti |archive-date=1 April 2019 |url-status=dead}}</ref> | position = Middelveldspeler | currentclub = [[Brasiliaanse nasionale sokkerspan|Brasilië]] (hoofafrigter) | youthyears1 = 1973–1975 | youthclubs1 = Reggiolo | youthyears2 = 1975–1976 | youthclubs2 = [[Parma Calcio 1913|Parma]] | years1 = 1976–1979 | clubs1 = [[Parma Calcio 1913|Parma]] | goals1 = 13 | caps1 = 55 | years2 = 1979–1987 | clubs2 = [[AS Roma|Roma]] | caps2 = 171 | goals2 = 12 | years3 = 1987–1992 | clubs3 = [[AC Milan]] | caps3 = 112 | goals3 = 10 | totalcaps = 338 | totalgoals = 35 | nationalteam1 = Italië o/21 | nationalyears1 = 1980 | nationalcaps1 = 3 | nationalgoals1 = 0 | nationalteam2 = Italië se Olimpiese span | nationalyears2 = 1979–1989 | nationalcaps2 = 11 | nationalgoals2 = 1 | nationalteam3 = [[Italiaanse nasionale sokkerspan|Italië]] | nationalyears3 = 1981–1991 | nationalcaps3 = 26 | nationalgoals3 = 1 | manageryears1 = 1995–1996 | managerclubs1 = [[AC Reggiana 1919|Reggiana]] | manageryears2 = 1996–1998 | managerclubs2 = [[Parma Calcio 1913|Parma]] | manageryears3 = 1999–2001 | managerclubs3 = [[Juventus-sokkerklub|Juventus]] | manageryears4 = 2001–2009 | managerclubs4 = [[AC Milan]] | manageryears5 = 2009–2011 | managerclubs5 = [[Chelsea FC|Chelsea]] | manageryears6 = 2011–2013 | managerclubs6 = [[Paris Saint-Germain]] | manageryears7 = 2013–2015 | managerclubs7 = [[Real Madrid]] | manageryears8 = 2016–2017 | managerclubs8 = [[Bayern München]] | manageryears9 = 2018–2019 | managerclubs9 = [[SSC Napoli|Napoli]] | manageryears10 = 2019–2021 | managerclubs10 = [[Everton FC|Everton]] | manageryears11 = 2021–2025 | managerclubs11 = [[Real Madrid]] | manageryears12 = 2025– | managerclubs12 = [[Brasiliaanse nasionale sokkerspan|Brasilië]] {{Medal|Country|{{ITA}}}} {{MedalCompetition|[[FIFA World Cup]]}} {{Medal|3rd|[[1990 FIFA World Cup|1990 Italy]]|}} }} '''Carlo Ancelotti''' ([[Italiaans|Italiaanse]] uitspraak: [ˈkarlo antʃeˈlɔtti]; gebore [[10 Junie]] [[1959]]) is 'n [[Italië|Italiaanse]] professionele [[Sokker|sokkerafrigter]] en voormalige speler wat tans die afrigter van die [[Brasiliaanse nasionale sokkerspan|Brasiliaanse nasionale span]] is. In Italië staan hy bekend as "Carletto" en in [[Spanje]] as "Don Carlo". Hy word beskou as een van die grootste sokkerafrigters van alle tye.<ref name="Don Coalos">{{cite web|url=https://talksport.com/football/1101829/carlo-ancelotti-cigar-real-madrid-chelsea-psg-bayern-champions-league-laliga-records/|title=Ancelotti earns 'Don Carlo' status with incredible week of Champions League records|last=Andrews|first=Connor|date=5 May 2022|publisher=Talksport|access-date=5 May 2022}}</ref><ref>{{cite web|url=https://football-italia.net/sacchi-what-makes-ancelotti-world-class-coach/|title=Sacchi: 'What makes Ancelotti a world class coach'|date=19 April 2024|publisher=Football Italia|access-date=20 April 2024}}</ref> he is regarded as one of the greatest football managers of all time.<ref name="hayward">{{cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/sport/football/teams/real-madrid/10855226/Champions-League-final-2014-Carlo-Ancelotti-proves-he-is-greatest-manager-in-Europe-after-Real-Madrids-victory.html|title=Champions League final 2014: Carlo Ancelotti proves he is greatest manager in Europe after Real Madrid's victory|last1=Hayward|first1=Paul|date=25 May 2015|access-date=20 December 2015|newspaper=The Daily Telegraph}}</ref><ref name="marca">{{cite web|url=http://www.marca.com/2014/07/29/en/football/real_madrid/1406633688.html|title=Del Piero: 'Ancelotti is the best manager of all time'|date=29 July 2014|location=Madrid|access-date=26 March 2015|newspaper=Marca}}</ref><ref name="dmirrorhall">{{cite web|url=https://www.mirror.co.uk/sport/football/news/carlo-ancelottis-third-european-cup-3610191|title=Carlo Ancelotti's third European Cup means he joins Bob Paisley in the unsung hero hall of fame|last=Kidd|first=Dave|date=26 May 2014|access-date=20 December 2015|newspaper=Daily Mirror}}</ref> Ancelotti het die [[UEFA Champions League]] vyf keer gewen – ’n rekord vir ’n afrigter – en is die enigste afrigter wat aan ses Champions League-eindstryde deelgeneem het. Hy is ook die enigste afrigter wat ligatitels in al vyf van Europa se topligas gewen het.<ref name="Ancelotti's famous five">{{cite news|last=Caygill|first=Graham|date=30 April 2022|title=Carlo Ancelotti's famous five: How Real Madrid La Liga title success completes historic quintet in Europe's major leagues|website=The Sporting News|url=https://www.sportingnews.com/au/soccer/news/carlo-ancelotti-real-madrid-la-liga-title-historic-big-five-leagues/zrda96uzxfdmbq9n5nghodtz|access-date=30 April 2022}}</ref> Hy het die [[FIFA-Klubwêreldbeker]] drie keer gewen en die UEFA Super Cup vyf keer, nóg ’n rekord vir ’n afrigter.<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/clubworldcup/news/y=2007/m=12/news=milan-europe-proud-662917.html|title=AC Milan do Europe proud|date=17 December 2007|publisher=FIFA|archive-url=https://web.archive.org/web/20150905221543/http://www.fifa.com/clubworldcup/news/y=2007/m=12/news=milan-europe-proud-662917.html|archive-date=5 September 2015|access-date=24 May 2017|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/clubworldcup/matches/round=259701/match=300298898/match-report.html|title=Real Madrid coast to Morocco 2014 title|publisher=FIFA|archive-url=https://web.archive.org/web/20141220234228/http://www.fifa.com/clubworldcup/matches/round=259701/match=300298898/match-report.html|archive-date=20 December 2014|access-date=20 December 2014|url-status=dead}}</ref> As speler het Ancelotti twee [[UEFA Champions League|Europese Bekers]] met [[AC Milan]] gewen in 1989 en 1990, wat hom een van sewe mense maak wat die Europese Beker/Champions League as speler én afrigter gewen het. Hy was ’n middelveldspeler en het sy loopbaan by die Italiaanse klub Parma begin, waar hy gehelp het om die klub na Serie B te laat promoveer in die 1978–79-seisoen. Die volgende seisoen het hy na Roma geskuif, waar hy een [[Serie A]]-titel en vier Coppa Italia-titels gewen het. Daarna het hy vir die laat 1980’s se Milan-span gespeel en verskeie titels gewen, insluitend twee Scudetti en twee Europese Bekers. Op internasionale vlak het hy 26 wedstryde en een doel vir die Italiaanse nasionale span gehad. Hy het Italië by twee [[Sokker-Wêreldbeker|Sokker-Wêreldbekers]] en die [[UEFA Europa-beker|Europese Kampioenskap]] in 1988 verteenwoordig, en in die [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 1990|1990 Wêreldbeker]] het hulle derde geëindig. As afrigter het Ancelotti vir Reggiana, Parma en [[Juventus-sokkerklub|Juventus]] gewerk tussen 1995 en 2001. Hy het in 2001 by Milan aangesluit en die 2002–03 Champions League en Coppa Italia gewen. Die volgende seisoen het hy die Scudetto gewen met ’n Italiaanse rekord van 82 punte. In 2007 het hy sy tweede Champions League met Milan gewen. Ancelotti is twee keer as Serie A-afrigter van die Jaar aangewys. Hy het ná die 2008–09-seisoen by Milan bedank en was die klub se langsdienende afrigter.<ref>{{cite web|url=http://www.magliarossonera.it/protagonisti/All-Ancelotti.html|title=Carlo Ancelotti|website=Maglia Rossonera|language=it|access-date=19 June 2010}}</ref> In 2009 het Ancelotti die afrigter van [[Chelsea FC|Chelsea]] geword en die plaaslike dubbel gewen: die [[Premier League]] en die FA Cup in sy eerste seisoen. In 2011 het hy die afrigter van [[Paris Saint-Germain|Paris Saint-Germai]]n geword; die volgende seisoen het hy hulle eerste [[Ligue 1]]-titel in 19 jaar gewen en is hy as gesamentlike Ligue 1-afrigter van die Jaar aangewys. Ná sy sukses in Frankryk het Ancelotti [[Real Madrid]] se afrigter geword. In sy eerste seisoen het hy Real Madrid na hulle tiende Champions League-titel gelei en ook die Copa del Rey gewen. Ten spyte van verdere trofeë en die Miguel Muñoz-trofee in 2014–15 vir beste La Liga-afrigter, is Ancelotti in Mei 2015 afgedank. In 2016 het hy die afrigter van [[Bayern München]] geword en die [[Bundesliga]] in sy eerste seisoen gewen. Ná tydperke by [[SSC Napoli|Napoli]] en [[Everton FC|Everton]] tussen 2018 en 2021, het hy in 2021 teruggekeer na Real Madrid, waar hy twee La Liga–Champions League-dubbels in 2022 en 2024 gewen het. In 2025 is hy vir die eerste keer as afrigter van ’n nasionale span aangestel toe hy die pos by Brasilië aanvaar het. == Verwysings == {{Verwysings}} {{DEFAULTSORT: Ancelotti, Carlo}} [[Kategorie:Italiaanse sokkerspelers]] [[Kategorie:Sokkerafrigters]] [[Kategorie:Geboortes in 1959]] [[Kategorie:Lewende mense]] 7sj0byhby50z5s96qd7htgy0a1n3hpa 2814046 2814043 2025-06-18T22:56:05Z Vryheidsfront Minus 188698 2814046 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography | name = Carlo Ancelotti | image = [[Lêer:Ofrenda_de_la_Liga_y_la_Champions-50-L.Millán_(52109789010)_(Carlo_Ancelotti)_(cropped).jpg|220px]] | caption = Ancelotti in 2022 | full_name = Carlo Ancelotti<ref>{{cite web |url=http://www.legaseriea.it/uploads/default/attachments/comunicati/comunicati_m/8092/files/allegati/8167/cu_37.pdf |title=Comunicato Ufficiale N. 37 |trans-title=Official Press Release No. 37 |publisher=Lega Serie A |page=6 |date=17 September 2019 |access-date=6 December 2020 |archive-date=15 January 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210115202841/http://www.legaseriea.it/uploads/default/attachments/comunicati/comunicati_m/8092/files/allegati/8167/cu_37.pdf |url-status=dead}}</ref> | birth_date = {{birth date and age|1959|6|10|df=y}}<ref name=BDFutbol>{{cite web |url=http://www.bdfutbol.com/en/l/l95279.html |title=Ancelotti: Carlo Ancelotti: Manager |website=BDFutbol |access-date=28 December 2017}}</ref> | birth_place = [[Reggiolo]], Italië | height = 1,79 m<ref>{{cite web |url=https://www.sscnapoli.it/Squadra/Carlo-Ancelotti |title=Carlo Ancelotti |publisher=SSC Napoli |language=it |access-date=2 November 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190401201504/https://www.sscnapoli.it/Squadra/Carlo-Ancelotti |archive-date=1 April 2019 |url-status=dead}}</ref> | position = Middelveldspeler | currentclub = [[Brasiliaanse nasionale sokkerspan|Brasilië]] (hoofafrigter) | youthyears1 = 1973–1975 | youthclubs1 = Reggiolo | youthyears2 = 1975–1976 | youthclubs2 = [[Parma Calcio 1913|Parma]] | years1 = 1976–1979 | clubs1 = [[Parma Calcio 1913|Parma]] | goals1 = 13 | caps1 = 55 | years2 = 1979–1987 | clubs2 = [[AS Roma|Roma]] | caps2 = 171 | goals2 = 12 | years3 = 1987–1992 | clubs3 = [[AC Milan]] | caps3 = 112 | goals3 = 10 | totalcaps = 338 | totalgoals = 35 | nationalteam1 = Italië o/21 | nationalyears1 = 1980 | nationalcaps1 = 3 | nationalgoals1 = 0 | nationalteam2 = Italië se Olimpiese span | nationalyears2 = 1979–1989 | nationalcaps2 = 11 | nationalgoals2 = 1 | nationalteam3 = [[Italiaanse nasionale sokkerspan|Italië]] | nationalyears3 = 1981–1991 | nationalcaps3 = 26 | nationalgoals3 = 1 | manageryears1 = 1995–1996 | managerclubs1 = [[AC Reggiana 1919|Reggiana]] | manageryears2 = 1996–1998 | managerclubs2 = [[Parma Calcio 1913|Parma]] | manageryears3 = 1999–2001 | managerclubs3 = [[Juventus-sokkerklub|Juventus]] | manageryears4 = 2001–2009 | managerclubs4 = [[AC Milan]] | manageryears5 = 2009–2011 | managerclubs5 = [[Chelsea FC|Chelsea]] | manageryears6 = 2011–2013 | managerclubs6 = [[Paris Saint-Germain]] | manageryears7 = 2013–2015 | managerclubs7 = [[Real Madrid]] | manageryears8 = 2016–2017 | managerclubs8 = [[Bayern München]] | manageryears9 = 2018–2019 | managerclubs9 = [[SSC Napoli|Napoli]] | manageryears10 = 2019–2021 | managerclubs10 = [[Everton FC|Everton]] | manageryears11 = 2021–2025 | managerclubs11 = [[Real Madrid]] | manageryears12 = 2025– | managerclubs12 = [[Brasiliaanse nasionale sokkerspan|Brasilië]] {{Medal|Country|{{ITA}}}} {{MedalCompetition|[[FIFA World Cup]]}} {{Medal|3rd|[[1990 FIFA World Cup|1990 Italy]]|}} }} '''Carlo Ancelotti''' ([[Italiaans|Italiaanse]] uitspraak: [ˈkarlo antʃeˈlɔtti]; gebore [[10 Junie]] [[1959]]) is 'n [[Italië|Italiaanse]] professionele [[Sokker|sokkerafrigter]] en voormalige speler wat tans die afrigter van die [[Brasiliaanse nasionale sokkerspan|Brasiliaanse nasionale span]] is. In Italië staan hy bekend as "Carletto" en in [[Spanje]] as "Don Carlo". Hy word beskou as een van die grootste sokkerafrigters van alle tye.<ref name="Don Coalos">{{cite web|url=https://talksport.com/football/1101829/carlo-ancelotti-cigar-real-madrid-chelsea-psg-bayern-champions-league-laliga-records/|title=Ancelotti earns 'Don Carlo' status with incredible week of Champions League records|last=Andrews|first=Connor|date=5 May 2022|publisher=Talksport|access-date=5 May 2022}}</ref><ref>{{cite web|url=https://football-italia.net/sacchi-what-makes-ancelotti-world-class-coach/|title=Sacchi: 'What makes Ancelotti a world class coach'|date=19 April 2024|publisher=Football Italia|access-date=20 April 2024}}</ref> he is regarded as one of the greatest football managers of all time.<ref name="hayward">{{cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/sport/football/teams/real-madrid/10855226/Champions-League-final-2014-Carlo-Ancelotti-proves-he-is-greatest-manager-in-Europe-after-Real-Madrids-victory.html|title=Champions League final 2014: Carlo Ancelotti proves he is greatest manager in Europe after Real Madrid's victory|last1=Hayward|first1=Paul|date=25 May 2015|access-date=20 December 2015|newspaper=The Daily Telegraph}}</ref><ref name="marca">{{cite web|url=http://www.marca.com/2014/07/29/en/football/real_madrid/1406633688.html|title=Del Piero: 'Ancelotti is the best manager of all time'|date=29 July 2014|location=Madrid|access-date=26 March 2015|newspaper=Marca}}</ref><ref name="dmirrorhall">{{cite web|url=https://www.mirror.co.uk/sport/football/news/carlo-ancelottis-third-european-cup-3610191|title=Carlo Ancelotti's third European Cup means he joins Bob Paisley in the unsung hero hall of fame|last=Kidd|first=Dave|date=26 May 2014|access-date=20 December 2015|newspaper=Daily Mirror}}</ref> Ancelotti het die [[UEFA Champions League]] vyf keer gewen – ’n rekord vir ’n afrigter – en is die enigste afrigter wat aan ses Champions League-eindstryde deelgeneem het. Hy is ook die enigste afrigter wat ligatitels in al vyf van Europa se topligas gewen het.<ref name="Ancelotti's famous five">{{cite news|last=Caygill|first=Graham|date=30 April 2022|title=Carlo Ancelotti's famous five: How Real Madrid La Liga title success completes historic quintet in Europe's major leagues|website=The Sporting News|url=https://www.sportingnews.com/au/soccer/news/carlo-ancelotti-real-madrid-la-liga-title-historic-big-five-leagues/zrda96uzxfdmbq9n5nghodtz|access-date=30 April 2022}}</ref> Hy het die [[FIFA-Klubwêreldbeker]] drie keer gewen en die UEFA Super Cup vyf keer, nóg ’n rekord vir ’n afrigter.<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/clubworldcup/news/y=2007/m=12/news=milan-europe-proud-662917.html|title=AC Milan do Europe proud|date=17 December 2007|publisher=FIFA|archive-url=https://web.archive.org/web/20150905221543/http://www.fifa.com/clubworldcup/news/y=2007/m=12/news=milan-europe-proud-662917.html|archive-date=5 September 2015|access-date=24 May 2017|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/clubworldcup/matches/round=259701/match=300298898/match-report.html|title=Real Madrid coast to Morocco 2014 title|publisher=FIFA|archive-url=https://web.archive.org/web/20141220234228/http://www.fifa.com/clubworldcup/matches/round=259701/match=300298898/match-report.html|archive-date=20 December 2014|access-date=20 December 2014|url-status=dead}}</ref> As speler het Ancelotti twee [[UEFA Champions League|Europese Bekers]] met [[AC Milan]] gewen in 1989 en 1990, wat hom een van sewe mense maak wat die Europese Beker/Champions League as speler én afrigter gewen het. Hy was ’n middelveldspeler en het sy loopbaan by die Italiaanse klub Parma begin, waar hy gehelp het om die klub na Serie B te laat promoveer in die 1978–79-seisoen. Die volgende seisoen het hy na Roma geskuif, waar hy een [[Serie A]]-titel en vier Coppa Italia-titels gewen het. Daarna het hy vir die laat 1980’s se Milan-span gespeel en verskeie titels gewen, insluitend twee Scudetti en twee Europese Bekers. Op internasionale vlak het hy 26 wedstryde en een doel vir die Italiaanse nasionale span gehad. Hy het Italië by twee [[Sokker-Wêreldbeker|Sokker-Wêreldbekers]] en die [[UEFA Europa-beker|Europese Kampioenskap]] in 1988 verteenwoordig, en in die [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 1990|1990 Wêreldbeker]] het hulle derde geëindig. As afrigter het Ancelotti vir Reggiana, Parma en [[Juventus-sokkerklub|Juventus]] gewerk tussen 1995 en 2001. Hy het in 2001 by Milan aangesluit en die 2002–03 Champions League en Coppa Italia gewen. Die volgende seisoen het hy die Scudetto gewen met ’n Italiaanse rekord van 82 punte. In 2007 het hy sy tweede Champions League met Milan gewen. Ancelotti is twee keer as Serie A-afrigter van die Jaar aangewys. Hy het ná die 2008–09-seisoen by Milan bedank en was die klub se langsdienende afrigter.<ref>{{cite web|url=http://www.magliarossonera.it/protagonisti/All-Ancelotti.html|title=Carlo Ancelotti|website=Maglia Rossonera|language=it|access-date=19 June 2010}}</ref> In 2009 het Ancelotti die afrigter van [[Chelsea FC|Chelsea]] geword en die plaaslike dubbel gewen: die [[Premier League]] en die FA Cup in sy eerste seisoen. In 2011 het hy die afrigter van [[Paris Saint-Germain|Paris Saint-Germai]]n geword; die volgende seisoen het hy hulle eerste [[Ligue 1]]-titel in 19 jaar gewen en is hy as gesamentlike Ligue 1-afrigter van die Jaar aangewys. Ná sy sukses in Frankryk het Ancelotti [[Real Madrid]] se afrigter geword. In sy eerste seisoen het hy Real Madrid na hulle tiende Champions League-titel gelei en ook die Copa del Rey gewen. Ten spyte van verdere trofeë en die Miguel Muñoz-trofee in 2014–15 vir beste La Liga-afrigter, is Ancelotti in Mei 2015 afgedank. In 2016 het hy die afrigter van [[Bayern München]] geword en die [[Bundesliga]] in sy eerste seisoen gewen. Ná tydperke by [[SSC Napoli|Napoli]] en [[Everton FC|Everton]] tussen 2018 en 2021, het hy in 2021 teruggekeer na Real Madrid, waar hy twee La Liga–Champions League-dubbels in 2022 en 2024 gewen het. In 2025 is hy vir die eerste keer as afrigter van ’n nasionale span aangestel toe hy die pos by Brasilië aanvaar het. == Verwysings == {{Verwysings}} {{DEFAULTSORT: Ancelotti, Carlo}} [[Kategorie:Italiaanse sokkerspelers]] [[Kategorie:Sokkerafrigters]] [[Kategorie:Geboortes in 1959]] [[Kategorie:Lewende mense]] qhpsd9cwvwbljya64006soir2oyvtkl 2814052 2814046 2025-06-18T22:56:30Z Vryheidsfront Minus 188698 2814052 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography | name = Carlo Ancelotti | image = [[Lêer:Ofrenda_de_la_Liga_y_la_Champions-50-L.Millán_(52109789010)_(Carlo_Ancelotti)_(cropped).jpg|220px]] | caption = Ancelotti in 2022 | full_name = Carlo Ancelotti<ref>{{cite web |url=http://www.legaseriea.it/uploads/default/attachments/comunicati/comunicati_m/8092/files/allegati/8167/cu_37.pdf |title=Comunicato Ufficiale N. 37 |trans-title=Official Press Release No. 37 |publisher=Lega Serie A |page=6 |date=17 September 2019 |access-date=6 December 2020 |archive-date=15 January 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210115202841/http://www.legaseriea.it/uploads/default/attachments/comunicati/comunicati_m/8092/files/allegati/8167/cu_37.pdf |url-status=dead}}</ref> | birth_date = {{birth date and age|1959|6|10|df=y}}<ref name=BDFutbol>{{cite web |url=http://www.bdfutbol.com/en/l/l95279.html |title=Ancelotti: Carlo Ancelotti: Manager |website=BDFutbol |access-date=28 December 2017}}</ref> | birth_place = [[Reggiolo]], Italië | height = 1,79 m<ref>{{cite web |url=https://www.sscnapoli.it/Squadra/Carlo-Ancelotti |title=Carlo Ancelotti |publisher=SSC Napoli |language=it |access-date=2 November 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190401201504/https://www.sscnapoli.it/Squadra/Carlo-Ancelotti |archive-date=1 April 2019 |url-status=dead}}</ref> | position = Middelveldspeler | currentclub = [[Brasiliaanse nasionale sokkerspan|Brasilië]] (hoofafrigter) | youthyears1 = 1973–1975 | youthclubs1 = Reggiolo | youthyears2 = 1975–1976 | youthclubs2 = [[Parma Calcio 1913|Parma]] | years1 = 1976–1979 | clubs1 = [[Parma Calcio 1913|Parma]] | goals1 = 13 | caps1 = 55 | years2 = 1979–1987 | clubs2 = [[AS Roma|Roma]] | caps2 = 171 | goals2 = 12 | years3 = 1987–1992 | clubs3 = [[AC Milan]] | caps3 = 112 | goals3 = 10 | totalcaps = 338 | totalgoals = 35 | nationalteam1 = Italië o/21 | nationalyears1 = 1980 | nationalcaps1 = 3 | nationalgoals1 = 0 | nationalteam2 = Italië se Olimpiese span | nationalyears2 = 1979–1989 | nationalcaps2 = 11 | nationalgoals2 = 1 | nationalteam3 = [[Italiaanse nasionale sokkerspan|Italië]] | nationalyears3 = 1981–1991 | nationalcaps3 = 26 | nationalgoals3 = 1 | manageryears1 = 1995–1996 | managerclubs1 = [[AC Reggiana 1919|Reggiana]] | manageryears2 = 1996–1998 | managerclubs2 = [[Parma Calcio 1913|Parma]] | manageryears3 = 1999–2001 | managerclubs3 = [[Juventus-sokkerklub|Juventus]] | manageryears4 = 2001–2009 | managerclubs4 = [[AC Milan]] | manageryears5 = 2009–2011 | managerclubs5 = [[Chelsea FC|Chelsea]] | manageryears6 = 2011–2013 | managerclubs6 = [[Paris Saint-Germain]] | manageryears7 = 2013–2015 | managerclubs7 = [[Real Madrid]] | manageryears8 = 2016–2017 | managerclubs8 = [[Bayern München]] | manageryears9 = 2018–2019 | managerclubs9 = [[SSC Napoli|Napoli]] | manageryears10 = 2019–2021 | managerclubs10 = [[Everton FC|Everton]] | manageryears11 = 2021–2025 | managerclubs11 = [[Real Madrid]] | manageryears12 = 2025– | managerclubs12 = [[Brasiliaanse nasionale sokkerspan|Brasilië]] }} '''Carlo Ancelotti''' ([[Italiaans|Italiaanse]] uitspraak: [ˈkarlo antʃeˈlɔtti]; gebore [[10 Junie]] [[1959]]) is 'n [[Italië|Italiaanse]] professionele [[Sokker|sokkerafrigter]] en voormalige speler wat tans die afrigter van die [[Brasiliaanse nasionale sokkerspan|Brasiliaanse nasionale span]] is. In Italië staan hy bekend as "Carletto" en in [[Spanje]] as "Don Carlo". Hy word beskou as een van die grootste sokkerafrigters van alle tye.<ref name="Don Coalos">{{cite web|url=https://talksport.com/football/1101829/carlo-ancelotti-cigar-real-madrid-chelsea-psg-bayern-champions-league-laliga-records/|title=Ancelotti earns 'Don Carlo' status with incredible week of Champions League records|last=Andrews|first=Connor|date=5 May 2022|publisher=Talksport|access-date=5 May 2022}}</ref><ref>{{cite web|url=https://football-italia.net/sacchi-what-makes-ancelotti-world-class-coach/|title=Sacchi: 'What makes Ancelotti a world class coach'|date=19 April 2024|publisher=Football Italia|access-date=20 April 2024}}</ref> he is regarded as one of the greatest football managers of all time.<ref name="hayward">{{cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/sport/football/teams/real-madrid/10855226/Champions-League-final-2014-Carlo-Ancelotti-proves-he-is-greatest-manager-in-Europe-after-Real-Madrids-victory.html|title=Champions League final 2014: Carlo Ancelotti proves he is greatest manager in Europe after Real Madrid's victory|last1=Hayward|first1=Paul|date=25 May 2015|access-date=20 December 2015|newspaper=The Daily Telegraph}}</ref><ref name="marca">{{cite web|url=http://www.marca.com/2014/07/29/en/football/real_madrid/1406633688.html|title=Del Piero: 'Ancelotti is the best manager of all time'|date=29 July 2014|location=Madrid|access-date=26 March 2015|newspaper=Marca}}</ref><ref name="dmirrorhall">{{cite web|url=https://www.mirror.co.uk/sport/football/news/carlo-ancelottis-third-european-cup-3610191|title=Carlo Ancelotti's third European Cup means he joins Bob Paisley in the unsung hero hall of fame|last=Kidd|first=Dave|date=26 May 2014|access-date=20 December 2015|newspaper=Daily Mirror}}</ref> Ancelotti het die [[UEFA Champions League]] vyf keer gewen – ’n rekord vir ’n afrigter – en is die enigste afrigter wat aan ses Champions League-eindstryde deelgeneem het. Hy is ook die enigste afrigter wat ligatitels in al vyf van Europa se topligas gewen het.<ref name="Ancelotti's famous five">{{cite news|last=Caygill|first=Graham|date=30 April 2022|title=Carlo Ancelotti's famous five: How Real Madrid La Liga title success completes historic quintet in Europe's major leagues|website=The Sporting News|url=https://www.sportingnews.com/au/soccer/news/carlo-ancelotti-real-madrid-la-liga-title-historic-big-five-leagues/zrda96uzxfdmbq9n5nghodtz|access-date=30 April 2022}}</ref> Hy het die [[FIFA-Klubwêreldbeker]] drie keer gewen en die UEFA Super Cup vyf keer, nóg ’n rekord vir ’n afrigter.<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/clubworldcup/news/y=2007/m=12/news=milan-europe-proud-662917.html|title=AC Milan do Europe proud|date=17 December 2007|publisher=FIFA|archive-url=https://web.archive.org/web/20150905221543/http://www.fifa.com/clubworldcup/news/y=2007/m=12/news=milan-europe-proud-662917.html|archive-date=5 September 2015|access-date=24 May 2017|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/clubworldcup/matches/round=259701/match=300298898/match-report.html|title=Real Madrid coast to Morocco 2014 title|publisher=FIFA|archive-url=https://web.archive.org/web/20141220234228/http://www.fifa.com/clubworldcup/matches/round=259701/match=300298898/match-report.html|archive-date=20 December 2014|access-date=20 December 2014|url-status=dead}}</ref> As speler het Ancelotti twee [[UEFA Champions League|Europese Bekers]] met [[AC Milan]] gewen in 1989 en 1990, wat hom een van sewe mense maak wat die Europese Beker/Champions League as speler én afrigter gewen het. Hy was ’n middelveldspeler en het sy loopbaan by die Italiaanse klub Parma begin, waar hy gehelp het om die klub na Serie B te laat promoveer in die 1978–79-seisoen. Die volgende seisoen het hy na Roma geskuif, waar hy een [[Serie A]]-titel en vier Coppa Italia-titels gewen het. Daarna het hy vir die laat 1980’s se Milan-span gespeel en verskeie titels gewen, insluitend twee Scudetti en twee Europese Bekers. Op internasionale vlak het hy 26 wedstryde en een doel vir die Italiaanse nasionale span gehad. Hy het Italië by twee [[Sokker-Wêreldbeker|Sokker-Wêreldbekers]] en die [[UEFA Europa-beker|Europese Kampioenskap]] in 1988 verteenwoordig, en in die [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 1990|1990 Wêreldbeker]] het hulle derde geëindig. As afrigter het Ancelotti vir Reggiana, Parma en [[Juventus-sokkerklub|Juventus]] gewerk tussen 1995 en 2001. Hy het in 2001 by Milan aangesluit en die 2002–03 Champions League en Coppa Italia gewen. Die volgende seisoen het hy die Scudetto gewen met ’n Italiaanse rekord van 82 punte. In 2007 het hy sy tweede Champions League met Milan gewen. Ancelotti is twee keer as Serie A-afrigter van die Jaar aangewys. Hy het ná die 2008–09-seisoen by Milan bedank en was die klub se langsdienende afrigter.<ref>{{cite web|url=http://www.magliarossonera.it/protagonisti/All-Ancelotti.html|title=Carlo Ancelotti|website=Maglia Rossonera|language=it|access-date=19 June 2010}}</ref> In 2009 het Ancelotti die afrigter van [[Chelsea FC|Chelsea]] geword en die plaaslike dubbel gewen: die [[Premier League]] en die FA Cup in sy eerste seisoen. In 2011 het hy die afrigter van [[Paris Saint-Germain|Paris Saint-Germai]]n geword; die volgende seisoen het hy hulle eerste [[Ligue 1]]-titel in 19 jaar gewen en is hy as gesamentlike Ligue 1-afrigter van die Jaar aangewys. Ná sy sukses in Frankryk het Ancelotti [[Real Madrid]] se afrigter geword. In sy eerste seisoen het hy Real Madrid na hulle tiende Champions League-titel gelei en ook die Copa del Rey gewen. Ten spyte van verdere trofeë en die Miguel Muñoz-trofee in 2014–15 vir beste La Liga-afrigter, is Ancelotti in Mei 2015 afgedank. In 2016 het hy die afrigter van [[Bayern München]] geword en die [[Bundesliga]] in sy eerste seisoen gewen. Ná tydperke by [[SSC Napoli|Napoli]] en [[Everton FC|Everton]] tussen 2018 en 2021, het hy in 2021 teruggekeer na Real Madrid, waar hy twee La Liga–Champions League-dubbels in 2022 en 2024 gewen het. In 2025 is hy vir die eerste keer as afrigter van ’n nasionale span aangestel toe hy die pos by Brasilië aanvaar het. == Verwysings == {{Verwysings}} {{DEFAULTSORT: Ancelotti, Carlo}} [[Kategorie:Italiaanse sokkerspelers]] [[Kategorie:Sokkerafrigters]] [[Kategorie:Geboortes in 1959]] [[Kategorie:Lewende mense]] joq84ijjftsgt24c12be3rqcyn4ad6v 2814211 2814052 2025-06-19T10:38:34Z Rooiratel 90342 2814211 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography | name = Carlo Ancelotti | image = [[Lêer:Ofrenda_de_la_Liga_y_la_Champions-50-L.Millán_(52109789010)_(Carlo_Ancelotti)_(cropped).jpg|220px]] | caption = Ancelotti in 2022 | full_name = Carlo Ancelotti<ref>{{cite web |url=http://www.legaseriea.it/uploads/default/attachments/comunicati/comunicati_m/8092/files/allegati/8167/cu_37.pdf |title=Comunicato Ufficiale N. 37 |trans-title=Official Press Release No. 37 |publisher=Lega Serie A |page=6 |date=17 September 2019 |access-date=6 December 2020 |archive-date=15 January 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210115202841/http://www.legaseriea.it/uploads/default/attachments/comunicati/comunicati_m/8092/files/allegati/8167/cu_37.pdf |url-status=dead}}</ref> | birth_date = {{birth date and age|1959|6|10|df=y}}<ref name=BDFutbol>{{cite web |url=http://www.bdfutbol.com/en/l/l95279.html |title=Ancelotti: Carlo Ancelotti: Manager |website=BDFutbol |access-date=28 December 2017}}</ref> | birth_place = [[Reggiolo]], Italië | height = 1,79 m<ref>{{cite web |url=https://www.sscnapoli.it/Squadra/Carlo-Ancelotti |title=Carlo Ancelotti |publisher=SSC Napoli |language=it |access-date=2 November 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190401201504/https://www.sscnapoli.it/Squadra/Carlo-Ancelotti |archive-date=1 April 2019 |url-status=dead}}</ref> | position = Middelveldspeler | currentclub = [[Brasiliaanse nasionale sokkerspan|Brasilië]] (hoofafrigter) | youthyears1 = 1973–1975 | youthclubs1 = Reggiolo | youthyears2 = 1975–1976 | youthclubs2 = [[Parma Calcio 1913|Parma]] | years1 = 1976–1979 | clubs1 = [[Parma Calcio 1913|Parma]] | goals1 = 13 | caps1 = 55 | years2 = 1979–1987 | clubs2 = [[AS Roma|Roma]] | caps2 = 171 | goals2 = 12 | years3 = 1987–1992 | clubs3 = [[AC Milan]] | caps3 = 112 | goals3 = 10 | totalcaps = 338 | totalgoals = 35 | nationalteam1 = Italië o/21 | nationalyears1 = 1980 | nationalcaps1 = 3 | nationalgoals1 = 0 | nationalteam2 = Italië se Olimpiese span | nationalyears2 = 1979–1989 | nationalcaps2 = 11 | nationalgoals2 = 1 | nationalteam3 = [[Italiaanse nasionale sokkerspan|Italië]] | nationalyears3 = 1981–1991 | nationalcaps3 = 26 | nationalgoals3 = 1 | manageryears1 = 1995–1996 | managerclubs1 = [[AC Reggiana 1919|Reggiana]] | manageryears2 = 1996–1998 | managerclubs2 = [[Parma Calcio 1913|Parma]] | manageryears3 = 1999–2001 | managerclubs3 = [[Juventus-sokkerklub|Juventus]] | manageryears4 = 2001–2009 | managerclubs4 = [[AC Milan]] | manageryears5 = 2009–2011 | managerclubs5 = [[Chelsea FC|Chelsea]] | manageryears6 = 2011–2013 | managerclubs6 = [[Paris Saint-Germain]] | manageryears7 = 2013–2015 | managerclubs7 = [[Real Madrid]] | manageryears8 = 2016–2017 | managerclubs8 = [[Bayern München]] | manageryears9 = 2018–2019 | managerclubs9 = [[SSC Napoli|Napoli]] | manageryears10 = 2019–2021 | managerclubs10 = [[Everton FC|Everton]] | manageryears11 = 2021–2025 | managerclubs11 = [[Real Madrid]] | manageryears12 = 2025– | managerclubs12 = [[Brasiliaanse nasionale sokkerspan|Brasilië]] }} '''Carlo Ancelotti''' ([[Italiaans|Italiaanse]] uitspraak: [ˈkarlo antʃeˈlɔtti]; gebore [[10 Junie]] [[1959]]) is 'n [[Italië|Italiaanse]] professionele [[Sokker|sokkerafrigter]] en voormalige speler wat tans die afrigter van die [[Brasiliaanse nasionale sokkerspan|Brasiliaanse nasionale span]] is. In Italië staan hy bekend as "Carletto" en in [[Spanje]] as "Don Carlo". Hy word beskou as een van die grootste sokkerafrigters van alle tye.<ref name="Don Coalos">{{cite web|url=https://talksport.com/football/1101829/carlo-ancelotti-cigar-real-madrid-chelsea-psg-bayern-champions-league-laliga-records/|title=Ancelotti earns 'Don Carlo' status with incredible week of Champions League records|last=Andrews|first=Connor|date=5 May 2022|publisher=Talksport|access-date=5 May 2022}}</ref><ref>{{cite web|url=https://football-italia.net/sacchi-what-makes-ancelotti-world-class-coach/|title=Sacchi: 'What makes Ancelotti a world class coach'|date=19 April 2024|publisher=Football Italia|access-date=20 April 2024}}</ref> he is regarded as one of the greatest football managers of all time.<ref name="hayward">{{cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/sport/football/teams/real-madrid/10855226/Champions-League-final-2014-Carlo-Ancelotti-proves-he-is-greatest-manager-in-Europe-after-Real-Madrids-victory.html|title=Champions League final 2014: Carlo Ancelotti proves he is greatest manager in Europe after Real Madrid's victory|last1=Hayward|first1=Paul|date=25 May 2015|access-date=20 December 2015|newspaper=The Daily Telegraph}}</ref><ref name="marca">{{cite web|url=http://www.marca.com/2014/07/29/en/football/real_madrid/1406633688.html|title=Del Piero: 'Ancelotti is the best manager of all time'|date=29 July 2014|location=Madrid|access-date=26 March 2015|newspaper=Marca}}</ref><ref name="dmirrorhall">{{cite web|url=https://www.mirror.co.uk/sport/football/news/carlo-ancelottis-third-european-cup-3610191|title=Carlo Ancelotti's third European Cup means he joins Bob Paisley in the unsung hero hall of fame|last=Kidd|first=Dave|date=26 May 2014|access-date=20 December 2015|newspaper=Daily Mirror}}</ref> Ancelotti het die [[UEFA Champions League]] vyf keer gewen – ’n rekord vir ’n afrigter – en is die enigste afrigter wat aan ses Champions League-eindstryde deelgeneem het. Hy is ook die enigste afrigter wat ligatitels in al vyf van Europa se topligas gewen het.<ref name="Ancelotti's famous five">{{cite news|last=Caygill|first=Graham|date=30 April 2022|title=Carlo Ancelotti's famous five: How Real Madrid La Liga title success completes historic quintet in Europe's major leagues|website=The Sporting News|url=https://www.sportingnews.com/au/soccer/news/carlo-ancelotti-real-madrid-la-liga-title-historic-big-five-leagues/zrda96uzxfdmbq9n5nghodtz|access-date=30 April 2022}}</ref> Hy het die [[FIFA-Klubwêreldbeker]] drie keer gewen en die UEFA Super Cup vyf keer, nóg ’n rekord vir ’n afrigter.<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/clubworldcup/news/y=2007/m=12/news=milan-europe-proud-662917.html|title=AC Milan do Europe proud|date=17 December 2007|publisher=FIFA|archive-url=https://web.archive.org/web/20150905221543/http://www.fifa.com/clubworldcup/news/y=2007/m=12/news=milan-europe-proud-662917.html|archive-date=5 September 2015|access-date=24 May 2017|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/clubworldcup/matches/round=259701/match=300298898/match-report.html|title=Real Madrid coast to Morocco 2014 title|publisher=FIFA|archive-url=https://web.archive.org/web/20141220234228/http://www.fifa.com/clubworldcup/matches/round=259701/match=300298898/match-report.html|archive-date=20 December 2014|access-date=20 December 2014|url-status=dead}}</ref> As speler het Ancelotti twee [[UEFA Champions League|Europese Bekers]] met [[AC Milan]] gewen in 1989 en 1990, wat hom een van sewe mense maak wat die Europese Beker/Champions League as speler én afrigter gewen het. Hy was ’n middelveldspeler en het sy loopbaan by die Italiaanse klub Parma begin, waar hy gehelp het om die klub na Serie B te laat promoveer in die 1978–79-seisoen. Die volgende seisoen het hy na Roma geskuif, waar hy een [[Serie A]]-titel en vier Coppa Italia-titels gewen het. Daarna het hy vir die laat 1980’s se Milan-span gespeel en verskeie titels gewen, insluitend twee Scudetti en twee Europese Bekers. Op internasionale vlak het hy 26 wedstryde en een doel vir die Italiaanse nasionale span gehad. Hy het Italië by twee [[Sokker-Wêreldbeker|Sokker-Wêreldbekers]] en die [[UEFA Europa-beker|Europese Kampioenskap]] in 1988 verteenwoordig, en in die [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 1990|1990 Wêreldbeker]] het hulle derde geëindig. As afrigter het Ancelotti vir Reggiana, Parma en [[Juventus-sokkerklub|Juventus]] gewerk tussen 1995 en 2001. Hy het in 2001 by Milan aangesluit en die 2002–03 Champions League en Coppa Italia gewen. Die volgende seisoen het hy die Scudetto gewen met ’n Italiaanse rekord van 82 punte. In 2007 het hy sy tweede Champions League met Milan gewen. Ancelotti is twee keer as Serie A-afrigter van die Jaar aangewys. Hy het ná die 2008–09-seisoen by Milan bedank en was die klub se langsdienende afrigter.<ref>{{cite web|url=http://www.magliarossonera.it/protagonisti/All-Ancelotti.html|title=Carlo Ancelotti|website=Maglia Rossonera|language=it|access-date=19 June 2010}}</ref> In 2009 het Ancelotti die afrigter van [[Chelsea FC|Chelsea]] geword en die plaaslike dubbel gewen: die [[Premier League]] en die FA Cup in sy eerste seisoen. In 2011 het hy die afrigter van [[Paris Saint-Germain|Paris Saint-Germai]]n geword; die volgende seisoen het hy hulle eerste [[Ligue 1]]-titel in 19 jaar gewen en is hy as gesamentlike Ligue 1-afrigter van die Jaar aangewys. Ná sy sukses in Frankryk het Ancelotti [[Real Madrid]] se afrigter geword. In sy eerste seisoen het hy Real Madrid na hulle tiende Champions League-titel gelei en ook die Copa del Rey gewen. Ten spyte van verdere trofeë en die Miguel Muñoz-trofee in 2014–15 vir beste La Liga-afrigter, is Ancelotti in Mei 2015 afgedank. In 2016 het hy die afrigter van [[Bayern München]] geword en die [[Bundesliga]] in sy eerste seisoen gewen. Ná tydperke by [[SSC Napoli|Napoli]] en [[Everton FC|Everton]] tussen 2018 en 2021, het hy in 2021 teruggekeer na Real Madrid, waar hy twee La Liga–Champions League-dubbels in 2022 en 2024 gewen het. In 2025 is hy vir die eerste keer as afrigter van ’n nasionale span aangestel toe hy die pos by Brasilië aanvaar het. == Verwysings == {{Verwysings}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT: Ancelotti, Carlo}} [[Kategorie:Italiaanse sokkerspelers]] [[Kategorie:Sokkerafrigters]] [[Kategorie:Geboortes in 1959]] [[Kategorie:Lewende mense]] kiwfre1jotqdu0ax5m4jg8iqyco28ms 1 450348 2814035 2025-06-18T22:43:41Z BurgertB 2401 Nuwe bladsy geskep met '{{Kop van besprekingsbladsy}} {{Bladtrekke}}' 2814035 wikitext text/x-wiki {{Kop van besprekingsbladsy}} {{Bladtrekke}} 2v27w7bebgol2ym1cn6ibpmrzbxwbzv 0 450349 2814049 2025-06-18T22:56:25Z Johannescharlesventer 146706 Johannescharlesventer het bladsy [[André Cluytens diskografie]] na [[Diskografie van André Cluytens]] geskuif 2814049 wikitext text/x-wiki #AANSTUUR [[Diskografie van André Cluytens]] onbc90a4trz95zomtmjnkaknzi2uaaa 1 450350 2814051 2025-06-18T22:56:25Z Johannescharlesventer 146706 Johannescharlesventer het bladsy [[Bespreking:André Cluytens diskografie]] na [[Bespreking:Diskografie van André Cluytens]] geskuif 2814051 wikitext text/x-wiki #AANSTUUR [[Bespreking:Diskografie van André Cluytens]] motmnnd4arxd9bind7v7srle88y6rr0 0 450351 2814061 2025-06-19T00:42:31Z Nikolai Kurbatov 125512 Nuwe bladsy geskep met '{{TITELAANSIG|''Her First Biscuits''}} {{Databoks}} '''''Her First Biscuits''''' is 'n [[VSA|Amerikaanse]] [[stilfilm]] uit [[1909]]. Die film is geregisseer deur [[D. W. Griffith]].<ref>[https://www.silentera.com/PSFL/data/H/HerFirstBiscuits1909.html Her First Biscuits]</ref><ref>Wayne Larsen, Valerie Knowles, D.T. Lahey, Edward Butts, Peggy Dymond Leavey. ''Quest Biographies Bundle — Books 26–30''</ref> == Hoofrolspelers == * John R. Cumpson - Mr. Jones * ...' 2814061 wikitext text/x-wiki {{TITELAANSIG|''Her First Biscuits''}} {{Databoks}} '''''Her First Biscuits''''' is 'n [[VSA|Amerikaanse]] [[stilfilm]] uit [[1909]]. Die film is geregisseer deur [[D. W. Griffith]].<ref>[https://www.silentera.com/PSFL/data/H/HerFirstBiscuits1909.html Her First Biscuits]</ref><ref>Wayne Larsen, Valerie Knowles, D.T. Lahey, Edward Butts, Peggy Dymond Leavey. ''Quest Biographies Bundle — Books 26–30''</ref> == Hoofrolspelers == * John R. Cumpson - Mr. Jones * [[Florence Lawrence]] - Mrs. Jones * [[Linda Arvidson]] * [[Charles Avery]] * [[Dorothy Bernard]] == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie-inlyn}} {{Wikiquote-inlyn}} * {{IMDb title|892}} {{Normdata}} [[Kategorie:Amerikaanse rolprente]] 6232yr5roz08zw7nfmh15auat0eet1b 2814114 2814061 2025-06-19T06:34:50Z Sobaka 328 2814114 wikitext text/x-wiki {{TITELAANSIG|''Her First Biscuits''}} {{Databoks}} '''''Her First Biscuits''''' is 'n [[VSA|Amerikaanse]] [[stilfilm]] uit [[1909]]. Die film is geregisseer deur [[D.W. Griffith]].<ref>[https://www.silentera.com/PSFL/data/H/HerFirstBiscuits1909.html Her First Biscuits]</ref><ref>Wayne Larsen, Valerie Knowles, D.T. Lahey, Edward Butts, Peggy Dymond Leavey. ''Quest Biographies Bundle — Books 26–30''</ref> == Hoofrolspelers == * John R. Cumpson - Mr. Jones * [[Florence Lawrence]] - Mrs. Jones * [[Linda Arvidson]] * [[Charles Avery]] * [[Dorothy Bernard]] == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie-inlyn}} {{Wikiquote-inlyn}} * {{IMDb title|892}} {{Normdata}} [[Kategorie:Amerikaanse rolprente]] 6hpucuwtghy3b77g5xkl533248x7h7b 2814213 2814114 2025-06-19T10:39:28Z Rooiratel 90342 [[:Kategorie:Stilrolprente]] bygevoeg ([[Wikipedia:HotCat|HotCat.js]]) 2814213 wikitext text/x-wiki {{TITELAANSIG|''Her First Biscuits''}} {{Databoks}} '''''Her First Biscuits''''' is 'n [[VSA|Amerikaanse]] [[stilfilm]] uit [[1909]]. Die film is geregisseer deur [[D.W. Griffith]].<ref>[https://www.silentera.com/PSFL/data/H/HerFirstBiscuits1909.html Her First Biscuits]</ref><ref>Wayne Larsen, Valerie Knowles, D.T. Lahey, Edward Butts, Peggy Dymond Leavey. ''Quest Biographies Bundle — Books 26–30''</ref> == Hoofrolspelers == * John R. Cumpson - Mr. Jones * [[Florence Lawrence]] - Mrs. Jones * [[Linda Arvidson]] * [[Charles Avery]] * [[Dorothy Bernard]] == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie-inlyn}} {{Wikiquote-inlyn}} * {{IMDb title|892}} {{Normdata}} [[Kategorie:Amerikaanse rolprente]] [[Kategorie:Stilrolprente]] pkkdaifwdk6rsov0nfeoxrre7j33dl8 0 450352 2814063 2025-06-19T00:43:48Z Nikolai Kurbatov 125512 Nuwe bladsy geskep met '{{TITELAANSIG|''The Hessian Renegades''}} {{Databoks}} '''''The Hessian Renegades''''' is 'n [[VSA|Amerikaanse]] [[stilfilm]] uit [[1909]]. Die film is geregisseer deur [[D. W. Griffith]].<ref>[https://www.silentera.com/PSFL/data/S/SeventeenSeventySix1909.html 1776; or, The Hessian Renegades]</ref><ref>Peter T. Lubrecht. ''New Jersey Hessians: Truth and Lore in the American Revolution''</ref> == Hoofrolspelers == * [[Owen Moore]] * [[Linda Arvidson]] * Kate Bruc...' 2814063 wikitext text/x-wiki {{TITELAANSIG|''The Hessian Renegades''}} {{Databoks}} '''''The Hessian Renegades''''' is 'n [[VSA|Amerikaanse]] [[stilfilm]] uit [[1909]]. Die film is geregisseer deur [[D. W. Griffith]].<ref>[https://www.silentera.com/PSFL/data/S/SeventeenSeventySix1909.html 1776; or, The Hessian Renegades]</ref><ref>Peter T. Lubrecht. ''New Jersey Hessians: Truth and Lore in the American Revolution''</ref> == Hoofrolspelers == * [[Owen Moore]] * [[Linda Arvidson]] * [[Kate Bruce]] * William J. Butler * Verner Clarges == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie-inlyn}} {{Wikiquote-inlyn}} * {{IMDb title|0000895}} {{Normdata}} [[Kategorie:Amerikaanse rolprente]] amrmxtx6p73ipvs59fm6gscy195lhmm 0 450353 2814065 2025-06-19T00:45:06Z Nikolai Kurbatov 125512 Nuwe bladsy geskep met '{{TITELAANSIG|''The Hindoo Dagger''}} {{Databoks}} '''''The Hindoo Dagger''''' is 'n [[VSA|Amerikaanse]] [[stilfilm]] uit [[1909]]. Die film is geregisseer deur [[D. W. Griffith]].<ref>Nitin Govil. ''Orienting Hollywood: A Century of Film Culture between Los Angeles and Bombay''</ref><ref>[https://letterboxd.com/film/the-hindoo-dagger/ The Hindoo Dagger]</ref> == Hoofrolspelers == * [[Harry Solter]] - Jack Windom * [[Marion Leonard]] * [[Arthur V. Johnson]] - Tom...' 2814065 wikitext text/x-wiki {{TITELAANSIG|''The Hindoo Dagger''}} {{Databoks}} '''''The Hindoo Dagger''''' is 'n [[VSA|Amerikaanse]] [[stilfilm]] uit [[1909]]. Die film is geregisseer deur [[D. W. Griffith]].<ref>Nitin Govil. ''Orienting Hollywood: A Century of Film Culture between Los Angeles and Bombay''</ref><ref>[https://letterboxd.com/film/the-hindoo-dagger/ The Hindoo Dagger]</ref> == Hoofrolspelers == * [[Harry Solter]] - Jack Windom * [[Marion Leonard]] * [[Arthur V. Johnson]] - Tom * [[Robert Harron]] * John R. Cumpson == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie-inlyn}} {{Wikiquote-inlyn}} * {{IMDb title|0000896}} {{Normdata}} [[Kategorie:Amerikaanse rolprente]] rbhgipb8ucwqdp6bcvcwxrn7b2utvlw 2814217 2814065 2025-06-19T10:44:02Z Rooiratel 90342 [[:Kategorie:Stilrolprente]] bygevoeg ([[Wikipedia:HotCat|HotCat.js]]) 2814217 wikitext text/x-wiki {{TITELAANSIG|''The Hindoo Dagger''}} {{Databoks}} '''''The Hindoo Dagger''''' is 'n [[VSA|Amerikaanse]] [[stilfilm]] uit [[1909]]. Die film is geregisseer deur [[D. W. Griffith]].<ref>Nitin Govil. ''Orienting Hollywood: A Century of Film Culture between Los Angeles and Bombay''</ref><ref>[https://letterboxd.com/film/the-hindoo-dagger/ The Hindoo Dagger]</ref> == Hoofrolspelers == * [[Harry Solter]] - Jack Windom * [[Marion Leonard]] * [[Arthur V. Johnson]] - Tom * [[Robert Harron]] * John R. Cumpson == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie-inlyn}} {{Wikiquote-inlyn}} * {{IMDb title|0000896}} {{Normdata}} [[Kategorie:Amerikaanse rolprente]] [[Kategorie:Stilrolprente]] ii9yjsjx5w8jgfdy3wz5c8hfsa0e13u 2814237 2814217 2025-06-19T11:21:53Z Sobaka 328 2814237 wikitext text/x-wiki {{TITELAANSIG|''The Hindoo Dagger''}} {{Databoks}} '''''The Hindoo Dagger''''' is 'n [[VSA|Amerikaanse]] [[stilfilm]] uit [[1909]]. Die film is geregisseer deur [[D. W. Griffith|D.W. Griffith]].<ref>Nitin Govil. ''Orienting Hollywood: A Century of Film Culture between Los Angeles and Bombay''</ref><ref>[https://letterboxd.com/film/the-hindoo-dagger/ The Hindoo Dagger]</ref> == Hoofrolspelers == * [[Harry Solter]] - Jack Windom * [[Marion Leonard]] * [[Arthur V. Johnson]] - Tom * [[Robert Harron]] * John R. Cumpson == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie-inlyn}} {{Wikiquote-inlyn}} * {{IMDb title|0000896}} {{Normdata}} [[Kategorie:Amerikaanse rolprente]] [[Kategorie:Stilrolprente]] 4crbppv7hgkonq97f3s3brrqx632atf 0 450354 2814070 2025-06-19T01:42:45Z Nikolai Kurbatov 125512 Nuwe bladsy geskep met '{{TITELAANSIG|''His Lost Love''}} {{Databoks}} '''''His Lost Love''''' is 'n [[VSA|Amerikaanse]] [[stilfilm]] uit [[1909]]. Die film is geregisseer deur [[D. W. Griffith]].<ref>[https://www.silentera.com/PSFL/data/H/HisLostLove1909.html His Lost Love]</ref><ref>[https://mubi.com/films/his-lost-love HIS LOST LOVE]</ref> == Hoofrolspelers == * James Kirkwood - Luke * [[Owen Moore]] - James * [[Mary Pickford]] - Mary * George Nichols * Kate Bruce == Verwysings == {{...' 2814070 wikitext text/x-wiki {{TITELAANSIG|''His Lost Love''}} {{Databoks}} '''''His Lost Love''''' is 'n [[VSA|Amerikaanse]] [[stilfilm]] uit [[1909]]. Die film is geregisseer deur [[D. W. Griffith]].<ref>[https://www.silentera.com/PSFL/data/H/HisLostLove1909.html His Lost Love]</ref><ref>[https://mubi.com/films/his-lost-love HIS LOST LOVE]</ref> == Hoofrolspelers == * James Kirkwood - Luke * [[Owen Moore]] - James * [[Mary Pickford]] - Mary * George Nichols * Kate Bruce == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie-inlyn}} {{Wikiquote-inlyn}} * {{IMDb title|898}} {{Normdata}} [[Kategorie:Amerikaanse rolprente]] sodseot5pcs2yzm7rv79tihofh5onz5 2814215 2814070 2025-06-19T10:43:32Z Rooiratel 90342 [[:Kategorie:Stilrolprente]] bygevoeg ([[Wikipedia:HotCat|HotCat.js]]) 2814215 wikitext text/x-wiki {{TITELAANSIG|''His Lost Love''}} {{Databoks}} '''''His Lost Love''''' is 'n [[VSA|Amerikaanse]] [[stilfilm]] uit [[1909]]. Die film is geregisseer deur [[D. W. Griffith]].<ref>[https://www.silentera.com/PSFL/data/H/HisLostLove1909.html His Lost Love]</ref><ref>[https://mubi.com/films/his-lost-love HIS LOST LOVE]</ref> == Hoofrolspelers == * James Kirkwood - Luke * [[Owen Moore]] - James * [[Mary Pickford]] - Mary * George Nichols * Kate Bruce == Verwysings == {{Verwysings}} == Eksterne skakels == {{CommonsKategorie-inlyn}} {{Wikiquote-inlyn}} * {{IMDb title|898}} {{Normdata}} [[Kategorie:Amerikaanse rolprente]] [[Kategorie:Stilrolprente]] new897gvdpaq3cuwlp1zv6ky8v4qvir 0 450355 2814075 2025-06-19T04:44:09Z Vryheidsfront Minus 188698 Nuwe bladsy geskep met ''''Sir Robert William “Bobby” Robson''' ([[18 Februarie]] [[1933]] – [[31 Julie]] [[2009]]) was ’n [[Engeland|Engelse]] [[Sokker|sokkerspeler]] en afrigter wat ’n merkwaardige loopbaan in die wêreld van sokker gehad het. As aanvaller het hy vir byna 20 jaar vir Fulham, West Bromwich Albion en kortliks Vancouver Royals gespeel. Hy het 20 keer vir [[Engelse nasionale sokkerspan|Engeland]] uitgedraf en vier doele aangeteken. Na sy spelersloopbaan het Robson...' 2814075 wikitext text/x-wiki '''Sir Robert William “Bobby” Robson''' ([[18 Februarie]] [[1933]] – [[31 Julie]] [[2009]]) was ’n [[Engeland|Engelse]] [[Sokker|sokkerspeler]] en afrigter wat ’n merkwaardige loopbaan in die wêreld van sokker gehad het. As aanvaller het hy vir byna 20 jaar vir Fulham, West Bromwich Albion en kortliks Vancouver Royals gespeel. Hy het 20 keer vir [[Engelse nasionale sokkerspan|Engeland]] uitgedraf en vier doele aangeteken. Na sy spelersloopbaan het Robson ’n suksesvolle afrigtersloopbaan begin. Hy het van 1969 tot 1982 Ipswich Town gelei, waar hy groot sukses behaal het, insluitend die wen van die FA Cup en die [[UEFA Europa League|UEFA-beker]]. Sy afrigtingstyl is gekenmerk deur lojaliteit, taktiese insig en ’n diep menslikheid, wat hom wyd geliefd gemaak het onder spelers en ondersteuners. Tussen 1982 en 1990 was hy die afrigter van die Engelse nasionale span en het hulle na die halfeindronde van die [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 1990|1990 Wêreldbeker]] geneem — hul beste prestasie sedert [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 1990|1966]]. Ná sy tyd by Engeland het hy in Europa verdere roem verwerf as afrigter van [[PSV Eindhoven]], [[Sporting CP]], [[FC Porto|Porto]] en [[FC Barcelona|Barcelona]]. Gedurende sy tyd in Portugal en Spanje het hy nou saamgewerk met 'n jong [[José Mourinho]], wat later self 'n wêreldberoemde afrigter sou word. By Barcelona het Robson die Copa del Rey en die [[UEFA Bekerwenner-beker|Bekerwenner-beker]] gewen. In 1999 is hy afrigter van sy jeugklub Newcastle United, waar hy weer sukses behaal het en die span na Europese kompetisie gelei het. In 2002 is hy geridderd vir sy bydrae tot sokker en vereer met lidmaatskap van [[die Orde van die Britse Ryk]]; in 2003 is hy in die Engelse Football Hall of Fame opgeneem. Bobby Robson is op 31 Julie 2009 oorlede ná ’n lang stryd teen kanker. == Verwysings == {{Verwysings}} {{DEFAULTSORT: Robson, Bobby}} [[Kategorie:Engelse sokkerspelers]] [[Kategorie:Sokkerafrigters]] [[Kategorie:Geboortes in 1933]] [[Kategorie:Sterftes in 2009]] q8kllleu6w3ikducrqi40at7sg5orza 2814076 2814075 2025-06-19T04:46:35Z Vryheidsfront Minus 188698 2814076 wikitext text/x-wiki '''Sir Robert William “Bobby” Robson''' ([[18 Februarie]] [[1933]] – [[31 Julie]] [[2009]]) was ’n [[Engeland|Engelse]] [[Sokker|sokkerspeler]] en afrigter wat ’n merkwaardige loopbaan in die wêreld van sokker gehad het. As aanvaller het hy vir byna 20 jaar vir Fulham, West Bromwich Albion en kortliks Vancouver Royals gespeel. Hy het 20 keer vir [[Engelse nasionale sokkerspan|Engeland]] uitgedraf en vier doele aangeteken. Na sy spelersloopbaan het Robson ’n suksesvolle afrigtersloopbaan begin. Hy het van 1969 tot 1982 Ipswich Town gelei, waar hy groot sukses behaal het, insluitend die wen van die FA Cup en die [[UEFA Europa League|UEFA-beker]]. Sy afrigtingstyl is gekenmerk deur lojaliteit, taktiese insig en ’n diep menslikheid, wat hom wyd geliefd gemaak het onder spelers en ondersteuners. Tussen 1982 en 1990 was hy die afrigter van die Engelse nasionale span en het hulle na die halfeindronde van die [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 1990|1990 Wêreldbeker]] geneem — hul beste prestasie sedert [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 1990|1966]]. Ná sy tyd by Engeland het hy in Europa verdere roem verwerf as afrigter van [[PSV Eindhoven]], [[Sporting CP]], [[FC Porto|Porto]] en [[FC Barcelona|Barcelona]]. Gedurende sy tyd in Portugal en Spanje het hy nou saamgewerk met 'n jong [[José Mourinho]], wat later self 'n wêreldberoemde afrigter sou word. By Barcelona het Robson die Copa del Rey en die [[UEFA Bekerwenner-beker|Bekerwenner-beker]] gewen. In 1999 is hy afrigter van sy jeugklub Newcastle United, waar hy weer sukses behaal het en die span na Europese kompetisie gelei het. In 2002 is hy geridderd vir sy bydrae tot sokker en vereer met lidmaatskap van [[die Orde van die Britse Ryk]]; in 2003 is hy in die Engelse Football Hall of Fame opgeneem. Bobby Robson is op 31 Julie 2009 oorlede ná ’n lang stryd teen kanker.<ref name="bbcdeath">{{cite news | title = Football legend Robson dies at 76 | url = http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/8177945.stm | work=BBC Sport | date = 31 July 2009 | access-date =31 July 2009}}</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} {{DEFAULTSORT: Robson, Bobby}} [[Kategorie:Engelse sokkerspelers]] [[Kategorie:Sokkerafrigters]] [[Kategorie:Geboortes in 1933]] [[Kategorie:Sterftes in 2009]] r8rlr6wzktwymlrlugwhcsnzcq2vsqp 2814077 2814076 2025-06-19T04:48:54Z Vryheidsfront Minus 188698 2814077 wikitext text/x-wiki '''Sir Robert William “Bobby” Robson''' ([[18 Februarie]] [[1933]] – [[31 Julie]] [[2009]]) was ’n [[Engeland|Engelse]] [[Sokker|sokkerspeler]] en afrigter wat ’n merkwaardige loopbaan in die wêreld van sokker gehad het. As aanvaller het hy vir byna 20 jaar vir Fulham, West Bromwich Albion en kortliks Vancouver Royals gespeel. Hy het 20 keer vir [[Engelse nasionale sokkerspan|Engeland]] uitgedraf en vier doele aangeteken.<ref name="Dream to manage Newcastle">{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/sport/football/news/432906.stm|title=Robson: Dream to manage Newcastle|work=BBC Sport|access-date=13 June 2007|date=30 September 1999}}</ref><ref>{{cite book |last=Robson |url=https://archive.org/details/farewellbutnotgo0000robs/page/15 |title=Farewell but Not Goodbye |publisher=Hodder & Stoughton |year=2005 |isbn=0-340-84064-1 |pages=[https://archive.org/details/farewellbutnotgo0000robs/page/15 15]}}</ref> Na sy spelersloopbaan het Robson ’n suksesvolle afrigtersloopbaan begin. Hy het van 1969 tot 1982 Ipswich Town gelei, waar hy groot sukses behaal het, insluitend die wen van die FA Cup en die [[UEFA Europa League|UEFA-beker]]. Sy afrigtingstyl is gekenmerk deur lojaliteit, taktiese insig en ’n diep menslikheid, wat hom wyd geliefd gemaak het onder spelers en ondersteuners. Tussen 1982 en 1990 was hy die afrigter van die Engelse nasionale span en het hulle na die halfeindronde van die [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 1990|1990 Wêreldbeker]] geneem — hul beste prestasie sedert [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 1990|1966]]. Ná sy tyd by Engeland het hy in Europa verdere roem verwerf as afrigter van [[PSV Eindhoven]], [[Sporting CP]], [[FC Porto|Porto]] en [[FC Barcelona|Barcelona]]. Gedurende sy tyd in Portugal en Spanje het hy nou saamgewerk met 'n jong [[José Mourinho]], wat later self 'n wêreldberoemde afrigter sou word. By Barcelona het Robson die Copa del Rey en die [[UEFA Bekerwenner-beker|Bekerwenner-beker]] gewen. In 1999 is hy afrigter van sy jeugklub Newcastle United, waar hy weer sukses behaal het en die span na Europese kompetisie gelei het. In 2002 is hy geridderd vir sy bydrae tot sokker en vereer met lidmaatskap van die [[Orde van die Britse Ryk]]; in 2003 is hy in die Engelse Football Hall of Fame opgeneem. Bobby Robson is op 31 Julie 2009 oorlede ná ’n lang stryd teen kanker.<ref name="bbcdeath">{{cite news | title = Football legend Robson dies at 76 | url = http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/8177945.stm | work=BBC Sport | date = 31 July 2009 | access-date =31 July 2009}}</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} {{DEFAULTSORT: Robson, Bobby}} [[Kategorie:Engelse sokkerspelers]] [[Kategorie:Sokkerafrigters]] [[Kategorie:Geboortes in 1933]] [[Kategorie:Sterftes in 2009]] 2wqn0f00u1ljbmv5f8vdgt7abjyz96w 2814078 2814077 2025-06-19T04:50:49Z Vryheidsfront Minus 188698 2814078 wikitext text/x-wiki '''Sir Robert William “Bobby” Robson''' ([[18 Februarie]] [[1933]] – [[31 Julie]] [[2009]]) was ’n [[Engeland|Engelse]] [[Sokker|sokkerspeler]] en afrigter wat ’n merkwaardige loopbaan in die wêreld van sokker gehad het. As aanvaller het hy vir byna 20 jaar vir Fulham, West Bromwich Albion en kortliks Vancouver Royals gespeel. Hy het 20 keer vir [[Engelse nasionale sokkerspan|Engeland]] uitgedraf en vier doele aangeteken.<ref name="Dream to manage Newcastle">{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/sport/football/news/432906.stm|title=Robson: Dream to manage Newcastle|work=BBC Sport|access-date=13 June 2007|date=30 September 1999}}</ref><ref>{{cite book |last=Robson |url=https://archive.org/details/farewellbutnotgo0000robs/page/15 |title=Farewell but Not Goodbye |publisher=Hodder & Stoughton |year=2005 |isbn=0-340-84064-1 |page=[https://archive.org/details/farewellbutnotgo0000robs/page/15 15]}}</ref> Na sy spelersloopbaan het Robson ’n suksesvolle afrigtersloopbaan begin. Hy het van 1969 tot 1982 Ipswich Town gelei, waar hy groot sukses behaal het, insluitend die wen van die FA Cup en die [[UEFA Europa League|UEFA-beker]]. Sy afrigtingstyl is gekenmerk deur lojaliteit, taktiese insig en ’n diep menslikheid, wat hom wyd geliefd gemaak het onder spelers en ondersteuners. Tussen 1982 en 1990 was hy die afrigter van die Engelse nasionale span en het hulle na die halfeindronde van die [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 1990|1990 Wêreldbeker]] geneem — hul beste prestasie sedert [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 1990|1966]]. Ná sy tyd by Engeland het hy in Europa verdere roem verwerf as afrigter van [[PSV Eindhoven]], [[Sporting CP]], [[FC Porto|Porto]] en [[FC Barcelona|Barcelona]]. Gedurende sy tyd in Portugal en Spanje het hy nou saamgewerk met 'n jong [[José Mourinho]], wat later self 'n wêreldberoemde afrigter sou word. By Barcelona het Robson die Copa del Rey en die [[UEFA Bekerwenner-beker|Bekerwenner-beker]] gewen. In 1999 is hy afrigter van sy jeugklub Newcastle United, waar hy weer sukses behaal het en die span na Europese kompetisie gelei het. In 2002 is hy geridderd vir sy bydrae tot sokker en vereer met lidmaatskap van die [[Orde van die Britse Ryk]]; in 2003 is hy in die Engelse Football Hall of Fame opgeneem. Bobby Robson is op 31 Julie 2009 oorlede ná ’n lang stryd teen kanker.<ref name="bbcdeath">{{cite news | title = Football legend Robson dies at 76 | url = http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/8177945.stm | work=BBC Sport | date = 31 July 2009 | access-date =31 July 2009}}</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} {{DEFAULTSORT: Robson, Bobby}} [[Kategorie:Engelse sokkerspelers]] [[Kategorie:Sokkerafrigters]] [[Kategorie:Geboortes in 1933]] [[Kategorie:Sterftes in 2009]] erodijd4u2h3e7h7h1bipq8i591zxt9 2814081 2814078 2025-06-19T04:53:38Z Vryheidsfront Minus 188698 2814081 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography |name = Sir Bobby Robson |image = [[Lêer:Anefo 934-2658, Bobby Robson, Netherlands, 14-06-1988.jpg|220px]] |caption = Robson in 1988 |fullname = Robert William Robson |birth_date = {{Birth date|1933|2|18|df=y}} |birth_place = [[Sacriston]], [[County Durham]], England |death_date = {{Death date and age|2009|7|31|1933|2|18|df=y}} |death_place = [[Beamish, County Durham|Beamish]], County Durham, England |height = 1,82 m<ref>{{cite web | url=https://famousheights.net/soccer-player/bobby-robson | title=Bobby Robson Height in feet/Cm. How Tall }}</ref> |position = Binneaanvaller |years1 = 1950–1956 |years2 = 1956–1962 |years3 = 1962–1967 |years4 = 1967–1968 |clubs1 = [[Fulham F.C.|Fulham]] |clubs2 = [[West Bromwich Albion F.C.|West Bromwich Albion]] |clubs3 = [[Fulham F.C.|Fulham]] |clubs4 = [[Vancouver Royal Canadians]] |caps1 = 152 |caps2 = 239 |caps3 = 192 |caps4 = 0 |goals1 = 68 |goals2 = 56 |goals3 = 9 |goals4 = 0 |totalcaps = 583 |totalgoals = 133 |nationalyears1 = 1957–1962 |nationalteam1 = [[Engelse nasionale sokkerspan|Engeland]] |nationalcaps1 = 20 |nationalgoals1 = 4 |manageryears1 = 1967 |manageryears2 = 1968 |manageryears3 = 1969–1982 |manageryears4 = 1982–1990 |manageryears5 = 1990–1992 |manageryears6 = 1992–1994 |manageryears7 = 1994–1996 |manageryears8 = 1996–1997 |manageryears9 = 1998–1999 |manageryears10 = 1999–2004 |managerclubs1 = [[Vancouver Royal Canadians]] |managerclubs2 = [[Fulham F.C.|Fulham]] |managerclubs3 = [[Ipswich Town F.C.|Ipswich Town]] |managerclubs4 = [[England national football team|England]] |managerclubs5 = [[PSV Eindhoven]] |managerclubs6 = [[Sporting CP]] |managerclubs7 = [[FC Porto|Porto]] |managerclubs8 = [[FC Barcelona|Barcelona]] |managerclubs9 = [[PSV Eindhoven]] |managerclubs10 = [[Newcastle United F.C.|Newcastle United]] }} '''Sir Robert William “Bobby” Robson''' ([[18 Februarie]] [[1933]] – [[31 Julie]] [[2009]]) was ’n [[Engeland|Engelse]] [[Sokker|sokkerspeler]] en afrigter wat ’n merkwaardige loopbaan in die wêreld van sokker gehad het. As aanvaller het hy vir byna 20 jaar vir Fulham, West Bromwich Albion en kortliks Vancouver Royals gespeel. Hy het 20 keer vir [[Engelse nasionale sokkerspan|Engeland]] uitgedraf en vier doele aangeteken.<ref name="Dream to manage Newcastle">{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/sport/football/news/432906.stm|title=Robson: Dream to manage Newcastle|work=BBC Sport|access-date=13 June 2007|date=30 September 1999}}</ref><ref>{{cite book |last=Robson |url=https://archive.org/details/farewellbutnotgo0000robs/page/15 |title=Farewell but Not Goodbye |publisher=Hodder & Stoughton |year=2005 |isbn=0-340-84064-1 |page=[https://archive.org/details/farewellbutnotgo0000robs/page/15 15]}}</ref> Na sy spelersloopbaan het Robson ’n suksesvolle afrigtersloopbaan begin. Hy het van 1969 tot 1982 Ipswich Town gelei, waar hy groot sukses behaal het, insluitend die wen van die FA Cup en die [[UEFA Europa League|UEFA-beker]]. Sy afrigtingstyl is gekenmerk deur lojaliteit, taktiese insig en ’n diep menslikheid, wat hom wyd geliefd gemaak het onder spelers en ondersteuners. Tussen 1982 en 1990 was hy die afrigter van die Engelse nasionale span en het hulle na die halfeindronde van die [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 1990|1990 Wêreldbeker]] geneem — hul beste prestasie sedert [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 1990|1966]]. Ná sy tyd by Engeland het hy in Europa verdere roem verwerf as afrigter van [[PSV Eindhoven]], [[Sporting CP]], [[FC Porto|Porto]] en [[FC Barcelona|Barcelona]]. Gedurende sy tyd in Portugal en Spanje het hy nou saamgewerk met 'n jong [[José Mourinho]], wat later self 'n wêreldberoemde afrigter sou word. By Barcelona het Robson die Copa del Rey en die [[UEFA Bekerwenner-beker|Bekerwenner-beker]] gewen. In 1999 is hy afrigter van sy jeugklub Newcastle United, waar hy weer sukses behaal het en die span na Europese kompetisie gelei het. In 2002 is hy geridderd vir sy bydrae tot sokker en vereer met lidmaatskap van die [[Orde van die Britse Ryk]]; in 2003 is hy in die Engelse Football Hall of Fame opgeneem. Bobby Robson is op 31 Julie 2009 oorlede ná ’n lang stryd teen kanker.<ref name="bbcdeath">{{cite news | title = Football legend Robson dies at 76 | url = http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/8177945.stm | work=BBC Sport | date = 31 July 2009 | access-date =31 July 2009}}</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} {{DEFAULTSORT: Robson, Bobby}} [[Kategorie:Engelse sokkerspelers]] [[Kategorie:Sokkerafrigters]] [[Kategorie:Geboortes in 1933]] [[Kategorie:Sterftes in 2009]] dz8ptvmf563xioub80da59tz4bdtxyv 2814083 2814081 2025-06-19T04:55:05Z Vryheidsfront Minus 188698 2814083 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography |name = Sir Bobby Robson |image = [[Lêer:Anefo 934-2658, Bobby Robson, Netherlands, 14-06-1988.jpg|220px]] |caption = Robson in 1988 |fullname = Robert William Robson |birth_date = {{Birth date|1933|2|18|df=y}} |birth_place = Sacriston, Engeland |death_date = {{Death date and age|2009|7|31|1933|2|18|df=y}} |death_place = Beamish, Engeland |height = 1,82 m<ref>{{cite web | url=https://famousheights.net/soccer-player/bobby-robson | title=Bobby Robson Height in feet/Cm. How Tall }}</ref> |position = Binneaanvaller |years1 = 1950–1956 |years2 = 1956–1962 |years3 = 1962–1967 |years4 = 1967–1968 |clubs1 = [[Fulham F.C.|Fulham]] |clubs2 = [[West Bromwich Albion F.C.|West Bromwich Albion]] |clubs3 = [[Fulham F.C.|Fulham]] |clubs4 = [[Vancouver Royal Canadians]] |caps1 = 152 |caps2 = 239 |caps3 = 192 |caps4 = 0 |goals1 = 68 |goals2 = 56 |goals3 = 9 |goals4 = 0 |totalcaps = 583 |totalgoals = 133 |nationalyears1 = 1957–1962 |nationalteam1 = [[Engelse nasionale sokkerspan|Engeland]] |nationalcaps1 = 20 |nationalgoals1 = 4 |manageryears1 = 1967 |manageryears2 = 1968 |manageryears3 = 1969–1982 |manageryears4 = 1982–1990 |manageryears5 = 1990–1992 |manageryears6 = 1992–1994 |manageryears7 = 1994–1996 |manageryears8 = 1996–1997 |manageryears9 = 1998–1999 |manageryears10 = 1999–2004 |managerclubs1 = [[Vancouver Royal Canadians]] |managerclubs2 = [[Fulham F.C.|Fulham]] |managerclubs3 = [[Ipswich Town F.C.|Ipswich Town]] |managerclubs4 = [[Engelse nasionale sokkerspan|Engeland]] |managerclubs5 = [[PSV Eindhoven]] |managerclubs6 = [[Sporting CP]] |managerclubs7 = [[FC Porto|Porto]] |managerclubs8 = [[FC Barcelona|Barcelona]] |managerclubs9 = [[PSV Eindhoven]] |managerclubs10 = [[Newcastle United F.C.|Newcastle United]] }} '''Sir Robert William “Bobby” Robson''' ([[18 Februarie]] [[1933]] – [[31 Julie]] [[2009]]) was ’n [[Engeland|Engelse]] [[Sokker|sokkerspeler]] en afrigter wat ’n merkwaardige loopbaan in die wêreld van sokker gehad het. As aanvaller het hy vir byna 20 jaar vir Fulham, West Bromwich Albion en kortliks Vancouver Royals gespeel. Hy het 20 keer vir [[Engelse nasionale sokkerspan|Engeland]] uitgedraf en vier doele aangeteken.<ref name="Dream to manage Newcastle">{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/sport/football/news/432906.stm|title=Robson: Dream to manage Newcastle|work=BBC Sport|access-date=13 June 2007|date=30 September 1999}}</ref><ref>{{cite book |last=Robson |url=https://archive.org/details/farewellbutnotgo0000robs/page/15 |title=Farewell but Not Goodbye |publisher=Hodder & Stoughton |year=2005 |isbn=0-340-84064-1 |page=[https://archive.org/details/farewellbutnotgo0000robs/page/15 15]}}</ref> Na sy spelersloopbaan het Robson ’n suksesvolle afrigtersloopbaan begin. Hy het van 1969 tot 1982 Ipswich Town gelei, waar hy groot sukses behaal het, insluitend die wen van die FA Cup en die [[UEFA Europa League|UEFA-beker]]. Sy afrigtingstyl is gekenmerk deur lojaliteit, taktiese insig en ’n diep menslikheid, wat hom wyd geliefd gemaak het onder spelers en ondersteuners. Tussen 1982 en 1990 was hy die afrigter van die Engelse nasionale span en het hulle na die halfeindronde van die [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 1990|1990 Wêreldbeker]] geneem — hul beste prestasie sedert [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 1990|1966]]. Ná sy tyd by Engeland het hy in Europa verdere roem verwerf as afrigter van [[PSV Eindhoven]], [[Sporting CP]], [[FC Porto|Porto]] en [[FC Barcelona|Barcelona]]. Gedurende sy tyd in Portugal en Spanje het hy nou saamgewerk met 'n jong [[José Mourinho]], wat later self 'n wêreldberoemde afrigter sou word. By Barcelona het Robson die Copa del Rey en die [[UEFA Bekerwenner-beker|Bekerwenner-beker]] gewen. In 1999 is hy afrigter van sy jeugklub Newcastle United, waar hy weer sukses behaal het en die span na Europese kompetisie gelei het. In 2002 is hy geridderd vir sy bydrae tot sokker en vereer met lidmaatskap van die [[Orde van die Britse Ryk]]; in 2003 is hy in die Engelse Football Hall of Fame opgeneem. Bobby Robson is op 31 Julie 2009 oorlede ná ’n lang stryd teen kanker.<ref name="bbcdeath">{{cite news | title = Football legend Robson dies at 76 | url = http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/8177945.stm | work=BBC Sport | date = 31 July 2009 | access-date =31 July 2009}}</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} {{DEFAULTSORT: Robson, Bobby}} [[Kategorie:Engelse sokkerspelers]] [[Kategorie:Sokkerafrigters]] [[Kategorie:Geboortes in 1933]] [[Kategorie:Sterftes in 2009]] hairdiofy2gom3xnu7ciknurc1n1d0g 2814231 2814083 2025-06-19T11:06:03Z Rooiratel 90342 2814231 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography |name = Sir Bobby Robson |image = [[Lêer:Anefo 934-2658, Bobby Robson, Netherlands, 14-06-1988.jpg|220px]] |caption = Robson in 1988 |fullname = Robert William Robson |birth_date = {{Birth date|1933|2|18|df=y}} |birth_place = Sacriston, Engeland |death_date = {{Death date and age|2009|7|31|1933|2|18|df=y}} |death_place = Beamish, Engeland |height = 1,82 m<ref>{{cite web | url=https://famousheights.net/soccer-player/bobby-robson | title=Bobby Robson Height in feet/Cm. How Tall }}</ref> |position = Binneaanvaller |years1 = 1950–1956 |years2 = 1956–1962 |years3 = 1962–1967 |years4 = 1967–1968 |clubs1 = [[Fulham F.C.|Fulham]] |clubs2 = [[West Bromwich Albion F.C.|West Bromwich Albion]] |clubs3 = [[Fulham F.C.|Fulham]] |clubs4 = [[Vancouver Royal Canadians]] |caps1 = 152 |caps2 = 239 |caps3 = 192 |caps4 = 0 |goals1 = 68 |goals2 = 56 |goals3 = 9 |goals4 = 0 |totalcaps = 583 |totalgoals = 133 |nationalyears1 = 1957–1962 |nationalteam1 = [[Engelse nasionale sokkerspan|Engeland]] |nationalcaps1 = 20 |nationalgoals1 = 4 |manageryears1 = 1967 |manageryears2 = 1968 |manageryears3 = 1969–1982 |manageryears4 = 1982–1990 |manageryears5 = 1990–1992 |manageryears6 = 1992–1994 |manageryears7 = 1994–1996 |manageryears8 = 1996–1997 |manageryears9 = 1998–1999 |manageryears10 = 1999–2004 |managerclubs1 = [[Vancouver Royal Canadians]] |managerclubs2 = [[Fulham F.C.|Fulham]] |managerclubs3 = [[Ipswich Town F.C.|Ipswich Town]] |managerclubs4 = [[Engelse nasionale sokkerspan|Engeland]] |managerclubs5 = [[PSV Eindhoven]] |managerclubs6 = [[Sporting CP]] |managerclubs7 = [[FC Porto|Porto]] |managerclubs8 = [[FC Barcelona|Barcelona]] |managerclubs9 = [[PSV Eindhoven]] |managerclubs10 = [[Newcastle United F.C.|Newcastle United]] }} '''Sir Robert William “Bobby” Robson''' ([[18 Februarie]] [[1933]] – [[31 Julie]] [[2009]]) was ’n [[Engeland|Engelse]] [[Sokker|sokkerspeler]] en afrigter wat ’n merkwaardige loopbaan in die wêreld van sokker gehad het. As aanvaller het hy vir byna 20 jaar vir Fulham, West Bromwich Albion en kortliks Vancouver Royals gespeel. Hy het 20 keer vir [[Engelse nasionale sokkerspan|Engeland]] uitgedraf en vier doele aangeteken.<ref name="Dream to manage Newcastle">{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/sport/football/news/432906.stm|title=Robson: Dream to manage Newcastle|work=BBC Sport|access-date=13 June 2007|date=30 September 1999}}</ref><ref>{{cite book |last=Robson |url=https://archive.org/details/farewellbutnotgo0000robs/page/15 |title=Farewell but Not Goodbye |publisher=Hodder & Stoughton |year=2005 |isbn=0-340-84064-1 |page=[https://archive.org/details/farewellbutnotgo0000robs/page/15 15]}}</ref> Na sy spelersloopbaan het Robson ’n suksesvolle afrigtersloopbaan begin. Hy het van 1969 tot 1982 Ipswich Town gelei, waar hy groot sukses behaal het, insluitend die wen van die FA Cup en die [[UEFA Europa League|UEFA-beker]]. Sy afrigtingstyl is gekenmerk deur lojaliteit, taktiese insig en ’n diep menslikheid, wat hom wyd geliefd gemaak het onder spelers en ondersteuners. Tussen 1982 en 1990 was hy die afrigter van die Engelse nasionale span en het hulle na die halfeindronde van die [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 1990|1990 Wêreldbeker]] geneem — hul beste prestasie sedert [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 1990|1966]]. Ná sy tyd by Engeland het hy in Europa verdere roem verwerf as afrigter van [[PSV Eindhoven]], [[Sporting CP]], [[FC Porto|Porto]] en [[FC Barcelona|Barcelona]]. Gedurende sy tyd in Portugal en Spanje het hy nou saamgewerk met 'n jong [[José Mourinho]], wat later self 'n wêreldberoemde afrigter sou word. By Barcelona het Robson die Copa del Rey en die [[UEFA Bekerwenner-beker|Bekerwenner-beker]] gewen. In 1999 is hy afrigter van sy jeugklub Newcastle United, waar hy weer sukses behaal het en die span na Europese kompetisie gelei het. In 2002 is hy geridderd vir sy bydrae tot sokker en vereer met lidmaatskap van die [[Orde van die Britse Ryk]]; in 2003 is hy in die Engelse Football Hall of Fame opgeneem. Bobby Robson is op 31 Julie 2009 oorlede ná ’n lang stryd teen kanker.<ref name="bbcdeath">{{cite news | title = Football legend Robson dies at 76 | url = http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/8177945.stm | work=BBC Sport | date = 31 July 2009 | access-date =31 July 2009}}</ref> == Verwysings == {{Verwysings}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT: Robson, Bobby}} [[Kategorie:Engelse sokkerspelers]] [[Kategorie:Sokkerafrigters]] [[Kategorie:Geboortes in 1933]] [[Kategorie:Sterftes in 2009]] 9y280ij69krnu95hh02tq66o2cp8dvd 1 450357 2814115 2025-06-19T06:35:41Z Sobaka 328 Nuwe bladsy geskep met '{{Kop van besprekingsbladsy}} {{Bladtrekke}}' 2814115 wikitext text/x-wiki {{Kop van besprekingsbladsy}} {{Bladtrekke}} 2v27w7bebgol2ym1cn6ibpmrzbxwbzv 0 450358 2814129 2025-06-19T08:07:46Z 1.2.225.135 Nuwe bladsy geskep met '[[Lêer:Bundesarchiv Bild 183-R14128A, Martin Bormann (3x4 cropped).jpg|duimnael]] '''Martin Ludwig Bormann''' ([[17 Junie]] [[1900]] – [[2 Mei]] [[1945]]) was 'n Duitse [[Nasionaal-Sosialistiese Duitse Arbeidersparty|Nazi-party]]beampte en hoof van die Nazi-partykanselierskap, privaatsekretaris van [[Adolf Hitler]], en 'n oorlogsmisdadiger. Bormann het geweldige mag verkry deur sy posisie as Hitler se privaatsekretaris te gebruik om die vloei van inligting en toe...' 2814129 wikitext text/x-wiki [[Lêer:Bundesarchiv Bild 183-R14128A, Martin Bormann (3x4 cropped).jpg|duimnael]] '''Martin Ludwig Bormann''' ([[17 Junie]] [[1900]] – [[2 Mei]] [[1945]]) was 'n Duitse [[Nasionaal-Sosialistiese Duitse Arbeidersparty|Nazi-party]]beampte en hoof van die Nazi-partykanselierskap, privaatsekretaris van [[Adolf Hitler]], en 'n oorlogsmisdadiger. Bormann het geweldige mag verkry deur sy posisie as Hitler se privaatsekretaris te gebruik om die vloei van inligting en toegang tot Hitler te beheer. Hy het sy posisie gebruik om 'n uitgebreide burokrasie te skep en soveel as moontlik by die besluitneming te betrek. Bormann het in 1922 by 'n paramilitêre [[Freikorps]]-organisasie aangesluit terwyl hy as bestuurder van 'n groot landgoed gewerk het. Hy het byna 'n jaar tronkstraf uitgedien as medepligtige van sy vriend Rudolf Höss (later kommandant van die [[Auschwitz-konsentrasiekamp]]) in die moord op Walther Kadow. Bormann het in 1927 by die Nazi-party en in 1937 by die [[Schutzstaffel]] (SS) aangesluit. Hy het aanvanklik in die party se versekeringsdiens gewerk en in Julie 1933 na die kantoor van Adjunk-Führer [[Rudolf Hess]] oorgeplaas, waar hy as stafhoof gedien het. Bormann het aanvaarding in Hitler se binnekring gekry en hom oral vergesel, terwyl hy inligtingsessies en opsommings van gebeure en versoeke verskaf het. Hy is op 12 April 1943 as Hitler se persoonlike sekretaris aangestel. Na Hess se solo-vlug na Brittanje op 10 Mei 1941 om vredesonderhandelinge met die Britse regering te soek, het Bormann Hess se vorige pligte oorgeneem, met die titel van Hoof van die ''Parteikanzlei'' (Partykanselierskap). Hy het finale goedkeuring oor staatsdiensaanstellings gehad, wetgewing hersien en goedgekeur, en teen 1943 de facto beheer oor alle binnelandse sake gehad. Bormann was een van die voorste voorstanders van die voortdurende vervolging van die Christelike kerke en was ten gunste van die harde behandeling van [[Jode]] en [[Slawiërs]] in die gebiede wat deur Duitsland tydens die [[Tweede Wêreldoorlog]] verower is. Bormann het op 16 Januarie 1945 saam met Hitler na die Führerbunker in Berlyn teruggekeer toe die [[Rooi Leër]] die stad genader het. Nadat Hitler selfmoord gepleeg het, het Bormann en ander op 2 Mei probeer om uit Berlyn te vlug om gevangeneming deur die Sowjets te vermy. Bormann het waarskynlik selfmoord gepleeg op 'n brug naby Lehrter-stasie. Sy liggaam is op 8 Mei 1945 naby begrawe, maar is eers in 1973 gevind en as Bormann s'n bevestig; die identifikasie is in 1998 deur DNS-toetse herbevestig. Die vermiste Bormann is in absentia deur die Internasionale Militêre Tribunaal in die [[Neurenberg-verhore]] van 1945 en 1946 verhoor. Hy is skuldig bevind aan [[Oorlogmisdaad]] en [[Misdade teen die Mensdom]] en ter dood veroordeel deur te hang. == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn}} {{Saadjie}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Bormann, Martin}} [[Kategorie:Duitse Nazi's]] [[Kategorie:Geboortes in 1900]] [[Kategorie:Sterftes in 1945]] 50kc6vf35fivfoijtnewm1d9t2hdas6 2814228 2814129 2025-06-19T11:03:17Z Sobaka 328 bronnelys 2814228 wikitext text/x-wiki [[Lêer:Bundesarchiv Bild 183-R14128A, Martin Bormann (3x4 cropped).jpg|duimnael]] '''Martin Ludwig Bormann''' ([[17 Junie]] [[1900]] – [[2 Mei]] [[1945]]) was 'n Duitse [[Nasionaal-Sosialistiese Duitse Arbeidersparty|Nazi-party]]beampte en hoof van die Nazi-partykanselierskap, privaatsekretaris van [[Adolf Hitler]], en 'n oorlogsmisdadiger. Bormann het geweldige mag verkry deur sy posisie as Hitler se privaatsekretaris te gebruik om die vloei van inligting en toegang tot Hitler te beheer. Hy het sy posisie gebruik om 'n uitgebreide burokrasie te skep en soveel as moontlik by die besluitneming te betrek. Bormann het in 1922 by 'n paramilitêre [[Freikorps]]-organisasie aangesluit terwyl hy as bestuurder van 'n groot landgoed gewerk het. Hy het byna 'n jaar tronkstraf uitgedien as medepligtige van sy vriend Rudolf Höss (later kommandant van die [[Auschwitz-konsentrasiekamp]]) in die moord op Walther Kadow. Bormann het in 1927 by die Nazi-party en in 1937 by die [[Schutzstaffel]] (SS) aangesluit. Hy het aanvanklik in die party se versekeringsdiens gewerk en in Julie 1933 na die kantoor van Adjunk-Führer [[Rudolf Hess]] oorgeplaas, waar hy as stafhoof gedien het. Bormann het aanvaarding in Hitler se binnekring gekry en hom oral vergesel, terwyl hy inligtingsessies en opsommings van gebeure en versoeke verskaf het. Hy is op 12 April 1943 as Hitler se persoonlike sekretaris aangestel. Na Hess se solo-vlug na Brittanje op 10 Mei 1941 om vredesonderhandelinge met die Britse regering te soek, het Bormann Hess se vorige pligte oorgeneem, met die titel van Hoof van die ''Parteikanzlei'' (Partykanselierskap). Hy het finale goedkeuring oor staatsdiensaanstellings gehad, wetgewing hersien en goedgekeur, en teen 1943 de facto beheer oor alle binnelandse sake gehad. Bormann was een van die voorste voorstanders van die voortdurende vervolging van die Christelike kerke en was ten gunste van die harde behandeling van [[Jode]] en [[Slawiërs]] in die gebiede wat deur Duitsland tydens die [[Tweede Wêreldoorlog]] verower is. Bormann het op 16 Januarie 1945 saam met Hitler na die Führerbunker in Berlyn teruggekeer toe die [[Rooi Leër]] die stad genader het. Nadat Hitler selfmoord gepleeg het, het Bormann en ander op 2 Mei probeer om uit Berlyn te vlug om gevangeneming deur die Sowjets te vermy. Bormann het waarskynlik selfmoord gepleeg op 'n brug naby Lehrter-stasie. Sy liggaam is op 8 Mei 1945 naby begrawe, maar is eers in 1973 gevind en as Bormann s'n bevestig; die identifikasie is in 1998 deur DNS-toetse herbevestig. Die vermiste Bormann is in absentia deur die Internasionale Militêre Tribunaal in die [[Neurenberg-verhore]] van 1945 en 1946 verhoor. Hy is skuldig bevind aan [[Oorlogmisdaad]] en [[Misdade teen die Mensdom]] en ter dood veroordeel deur te hang. ==Bronnelys== * {{cite book |editor1-last=Bartrop |editor1-first=Paul R. |editor2-last=Dickerman |editor2-first=Michael |title=The Holocaust: An Encyclopedia and Document Collection |volume=1 |date=2017 |publisher=ABC-CLIO |location=Sanda Barbara; Denver |isbn=978-1-4408-4083-8}} * {{cite book |last=Beevor |first=Antony |author-link=Antony Beevor |title=Berlin: The Downfall 1945 |publisher=Viking-Penguin |location=New York |year=2002 |isbn=978-0-670-03041-5}} * {{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/87452.stm |title=Bormann's body 'identified' |publisher=BBC News |date=4 May 1998 |access-date=13 May 2025 |ref={{sfnRef|BBC News|1998}} }} * {{cite book |last=Bullock |first=Alan |title=Hitler: A Study in Tyranny |year=1999 |orig-year=1952 |publisher=Konecky & Konecky |location=New York |isbn=978-1-56852-036-0}} * {{cite web |title=Datenbank der deutschen Parlamentsabgeordneten, Basis: Parlamentsalmanache/Reichstagshandbücher 1867–1938 |url=https://www.reichstag-abgeordnetendatenbank.de/selectmaske.html?name=Martin+Bormann&geschlecht=&ort=&beruforg=&BERUF=&BERUFSFELDER%5B%5D=&KONFESSION%5B%5D=&WP%5B%5D=&PARTEI%5B%5D=&schlu=reichstag24&recherche=ja |publisher=Verhandlungen des Deutschen Reichstags |access-date=24 March 2025 |ref={{sfnRef|Reichstag Database}}}} * {{cite book |last=Evans |first=Richard J. |title=The Third Reich in Power |year=2005 |publisher=Penguin Group |location=New York |isbn=978-0-14-303790-3}} * {{cite book |last=Evans |first=Richard J. |title=The Third Reich at War |year=2008 |publisher=Penguin Group |location=New York |isbn=978-0-14-311671-4}} * {{cite book |last=Fest |first=Joachim C. |title=The Face of the Third Reich: Portraits of the Nazi Leadership |year=1970 |publisher=Pantheon |location=New York |isbn=978-0-394-73407-1 |url-access=registration |url=https://archive.org/details/faceofthirdrei00fest}} * {{cite book |last=Hamilton |first=Charles |title=Leaders & Personalities of the Third Reich, Vol. 1 |year=1984 |publisher=R. James Bender Publishing |location=San Jose, CA |isbn=0-912138-27-0}} * {{cite web |title=Hitler's last days: Preparations for death |publisher=Security Service (MI5) |url=https://www.mi5.gov.uk/hitlers-last-days |access-date=8 Januarie 2020 |ref={{sfnRef|MI5, ''Hitler's Last Days''}}}} * {{cite book |last=Joachimsthaler |first=Anton |others=Trans. Helmut Bögler |title=The Last Days of Hitler: The Legends, the Evidence, the Truth |year=1999 |orig-year=1995 |publisher=Brockhampton Press |location=London |isbn=978-1-86019-902-8}} * {{cite journal |last=Karacs |first=Imre |title=DNA test closes book on mystery of Martin Bormann |date=4 May 1998 |journal=[[The Independent]] |publisher=Independent Print Limited |location=London |url=https://www.independent.co.uk/news/dna-test-closes-book-on-mystery-of-martin-bormann-1161449.html |access-date=8 Januarie 2020}} * {{cite book |last=Kershaw |first=Ian |year=2008 |title=Hitler: A Biography |publisher=W.W. Norton & Co |location=New York |isbn=978-0-393-06757-6}} * {{cite book |last=Lang |first=Jochen von |title=The Secretary. Martin Bormann: The Man Who Manipulated Hitler |url=https://archive.org/details/secretarymartinb00lang |url-access=registration |year=1979 |publisher=Random House |location=New York |isbn=978-0-394-50321-9}} * {{cite book |last=Le Tissier |first=Tony |year=2010 |title=Race for the Reichstag: The 1945 Battle for Berlin |publisher=Pen and Sword |location=Barnsley, South Yorkshire |orig-year=1999 |isbn=978-1-84884-230-4}} * {{cite book |last=Levy |first=Alan |title=Nazi Hunter: The Wiesenthal File |edition=Revised 2002 |year=2006 |orig-year=1993 |publisher=Constable & Robinson |location=London |isbn=978-1-84119-607-7}} * {{cite book |last=Longerich |first=Peter |year=2012 |title=Heinrich Himmler: A Life |publisher=Oxford University Press |location=Oxford; New York |isbn=978-0-19-959232-6}} * {{cite book |last=McGovern |first=James |title=Martin Bormann |year=1968 |publisher=William Morrow & Company |location=New York |oclc=441132}} * {{cite book |last=Miller |first=Michael |year=2006 |title=Leaders of the SS and German Police, Vol. 1 |publisher=R. James Bender |location=San Jose, CA |isbn=978-93-297-0037-2}} * {{cite book |last=Moll |first=Martin |editor=Spencer C. Tucker |title=World War II: The Definitive Encyclopedia and Document Collection [5 volumes] |volume=1 |year=2016 |publisher=ABC-CLIO |location=Santa Barbara; Denver |isbn=978-1-4408-4593-2}} * {{cite book |last1=Mosse |first1=George |title=Nazi Culture: Intellectual, Cultural and Social Life in the Third Reich |date=2003 |publisher=University of Wisconsin Press |location=Madison, WI |isbn=978-0-299-19304-1}} * {{cite book |last1=Nilsson |first1=Mikael |title=Hitler Redux: The Incredible History of Hitler's So-Called Table Talks |date=2020 |publisher=Routledge |location=London; New York |isbn=978-1-000-17329-1 |url=https://books.google.com/books?id=_i34DwAAQBAJ |language=en}} * {{cite book |last=Overy |first=Richard |title=The Dictators: Hitler's Germany and Stalin's Russia |year=2005 |orig-year=2004 |publisher=Penguin |location=London |isbn=978-0-14-191224-0}} * {{cite AV media |people=Rees, Laurence Kershaw, Ian, consultant) |year=2012 |title=The Dark Charisma of Adolf Hitler |medium=television documentary |url=http://www.bbc.co.uk/programmes/b01p01pm |access-date=8 January 2020 |location=UK |publisher=[[BBC]] |ref={{sfnRef|Rees|2012}}}} * {{cite book |last=Schirrmacher Thomas |author-link= |title=Hitlers Kriegsreligion. Die Verankerung der Weltanschauung Hitlers in seiner religiösen Begrifflichkeit und seinem Gottesbild |publisher= |location= |year=2007 |isbn=}} * {{cite book |last=Sereny |first=Gitta |author-link=Gitta Sereny |orig-year=1995 |year=1996 |title=Albert Speer: His Battle With Truth |publisher=Vintage |location=New York |isbn=978-0-679-76812-8}} * {{cite book |last=Shirer |first=William L. |title=[[The Rise and Fall of the Third Reich]] |publisher=Simon & Schuster |location=New York |year=1960 |lccn=60-6729}} * {{cite book |last=Speer |first=Albert |author-link=Albert Speer |orig-year=1969 |year=1971 |title=[[Inside the Third Reich]] |publisher=Avon |location=New York |isbn=978-0-380-00071-5}} * {{cite book |last1=Steigmann-Gall |first1=Richard |author-link=Richard Steigmann-Gall |title=The Holy Reich: Nazi Conceptions of Christianity, 1919–1945 |date=2003 |publisher=Cambridge University Press |isbn=978-0-521-82371-5 |url=https://books.google.com/books?id=RreXLeUG_AIC |language=en}} * {{cite book |last=Tofahrn |first=Klaus W. |title=Das Dritte Reich und der Holocaust |year=2008 |publisher=Peter Lang |location=Frankfurt am Main |language=de |isbn=978-3-631-57702-8}} * {{cite web |title=Traueranzeigen: Martin Bormann |date=15 March 2013 |publisher=Westfälische Rundschau |language=de |url=http://waz.trauer.de/Traueranzeige/Martin-Bormann |access-date=8 January 2020 |ref={{sfnRef|Traueranzeigen: Martin Bormann}}}} * {{cite book |last=Trevor-Roper |first=Hugh |title=The Last Days of Hitler |publisher=Pan Books |location=London |year=2002 |orig-year=1947 |isbn=978-0-330-49060-3}} * {{cite book |last=Whiting |first=Charles |title=The Hunt for Martin Bormann: The Truth |year=1996 |orig-year=1973 |publisher=Pen & Sword |location=London |isbn=0-85052-527-6}} * {{cite book |last1=Williams |first1=Max |title=SS Elite: The Senior Leaders of Hitler's Praetorian Guard |volume=I |publisher=Fonthill Media LLC |year=2015 |isbn=978-1-78155-433-3}} * {{cite book |last1=Wilson |first1=James |title=Hitler's Alpine Headquarters |date=2013 |publisher=Pen and Sword |location=Barnsley |isbn=978-1-78303-004-0 |language=en}} == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn}} {{Saadjie}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Bormann, Martin}} [[Kategorie:Duitse Nazi's]] [[Kategorie:Geboortes in 1900]] [[Kategorie:Sterftes in 1945]] ivklxo8ua2dxt8eh2pspf0lcjg1m20k 2814229 2814228 2025-06-19T11:04:30Z Sobaka 328 /* Bronnelys */ 2814229 wikitext text/x-wiki [[Lêer:Bundesarchiv Bild 183-R14128A, Martin Bormann (3x4 cropped).jpg|duimnael]] '''Martin Ludwig Bormann''' ([[17 Junie]] [[1900]] – [[2 Mei]] [[1945]]) was 'n Duitse [[Nasionaal-Sosialistiese Duitse Arbeidersparty|Nazi-party]]beampte en hoof van die Nazi-partykanselierskap, privaatsekretaris van [[Adolf Hitler]], en 'n oorlogsmisdadiger. Bormann het geweldige mag verkry deur sy posisie as Hitler se privaatsekretaris te gebruik om die vloei van inligting en toegang tot Hitler te beheer. Hy het sy posisie gebruik om 'n uitgebreide burokrasie te skep en soveel as moontlik by die besluitneming te betrek. Bormann het in 1922 by 'n paramilitêre [[Freikorps]]-organisasie aangesluit terwyl hy as bestuurder van 'n groot landgoed gewerk het. Hy het byna 'n jaar tronkstraf uitgedien as medepligtige van sy vriend Rudolf Höss (later kommandant van die [[Auschwitz-konsentrasiekamp]]) in die moord op Walther Kadow. Bormann het in 1927 by die Nazi-party en in 1937 by die [[Schutzstaffel]] (SS) aangesluit. Hy het aanvanklik in die party se versekeringsdiens gewerk en in Julie 1933 na die kantoor van Adjunk-Führer [[Rudolf Hess]] oorgeplaas, waar hy as stafhoof gedien het. Bormann het aanvaarding in Hitler se binnekring gekry en hom oral vergesel, terwyl hy inligtingsessies en opsommings van gebeure en versoeke verskaf het. Hy is op 12 April 1943 as Hitler se persoonlike sekretaris aangestel. Na Hess se solo-vlug na Brittanje op 10 Mei 1941 om vredesonderhandelinge met die Britse regering te soek, het Bormann Hess se vorige pligte oorgeneem, met die titel van Hoof van die ''Parteikanzlei'' (Partykanselierskap). Hy het finale goedkeuring oor staatsdiensaanstellings gehad, wetgewing hersien en goedgekeur, en teen 1943 de facto beheer oor alle binnelandse sake gehad. Bormann was een van die voorste voorstanders van die voortdurende vervolging van die Christelike kerke en was ten gunste van die harde behandeling van [[Jode]] en [[Slawiërs]] in die gebiede wat deur Duitsland tydens die [[Tweede Wêreldoorlog]] verower is. Bormann het op 16 Januarie 1945 saam met Hitler na die Führerbunker in Berlyn teruggekeer toe die [[Rooi Leër]] die stad genader het. Nadat Hitler selfmoord gepleeg het, het Bormann en ander op 2 Mei probeer om uit Berlyn te vlug om gevangeneming deur die Sowjets te vermy. Bormann het waarskynlik selfmoord gepleeg op 'n brug naby Lehrter-stasie. Sy liggaam is op 8 Mei 1945 naby begrawe, maar is eers in 1973 gevind en as Bormann s'n bevestig; die identifikasie is in 1998 deur DNS-toetse herbevestig. Die vermiste Bormann is in absentia deur die Internasionale Militêre Tribunaal in die [[Neurenberg-verhore]] van 1945 en 1946 verhoor. Hy is skuldig bevind aan [[Oorlogmisdaad]] en [[Misdade teen die Mensdom]] en ter dood veroordeel deur te hang. ==Bronnelys== * {{cite book |editor1-last=Bartrop |editor1-first=Paul R. |editor2-last=Dickerman |editor2-first=Michael |title=The Holocaust: An Encyclopedia and Document Collection |volume=1 |date=2017 |publisher=ABC-CLIO |location=Sanda Barbara; Denver |isbn=978-1-4408-4083-8}} * {{cite book |last=Beevor |first=Antony |author-link=Antony Beevor |title=Berlin: The Downfall 1945 |publisher=Viking-Penguin |location=New York |year=2002 |isbn=978-0-670-03041-5}} * {{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/87452.stm |title=Bormann's body 'identified' |publisher=BBC News |date=4 May 1998 |access-date=13 May 2025 |ref={{sfnRef|BBC News|1998}} }} * {{cite book |last=Bullock |first=Alan |title=Hitler: A Study in Tyranny |year=1999 |orig-year=1952 |publisher=Konecky & Konecky |location=New York |isbn=978-1-56852-036-0}} * {{cite web |title=Datenbank der deutschen Parlamentsabgeordneten, Basis: Parlamentsalmanache/Reichstagshandbücher 1867–1938 |url=https://www.reichstag-abgeordnetendatenbank.de/selectmaske.html?name=Martin+Bormann&geschlecht=&ort=&beruforg=&BERUF=&BERUFSFELDER%5B%5D=&KONFESSION%5B%5D=&WP%5B%5D=&PARTEI%5B%5D=&schlu=reichstag24&recherche=ja |publisher=Verhandlungen des Deutschen Reichstags |access-date=24 March 2025 |ref={{sfnRef|Reichstag Database}}}} * {{cite book |last=Evans |first=Richard J. |title=The Third Reich in Power |year=2005 |publisher=Penguin Group |location=New York |isbn=978-0-14-303790-3}} * {{cite book |last=Evans |first=Richard J. |title=The Third Reich at War |year=2008 |publisher=Penguin Group |location=New York |isbn=978-0-14-311671-4}} * {{cite book |last=Fest |first=Joachim C. |title=The Face of the Third Reich: Portraits of the Nazi Leadership |year=1970 |publisher=Pantheon |location=New York |isbn=978-0-394-73407-1 |url-access=registration |url=https://archive.org/details/faceofthirdrei00fest}} * {{cite book |last=Hamilton |first=Charles |title=Leaders & Personalities of the Third Reich, Vol. 1 |year=1984 |publisher=R. James Bender Publishing |location=San Jose, CA |isbn=0-912138-27-0}} * {{cite web |title=Hitler's last days: Preparations for death |publisher=Security Service (MI5) |url=https://www.mi5.gov.uk/hitlers-last-days |access-date=8 Januarie 2020 |ref={{sfnRef|MI5, ''Hitler's Last Days''}}}} * {{cite book |last=Joachimsthaler |first=Anton |others=Trans. Helmut Bögler |title=The Last Days of Hitler: The Legends, the Evidence, the Truth |year=1999 |orig-year=1995 |publisher=Brockhampton Press |location=London |isbn=978-1-86019-902-8}} * {{cite journal |last=Karacs |first=Imre |title=DNA test closes book on mystery of Martin Bormann |date=4 May 1998 |journal=[[The Independent]] |publisher=Independent Print Limited |location=London |url=https://www.independent.co.uk/news/dna-test-closes-book-on-mystery-of-martin-bormann-1161449.html |access-date=8 Januarie 2020}} * {{cite book |last=Kershaw |first=Ian |year=2008 |title=Hitler: A Biography |publisher=W.W. Norton & Co |location=New York |isbn=978-0-393-06757-6}} * {{cite book |last=Lang |first=Jochen von |title=The Secretary. Martin Bormann: The Man Who Manipulated Hitler |url=https://archive.org/details/secretarymartinb00lang |url-access=registration |year=1979 |publisher=Random House |location=New York |isbn=978-0-394-50321-9}} * {{cite book |last=Le Tissier |first=Tony |year=2010 |title=Race for the Reichstag: The 1945 Battle for Berlin |publisher=Pen and Sword |location=Barnsley, South Yorkshire |orig-year=1999 |isbn=978-1-84884-230-4}} * {{cite book |last=Levy |first=Alan |title=Nazi Hunter: The Wiesenthal File |edition=Revised 2002 |year=2006 |orig-year=1993 |publisher=Constable & Robinson |location=London |isbn=978-1-84119-607-7}} * {{cite book |last=Longerich |first=Peter |year=2012 |title=Heinrich Himmler: A Life |publisher=Oxford University Press |location=Oxford; New York |isbn=978-0-19-959232-6}} * {{cite book |last=McGovern |first=James |title=Martin Bormann |year=1968 |publisher=William Morrow & Company |location=New York |oclc=441132}} * {{cite book |last=Miller |first=Michael |year=2006 |title=Leaders of the SS and German Police, Vol. 1 |publisher=R. James Bender |location=San Jose, CA |isbn=978-93-297-0037-2}} * {{cite book |last=Moll |first=Martin |editor=Spencer C. Tucker |title=World War II: The Definitive Encyclopedia and Document Collection [5 volumes] |volume=1 |year=2016 |publisher=ABC-CLIO |location=Santa Barbara; Denver |isbn=978-1-4408-4593-2}} * {{cite book |last1=Mosse |first1=George |title=Nazi Culture: Intellectual, Cultural and Social Life in the Third Reich |date=2003 |publisher=University of Wisconsin Press |location=Madison, WI |isbn=978-0-299-19304-1}} * {{cite book |last1=Nilsson |first1=Mikael |title=Hitler Redux: The Incredible History of Hitler's So-Called Table Talks |date=2020 |publisher=Routledge |location=London; New York |isbn=978-1-000-17329-1 |url=https://books.google.com/books?id=_i34DwAAQBAJ |language=en}} * {{cite book |last=Overy |first=Richard |title=The Dictators: Hitler's Germany and Stalin's Russia |year=2005 |orig-year=2004 |publisher=Penguin |location=London |isbn=978-0-14-191224-0}} * {{cite AV media |people=Rees, Laurence Kershaw, Ian, consultant) |year=2012 |title=The Dark Charisma of Adolf Hitler |medium=television documentary |url=http://www.bbc.co.uk/programmes/b01p01pm |access-date=8 January 2020 |location=UK |publisher=[[BBC]] |ref={{sfnRef|Rees|2012}}}} * {{cite book |last=Schirrmacher Thomas |author-link= |title=Hitlers Kriegsreligion. Die Verankerung der Weltanschauung Hitlers in seiner religiösen Begrifflichkeit und seinem Gottesbild |publisher= |location= |year=2007 |isbn=}} * {{cite book |last=Sereny |first=Gitta |author-link=Gitta Sereny |orig-year=1995 |year=1996 |title=Albert Speer: His Battle With Truth |publisher=Vintage |location=New York |isbn=978-0-679-76812-8}} * {{cite book |last=Shirer |first=William L. |title=[[The Rise and Fall of the Third Reich]] |publisher=Simon & Schuster |location=New York |year=1960 |lccn=60-6729}} * {{cite book |last=Speer |first=Albert |author-link=Albert Speer |orig-year=1969 |year=1971 |title=[[Inside the Third Reich]] |publisher=Avon |location=New York |isbn=978-0-380-00071-5}} * {{cite book |last1=Steigmann-Gall |first1=Richard |title=The Holy Reich: Nazi Conceptions of Christianity, 1919–1945 |date=2003 |publisher=Cambridge University Press |isbn=978-0-521-82371-5 |url=https://books.google.com/books?id=RreXLeUG_AIC |language=en}} * {{cite book |last=Tofahrn |first=Klaus W. |title=Das Dritte Reich und der Holocaust |year=2008 |publisher=Peter Lang |location=Frankfurt am Main |language=de |isbn=978-3-631-57702-8}} * {{cite web |title=Traueranzeigen: Martin Bormann |date=15 March 2013 |publisher=Westfälische Rundschau |language=de |url=http://waz.trauer.de/Traueranzeige/Martin-Bormann |access-date=8 January 2020 |ref={{sfnRef|Traueranzeigen: Martin Bormann}}}} * {{cite book |last=Trevor-Roper |first=Hugh |title=The Last Days of Hitler |publisher=Pan Books |location=London |year=2002 |orig-year=1947 |isbn=978-0-330-49060-3}} * {{cite book |last=Whiting |first=Charles |title=The Hunt for Martin Bormann: The Truth |year=1996 |orig-year=1973 |publisher=Pen & Sword |location=London |isbn=0-85052-527-6}} * {{cite book |last1=Williams |first1=Max |title=SS Elite: The Senior Leaders of Hitler's Praetorian Guard |volume=I |publisher=Fonthill Media LLC |year=2015 |isbn=978-1-78155-433-3}} * {{cite book |last1=Wilson |first1=James |title=Hitler's Alpine Headquarters |date=2013 |publisher=Pen and Sword |location=Barnsley |isbn=978-1-78303-004-0 |language=en}} == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn}} {{Saadjie}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Bormann, Martin}} [[Kategorie:Duitse Nazi's]] [[Kategorie:Geboortes in 1900]] [[Kategorie:Sterftes in 1945]] ltxzqazgo3vx256wa6wccxl4yknrtb9 2814230 2814229 2025-06-19T11:05:55Z Sobaka 328 /* Bronnelys */ opruim 2814230 wikitext text/x-wiki [[Lêer:Bundesarchiv Bild 183-R14128A, Martin Bormann (3x4 cropped).jpg|duimnael]] '''Martin Ludwig Bormann''' ([[17 Junie]] [[1900]] – [[2 Mei]] [[1945]]) was 'n Duitse [[Nasionaal-Sosialistiese Duitse Arbeidersparty|Nazi-party]]beampte en hoof van die Nazi-partykanselierskap, privaatsekretaris van [[Adolf Hitler]], en 'n oorlogsmisdadiger. Bormann het geweldige mag verkry deur sy posisie as Hitler se privaatsekretaris te gebruik om die vloei van inligting en toegang tot Hitler te beheer. Hy het sy posisie gebruik om 'n uitgebreide burokrasie te skep en soveel as moontlik by die besluitneming te betrek. Bormann het in 1922 by 'n paramilitêre [[Freikorps]]-organisasie aangesluit terwyl hy as bestuurder van 'n groot landgoed gewerk het. Hy het byna 'n jaar tronkstraf uitgedien as medepligtige van sy vriend Rudolf Höss (later kommandant van die [[Auschwitz-konsentrasiekamp]]) in die moord op Walther Kadow. Bormann het in 1927 by die Nazi-party en in 1937 by die [[Schutzstaffel]] (SS) aangesluit. Hy het aanvanklik in die party se versekeringsdiens gewerk en in Julie 1933 na die kantoor van Adjunk-Führer [[Rudolf Hess]] oorgeplaas, waar hy as stafhoof gedien het. Bormann het aanvaarding in Hitler se binnekring gekry en hom oral vergesel, terwyl hy inligtingsessies en opsommings van gebeure en versoeke verskaf het. Hy is op 12 April 1943 as Hitler se persoonlike sekretaris aangestel. Na Hess se solo-vlug na Brittanje op 10 Mei 1941 om vredesonderhandelinge met die Britse regering te soek, het Bormann Hess se vorige pligte oorgeneem, met die titel van Hoof van die ''Parteikanzlei'' (Partykanselierskap). Hy het finale goedkeuring oor staatsdiensaanstellings gehad, wetgewing hersien en goedgekeur, en teen 1943 de facto beheer oor alle binnelandse sake gehad. Bormann was een van die voorste voorstanders van die voortdurende vervolging van die Christelike kerke en was ten gunste van die harde behandeling van [[Jode]] en [[Slawiërs]] in die gebiede wat deur Duitsland tydens die [[Tweede Wêreldoorlog]] verower is. Bormann het op 16 Januarie 1945 saam met Hitler na die Führerbunker in Berlyn teruggekeer toe die [[Rooi Leër]] die stad genader het. Nadat Hitler selfmoord gepleeg het, het Bormann en ander op 2 Mei probeer om uit Berlyn te vlug om gevangeneming deur die Sowjets te vermy. Bormann het waarskynlik selfmoord gepleeg op 'n brug naby Lehrter-stasie. Sy liggaam is op 8 Mei 1945 naby begrawe, maar is eers in 1973 gevind en as Bormann s'n bevestig; die identifikasie is in 1998 deur DNS-toetse herbevestig. Die vermiste Bormann is in absentia deur die Internasionale Militêre Tribunaal in die [[Neurenberg-verhore]] van 1945 en 1946 verhoor. Hy is skuldig bevind aan [[Oorlogmisdaad]] en [[Misdade teen die Mensdom]] en ter dood veroordeel deur te hang. ==Bronnelys== * {{cite book |editor1-last=Bartrop |editor1-first=Paul R. |editor2-last=Dickerman |editor2-first=Michael |title=The Holocaust: An Encyclopedia and Document Collection |volume=1 |date=2017 |publisher=ABC-CLIO |location=Sanda Barbara; Denver |isbn=978-1-4408-4083-8}} * {{cite book |last=Beevor |first=Antony |author-link=Antony Beevor |title=Berlin: The Downfall 1945 |publisher=Viking-Penguin |location=New York |year=2002 |isbn=978-0-670-03041-5}} * {{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/87452.stm |title=Bormann's body 'identified' |publisher=BBC News |date=4 May 1998 |access-date=13 May 2025 |ref={{sfnRef|BBC News|1998}} }} * {{cite book |last=Bullock |first=Alan |title=Hitler: A Study in Tyranny |year=1999 |orig-year=1952 |publisher=Konecky & Konecky |location=New York |isbn=978-1-56852-036-0}} * {{cite web |title=Datenbank der deutschen Parlamentsabgeordneten, Basis: Parlamentsalmanache/Reichstagshandbücher 1867–1938 |url=https://www.reichstag-abgeordnetendatenbank.de/selectmaske.html?name=Martin+Bormann&geschlecht=&ort=&beruforg=&BERUF=&BERUFSFELDER%5B%5D=&KONFESSION%5B%5D=&WP%5B%5D=&PARTEI%5B%5D=&schlu=reichstag24&recherche=ja |publisher=Verhandlungen des Deutschen Reichstags |access-date=24 March 2025 |ref={{sfnRef|Reichstag Database}}}} * {{cite book |last=Evans |first=Richard J. |title=The Third Reich in Power |year=2005 |publisher=Penguin Group |location=New York |isbn=978-0-14-303790-3}} * {{cite book |last=Evans |first=Richard J. |title=The Third Reich at War |year=2008 |publisher=Penguin Group |location=New York |isbn=978-0-14-311671-4}} * {{cite book |last=Fest |first=Joachim C. |title=The Face of the Third Reich: Portraits of the Nazi Leadership |year=1970 |publisher=Pantheon |location=New York |isbn=978-0-394-73407-1 |url-access=registration |url=https://archive.org/details/faceofthirdrei00fest}} * {{cite book |last=Hamilton |first=Charles |title=Leaders & Personalities of the Third Reich, Vol. 1 |year=1984 |publisher=R. James Bender Publishing |location=San Jose, CA |isbn=0-912138-27-0}} * {{cite web |title=Hitler's last days: Preparations for death |publisher=Security Service (MI5) |url=https://www.mi5.gov.uk/hitlers-last-days |access-date=8 Januarie 2020 |ref={{sfnRef|MI5, ''Hitler's Last Days''}}}} * {{cite book |last=Joachimsthaler |first=Anton |others=Trans. Helmut Bögler |title=The Last Days of Hitler: The Legends, the Evidence, the Truth |year=1999 |orig-year=1995 |publisher=Brockhampton Press |location=London |isbn=978-1-86019-902-8}} * {{cite journal |last=Karacs |first=Imre |title=DNA test closes book on mystery of Martin Bormann |date=4 May 1998 |journal=[[The Independent]] |publisher=Independent Print Limited |location=London |url=https://www.independent.co.uk/news/dna-test-closes-book-on-mystery-of-martin-bormann-1161449.html |access-date=8 Januarie 2020}} * {{cite book |last=Kershaw |first=Ian |year=2008 |title=Hitler: A Biography |publisher=W.W. Norton & Co |location=New York |isbn=978-0-393-06757-6}} * {{cite book |last=Lang |first=Jochen von |title=The Secretary. Martin Bormann: The Man Who Manipulated Hitler |url=https://archive.org/details/secretarymartinb00lang |url-access=registration |year=1979 |publisher=Random House |location=New York |isbn=978-0-394-50321-9}} * {{cite book |last=Le Tissier |first=Tony |year=2010 |title=Race for the Reichstag: The 1945 Battle for Berlin |publisher=Pen and Sword |location=Barnsley, South Yorkshire |orig-year=1999 |isbn=978-1-84884-230-4}} * {{cite book |last=Levy |first=Alan |title=Nazi Hunter: The Wiesenthal File |edition=Revised 2002 |year=2006 |orig-year=1993 |publisher=Constable & Robinson |location=London |isbn=978-1-84119-607-7}} * {{cite book |last=Longerich |first=Peter |year=2012 |title=Heinrich Himmler: A Life |publisher=Oxford University Press |location=Oxford; New York |isbn=978-0-19-959232-6}} * {{cite book |last=McGovern |first=James |title=Martin Bormann |year=1968 |publisher=William Morrow & Company |location=New York |oclc=441132}} * {{cite book |last=Miller |first=Michael |year=2006 |title=Leaders of the SS and German Police, Vol. 1 |publisher=R. James Bender |location=San Jose, CA |isbn=978-93-297-0037-2}} * {{cite book |last=Moll |first=Martin |editor=Spencer C. Tucker |title=World War II: The Definitive Encyclopedia and Document Collection [5 volumes] |volume=1 |year=2016 |publisher=ABC-CLIO |location=Santa Barbara; Denver |isbn=978-1-4408-4593-2}} * {{cite book |last1=Mosse |first1=George |title=Nazi Culture: Intellectual, Cultural and Social Life in the Third Reich |date=2003 |publisher=University of Wisconsin Press |location=Madison, WI |isbn=978-0-299-19304-1}} * {{cite book |last1=Nilsson |first1=Mikael |title=Hitler Redux: The Incredible History of Hitler's So-Called Table Talks |date=2020 |publisher=Routledge |location=London; New York |isbn=978-1-000-17329-1 |url=https://books.google.com/books?id=_i34DwAAQBAJ |language=en}} * {{cite book |last=Overy |first=Richard |title=The Dictators: Hitler's Germany and Stalin's Russia |year=2005 |orig-year=2004 |publisher=Penguin |location=London |isbn=978-0-14-191224-0}} * {{cite AV media |people=Rees, Laurence Kershaw, Ian, consultant) |year=2012 |title=The Dark Charisma of Adolf Hitler |medium=television documentary |url=http://www.bbc.co.uk/programmes/b01p01pm |access-date=8 January 2020 |location=UK |publisher=[[BBC]] |ref={{sfnRef|Rees|2012}}}} * {{cite book |last=Schirrmacher Thomas |author-link= |title=Hitlers Kriegsreligion. Die Verankerung der Weltanschauung Hitlers in seiner religiösen Begrifflichkeit und seinem Gottesbild |publisher= |location= |year=2007 |isbn=}} * {{cite book |last=Sereny |first=Gitta |orig-year=1995 |year=1996 |title=Albert Speer: His Battle With Truth |publisher=Vintage |location=New York |isbn=978-0-679-76812-8}} * {{cite book |last=Shirer |first=William L. |title=The Rise and Fall of the Third Reich |publisher=Simon & Schuster |location=New York |year=1960 |lccn=60-6729}} * {{cite book |last=Speer |first=Albert |author-link=Albert Speer |orig-year=1969 |year=1971 |title=Inside the Third Reich |publisher=Avon |location=New York |isbn=978-0-380-00071-5}} * {{cite book |last1=Steigmann-Gall |first1=Richard |title=The Holy Reich: Nazi Conceptions of Christianity, 1919–1945 |date=2003 |publisher=Cambridge University Press |isbn=978-0-521-82371-5 |url=https://books.google.com/books?id=RreXLeUG_AIC |language=en}} * {{cite book |last=Tofahrn |first=Klaus W. |title=Das Dritte Reich und der Holocaust |year=2008 |publisher=Peter Lang |location=Frankfurt am Main |language=de |isbn=978-3-631-57702-8}} * {{cite web |title=Traueranzeigen: Martin Bormann |date=15 March 2013 |publisher=Westfälische Rundschau |language=de |url=http://waz.trauer.de/Traueranzeige/Martin-Bormann |access-date=8 January 2020 |ref={{sfnRef|Traueranzeigen: Martin Bormann}}}} * {{cite book |last=Trevor-Roper |first=Hugh |title=The Last Days of Hitler |publisher=Pan Books |location=London |year=2002 |orig-year=1947 |isbn=978-0-330-49060-3}} * {{cite book |last=Whiting |first=Charles |title=The Hunt for Martin Bormann: The Truth |year=1996 |orig-year=1973 |publisher=Pen & Sword |location=London |isbn=0-85052-527-6}} * {{cite book |last1=Williams |first1=Max |title=SS Elite: The Senior Leaders of Hitler's Praetorian Guard |volume=I |publisher=Fonthill Media LLC |year=2015 |isbn=978-1-78155-433-3}} * {{cite book |last1=Wilson |first1=James |title=Hitler's Alpine Headquarters |date=2013 |publisher=Pen and Sword |location=Barnsley |isbn=978-1-78303-004-0 |language=en}} == Eksterne skakels == {{Commons-kategorie inlyn}} {{Saadjie}} {{Normdata}} {{DEFAULTSORT:Bormann, Martin}} [[Kategorie:Duitse Nazi's]] [[Kategorie:Geboortes in 1900]] [[Kategorie:Sterftes in 1945]] ciffo52zqd0qqoplo40fibeax2nhwer 1 450359 2814139 2025-06-19T08:33:24Z Derek J Moore 173539 /* Baie dankie vir die hulp */ nuwe afdeling 2814139 wikitext text/x-wiki == Baie dankie vir die hulp == {{Gewensde_beeld}} [[Gebruiker:Derek J Moore|Derek J Moore]] ([[Gebruikerbespreking:Derek J Moore|kontak]]) 08:33, 19 Junie 2025 (UTC) rx7pirqet45ily8b6kr401kldh4zros 0 450360 2814146 2025-06-19T08:56:27Z Oesjaar 7467 Aanstuur 2814146 wikitext text/x-wiki #AANSTUUR [[ Bruinsalie]] geleunpfkb3va06hqfhkmpq5hpvywij 10 450361 2814147 2025-06-19T08:56:35Z Derek J Moore 173539 kom on skep 'n knoppie 2814147 wikitext text/x-wiki <noinclude>{{Knoppie|[[Sjabloon:knoppie|Klikbare knoppie]]}}</noinclude><span class="submit ui-button ui-widget ui-state-default ui-corner-all ui-button-text-only" role="button" aria-disabled="false"><span class="ui-button-text">{{{1|}}}</span></span><noinclude> {{dokumentasie}} <!-- Voeg kategorieë by die /doc subbladsy en interwikis by Wikidata, nie hier nie! --> </noinclude> jfsa3tidq2oqfin3vamb0plm3ieiovs 2814174 2814147 2025-06-19T10:14:10Z Derek J Moore 173539 kom on proebeer weer 2814174 wikitext text/x-wiki <templatestyles src="Knoppie/styles.css" /> <noinclude>{{Knoppie|[[Sjabloon:knoppie|Klikbare knoppie]]}}</noinclude><span class="submit ui-button ui-widget ui-state-default ui-corner-all ui-button-text-only" role="button" aria-disabled="false"><span class="ui-button-text">{{{1|}}}</span></span><noinclude> {{dokumentasie}} <!-- Voeg kategorieë by die /doc subbladsy en interwikis by Wikidata, nie hier nie! --> </noinclude> 85hgept3n2gp3jzluxdudb365ey3cow 2814180 2814174 2025-06-19T10:16:54Z Derek J Moore 173539 proebeer weer 2814180 wikitext text/x-wiki <templatestyles src="Knoppie/styles.css" /> <div role="button" class="plainlinks {{#if:{{{Zentriert|}}}|{{#if:{{#invoke:TemplUtl|faculty|{{{Zentriert}}}}}|center}}}} {{{class|}}}" style="margin:{{{Margin|.5em}}};">[{{#if: {{#invoke:URLutil|isResourceURL|1={{{Link|{{{1}}}}}}}} | {{{Link|{{{1}}}}}} | {{#ifeq: {{padleft:|1|{{{Link|{{{1}}}}}}}}|# | {{canonicalurl:{{FULLPAGENAME}}{{{Link|{{{1}}}}}}}} | {{canonicalurl:{{{Link|{{{1|{{FULLPAGENAME}}}}}}}}}} }} }}<!-- link target finished --> <span class="mw-ui-button {{#switch: {{{Typ|}}} |destructive=mw-ui-destructive |progressive=mw-ui-progressive |destructive-normal=mw-ui-destructive mw-ui-quiet |progressive-normal=mw-ui-progressive mw-ui-quiet }} {{#if:{{{Groß|}}}|{{#if:{{#invoke:TemplUtl|faculty|{{{Groß}}}}}|mw-ui-big}}}} {{#if:{{{Quiet|}}}|{{#if:{{#invoke:TemplUtl|faculty|{{{Quiet}}}}}|mw-ui-quiet}}}}" {{#if: {{{Padding|}}} | style="padding: {{{Padding}}};"}} {{#if:{{{Tooltip|}}}|title="{{{Tooltip}}}"}} >{{#if:{{{Icon|}}} |<span class="nomobile noviewer" style="margin-right:.5em" aria-hidden="true" role="presentation">[[Datei:{{{Icon}}}|{{#if: {{#invoke:TemplUtl|faculty|{{{Groß|}}}}}|24|16}}px|link=]]</span> }}{{{Text}}}</span>]{{#if: {{{Hilfe|}}} | <span style="margin-left:2px; position:relative; top:-{{#if: {{#invoke:TemplUtl|faculty|{{{Groß|}}}}}|12|10}}px;" >[[Datei:OOjs UI icon help.svg|{{#if: {{#invoke:TemplUtl|faculty|{{{Groß|}}}}}|20|16}}px|link={{{Hilfe}}}]]</span> }}</div> <noinclude>{{Knoppie|[[Sjabloon:knoppie|Klikbare knoppie]]}}</noinclude><span class="submit ui-button ui-widget ui-state-default ui-corner-all ui-button-text-only" role="button" aria-disabled="false"><span class="ui-button-text">{{{1|}}}</span></span><noinclude> {{dokumentasie}} <!-- Voeg kategorieë by die /doc subbladsy en interwikis by Wikidata, nie hier nie! --> </noinclude> a5vjy6arwnzjkkry9mlu6sqsbjx6uy1 2814184 2814180 2025-06-19T10:18:58Z Derek J Moore 173539 ag nee 2814184 wikitext text/x-wiki <templatestyles src="Knoppie/styles.css" /> <noinclude>{{Knoppie|[[Sjabloon:knoppie|Klikbare knoppie]]}}</noinclude><span class="submit ui-button ui-widget ui-state-default ui-corner-all ui-button-text-only" role="button" aria-disabled="false"><span class="ui-button-text">{{{1|}}}</span></span><noinclude> {{dokumentasie}} <!-- Voeg kategorieë by die /doc subbladsy en interwikis by Wikidata, nie hier nie! --> </noinclude> 5b5z93p1qhn61ih0iqgu1o0auo6i7ib 2814190 2814184 2025-06-19T10:25:47Z Derek J Moore 173539 toets al weer 2814190 wikitext text/x-wiki {{#invoke:Clickable_button_2|main}} t2t4hm2pjv3duh6ivzifcz6l6fsyt2v 2814193 2814190 2025-06-19T10:28:16Z Derek J Moore 173539 kom werk asseblief 2814193 wikitext text/x-wiki {{#invoke:Clickable_button_2|main}} <onlyinclude><templatestyles src="Knoppie/styles.css" /><div role="button" class="plainlinks {{#if:{{{Zentriert|}}}|{{#if:{{#invoke:TemplUtl|faculty|{{{Zentriert}}}}}|center}}}} {{{class|}}}" style="margin:{{{Margin|.5em}}};">[{{#if: {{#invoke:URLutil|isResourceURL|1={{{Link|{{{1}}}}}}}} | {{{Link|{{{1}}}}}} | {{#ifeq: {{padleft:|1|{{{Link|{{{1}}}}}}}}|# | {{canonicalurl:{{FULLPAGENAME}}{{{Link|{{{1}}}}}}}} | {{canonicalurl:{{{Link|{{{1|{{FULLPAGENAME}}}}}}}}}} }} }}<!-- link target finished --> <span class="mw-ui-button {{#switch: {{{Typ|}}} |destructive=mw-ui-destructive |progressive=mw-ui-progressive |destructive-normal=mw-ui-destructive mw-ui-quiet |progressive-normal=mw-ui-progressive mw-ui-quiet }} {{#if:{{{Groß|}}}|{{#if:{{#invoke:TemplUtl|faculty|{{{Groß}}}}}|mw-ui-big}}}} {{#if:{{{Quiet|}}}|{{#if:{{#invoke:TemplUtl|faculty|{{{Quiet}}}}}|mw-ui-quiet}}}}" {{#if: {{{Padding|}}} | style="padding: {{{Padding}}};"}} {{#if:{{{Tooltip|}}}|title="{{{Tooltip}}}"}} >{{#if:{{{Icon|}}} |<span class="nomobile noviewer" style="margin-right:.5em" aria-hidden="true" role="presentation">[[Datei:{{{Icon}}}|{{#if: {{#invoke:TemplUtl|faculty|{{{Groß|}}}}}|24|16}}px|link=]]</span> }}{{{Text}}}</span>]{{#if: {{{Hilfe|}}} | <span style="margin-left:2px; position:relative; top:-{{#if: {{#invoke:TemplUtl|faculty|{{{Groß|}}}}}|12|10}}px;" >[[Datei:OOjs UI icon help.svg|{{#if: {{#invoke:TemplUtl|faculty|{{{Groß|}}}}}|20|16}}px|link={{{Hilfe}}}]]</span> }}</div></onlyinclude> d53g0jt7r9q815qh0y1qpv7r179467j 2814195 2814193 2025-06-19T10:30:21Z Derek J Moore 173539 laat on sien 2814195 wikitext text/x-wiki {{#invoke:Clickable_button_2|main}} <onlyinclude><templatestyles src="Knoppie/styles.css" /><div role="button" class="plainlinks {{#if:{{{Zentriert|}}}|{{#if:{{#invoke:TemplUtl|faculty|{{{Zentriert}}}}}|center}}}} {{{class|}}}" style="margin:{{{Margin|.5em}}};">[{{#if: {{#invoke:URLutil|isResourceURL|1={{{Link|{{{1}}}}}}}} | {{{Link|{{{1}}}}}} | {{#ifeq: {{padleft:|1|{{{Link|{{{1}}}}}}}}|# | {{canonicalurl:{{FULLPAGENAME}}{{{Link|{{{1}}}}}}}} | {{canonicalurl:{{{Link|{{{1|{{FULLPAGENAME}}}}}}}}}} }} }}<!-- link target finished --> <span class="mw-ui-button {{#switch: {{{Typ|}}} |destructive=mw-ui-destructive |progressive=mw-ui-progressive |destructive-normal=mw-ui-destructive mw-ui-quiet |progressive-normal=mw-ui-progressive mw-ui-quiet }} {{#if:{{{Groß|}}}|{{#if:{{#invoke:TemplUtl|faculty|{{{Groß}}}}}|mw-ui-big}}}} {{#if:{{{Quiet|}}}|{{#if:{{#invoke:TemplUtl|faculty|{{{Quiet}}}}}|mw-ui-quiet}}}}" {{#if: {{{Padding|}}} | style="padding: {{{Padding}}};"}} {{#if:{{{Tooltip|}}}|title="{{{Tooltip}}}"}} >{{#if:{{{Icon|}}} |<span class="nomobile noviewer" style="margin-right:.5em" aria-hidden="true" role="presentation">[[Datei:{{{Icon}}}|{{#if: {{#invoke:TemplUtl|faculty|{{{Groß|}}}}}|24|16}}px|link=]]</span> }}{{{Text}}}</span>]{{#if: {{{Hilfe|}}} | <span style="margin-left:2px; position:relative; top:-{{#if: {{#invoke:TemplUtl|faculty|{{{Groß|}}}}}|12|10}}px;" >[[Datei:OOjs UI icon help.svg|{{#if: {{#invoke:TemplUtl|faculty|{{{Groß|}}}}}|20|16}}px|link={{{Hilfe}}}]]</span> }}</div></onlyinclude> {{Knoppie |Typ=progressive-normal |Text=Laai Op}} 6dkxb497t6j8g5o3cjmcx1ihpzgqs1q 2814235 2814195 2025-06-19T11:15:05Z Derek J Moore 173539 2814235 wikitext text/x-wiki {{#invoke:Clickable_button_2|main}} <onlyinclude><templatestyles src="Knoppie/styles.css" /> {{Sjablooninfo|1= ===Doel=== Maak 'n knoppie klikbaar in kombinasie met die opening van 'n URL. }} dpbfof6534htn9j4unde93o3ho2gakr 0 450362 2814150 2025-06-19T09:21:42Z 78.174.55.43 Stuur aan na [[Eerste minister]] 2814150 wikitext text/x-wiki #AANSTUUR [[Eerste minister]] e74ucdo8yx072xqg56u00vsoigfl81k 14 450363 2814157 2025-06-19T10:04:54Z 78.174.55.43 Nuwe bladsy geskep met '{{Broodkrummels}} {{CommonsKategorie|Anti-communism|Antikommunisme}} [[Kategorie:Politieke ideologieë]]' 2814157 wikitext text/x-wiki {{Broodkrummels}} {{CommonsKategorie|Anti-communism|Antikommunisme}} [[Kategorie:Politieke ideologieë]] 1cvbmx5b5hi6msoh4j4l04naksqy48z 10 450364 2814170 2025-06-19T10:12:33Z Derek J Moore 173539 Dankie @Inkowik op de.wikipedia wat die Vorlage:MediaWiki-Button geskep het 2814170 sanitized-css text/css body.skin-minerva .mw-ui-button { min-width: 1.25em; padding: 0.75em; font-size: initial; line-height: 0; } .cdx-button, .mw-ui-button { background-color: #f8f9fa; color: #222222; display: inline-block; box-sizing: border-box; min-width: 4em; max-width: 28.75em; margin: 0; padding: 0.546875em 1em; border-color: #a2a9b1; border-style: solid; border-width: 1px; border-radius: 2px; font-family: inherit; font-size: 1em; font-weight: bold; line-height: 1.286; text-align: center; vertical-align: middle; cursor: pointer; } .cdx-button:visited, .mw-ui-button:visited { color: #222222; } .cdx-button:hover, .mw-ui-button:hover { background-color: #ffffff; color: #444444; border-color: #a2a9b1; } .cdx-button:focus, .mw-ui-button:focus { background-color: #ffffff; color: #222222; border-color: #3366cc; box-shadow: inset 0 0 0 1px #3366cc, inset 0 0 0 2px #ffffff; outline-width: 0; } .cdx-button:active, .mw-ui-button:active, .cdx-button.is-on, .mw-ui-button.is-on { background-color: #c8ccd1; color: #000000; border-color: #72777d; box-shadow: none; } .cdx-button:disabled, .mw-ui-button:disabled, .cdx-button.mw-ui-quiet.mw-ui-progressive, .mw-ui-button.mw-ui-quiet.mw-ui-progressive, .cdx-button.mw-ui-quiet.mw-ui-destructive, .mw-ui-button.mw-ui-quiet.mw-ui-destructive { background-color: #c8ccd1; color: #ffffff; border-color: #c8ccd1; cursor: default; } .cdx-button:disabled:hover, .mw-ui-button:disabled:hover, .cdx-button.mw-ui-quiet.mw-ui-progressive:hover, .mw-ui-button.mw-ui-quiet.mw-ui-progressive:hover, .cdx-button.mw-ui-quiet.mw-ui-destructive:hover, .mw-ui-button.mw-ui-quiet.mw-ui-destructive:hover, .cdx-button:disabled:active, .mw-ui-button:disabled:active, .cdx-button.mw-ui-quiet.mw-ui-progressive:active, .mw-ui-button.mw-ui-quiet.mw-ui-progressive:active, .cdx-button.mw-ui-quiet.mw-ui-destructive:active, .mw-ui-button.mw-ui-quiet.mw-ui-destructive:active { background-color: #c8ccd1; color: #ffffff; box-shadow: none; border-color: #c8ccd1; } .cdx-button:not( :disabled ), .mw-ui-button:not( :disabled ) { transition: background-color 100ms, color 100ms, border-color 100ms, box-shadow 100ms; } .cdx-button.mw-ui-quiet, .mw-ui-button.mw-ui-quiet { background-color: transparent; color: #222222; border-color: transparent; } .cdx-button.mw-ui-quiet:hover, .mw-ui-button.mw-ui-quiet:hover { background-color: transparent; color: #444444; border-color: transparent; box-shadow: none; } .cdx-button.mw-ui-quiet:active, .mw-ui-button.mw-ui-quiet:active { background-color: transparent; color: #000000; border-color: transparent; } .cdx-button.mw-ui-quiet:focus, .mw-ui-button.mw-ui-quiet:focus { background-color: transparent; color: #222222; border-color: transparent; box-shadow: none; } .cdx-button.mw-ui-quiet:disabled, .mw-ui-button.mw-ui-quiet:disabled { background-color: transparent; color: #c8ccd1; border-color: transparent; } .cdx-button[type=submit], .mw-ui-button[type=submit], .cdx-button.mw-ui-progressive, .mw-ui-button.mw-ui-progressive { background-color: var(--background-color-progressive,#3366cc); border: 1px solid var(--border-color-progressive,#6485d1); color: var(--color-inverted-fixed,#ffffff); } /* border-color: var(--border-color-progressive--hover,#447ff5); */ .cdx-button[type=submit]:hover, .mw-ui-button[type=submit]:hover, .cdx-button.mw-ui-progressive:hover, .mw-ui-button.mw-ui-progressive:hover { border-color: #447ff5; color: var(--color-inverted-fixed,#ffffff); } .cdx-button[type=submit]:focus, .mw-ui-button[type=submit]:focus, .cdx-button.mw-ui-progressive:focus, .mw-ui-button.mw-ui-progressive:focus { box-shadow: inset 0 0 0 1px #3366cc, inset 0 0 0 2px #ffffff; } /* border-color: var(--border-color-progressive--active,#2a4b8d); */ .cdx-button[type=submit]:active, .mw-ui-button[type=submit]:active, .cdx-button.mw-ui-progressive:active, .mw-ui-button.mw-ui-progressive:active, .cdx-button.mw-ui-progressive.is-on, .mw-ui-button.mw-ui-progressive.is-on { background-color: var(--background-color-progressive-subtle,#eaf3ff); border-color: #2a4b8d; box-shadow: none; } .cdx-button[type=submit]:disabled, .mw-ui-button[type=submit]:disabled, .cdx-button.mw-ui-progressive:disabled, .mw-ui-button.mw-ui-progressive:disabled { background-color: #c8ccd1; color: var(--color-inverted-fixed,#ffffff); border-color: #c8ccd1; } .cdx-button[type=submit]:disabled:hover, .mw-ui-button[type=submit]:disabled:hover, .cdx-button[type=submit]:disabled:active, .mw-ui-button[type=submit]:disabled:active, .cdx-button.mw-ui-progressive:disabled:hover, .mw-ui-button.mw-ui-progressive:disabled:hover, .cdx-button.mw-ui-progressive:disabled:active, .mw-ui-button.mw-ui-progressive:disabled:active { background-color: #c8ccd1; color: var(--color-inverted-fixed,#ffffff); border-color: #c8ccd1; box-shadow: none; } .cdx-button.mw-ui-progressive.mw-ui-quiet, .mw-ui-button.mw-ui-progressive.mw-ui-quiet { color: #3366cc; } .cdx-button.mw-ui-progressive.mw-ui-quiet:hover, .mw-ui-button.mw-ui-progressive.mw-ui-quiet:hover { background-color: transparent; color: #447ff5; } .cdx-button.mw-ui-progressive.mw-ui-quiet:active, .mw-ui-button.mw-ui-progressive.mw-ui-quiet:active { color: #2a4b8d; } .cdx-button.mw-ui-progressive.mw-ui-quiet:focus, .mw-ui-button.mw-ui-progressive.mw-ui-quiet:focus { background-color: transparent; color: #3366cc; } .cdx-button.mw-ui-destructive, .mw-ui-button.mw-ui-destructive { background-color: #dd3333; color: var(--color-inverted-fixed,#ffffff); border: 1px solid #dd3333; } .cdx-button.mw-ui-destructive:hover, .mw-ui-button.mw-ui-destructive:hover { background-color: #ff4242; border-color: #ff4242; } .cdx-button.mw-ui-destructive:focus, .mw-ui-button.mw-ui-destructive:focus { box-shadow: inset 0 0 0 1px #dd3333, inset 0 0 0 2px #ffffff; } .cdx-button.mw-ui-destructive:active, .mw-ui-button.mw-ui-destructive:active, .cdx-button.mw-ui-destructive.is-on, .mw-ui-button.mw-ui-destructive.is-on { background-color: #b32424; border-color: #b32424; box-shadow: none; } .cdx-button.mw-ui-destructive:disabled, .mw-ui-button.mw-ui-destructive:disabled { background-color: #c8ccd1; color: #fff; border-color: #c8ccd1; } .cdx-button.mw-ui-destructive:disabled:hover, .mw-ui-button.mw-ui-destructive:disabled:hover, .cdx-button.mw-ui-destructive:disabled:active, .mw-ui-button.mw-ui-destructive:disabled:active { background-color: #c8ccd1; color: #fff; border-color: #c8ccd1; box-shadow: none; } .cdx-button.mw-ui-destructive.mw-ui-quiet, .mw-ui-button.mw-ui-destructive.mw-ui-quiet { color: #dd3333; } .cdx-button.mw-ui-destructive.mw-ui-quiet:hover, .mw-ui-button.mw-ui-destructive.mw-ui-quiet:hover { background-color: transparent; color: #ff4242; } .cdx-button.mw-ui-destructive.mw-ui-quiet:active, .mw-ui-button.mw-ui-destructive.mw-ui-quiet:active { color: #b32424; } .cdx-button.mw-ui-destructive.mw-ui-quiet:focus, .mw-ui-button.mw-ui-destructive.mw-ui-quiet:focus { background-color: transparent; color: #dd3333; } .cdx-button.mw-ui-big, .mw-ui-button.mw-ui-big { font-size: 1.3em; } .cdx-button.mw-ui-block, .mw-ui-button.mw-ui-block { display: block; width: 100%; margin-left: auto; margin-right: auto; } a.cdx-button, a.mw-ui-button { text-decoration: none; } a.cdx-button:hover, a.mw-ui-button:hover, a.cdx-button:focus, a.mw-ui-button:focus { text-decoration: none; } .cdx-button-group > *, .mw-ui-button-group > * { min-width: 48px; border-radius: 0; float: left; } .cdx-button-group > *:first-child, .mw-ui-button-group > *:first-child { border-top-left-radius: 2px; border-bottom-left-radius: 2px; } .cdx-button-group > *:not( :first-child ), .mw-ui-button-group > *:not( :first-child ) { border-left: 0; } .cdx-button-group > *:last-child, .mw-ui-button-group > *:last-child { border-top-right-radius: 2px; border-bottom-right-radius: 2px; } .cdx-button-group .is-on .button, .mw-ui-button-group .is-on .button { cursor: default; } /* dewiki UNDO of 4ff48fbd6a8c 2021-03-01 */ .cdx-button, .mw-ui-button { min-height: 1em; } /* dewiki UNDO Pixelschinderei */ .cdx-button, .mw-ui-button { text-overflow: clip; } srftlng5p73yybjy0pcuym6o4sx6i3f 14 450365 2814199 2025-06-19T10:34:00Z 78.174.55.43 Nuwe bladsy geskep met '{{Broodkrummels}} {{CommonsKategorie|Anti-Masonry|Antivrymesselary}} [[Kategorie:Politieke ideologieë]]' 2814199 wikitext text/x-wiki {{Broodkrummels}} {{CommonsKategorie|Anti-Masonry|Antivrymesselary}} [[Kategorie:Politieke ideologieë]] 473d3x8v59wp8e3hlll1k6krwq6qo9l 0 450366 2814220 2025-06-19T10:54:16Z Rooiratel 90342 Nuwe bladsy gedeeltelik vertaal uit enwiki 2814220 wikitext text/x-wiki {{Infobox company | image = | image_size = | caption = | founded = 1895 | founder = [[William Kennedy Dickson]] | defunct = 1916 | location_city = [[Broadway (Manhattan)|Broadway]] at [[13th Street (Manhattan)|13th Street]] in [[Manhattan]], [[New York Stad]] | location_country = [[Verenigde State]] | area_served = [[Verenigde State]], [[Europa]] | industry = [[Rolprente]] | products = [[Stilrolprente]] | key_people = {{plainlist| * [[Herman Casler]] (uitvinder) * Henrey Norton "Harry" Marvin (uitvinder) * [[Elias Koopman]] (sakeman) * [[D. W. Griffith]] (regisseur) * [[Mary Pickford]] (aktrise) * [[Blanche Sweet]] (aktrise) * [[Lillian Gish]] (aktrise) * [[Lionel Barrymore]] (akteur) * [[Henry B. Walthall]] (akteur) }} }} Die '''Biograph Company''', ook bekend as die '''American Mutoscope and Biograph Company''', was 'n rolprentmaatskappy wat in 1895 gestig is en tot 1916 aktief was. Dit was die eerste maatskappy in die Verenigde State wat geheel en al aan filmvervaardiging en -uitstalling gewy was, en was vir twee dekades een van die produktiefste, met die vrystelling van meer as 3000 kortfilms en 12 speelfilms.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> Gedurende die hoogtepunt van [[stilfilm]] as medium was Biograph die prominentste Amerikaanse filmateljee en een van die mees gerespekteerde en invloedryke ateljees wêreldwyd, slegs meegeding deur [[Duitsland]] se [[Universum Film AG|UFA]], [[Swede]] se [[Svensk Filmindustri]] en [[Frans]] se [[Pathé]]. Die maatskappy was die tuiste van baanbrekersdirekteur [[D. W. Griffith]] en akteurs soos[[Mary Pickford]], [[Lillian Gish]], en [[Lionel Barrymore]]. == Verwysings == {{Verwysings|verwysings= <ref name=":0">{{cite book | title = The American Film Institute Catalog of Motion Pictures Produced in the United States: Film Beginnings, 1893–1910 — A Work in Progress: v. A | editor = Elias Savada | publisher = Scarecrow Press | isbn = 0-8108-3021-3 | year = 1995 }}</ref> <ref name=":1">{{cite book | first = Einar | last = Lauritzen |author2=Lundquist, Gunnar | title = American Film-Index 1908–1915: Motion Pictures, July 1908 – December 1915 | location= Stockholm | publisher=Film-Index | others = distributed by Akademiebokhandeln, University of Stockholm | year = 1976 | isbn = 91-7410-001-7 }}</ref> }} {{Saadjie}} {{Normdata}} 4y3etlyn9v7pqmfeclq43lr8wnnrcfe 2814221 2814220 2025-06-19T10:55:17Z Rooiratel 90342 2814221 wikitext text/x-wiki {{Infobox company | image = | image_size = | caption = | founded = 1895 | founder = [[William Kennedy Dickson]] | defunct = 1916 | location_city = [[Broadway (Manhattan)|Broadway]] at [[13th Street (Manhattan)|13th Street]] in [[Manhattan]], [[New York Stad]] | location_country = [[Verenigde State]] | area_served = [[Verenigde State]], [[Europa]] | industry = [[Rolprent]]e | products = [[Stilrolprent]]e | key_people = {{plainlist| * [[Herman Casler]] (uitvinder) * Henrey Norton "Harry" Marvin (uitvinder) * [[Elias Koopman]] (sakeman) * [[D. W. Griffith]] (regisseur) * [[Mary Pickford]] (aktrise) * [[Blanche Sweet]] (aktrise) * [[Lillian Gish]] (aktrise) * [[Lionel Barrymore]] (akteur) * [[Henry B. Walthall]] (akteur) }} }} Die '''Biograph Company''', ook bekend as die '''American Mutoscope and Biograph Company''', was 'n rolprentmaatskappy wat in 1895 gestig is en tot 1916 aktief was. Dit was die eerste maatskappy in die Verenigde State wat geheel en al aan filmvervaardiging en -uitstalling gewy was, en was vir twee dekades een van die produktiefste, met die vrystelling van meer as 3000 kortfilms en 12 speelfilms.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> Gedurende die hoogtepunt van [[stilfilm]] as medium was Biograph die prominentste Amerikaanse filmateljee en een van die mees gerespekteerde en invloedryke ateljees wêreldwyd, slegs meegeding deur [[Duitsland]] se [[Universum Film AG|UFA]], [[Swede]] se [[Svensk Filmindustri]] en [[Frans]] se [[Pathé]]. Die maatskappy was die tuiste van baanbrekersdirekteur [[D. W. Griffith]] en akteurs soos[[Mary Pickford]], [[Lillian Gish]], en [[Lionel Barrymore]]. == Verwysings == {{Verwysings|verwysings= <ref name=":0">{{cite book | title = The American Film Institute Catalog of Motion Pictures Produced in the United States: Film Beginnings, 1893–1910 — A Work in Progress: v. A | editor = Elias Savada | publisher = Scarecrow Press | isbn = 0-8108-3021-3 | year = 1995 }}</ref> <ref name=":1">{{cite book | first = Einar | last = Lauritzen |author2=Lundquist, Gunnar | title = American Film-Index 1908–1915: Motion Pictures, July 1908 – December 1915 | location= Stockholm | publisher=Film-Index | others = distributed by Akademiebokhandeln, University of Stockholm | year = 1976 | isbn = 91-7410-001-7 }}</ref> }} {{Saadjie}} {{Normdata}} 96e8j8fl4pq1a3vx2d3kzr7cfuwe4oh 2814224 2814221 2025-06-19T11:01:27Z Rooiratel 90342 [[:Kategorie:Rolprentmaatskappye]] bygevoeg ([[Wikipedia:HotCat|HotCat.js]]) 2814224 wikitext text/x-wiki {{Infobox company | image = | image_size = | caption = | founded = 1895 | founder = [[William Kennedy Dickson]] | defunct = 1916 | location_city = [[Broadway (Manhattan)|Broadway]] at [[13th Street (Manhattan)|13th Street]] in [[Manhattan]], [[New York Stad]] | location_country = [[Verenigde State]] | area_served = [[Verenigde State]], [[Europa]] | industry = [[Rolprent]]e | products = [[Stilrolprent]]e | key_people = {{plainlist| * [[Herman Casler]] (uitvinder) * Henrey Norton "Harry" Marvin (uitvinder) * [[Elias Koopman]] (sakeman) * [[D. W. Griffith]] (regisseur) * [[Mary Pickford]] (aktrise) * [[Blanche Sweet]] (aktrise) * [[Lillian Gish]] (aktrise) * [[Lionel Barrymore]] (akteur) * [[Henry B. Walthall]] (akteur) }} }} Die '''Biograph Company''', ook bekend as die '''American Mutoscope and Biograph Company''', was 'n rolprentmaatskappy wat in 1895 gestig is en tot 1916 aktief was. Dit was die eerste maatskappy in die Verenigde State wat geheel en al aan filmvervaardiging en -uitstalling gewy was, en was vir twee dekades een van die produktiefste, met die vrystelling van meer as 3000 kortfilms en 12 speelfilms.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> Gedurende die hoogtepunt van [[stilfilm]] as medium was Biograph die prominentste Amerikaanse filmateljee en een van die mees gerespekteerde en invloedryke ateljees wêreldwyd, slegs meegeding deur [[Duitsland]] se [[Universum Film AG|UFA]], [[Swede]] se [[Svensk Filmindustri]] en [[Frans]] se [[Pathé]]. Die maatskappy was die tuiste van baanbrekersdirekteur [[D. W. Griffith]] en akteurs soos[[Mary Pickford]], [[Lillian Gish]], en [[Lionel Barrymore]]. == Verwysings == {{Verwysings|verwysings= <ref name=":0">{{cite book | title = The American Film Institute Catalog of Motion Pictures Produced in the United States: Film Beginnings, 1893–1910 — A Work in Progress: v. A | editor = Elias Savada | publisher = Scarecrow Press | isbn = 0-8108-3021-3 | year = 1995 }}</ref> <ref name=":1">{{cite book | first = Einar | last = Lauritzen |author2=Lundquist, Gunnar | title = American Film-Index 1908–1915: Motion Pictures, July 1908 – December 1915 | location= Stockholm | publisher=Film-Index | others = distributed by Akademiebokhandeln, University of Stockholm | year = 1976 | isbn = 91-7410-001-7 }}</ref> }} {{Saadjie}} {{Normdata}} [[Kategorie:Rolprentmaatskappye]] i4d633tkmdt1ifmn9mqy0tkqwww1dyh 14 450367 2814223 2025-06-19T11:00:14Z Rooiratel 90342 Nuwe bladsy geskep met '{{Naspoorkategorie}}' 2814223 wikitext text/x-wiki {{Naspoorkategorie}} igqnn44cc7nbkyi5ckbwhnbt9erxv2o 1 450368 2814232 2025-06-19T11:07:24Z Sobaka 328 Nuwe bladsy geskep met '{{Kop van besprekingsbladsy}} {{Bladtrekke}}' 2814232 wikitext text/x-wiki {{Kop van besprekingsbladsy}} {{Bladtrekke}} 2v27w7bebgol2ym1cn6ibpmrzbxwbzv 1 450369 2814236 2025-06-19T11:21:30Z Sobaka 328 Nuwe bladsy geskep met '{{Kop van besprekingsbladsy}} {{Bladtrekke}}' 2814236 wikitext text/x-wiki {{Kop van besprekingsbladsy}} {{Bladtrekke}} 2v27w7bebgol2ym1cn6ibpmrzbxwbzv