Gemeinden des Kantons Waadt

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11.xsd" version="0.11" xml:lang="gsw">
  <siteinfo>
    <sitename>Wikipedia</sitename>
    <dbname>alswiki</dbname>
    <base>https://als.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Houptsyte</base>
    <generator>MediaWiki 1.45.0-wmf.8</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Medium</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Spezial</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Diskussion</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Benutzer</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Benutzer Diskussion</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Wikipedia</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Wikipedia Diskussion</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Datei</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Datei Diskussion</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">MediaWiki Diskussion</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Vorlage</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Vorlage Diskussion</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Hilfe</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Hilfe Diskussion</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Kategorie</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Kategorie Diskussion</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">Portal</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">Portal Diskussion</namespace>
      <namespace key="102" case="first-letter">Buech</namespace>
      <namespace key="103" case="first-letter">Buech Diskussion</namespace>
      <namespace key="104" case="first-letter">Wort</namespace>
      <namespace key="105" case="first-letter">Wort Diskussion</namespace>
      <namespace key="106" case="first-letter">Text</namespace>
      <namespace key="107" case="first-letter">Text Diskussion</namespace>
      <namespace key="108" case="first-letter">Spruch</namespace>
      <namespace key="109" case="first-letter">Spruch Diskussion</namespace>
      <namespace key="110" case="first-letter">Nochricht</namespace>
      <namespace key="111" case="first-letter">Nochricht Diskussion</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Modul</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Modul Diskussion</namespace>
      <namespace key="1728" case="first-letter">Event</namespace>
      <namespace key="1729" case="first-letter">Event talk</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Gemeinden des Kantons Waadt</title>
    <ns>0</ns>
    <id>13582</id>
    <revision>
      <id>1071790</id>
      <parentid>1071767</parentid>
      <timestamp>2025-07-05T01:11:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ziv</username>
        <id>97109</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>([[c:GR|GR]])  [[File:Blason commune CH Bettens (Vaud).svg]] → [[File:CHE Bettens COA.svg]] → File replacement: update to new version ([[c:c:GR]])</comment>
      <origin>1071790</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="82755" sha1="0bkgxukw6vd3dz2qzxhennqcjslx4se" xml:space="preserve">{{DISPLAYTITLE:Gmeinde vum Kanton Waadt}}
[[Datei:Karte Gemeinden des Kantons Waadt farbig 2022.png|mini|Gmeinde vom Kanton Waadt (2022)]]
De [[Kanton Waadt]] hät 300 [[politische Gemeinde|politischi Gmeinde]] (Stand: 1.&amp;nbsp;Jänner 2022).

D Gmeinde vom Kanton Waadt sind bis am 31.&amp;nbsp;Dezember 2007 i ''cercles'' (Chreis) zämegfasst gsii, wo e Undereinheit vo de ''districts'' (Distrikt oder Bezirk) gsi sind. Sit em 1.&amp;nbsp;Januar 2008 existiere im Kanton Waadt kei Chreis me und d Bezirk sind e chli nöi gstalted worde.

{{TOC}}

== Gmeinde vom Kanton Waadt ==
D Bezirkshauptort sind fett gschribe.

=== A ===

&lt;div style=&quot;padding:1em 20px 1em 20px; color:#000000;text-align:left;&quot;&gt;
{| cellpadding=&quot;3&quot; cellspacing=&quot;0&quot; border=&quot;1&quot; style=&quot;border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;&quot;
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Wappe'''
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;160&quot; | '''Offiziell Name vo de Gmeind'''
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;160&quot; | '''Patois''' &lt;small&gt;([[Frankoprovenzalische Sprache|Frankoprovenzalisch]], fp.)&lt;/small&gt; / '''Tütsch''' &lt;small&gt;(dt.)&lt;/small&gt;
!align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Iiwohner'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(31. Dez. 2005)&lt;/small&gt;
!align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Flächi'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;km²&lt;/small&gt;
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;110&quot; | '''Bezirk'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(bis em 31. Dez. 2007)&lt;/small&gt;
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;130&quot; | '''Bezirk'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(ab em 1. Jan. 2008)&lt;/small&gt;
|-
| align=&quot;center&quot; |[[Datei:CHE Aclens COA.svg|35px]]|| [[Aclens]] || fp. [a aːˈçɛ] || align=&quot;center&quot; | 376 || align=&quot;right&quot; | 3,92
|| [[Bezirk Morges|Morges]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
| align=&quot;center&quot; |[[Datei:CHE Agiez COA.svg|35px]]|| [[Agiez]] || fp. [a aːˈdzi] || align=&quot;center&quot; | 231 || align=&quot;right&quot; | 5,47
|| [[Bezirk Orbe|Orbe]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
| align=&quot;center&quot; |[[Datei:CHE Aigle COA.svg|35px]]|| '''[[Aigle VD]]''' || fp. [aːðɔ]; dt. Älen*|| align=&quot;center&quot; | 7988 || align=&quot;right&quot; | 16,36
|| '''[[Bezirk Aigle|Aigle]]''' || '''[[Bezirk Aigle|Aigle]]'''
|-
| align=&quot;center&quot; |[[Datei:CHE Allaman COA.svg|35px]]|| [[Allaman]] ||&amp;nbsp;|| align=&quot;center&quot; | 401 || align=&quot;right&quot; | 2,60
|| [[Bezirk Rolle|Rolle]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
| align=&quot;center&quot; |[[Datei:Arnex-sur-Nyon-coat of arms.svg|35px]]|| [[Arnex-sur-Nyon]] || fp. [aːrˈne] || align=&quot;center&quot; | 106 || align=&quot;right&quot; | 2,04
|| [[Bezirk Nyon|Nyon]] || [[Bezirk Nyon|Nyon]]
|-
| align=&quot;center&quot; |[[Datei:CHE Arnex-sur-Orbe COA.svg|35px]]|| [[Arnex-sur-Orbe]] || fp. [aːrˈne] || align=&quot;center&quot; | 547 || align=&quot;right&quot; | 7,62
|| [[Bezirk Orbe|Orbe]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
| align=&quot;center&quot; |[[Datei:Arzier-coat of arms.svg|35px]]|| [[Arzier]] || fp .[a aːrˈdʒi, a ɛrˈzi] || align=&quot;center&quot; | 2014 || align=&quot;right&quot; | 51,89
|| [[Bezirk Nyon|Nyon]] || [[Bezirk Nyon|Nyon]]
|-
| align=&quot;center&quot; |[[Datei:CHE Assens COA.svg|35px]]|| [[Assens VD]] || fp. [aˈsɛ, aˈsɛː] || align=&quot;center&quot; | 1669&lt;!--31.12.2020!--&gt; || align=&quot;right&quot; | 8,46
|| [[Bezirk Echallens|Echallens]] || [[Bezirk Gros-de-Vaud|Gros-de-Vaud]]
|-
| align=&quot;center&quot; |[[Datei:CHE Aubonne COA.svg|35px]]|| '''[[Aubonne VD]]''' || fp. [oˈbuna] || align=&quot;center&quot; | 3756&lt;!--31.12.2020!--&gt; || align=&quot;right&quot; | 14,34
|| '''[[Bezirk Aubonne|Aubonne]]''' || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
| align=&quot;center&quot; |[[Datei:CHE Avenches COA.svg|35px]]|| '''[[Avenches]]''' || fp. [aˈvɛ̃tsu]; dt. Wiflisburg*|| align=&quot;center&quot; | 2702 || align=&quot;right&quot; | 17,54
|| '''[[Bezirk Avenches|Avenches]]''' || [[Bezirk Broye-Vully|Broye-Vully]]
|-
|}
&lt;/div&gt;

=== B ===

&lt;div style=&quot;padding:1em 20px 1em 20px; color:#000000;text-align:left;&quot;&gt;
{| cellpadding=&quot;3&quot; cellspacing=&quot;0&quot; border=&quot;1&quot; style=&quot;border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;&quot;
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Wappe'''
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;160&quot; | '''Offiziell Name vo de Gmeind'''
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;160&quot; | '''Patois / Tütsch Name'''
!align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Iiwohner'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(31. Dez. 2005)&lt;/small&gt;
!align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Flächi'''&lt;br /&gt;km²
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;110&quot; | '''Bezirk'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(bis em 31. Dez. 2007)&lt;/small&gt;
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;130&quot; | '''Bezirk'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(ab em 1. Jan. 2008)&lt;/small&gt;
|-
|[[Datei:Ballaigues-coat of arms.svg|35px]]|| [[Ballaigues]] || fp. [a baˈlegə] || align=&quot;center&quot; | 897 || align=&quot;right&quot; | 9.04
|| [[Orbe (Bezirk)|Orbe]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:CHE Ballens COA.svg|35px]]|| [[Ballens]] || fp. [a baˈlɛː] || align=&quot;center&quot; | 394 || align=&quot;right&quot; | 8.47
|| [[Aubonne (Bezirk)|Aubonne]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
|[[Datei:Bassins-coat of arms.svg|35px]]|| [[Bassins]] || fp. [a baˈʃɛ̃] || align=&quot;center&quot; | 969 || align=&quot;right&quot; | 20.80
|| [[Bezirk Nyon|Nyon]] || [[Bezirk Nyon|Nyon]]
|-
|[[Datei:CHE Baulmes COA.svg|35px]]|| [[Baulmes]] || fp. [a ˈbomɛ] || align=&quot;center&quot; | 952 || align=&quot;right&quot; | 22.53
|| [[Orbe (Bezirk)|Orbe]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:CHE Bavois COA.svg|35px]]|| [[Bavois]] || fp. [a baːvˈwɛ] || align=&quot;center&quot; | 702 || align=&quot;right&quot; | 9.32
|| [[Orbe (Bezirk)|Orbe]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:Begnins-coat of arms.svg|35px]]|| [[Begnins]] || fp. [a bəɲɛ̃] || align=&quot;center&quot; | 1362 || align=&quot;right&quot; | 4.76
|| [[Bezirk Nyon|Nyon]] || [[Bezirk Nyon|Nyon]]
|-
|[[Datei:Belmont-sur-Lausanne-Blason.svg|35px]]|| [[Belmont-sur-Lausanne]] || fp. [a biˈmɑ̃] || align=&quot;center&quot; | 2925 || align=&quot;right&quot; | 2.64
|| [[Bezirk Lausanne|Lausanne]] || [[Bezirk Lavaux-Oron|Lavaux-Oron]]
|-
|[[Datei:CHE Belmont-sur-Yverdon COA.svg|35px]]|| [[Belmont-sur-Yverdon]] ||fp. [a bemˈmɔ̃, biˈmɔ̃]|| align=&quot;center&quot; | 273 || align=&quot;right&quot; | 6.47
|| [[Bezirk Yverdon|Yverdon]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:CHE Bercher COA.svg|35px]]|| [[Bercher]] || fp. [a bɛrˈtsiː] || align=&quot;center&quot; | 965 || align=&quot;right&quot; | 4.26
|| [[Echallens (Bezirk)|Echallens]] || [[Bezirk Gros-de-Vaud|Gros-de-Vaud]]
|-
|[[Datei:Berolle-coat of arms.svg|35px]]|| [[Berolle]] ||fp. [braɔla, bəraɔla, a bəˈraula] || align=&quot;center&quot; | 235 || align=&quot;right&quot; | 9.59
|| [[Aubonne (Bezirk)|Aubonne]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
|[[Datei:CHE Bettens COA.svg|35px]]|| [[Bettens]] || fp. [a bɛˈtɛ̃ː] || align=&quot;center&quot; | 296 || align=&quot;right&quot; | 3.73
|| [[Cossonay (Bezirk)|Cossonay]] || [[Bezirk Gros-de-Vaud|Gros-de-Vaud]]
|-
|[[Datei:CHE Bex COA.svg|35px]]|| [[Bex]] || fp. [a be], dt. Beis*|| align=&quot;center&quot; | 5974 || align=&quot;right&quot; | 96.60
|| [[Bezirk Aigle|Aigle]] || [[Bezirk Aigle|Aigle]]
|-
|[[Datei:CHE Bière COA.svg|35px]]|| [[Bière]] || fp. [a ˈbiːrə] || align=&quot;center&quot; | 1421 || align=&quot;right&quot; | 25.00
|| [[Aubonne (Bezirk)|Aubonne]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
|[[Datei:Bioley-Magnoux-coat of arms.svg|35px]]|| [[Bioley-Magnoux]] || fp. [a ve a bjɔˈlɛː], [maˈɲu] || align=&quot;center&quot; | 173 || align=&quot;right&quot; | 4.27
|| [[Bezirk Yverdon|Yverdon]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:CHE Blonay-Saint-Légier COA.svg|35px]]|| [[Blonay – Saint-Légier]] || [bʎɔˈne a sɛ̃ˈlɛdzi la ˈtsiːza] || align=&quot;center&quot; | 11'732&lt;!--31.12.2020!--&gt; || align=&quot;right&quot; | 31.24
|| [[Vevey (Bezirk)|Vevey]] || [[Riviera-Pays-d’Enhaut (Bezirk)|Riviera-Pays-d’Enhaut]]
|-
|[[Datei:CHE Bofflens COA.svg|35px]]|| [[Bofflens]] || fp. [a bɔˈçjɛ̃, a buˈçʎɛ̃] || align=&quot;center&quot; | 153 || align=&quot;right&quot; | 4.19
|| [[Orbe (Bezirk)|Orbe]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:Bogis-Bossey-coat of arms.svg|35px]]|| [[Bogis-Bossey]] || fp. [bɔˈdzi bɔˈsɛː, bɔˈdzi bɔˈsɛi] || align=&quot;center&quot; | 783 || align=&quot;right&quot; | 2.44
|| [[Bezirk Nyon|Nyon]] || [[Bezirk Nyon|Nyon]]
|-
|[[Datei:CHE Bonvillars COA.svg|35px]]|| [[Bonvillars]] || fp. [a bɔ̃vɛˈlaː] || align=&quot;center&quot; | 408 || align=&quot;right&quot; | 7.54
|| [[Grandson (Bezirk)|Grandson]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:Borex-coat of arms.svg|35px]]|| [[Borex]] || fp. [bɔˈre] || align=&quot;center&quot; | 872 || align=&quot;right&quot; | 2.01
|| [[Bezirk Nyon|Nyon]] || [[Bezirk Nyon|Nyon]]
|-
|[[Datei:Blason commune CH Bottens (Vaud).svg|35px]]|| [[Bottens]] || fp. [a bɔˈtɛ] || align=&quot;center&quot; | 991 || align=&quot;right&quot; | 6.79
|| [[Echallens (Bezirk)|Echallens]] || [[Bezirk Gros-de-Vaud|Gros-de-Vaud]]
|-
|[[Datei:Bougy-Villars-coat of arms.svg|35px]]|| [[Bougy-Villars]] || fp. [baɔdzi, baoˈdziː] || align=&quot;center&quot; | 422 || align=&quot;right&quot; | 1.78
|| [[Aubonne (Bezirk)|Aubonne]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
|[[Datei:CHE Boulens COA.svg|35px]]|| [[Boulens]] || fp. [a buːˈlɛ̃] || align=&quot;center&quot; | 234 || align=&quot;right&quot; | 3.45
|| [[Moudon (Bezirk)|Moudon]] || [[Bezirk Gros-de-Vaud|Gros-de-Vaud]]
|-
| [[Datei:Bourg-en-Lavaux-coat of arms.svg|35px|Bourg-en-Lavaux]] || '''[[Bourg-en-Lavaux]]''' ||&amp;nbsp;|| align=&quot;center&quot; |{{EWZ CH|CH-VD|5613}}|| align=&quot;right&quot; |9.65
|| [[Bezirk Lavaux|Lavaux]] || '''[[Bezirk Lavaux-Oron|Lavaux-Oron]]'''
|-
|[[Datei:CHE Bournens COA.svg|35px]]|| [[Bournens]] || fp. [a burˈnɛː] || align=&quot;center&quot; | 248 || align=&quot;right&quot; | 3.91
|| [[Cossonay (Bezirk)|Cossonay]] || [[Bezirk Gros-de-Vaud|Gros-de-Vaud]]
|-
|[[Datei:Boussens-coat of arms.svg|35px]]|| [[Boussens VD]] || fp. [buˈsɛː] || align=&quot;center&quot; | 774 || align=&quot;right&quot; | 3.14
|| [[Cossonay (Bezirk)|Cossonay]] || [[Bezirk Gros-de-Vaud|Gros-de-Vaud]]
|-
|[[Datei:Bremblens-coat of arms.svg|35px]]|| [[Bremblens]] || fp. [a brɛˈbjɛː] || align=&quot;center&quot; | 422 || align=&quot;right&quot; | 2.92
|| [[Bezirk Morges|Morges]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
|[[Datei:Bretigny-sur-Morrens.png|35px]]|| [[Bretigny-sur-Morrens]] || fp. [a brətəˈɲɔ̃, a brətəˈɲi]|| align=&quot;center&quot; | 704 || align=&quot;right&quot; | 2.88
|| [[Echallens (Bezirk)|Echallens]] || [[Bezirk Gros-de-Vaud|Gros-de-Vaud]]
|-
|[[Datei:Bretonnieres-coat of arms.svg|35px]]|| [[Bretonnières]] || fp. [a brətəˈnɛːrə] || align=&quot;center&quot; | 212 || align=&quot;right&quot; | 5.46
|| [[Orbe (Bezirk)|Orbe]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:Buchillon-coat of arms.svg|35px]]|| [[Buchillon]] || fp. [butsəˈjɔ̃, butsəˈʎɔ̃] || align=&quot;center&quot; | 593 || align=&quot;right&quot; | 2.11
|| [[Bezirk Morges|Morges]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
|[[Datei:Bullet-coat of arms.svg|35px]]|| [[Bullet VD]] || fp. [a byˈlɛ] || align=&quot;center&quot; | 566 || align=&quot;right&quot; | 16.85
|| [[Grandson (Bezirk)|Grandson]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:Bursinel-blason.png|35px]]|| [[Bursinel]] ||&amp;nbsp;|| align=&quot;center&quot; | 356 || align=&quot;right&quot; | 1.76
|| [[Rolle (Bezirk)|Rolle]] || [[Bezirk Nyon|Nyon]]
|-
|[[Datei:Bursins-coat of arms.svg|35px]]|| [[Bursins]] || fp. [a brəˈsɛ̃] || align=&quot;center&quot; | 667 || align=&quot;right&quot; | 3.36
|| [[Rolle (Bezirk)|Rolle]] || [[Bezirk Nyon|Nyon]]
|-
|[[Datei:Burtigny-coat of arms.svg|35px]]|| [[Burtigny]] || fp. [a burtəˈɲi, a bwɛrtəˈɲi] || align=&quot;center&quot; | 291 || align=&quot;right&quot; | 5.69
|| [[Rolle (Bezirk)|Rolle]] || [[Bezirk Nyon|Nyon]]
|-
|[[Datei:Wappen Bussigny VD.svg|35px]]|| [[Bussigny VD]] || fp. [a bysəˈɲiː] || align=&quot;center&quot; | 7524 || align=&quot;right&quot; | 4.82
|| [[Bezirk Morges|Morges]] || [[Bezirk Ouest lausannois|Ouest lausannois]]
|-
|[[Datei:CHE Bussy-sur-Moudon COA.svg|35px]]|| [[Bussy-sur-Moudon]] || fp. [byˈsi] || align=&quot;center&quot; | 184 || align=&quot;right&quot; | 3.09
|| [[Moudon (Bezirk)|Moudon]] || [[Bezirk Broye-Vully|Broye-Vully]]
|-
|}
&lt;/div&gt;

=== C ===

&lt;div style=&quot;padding:1em 20px 1em 20px; color:#000000;text-align:left;&quot;&gt;
{| cellpadding=&quot;3&quot; cellspacing=&quot;0&quot; border=&quot;1&quot; style=&quot;border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;&quot;
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Wappe'''
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;160&quot; | '''Offiziell Name vo de Gmeind'''
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;160&quot; | '''Patois / Tütsch Name'''
!align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Iiwohner'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(31. Dez. 2005)&lt;/small&gt;
!align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Flächi'''&lt;br /&gt;km²
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;110&quot; | '''Bezirk'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(bis em 31. Dez. 2007)&lt;/small&gt;
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;130&quot; | '''Bezirk'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(ab em 1. Jan. 2008)&lt;/small&gt;
|-
|[[Datei:Chamblon-coat of arms.svg|35px]]|| [[Chamblon]] || fp. [a tsɑ̃bʎɔ̃] || align=&quot;center&quot; | 554 || align=&quot;right&quot; | 2.85
|| [[Bezirk Yverdon|Yverdon]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:CHE Champagne COA.svg|35px]]|| [[Champagne VD]] || fp. [a tsɑ̃ˈpaɲə] || align=&quot;center&quot; | 683 || align=&quot;right&quot; | 3.93
|| [[Grandson (Bezirk)|Grandson]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:CHE Champtauroz COA.svg|35px]]|| [[Champtauroz]] || fp. [a tsɑ̃ˈtɔːru, tsɑ̃ˈtɔrə] || align=&quot;center&quot; | 117 || align=&quot;right&quot; | 3.05
|| [[Payerne (Bezirk)|Payerne]] || [[Bezirk Broye-Vully|Broye-Vully]]
|-
|[[Datei:CHE Champvent COA.svg|35px]]|| [[Champvent]] || fp. [a tsɑ̃ˈvɛ̃] || align=&quot;center&quot; | 340 || align=&quot;right&quot; | 6.88
|| [[Bezirk Yverdon|Yverdon]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei: CHE Chardonne COA.svg|35px]]|| [[Chardonne VD]] || fp. [tsɛrˈdəna, vəˈlɑdzo dɛ tserˈəna] || align=&quot;center&quot; | 2765 || align=&quot;right&quot; | 10.30
|| [[Vevey (Bezirk)|Vevey]] || [[Riviera-Pays-d’Enhaut (Bezirk)|Riviera-Pays-d’Enhaut]]
|-
|[[Datei:CHE Château d’Oex COA.svg|35px]]|| '''[[Château-d’Œx]]''' || fp. [u tsaθi d ˈeː], dt. Oesch*|| align=&quot;center&quot; | 3098 || align=&quot;right&quot; | 113.76
|| '''[[Pays-d'Enhaut (Bezirk)|Pays-d'Enhaut]]''' || [[Riviera-Pays-d’Enhaut (Bezirk)|Riviera-Pays-d’Enhaut]]
|-
|[[Datei:Chavannes-de-Bogis-coat of arms.svg|35px]]|| [[Chavannes-de-Bogis]] || fp. [θaˈvan d bɔˈði] || align=&quot;center&quot; | 914 || align=&quot;right&quot; | 2.85
|| [[Bezirk Nyon|Nyon]] || [[Bezirk Nyon|Nyon]]
|-
|[[Datei:Chavannes-des-Bois-coat of arms.svg|35px]]|| [[Chavannes-des-Bois]] || fp. [θaˈvan, θaˈvan de bwɛ] || align=&quot;center&quot; | 392 || align=&quot;right&quot; | 2.13
|| [[Bezirk Nyon|Nyon]] || [[Bezirk Nyon|Nyon]]
|-
|[[Datei:CHE Chavannes-le-Chêne COA.svg|35px]]|| [[Chavannes-le-Chêne]] || fp. [a tsaˈvanɛ] || align=&quot;center&quot; | 243 || align=&quot;right&quot; | 3.98
|| [[Bezirk Yverdon|Yverdon]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:Chavannes-le-Veyron-coat of arms.svg|35px]]|| [[Chavannes-le-Veyron]] || fp. [a tsaˈvanɛ, a tsaˈvanɛ lɔ vaːərɔ̃] || align=&quot;center&quot; | 114 || align=&quot;right&quot; | 2.58
|| [[Cossonay (Bezirk)|Cossonay]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
|[[Datei:Wappen Chavannes-près-Renens.svg|35px]]|| [[Chavannes-près-Renens]] || fp. [a tsaˈvanɛ] || align=&quot;center&quot; | 6126 || align=&quot;right&quot; | 1.65
|| [[Bezirk Morges|Morges]] || [[Bezirk Ouest lausannois|Ouest lausannois]]
|-
|[[Datei:CHE Chavannes-sur-Moudon COA.svg|35px]]|| [[Chavannes-sur-Moudon]] || fp. [a tsaˈvana] || align=&quot;center&quot; | 204 || align=&quot;right&quot; | 5.15
|| [[Moudon (Bezirk)|Moudon]] || [[Bezirk Broye-Vully|Broye-Vully]]
|-
|[[Datei:Chavornay-coat of arms.svg|35px]]|| [[Chavornay VD]] || fp. [a tsavorˈne] || align=&quot;center&quot; | 3060 || align=&quot;right&quot; | 19.29
|| [[Orbe (Bezirk)|Orbe]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:Chêne-Pâquier-coat of arms.svg|35px]]|| [[Chêne-Pâquier]] || fp. [ɑː ˈtsaːnɔ] [lɔ paˈkyi] || align=&quot;center&quot; | 98 || align=&quot;right&quot; | 2.11
|| [[Bezirk Yverdon|Yverdon]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:Cheseaux-sur-Lausanne-coat of arms.svg|35px]]|| [[Cheseaux-sur-Lausanne]] || fp. [tsɛˈzo] || align=&quot;center&quot; | 3169 || align=&quot;right&quot; | 4.60
|| [[Bezirk Lausanne|Lausanne]] || [[Bezirk Lausanne|Lausanne]]
|-
|[[Datei:CHE Cheseaux-Noréaz COA.svg|35px]]|| [[Cheseaux-Noréaz]] || fp. [tsɛzo nɔˈria] || align=&quot;center&quot; | 489 || align=&quot;right&quot; | 6.12
|| [[Bezirk Yverdon|Yverdon]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:Cheserex-coat of arms.svg|35px]]|| [[Chéserex]] || fp. [a səzəˈre] || align=&quot;center&quot; | 1186 || align=&quot;right&quot; | 10.60
|| [[Bezirk Nyon|Nyon]] || [[Bezirk Nyon|Nyon]]
|-
|[[Datei:CHE Chessel COA.svg|35px]]|| [[Chessel]] || fp. [a tsɛˈse] || align=&quot;center&quot; | 342 || align=&quot;right&quot; | 3.57
|| [[Bezirk Aigle|Aigle]] || [[Bezirk Aigle|Aigle]]
|-
|[[Datei:Chevilly-coat of arms.svg|35px]]|| [[Chevilly VD]] || fp. [a tsəvəˈji, a tsəvəˈʎi] || align=&quot;center&quot; | 250 || align=&quot;right&quot; | 3.89
|| [[Cossonay (Bezirk)|Cossonay]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
|[[Datei:CHE Chevroux COA.svg|35px]]|| [[Chevroux VD]] ||&amp;nbsp;|| align=&quot;center&quot; | 395 || align=&quot;right&quot; | 4.37
|| [[Payerne (Bezirk)|Payerne]] || [[Bezirk Broye-Vully|Broye-Vully]]
|-
|[[Datei:CHE Chexbres COA.svg|35px]]|| [[Chexbres]] || fp. [ˈtsebrə] || align=&quot;center&quot; | 2016 || align=&quot;right&quot; | 2.14
|| [[Lavaux (Bezirk)|Lavaux]] || [[Bezirk Lavaux-Oron|Lavaux-Oron]]
|-
|[[Datei:Chigny-coat of arms.svg|35px]]|| [[Chigny VD]] || fp. [a ʒəˈɲiː] || align=&quot;center&quot; | 259 || align=&quot;right&quot; | 0.89
|| [[Bezirk Morges|Morges]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
|[[Datei:Clarmont-coat of arms.svg|35px]]|| [[Clarmont]] || fp. [a çaːrˈmɔ̃] || align=&quot;center&quot; | 142 || align=&quot;right&quot; | 1.02
|| [[Bezirk Morges|Morges]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
|[[Datei:Coinsins-coat of arms.svg|35px]]|| [[Coinsins]] || fp. [kwɛ̃sɛ̃] || align=&quot;center&quot; | 376 || align=&quot;right&quot; | 2.90
|| [[Bezirk Nyon|Nyon]] || [[Bezirk Nyon|Nyon]]
|-
|[[Datei:Commugny-coat of arms.svg|35px]]|| [[Commugny]] || fp. [kuməˈnyi] || align=&quot;center&quot; | 2365 || align=&quot;right&quot; | 6.52
|| [[Bezirk Nyon|Nyon]] || [[Bezirk Nyon|Nyon]]
|-
|[[Datei:CHE Concise COA.svg|35px]]|| [[Concise]] || fp. [kwəˈsiːza] || align=&quot;center&quot; | 713 || align=&quot;right&quot; | 11.41
|| [[Grandson (Bezirk)|Grandson]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:CHE Coppet COA.svg|35px]]|| [[Coppet]] || fp. [kɔˈpɛ] || align=&quot;center&quot; | 2466 || align=&quot;right&quot; | 1.87
|| [[Bezirk Nyon|Nyon]] || [[Bezirk Nyon|Nyon]]
|-
|[[Datei:CHE Corbeyrier COA.svg|35px]]|| [[Corbeyrier]] || fp. [ɛ̃ krəbəˈri, ɛ̃ kərbəri, krəbɛri] || align=&quot;center&quot; | 359 || align=&quot;right&quot; | 22.00
|| [[Bezirk Aigle|Aigle]] || [[Bezirk Aigle|Aigle]]
|-
|[[Datei:CHE Corcelles-le-Jorat COA.svg|35px]]|| [[Corcelles-le-Jorat]] || fp. [a kɔˈsalɛ, a kɔˈsalɛ lu dzɔˈra] || align=&quot;center&quot; | 424 || align=&quot;right&quot; | 7.94
|| [[Oron (Bezirk)|Oron]] || [[Bezirk Broye-Vully|Broye-Vully]]
|-
|[[Datei:Corcelles-pres-Concise-coat of arms.svg|35px]]|| [[Corcelles-près-Concise]] || fp. [a kɔrˈsalə] || align=&quot;center&quot; | 283 || align=&quot;right&quot; | 4.09
|| [[Grandson (Bezirk)|Grandson]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:CHE Corcelles-près-Payerne COA.svg|35px]]|| [[Corcelles-près-Payerne]] || fp. [kɔrˈsalə] || align=&quot;center&quot; | 1824 || align=&quot;right&quot; | 12.19
|| [[Payerne (Bezirk)|Payerne]] || [[Bezirk Broye-Vully|Broye-Vully]]
|-
|[[Datei:CHE Corseaux COA.svg|35px]]|| [[Corseaux]] || fp. [kɔrˈzo] || align=&quot;center&quot; | 2092 || align=&quot;right&quot; | 1.06
|| [[Vevey (Bezirk)|Vevey]] || [[Riviera-Pays-d’Enhaut (Bezirk)|Riviera-Pays-d’Enhaut]]
|-
|[[Datei:CHE Corsier-sur-Vevey COA.svg|35px]]|| [[Corsier-sur-Vevey]] || fp. [korˈzi] || align=&quot;center&quot; | 3119 || align=&quot;right&quot; | 6.74
|| [[Vevey (Bezirk)|Vevey]] || [[Riviera-Pays-d’Enhaut (Bezirk)|Riviera-Pays-d’Enhaut]]
|-
|[[Datei:Cossonay-blason.jpg|35px]]|| '''[[Cossonay]]''' || fp. [a kɔsəˈne] || align=&quot;center&quot; | 2950 || align=&quot;right&quot; | 8.32
|| '''[[Cossonay (Bezirk)|Cossonay]]''' || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
|[[Datei:Crans-pres-Celigny-coat of arms.svg|35px]]|| [[Crans]] || fp. [a krɑ̃] || align=&quot;center&quot; | 1822 || align=&quot;right&quot; | 4.29
|| [[Bezirk Nyon|Nyon]] || [[Bezirk Nyon|Nyon]]
|-
|[[Datei:Crassier-coat of arms.svg|35px]]|| [[Crassier]] || fp. [kraˈsi] || align=&quot;center&quot; | 962 || align=&quot;right&quot; | 2.03
|| [[Bezirk Nyon|Nyon]] || [[Bezirk Nyon|Nyon]]
|-
|[[Datei:Wappen Crissier.svg|35px]]|| [[Crissier]] || fp. [a krəˈsiː] || align=&quot;center&quot; | 6714 || align=&quot;right&quot; | 5.50
|| [[Bezirk Lausanne|Lausanne]] || [[Bezirk Ouest lausannois|Ouest lausannois]]
|-
|[[Datei:Cronay-coat of arms.svg|35px]]|| [[Cronay]] || fp. [a krɔˈne] || align=&quot;center&quot; | 317 || align=&quot;right&quot; | 6.61
|| [[Bezirk Yverdon|Yverdon]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:CHE Croy COA.svg|35px]]|| [[Croy VD]] || fp. [a kraɛ, a krwaːɛ] || align=&quot;center&quot; | 301 || align=&quot;right&quot; | 4.49
|| [[Orbe (Bezirk)|Orbe]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:Cuarnens-coat of arms.svg|35px]]|| [[Cuarnens]] || fp. [a korˈnɛ̃] || align=&quot;center&quot; | 421 || align=&quot;right&quot; | 7.17
|| [[Cossonay (Bezirk)|Cossonay]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
|[[Datei:Cuarny-coat of arms.svg|35px]]|| [[Cuarny]] || fp. [a kwarˈni] || align=&quot;center&quot; | 180 || align=&quot;right&quot; | 4.56
|| [[Bezirk Yverdon|Yverdon]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:CHE Cudrefin COA.svg|35px]]|| [[Cudrefin]] || fp. [tjydrəfɛ̃], dt. Guderfi*|| align=&quot;center&quot; | 967 || align=&quot;right&quot; | 15.83
|| [[Avenches (Bezirk)|Avenches]] || [[Bezirk Broye-Vully|Broye-Vully]]
|-
| [[Datei:Cugy-VD-coat of arms.svg|35px]]|| [[Cugy VD|Cugy]] || fp. [kyˈdzi, kyˈdji] || align=&quot;center&quot; | 2119 || align=&quot;right&quot; | 2.95
|| [[Echallens (Bezirk)|Echallens]] || [[Bezirk Gros-de-Vaud|Gros-de-Vaud]]
|-
|[[Datei:CHE Curtilles COA.svg|35px]]|| [[Curtilles]] || fp. [kurˈtɛjɛ] || align=&quot;center&quot; | 272 || align=&quot;right&quot; | 4.94
|| [[Moudon (Bezirk)|Moudon]] || [[Bezirk Broye-Vully|Broye-Vully]]
|-
|}
&lt;/div&gt;

=== D ===

&lt;div style=&quot;padding:1em 20px 1em 20px; color:#000000;text-align:left;&quot;&gt;
{| cellpadding=&quot;3&quot; cellspacing=&quot;0&quot; border=&quot;1&quot; style=&quot;border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;&quot;
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Wappe'''
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;160&quot; | '''Offiziell Name vo de Gmeind'''
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;160&quot; | '''Patois / Tütsch Name'''
!align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Iiwohner'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(31. Dez. 2005)&lt;/small&gt;
!align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Flächi'''&lt;br /&gt;km²
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;110&quot; | '''Bezirk'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(bis em 31. Dez. 2007)&lt;/small&gt;
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;130&quot; | '''Bezirk'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(ab em 1. Jan. 2008)&lt;/small&gt;
|-
|[[Datei:Daillens-blason.jpg|35px]]|| [[Daillens]] || fp. [a daːˈjɛː] || align=&quot;center&quot; | 680 || align=&quot;right&quot; | 5.56
|| [[Cossonay (Bezirk)|Cossonay]] || [[Bezirk Gros-de-Vaud|Gros-de-Vaud]]
|-
|[[Datei:Démoret-coat of arms.svg|35px]]|| [[Démoret]] || fp. [dɛˈmɔrə] || align=&quot;center&quot; | 131 || align=&quot;right&quot; | 4.24
|| [[Bezirk Yverdon|Yverdon]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:Denens-coat of arms.svg|35px]]|| [[Denens]] || fp. [a dəˈnɛː] || align=&quot;center&quot; | 643 || align=&quot;right&quot; | 3.27
|| [[Bezirk Morges|Morges]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
|[[Datei:Denges-coat of arms.svg|35px]]|| [[Denges]] || fp. [a ˈdɛːdzə] || align=&quot;center&quot; | 1321 || align=&quot;right&quot; | 1.67
|| [[Bezirk Morges|Morges]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
|[[Datei:CHE Dizy COA.svg|35px]]|| [[Dizy VD]] || fp. [a diːˈziː] || align=&quot;center&quot; | 209 || align=&quot;right&quot; | 3.03
|| [[Cossonay (Bezirk)|Cossonay]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
|[[Datei:CHE Dompierre VD COA.svg|35px]]|| [[Dompierre VD]] || fp. [a dɔ̃ˈpjuru] || align=&quot;center&quot; | 246 || align=&quot;right&quot; | 3.22
|| [[Moudon (Bezirk)|Moudon]] || [[Bezirk Broye-Vully|Broye-Vully]]
|-
|[[Datei:CHE Donneloye COA.svg|35px]]|| [[Donneloye]] || fp. [a dɔnɛˈluːjɛ] || align=&quot;center&quot; | 336 || align=&quot;right&quot; | 3.72
|| [[Bezirk Yverdon|Yverdon]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:Duillier-coat of arms.svg|35px]]|| [[Duillier]] || fp. [a dɥiˈʎi, dœˈji] || align=&quot;center&quot; | 974 || align=&quot;right&quot; | 4.19
|| [[Bezirk Nyon|Nyon]] || [[Bezirk Nyon|Nyon]]
|-
|[[Datei:Dully-coat of arms.svg|35px]]|| [[Dully]] ||&amp;nbsp;|| align=&quot;center&quot; | 479 || align=&quot;right&quot; | 1.66
|| [[Rolle (Bezirk)|Rolle]] || [[Bezirk Nyon|Nyon]]
|-
|}
&lt;/div&gt;

=== E ===

&lt;div style=&quot;padding:1em 20px 1em 20px; color:#000000;text-align:left;&quot;&gt;
{| cellpadding=&quot;3&quot; cellspacing=&quot;0&quot; border=&quot;1&quot; style=&quot;border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;&quot;
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Wappe'''
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;160&quot; | '''Offiziell Name vo de Gmeind'''
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;160&quot; | '''Patois / Tütsch Name'''
!align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Iiwohner'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(31. Dez. 2005)&lt;/small&gt;
!align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Flächi'''&lt;br /&gt;km²
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;110&quot; | '''Bezirk'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(bis em 31. Dez. 2007)&lt;/small&gt;
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;130&quot; | '''Bezirk'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(ab em 1. Jan. 2008)&lt;/small&gt;
|-
|[[Datei:CHE Echallens COA.svg|35px]]|| '''[[Echallens]]''' || fp. [a ɛtsaˈlɛː]; dt. Tscherlitz*|| align=&quot;center&quot; | 4843 || align=&quot;right&quot; | 6.66
|| '''[[Echallens (Bezirk)|Echallens]]''' || '''[[Bezirk Gros-de-Vaud|Gros-de-Vaud]]'''
|-
|[[Datei:Echandens-coat of arms.svg|35px]]|| [[Echandens]] || fp. [ɛtsɑ̃ˈdɛ] || align=&quot;center&quot; | 2065 || align=&quot;right&quot; | 3.87
|| [[Bezirk Morges|Morges]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
|[[Datei:Echichens-coat of arms.svg|35px]]|| [[Echichens]] || fp. [a ɛtsəˈtsɛː] || align=&quot;center&quot; | 1024 || align=&quot;right&quot; | 2.56
|| [[Bezirk Morges|Morges]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
|[[Datei:Eclepens-coat of arms.svg|35px]]|| [[Eclépens]] || fp. [ɛçjəˈpɛ, ɛçʎɛˈpɛ] || align=&quot;center&quot; | 941 || align=&quot;right&quot; | 5.81
|| [[Cossonay (Bezirk)|Cossonay]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
|[[Datei:CHE Ecublens VD COA.svg|35px]]|| [[Ecublens VD]] || fp. [ekubjɛ̃] || align=&quot;center&quot; | 10'286 || align=&quot;right&quot; | 5.71
|| [[Bezirk Morges|Morges]] || [[Bezirk Ouest lausannois|Ouest lausannois]]
|-
|[[Datei:Epalinges-coat of arms.svg|35px]]|| [[Epalinges]] || fp. [a paˈlɛ̃dzu] || align=&quot;center&quot; | 7775 || align=&quot;right&quot; | 4.57
|| [[Bezirk Lausanne|Lausanne]] || [[Bezirk Lausanne|Lausanne]] 
|-
|[[Datei:CHE Ependes COA.svg|35px]]|| [[Ependes VD]] || fp. [a ɛˈpɛːdɛ] || align=&quot;center&quot; | 311 || align=&quot;right&quot; | 4.82
|| [[Bezirk Yverdon|Yverdon]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:Essertines-sur-Rolle-coat of arms.svg|35px]]|| [[Essertines-sur-Rolle]] || fp. [a sɛrˈtənɛ] || align=&quot;center&quot; | 559 || align=&quot;right&quot; | 6.92
|| [[Rolle (Bezirk)|Rolle]] || [[Bezirk Nyon|Nyon]]
|-
|[[Datei:Essertines-sur-Yverdon-coat of arms.svg|35px]]|| [[Essertines-sur-Yverdon]] || fp. [a sɛʀˈtənɛ] || align=&quot;center&quot; | 718 || align=&quot;right&quot; | 9.78
|| [[Echallens (Bezirk)|Echallens]] || [[Bezirk Gros-de-Vaud|Gros-de-Vaud]]
|-
|[[Datei:Blason commune CH Etagnières (Vaud).svg|35px]]|| [[Etagnières]] || fp. [a ɛetaˈɲiːr, a ɛetaˈɲiːrə] || align=&quot;center&quot; | 799 || align=&quot;right&quot; | 3.80
|| [[Echallens (Bezirk)|Echallens]] || [[Bezirk Gros-de-Vaud|Gros-de-Vaud]]
|-
|[[Datei:Etoy-coat of arms.svg|35px]]|| [[Etoy VD]] || fp. [a ɛˈtjaːe] || align=&quot;center&quot; | 2448 || align=&quot;right&quot; | 4.93
|| [[Bezirk Morges|Morges]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
|[[Datei:CHE Eysins COA.svg|35px]]|| [[Eysins]] || fp. [ɛiˈzɛ̃] || align=&quot;center&quot; | 927 || align=&quot;right&quot; | 2.38
|| [[Bezirk Nyon|Nyon]] || [[Bezirk Nyon|Nyon]]
|-
|}
&lt;/div&gt;

=== F ===

&lt;div style=&quot;padding:1em 20px 1em 20px; color:#000000;text-align:left;&quot;&gt;
{| cellpadding=&quot;3&quot; cellspacing=&quot;0&quot; border=&quot;1&quot; style=&quot;border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;&quot;
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Wappe'''
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;160&quot; | '''Offiziell Name vo de Gmeind'''
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;160&quot; | '''Patois / Tütsch Name'''
!align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Iiwohner'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(31. Dez. 2005)&lt;/small&gt;
!align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Flächi'''&lt;br /&gt;km²
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;110&quot; | '''Bezirk'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(bis em 31. Dez. 2007)&lt;/small&gt;
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;130&quot; | '''Bezirk'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(ab em 1. Jan. 2008)&lt;/small&gt;
|-
|[[Datei:CHE Faoug COA.svg|35px]]|| [[Faoug]] || fp. [fu], dt. Pfauen*|| align=&quot;center&quot; | 622 || align=&quot;right&quot; | 3.47
|| [[Avenches (Bezirk)|Avenches]] || [[Bezirk Broye-Vully|Broye-Vully]]
|-
|[[Datei:Fechy-coat of arms.svg|35px]]|| [[Féchy]] || fp. [a fɛˈtsi] || align=&quot;center&quot; | 726 || align=&quot;right&quot; | 2.71
|| [[Aubonne (Bezirk)|Aubonne]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
|[[Datei:Ferreyres-coat of arms.svg|35px]]|| [[Ferreyres]] || fp. [a fɛˈraːɛr] || align=&quot;center&quot; | 244 || align=&quot;right&quot; | 3.13
|| [[Cossonay (Bezirk)|Cossonay]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
|[[Datei:CHE Fey COA.svg|35px]]|| [[Fey VD]] || fp. [a faːɛ] || align=&quot;center&quot; | 491 || align=&quot;right&quot; | 7.35
|| [[Echallens (Bezirk)|Echallens]] || [[Bezirk Gros-de-Vaud|Gros-de-Vaud]]
|-
|[[Datei:Fiez-coat of arms.svg|35px]]|| [[Fiez]] || fp. [a fi] || align=&quot;center&quot; | 380 || align=&quot;right&quot; | 6.83
|| [[Grandson (Bezirk)|Grandson]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:CHE Fontaines-sur-Grandson COA.svg|35px]]|| [[Fontaines-sur-Grandson]] || fp. [fɔ̃ˈtɑ̃na] || align=&quot;center&quot; | 137 || align=&quot;right&quot; | 7.86
|| [[Grandson (Bezirk)|Grandson]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:Forel-coat of arms.svg|35px]]|| [[Forel (Lavaux)]] || fp. [fɔˈriː, foˈriː] || align=&quot;center&quot; | 1805 || align=&quot;right&quot; | 18.53
|| [[Lavaux (Bezirk)|Lavaux]] || [[Bezirk Lavaux-Oron|Lavaux-Oron]]
|-
|[[Datei:Founex-coat of arms.svg|35px]]|| [[Founex]] || fp. [a fayˈne, fauˈne] || align=&quot;center&quot; | 2636 || align=&quot;right&quot; | 4.79
|| [[Bezirk Nyon|Nyon]] || [[Bezirk Nyon|Nyon]]
|-
|[[Datei:Froideville-coat of arms.svg|35px]]|| [[Froideville VD]] || fp. [frɛːdəˈvəla] || align=&quot;center&quot; | 1524 || align=&quot;right&quot; | 7.12
|| [[Echallens (Bezirk)|Echallens]] || [[Bezirk Gros-de-Vaud|Gros-de-Vaud]]
|-
|}
&lt;/div&gt;

=== G ===

&lt;div style=&quot;padding:1em 20px 1em 20px; color:#000000;text-align:left;&quot;&gt;
{| cellpadding=&quot;3&quot; cellspacing=&quot;0&quot; border=&quot;1&quot; style=&quot;border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;&quot;
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Wappe'''
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;160&quot; | '''Offiziell Name vo de Gmeind'''
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;160&quot; | '''Patois / Tütsch Name'''
!align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Iiwohner'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(31. Dez. 2005)&lt;/small&gt;
!align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Flächi'''&lt;br /&gt;km²
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;110&quot; | '''Bezirk'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(bis em 31. Dez. 2007)&lt;/small&gt;
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;130&quot; | '''Bezirk'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(ab em 1. Jan. 2008)&lt;/small&gt;
|-
|[[Datei:Genolier-coat of arms.svg|35px]]|| [[Genolier]] || fp. [dzənɔˈʎi, dzɔnɛˈʎi, dənɔˈʎi] || align=&quot;center&quot; | 1586 || align=&quot;right&quot; | 4.83
|| [[Bezirk Nyon|Nyon]] || [[Bezirk Nyon|Nyon]]
|-
|[[Datei:CHE Giez COA.svg|35px]]|| [[Giez VD]] || fp. [a dzi] || align=&quot;center&quot; | 366 || align=&quot;right&quot; | 4.78
|| [[Grandson (Bezirk)|Grandson]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:Gilly-coat of arms.svg|35px]]|| [[Gilly VD]] || fp. [ʒiʎiː] || align=&quot;center&quot; | 840 || align=&quot;right&quot; | 7.78
|| [[Rolle (Bezirk)|Rolle]] || [[Bezirk Nyon|Nyon]]
|-
|[[Datei:Gimel-coat of arms.svg|35px]]|| [[Gimel VD]] || fp. [a dzəˈmœː] || align=&quot;center&quot; | 1447 || align=&quot;right&quot; | 18.86
|| [[Aubonne (Bezirk)|Aubonne]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
|[[Datei:Gingins-coat of arms.svg|35px]]|| [[Gingins]] || fp. [a zɛ̃zɛ̃, a ðɜ̃ðɛ̃] || align=&quot;center&quot; | 1042 || align=&quot;right&quot; | 12.58
|| [[Bezirk Nyon|Nyon]] || [[Bezirk Nyon|Nyon]]
|-
|[[Datei:Givrins-coat of arms.svg|35px]]|| [[Givrins]] || fp. [a dzəˈvrɛ̃] || align=&quot;center&quot; | 867 || align=&quot;right&quot; | 3.97
|| [[Bezirk Nyon|Nyon]] || [[Bezirk Nyon|Nyon]]
|-
|[[Datei:Gland-coat of arms.svg|35px]]|| [[Gland VD]] || fp. [gʎɑ̃] || align=&quot;center&quot; | 10'524 || align=&quot;right&quot; | 8.30
|| [[Bezirk Nyon|Nyon]] || [[Bezirk Nyon|Nyon]]
|-
|[[Datei:Gollion-coat of arms.svg|35px]]|| [[Gollion]] || fp. [a gɔˈʎɔ̃, gɔˈjɔ̃] || align=&quot;center&quot; | 605 || align=&quot;right&quot; | 5.44
|| [[Cossonay (Bezirk)|Cossonay]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
| [[Datei:CHE Goumoëns COA.svg|35px|Goumoëns]] || [[Goumoëns]] || Goumoëns-la-Ville: fp. [a guˈmwɛː, a gumwɛ la ˈvəla] &lt;br /&gt;Goumoëns-le-Jux: fp. [ɑ kraː] &lt;br /&gt;Eclagnens: fp. [eçʎaˈɲɛ]|| align=&quot;center&quot; |{{EWZ CH|CH-VD|5541}}|| align=&quot;right&quot; |10.70|| [[Bezirk Echallens|Echallens]] || [[Bezirk Gros-de-Vaud|Gros-de-Vaud]]
|-
|[[Datei:Grancy-blason.jpg|35px]]|| [[Grancy]] ||&amp;nbsp;|| align=&quot;center&quot; | 333 || align=&quot;right&quot; | 5.65
|| [[Cossonay (Bezirk)|Cossonay]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
|[[Datei:CHE Grandcour COA.svg|35px]]|| [[Grandcour]] || fp. [grɑ̃ˈkɔ, grɑ̃ˈkɔr la ˈvəla] || align=&quot;center&quot; | 763 || align=&quot;right&quot; | 10.12
|| [[Payerne (Bezirk)|Payerne]] || [[Bezirk Broye-Vully|Broye-Vully]]
|-
|[[Datei:CHE Grandevent COA.svg|35px]]|| [[Grandevent]] || fp. [vɛr tsiː dzəˈruː] &lt;br /&gt;(frz. ''Vers-chez-Giroud'') || align=&quot;center&quot; | 180 || align=&quot;right&quot; | 3.46
|| [[Grandson (Bezirk)|Grandson]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:CHE Grandson COA.svg|35px]]|| '''[[Grandson]]''' || fp. [grɑ̃sɔ̃], dt. Gransee*|| align=&quot;center&quot; | 2854 || align=&quot;right&quot; | 7.89
|| '''[[Grandson (Bezirk)|Grandson]]''' || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:CHE Grens COA.svg|35px]]|| [[Grens]] || fp. [a grɛ̃] || align=&quot;center&quot; | 341 || align=&quot;right&quot; | 2.54
|| [[Bezirk Nyon|Nyon]] || [[Bezirk Nyon|Nyon]]
|-
|[[Datei:CHE Gryon COA.svg|35px]]|| [[Gryon]] || fp. [ɛ̃ grˈɔ̃, ɛ̃ grːjɔ̃] || align=&quot;center&quot; | 1124 || align=&quot;right&quot; | 15.15
|| [[Bezirk Aigle|Aigle]] || [[Bezirk Aigle|Aigle]]
|-
|}
&lt;/div&gt;

=== H ===

&lt;div style=&quot;padding:1em 20px 1em 20px; color:#000000;text-align:left;&quot;&gt;
{| cellpadding=&quot;3&quot; cellspacing=&quot;0&quot; border=&quot;1&quot; style=&quot;border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;&quot;
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Wappe'''
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;160&quot; | '''Offiziell Name vo de Gmeind'''
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;160&quot; | '''Patois / Tütsch Name'''
!align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Iiwohner'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(31. Dez. 2005)&lt;/small&gt;
!align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Flächi'''&lt;br /&gt;km²
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;110&quot; | '''Bezirk'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(bis em 31. Dez. 2007)&lt;/small&gt;
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;130&quot; | '''Bezirk'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(ab em 1. Jan. 2008)&lt;/small&gt;
|-
|[[Datei:CHE Hautemorges COA.svg|35px]]|| [[Hautemorges]] || || align=&quot;center&quot; | 4106&lt;!--31.12.2020!--&gt; || align=&quot;right&quot; | 32.95
|| [[Payerne (Bezirk)|Payerne]] || [[Bezirk Broye-Vully|Broye-Vully]]
|-
|[[Datei:CHE Henniez COA.svg|35px]]|| [[Henniez VD]] || fp. [a ɛˈɲi] || align=&quot;center&quot; | 238 || align=&quot;right&quot; | 2.63
|| [[Payerne (Bezirk)|Payerne]] || [[Bezirk Broye-Vully|Broye-Vully]]
|-
|[[Datei:Hermenches.jpg|35px]]|| [[Hermenches]] || fp. [ɛrˈmɛ̃dzə] || align=&quot;center&quot; | 308 || align=&quot;right&quot; | 4.76
|| [[Moudon (Bezirk)|Moudon]] || [[Bezirk Broye-Vully|Broye-Vully]]
|-
|}
&lt;/div&gt;

=== J ===

&lt;div style=&quot;padding:1em 20px 1em 20px; color:#000000;text-align:left;&quot;&gt;
{| cellpadding=&quot;3&quot; cellspacing=&quot;0&quot; border=&quot;1&quot; style=&quot;border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;&quot;
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Wappe'''
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;160&quot; | '''Offiziell Name vo de Gmeind'''
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;160&quot; | '''Patois / Tütsch Name'''
!align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Iiwohner'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(31. Dez. 2005)&lt;/small&gt;
!align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Flächi'''&lt;br /&gt;km²
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;110&quot; | '''Bezirk'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(bis em 31. Dez. 2007)&lt;/small&gt;
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;130&quot; | '''Bezirk'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(ab em 1. Jan. 2008)&lt;/small&gt;
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Datei:CHE Jongny COA.svg|35px]]|| [[Jongny]] || fp. [a dzɔ̃ˈɲi] || align=&quot;center&quot; | 1336 || align=&quot;right&quot; | 2.16
|| [[Vevey (Bezirk)|Vevey]] || [[Riviera-Pays-d’Enhaut (Bezirk)|Riviera-Pays-d’Enhaut]]
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Datei:Jorat-Menthue-coat of arms.svg|35px|Jorat-Menthue]]
| [[Jorat-Menthue]] ||&amp;nbsp;|| align=&quot;center&quot; |{{EWZ CH|CH-VD|5804}}|| align=&quot;right&quot; |17.65|| [[Bezirk Echallens|Echallens]]&lt;br&gt;[[Bezirk Moudon|Moudon]]&lt;br&gt;[[Bezirk Oron|Oron]] || [[Bezirk Gros-de-Vaud|Gros-de-Vaud]]
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Datei:Jouxtens-Mezery-coat of arms.svg|35px]]|| [[Jouxtens-Mézery]] || fp. [a dzauˈtɛː] [a mɛzəri] || align=&quot;center&quot; | 1273 || align=&quot;right&quot; | 1.93
|| [[Bezirk Lausanne|Lausanne]] || [[Bezirk Lausanne|Lausanne]]
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Datei:Unknow escutcheon-gsw.svg|center|35px|Jorat-Mézières]] || [[Jorat-Mézières]] || || align=&quot;center&quot; |{{EWZ CH|CH-VD|5806}}|| align=&quot;right&quot; | 11,09 || [[Bezirk Oron|Oron]] || [[Bezirk Lavaux-Oron|Lavaux-Oron]]
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Datei:Juriens-coat of arms.svg|35px]]|| [[Juriens]] ||&amp;nbsp; || align=&quot;center&quot; | 258 || align=&quot;right&quot; | 9.35
|| [[Orbe (Bezirk)|Orbe]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|}
&lt;/div&gt;

=== L ===

&lt;div style=&quot;padding:1em 20px 1em 20px; color:#000000;text-align:left;&quot;&gt;
{| cellpadding=&quot;3&quot; cellspacing=&quot;0&quot; border=&quot;1&quot; style=&quot;border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;&quot;
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Wappe'''
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;160&quot; | '''Offizielle Name vo de Gmeind'''
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;160&quot; | '''Patois / Tütsch Name'''
!align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Iiwohner'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(31. Dez. 2005)&lt;/small&gt;
!align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Flächi'''&lt;br /&gt;km²
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;110&quot; | '''Bezirk'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(bis em 31. Dez. 2007)&lt;/small&gt;
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;130&quot; | '''Bezirk'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(ab em 1. Jan. 2008)&lt;/small&gt;
|-
| [[Datei:CHE L’Abbaye COA.svg|35px]]|| [[L’Abbaye]] || fp. [a labaːˈi, a labaˈji] || align=&quot;center&quot; | 1244 || align=&quot;right&quot; | 31.89
|| [[La Vallée du Lac de Joux (Bezirk)|La Vallée]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:Abergeme.jpg|35px]]|| [[L’Abergement VD]] || fp. [labɛrdzəˈmɛ̃] || align=&quot;center&quot; | 250 || align=&quot;right&quot; | 5.74
|| [[Orbe (Bezirk)|Orbe]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:La Chaux-blason.jpg|35px]]|| [[La Chaux (Cossonay)]] || fp. [a la tso] || align=&quot;center&quot; | 372 || align=&quot;right&quot; | 6.73
|| [[Cossonay (Bezirk)|Cossonay]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
|[[Datei:La Praz-coat of arms.svg|35px]]|| [[La Praz VD]] || fp. [a la praː] || align=&quot;center&quot; | 150 || align=&quot;right&quot; | 5.13
|| [[Orbe (Bezirk)|Orbe]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:La Rippe-coat of arms.svg|35px]]|| [[La Rippe]] || fp. [la ˈriːpa] || align=&quot;center&quot; | 952 || align=&quot;right&quot; | 16.61
|| [[Bezirk Nyon|Nyon]] || [[Bezirk Nyon|Nyon]]
|-
|[[Datei:CHE La Sarraz COA.svg|35px]]|| [[La Sarraz]] || fp. [a la saˈraː] || align=&quot;center&quot; | 1748 || align=&quot;right&quot; | 7.77
|| [[Cossonay (Bezirk)|Cossonay]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
|[[Datei:CHE La Tour-de-Peilz COA.svg|35px]]|| [[La Tour-de-Peilz]] || fp. [la twa de pai, la beka de pai] || align=&quot;center&quot; | 10'470 || align=&quot;right&quot; | 3.29
|| [[Vevey (Bezirk)|Vevey]] || [[Riviera-Pays-d’Enhaut (Bezirk)|Riviera-Pays-d’Enhaut]]
|-
|[[Datei:CHE Lausanne COA.svg|35px]]|| '''[[Lausanne]]''' || fp. Lozena [lɔˈzəna]; dt. Losanen*|| align=&quot;center&quot; | 117'152 || align=&quot;right&quot; | 41.37
|| '''[[Bezirk Lausanne|Lausanne]]''' || '''[[Bezirk Lausanne|Lausanne]]'''
|-
|[[Datei:CHE Lavey-Morcles COA.svg|35px]]|| [[Lavey-Morcles]] || fp. [a laˈvɛː, y vəlaːdzə dɛ mɔrçə, ɛ̃ ˈmɔrçʎə] || align=&quot;center&quot; | 813 || align=&quot;right&quot; | 14.18
|| [[Bezirk Aigle|Aigle]] || [[Bezirk Aigle|Aigle]]
|-
|[[Datei:Lavigny-coat of arms.svg|35px]]|| [[Lavigny VD]] || fp. [a lavəˈɲi] || align=&quot;center&quot; | 739 || align=&quot;right&quot; | 4.01
|| [[Bezirk Morges|Morges]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
|[[Datei:CHE Le Chenit COA.svg|35px]]|| '''[[Le Chenit]]''' || fp. [ao tsəˈnɛ] || align=&quot;center&quot; | 4083 || align=&quot;right&quot; | 99.22
|| '''[[La Vallée du Lac de Joux (Bezirk)|La Vallée]]''' || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:CHE Le Lieu COA.svg|35px]]|| [[Le Lieu]] || fp. [lu ʎø, o lø, lu ʎœ] || align=&quot;center&quot; | 844 || align=&quot;right&quot; | 32.57
|| [[La Vallée du Lac de Joux (Bezirk)|La Vallée]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:Le Mont-sur-Lausanne-coat of arms.svg|35px]]|| [[Le Mont-sur-Lausanne]] || fp. [ao mɑ̃, lɔ mɑ̃, ao pti mɑ̃, ao grɑ̃ mɑ̃] || align=&quot;center&quot; | 5236 || align=&quot;right&quot; | 9.81
|| [[Bezirk Lausanne|Lausanne]] || [[Bezirk Lausanne|Lausanne]]
|-
|[[Datei:CHE Les Clées COA.svg|35px]]|| [[Les Clées]] || fp. [ɛ ˈçʎɛjɛ] || align=&quot;center&quot; | 153 || align=&quot;right&quot; | 7.02
|| [[Orbe (Bezirk)|Orbe]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:Le Vaud-coat of arms.svg|35px]]|| [[Le Vaud]] || fp. [ao vo, devɑ̃, dɛʀi lə vo] || align=&quot;center&quot; | 1083 || align=&quot;right&quot; | 3.11
|| [[Bezirk Nyon|Nyon]] || [[Bezirk Nyon|Nyon]]
|-
|[[Datei:CHE Leysin COA.svg|35px]]|| [[Leysin]] || fp. [ɛː laːetsɛ̃i] || align=&quot;center&quot; | 3209 || align=&quot;right&quot; | 18.53
|| [[Bezirk Aigle|Aigle]] || [[Bezirk Aigle|Aigle]]
|-
|[[Datei:Lignerolle-coat of arms.svg|35px]]|| [[Lignerolle]] || fp. [a riɲəraulɛ] || align=&quot;center&quot; | 374 || align=&quot;right&quot; | 10.62
|| [[Orbe (Bezirk)|Orbe]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:L Isle-coat of arms.svg|35px]]|| [[L’Isle VD]] || fp. [a ˈliːla] || align=&quot;center&quot; | 890 || align=&quot;right&quot; | 16.25
|| [[Cossonay (Bezirk)|Cossonay]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
|[[Datei:Lonay-coat of arms.svg|35px]]|| [[Lonay]] || fp. [a luˈne] || align=&quot;center&quot; | 2210 || align=&quot;right&quot; | 3.71
|| [[Bezirk Morges|Morges]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
|[[Datei:Longirod-coat of arms.svg|35px]]|| [[Longirod]] || fp. [a lɔ̃dzəˈru] || align=&quot;center&quot; | 376 || align=&quot;right&quot; | 9.48
|| [[Aubonne (Bezirk)|Aubonne]] || [[Bezirk Nyon|Nyon]]
|-
|[[Datei:CHE Lovatens COA.svg|35px]]|| [[Lovatens]] || fp. [a lowaˈtɛ̃] || align=&quot;center&quot; | 150 || align=&quot;right&quot; | 3.45
|| [[Moudon (Bezirk)|Moudon]] || [[Bezirk Broye-Vully|Broye-Vully]]
|-
|[[Datei:CHE Lucens COA.svg|35px]]|| [[Lucens]] || fp. [a lyˈsɛ̃] || align=&quot;center&quot; | 2212 || align=&quot;right&quot; | 19.28
|| [[Moudon (Bezirk)|Moudon]] || [[Bezirk Broye-Vully|Broye-Vully]]
|-
|[[Datei:Luins-coat of arms.svg|35px]]|| [[Luins]] ||&amp;nbsp;|| align=&quot;center&quot; | 482 || align=&quot;right&quot; | 2.69
|| [[Rolle (Bezirk)|Rolle]] || [[Bezirk Nyon|Nyon]]
|-
|[[Datei:CHE Lully VD COA.svg|35px]]|| [[Lully VD]] || fp. [a jyˈji] || align=&quot;center&quot; | 733 || align=&quot;right&quot; | 2.06
|| [[Bezirk Morges|Morges]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
|[[Datei:CHE Lussery-Villars COA.svg|35px]]|| [[Lussery-Villars]] || fp. [a lysəˈri] [a vəˈlaː] || align=&quot;center&quot; | 323 || align=&quot;right&quot; | 3.65
|| [[Cossonay (Bezirk)|Cossonay]] || [[Bezirk Gros-de-Vaud|Gros-de-Vaud]]
|-
|[[Datei:Lussy-sur-Morges-coat of arms.svg|35px]]|| [[Lussy-sur-Morges]] || fp. [a lyˈsiː] || align=&quot;center&quot; | 550 || align=&quot;right&quot; | 2.33
|| [[Bezirk Morges|Morges]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
|[[Datei:Lutry-blason.png|35px]]|| [[Lutry]] || fp. [a lyˈtri] || align=&quot;center&quot; | 8662 || align=&quot;right&quot; | 8.46
|| [[Lavaux (Bezirk)|Lavaux]] || [[Bezirk Lavaux-Oron|Lavaux-Oron]]
|-
|}
&lt;/div&gt;

=== M ===

&lt;div style=&quot;padding:1em 20px 1em 20px; color:#000000;text-align:left;&quot;&gt;
{| cellpadding=&quot;3&quot; cellspacing=&quot;0&quot; border=&quot;1&quot; style=&quot;border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;&quot;
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Wappe'''
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;160&quot; | '''Offizielle Name vo de Gmeind'''
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;160&quot; | '''Patois / Tütsch Name'''
!align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Iiwohner'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(31. Dez. 2005)&lt;/small&gt;
!align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Flächi'''&lt;br /&gt;km²
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;110&quot; | '''Bezirk'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(bis em 31. Dez. 2007)&lt;/small&gt;
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;130&quot; | '''Bezirk'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(ab em 1. Jan. 2008)&lt;/small&gt;
|-
|[[Datei:Maracon-coat of arms.svg|35px]]|| [[Maracon]] || fp. [marakɔ̃] || align=&quot;center&quot; | 427 || align=&quot;right&quot; | 4.39
|| [[Oron (Bezirk)|Oron]] || [[Bezirk Lavaux-Oron|Lavaux-Oron]]
|-
|[[Datei:Marchissy-coat of arms.svg|35px]]|| [[Marchissy]] || fp. [a marˈtsiː] || align=&quot;center&quot; | 356 || align=&quot;right&quot; | 11.98
|| [[Aubonne (Bezirk)|Aubonne]] || [[Bezirk Nyon|Nyon]]
|-
|[[Datei:Mathod-coat of arms.svg|35px]]|| [[Mathod]] || fp. [a maˈtu] || align=&quot;center&quot; | 493 || align=&quot;right&quot; | 6.59
|| [[Bezirk Yverdon|Yverdon]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:Mauborget-coat of arms.svg|35px]]|| [[Mauborget]] || fp. [o maːbɔrˈdzɛ, mɔ̃bɔrˈdzɛ] || align=&quot;center&quot; | 94 || align=&quot;right&quot; | 5.50
|| [[Grandson (Bezirk)|Grandson]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:Mauraz-coat of arms.svg|35px]]|| [[Mauraz]] || fp. [ɛ̃ mɔ̃raː, ɛːˈmaura] || align=&quot;center&quot; | 49 || align=&quot;right&quot; | 0.50
|| [[Cossonay (Bezirk)|Cossonay]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
|[[Datei:CHE Mex VD COA.svg|35px]]|| [[Mex VD]] || fp. [ɛ me] || align=&quot;center&quot; | 560 || align=&quot;right&quot; | 2.90
|| [[Cossonay (Bezirk)|Cossonay]] || [[Bezirk Gros-de-Vaud|Gros-de-Vaud]]
|-
|[[Datei:Mies-coat of arms.svg|35px]]|| [[Mies VD]] || fp. [a ˈmiːja, mia] || align=&quot;center&quot; | 1482 || align=&quot;right&quot; | 3.47
|| [[Bezirk Nyon|Nyon]] || [[Bezirk Nyon|Nyon]]
|-
|[[Datei:CHE Missy COA.svg|35px]]|| [[Missy VD]] || fp. [a məˈsi], dt. Missach*|| align=&quot;center&quot; | 273 || align=&quot;right&quot; | 3.10
|| [[Payerne (Bezirk)|Payerne]] || [[Bezirk Broye-Vully|Broye-Vully]]
|-
|[[Datei:Moiry-blason.jpg|35px]]|| [[Moiry VD]] || fp. [a mwaɛˈri] || align=&quot;center&quot; | 238 || align=&quot;right&quot; | 6.66
|| [[Cossonay (Bezirk)|Cossonay]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
|[[Datei:Mollens-coat of arms.svg|35px]]|| [[Mollens VD]] || fp. [mɔˈlɛ̃] || align=&quot;center&quot; | 267 || align=&quot;right&quot; | 11.00
|| [[Aubonne (Bezirk)|Aubonne]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
|[[Datei:Molondin-coat of arms.svg|35px]]|| [[Molondin]] ||&amp;nbsp;|| align=&quot;center&quot; | 173 || align=&quot;right&quot; | 5.53
|| [[Bezirk Yverdon|Yverdon]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:Montagny-pres-Yverdon-coat of arms.svg|35px]]|| [[Montagny-près-Yverdon]] || fp. [a mɔ̃taˈɲi] || align=&quot;center&quot; | 625 || align=&quot;right&quot; | 3.55
|| [[Bezirk Yverdon|Yverdon]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:CHE Montanaire COA.svg|35px|Montanaire]]|| [[Montanaire]] ||&amp;nbsp;|| align=&quot;center&quot; | || align=&quot;right&quot; | 33.47
|| [[Bezirk Moudon|Moudon]]&lt;br&gt;[[Bezirk Yverdon|Yverdon]] || [[Bezirk Gros-de-Vaud|Gros-de-Vaud]]
|-
|[[Datei:CHE Montcherand COA.svg|35px]]|| [[Montcherand]] || fp. [a mɔ̃tsəˈrɑ̃] || align=&quot;center&quot; | 397 || align=&quot;right&quot; | 3.05
|| [[Orbe (Bezirk)|Orbe]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:Montherod-coat of arms.svg|35px]]|| [[Montherod]] || fp. [a mɔ̃tɛˈru] || align=&quot;center&quot; | 475 || align=&quot;right&quot; | 4.97
|| [[Aubonne (Bezirk)|Aubonne]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
|[[Datei:Montilliez-coat of arms.svg|35px|Montilliez]]|| [[Montilliez]] ||&amp;nbsp;|| align=&quot;center&quot; |{{EWZ CH|CH-VD|5540}}|| align=&quot;right&quot; | 11.94 || [[Bezirk Echallens|Echallens]] || [[Bezirk Gros-de-Vaud|Gros-de-Vaud]]
|-
|[[Datei:Mont-la-Ville-coat of arms.svg|35px]]|| [[Mont-la-Ville]] || fp. [a mɔ̃ la ˈvəla] || align=&quot;center&quot; | 332 || align=&quot;right&quot; | 19.75
|| [[Cossonay (Bezirk)|Cossonay]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
|[[Datei:Montpreveyres-coat of arms.svg|35px]]|| [[Montpreveyres]] || fp. [a mɔ̃prɛˈvaːru] || align=&quot;center&quot; | 487 || align=&quot;right&quot; | 4.11
|| [[Oron (Bezirk)|Oron]] || [[Bezirk Lavaux-Oron|Lavaux-Oron]]
|-
|[[Datei:CHE Montreux COA.svg|35px]]|| [[Montreux]] || fp. [murço]; dt. Muchtern, Muchteren, Mustrutz*|| align=&quot;center&quot; | 23'010 || align=&quot;right&quot; | 33.40
|| [[Vevey (Bezirk)|Vevey]] || [[Riviera-Pays-d’Enhaut (Bezirk)|Riviera-Pays-d’Enhaut]]
|-
|[[Datei:Montricher-coat of arms.svg|35px]]|| [[Montricher VD]] || fp. [murˈtsi] || align=&quot;center&quot; | 750 || align=&quot;right&quot; | 25.94
|| [[Cossonay (Bezirk)|Cossonay]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
|[[Datei:Mont-sur-Rolle-coat of arms.svg|35px]]|| [[Mont-sur-Rolle]] || fp. [ɛ̃ mɔ̃, ɛː mɔ̃ dəˈsy] || align=&quot;center&quot; | 1887 || align=&quot;right&quot; | 3.89
|| [[Rolle (Bezirk)|Rolle]] || [[Bezirk Nyon|Nyon]]
|-
|[[Datei:CHE Morges COA.svg|35px]]|| '''[[Morges]]''' || fp. Mordze [ˈmɔrdzɛ, ˈmwardzɛ]; dt. Morsee*|| align=&quot;center&quot; | 13'959 || align=&quot;right&quot; | 3.86
|| '''[[Bezirk Morges|Morges]]''' || '''[[Bezirk Morges|Morges]]'''
|-
|[[Datei:Morrens-coat of arms.svg|35px]]|| [[Morrens]] || fp. [mɔˈrɛ̃] || align=&quot;center&quot; | 956 || align=&quot;right&quot; | 3.68
|| [[Echallens (Bezirk)|Echallens]] || [[Bezirk Gros-de-Vaud|Gros-de-Vaud]]
|-
| [[Datei:CHE Moudon COA.svg|35px]]|| '''[[Moudon]]''' || fp. Modon [a mɔːˈdɔ̃]; dt. Milden*|| align=&quot;center&quot; | 4327 || align=&quot;right&quot; | 15.68
||[[Moudon (Bezirk)|Moudon]]|| [[Bezirk Broye-Vully|Broye-Vully]]
|-
|[[Datei:CHE Mutrux COA.svg|35px]]|| [[Mutrux]] || fp. [a mwɛˈtry] || align=&quot;center&quot; | 139 || align=&quot;right&quot; | 3.21
|| [[Grandson (Bezirk)|Grandson]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|}
&lt;/div&gt;

=== N ===

&lt;div style=&quot;padding:1em 20px 1em 20px; color:#000000;text-align:left;&quot;&gt;
{| cellpadding=&quot;3&quot; cellspacing=&quot;0&quot; border=&quot;1&quot; style=&quot;border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;&quot;
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Wappe'''
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;160&quot; | '''Offiziell Name vo de Gmeind'''
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;160&quot; | '''Patois / Tütsch Name'''
!align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Iiwohner'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(31. Dez. 2005)&lt;/small&gt;
!align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Flächi'''&lt;br /&gt;km²
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;110&quot; | '''Bezirk'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(bis em 31. Dez. 2007)&lt;/small&gt;
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;130&quot; | '''Bezirk'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(ab em 1. Jan. 2008)&lt;/small&gt;
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Datei:Novalles-coat of arms.svg|35px]]|| [[Novalles]] ||&amp;nbsp;|| align=&quot;center&quot; | 101 || align=&quot;right&quot; | 2.05
|| [[Grandson (Bezirk)|Grandson]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Datei:Noville.jpg|35px|Noville]] || [[Noville VD|Noville]] || fp. [nuˈvəla] &amp;nbsp;|| align=&quot;center&quot; | 652 || align=&quot;right&quot; | 10.32
|| [[Bezirk Aigle|Aigle]] || [[Bezirk Aigle|Aigle]]
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Datei:CHE Nyon COA.svg|35px]]|| '''[[Nyon]]''' ||dt. Neuss*|| align=&quot;center&quot; | 16'841 || align=&quot;right&quot; | 6.82
|| '''[[Bezirk Nyon|Nyon]]''' || '''[[Bezirk Nyon|Nyon]]'''
|-
|}
&lt;/div&gt;

=== O ===

&lt;div style=&quot;padding:1em 20px 1em 20px; color:#000000;text-align:left;&quot;&gt;
{| cellpadding=&quot;3&quot; cellspacing=&quot;0&quot; border=&quot;1&quot; style=&quot;border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;&quot;
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Wappe'''
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;160&quot; | '''Offiziell Name vo de Gmeind'''
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;160&quot; | '''Patois / Tütsch Name'''
!align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Iiwohner'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(31. Dez. 2005)&lt;/small&gt;
!align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Flächi'''&lt;br /&gt;km²
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;110&quot; | '''Bezirk'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(bis em 31. Dez. 2007)&lt;/small&gt;
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;130&quot; | '''Bezirk'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(ab em 1. Jan. 2008)&lt;/small&gt;
|-
|[[Datei:Ogens-coat of arms.svg|35px|Ogens]] || [[Ogens]] ||fp. [a ɔˈdzɛː] || align=&quot;center&quot; | 256 || align=&quot;right&quot; | 3.41
|| [[Moudon (Bezirk)|Moudon]] || [[Bezirk Gros-de-Vaud|Gros-de-Vaud]]
|-
| [[Datei:CHE Ollon VD COA.svg|35px]]|| [[Ollon]] ||fp. [a yˈlɔ̃], dt. Olun*|| align=&quot;center&quot; | 6536 || align=&quot;right&quot; | 59.59
|| [[Bezirk Aigle|Aigle]] || [[Bezirk Aigle|Aigle]]
|-
|[[Datei:CHE Onnens COA.svg|35px]]|| [[Onnens VD]] ||fp. [ɔˈnɛ̃] || align=&quot;center&quot; | 434 || align=&quot;right&quot; | 5.13
|| [[Grandson (Bezirk)|Grandson]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:CHE Oppens COA.svg|35px]]|| [[Oppens]] ||fp. [a ɔˈpɛː] || align=&quot;center&quot; | 174 || align=&quot;right&quot; | 3.60
|| [[Bezirk Yverdon|Yverdon]] || [[Bezirk Gros-de-Vaud|Gros-de-Vaud]]
|-
|[[Datei:Wappen Orbe.svg|35px]]|| '''[[Orbe VD]]''' ||fp. Orba [ɔrba]; dt. Orbach*|| align=&quot;center&quot; | 5251 || align=&quot;right&quot; | 12.04
|| '''[[Orbe (Bezirk)|Orbe]]''' || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:Orges-coat of arms.svg|35px]]|| [[Orges VD]] ||fp. [a ˈoʀdzɛ] || align=&quot;center&quot; | 228 || align=&quot;right&quot; | 4.01
|| [[Bezirk Yverdon|Yverdon]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:CHE Ormont-Dessous COA.svg|35px]]|| [[Ormont-Dessous]] ||fp. [ez ɔrˈmɔ̃, luz ɔrˈmɔ̃, a ɔrmɔ̃ deˈzɔ, ɔrˈmɔ̃ dɛzɔ] || align=&quot;center&quot; | 1031 || align=&quot;right&quot; | 64.09
|| [[Bezirk Aigle|Aigle]] || [[Bezirk Aigle|Aigle]]
|-
|[[Datei:CHE Ormont-Dessus COA.svg|35px]]|| [[Ormont-Dessus]] ||fp. [ez ɔʀˈmɔ̃ , jə vezɛ̃n ɔrmɔ̃ deˈsy] || align=&quot;center&quot; | 1431 || align=&quot;right&quot; | 61.53
|| [[Bezirk Aigle|Aigle]] || [[Bezirk Aigle|Aigle]]
|-
|[[Datei:Orny-coat of arms.svg|35px]]|| [[Orny VD]] ||fp. [orˈni] || align=&quot;center&quot; | 365 || align=&quot;right&quot; | 5.55
|| [[Cossonay (Bezirk)|Cossonay]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
|[[Datei:CHE Oron-la-Ville COA.svg|35px]]|| '''[[Oron VD]]''' ||fp. [urɔ̃] || align=&quot;center&quot; | 6054&lt;!--31.12.2020--&gt; || align=&quot;right&quot; | 26.28
|| '''[[Oron (Bezirk)|Oron]]''' || [[Bezirk Lavaux-Oron|Lavaux-Oron]]
|-
|[[Datei:CHE Orzens COA.svg|35px]]|| [[Orzens]] ||fp. [a ɔrˈzɛ̃] || align=&quot;center&quot; | 213 || align=&quot;right&quot; | 4.19
|| [[Bezirk Yverdon|Yverdon]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:Oulens-sous-Échallens-coat of arms.svg|35px|Oulens]] || [[Oulens-sous-Echallens]] ||fp. [a ulɛ̃] || align=&quot;center&quot; | 418 || align=&quot;right&quot; | 5.88
|| [[Echallens (Bezirk)|Echallens]] || [[Bezirk Gros-de-Vaud|Gros-de-Vaud]]
|-
|}
&lt;/div&gt;

=== P ===

&lt;div style=&quot;padding:1em 20px 1em 20px; color:#000000;text-align:left;&quot;&gt;
{| cellpadding=&quot;3&quot; cellspacing=&quot;0&quot; border=&quot;1&quot; style=&quot;border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;&quot;
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Wappe'''
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;160&quot; | '''Offiziell Name vo de Gmeind'''
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;160&quot; | '''Patois / Tütsch Name'''
!align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Iiwohner'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(31. Dez. 2005)&lt;/small&gt;
!align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Flächi'''&lt;br /&gt;km²
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;110&quot; | '''Bezirk'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(bis em 31. Dez. 2007)&lt;/small&gt;
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;130&quot; | '''Bezirk'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(ab em 1. Jan. 2008)&lt;/small&gt;
|-
|[[Datei:Coat of arms of Pailly, Vaud.svg|35px|Pailly]] || [[Pailly VD]] || fp. [a paːˈji] || align=&quot;center&quot; | 433 || align=&quot;right&quot; | 5.77
|| [[Echallens (Bezirk)|Echallens]] || [[Bezirk Gros-de-Vaud|Gros-de-Vaud]]
|-
|[[Datei:Paudex-blason.jpg|35px]]|| [[Paudex]] || fp. [pauˈde] || align=&quot;center&quot; | 1365 || align=&quot;right&quot; | 0.49
|| [[Bezirk Lausanne|Lausanne]] || [[Bezirk Lavaux-Oron|Lavaux-Oron]]
|-
|[[Datei:CHE Payerne VD COA.svg|35px]]|| '''[[Payerne]]''' || fp. [paːˈjɛrnu]; dt. Peterlingen**|| align=&quot;center&quot; | 7775 || align=&quot;right&quot; | 24.19
|| '''[[Payerne (Bezirk)|Payerne]]''' || '''[[Bezirk Broye-Vully|Broye-Vully]]'''
|-
|[[Datei:CHE Penthalaz COA.svg|35px]]|| [[Penthalaz]] || fp. [a pɛ̃ˈtala] || align=&quot;center&quot; | 2238 || align=&quot;right&quot; | 3.87
|| [[Cossonay (Bezirk)|Cossonay]] || [[Bezirk Gros-de-Vaud|Gros-de-Vaud]]
|-
|[[Datei:Penthaz-coat of arms.svg|35px]]|| [[Penthaz]] ||&amp;nbsp;|| align=&quot;center&quot; | 1361 || align=&quot;right&quot; | 3.91
|| [[Cossonay (Bezirk)|Cossonay]] || [[Bezirk Gros-de-Vaud|Gros-de-Vaud]]
|-
|[[Datei:Penthéréaz-coat of arms.svg|35px]]|| [[Penthéréaz]] || fp. [a pɑ̃tɛˈrja] || align=&quot;center&quot; | 365 || align=&quot;right&quot; | 5.66
|| [[Echallens (Bezirk)|Echallens]] || [[Bezirk Gros-de-Vaud|Gros-de-Vaud]]
|-
|[[Datei:CHE Perroy COA.svg|35px]]|| [[Perroy VD]] || fp. [a pɛˈrwaː] || align=&quot;center&quot; | 1242 || align=&quot;right&quot; | 2.89
|| [[Rolle (Bezirk)|Rolle]] || [[Bezirk Nyon|Nyon]]
|-
|[[Datei:Poliez-Pittet.jpg|35px]]|| [[Poliez-Pittet]] || fp. [a pwi pəˈtɛ] || align=&quot;center&quot; | 625 || align=&quot;right&quot; | 5.00
|| [[Echallens (Bezirk)|Echallens]] || [[Bezirk Gros-de-Vaud|Gros-de-Vaud]]
|-
|[[Datei:Pompaples-coat of arms.svg|35px]]|| [[Pompaples]] || fp. [a pɔ̃ˈpapjɔ, pɔ̃ˈpapjə] || align=&quot;center&quot; | 672 || align=&quot;right&quot; | 4.45
|| [[Cossonay (Bezirk)|Cossonay]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
|[[Datei:Pomy-coat of arms.svg|35px]]|| [[Pomy VD]] || fp. [a pɔˈmi] || align=&quot;center&quot; | 612 || align=&quot;right&quot; | 5.62
|| [[Bezirk Yverdon|Yverdon]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:Prangins-coat of arms.svg|35px]]|| [[Prangins]] || fp. [prɑ̃ˈdzɛ̃] || align=&quot;center&quot; | 3464 || align=&quot;right&quot; | 6.06
|| [[Bezirk Nyon|Nyon]] || [[Bezirk Nyon|Nyon]]
|-
|[[Datei:CHE Premier COA.svg|35px]]|| [[Premier VD|Premier]] || fp. [a prəˈmi] || align=&quot;center&quot; | 207 || align=&quot;right&quot; | 6.11
|| [[Orbe (Bezirk)|Orbe]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:Preverenges-coat of arms.svg|35px]]|| [[Préverenges]] || fp. [prɔvəˈrɛːdzə] || align=&quot;center&quot; | 4424 || align=&quot;right&quot; | 1.84
|| [[Bezirk Morges|Morges]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
|[[Datei:CHE Prévonloup COA.svg|35px]]|| [[Prévonloup]] || fp. [a prɛvɔ̃ˈlɑː] || align=&quot;center&quot; | 132 || align=&quot;right&quot; | 1.84
|| [[Moudon (Bezirk)|Moudon]] || [[Bezirk Broye-Vully|Broye-Vully]]
|-
|[[Datei:Wappen Prilly.svg|35px]]|| [[Prilly]] || fp. [a prəˈji] || align=&quot;center&quot; | 10'653 || align=&quot;right&quot; | 2.17
|| [[Bezirk Lausanne|Lausanne]] || [[Bezirk Ouest lausannois|Ouest lausannois]]
|-
|[[Datei:CHE Provence COA.svg|35px]]|| [[Provence VD|Provence]] || fp. [a proˈvɛ̃s] || align=&quot;center&quot; | 373 || align=&quot;right&quot; | 31.79
|| [[Grandson (Bezirk)|Grandson]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:CHE Puidoux COA.svg|35px]]|| [[Puidoux]] || fp. [pweiˈdɑːy, a pwɛːˈdɔ] || align=&quot;center&quot; | 2438 || align=&quot;right&quot; | 22.86
|| [[Lavaux (Bezirk)|Lavaux]] || [[Bezirk Lavaux-Oron|Lavaux-Oron]]
|-
|[[Datei:Pully Wappen.svg|35px]]|| [[Pully]] || fp. [a pyˈji] &amp;nbsp;|| align=&quot;center&quot; | 16'484 || align=&quot;right&quot; | 5.84
|| [[Bezirk Lausanne|Lausanne]] || [[Bezirk Lavaux-Oron|Lavaux-Oron]]
|-
|}
&lt;/div&gt;

=== R ===

&lt;div style=&quot;padding:1em 20px 1em 20px; color:#000000;text-align:left;&quot;&gt;
{| cellpadding=&quot;3&quot; cellspacing=&quot;0&quot; border=&quot;1&quot; style=&quot;border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;&quot;
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Wappe'''
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;160&quot; | '''Offiziell Name vo de Gmeind'''
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;160&quot; | '''Patois / Tütsch Name'''
!align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Iiwohner'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(31. Dez. 2005)&lt;/small&gt;
!align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Flächi'''&lt;br /&gt;km²
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;110&quot; | '''Bezirk'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(bis em 31. Dez. 2007)&lt;/small&gt;
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;130&quot; | '''Bezirk'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(ab em 1. Jan. 2008)&lt;/small&gt;
|-
| [[Datei:Rances-coat of arms.svg|35px|Rances]] || [[Rances VD|Rances]] || fp. [a rɑ̃s, a ˈrɑ̃sɛ] || align=&quot;center&quot; | 440 || align=&quot;right&quot; | 9.84
|| [[Orbe (Bezirk)|Orbe]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:Renens-blason.png|35px]]|| '''[[Renens]]''' || fp. [a rəˈnɛ̃] || align=&quot;center&quot; | 18'102 || align=&quot;right&quot; | 2.96
|| [[Bezirk Lausanne|Lausanne]] || '''[[Bezirk Ouest lausannois|Ouest lausannois]]'''
|-
|[[Datei:CHE Rennaz COA.svg|35px]]|| [[Rennaz]] || fp. [a ˈrɛːna] || align=&quot;center&quot; | 608 || align=&quot;right&quot; | 2.21
|| [[Bezirk Aigle|Aigle]] || [[Bezirk Aigle|Aigle]]
|-
|[[Datei:CHE Rivaz COA.svg|35px]]|| [[Rivaz VD|Rivaz]] || fp. [ˈriːva] || align=&quot;center&quot; | 351 || align=&quot;right&quot; | 0.32
|| [[Lavaux (Bezirk)|Lavaux]] || [[Bezirk Lavaux-Oron|Lavaux-Oron]]
|-
|[[Datei:CHE Roche COA.svg|35px]]|| [[Roche VD|Roche]] || fp. [ˈrətsɛ] || align=&quot;center&quot; | 894 || align=&quot;right&quot; | 6.45
|| [[Bezirk Aigle|Aigle]] || [[Bezirk Aigle|Aigle]]
|-
|[[Datei:CHE Rolle COA.svg|35px]]|| '''[[Rolle VD|Rolle]]''' || fp. [a ˈrɔlu] || align=&quot;center&quot; | 4591 || align=&quot;right&quot; | 2.72
|| '''[[Rolle (Bezirk)|Rolle]]''' || [[Bezirk Nyon|Nyon]]
|-
|[[Datei:Blason Romainmôtier-Envy.svg|35px]]|| [[Romainmôtier-Envy]] || fp. [a rəmɑ̃məˈti] [a ɛˈvi] || align=&quot;center&quot; | 455 || align=&quot;right&quot; | 7.01
|| [[Orbe (Bezirk)|Orbe]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:Romanel-sur-Lausanne-coat of arms.svg|35px]]|| [[Romanel-sur-Lausanne]] || fp. [a rmaˈni] || align=&quot;center&quot; | 3164 || align=&quot;right&quot; | 2.87
|| [[Bezirk Lausanne|Lausanne]] || [[Bezirk Lausanne|Lausanne]]
|-
|[[Datei:Romanel-sur-Morges-coat of arms.svg|35px]]|| [[Romanel-sur-Morges]] || fp. [a rəmaˈne] || align=&quot;center&quot; | 453 || align=&quot;right&quot; | 1.75
|| [[Bezirk Morges|Morges]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
|[[Datei:Ropraz.jpg|35px]]|| [[Ropraz]] || fp. [a rɔˈpraː] || align=&quot;center&quot; | 361 || align=&quot;right&quot; | 4.82
|| [[Oron (Bezirk)|Oron]] || [[Bezirk Broye-Vully|Broye-Vully]]
|-
|[[Datei:CHE Rossenges COA.svg|35px]]|| [[Rossenges]] || fp. [a ʀɔˈsɛ̃dzɛ] || align=&quot;center&quot; | 46 || align=&quot;right&quot; | 1.08
|| [[Moudon (Bezirk)|Moudon]] || [[Bezirk Broye-Vully|Broye-Vully]]
|-
|[[Datei:CHE Rossinière COA.svg|35px]]|| [[Rossinière]] || fp. [a la rɔzəˈnairə], dt. Russeneiri*|| align=&quot;center&quot; | 492 || align=&quot;right&quot; | 23.34
|| [[Pays-d'Enhaut (Bezirk)|Pays-d'Enhaut]] || [[Riviera-Pays-d’Enhaut (Bezirk)|Riviera-Pays-d’Enhaut]]
|-
| [[Datei:CHE Rougemont COA.svg|35px]]|| [[Rougemont VD|Rougemont]] || fp. [a ʀodzoˈmɔ̃], dt. Rötschmund/Retschmund*|| align=&quot;center&quot; | 903 || align=&quot;right&quot; | 48.56
|| [[Pays-d'Enhaut (Bezirk)|Pays-d'Enhaut]] || [[Riviera-Pays-d’Enhaut (Bezirk)|Riviera-Pays-d’Enhaut]]
|-
| [[Datei:Rovray-coat of arms.svg|35px]] || [[Rovray]] || fp. [a roˈvre] || align=&quot;center&quot; | 135 || align=&quot;right&quot; | 3.21
|| [[Bezirk Yverdon|Yverdon]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
| [[Datei:CHE Rueyres COA.svg|35px|Rueyres]] || [[Rueyres VD|Rueyres]] || fp. [a ryˈaːrə] || align=&quot;center&quot; | 221 || align=&quot;right&quot; | 2.01
|| [[Echallens (Bezirk)|Echallens]] || [[Bezirk Gros-de-Vaud|Gros-de-Vaud]]
|-
|}
&lt;/div&gt;

=== S ===

&lt;div style=&quot;padding:1em 20px 1em 20px; color:#000000;text-align:left;&quot;&gt;
{| cellpadding=&quot;3&quot; cellspacing=&quot;0&quot; border=&quot;1&quot; style=&quot;border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;&quot;
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Wappe'''
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;160&quot; | '''Offiziell Name vo de Gmeind'''
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;160&quot; | '''Patois / Tütsch Name'''
!align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Iiwohner'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(31. Dez. 2005)&lt;/small&gt;
!align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Flächi'''&lt;br /&gt;km²
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;110&quot; | '''Bezirk'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(bis em 31. Dez. 2007)&lt;/small&gt;
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;130&quot; | '''Bezirk'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(ab em 1. Jan. 2008)&lt;/small&gt;
|-
|[[Datei:Saint-Barthélemy-coat of arms.svg|35px|Saint-Barthélemy]] || [[Saint-Barthélemy VD]] || fp. [sɛ̃ bartlɔˈmaː] || align=&quot;center&quot; | 640 || align=&quot;right&quot; | 4.11
|| [[Echallens (Bezirk)|Echallens]] || [[Bezirk Gros-de-Vaud|Gros-de-Vaud]]
|-
|[[Datei:Saint-Cergue-coat of arms.svg|35px]]|| [[Saint-Cergue]] || fp. [sɛ̃ ˈfrugɔ, sɛ̃ ˈfrəgɔ, sɛ̃ ˈsɛrgo] || align=&quot;center&quot; | 1772 || align=&quot;right&quot; | 24.26
|| [[Bezirk Nyon|Nyon]] || [[Bezirk Nyon|Nyon]]
|-
|[[Datei:Saint-George-coat of arms.svg|35px]]|| [[Saint-George]] || fp. [a sɛː ˈdzordzə] || align=&quot;center&quot; | 754 || align=&quot;right&quot; | 12.30
|| [[Aubonne (Bezirk)|Aubonne]] || [[Bezirk Nyon|Nyon]]
|-
|[[Datei:Saint-Livres-coat of arms.svg|35px]]|| [[Saint-Livres]] || fp. [se ˈlivru] || align=&quot;center&quot; | 570 || align=&quot;right&quot; | 8.10
|| [[Aubonne (Bezirk)|Aubonne]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
|[[Datei:Saint-Oyens-coat of arms.svg|35px]]|| [[Saint-Oyens]] || fp. [sɛt yˈɛː] || align=&quot;center&quot; | 266 || align=&quot;right&quot; | 3.04
|| [[Aubonne (Bezirk)|Aubonne]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
|[[Datei:CHE Saint-Prex COA.svg|35px]]|| [[Saint-Prex]] || fp. [a sɛː ˈpre] || align=&quot;center&quot; | 4591 || align=&quot;right&quot; | 5.49
|| [[Bezirk Morges|Morges]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
|[[Datei:CHE Saint-Saphorin COA.svg|35px]]|| [[Saint-Saphorin (Lavaux)]] || fp. [sɛ̃tuˈrɛ̃] || align=&quot;center&quot; | 357 || align=&quot;right&quot; | 0.90
|| [[Lavaux (Bezirk)|Lavaux]] || [[Bezirk Lavaux-Oron|Lavaux-Oron]]
|-
|[[Datei:Saint-Sulpice-coat of arms.svg|35px]]|| [[Saint-Sulpice VD|Saint-Sulpice]] || fp. [a sɛ syrpi] || align=&quot;center&quot; | 2915 || align=&quot;right&quot; | 1.85
|| [[Bezirk Morges|Morges]] || [[Bezirk Ouest lausannois|Ouest lausannois]]
|-
|[[Datei:Sainte-Croix-coat of arms.svg|35px]]|| [[Sainte-Croix VD|Sainte-Croix]] || fp. [a sɛ̃rkrɛː] || align=&quot;center&quot; | 4278 || align=&quot;right&quot; | 39.43
|| [[Grandson (Bezirk)|Grandson]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:Saubraz-coat of arms.svg|35px]]|| [[Saubraz]] || fp. [a ˈsobra] || align=&quot;center&quot; | 267 || align=&quot;right&quot; | 3.69
|| [[Aubonne (Bezirk)|Aubonne]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
|[[Datei:Savigny-coat of arms.svg|35px]]|| [[Savigny VD|Savigny]] || fp. [savəˈɲi] || align=&quot;center&quot; | 3287 || align=&quot;right&quot; | 16.00
|| [[Lavaux (Bezirk)|Lavaux]] || [[Bezirk Lavaux-Oron|Lavaux-Oron]]
|-
|[[Datei:Senarclens-blason.jpg|35px]]|| [[Senarclens]] || fp. [sənarˈçʎɛː, sənaˈçɛː] || align=&quot;center&quot; | 330 || align=&quot;right&quot; | 3.98
|| [[Cossonay (Bezirk)|Cossonay]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
| [[Datei:CHE Sergey COA.svg|35px]]|| [[Sergey]] || fp. [a sɛrˈdzɛː] || align=&quot;center&quot; | 116 || align=&quot;right&quot; | 1.48
|| [[Orbe (Bezirk)|Orbe]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:Servion-coat of arms.svg|35px]]|| [[Servion]] || fp. [a sɛrˈjɔ̃] || align=&quot;center&quot; | 1062 || align=&quot;right&quot; | 4.20
|| [[Oron (Bezirk)|Oron]] || [[Bezirk Lavaux-Oron|Lavaux-Oron]]
|-
|[[Datei:Signy-Avenex-blason.png|35px]]|| [[Signy-Avenex]] || fp. [ʃəˈɲi] [aːvəˈne] || align=&quot;center&quot; | 412 || align=&quot;right&quot; | 1.93
|| [[Bezirk Nyon|Nyon]] || [[Bezirk Nyon|Nyon]]
|-
|[[Datei:CHE Suchy COA.svg|35px]]|| [[Suchy]] || fp. [a syˈtsi] || align=&quot;center&quot; | 356 || align=&quot;right&quot; | 6.66
|| [[Bezirk Yverdon|Yverdon]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|[[Datei:Sullens-coat of arms.svg|35px]]|| [[Sullens]] || fp. [syˈlɛː, sylɛ̃] || align=&quot;center&quot; | 871 || align=&quot;right&quot; | 3.84
|| [[Cossonay (Bezirk)|Cossonay]] || [[Bezirk Gros-de-Vaud|Gros-de-Vaud]]
|-
|[[Datei:CHE Suscévaz COA.svg|35px]]|| [[Suscévaz]] || fp. [səˈsiːva, səˈseva] || align=&quot;center&quot; | 182 || align=&quot;right&quot; | 4.15
|| [[Bezirk Yverdon|Yverdon]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
| [[Datei:CHE Syens COA.svg|35px|Syens]] || [[Syens]] || fp. [a ʃɛ̃] || align=&quot;center&quot; | 142 || align=&quot;right&quot; | 2.53
|| [[Moudon (Bezirk)|Moudon]] || [[Bezirk Broye-Vully|Broye-Vully]]
|-
|}
&lt;/div&gt;

=== T ===

&lt;div style=&quot;padding:1em 20px 1em 20px; color:#000000;text-align:left;&quot;&gt;
{| cellpadding=&quot;3&quot; cellspacing=&quot;0&quot; border=&quot;1&quot; style=&quot;border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;&quot;
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Wappe'''
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;160&quot; | '''Offiziell Name vo de Gmeind'''
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;160&quot; | '''Patois / Tütsch Name'''
!align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Iiwohner'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(31. Dez. 2005)&lt;/small&gt;
!align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Flächi'''&lt;br /&gt;km²
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;110&quot; | '''Bezirk'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(bis em 31. Dez. 2007)&lt;/small&gt;
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;130&quot; | '''Bezirk'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(ab em 1. Jan. 2008)&lt;/small&gt;
|-
|[[Datei:Tannay-coat of arms.svg|35px]] || [[Tannay VD]] || fp. [taˈnɛ] || align=&quot;center&quot; | 1248 || align=&quot;right&quot; | 1.80
|| [[Bezirk Nyon|Nyon]] || [[Bezirk Nyon|Nyon]]
|-
|[[Datei:Tartegnin-coat of arms.svg|35px]] || [[Tartegnin]] || fp. [a tartəˈɲɛ̃, a tɛrtəˈɲɛ̃] || align=&quot;center&quot; | 209 || align=&quot;right&quot; | 1.09
|| [[Rolle (Bezirk)|Rolle]] || [[Bezirk Nyon|Nyon]]
|-
| [[Datei:CHE Tévenon COA.svg|35px|Tévenon]] || [[Tévenon]] ||&amp;nbsp;|| align=&quot;center&quot; |{{EWZ CH|CH-VD|5571}}|| align=&quot;right&quot; | 14.27
|| [[Bezirk Grandson|Grandson]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
| [[Datei:Tolochenaz-coat of arms.svg|35px]] || [[Tolochenaz]] || fp. [a tɔlɔˈtsəna] || align=&quot;center&quot; | 1640 || align=&quot;right&quot; | 1.58
|| [[Bezirk Morges|Morges]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
| [[Datei:Trelex-coat of arms.svg|35px]] || [[Trélex]] || fp. [a treˈle] || align=&quot;center&quot; | 1161 || align=&quot;right&quot; | 5.69
|| [[Bezirk Nyon|Nyon]] || [[Bezirk Nyon|Nyon]]
|-
|[[Datei:CHE Trey COA.svg|35px]]|| [[Trey]] || fp. [a traː] || align=&quot;center&quot; | 235 || align=&quot;right&quot; | 3.80
|| [[Payerne (Bezirk)|Payerne]] || [[Bezirk Broye-Vully|Broye-Vully]]
|-
|[[Datei:Treycovagnes-coat of arms.svg|35px]]|| [[Treycovagnes]] ||&amp;nbsp;|| align=&quot;center&quot; | 475 || align=&quot;right&quot; | 2.07
|| [[Bezirk Yverdon|Yverdon]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
| [[Datei:CHE Treytorrens COA.svg|35px|Treytorrens VD]] || [[Treytorrens (Payerne)]] || fp. [a trɛtɔˈrɛ̃] || align=&quot;center&quot; | 117 || align=&quot;right&quot; | 3.06
|| [[Payerne (Bezirk)|Payerne]] || [[Bezirk Broye-Vully|Broye-Vully]]
|-
|}
&lt;/div&gt;

=== U ===

&lt;div style=&quot;padding:1em 20px 1em 20px; color:#000000;text-align:left;&quot;&gt;
{| cellpadding=&quot;3&quot; cellspacing=&quot;0&quot; border=&quot;1&quot; style=&quot;border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;&quot;
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Wappe'''
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;160&quot; | '''Offiziell Name vo de Gmeind'''
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;160&quot; | '''Patois / Tütsch Name'''
!align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Iiwohner'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(31. Dez. 2005)&lt;/small&gt;
!align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Flächi'''&lt;br /&gt;km²
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;110&quot; | '''Bezirk'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(bis em 31. Dez. 2007)&lt;/small&gt;
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;130&quot; | '''Bezirk'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(ab em 1. Jan. 2008)&lt;/small&gt;
|-
| [[Datei:Ursins-coat of arms.svg|35px|Ursins]] || [[Ursins]] || fp. [a uːsɛ̃] || align=&quot;center&quot; | 181 || align=&quot;right&quot; | 3.37
|| [[Bezirk Yverdon|Yverdon]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
|}
&lt;/div&gt;

=== V ===

&lt;div style=&quot;padding:1em 20px 1em 20px; color:#000000;text-align:left;&quot;&gt;
{| cellpadding=&quot;3&quot; cellspacing=&quot;0&quot; border=&quot;1&quot; style=&quot;border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;&quot;
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Wappe'''
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;160&quot; | '''Offiziell Name vo de Gmeind'''
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;160&quot; | '''Patois / Tütsch Name'''
!align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Iiwohner'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(31. Dez. 2005)&lt;/small&gt;
!align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Flächi'''&lt;br /&gt;km²
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;110&quot; | '''Bezirk'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(bis em 31. Dez. 2007)&lt;/small&gt;
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;130&quot; | '''Bezirk'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(ab em 1. Jan. 2008)&lt;/small&gt;
|-
| [[Datei:CHE Valbroye COA.svg|35px|Valbroye]] || [[Valbroye]] ||&amp;nbsp;|| align=&quot;center&quot; |{{EWZ CH|CH-VD|5831}}|| align=&quot;right&quot; |33.57|| [[Bezirk Payerne|Payerne]] || [[Bezirk Broye-Vully|Broye-Vully]]
|-
| [[Datei:CHE Valeyres-sous-Montagny COA.svg|35px]]|| [[Valeyres-sous-Montagny]] || fp. [a vˈlɛːr, dɛrɛː vaˈlɛːr] [a mɔ̃taˈɲi] || align=&quot;center&quot; | 581 || align=&quot;right&quot; | 2.27 || [[Bezirk Yverdon|Yverdon]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
| [[Datei:Valeyres-sous-Rances-coat of arms.svg|35px]]|| [[Valeyres-sous-Rances]] || fp. [a vaˈlɛːr] || align=&quot;center&quot; | 481 || align=&quot;right&quot; | 6.35
|| [[Orbe (Bezirk)|Orbe]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
| [[Datei:Valeyres-sous-Ursins-coat of arms.svg|35px]]|| [[Valeyres-sous-Ursins]] || fp. [a vaˈlɛːr] || align=&quot;center&quot; | 205 || align=&quot;right&quot; | 2.83
|| [[Bezirk Yverdon|Yverdon]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
| [[Datei:CHE Vallorbe COA.svg|35px]]|| [[Vallorbe]] || fp. [vaˈlɔrbɛ] || align=&quot;center&quot; | 3147 || align=&quot;right&quot; | 23.18
|| [[Orbe (Bezirk)|Orbe]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
| [[Datei:Vaulion-coat of arms.svg|35px]]|| [[Vaulion]] || fp. [a voːˈjɔ̃, a voˈʎɔ̃] || align=&quot;center&quot; | 457 || align=&quot;right&quot; | 13.18
|| [[Orbe (Bezirk)|Orbe]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
| [[Datei:Vaux-sur-Morges-coat of arms.svg|35px]]|| [[Vaux-sur-Morges]] || fp. [ɛː vo] || align=&quot;center&quot; | 164 || align=&quot;right&quot; | 2.10
|| [[Bezirk Morges|Morges]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
| [[Datei:Vevey-coat of arms.png|35px]]|| '''[[Vevey]]''' || fp. [vəˈvaːɛ]; dt. Vivis*|| align=&quot;center&quot; | 16'641 || align=&quot;right&quot; | 2.39 || '''[[Vevey (Bezirk)|Vevey]]''' || '''[[Riviera-Pays-d’Enhaut (Bezirk)|Riviera-Pays-d’Enhaut]]'''
|-
| [[Datei:CHE Veytaux COA.svg|35px]]|| [[Veytaux]] || fp. [a veiˈtau] || align=&quot;center&quot; | 806 || align=&quot;right&quot; | 6.73
|| [[Vevey (Bezirk)|Vevey]] || [[Riviera-Pays-d’Enhaut (Bezirk)|Riviera-Pays-d’Enhaut]]
|-
| [[Datei:Vich-coat of arms.svg|35px]]|| [[Vich VD|Vich]] || fp. [a vi] || align=&quot;center&quot; | 711 || align=&quot;right&quot; | 1.56
|| [[Bezirk Nyon|Nyon]] || [[Bezirk Nyon|Nyon]]
|-
| [[Datei:Villars-Epeney-coat of arms.svg|35px]]|| [[Villars-Epeney]] || fp. [a vəˈlaː ɛpəˈnɛː] || align=&quot;center&quot; | 63 || align=&quot;right&quot; | 0.86
|| [[Bezirk Yverdon|Yverdon]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
| [[Datei:GX-VD-Villars-le-Comte.png|35px]]|| [[Villars-le-Comte]] || fp. [a vəlaː lu kɔ̃tu] || align=&quot;center&quot; | 141 || align=&quot;right&quot; | 4.22
|| [[Moudon (Bezirk)|Moudon]] || [[Bezirk Broye-Vully|Broye-Vully]]
|-
| [[Datei:CHE Villars-le-Terroir COA.svg|35px]]|| [[Villars-le-Terroir]] || fp. [a vəˈlaː, a vəˈlaː lu tɛˈrjaː] || align=&quot;center&quot; | 748 || align=&quot;right&quot; | 7.06
|| [[Echallens (Bezirk)|Echallens]] || [[Bezirk Gros-de-Vaud|Gros-de-Vaud]]
|-
| [[Datei:Wappen Villars-Sainte-Croix.svg|35px]]|| [[Villars-Sainte-Croix]] || fp. [a vəˈlaː, a vəlaː setə kraː] ;|| align=&quot;center&quot; | 652 || align=&quot;right&quot; | 1.66
|| [[Bezirk Morges|Morges]] || [[Bezirk Ouest lausannois|Ouest lausannois]]
|-
| [[Datei:CHE Villars-sous-Yens COA.svg|35px]]|| [[Villars-sous-Yens]] || fp. [a vəlaː su jɛː] || align=&quot;center&quot; | 542 || align=&quot;right&quot; | 3.06
|| [[Bezirk Morges|Morges]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
| [[Datei:GW-VD-Villarzel.png|35px]]|| [[Villarzel VD|Villarzel]] || fp. [a vəlaˈziː] || align=&quot;center&quot; | 373 || align=&quot;right&quot; | 7.66
|| [[Payerne (Bezirk)|Payerne]] || [[Bezirk Broye-Vully|Broye-Vully]]
|-
| [[Datei:CHE Villeneuve COA.svg|35px]]|| [[Villeneuve VD|Villeneuve]] || fp. [a la ˈvəla, ɛ̃ la ˈvəla də la vəlaˈnaova]; dt. Neuenstadt am Genfersee*|| align=&quot;center&quot; | 4336 || align=&quot;right&quot; | 32.08
|| [[Bezirk Aigle|Aigle]] || [[Bezirk Aigle|Aigle]]
|-
| [[Datei:Vinzel-coat of arms.svg|35px]]|| [[Vinzel]] || fp. [vɛ̃ˈzɛ, vɛ̃ˈze] || align=&quot;center&quot; | 284 || align=&quot;right&quot; | 1.11
|| [[Rolle (Bezirk)|Rolle]] || [[Bezirk Nyon|Nyon]]
|-
| [[Datei:CHE Vuarrens COA.svg|35px]]|| [[Vuarrens]] || fp. [a waˈrɛ] || align=&quot;center&quot; | 628 || align=&quot;right&quot; | 8.99
|| [[Echallens (Bezirk)|Echallens]] || [[Bezirk Gros-de-Vaud|Gros-de-Vaud]]
|-
| [[Datei:Vucherens ch.png|35px|Vucherens]]|| [[Vucherens]] || fp. [a vytsɛˈrɛ̃] || align=&quot;center&quot; | 502 || align=&quot;right&quot; | 3.26
|| [[Moudon (Bezirk)|Moudon]] || [[Bezirk Broye-Vully|Broye-Vully]]
|-
| [[Datei:Vuflens-la-Ville-coat of arms.svg|35px]]|| [[Vufflens-la-Ville]] || fp. [vyˈfjɛ̃]; dt. Wölflingen*|| align=&quot;center&quot; | 1082 || align=&quot;right&quot; | 5.29
|| [[Cossonay (Bezirk)|Cossonay]] || [[Bezirk Gros-de-Vaud|Gros-de-Vaud]]
|-
| [[Datei:CHE Vufflens-le-Château COA.svg|35px]]|| [[Vufflens-le-Château]] || fp. [a vyfje l tsaˈtɛː] || align=&quot;center&quot; | 692 || align=&quot;right&quot; | 2.14
|| [[Bezirk Morges|Morges]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
| [[Datei:Vugelles-La Mothe-coat of arms.svg|35px]]|| [[Vugelles-La Mothe]] || fp. [a la ˈmɔta] || align=&quot;center&quot; | 97 || align=&quot;right&quot; | 3.08
|| [[Bezirk Yverdon|Yverdon]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
| [[Datei:Vuiteboeuf-coat of arms.svg|35px]]|| [[Vuiteboeuf]] || fp. [vwɛtəboː, vɛitɛbu] || align=&quot;center&quot; | 477 || align=&quot;right&quot; | 5.03
|| [[Orbe (Bezirk)|Orbe]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
| [[Datei:CHE Vulliens COA.svg|35px]]|| [[Vulliens]] || fp. [a vuˈʎɛ̃] || align=&quot;center&quot; | 422 || align=&quot;right&quot; | 6.64
|| [[Oron (Bezirk)|Oron]] || [[Bezirk Broye-Vully|Broye-Vully]]
|-
| [[Datei:Vullierens-coat of arms.svg|35px]]|| [[Vullierens]] || fp. [a vuʎəˈrɛ] || align=&quot;center&quot; | 399 || align=&quot;right&quot; | 6.84
|| [[Bezirk Morges|Morges]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
| [[Datei:CHE Vully-les-Lacs COA.svg|35px|Vully-les-Lacs]] || [[Vully-les-Lacs]] ||&amp;nbsp;|| align=&quot;center&quot; |{{EWZ CH|CH-VD|5464}}|| align=&quot;right&quot; | 21.15
|| [[Bezirk Avenches|Avenches]] || [[Bezirk Broye-Vully|Broye-Vully]] 
|-
|}
&lt;/div&gt;

=== Y ===

&lt;div style=&quot;padding:1em 20px 1em 20px; color:#000000;text-align:left;&quot;&gt;
{| cellpadding=&quot;3&quot; cellspacing=&quot;0&quot; border=&quot;1&quot; style=&quot;border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;&quot;
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Wappe'''
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;160&quot; | '''Offiziell Name vo de Gmeind'''
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;160&quot; | '''Patois / Tütsch Name'''
!align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Iiwohner'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(31. Dez. 2005)&lt;/small&gt;
!align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | '''Flächi'''&lt;br /&gt;km²
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;110&quot; | '''Bezirk'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(bis em 31. Dez. 2007)&lt;/small&gt;
!align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; width=&quot;130&quot; | '''Bezirk'''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(ab em 1. Jan. 2008)&lt;/small&gt;
|-
| [[Datei:CHE Yens COA.svg|35px]]|| [[Yens]] || fp. [a jɛ] &amp;nbsp;|| align=&quot;center&quot; | 978 || align=&quot;right&quot; | 9.52
|| [[Bezirk Morges|Morges]] || [[Bezirk Morges|Morges]]
|-
| [[Datei:CHE Yverdon-les-Bains VD COA.svg|35px]]|| '''[[Yverdon-les-Bains]]''' || fp. Invèrdon [ɛ̃vɛrˈdɔ̃]; dt. Iferten*|| align=&quot;center&quot; | 24'388 || align=&quot;right&quot; | 11.26
|| '''[[Bezirk Yverdon|Yverdon]]''' || '''[[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]'''
|-
| [[Datei:CHE Yvonand COA.svg|35px]]|| [[Yvonand]] || fp. [a evwəˈnɑ̃] || align=&quot;center&quot; | 2409 || align=&quot;right&quot; | 13.38
|| [[Bezirk Yverdon|Yverdon]] || [[Bezirk Jura-Nord vaudois|Jura-Nord vaudois]]
|-
| [[Datei:CHE Yvorne COA.svg|35px|Yvorne]]|| [[Yvorne]] || fp. [a ɛˈwɛːrna] || align=&quot;center&quot; | 920 || align=&quot;right&quot; | 12.19
|| [[Bezirk Aigle|Aigle]] || [[Bezirk Aigle|Aigle]]
|-
|}
&lt;/div&gt;


&lt;nowiki&gt;*&lt;/nowiki&gt;: dä dütsch Name wird nümme bruucht &lt;br&gt;
&lt;nowiki&gt;**&lt;/nowiki&gt;: dä dütsch Name wird no sälte bruucht

== Veränderige sit 2000 ==
=== Fusione ===
* 1. Januar 2002: ''[[Champmartin]]'' und ''[[Cudrefin]]'' → [[Cudrefin]]

* 1. Januar 2003: ''[[Maracon]]'' und ''[[La Rogivue]]'' → [[Maracon]]

* 1. Januar 2005: ''[[Arrissoules]]'' und ''[[Rovray]]'' → [[Rovray]]

* 1. Juli 2006: ''[[Avenches]]'' und ''[[Donatyre]]'' → [[Avenches]]
* 1. Juli 2006: ''[[Rossens VD|Rossens (VD)]]'', ''[[Sédeilles]]'' und ''[[Villarzel VD|Villarzel]]'' → [[Villarzel VD|Villarzel]]

* 1. Januar 2008: ''[[Donneloye]]'', ''[[Gossens]]'' und ''[[Mézery-près-Donneloye]]'' → [[Donneloye]]

* 1. Januar 2009: ''[[Assens VD|Assens]]'' und ''[[Malapalud]]'' → [[Assens VD|Assens]]

* 1. Juli 2011: ''[[Aubonne VD|Aubonne]]'' und ''[[Pizy]]'' → [[Aubonne VD|Aubonne]]
* 1. Juli 2011: ''[[Avenches]]'' und ''[[Oleyres]]'' → [[Avenches]]
* 1. Juli 2011: ''[[Bellerive VD|Bellerive]]'', ''[[Chabrey]]'', ''[[Constantine VD|Constantine]]'', ''[[Montmagny VD|Montmagny]]'', ''[[Mur VD|Mur]]'', ''[[Vallamand]]'' und ''[[Villars-le-Grand]]'' → [[Vully-les-Lacs]]
* 1. Juli 2011: ''[[Dommartin VD|Dommartin]]'', ''[[Naz VD|Naz]]'', ''[[Poliez-le-Grand]]'' und ''[[Sugnens]]'' → [[Montilliez]]
* 1. Juli 2011: ''[[Eclagnens]]'', ''[[Goumoens-la-Ville]]'' und ''[[Goumoens-le-Jux]]'' → [[Goumoëns]]
* 1. Juli 2011: ''[[Montaubion-Chardonney]]'', ''[[Peney-le-Jorat]]'', ''[[Sottens]]'', ''[[Villars-Mendraz]]'' und ''[[Villars-Tiercelin]]'' → [[Jorat-Menthue]]
* 1. Juli 2011: ''[[Fontanezier]]'', ''[[Romairon]]'', ''[[Vaugondry]]'' und ''[[Villars-Burquin]]'' → [[Tévenon]]
* 1. Juli 2011: ''[[Cully VD|Cully]]'', ''[[Epesses]]'', ''[[Grandvaux VD|Grandvaux]]'', ''[[Riex]]'' und ''[[Villette (Lavaux)]]'' → [[Bourg-en-Lavaux]]
* 1. Juli 2011: ''[[Colombier VD|Colombier]]'', ''[[Echichens]]'', ''[[Monnaz]]'' und ''[[Saint-Saphorin-sur-Morges]]'' → [[Echichens]]
* 1. Juli 2011: ''[[Lucens]]'' und ''[[Oulens-sur-Lucens]]'' → [[Lucens]]
* 1. Juli 2011: ''[[Cerniaz VD|Cerniaz]]'', ''[[Combremont-le-Grand]]'', ''[[Combremont-le-Petit]]'', ''[[Granges-près-Marnand]]'', ''[[Marnand VD|Marnand]]'', ''[[Sassel]]'', ''[[Seigneux]]'' und ''[[Villars-Bramard]]'' → [[Valbroye]]
* 1. Juli 2011: ''[[Gressy VD|Gressy]]'' und ''[[Yverdon-les-Bains]]'' → [[Yverdon-les-Bains]]

* 1. Januar 2012: ''[[Bussigny-sur-Oron]]'', ''[[Châtillens]]'', ''[[Chesalles-sur-Oron]]'', ''[[Ecoteaux]]'', ''[[Les Tavernes]]'', ''[[Les Thioleyres]]'', ''[[Oron-la-Ville]]'', ''[[Oron-le-Châtel]]'', ''[[Palézieux]]'' und ''[[Vuibroye]]'' → [[Oron VD|Oron]]
* 1. Januar 2012: ''[[Les Cullayes]]'' und ''[[Servion]]'' → [[Servion]]
* 1. Januar 2012: ''[[Champvent]]'', ''[[Essert-sous-Champvent]]'' und ''[[Villars-sous-Champvent]]'' → [[Champvent]]
* 1. Januar 2012: ''[[Donneloye]]'' und ''[[Prahins]]'' → [[Donneloye]]

* 1. Januar 2013: ''[[Chanéaz]]'', ''[[Chapelle-sur-Moudon]]'', ''[[Correvon]]'', ''[[Denezy]]'', ''[[Martherenges]]'', ''[[Neyruz-sur-Moudon]]'', ''[[Peyres-Possens]]'', ''[[Saint-Cierges]]'' und ''[[Thierrens]]'' → [[Montanaire]]

* 1. Juli 2016: ''[[Carrouge VD|Carrouge]]'', ''[[Ferlens VD|Ferlens]]'' und ''[[Mézières VD|Mézières]] → [[Jorat-Mézières]]

* 1. Januar 2017: ''[[Brenles]]'', ''[[Chesalles-sur-Moudon]]'', ''[[Cremin]]'', ''[[Forel-sur-Lucens]]'', ''[[Lucens]]'' und ''[[Sarzens]]'' → [[Lucens]]
* 1. Januar 2017: ''[[Chavornay VD|Chavornay]]'', ''[[Corcelles-sur-Chavornay]]'' und ''[[Essert-Pittet]]'' → [[Chavornay VD|Chavornay]]

* 1. Januar 2021: ''[[Aubonne VD|Aubonne]]'' und ''[[Montherod]]'' → [[Aubonne VD|Aubonne]]

* 1. Juli 2021:
** ''[[Assens VD|Assens]]'' und ''[[Bioley-Orjulaz]]'' → [[Assens VD|Assens]]
** ''[[Apples]]'', ''[[Bussy-Chardonney]]'', ''[[Cottens VD|Cottens]]'', ''[[Pampigny]]'', ''[[Reverolle]]'' und ''[[Sévery]]'' → [[Hautemorges]]

* 1. Januar 2022:
** ''[[Blonay]]'' und ''[[Saint-Légier-La Chiésaz]]'' → [[Blonay – Saint-Légier]]
** ''[[Essertes]]'' und ''[[Oron VD|Oron]]'' → [[Oron VD|Oron]]

== Weblink ==
{{Commonscat|Cities and villages in the canton of Vaud|Gmeinde vom Kanton Waadt}}

{{Navigationsleiste Gemeinden der Schweizer Kantone}}

[[Kategorie:Ort (Kanton Waadt)| ]]
[[Kategorie:Kanton Waadt]]
[[Kategorie:Gmeind in dr Schwiz|Waadt]]</text>
      <sha1>0bkgxukw6vd3dz2qzxhennqcjslx4se</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Syrien</title>
    <ns>0</ns>
    <id>18626</id>
    <revision>
      <id>1071782</id>
      <parentid>1069252</parentid>
      <timestamp>2025-07-04T15:32:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>849</id>
      </contributor>
      <comment>Has Bild &quot;Emblem_of_Syria.svg&quot; durs Bild &quot;Emblem_of_Syria_(2024–2025).svg&quot; ustuuscht, wills dr [[c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] uff dr Allmänd (Commons) usgwäggslet het mit dr Begründig: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR4|Criterion 4]]</comment>
      <origin>1071782</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5349" sha1="08kfav7gem5p17izzph3engb2b5oexg" xml:space="preserve">{{DISPLAYTITLE:Syrie}}
{{Infobox Staat
|NAME = &lt;span style=&quot;font-size:1.4em&quot;&gt;'''الجمهورية العربية السورية'''&lt;/span&gt;&lt;br /&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:1.4em&quot;&gt;'''al-Dschumhūriyya al-ʿarabiyya as-sūriyya'''&lt;/span&gt;&lt;br /&gt;
Arabische Republik Syrien
|BILD-FLAGGE = Flag of Syria (2025-).svg
|BILD-FLAGGE-RAHMEN = ja
|BILD-WAPPEN = Emblem of Syria (2024–2025).svg
|BILD-WAPPEN-BREITE = 120px
|TEXT-FLAGGE = Fahne vo Syrie
|TEXT-WAPPEN = Wappe vo Syrie
|WAHLSPRUCH = 
|AMTSSPRACHE = [[Arabische Sprache|Arabisch]]
|HAUPTSTADT = [[Damaskus]]
|STAATSFORM = [[Präsidialrepublik]]
|STAATSOBERHAUPT = Abu Mohammad al-Julani
|REGIERUNGSCHEF = {{#property:P6}}
|FLÄCHE = 185.180
|EINWOHNER = 20.102.361 (Juli 2006)
|BEV-DICHTE = 108,6
|BIP/EINWOHNER = 1.380 [[US-$]] &lt;small&gt;(2004)&lt;/small&gt;
|WÄHRUNG = [[Syrische Lira]]
|UNABHÄNGIGKEIT = vo [[Frankreich|Frankriich]] am 17. April 1946
|NATIONALHYMNE = ''[[Humat ad-Diyar]]'' 
|ZEITZONE = [[Coordinated Universal Time|UTC]]+2
|KFZ-KENNZEICHEN = SYR
|INTERNET-TLD = .sy
|TELEFON-VORWAHL = +963
|BILD-LAGE = Syria in its region (claimed).svg
|BILD1 = Syrien.png
}}
'''Syrie''' (amtlig ''Arabische Republik Syrien'', arabisch الجمهورية العربية السورية &amp;nbsp;/&amp;nbsp; ''al-Dschumhūriyya al-ʿArabiyya as-Sūriyya'') isch ä [[Staat|Schdaat]] in [[Vorderasien|Vorderasie]] und Deil vom [[Maschrek]]. Syrie gränzt im Süde an [[Israel]] und [[Jordanien|Jordanie]], im Weschte an [[Libanon]] und s [[Mittelmeer]], im Norde an d [[Türkei]] und im Oschte an [[Irak]]. Mit rund 185.000 Quadratkilometer isch Syrie ungefähr halb so gross wie [[Deutschland|Dütschland]].

Der Name Syrie chunnt us em [[Griechische Sprache|Griechische]], wo dr alt Name [[Assyrien|Assur]] übernoh het (Lueg drzue au die antike Provinze [[Syria Coele]], [[Syria]] und [[Judäa|Syria Palaestina]]). Die traditionelli arabischi Bezeichnig vom Gebiet isch bis in d Neuziit ''Bilad asch-Scham'' und nit Syrie gsi.

== Gschicht ==
Syrie isch bis 1918, wo s [[Osmanisches Reich|Osmanische Riich]] ufglöst worden isch, vo de Osmane regiert worde. Es isch denn aber nid unabhängig worde, sondern [[Frankreich|Frankriich]] het s as Völkerbundsmandat verwaltet. 1946 isch die Arabischi Republik Syrie usgrüeft worde. 1958 het es mit [[Ägypten|Ägypte]] die Vereinigti Arabischi Republik bildet, wo 1961 noch eme Putsch vo syrische Offizier usenanderbrochen isch. 1963 isch d Baath-Bardei an d Macht cho.  1967 het Syrie am Chrieg gege [[Israel]] mitgmacht und d Golanhöchene verlore, wo sithär vo Israel bsetzt si. Sit 1970 het dr Hafiz al Assad d Baath-Bardei beherrscht. Im Jom Kippurchrieg 1973 het Syrie am Aafang militärischi Erfolg gha, isch aber schnäll wider vo dr israelische Armee zruggdrängt worde. 1979 het dr Assad aagfange, die muslimischi Brüederschaft, e radikali islamistischi Organisation, afo bekämpfe. 1982 het die im Norde vom Land en Ufstand aazettlet, wo bluetig underdruckt worden isch.

Am 10. Juni 2000 isch dr Hafiz al Assad gstorbe und si Sohn, dr [[Baschar al-Assad]], het d Macht übernoh. Am Aafang vo siiner Regierigszit het er Reforme iigfüehrt, aber s Regime het scho churz druf wider aagfange, Oppositionelli festzneh. Ussepolitisch isch s syrische Regime Iran noogstande und het sich im [[Libanon]] iigmischt, dört die islamistischi Hisbulla understützt und isch au beschuldigt worde, am Mord vom libanesische Füehrer Rafiq Hariri schuld z sii. Wägen em internationale Druck, wo s denn gee het, het Syrie schliesslig alli siini Druppe us em Libanon abzooge. Am 6. September 2007 het die israelischi Luftwaffe e Bombenaagriff gege gheimi Aalage im Oste vo Syrie undernoh, wo von ere vermuetet wird, ass es en Atomaalag gsi sig, wo d Syrer mit nordkoreanischer Hilf ufbaut hai. Syrie striitet das alles ab. Im Mai 2008 hai Israel und Syrie under dr Egide vo dr [[Türkei]] mit Friidensverhandlige aagfange. Die si aber abbroche worde, wo am Ändi vom Johr Israel im [[Gazastreifen|Gazastreife]] interveniert het.

Im Rahme vo dr Protestwälle in dr arabische Wält isch s im Früehlig 2011 au z Syrie zu Protest cho. Us dene het sich spötistens vom 8. April 2011 aa ä Revolte afo entwickle, wo d Regierig mit herter Hand druf greagiert het. Sit denn isch us dr Revolte e Bürgerchrieg worde, mit hundertduusige vo Opfer.

Im Dezämber 2024 isch dr Baschar al-Assad gstürzt worde.

== Verwaltigsgliderig ==
Syrie isch sit 1987 in 14 Gouvernements (''muhafazat'', singular: ''muhafazah'') unterteilt, wo noch em jewilige Hauptort gnennt sin:

{| align=&quot;center&quot;
|-----
|
# Madinat Dimaschq (Stadt Damaskus)
# Rif Dimaschq
# Al-Qunaitira
# Dar'a
# as-Suwaida
# Homs]
# Tartus
# Latakia
|
&lt;ol start=9&gt;
&lt;li&gt;Hama
&lt;li&gt;Idlib
&lt;li&gt;Aleppo
&lt;li&gt;Ar-Raqqa
&lt;li&gt;Dair az-Zaur
&lt;li&gt;al-Hasaka
&lt;/ol&gt;
|
[[Datei:Syrnumbered.png|400px|right]]
|}

== Weblink ==
{{Commonscat|Syria|Syrien}}
* [https://www.auswaertiges-amt.de/de/aussenpolitik/laender/syrien-node Syrie] uf auswaertiges-amt.de

{{NaviBlock
|Navigationsleiste Staaten in Asien
|Navigationsleiste Arabische Liga
|Navigationsleiste Mitgliedstaaten OIC
}}

{{Koordinate Artikel|35_13_N_38_35_E_type:country_region:SY|32°-37° N, 36°-42° O}}

[[Kategorie:Syrie| ]]
[[Kategorie:Land]]
[[Kategorie:Staat in Asie]]
[[Kategorie:Staat im Noche Oschte]]
[[Kategorie:Staat am Mittelmeer]]
[[Kategorie:Mitgliid i der UNO]]</text>
      <sha1>08kfav7gem5p17izzph3engb2b5oexg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Südafrika</title>
    <ns>0</ns>
    <id>18795</id>
    <revision>
      <id>1071788</id>
      <parentid>1016048</parentid>
      <timestamp>2025-07-05T00:52:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>849</id>
      </contributor>
      <comment>Ha's Bild &quot;ApartheidSignEnglishAfrikaans.jpg&quot; usegnoo, wil s de [[c:User:Abzeronow|Abzeronow]] uf dr Allmänd (Commons) glöscht het mit dr Begründig: per [[:c:Commons:Deletion requests/File:ApartheidSignEnglishAfrikaans.jpg|]]</comment>
      <origin>1071788</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="36601" sha1="tc49eluxzuqjfcs7t8yhy6gdd47gndh" xml:space="preserve">{{Infobox Staat
|NAME = '''Republiek van Suid-Afrika''' (Afrikaans)&lt;br /&gt;
'''Republic of South Africa''' (Englisch)&lt;br /&gt;
'''Riphabliki yeSewula Afrika''' (isiNd.)&lt;br /&gt;
'''IRiphabliki yaseMzantsi Afrika''' (isiXh.)&lt;br /&gt;
'''IRiphabliki yaseNingizimu Afrika''' (isiZu.)&lt;br /&gt;
'''Rephaboliki ya Afrika-Borwa''' (Nord-Sotho)&lt;br /&gt;
'''Rephaboliki ya Afrika Borwa''' (Süd-Sotho)&lt;br /&gt;
'''Rephaboliki ya Aforika Borwa''' (Setswana)&lt;br /&gt;
'''IRiphabhulikhi yeNingizimu Afrika''' (Sis.)&lt;br /&gt;
'''Riphabuliki ya Afurika Tshipembe''' (Tsh.)&lt;br /&gt;
'''Riphabliki ra Afrika Dzonga''' (Xitsonga)&lt;br /&gt;
Republik Südafrika
|BILD-FLAGGE = Flag of South Africa.svg
|BILD-FLAGGE-RAHMEN = ja
|TEXT-FLAGGE = Fahne vu Sidafrika
|BILD-WAPPEN =Coat of arms of South Africa.svg
|BILD-WAPPEN-BREITE = 100px
|TEXT-WAPPEN = Woobe vu Sidafrika
|WAHLSPRUCH = ''ǃke e: ǀxarra ǁke''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(ǀXam für: ''Verschiideni Völker vereint'')&lt;/small&gt;
|AMTSSPRACHE = [[Afrikaans]], [[Englische Sprache|Englisch]], [[isiNdebele]], [[isiXhosa]], [[isiZulu]], [[Nord-Sotho]], [[Süd-Sotho]], [[Setswana]], [[Siswati]], [[Tshivenda]], [[Xitsonga]]
|HAUPTSTADT = [[Pretoria|Tshwane/Pretoria]]
|REGIERUNGSSITZ = Exekutive: Tshwane/Pretoria &lt;br /&gt; Legislative: Kapstadt &lt;br /&gt; Judikative: Bloemfontein
|STAATSFORM = Präsidialrepublik mit föderale Element
|STAATSOBERHAUPT = {{#property:P35}}
|REGIERUNGSCHEF = {{#property:P6}}
|FLÄCHE = 1.219.912
|EINWOHNER = 48.782.756 (Stand Novämber 2008)
|BEV-DICHTE = 38
|BIP = 255 Mrd US-Dollar &lt;small&gt;(2006)&lt;/small&gt;
|BIP/EINWOHNER = 5.384 US-Dollar &lt;small&gt;(2006)&lt;/small&gt;
|WÄHRUNG = Rand
|UNABHÄNGIGKEIT = 31. Mai 1910
|REPUBLIK = 31. Mai 1961
|NATIONALHYMNE = Nkosi sikele li'Africa / Die Stem van Suid-Afrika
|ZEITZONE = UTC +2
|KFZ-KENNZEICHEN = ZA
|INTERNET-TLD = .za
|TELEFON-VORWAHL = +27
|BILD-LAGE = LocationSouthAfrica.svg
|BILD1 = Map of South Africa.svg
|BILD2 = South Africa Topography.png
}}

D '''Republik Südafrika''' isch en [[Staat|Schdaat]] am Südschpitz vo [[Afrika]]. S Land mit de Hauptschdadt [[Pretoria]] lit zwüsche 22 und 35 Grad [[Geographische Breite|südligi Breiti]] und zwüsche 17 und 33 Grad [[Geographische Länge|östligi Längi]] (ohni Berücksichtigung vo de [[Prinz-Edward-Insle]]). Im Süde und Südoschte gränzt s Land an dr [[Indischer Ozean|Indisch Ozean]] und im Weschte an dr [[Atlantischer Ozean|Atlantik]]. Im Norde liige d Nochberländer [[Namibia]], [[Botsuana]] und [[Simbabwe]], öschtlig drvo [[Mosambik]] und [[Swasiland]]. S Königriich [[Lesotho]] isch än [[Enklave]], wird also vollschdändig vo Südafrika umschlosse.

== Yyleitig ==
Sidafrika isch e ethnisch seli gmischt Land, wu Mänsche mit allne Hutfarbe läbe un wu wäg däre Vilfalt vilmol ''Rägebogennation'' gnännt wird. Wel di verschidene Volksgruppe aber nit alliwyl konfliktfrej näbenenander gläbt hän, hän ethnischi Probläme un Uuruejene zwische dr wysse Bevelkerigsminderheit un dr schwarze Mehrheit in dr Gschicht un dr Bolitik vum Land vorgherrscht. D ''National Party'', d Bardei vu dr niderländisch-stämmige [[Buren|Bure]], het no ihrem Wahlsiig im Johr 1948 s wältwyt gächtet Syschtem vu dr [[Apartheid]] yygrichtet, wu aber scho dervor unter dr bolitische Fierig vu dr britisch-stämmige Staatsfierig aagfange gha het un bis churz no dr Wahl vum gmäßigte Presidänt ''Frederick Willem de Klerk'' Bstand gha het. D Wändi in dr Bolitik anne 1990 isch dur dr johrelang Kampf vu dr schwarze Bevelkerigsmehrheit vu dr [[Bantu]]-Velker unter ihrem bolitische Fierer [[Nelson Mandela]] gschafft wore, wu au 1994 zum erschte schwarze Presidänt vum Land gwehlt woren isch. E allnonig glest Brobläm isch, ass di khoisanid Altschichtbevelkerig, wu vili dervu no as Wildbyter läbe, hite in ihrem Iberläbe bedroht isch.

Sidafrika isch eis vu dr wenige afrikanische Länder, wu no nie ne Staatsstryych stattgfunde het. Freji un gheimi Wahle wäre scho syter em Änd vum 19. Johrhunderts durgfiert, zue glyyche Wahle sin si aber erscht Wore, wu au di nit-wyss Bevelkerig het derfe wehle. D Wirtschaft vum Land isch di wichtigscht un di wyt entwickletscht vum ganze afrkanische Kontinänt.

== Geografyy ==
S Land lyt am sidligschte Rand vum afrikanische Kontinänt un het e Kischtelinie, wu iber meh wie 2.500&amp;nbsp;km verlauft un an zwe Ozean lyt (am [[Atlantischer Ozean|Atlantisch]] un am [[Indischer Ozean|Indische Ozean]]). Sidafrika het e Flechi vu 1.219.912&amp;nbsp;km², des isch uugfehr s 3,4-fach vu dr Flechi vu [[Deutschland|Dytschland]]. S Zentralplateau, au „Highveld“ gnännt, lyt uf ere Hechi zwische 900 un 2.000 Meter. Dr Landgirtel, wu zue dr Kischte abegoht, het e Breitu vu 20 bis 250&amp;nbsp;km un wird ''Groot Randkant'' (Großi Randstapfle) gnännt. Wyti Deil vum Land sin geomorfologisch un petrografisch vu dr Sedimänt vum Karoo-Hauptbecki bstimmt. Im Norde stehn bsundersch im Bushveld-Komplex magmatischi Gstei aa un bi Barberton seli alti Metamorphit (Griensteifacies/Serpentinit).

D Drakensbärg durzien s Land vum Nordoschte bis in d Enklav [[Lesotho]] im Sidoschte, wu si mit em Thabana Ntlenyana ihre hegschte Punkt (3.482&amp;nbsp;m) erreiche. Dr hegscht Bärg vu Sidafrika isch dr Mafadi mit 3.450&amp;nbsp;m. Nordweschtli vu Bloemfontein goht d Kalahari-Wieschti dur [[Botsuana]] bis uf [[Namibia]]. Am ''Kap Agulhas'' (port.: ''agulhas'' = Nodle), em usserschte Sidweschtspitz vum Kontinänt, träffe dr Atlantik un dr Indischer Ozean ufenand, weschtlig dervu lyt s „Kap vu dr Guete Hoffnig“ (''Cape of Good Hope'' oder ''Kaap van die Goeie Hoop'').

Di meischte Fliss vu Sidafrika chemme us dr Drakensbärg un fließe no Oschte in Richtig [[Indischer Ozean|Indische Ozean]]. Dr lengscht Fluss mit 1.860 km isch dr Oranje, är chunnt au us dr Drakensbärg, fließt aber no Weschte un mindet in dr Atlantische Ozean. D Augrabiesfäll am Oranje-Fluss im Nordweschte vum Gordoniadistrikt sin anne 1778 vum Hendrik Wikar entdeckt wore. Si hän e Breiti vu rund 150 Meter un sin eppe 56&amp;nbsp;m hoch. Wyteri wichtigi Fliss sin dr Limpopo, wu as Gränzfluss in Nordoschtrichtig no rund 1.600&amp;nbsp;km in dr Indische Ozean mindet, un dr Vaal (1.251&amp;nbsp;km), e Näbefluss vum Oranje. D Wasserständ vu däne Fliss schwanke zimli.

Zue Sidafrika ghere au no d Prince-Edward-Insle im sidlige Indische Ozean. Di territoriale Aasprich in dr [[Antarktis]] un uf d [[Walfischbucht]] z [[Namibia]] het Südafrika anne 1994 ufgee.

=== Klima un Vegetation ===
[[Datei:Satellite image of Cape peninsula.jpg|thumb|left|Satellitebild vum Kap vu dr Guete Hoffnig, chinschtligi Perspektive]]
Sidafrika het e großi Aazahl vu Klimazone. Vun ere extremer [[Wüste|Wieschti]] in dr [[Kalahari]] an dr Gränz zue Namibia bis zuen eme subtropische Klima im Sidoschte un an dr Gränz zue Mosambik. S allgmein [[Klima]] isch dur d Lag am sidlige Wändechreis in dr Hauptsach sunnig un drucke. Schnee het s im Winter zmeischt nume in dr Gebirg. D niderschleg sin iber s ganz Johr verdeilt un nämme vu Sidoschten no Nordwescht ab, glyychzytig nämme d Tämperature zue.

Wäg syyre Greßi un wäge ne baar andere Faktore (Meeresstrem, Hechelag) variiert s Klima zwische dr verschidene Deil vum Land: s Klima vu dr Weschtkischte isch dur dr ''Benguelastrom'' us dr [[Antarktis]] chieler un druckener. An dr Oschtkischte sorgt dr ''Agulhasstrom'' us em [[Indischer Ozean|Indische Ozean]] fir e ender fyycht un warm Klima.

D Lag uf dr Sidhalbchugle fiert derzue, ass d Johreszyte geg di europäische laufe. Im Winter, zwische Juni un Augschte, cha in dr Drakensbärg, uf em Highveld un in dr Gegnig vu [[Johannesburg]] (1753&amp;nbsp;m) Schnee lige, zobe un znaacht isch s derno seli chalt. Am Dag styyge d Tämperature uf eppe 23&amp;nbsp;°C, im Summer uf 30&amp;nbsp;°C. Im Boland, dr Region um [[Kapstadt]] (15&amp;nbsp;m), herrscht im Winter e chiel Klima, wu s als rägelet. Vu Novämber bis Merze isch s dert warm bis heiß un drucke. In dr Kischtebiet vu KwaZulu-Natal, unter anderem z Durban (5&amp;nbsp;m) un an dr Oschtkischte, isch d Luftfyychtigkeit hoch, s wait aber zmeischt e chiellächte Wind vum Meer. D Tämperature lige do s ganz Johr zwische 25 und 35&amp;nbsp;°C.

S Platoo im Oschte vum Land isch dur warmi, aber sälte unaagnähm heißi Tämperature gchännzeichnet. In dr Karoo-Halbwieschti un dr Kalahariwieschti het s dergege als extrem hochi Tämperature.

Am Weschtkap wait ständig e frischi Wind. D Summer sin warm un au d Winter sin mild. D Sidkischte isch dur e gmäßigt Klima karakterisiert. S het in dr Hauptsach e Druckevegetation mit große Savannebiet, wu im Weschte in d Kalahariwieschti un im Sidweschte in d Karoo ibergehn. Gschlosseni Waldbständ hets nume im rägeryyche Oschte un Sidoschte.

&lt;gallery&gt;
Datei:Klimadiagramm Pretoria.png|Klimadiagramm vu Pretoria
Datei:Klimadiagramm Kapstadt.png|Klimadiagramm vu Kapstadt
Datei:Klimadiagramm Upington.png|Klimadiagramm vu Upington
Datei:Klimadiagramm Durban.png|Klimadiagramm vu Durban
&lt;/gallery&gt;

=== Flora un Fauna ===
Z Sidafrika het s iber 20.000 verschideni Pflanze, rund 10 Prozänt vu allne bekannte Pflanzearte uf dr Wält. In dr Fynbos-Region, eme Landstrich in dr Provinz Weschtkap, findet mer meh wie 9.000 Arte, dodermit isch des Biet ein vu dr ökologisch vilfältigschte Fläcke uf dr Ärd. Vil vu däne Arte sin endemisch, d. h. si chemme nume in dr Kapregion vor. Us däm Grund die Region in dr [[Botanik]] unter em Namen ''Capensis'' as eis vu dr segs Floreryych aagsäh. Si isch mit abstand di chleischt vu däne Pflanzeryych.

Di meischte vu dr Pflanze z Sidafrika sin immergrieni Hartlaubgwegs mit fyyne, nodlefermige Bletter. E anderi typischi Pflanze isch d ''Protea'', wu zue dr Decktsomer ghert un wu s rund 130 verschideni Arte dervu im Land git.

Derwylscht s z Sidafrika e großi Vilzahl an Blietepflanze git, sin Walder nume sälte z finde. Grad emol ei Prozänt vu dr Gsamtflechi isch Wald, fascht uusschließlig in dr fyychte Kischtenebeni am Indische Ozean lang in dr Provinz KwaZulu-Natal. Hite bstehn die Wälder in dr Hauptsach us importierte Baumarte, wie zem Byyspel Eukalyptus un [[Kiefern|Fohre]]. Dr urspringlig Wald, wu vu dr europäische Sidler no gfunde woren isch, isch fascht iberaal abgholzt wore. Räscht dervu git s no z. B. im Auckland Nature Reserve bi Hogsback. Am Aafang vum 21. Johrhundert sin sidafrikanischi Hartholzbaim wie di Breitblettrig Steinyybe (''Podocarpus latifolius''), dr „Stinkwoo“ (''Ocotea bullata'') un der „Black Ironwood“ (''Olea laurifolia'') vu dr Regierig unter Naturschutz gstellt wore. Dodermit soll au s Iberläbe vum Kapbabegei (''Poicephalus robustus'') gsicheret wäre. Die Langfligelbapegeienart giltet as dr sältescht afrikanisch Großbabegei un chunnt nume no in dr stark fragmäntierte Steinyybewälder vu Sidafrika vor&lt;ref&gt; Dieter Hoppe, Peter Welcke: ''Langflügelpapageien'', Ulmer Verlag, Stuttgart 2006, ISBN 3-8001-4786-6, S. 138 - 140&lt;/ref&gt;.

Im seli heiße un druckene ''Namaqualand'' in dr Nechi vu dr Weschtkischte git s verschideni Arte vu Sukkulänte, wu Wasser spychere, wie z. B. ''Aloe'' un Wolfsmilch (''Euphorbia''). Im Landesinnere herrscht Grasland vor, wu vor allem uf em Highveld z finden isch. Do dominiere verschideni Greser, nideri Heckeun Akazie. D Vegetation wird in Richtig Norde weniger, des lyt an dr gringe Niderschlagsmängine. D Gras- un Dornesavanne eschtlig vu dr Kalahari-Wieschti wandlet sich geg nordoschte zuen ere Fyychtsavanne mit eme dichtere Bewugs. In dr Gegnig um s nerdlig Änd ''Kruger-Nationalpark'' het s bsundersch vil Affebrotbaim.

Di arteryych Dierwäl cha mer in Hunderte vu chleine Wildschutzbiet un in dr große Nationalpark (z. B. im wältbekannte ''Kruger-Nationalpark'') bschaue. Z Sidafrika sin meh wie 300 Sugedierarte, meh wie 500 Vogelarte, meh wie 100 Reptilienarte un u vil Insektenarte derheim. S git vil „Antilope“, wie zem Byschpel d Impala, dr Kudu oder dr Springbock, aber au Struße, Flamingo un Zebra. Vil Nationalpark sin d Heimet vu dr afrikanische „Big Five“, dr fimf große Sugedierarte: [[Löwe|Leeb]], [[Leopard]], [[Afrikanischer Büffel|Biffel]], [[Afrikanischer Elefant|Elifant]] un [[Nashörner|Nashorn]]. Derzue läbe eppe 170.000 wildi Brillepinguin an dr Kischte un uf dr Insle, wu unter strängem Naturschutz stehn.

&lt;gallery&gt;
Datei:Elephant Kruger 2003.jpg|Afrikanische Elifant (''Loxodonta africana'')
Datei:Rhino-216.jpg|Spitzmuulnashorn (''Diceros bicornis'')
Datei:Lion waiting in Namibia.jpg|Löwe (''Panthera leo'')
Datei:Penguins cape peninsula.JPG|Brillepinguin (''Spheniscus demersus'') 
&lt;/gallery&gt;

== Bevelkerig ==
[[Datei:South-africa-demography.svg|thumb|Bevelkerigsentwicklig z Sidafrika]]
Sidafrika isch e multikulturäll Land, au wänn mer alliowyl no d Folge vu dr [[Apartheid]] cha finde un d Bevelkerigsgruppe vilmol drännt läbe. S het di grescht europäisch-stämmig Bevelkerig un di grescht Yywohnerzahl mit ere indische Härchumpft z Afrika, was es Land zue eim vu dr ethnisch vilfältigschte Länder vum afrikanische Kontinänt macht. S isch d Heimet vu verschidene afrikanische Gsellschaften, vu [[Niederlande|niderländische]], [[Deutschland|dytsche]], [[Frankreich|franzesische]], [[Asien|asiatische]] un [[Vereinigtes Königreich|britischen]] Yywanderer un vu sognännte „Farbige“ (ängl. ''coloureds''). „Farbigi“ sin z Sidafrika friejer d Noofahre vu dr Khoisan, vu dr Sklaven us em domolige niderländische Oschtindie (hit [[Indonesien|Indonesie]]) un Mänsche mit gmischte Vorfahre gnännt wore. Dr Uusdruck „Farbigi“ isch e Hiiwyys uf d Bedytig, wu dr [[Kolonialismus]] un d Apartheid dr „Hutfarb“ zuegwise hän.

Bis zem Johr 1991 het d sidafrikanisch Verfassig d Bevelkerig in vier großi Klasse yydeilt: „Schwarzi“ (Afrikaner), „Wyssi“, „Farbigi“ un Asiate. Au wänn s die Yydeilig im Gsetz hite nimmi git, sähne sich vil Sidafrikaner allno as Zuegherigi vu eire vu däne Klasse un au offiziäll staatligi Statischtike bruche no die Kategorie.&lt;ref&gt;Vgl. die [http://www.info.gov.za/otherdocs/2003/census01brief.pdf Ergebnis vu dr Volkszellig vu 2001 (pdf).] {{Webarchiv|text=Archivlink |url=http://www.info.gov.za/otherdocs/2003/census01brief.pdf |wayback=20120518195246}}&lt;/ref&gt; D Afrikaner bzw. di Schwarze stelle rund 79,5 % vu dr gsamte Bevelkerig un ghere zue verschidene Volksgruppe. Di greschte vu däne Gruppe sin s Zulu, d Xhosa, d Basotho, d Venda, d Tswana, d Tsonga, d Swazi un d Ndebele. Dr Aadeil vu dr Wysse an dr Gsmatbevelkerig lyt bi 9,2 %; in dr Hauptsach sin s Noofahre vu niderländische, dytsche, franzesische un britische Yywanderer, wu ab em Änd vum 17. Johrhundert no Sidafrka immigriert sin. Di sognännte „Farbigen“ sin Yywohner mit ere unterschidlige ethnischer Härchumft, zmeischt Noofahre vu dr erscht europäische Sidler, vu däne ihre Sklave un dr Velker, wu urspringli z Sidafrika gläbt hän. Eppe 8,9 % vu dr Bevelkerig ghere zue däne „Farbige“. Di meischte Asiate sin indischer Härchumft, wu in dr Mitti vum 19. Johrhundert in s Land gholt wore sin, go uf dr Zuckerrohrfälder z Natal schaffe oder as Händler in dr Städt gläbt hän. Hit stelle d Asiate 2,5 % vu dr Gsamtbevelkerig un läbe in dr Hauptsach in dr Provinz KwaZulu-Natal. S git ußerdäm e chleini chinesischi Gruppe mit eppe 100.000 Yywohner.&lt;ref&gt;Statistics South Africa: [http://www.statssa.gov.za/publications/P0302/P03022006.pdf Mid-year population estimates, South Africa, 2006] (PDF-Datei)&lt;/ref&gt;

Im Johr 2005 hän eppe 58 % vu dr Sidafrikaner in dr Städt gläbt, 30,3 % vu dr Yywohner sin 15 Johr alt oder jinger, 64,5 % zwische 15 un 64 Jahre un 5,2 % elter wie 65 Johr. S Bevelkerigswagsdum isch anne 2005 bi rund -0,3 % gläge, d Geburtenrate lyt bi 18 Geburte pro 1000 Yywohner, d Chinderstärbligkeit bi 6,1 %. Di derzytig Läbeserwartig lyt bi Fraue un Manne uugfehr glyych bi 43 Johr. Di sidafrikanisch Frau het im Schnitt 2,2 Chinder. Rund 87 % vu dr Sidafrikaner, wu iber 15 Johr alt sin, chenne läsen un schryybe.

=== Religione ===
{| class=&quot;prettytable, sortable&quot;
! Religion&lt;ref&gt;[http://www.auswaertiges-amt.de/diplo/de/Laenderinformationen/01-Laender/Suedafrika.html Uuswärtigs Amt - Länderinformationen].&lt;/ref&gt;

! | Aazahl Merz 2008
! | Prozänt Merz 2008
|-
| Uuabhängigi Afrikanischi Chilche
| align=&quot;right&quot; | 12.066.969
| align=&quot;center&quot; | 25,74
|-
| Nederduits Gereformeerde Kerk
| align=&quot;right&quot; | 4.172.340
| align=&quot;center&quot; | 8,9
|-
| [[Römisch-Katholische Kirche|Remisch-Katholischi Chilche]]
| align=&quot;right&quot; | 4.031.699
| align=&quot;center&quot; | 8,6
|-
| Evangelisch-methodistischi Chilche
| align=&quot;right&quot; | 3.328.496
| align=&quot;center&quot; | 7,1
|-
| Anglikanischi Chilche
| align=&quot;right&quot; | 1.875.209
| align=&quot;center&quot; | 4,0
|-
| [[Evangelisch-lutherische Kirche|Evangelisch-lutherischi Chilche]]
| align=&quot;right&quot; | 1.218.886
| align=&quot;center&quot; | 2,6
|-
| Neuapostolischi Chilche
| align=&quot;right&quot; | 440.000
| align=&quot;center&quot; | 0,94
|-
| anderi chrischtligi Chilche
| align=&quot;right&quot; | 8.260.295
| align=&quot;center&quot; | 17,62
|-
| [[Animismus]]
| align=&quot;right&quot; | 937.604
| align=&quot;center&quot; | 2,0
|-
| [[Hinduismus]]
| align=&quot;right&quot; | ca. 656.000
| align=&quot;center&quot; | 1,4
|-
| [[Islam]]
| align=&quot;right&quot; | ca. 656.000
| align=&quot;center&quot; | 1,4
|-
| [[Judentum]]
| align=&quot;right&quot; | ca. 94.000
| align=&quot;center&quot; | 0,2
|-
| Zyyge vu Jehova
| align=&quot;right&quot; | 81.500
| align=&quot;center&quot; | 0,17
|-
| sunschtigi Religione
| align=&quot;right&quot; | 5.860.028
| align=&quot;center&quot; | 12,5
|-
| konfessionslos
| align=&quot;right&quot; | ca. 3.281.600
| align=&quot;center&quot; | 7,0
|-
| Gsamt 
| align=&quot;right&quot; | ca. 46.960.626 
| align=&quot;center&quot; | 100,0 
|}

=== Sproche ===
[[Datei:South Africa municipalities by language 2001.png|thumb|Die Charte zeigt d Sproche vu Sidafrika no Kommune. Hälleri Färbige zeige ne Mehrheit vu weniger wie 50 % aa.
{{Farblegende|#0080c0|Afrikaans}}
{{Farblegende|#808000|Ndebele}}
{{Farblegende|#ff00ff|Nerdligs Sotho}}
{{Farblegende|#808080|Sidligs Sotho}}
{{Farblegende|#ffff00|Swati}}
{{Farblegende|#00c0c0|Tsonga}}
{{Farblegende|#ff0000|Setswana}}
{{Farblegende|#008080|Tshivenda}}
{{Farblegende|#800080|isiXhosa}}
{{Farblegende|#80e000|isiZulu}}]]

Sidafrika het syt em Änd vu dr Apartheid elf amtligi Landessproche: [[Englische Sprache|Änglisch]], [[Afrikaans]], isiZulu, Siswati, isiNdebele, Sesotho, Nerdligs Sotho, Xitsonga, Setswana, Tshivenda un isiXhosa. S Land isch dodermit no [[Indien|Indie]] des mit dr meischte offizälle Sproche vu dr Wält. Dämno git s elf unterschidligi offiziälli Landesnämme. Rund 0,7 % vu dr Schwarze un 59,1 % vu dr Wyyse schwätze Afrikaans as Muetersproch. Änglisch wird vu 0,5 % vu allne Schwarze un vu 39,3 % vu dr Wysse derheim gschwätzt. Di andere Sproche wäre vu dr schwarze Bantu-Bevelkerig as Muetersproch gschwätzt. Eppe 22,3 % schwätze IsiXhosa, 30,1 % IsiZulu, 11,9 % Sepedi, 10,0 % Sesotho, 10,3 % Setswana, 3,4 % SiSwati, 2,9 % Tshivenda, 5,6 % Xitsonga un 2,0 % IsiNdebele. Nume 0,3 % vu dr schwarze Bevelkerig un 1,1 % vu dr Wysse schwätze keini vu dr elf offiziälle Landessproche as Muetersproch.

Näbe däne elf Sproche git s z sidafrika anderi nit-amtligi Sproche wie zem Byschpel Fanakalo, Lobedu, Nerdligs Ndebele, Phuthi, Khoe, Nama un San. Die Sproche wäre im amtlige Gebruch nume do verwändet, wu si verbreitet sin. Vil vu däne nit-offiziälle Landersproche vu dr San un dr Khoikhoi wäre au dr Nochberstaate Namibia un Botsuana gschwätzt. Die Velker, wu sich dytlig vu dr Bantu unterscheide, hän ihri eigeni kulturälli Identität, zem Byschpel sin si Jeger un Sammler. D Zahl vun ene het in dr letschte johrhundert stark abgnuu un ihri Sproche sin vum [[Bedrohte Sprache|Uusstärbe bedroht]].

Vil wyssi Sidafrikaner schwätze ußerdäm anderi europäischi Sproche wie [[Portugiesische Sprache|Portugisisch]], [[Deutsche Sprache|Dytsch]] un [[Griechische Sprache|Griechisch]]. Derzue wäre Sproche wie Gujarati oder Tamil vu dr Yywohner mit ere sidasiatische Härchumpft gschwätzt.

Au wänn jedi vu dr elf Sproche Amtssproch isch un noch em Gsetz alli Sproche as glyych aazerkänne sin, het sich di änglisch Sproch as di wichtigscht uusebildet, wel si im Land iber di unterschidlige Volksgruppen ewäg vu dr meischte Mänsche verstande wird un im Gegesatz zum Afrikaans nit diräkt mit em ehmolige Apartheidsreschim verchnipft isch. Dr Yyfluss vum Afrikaans, wu in dr Zyt vu dr Apartheid di erscht Sproch im Land gsi isch un in dr Schuel Pflichtfach gsi isch fir alli, isch am Änd vum 20. Johrhundert arg gsunke. Derzue sich in dr letschte Johre dr Yyfluss vu dr Bure in dr Gsellschaft dur dr politische Machtverluscht reduziert wore. Wäge däm giltet s Afrikaans hite z sidafrika bi vilne as „geschtrig“ un „provinziäll“ im Gegesatz zue dr Wältsproch Änglisch.

== Gschicht ==

=== Voreb di europäische Sidler chuu sin ===
[[Datei:BushmenSan.jpg|thumb|Zwee San-Manne bim Fyyr mache]]
Z Sidafrika sin e baar vu dr eltschte paläoanthropologische Fossil vu dr Wält uusgrabe wore. Iberräscht vum ''Australopithecus africanus'' sin bi Taung („Chind vu Taung“) un in dr Hehline vu Sterkfontein („Little Foot“), Kromdraai un Makapansgat gfunde wore. Di eltschte dervu wäre uf rund 3,5 Millione Johr datiert. No däne Vormänsche hän do verschideni Arte vu dr Gattig ''Homo'' gläbt, wie zem Byschpel dr ''Homo habilis'', ''Homo erectus'' un schließli dr modärn Mänsch, dr ''Homo sapiens''.

D Jeger-un-Sammler-Velker vu dr San un dr Khoikhoi läbe syt rund 20.000 Johr im Biet vum hitige Sidafrika. Si sin im Lauf vu dr Yywandrig vu dr Bantu allmeh verdrängt wore. D Bantu sin iber dr Fluss Limpopo chuu un hän sich im hitige Sidafrika as Bure un Hirte nidergloo. Im Verlauf vu däne Wandrige, sin si bis zum Fish River chuu, wu hite in dr Provinz Oschtkap lyt. Vor allem in dr Zyt vu dr Apartheid hän sidafrikanischi Hischtoriker energisch d These verträtte, ass di schwarzafrikanische Bantu erscht syt em 17. Johrhundert, also glyychzytig mit dr Europäer, in s Land yygwanderet seje, un dodermit d Wysse ihne au kei Land ewäggnuu hätte.&lt;ref&gt;Vgl. dazu Hagemann, S. 15.&lt;/ref&gt; S spricht aber vil derfir, ass die Velkerwandrig scho um s Johr 1000 umme abgschlosse gsi isch.&lt;ref&gt;Franz Ansprenger, ''Geschichte Afrikas'', Beck, München 2002, S. 22.&lt;/ref&gt; Zem Byschpel het mer im nerdlige un nordeschtlige Sidafrika rund 600 Schmelzstätten fir Yyse- un Chupfererz, Hafnerware, Bfeschtigungsaalage un [[Skelett]] us dr Zyt zwisch em dritte un zwelfte Johrhundert gfunde, wu zimli sicher Verdrätter vu dr Bantu-Sprochfamilie zuegordnet chenne wäre.&lt;ref&gt;Hagemann, S. 16f; Fisch, S. 38.&lt;/ref&gt;

=== Europäischi Entdecker ===
As erschti Europäer sin d Portugise uf Sidafrika chuu. Syt em Aafang vum 15. Johrhundert hän si ne Seewäg no Indie gsuecht um Afrika umme go dr arabisch, türkisch un venezianisch Zwischehandel uf dr Gwirzrute uuszschalte. Zem erschte Mol isch s em ''Bartolomeu Diaz'' anne 1488 glunge, bis zum Sidweschtspitz vu Afrika vorzdringe, wun ere ''Kap vu dr Stirm'' daift het. Dr Chenig ''Joao II. vu Portugal'' het dää Namme in ''Kap vu dr guete Hoffnig'' umgnännt, wel dr Wäg uf Indie jetz uffe gsi isch. Im Novämber 1498 het e chleini Flotte unter em 

Am 4. Novämber 1498 isch e chleini Flotte unter em [[Vasco da Gama]] in dr ''Sankt-Helena-Bucht'' an dr Weschtkischte glandet un isch derno im e große Boge um dr Sidspitz vu Afrika umme gfahre, am 25. Novämber sin si schließli in dr ''Mosselbaai'' an dr Oschtkischte glandet un dodermit isch dr Seewäg uf Indie frej gsi. S Kap isch Station gsi fir vil Seefahre in dr negschte Johrhundert, e ständigi Niderlassig hän d Portugise am Kap aber nie grindet, au wel anne 1510 dr portugisisch Vizechenig Francisco de Almeida bi me Gfächt mit dr Khoikhoi um s Läbe chuu isch.

=== Niderländischi Kolonialzyt ===
[[Datei:Charles Bell - Jan van Riebeeck se aankoms aan die Kaap.jpg|thumb|D Aachumpft vum Jan van Riebeeck z Kapstadt]]
Di modärn Gschichtsschryybig vu Sidafrika fangt am 6. April 1652 aa, wu dr [[Niederlande|Niderländer]] Jan van Riebeeck im Uftrag vu dr ''Niderländische Oschtindie-Kompanii'' (niderl.: ''Vereenigde Oostindische Compagnie, VOC'') am Kap vu dr Guete Hoffnig e Versorgigsstation yygrichtet het. Die het wäg ihre strategisch ginschtige Lag e Raschtstation solle syy fir Handelsschiff, wu zwische Europa un Sidoschtasie unterwägs gsi sin. Bis in s 18. Johrhundert isch die Sidlig in holländischem Bsitz gsi. D Sidler hän sich zerscht in dr weschtlige Kapregion uusbreitet, wu in sällere Zyt s Ruckzugsbiet vu dr Khoisan gsi isch. Wu si anne 1770 im Oschte an d Sidligsgränz vu dr Bantu chuu sin, hän si e baar Chrieg mit dr Xhosa gfiert. D Kapholländer hän vil Sklave in s Land gholt vu [[Indonesien|Indonesie]], [[Madagaskar]] un [[Indien|Indie]]. Aafangs 1743 isch d Zahl vu dr Sklave in dr Provinz dytli hecher gsi wie d Zahl vu dr wysse Sidler. D Noofahre vu däne Sklave, wu vilmol wyssi Sidler ghyrote hän, sin speter zämme mit dr Buschmanne in d Bevelkerigsklasse vu dr „Farbige“ yydeilt wore oder au „Kap-Malaie“. Si stelle hite mit rund 50 % d Mehrheit vu dr Bevelkerig in dr Provinz Weschtkap.

=== 19. Johrhundert ===
[[Datei:Langlaagte.jpg|thumb|Langlaagte, e Farm in dr Nechi vu Johannesburg, wu s erscht Gold am Witwatersrand gfunde woren isch]]
Wu d VOC fascht bankrott gsi isch un dr Yyfluss vu dr niderländische Händler gschwunden isch, hän britischi Truppe d Region um s Kap vu dr Guete Hoffnig im Johr 1797. D Niderlande sin im Verlauf vu dr Revolutionschrieg vu dr Truppe vum [[Napoléon Bonaparte|Napoleon]] bsetzt wore un di nej grindet ''Batavisch Republik'' isch nimi mit dr Brite verbindet gsi. D Bsetzung het em Ziil dient, ass dää strategisch wichtig Standort nit in d Händ vu dr Franzose solle gheje. D Brite hän s Land noch em ''Fride vu Amiens'' 1802 an d Niderlande mieße zruckgee, hän s aber im Johr 1806 wider eroberet un hän do jetz e britischi Chronkolonii yygrichtet. D Gränzchrieg mit dr Xhosa sin wytergange un hän s Land greßer gmacht alswyter bis zem Oschtstade vum Fish River. D Gränz vu dr neje Kronkolonii isch vu dr Brite stark bfeschtigt wore un s Land derhinter isch schnäll vu dr Wysse bsidlet wore. Wu s Britisch Parlemänt anne 1833 in ihrem wältwyte Yyflussbiet d Sklaverei abgschafft gha hän, het des dr Bure d Exischtänzgrundlag entzoge. Derzue hän d Bure d Yyfierig vum britische Rächt un vum Änglisch as Amtssproch abglähnt. Go sich em britische Yyfluss entzie un d Uusbytig vu dr Nit-Wysse wyter bedrybe chenne, sin si as sognännti ''Voortrekker'' in s Hinterland uusgwiche. Im ''Große Treck'' vu 1835-1841 sin rund 14.000 Bure in d Biet nerdlig vum Oranje-Fluss uusgwanderet.

D Entdeckig vu Diamanten im Johr 1867 un Gold im Johr 1886 het zuen eme starke wirtschaftlige Ufschwung gfiert un zuen ere Yywandwerig vu vile Europäer. Doderdur isch d Benochdeiligung vu dr urspringlige Bevelkerig no versterkt wore. D Bure hän mittlerwyyli uuabhängigi Republike grindet ghaa, dr ''Oranje-Freistaat'' anne 1844 un d ''Republik Transvaal'' anne 1848. Gege di britisch Expansion, wu vor allem uf di große Goldvorchemme am ''Witwatersrand'' ziilt hän, hän sich d Bure im ''Erschte Burechrieg'' (1880–1881) gwehrt. Drotz ass d Bure zahlemäßig dytli weniger gsi sin, hän si erfolgryych Widerstand gleischtet, wel si besser aabasst gsi sin an d Ertligkeite. D burische Soldate hän zem Byschpel khakifarbigi Uniforme drait, doderdur sin si besser tarnt gsi, derwylscht d Brite ihri traditionälle Rotreck drait hän un eso e lycht Ziil gsi sin fir di burische Scharfschitze.

=== Syt em 20. Johrhundert ===
[[Datei:Nelson Mandela.jpg|thumb|Dr Nelson Mandela 1993]]
In dr Johre 1899–1902 sin d Brite mit meh Truppe (un ohni roti Uniforme) zruckgchehrt un hän d Bure im Zwete Burechrieg bsigt. Dr Versuech vu dr Bure, sich mit em Dytsche Ryych un dr Kolonii Dytsch-Sidwescht-Afrika z verbinde, isch fir d Brite e zuesätzlige Grund gsi, jetz di vollständig Kontrolle iber d Burerepublike z iberneh. D Bure hän demol umesunscht Widerstand gleischtet, wel d Brite wäg ihre zahlemäßige Iberlägeheit un dr bessere Nooschubversorgig nit hän chenne bsigt wäre. Im ''Fride vu Vereeniging'' sin di bode Burerepublike in s Britisch Empire yyglideret wore, dr Bure sin aber großzigigi Fridensbedingige gwehrt wore, wie z. B. d Anerchännig vu Afrikaans as Amtssproch. D Brite hän in däm Verdrag au zuegstumme, ass d Burgerrächt vu dr nit-wysse Bevelkerig wyter yygschränkt blibe sin. 

No vier Verhandligsjohr isch am 31. Mai 1910 us dr vier Kolonie Natal, Transvaal, Oranje-Freistaat un dr Kapkolonii di ''Sidafrikanisch Union'' grindet wore, uf dr Dag gnau acht Johr noch em Änd vum zwete Burechrieg. 1934 hän sich di britisch ''South African Party'' (Sidafrikanischi Bartei) un di ''National Bartei'' vu dr Bure zue dr ''United Party'' (Vereinigti Bartei) zämmegschlosse go d Birte un d Afrikaaner versehne. Die Gmeinschaftsbartei het sich aber scho anne 1939 wider ufgspalte, wel s kei Einigkeit gee het iber dr Yydritt in dr [[Zweiter Weltkrieg|Zwet Wältchrieg]] an dr Syte vu Großbritannien. Di ender rächtsgrichtet ''National Party'' het mit em nationalsozialistische Dytschland sympatisiert un het s Ziil vun ere radikale Rässedrännig gha.

Noch em Änd vum Zwete Wältchrieg het di wyss Bevelkerigsminderheit unter dr bolitische Fierig vu dr ''National Party'' ihri Macht chenne erhalte un het s Syschtem vu dr ''Apartheid'' yygrichtet doderdur, ass si e Reihe vu Gsetz dur s Parlemänt het verabschide loo, wu s Land un s Läbe im Alldag sträng no dr verschidene Hutrfarbe drännt het. Lychter gmacht wore isch des dur di ryymlig Drännig vu dr wyyse un schwarze Bevelkerigsgruppe. S Ziil isch d Abschiebig vu dr Schwarze in bsundersch uusgwiseni Biet (''Homelands'' oder ''Bantustans''). D Apartheid isch e große Strytpunkt in dr zwote Helfti vum 20. Johrhundert gsi, wu zue wyte wirtschaftlige Sanktione gfiert het un zum Ruckzug vu vile Unternämme us Sidafrika. Derzue isch d Wuet vu dr unterdruckte Bevelkerigsschichte gwagse. E Hesschtpunkt isch dr ''Ufstand vu Soweto'' am 16. Juni 1976 gsi, wu Bolizischte e Studäntedemonschtration nidergschosse hän, doderbyy sin 176 schwarzi Schieler un Studänte gstorbe.

Noch eme johrzehntelange Widerstand mit Streiks, Proteschtmärsche, Sabotasch un au Terroraagriff vu verschidene Anti-Apartheid-Bewegigege – di bekanntescht isch dr ''African National Congress (ANC)'' gsi – isch d Regierig vu dr National Party e erschte Schritt in Richtig vu ihre eigene Entmachtig, wu si anne 1990 s Verbot vum ANC ufghobe un ein vu dr bekannteschte Widerstandskämpfer, dr ''Nelson Mandela'', no 27 Johr us em Gfängnis frej gloo het. D Apartheid isch Schritt fir Schritt us dr Verfassig verschwunde un het eso di erschte freje Wahle fir alli Yywohner vum 26. bis zum 29. April 1994 meglig gmacht. Dr ANC het die Wahl gwunne mit 62.6 % vu dr Stimme. Syterhär stellt dr ANC d Regierig vu Sidafrika. Dr Nelson Mandela isch dr erscht schwarz Pesidänt vum Land wore un het zämme mit em letschte Presidänt vu dr National Party, em ''Frederik Willem de Klerk'', dr [[Friedensnobelpreis|Fridensnobelpryys 1994]] fir d Byydreg zum Änd vu dr Apartheid iberchuu. 

Noofolger vum Mandela isch 1999 dr Thabo Mbeki wore, 2009 dr Jacob Zuma un 2018 dr Cyril Ramaphosa.

Drotz ass d Apartheid abgschafft wore isch, läbe am Aafang vum 21. Johrhundert alliwyl no Millione Sidafrikaner, in dr Hauptsach Schwarzi, in Armuet.


== Verwaltigsgliderig ==
=== Provinze ===

Am Änd vu dr Apartheid anne 1994 hän di ehmolige quasi-unabhängige Homelands in di politisch Struktur vu Sidafrika miesse integriert wäre. Des het derzue gfiert, ass di bishärige vier Provinze (Kapprovinz, Natal, Oranje-Frejstaat un Transvaal) ufglest un dur nyyn Provinze ersetzt wore sin, wu jetz s gsmat Staasbiet vu Sidafrika umfasse. D Provinze sin in insgsamt 52 Distrikt unterdeilt. 

[[Datei:Map of South Africa with English labels.svg|right|250px|Di nyyn Provinze vu Sidafrika]]
[[Datei:South Africa Districts April 2006.png|right|250px|Distrikt vu Sidafrika]]
{| class=&quot;prettytable&quot;
! Nr.
! Provinz
! Ehmoligi Homelands un Provinze
! Hauptstadt
! Flechi (km²)
! Bevelkerig (2001)
|-
| align=&quot;left&quot; |1 || Western Cape (Weschtkap) || Kapprovinz || Kapstadt || 129.370 || 4.524.335
|-
| align=&quot;left&quot; |2 || Northern Cape (Nordkap) || Kapprovinz || Kimberley || 361.830 || 822.726
|-
| align=&quot;left&quot; |3 || Eastern Cape (Oschtkap) || Kapprovinz, Transkei, Ciskei || Bisho || 169.580 || 6.436.761
|-
| align=&quot;left&quot; |4 || KwaZulu-Natal || Natal, KwaZulu || Pietermaritzburg || 92.100 || 9.426.018
|-
| align=&quot;left&quot; |5 || Free State (Frejstaat) || Oranje-Frejstaat, QwaQwa || Bloemfontein || 129.480 || 2.706.776
|-
| align=&quot;left&quot; |6 || North West (Nordwescht) || Transvaal, Kapprovinz, Bophuthatswana || Mafikeng || 116.320 || 3.669.349
|-
| align=&quot;left&quot; |7 || Gauteng || Transvaal || Johannesburg || 17.010 || 8.837.172
|-
| align=&quot;left&quot; |8 || Mpumalanga || Transvaal, KwaNdebele, KaNgwane, Bophuthatswana, Lebowa || Nelspruit || 79.490 || 3.122.994
|-
| align=&quot;left&quot; |9 || Limpopo || Transvaal, Venda, Lebowa, Gazankulu || Polokwane || 123.900 || 5.273.637
|-
|}

=== Städt un Gmeine ===

In dr große Gmeireform vu anne 2000 sin vil bekannti sidafrikanischi Städt mit dr Gmeine un Twonships im Umland zämmegleit wore. E baar vu däne neje Metropole-Gmeine (ängl.: ''Metropolitan Municipality'') sin umgnännt wore, di neje Nämme sin zmeischt Bantu-Nämme un solle eso s nej Sidafrika repesäntiere. Vier vu dr zeh greschte Städt un Gmeine liege in dr chleischte un am dichteschte bsidlete Provinz Gauteng.

{| class=&quot;prettytable&quot;
|-
! Rang
! Gmei
! Flechi (km²)
! Yywohner (2001)
! Provinz
|-
 || 1 || Johannesburg || 1.644 || 3.225.810 || Gauteng
|-
 || 2 || Durban|eThekwini (Durban) || 2.292 || 3.090.117 || KwaZulu-Natal
|-
 || 3 || Kapstadt || 2.499 || 2.893.251 || Weschtkap
|-
 || 4 || Ekurhuleni (East Rand) || 1.924 || 2.480.282 || Gauteng
|-----
 || 5 || Tshwane|| 2.198 || 1.985.984 || Gauteng
|-----
 || 6 || Nelson Mandela Bay (Port Elizabeth) || 1.952 || 1.005.776 || Oschtkap
|-
 || 7 || Buffalo City (East London) || 2.516 || 701.881 || Ostkap
|-
 || 8. || Emfuleni (Vereeniging) || 987 || 658.422 || Gauteng
|-
 || 9 || Mangaung (Bloemfontein) || 6.283 || 645.441 || Frejstaat
|-
 || 10 || Thohoyandou || 2.966 || 584.569 || Limpopo
|-
|}

== Literatur ==

* Jörg Fisch: ''Geschichte Südafrikas''. dtv, München 1990. ISBN 3-423-04550-7
* Albrecht Hagemann: ''Kleine Geschichte Südafrikas''.. 2., durchgesehene Auflage, Verlag C. H. Beck, München 2003. ISBN 3-406-45949-8
* Martin Pabst: ''Südafrika''. 2., völlig überarbeitete und ergänzte Auflage, Verlag C. H. Beck, München 2008. ISBN 978-3-406-57369-9

== Weblink ==
{{commonscat|South Africa|Sidafrika}}
* [http://www.gov.za Offiziälli Homepage vu dr sidafrikanische Regierig] (änglisch)
* [https://web.archive.org/web/20090310030032/http://www.gcis.gov.za/docs/publications/yearbook/index.html ''South Africa Yearbook.'' Offiziälle Länderbericht, uusegee vum Government Communication and Information System (GCIS) vu dr Sidafrikanische Regierig] (änglisch)
* [http://www.info.gov.za/documents/constitution/index.htm Verfassig vu dr Republik Sidafrika] (änglisch)
* [http://www.suedafrika.net Uusfierligi Informatione iber Sidafrika]
* [http://www.parliament.gov.za Offiziälli Homepage vum Sidafrikanische Parlamänt] (änglisch)
* [http://www.auswaertiges-amt.de/diplo/de/Laenderinformationen/Suedafrika/Sicherheitshinweise.html Länder- un Reiseinformatione vum dytsche Uuswärtige Amt zue Sidafrika]
* [http://www.suedafrika.org Botschaft vu dr Republik Sidafrika z Deutschland]
* [https://web.archive.org/web/20120118065838/http://www.destatis.de/jetspeed/portal/cms/Sites/destatis/Internet/DE/Content/Publikationen/Fachveroeffentlichungen/Laenderprofile/Content75/Suedafrika%2Cproperty%3Dfile.pdf Länderprofil (2006) vum dytsche Statistische Bundesamt]
* [https://web.archive.org/web/20120518195246/http://www.info.gov.za/otherdocs/2003/census01brief.pdf Ergebnis vu dr Volkszellig vu 2001] (PDF-Datei)
* [http://johnnyclegg.intercom-services.de/artikel/scatterlings_music.htm Website zue dr Musik vu Sidafrika]

== Fueßnote ==
&lt;references/&gt;

{{ NaviBlock
|Navigationsleiste Staaten in Afrika
|Navigationsleiste AU-Staaten
|Navigationsleiste Mitgliedstaaten des Commonwealth of Nations
}}
{{Übersetzungshinweis|de|Südafrika|dütsch|67672586}}

{{Koordinate Artikel|28_37_S_24_20_E_type:country_region:ZA|22°-35° S, 16°-33° O}}

{{DEFAULTSORT:Sudafrika}}

[[Kategorie:Südafrika|!]]
[[Kategorie:Staat in Afrika]]
[[Kategorie:Land]]
[[Kategorie:Mitgliid i der UNO]]</text>
      <sha1>tc49eluxzuqjfcs7t8yhy6gdd47gndh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Historienmalerei</title>
    <ns>0</ns>
    <id>37209</id>
    <revision>
      <id>1071793</id>
      <parentid>948567</parentid>
      <timestamp>2025-07-05T01:11:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2A02:B025:8F05:994B:977:227E:B20B:9DDE</ip>
      </contributor>
      <comment>/* Di postromantischi Entwicklig */</comment>
      <origin>1071793</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5132" sha1="qi6qprw5chrrmbwqebs0w9n6tvtcu0s" xml:space="preserve">{{DISPLAYTITLE:Historiemoolerei}}
[[Datei:Konstytucja 3 Maja.jpg|right|thumb|400px|E Bischbil für Historiemoolerei: [[Jan Matejko]], D Verabschiidig vo dr [[Verfassung vom 3. Mai|Verfassig vom 3. Mai]] 1791 z [[Warschau]], gmoolt zum hundertjöörige Jubileum 1891. Dargstellt isch, wie Mitgliider vom [[Sejm]] under em Juubel vo de Iiwooner vo Warschau in d [[Johanneskathedrale (Warschau)|Johanneskathedrale]] iine gönge, wo si en Äid uf d Verfassig sölle schwööre, wo erst grad verabschiidet worden isch. Im Middelpunkt cha mä dr [[Sejmmarschall]] [[Stanisław Małachowski]] gsee, wo vo begäisterete Abgeordnete uf de Aggsle dräit wird und dr Verfassigstext umeschwänkt. Dr Mooler het im Köönig [[Stanislaus II. August Poniatowski]] nume e Nääberolle gloo. Mä gseet en mit eme Huet am lingge Rand vom Bild, wien er sini [[Mätresse|Metresse]] [[Elżbieta Szydłowska]] begrüesst.]] 
D '''Historiemoolerei''' isch e [[Kunstgattung|Kunstgattig]], wo iiri Ursprüng in dr Epoche vo dr [[Renaissance|Rönessans]] het. Dr Gattigsnaame Historie oder Historiemoolerei leitet sich etümologisch us em Wort ''historia'' oder au ''istoria'' ab. In dr Historiemoolerei wärde historischi, aber au religiöösi, [[Mythos|mythisch-saagehafti]] oder au lidderarischi Stoff dargstellt, wo uf en äinzige, ahistorische Momänt verdichtet si. Vilmol stoot e [[Held]] im Middelpunkt, e groossi Äinzelpersöönlikäit, wo zäigt wird, wie si autonom handlet. Historiebilder si käini realistische Darstellige vo historische Eräigniss, sondern die wärde mit voller Absicht verkläärt und zum [[Geschichtsmythos|Gschichtsmüthos]] überhööt. Dorum si s vilmol Herrscher, wo dr Ufdraag für sä geen, si chaufe oder usstelle.

== Di postromantischi Entwicklig ==
Zu dr wichtigschte Vertretere vo dr italiänische Historiemoolerei in dr postromantische Zyt ghöre [[Francesco Hayez]], [[Domenico Morelli]], [[Vincenzo Petrocelli]] und [[Gerolamo Induno]]. Si sind bekannt für iri Werke, wo sich mit epische, religiösi oder sentimentali Gschichte befasst hend. '''Vincenzo Petrocelli''' (1823–1896), wo vor allem i [[Neapel]] und [[Rom]] täätig gsi isch, het klassischi und biblischi Sujet mit dräamatischer Inszenierig und narrativer Gfüehlstiefe verbunde. Er gilt als eine vo dr Hauptfigurä für d Historiemoolerei im südlige Italien im 19. Jahrhundert.&lt;ref&gt;Giuseppe Godi, ''La pittura italiana dell’Ottocento'', Mondadori, Mailand, 1991.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Luigi Cavallo, ''La pittura dell'Ottocento italiano'', Bramante Editrice, Mailand, 1969, S. 204–208.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.beniculturali.it/evento/esposizione-opere-vincenzo-petrocelli Ausstellung zue Vincenzo Petrocelli – Königspalast vo Caserta, 2017, Italienisches Kulturministerium]&lt;/ref&gt;

== Liddratuur ==
* Sven Beckstette: ''Das Historienbild im 20. Jahrhundert. Künstlerische Strategien zur Darstellung von Geschichte in der Malerei nach dem Ende der klassischen Bildgattungen.'' Dissertation, Freie Universität, Berlin 2010 [http://www.diss.fu-berlin.de/diss/receive/FUDISS_thesis_000000018889]
* Wolfgang Brassat: ''Das Historienbild im Zeitalter der Eloquenz. Von Raffael bis Le Brun.'' Akademie-Verlag, Berlin 2002, ISBN 3-05-003757-1
* Monika Flacke (Hrsg.): ''Mythen der Nationen. Ein Europäisches Panorama.'' Katalog. Berlin 1998
* Stefan Germer, Michael F. Zimmermann (Hrsg): ''Bilder der Macht. Macht der Bilder. Zeitgeschichte in Darstellungen des 19. Jahrhunderts.'' München/Berlin 1997
* Ralph Gleis: ''Anton Romako. Die Entstehung des modernen Historienbildes.'' Wien, Köln, Weimar 2010, ISBN 978-3-412-20613-0
* Thomas Gaehtgens, Uwe Fleckner (Hrsg.): ''Historienmalerei.'' Reimer, Berlin 1996, ISBN 3-496-01138-6
* Werner Hager: ''Geschichte in Bildern. Studien zur Historienmalerei des 19. Jahrhunderts.'' Hildesheim/Zürich/New York 1989 
* Thomas Kirchner: ''Der epische Held. Historienmalerei und Kunstpolitik im Frankreich des 17. Jahrhunderts.'' Fink, München 2001, ISBN 3-7705-3397-6
* Harald Klinke: ''Amerikanische Historienmalerei. Neue Bilder für die Neue Welt.'' Graphentis Verlag, Göttingen 2011, ISBN 978-3-942819-00-8
* Rudolf Kuhn: ''Erfindung und Komposition in der Monumentalen Zyklischen Historienmalerei des 14. und 15. Jahrhunderts in Italien.'' Lang, Frankfurt a.&amp;nbsp;M. 2000, ISBN 3-631-37022-9
* Ekkehard Mai, Anke Repp-Eckert (Hrsg.): ''Triumph und Tod des Helden. Europäische Historienmalerei von Rubens bis Manet.'' Katalog. Köln 1987
* Ekkehard Mai (Hrsg.): ''Historienmalerei in Europa. Paradigmen in Form, Funktion und Ideologie.'' Mayence 1990

== Weblingg ==
{{Commonscat|History paintings|Historienmalerei}}
* [http://www.dhm.de/lemo/html/kaiserreich/kunst/historien/ E churze Ardikel vom Dütsche Historische Museum mit zwäi Bischbil]
* [https://web.archive.org/web/20081012034049/http://www.historicum.net/lehren-lernen/geschichtsdidaktik/medien-historischen-lernens/visuelle-quellen-und-darstellungen/art/1_Historienbil/html/artikel/3000/ca/8b3b586fbb/ Liddratuurliste über s Thema vo &quot;historicum.net&quot;]
{{Übersetzungshinweis|de|Historienmalerei|dütsch}}

[[Kategorie:Historiemoolerei| ]]</text>
      <sha1>qi6qprw5chrrmbwqebs0w9n6tvtcu0s</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1071794</id>
      <parentid>1071793</parentid>
      <timestamp>2025-07-05T02:47:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Mtarch11</username>
        <id>79225</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>RV LTA</comment>
      <origin>948567</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4098" sha1="d4j9oslngtiy5lllf9vzb26g3emnrsp" xml:space="preserve">{{DISPLAYTITLE:Historiemoolerei}}
[[Datei:Konstytucja 3 Maja.jpg|right|thumb|400px|E Bischbil für Historiemoolerei: [[Jan Matejko]], D Verabschiidig vo dr [[Verfassung vom 3. Mai|Verfassig vom 3. Mai]] 1791 z [[Warschau]], gmoolt zum hundertjöörige Jubileum 1891. Dargstellt isch, wie Mitgliider vom [[Sejm]] under em Juubel vo de Iiwooner vo Warschau in d [[Johanneskathedrale (Warschau)|Johanneskathedrale]] iine gönge, wo si en Äid uf d Verfassig sölle schwööre, wo erst grad verabschiidet worden isch. Im Middelpunkt cha mä dr [[Sejmmarschall]] [[Stanisław Małachowski]] gsee, wo vo begäisterete Abgeordnete uf de Aggsle dräit wird und dr Verfassigstext umeschwänkt. Dr Mooler het im Köönig [[Stanislaus II. August Poniatowski]] nume e Nääberolle gloo. Mä gseet en mit eme Huet am lingge Rand vom Bild, wien er sini [[Mätresse|Metresse]] [[Elżbieta Szydłowska]] begrüesst.]] 
D '''Historiemoolerei''' isch e [[Kunstgattung|Kunstgattig]], wo iiri Ursprüng in dr Epoche vo dr [[Renaissance|Rönessans]] het. Dr Gattigsnaame Historie oder Historiemoolerei leitet sich etümologisch us em Wort ''historia'' oder au ''istoria'' ab. In dr Historiemoolerei wärde historischi, aber au religiöösi, [[Mythos|mythisch-saagehafti]] oder au lidderarischi Stoff dargstellt, wo uf en äinzige, ahistorische Momänt verdichtet si. Vilmol stoot e [[Held]] im Middelpunkt, e groossi Äinzelpersöönlikäit, wo zäigt wird, wie si autonom handlet. Historiebilder si käini realistische Darstellige vo historische Eräigniss, sondern die wärde mit voller Absicht verkläärt und zum [[Geschichtsmythos|Gschichtsmüthos]] überhööt. Dorum si s vilmol Herrscher, wo dr Ufdraag für sä geen, si chaufe oder usstelle.

== Liddratuur ==
* Sven Beckstette: ''Das Historienbild im 20. Jahrhundert. Künstlerische Strategien zur Darstellung von Geschichte in der Malerei nach dem Ende der klassischen Bildgattungen.'' Dissertation, Freie Universität, Berlin 2010 [http://www.diss.fu-berlin.de/diss/receive/FUDISS_thesis_000000018889]
* Wolfgang Brassat: ''Das Historienbild im Zeitalter der Eloquenz. Von Raffael bis Le Brun.'' Akademie-Verlag, Berlin 2002, ISBN 3-05-003757-1
* Monika Flacke (Hrsg.): ''Mythen der Nationen. Ein Europäisches Panorama.'' Katalog. Berlin 1998
* Stefan Germer, Michael F. Zimmermann (Hrsg): ''Bilder der Macht. Macht der Bilder. Zeitgeschichte in Darstellungen des 19. Jahrhunderts.'' München/Berlin 1997
* Ralph Gleis: ''Anton Romako. Die Entstehung des modernen Historienbildes.'' Wien, Köln, Weimar 2010, ISBN 978-3-412-20613-0
* Thomas Gaehtgens, Uwe Fleckner (Hrsg.): ''Historienmalerei.'' Reimer, Berlin 1996, ISBN 3-496-01138-6
* Werner Hager: ''Geschichte in Bildern. Studien zur Historienmalerei des 19. Jahrhunderts.'' Hildesheim/Zürich/New York 1989 
* Thomas Kirchner: ''Der epische Held. Historienmalerei und Kunstpolitik im Frankreich des 17. Jahrhunderts.'' Fink, München 2001, ISBN 3-7705-3397-6
* Harald Klinke: ''Amerikanische Historienmalerei. Neue Bilder für die Neue Welt.'' Graphentis Verlag, Göttingen 2011, ISBN 978-3-942819-00-8
* Rudolf Kuhn: ''Erfindung und Komposition in der Monumentalen Zyklischen Historienmalerei des 14. und 15. Jahrhunderts in Italien.'' Lang, Frankfurt a.&amp;nbsp;M. 2000, ISBN 3-631-37022-9
* Ekkehard Mai, Anke Repp-Eckert (Hrsg.): ''Triumph und Tod des Helden. Europäische Historienmalerei von Rubens bis Manet.'' Katalog. Köln 1987
* Ekkehard Mai (Hrsg.): ''Historienmalerei in Europa. Paradigmen in Form, Funktion und Ideologie.'' Mayence 1990

== Weblingg ==
{{Commonscat|History paintings|Historienmalerei}}
* [http://www.dhm.de/lemo/html/kaiserreich/kunst/historien/ E churze Ardikel vom Dütsche Historische Museum mit zwäi Bischbil]
* [https://web.archive.org/web/20081012034049/http://www.historicum.net/lehren-lernen/geschichtsdidaktik/medien-historischen-lernens/visuelle-quellen-und-darstellungen/art/1_Historienbil/html/artikel/3000/ca/8b3b586fbb/ Liddratuurliste über s Thema vo &quot;historicum.net&quot;]
{{Übersetzungshinweis|de|Historienmalerei|dütsch}}

[[Kategorie:Historiemoolerei| ]]</text>
      <sha1>d4j9oslngtiy5lllf9vzb26g3emnrsp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Nelson Mandela</title>
    <ns>0</ns>
    <id>45384</id>
    <revision>
      <id>1071789</id>
      <parentid>1022710</parentid>
      <timestamp>2025-07-05T00:53:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>849</id>
      </contributor>
      <comment>Ha's Bild &quot;ApartheidSignEnglishAfrikaans.jpg&quot; usegnoo, wil s de [[c:User:Abzeronow|Abzeronow]] uf dr Allmänd (Commons) glöscht het mit dr Begründig: per [[:c:Commons:Deletion requests/File:ApartheidSignEnglishAfrikaans.jpg|]]</comment>
      <origin>1071789</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="35139" sha1="4e62rblj21ohy06js51cvfgon4bjb8y" xml:space="preserve">[[Datei:Nelson Mandela-2008 (edit).jpg|miniatur|hochkant|200px|Nelson Mandela (2008)]]
[[Datei:Nelson Mandela Signature.svg|miniatur|200px|Signatur]]
[[Datei:Young Mandela.jpg|miniatur|200px|Nelson Mandela (1937)]]
[[Datei:Fort hare old house.jpeg|miniatur|200px|Universitet Fort Hare]]
[[Datei:Jongintaba Xhosa Regent.png|miniatur|200px|Jongintaba, Regänt vu dr Thembu]]
[[Datei:The Wits University East Campus (archived).jpg|miniatur|200px|Witwatersrand-Universitet]]
[[Datei:Liliesleaf hut1.jpg|miniatur|200px|Em Mandela sy Hitte uf dr Liliesleaf Farm]]
[[Datei:Nelson Mandela's prison cell, Robben Island, South Africa.jpg|miniatur|200px|Em Mandela sy Gfängniszälle uf Robben Island]]
[[Datei:Free Nelson Mandela Protest, Germany (crop).jpg|miniatur|200px|«Free Nelsen Mandela», Proteschtaktion bim Wältgwerkschaftskongräss 1986]]
[[Datei:The Soviet Union 1988 CPA 5971 stamp (70th birth anniversary of Nelson Mandela, South African anti-apartheid revolutionary, political leader and philanthropist).jpg|miniatur|200px|Mandela-Porträt uf ere sowjetische Briefmarke 1988 („Chämpfer fir d Freihait vu Sidafrika“)]] 
[[Datei:Frederik de Klerk with Nelson Mandela - World Economic Forum Annual Meeting Davos 1992.jpg|miniatur|200px|Dr Mandela un dr de Klerk bim Wältwirschaftsforum 1992]]
[[Datei:ClintonMandela.jpg|miniatur|200px|Dr Mandela mit em Blii Clinton 1993]]
[[Datei:Mandela voting in 1994.jpg|miniatur|200px|Dr Mandela bi dr erschte freie Wahle 1994]]
Dr '''Nelson Rolihlahla Mandela''' [{{IPA|nelsɒn xoˈliɬaɬa manˈdeːla}}] (* [[18. Juli]] [[1918]] z [[Mvezo]], [[Transkei]], [[Südafrika|Sidafrika]]; † [[5. Dezember]] [[2013]] z [[Johannesburg]], Sidafrika), z Sidafrika au mit em traditionälle Clanname ''Madiba'' gnännt, isch e ehmolige Anti-[[Apartheid]]-Kämpfer z Sidafrika un isch vu 1994 bis 1999 dr erscht schwarz Bresidänt vum Land gsii. Är giltet näb em [[Martin Luther King]] as wichtigschte Verdrätter im Kampf gege di wältwyt Unterdruckig vu dr Schwarzen un as Wägberaiter vum versehnligen Ibergang vu dr Apartheid zuen eme glychhaitsorientierte, demokratische Sidafrika. Anne 1993 het er dr [[Friedensnobelpreis|Friidesnobelbryys]] iberchuu.

Dr Mandela stammt us em Volk vu dr [[Xhosa (Volk)|Xhosa]]. Är het [[Rechtswissenschaft|Jura]] studiert an dr Witwatersrand-Universitet, isch Rächtsaawalt gsii un het 27 Johr as bolitische Gfangene in Haft verbrocht.

== Chindhait un Juged ==
=== Eltere un Chenigshuus vu dr Thembu ===
Dr Mandela isch am 18.&amp;nbsp;Juli 1918 im Dorf Mvezo am Stade vum Mbashe-Fluss in dr Neche vu Umtata, dr Hauptstadt vu dr Transkei, uf d Wält chuu. Sy Vater, dr Gadla Henry Mandela, het em Mandela dr Name Rolihlahla gee, was wertlig „Am Nascht vun eme Baum zieh“ haißt – gmaint isch „eber, wu Uuruei stiftet“.&lt;ref name=&quot;african&quot;&gt;[http://africanhistory.about.com/od/mandelanelson/a/bio_mandela.htm Biografie Mandelas bei africanhistory.about.com] (englisch), abgruefen am 30. Merz 2013&lt;/ref&gt; Sy Mueter, d Nosekeni Fanny, isch em Gadla sy Drittfrau gsi.&lt;ref name=&quot;mandela15&quot;&gt;Nelson Mandela: ''Long Walk to Freedom Volume I: 1918–1962.'' Little, Brown and Company, New York City 1994, ISBN 978-0-7540-8723-6, S. 15&lt;/ref&gt; Dr britisch Name Nelson het dr Mandela erscht an syym erschte Schueldag iberchuu. Dr jung Rolihlahla, wu drei Schweschtere un drei Brieder ghaa het, isch bregt wore dur syni Zuegherigkait zum Chenigshuus vu dr Thembu, wu zum Volk vu dr Xhosa ghere. Är ghert aber in dr Thembu-Monarchy zuen ere Näbelinie,&lt;ref name=&quot;african&quot; /&gt; so dass sy Vater in vor allem fir di cheniglig Hofhaltig un d Berotig vum Monarch verantwortli gsii isch, derwlyscht d Hauptlinie dradizionäll dr Chenig gstellt het. Dr Mandela het e naturverbundeni Chindhait in relativem Wohlstand gha un het vil Zyt im Freie verbrocht. Mit rund fimf Johr isch er Hirtebue wore un het uf Schof un Chälber mießen ufbasse.

Noch eme Stryt mit dr wysse Brovinzregierig het sy Vater sy Amt un Vermege verlore, derno isch dr Bue mit syre Mueter e baar Däler wyterzogen in s Dorf Qunu. Sy Läben isch gformt wore dur „Sitte, Ritual un Tabu“&lt;ref name=&quot;mandela15&quot; /&gt; vu dr Xhosa.

=== Schueluusbildig ===
Anne 1925 het e sy Vater uf di chlai Methodischtenschuel vu Qunu gschickt, wun er mit em guete Zygnis abgschlosse het. Wu dr Vater anne 1927 gstorben isch, isch dr Mandela nyyn Johr alt gsii. Wäg em Dod vu sym Vater isch dr Mandela Wahlbezirksfierer wore. Mit 16 isch er im Rame vu dr dradizionälle Initiazion mit eme Bschnydigsritual in d Zylede vu dr Große vu dr Xhosa ufgnuu wore. Är het doderby dr Name ''Dalibunga'' iberchuu. Derno isch er uf d „Clarkebury Boarding Institute“ z Engcobo gange, en Internat fir Thembu.

=== Studium ===
Anne 1937, mit 19 Johr, isch er uf di methodistisch Missionsschuel ''Healdtown Methodist College'' z Fort Beaufort, wu uugfehr 250 Kilometer wyt ewäg isch vu Umtata. Dert het er zum erschte e Kamraad ghaa, wu kai Xhose gsii isch. S College isch britisch bregt gsii, dr Mandela het dert aber e Intrössi an dr afrikanische Kultur entwicklet.

Mit 21 het si dr Mandela im Missions-College vu Fort Hare z Alice in dr eschtlige Kapbrovinz yygschribe. Drotz ass si nume 150 Studänte ghaa het, isch si arg wichtig gsii fir afrikanischi Glehrti us Sid-, Zäntral- un Oschtafrika. Do het dr Mandela au sy langjehrige bolitisch Wäggfehrt [[Oliver Tambo]] droffe, dr speter Bresidänt vum [[African National Congress]] (ANC). Fort Hare un au Healdtown sin Zäntre vu dr Opposizion gege di bolitisch Vormachtstellig vu dr Wysse z Sidafrika gsii. Näb em Mandela un em Tambo hän do ne Huffe anderi Afrikaner ihri akademisch Uusbildig iberchuu, wu vil Johr speter im bolitische Widerstand e wichtig Roll ghaa hän. Mit em Studium vu dr Fächer Änglisch, Anthropology, Bolitik, „Yygeboreneverwaltig“ un Remisch-Holländisch Rächt het dr Mandela jetz, im Gegesatz zue dr vorgsääne Laufbahn am Thembu-Hof, e Beamtekarriere fir s Regierigsminischterium fir „Yygeborenenaaglägehaiten“ aagsträbt.

Z Fort Hare het si dr Mandela zum erschte Mol bolitisch engaschiert un isch Mitglid vum Studänterot, ''Student Representative Council'' (SRC), wore. Wu dr Mandela mit andere Kommilitone geg di schlächt Verbflägig uf em Campus broteschtiert het, het d College-Laitig mit eme Ultimatum reagiert: Är het chenne wehle zwische Yylänken un ere vorlaifige Suschpändierig. Dr Mandela isch ab dr Universtet gange un het d Region verloo, wu dr Regänt Jongintaba, wu dr Mandela vil Johr ufzoge gha het, d Hochzyt vu sym Suhn Justice un vum Mandela mit zwai Thembu-Maidli arrangschiert ghaa het. S Lobola, dr Brutbryys, isch fir beedi scho organisiert gsii, dodermit het d Hochzyt nimi chene rugggängig gmacht wäre. Di beede Manne sin wäge däm uf [[Johannesburg]] gflichtet, wu si im April 1941 aachuu sin. Aafangs het dr Mandela as Wachmann in ere Goldmine gschafft, wun er d Braxis vum [[Kapitalismus]] chänneglehrt ghaa het. Är isch entloo wore un het in ere in ere Rächtsaawaltsfirma gschafft, wun ere zum erschte Mol Kamrad zuen eme Wysse wore isch, zum jidische [[Kommunismus|Kommunischt]] Nat Bregman.&lt;ref&gt;[http://www.jweekly.com/article/full/62468/nat-bregman-mandelas-first-white-friend/ Nooruef fir dr Bregman bi jweekly.com], abgruefen am 31. Merz 2013&lt;/ref&gt; Sy Wohnsitz het dr Mandela im Stadtdail Alexandra ghaa, wun ere unter ermlige Bedingige gläbt ghaa het. Z Johannesburg isch dr Mandela au as Schwärgwichtsboxer aktiv gsii.&lt;ref&gt;[http://www.awesomestories.com/assets/mandela-the-heavyweight-boxer Foto un Zitat bi awesomestories.com], abgruefen am 5. April 2013&lt;/ref&gt; Dr Mandela het anne 1943 im Färnstudium an dr University of South Africa e Bachelor of Arts in Jura erworbe. E Vetter vun em, wu z Johannesburg gwohnt het, het en bim ANC-Aktivischt Walter Sisul] yygfiert, wun em meglig gmacht het, mit eme Jurastudium an dr Witwatersrand-Universitet aazfange. Um des Zyt het er sy spetere Aawalt Joel Carlson chänneglehrt. Anne 1949 het er d Universitet ohni Abschluss mieße verloo, wel er d Abschlussbriefig wäge syre bolitische Karriere e baarmol nit bstande ghaa het.

== Bolitischi Aktivitet ==
=== Aafäng ===
Scho as junge Jurastudänt het si dr Mandela in dr bolitischen Opposizion gege s wyss Minderhaitsreschiim engaschiert un d äm sy Waigerig, dr schwarze Meehait vum Land di nämlige bolitische, sozialen un wirtschaftlige Rächt z gee. Anne 1944 isch er em ANC bydrätte&lt;ref&gt;Nelson Mandela: ''I am prepared to die.'' International Defence and Aid Fund for Southern Africa, London 1979, ISBN 0-904759-29-6, S. 42.&lt;/ref&gt; un het im glyche Johr mit em Walter Sisulu, em Oliver Tambo un andere d ANC Youth League grindet („ANC-Jugedliga“). Hintergrund isch d Uuzfridehait mit dr wirkigsarme Bolitik vu dr dodmolige ANC-Fierig unter em Alfred Bitini Xuma gsii. Bis eppe 1949 isch er eme „afrikanische Nazionalismus“ zuegnaigt gsii, isch dodermit aber in dr ANC-Exekutive iberstimmt wore.&lt;ref name=&quot;die42&quot;&gt;Nelson Mandela: ''I am prepared to die.'' International Defence &amp; Aid Fund for Southern Africa, London 1979, ISBN 0-904759-29-6, S. 7.&lt;/ref&gt;
 
Noch em Siig vu dr „Afrikaaner“-dominierte National Party bi dr Wahle 1948 un dr Bolitik vu dr Rassedrännig (Apartheid), wu derno aagfange het, isch dr Mandela ANC-Vorsitzende z Transvaal wore. Anne 1951 isch er Bresidänt vu dr ANC Youth League gwehlt wore. Är het Bolitiker vum South African Indian Congress (SAIC) un vu dr Communist Party of South Africa droffe un het sich em [[Marxismus]] un ere Bolitik, wu nit no dr Hutfarb unterschide het, zuegchehrt.&lt;ref name=&quot;die42&quot; /&gt; Är het anne 1952 di landeswyt Defiance Campaign vum ANC aagfiert, wu vu dr Methode vum gwaltlose Widerstand vum [[Mohandas Karamchand Gandhi|Mahatma Gandhi]] ischpiriert gsii isch. D Defiance Campaign het em ANC e große Zuewachs an Popularitet brocht. Am 30. Juli 1952 isch er wäg sym Engaschmänt unter em Suppression of Communism Act verhaftet un zuen ere Bewehrigsstrof verurdailt wore. Im Augschte in däm Johr het er zäme mit em Oliver Tambo z Johannesburg di erscht ellai vu Schwarze gfiert Aawaltsbraxis vu Sidafrika ufgmacht.&lt;ref&gt;{{Webarchiv|url=http://www.sahistory.org.za/topic/nelson-mandela-timeline-1950-1959 |wayback=20130704235840 |text=Zytlyscht 1950–1959 bi sahistory.org.za |archiv-bot=2020-01-15 01:10:18 InternetArchiveBot }}, abgreufen am 30. Septämber 2012&lt;/ref&gt; Im glyche Johr het er dr Mandela-Blan entwicklet, e basis- un bildigsorientiert Widerstandskunzäpt gege d Apartheid. Är isch im Dezämber 1952 fir sechs Monet baant wore,&lt;ref name=&quot;biogr&quot;&gt;{{Webarchiv|url=http://www.nelsonmandela.org/content/page/biography |wayback=20130708211838 |text=Biografie bei nelsonmandela.org |archiv-bot=2019-03-12 18:52:30 InternetArchiveBot}} (englisch), abgerufen am 3. April 2013&lt;/ref&gt; so dass er Johannesburg nit het derfe verloo un nit bi bolitische Versammlige het derfe mitmache.&lt;ref name=&quot;prepared&quot;&gt;Nelson Mandela: ''I am prepared to die.'' International Defence and Aid Fund for Southern Africa, London 1979, ISBN 0-904759-29-6, S. 24&lt;/ref&gt; Im Septämber 1953 isch dr Baan um zwai Johr verlengertet wore. Zuesätzlig isch em ufdrait wore, us em ANC uuszdrätte. Ainewäg het er bim Volkskungräss (''Congress of the People'') vu 1955 mitgmacht, wu d Freihaitskarta verabschidet het, d Basis vu dr Anti-Apartheid-Aktivitete. Am 5. Dezämber 1955 isch dr Mandela wider verhaftet wore&lt;ref name=&quot;biogr&quot; /&gt; un 1956 zämme mit 155 anderen Aktivischte wäge Landesverrot im Treason Trial aagchlagt wore. Dr Brozäss het si bis 1961 hiizoge un het mit eme Freispruch fir alli Aagchlagte ufghert.&lt;ref name=&quot;die&quot;&gt;Nelson Mandela: ''I am prepared to die.'' International Defence and Aid Fund for Southern Africa, London 1979, ISBN 0-904759-29-6, Introduction&lt;/ref&gt; Vu Februar 1956 ab isch dr Mandela wider fir fimf Johr baant wore.&lt;ref name=&quot;prepared&quot; /&gt;

=== No dr Baanig vum ANC ===
Urspringlig het si dr Mandela zum Gwaltverzicht bekännt. Wu im Merz 1960 bim Massaker vu Sharpeville uubewaffneti Demonschtrante verschossen un in dr Folg dr ANC un anderi Anti-Apartheid-Gruppe verbote wore sin, hän dr Mandela un syni Mitstryter d Notwändigkait vum gwaltsame Kampf gege d Apartheid akzeptiert. Vorhär het er, drotz ass er baant gsii isch, Ändi Merz 1961 d ''All-In African National Conference'' z Pietermaritzburg glaitet. Bi däre Kumferänz sin rund 1400 Delegierti us zahlryche Opposizionsgruppe derby gsii – e letschte Versuech, d Regierig dur Drohige mit Straik zue dr Grindig vun ere nit-rassistische Republik z bringe.&lt;ref&gt;Nelson Mandela: ''I am prepared to die.'' International Defence &amp; Aid Fund for Southern Africa, London 1979, ISBN 0-904759-29-6, S. 7.&lt;/ref&gt;

Anne 1961 isch dr Mandela Aafierer vum bewaffnete Fligel vum ANC wore, em Umkhonto we Sizwe („Speer vu dr Nazion“, churz MK). Derno het er illegal Sidafrika verloo un isch as ANC-Rebresäntant in mehrere afrikanische Länder un im [[Vereinigtes Königreich|Verainigte Chenigrych]] gsii. Är isch au bi dr ''Conference of the Pan African Freedom Movement of East and Central Africa'' aafangs 1962 z [[Addis Abeba]] gsi un het d Uuslandsverdrättig vum ANC z [[London]] bsuecht, wun er mit em Oliver Tambo un andere Antiapartheidaktivischte zämmechuu isch. Bi sym Uuslandsufenthalt het er di erschte MK-Rekruten uf em Wäg zuen eme militärischen Uusbildigslager z [[Äthiopien|Ethiopie]] droffe.&lt;ref name=&quot;bio&quot;&gt;[http://www.nelsonmandela.org/index.php/memory/views/biography/ Churzbiography Nelson Mandela. uf www.nelsonmandela.org] {{Webarchiv|text=Archivlink |url=http://www.nelsonmandela.org/index.php/memory/views/biography/ |wayback=20120309024710}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.blackpast.org/?q=1962-nelson-mandela-address-conference-pan-african-freedom-movement-east-and-central-africa (1962) Nelson Mandela: ''Address at the Conference of the Pan-African Freedom Movement of East and Central Africa'', uf www.blackpast.org]&lt;/ref&gt; Z Sidafrika het er im Untergrund agiert. Är het as „Gärtner David“ im Huus vum Kommunischt Arthur Goldreich uf dr ''Liliesleaf Farm'' z Rivonia gläbt.&lt;ref&gt;Nelson Mandela: ''I am prepared to die.'' International Defence &amp; Aid Fund for Southern Africa, London 1979, ISBN 0-904759-29-6, S. 39.&lt;/ref&gt; Sy domolige Spitzname ''The black pimpernel''&lt;ref name=&quot;die&quot; /&gt; het sich uf s Buech ''The Scarlet Pimpernel'' (dytsch: ''Die scharlachrote Blume'') bezoge, wu vun eme Held ghandlet het mit ere verborgene Identitet.

=== Brozäss un Haft ===
Am 5. Augschte 1962 isch er zämme mit em Kommunischt Cecil Williams uf ere Autofahrt in dr Nechi vu Howick z [[Natal (Provinz)|Natal]] verhaftet un derno zue drei Johr Gfängnis wäge illegalen Uuslandsraisen un Ufruef zum Straik verurdailt wore. Ab em 7. Oktober 1963 isch er z [[Pretoria]] im Rivonia-Brozäss mit zeh Mitaagchlagte vor Gricht gstande. Am 20. April 1964, em letschte Brozässdag vor dr Urdailsverchindig, het dr Mandela in ere vierstindige, vorberaitete Red uusfierli d Notwändigkait vum bewaffnete Kampf begrindet, wel d Regierig nit uf Appäll un au nit uf dr gwaltlos Widerstand vu dr nit-wysse Bevelkerig in ihrem Bsträbe no Glychbhandlig yygange sei un statt säm all reprässiveri Gsetz erloo heb. Syy Bydrag isch in dr Rand Daily Mail un speter unter em Titel ''I am Prepared to Die'' wältwyt vereffetligt wore. Dr Titel beziet si uf d Dodesstrof, wu dr Staatsaawalt gforderet het. S isch di letscht effetli Red vum Mandel bis anne 1990 gsii.

Am 12. Juni 1964 het dr Richter Quartus de Wet ihn un sibe anderi Mitstryter noch ere achtmonetige Verhandlig zue läbeslange Haft wäge Sabotasch un Blanig vum bewaffnetem Kampf verurdailt. Die Freihaitsstrof het er – zämme mit andere ANC-Aktivischte – in dr Hauptsach uf dr Gfängnisinsle Robben Island abglaischtet, wu im [[Atlantischer Ozean|Atlantischen Ozean]] vor [[Kapstadt]] lyt. Ab April 1982 isch er fir sechs Johr im Pollsmoor-Gfängnis z [[Kapstadt]] inhaftiert gsii, wun er anne 1988 Lungetuberkolosen iberchuu het, un ab Dezämber 1988 iber e Johr im Victor-Vester-Gfängnis z Paar].&lt;ref name=&quot;bio&quot; /&gt; In syre Haftzyt het er Färnkurs gmacht zum Bachelor of Law an dr London University.&lt;ref&gt;[http://www.sundaytimes.lk/090524/Education/ed710.html ''London University celebrates 150th anniversary.'' Sunday Times (Sri Lanka) am 24. Mai 2009], abgruefen am 6. April 2013&lt;/ref&gt;

Dr Mandela het ab em Februar 1985 e baar Mol abglähnt, ass er frei gloo wird, wel d Bedingig derfir gsii isch, ass dr ANC dr bewaffnet Kampf ufgit.&lt;ref name=&quot;bio&quot; /&gt; Dr ANC het sy Kampagne fir d Freilossig vun eme versterkt. Au internazional het e e Huffe Solidaritetsbezygige mit em Mandela gee, zem Byschpel d Nelson Mandela 70th Birthday Tribute Concert 1988. 

Anne 1988 isch dr Nelson Mandela zämme mit andere Verdrätter vum ANC vu dr US-amerikanischen Regierig unter em [[Ronald Reagan]] fir sy Kampf gege s Apartheid-Reschim as Terrorischt uf e Watch List gsetzt wore. Erscht anne 2008 isch er unter em [[George W. Bush]] vu däre Lischt gstriche wore.&lt;ref&gt;[http://edition.cnn.com/2008/WORLD/africa/07/01/mandela.watch/ Mandela off U.S. terrorism watch list] [[CNN]], 2.&amp;nbsp;Juli 2008.&lt;/ref&gt; Au d [[Margaret Thatcher]] het en e Terrorischt ghaiße.&lt;ref&gt;Charlene Smith: ''Mandela''. Struik, Kapstadt ²2003, S. 8.&lt;/ref&gt;

=== Freilossig un s Änd vu dr Apartheid ===
Am 2. Februar 1990 het dr Staatsbresidänt [[Frederik Willem de Klerk|Frederik de Klerk]] in ere Barlemäntsred umfassendi Reforme in Uussicht gstellt. Unter anderem isch s Verbot vum ''African National Congress'' un vum ''Pan Africanist Congress'' ufghobe wore. Dr Nelson Mandela isch am 11. Februar 1990 us dr Haft entloo wore.&lt;ref name=&quot;bio&quot; /&gt; 

Am Dag, wun ere frei gloo woren isch, het dr Mandela in ere Red vor 120.000 Zueherer in eme Stadion z [[Soweto]] effetli syy Bolitik vu dr Versehnig (''reconciliation'') yyglaitet, indäm er „alli Mänsche, wu d Apartheid wän ufhebe“, zue dr Mitarbet an eme „nitrassische, gainten un demokratische Sidafrika mit allgmaine, freie Wahlen un Stimmrächt fir alli“ yyglade het. Im Juli 1991 isch dr Mandela Bresidänt vum ANC wore. In däre Posizion het er d Verhandlige mit dr Regierig glaitet mit em Ziil, s Apartheid-Sischtem abzschaffe un e neiji, vorlaifige Verfassig z verabschide.

Dr Mandela un dr de Klerk hän anne 1993 zämme dr [[Friedensnobelpreis|Friiedesnobelbryys]] iberchuu. Am 27. April 1994 het dr ANC di erschte demokratische Wahle vu Sidafrika mit ere absolute Meerhait gwunne. Am 9. Mai isch dr Nelson Mandela vum neie Barlemänt zum erschte schwarze Bresidänt vum Land gwehlt wore. In syre Regierig sin au Minischter vu dr National Party un dr Inkatha Freedom Party verdrätte gsii.

=== Bresidänt vu Sidafrika ===
As Staatsschef un Bresidänt vum ANC (bis Dezämber 1997) het dr Mandela d Umgstaltig vum Staat un dr Gsellschaft glaitet ewäg vu dr Apartheid un dr Minderhaiteherrschaft. Är het internazionale Reschpäkt gwunne fir syy Yydrätte fir nazinali un internazionali Versehnig. Ainewäg het s Gruppe gee, wun em vorghalte hän, ass es z wenig soziali Verbesserige gee heb, vor allem ass d [[AIDS]]-Krise z Sidafrika nit in dr Griff kriegt woren sei.

In syre Regierigszyt sin e Huffe Gsetz us dr Apartheidszyt zruckgnuu, Armee un Bolizei as South African National Defence Force un South African Police Service nei grindet wore. Chinder unter sechs Johr, Schwangeri un Mietere, wu stille, hän e choschtelosi Gsundhaitsfirsorg iberchuu un anne 1996 isch di „Primär Gsundhaitsfirsorg“ fir alli Sidafrikaner choschtefrei wore.&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20130724083745/http://www.ci.org.za/depts/ci/pubs/pdf/general/gauge2006/gauge2006_healing.pdf Annie Leatt, Maylene Shunk-Kink, Jo Monson: ''Healing Inequalities.'' 2003] (PDF-Datei, 41 kB), Archivversion bi webcitation.org, abgruefen am 30. Merz 2013&lt;/ref&gt; Im Februar 1996 het d „Wohrets- un Versehnigskommission (TRC) unter em [[Desmond Tutu]] mit dr Ufschaffig vu dr Gschäänis in dr Zyt vu dr Apartheid aagfange. Im glyche Johr isch e neji Verfassig verabschidet wore.&lt;ref&gt;[http://www.info.gov.za/documents/constitution/1996/a108-96.pdf Wortlut bi info.gov.za] {{Webarchiv|text=Archivlink |url=http://www.info.gov.za/documents/constitution/1996/a108-96.pdf |wayback=20110904221600}} (PDF-Datei; 6,5&amp;nbsp;MB), abgruefen am 30. Merz 2013&lt;/ref&gt; D Huushalt vu rund zwoo Millione Mänsche sin an s Stromnetz aagschlosse wore, drei Millione hän e Wasseraaschluss iberchuu, 750.000 Hyyser sin nei böue wore.&lt;ref&gt;Theodore K. Rabb, Ezra N. Suleiman: ''The making and unmaking of democracy: lessons from history and world politics.'' Taylor &amp; Francis Group, London 2003, ISBN 0-415-93381-1.&lt;/ref&gt; Mit em ''Land Restitution Act of 1994'' un em ''Land Reform Act 3 of 1996'' sin Schritt unternuu wore zuen ere Landreform.&lt;ref&gt;[http://www.ngopulse.org/article/land-redistribution-case-land-reform-south-africa Bricht iber d Landreform bi ngopulse.org] (abgruefen am 30. Merz 2013&lt;/ref&gt; 

Dr Mandela het Bolitiker wie dr [[Fidel Castro]] un dr [[Muammar al-Gaddafi]] „Kampfgnosse“ (''comrades in arms'') gnännt. Dr Castro het si fir Freihaitsbewegige z [[Angola]] un z [[Namibia]] engaschiert un dodermit s Apartheidreschim z Sidafrika gschwecht gha. Am internazionale Dag vu dr Solidaritet mit em [[Palästinenser|Paleschtinänsische Volk]] am 4. Dezämber 1997 het dr Mandela z Pretoria sich mit eme Grueßwort fir d Rächt vu dr Paleschtinänser uusgsproche: „Mir wisse nume z guet, ass unseri Freihait uuvollständig isch ohni d Freihait vu dr der Paleschtinänser“.&lt;ref&gt;{{Internetquelle |url=http://www.anc.org.za/ancdocs/history/mandela/1997/sp971204b.html |titel=''ADDRESS BY PRESIDENT NELSON MANDELA AT THE INTERNATIONAL DAY OF SOLIDARITY WITH THE PALESTINIAN PEOPLE'' |zugriff=2013-06-26 |archiv-url=https://web.archive.org/web/20090318102620/http://www.anc.org.za/ancdocs/history/mandela/1997/sp971204b.html |archiv-datum=2009-03-18}}, abgruefen am 30. Septämber 2012 (Archivversion vu 2009)&lt;/ref&gt; Anne 1998 het dr Mandela Soldaten uf [[Lesotho]] gschickt go ne [[Putsch|Butschversuech]] geg di demokratisch gwehlt Regierig vum Pakalitha Mosisili niderschlaa. 1998 bis 1999 isch dr Mandela Bresidänt vu dr Bewegig vu dr blockfreie Staate gsii.

=== Aktivitete im Ruestand ===
Noch em Änd vu syre Bresidäntschaft im Juni 1999 het dr Mandela as Aawalt gschafft fir e Raie vu sozialen un Mänscherächtsorganisazione. Är het zahlrychi Uuszaichnige iberchuu, unter anderem s Großchryz vum Bailli, di hegscht Uuszaichnig vum Order of St. John – em änglische Johanniter-Orde – un dr Order of Merit dur d Chenigi [[Elisabeth II.]] un d Presidential Medal of Freedom dur dr domolige US-Bresidänt [[George W. Bush]]. Am 19. Augschte 1999 isch d Nelson-Mandela-Stiftig grindet wore, wu si dr ideälle Furtsetzig vu sym Läbeswärch un dr Gschicht vu dr Antiapartheitsbewegig widmet.&lt;ref&gt;[http://www.nelsonmandela.org/index.php/foundation/about/ Nelson Mandela Foundation, About The Foundation] {{Webarchiv|text=Archivlink |url=http://www.nelsonmandela.org/index.php/foundation/about/ |wayback=20120214023010}}, abgruefen am 17. Juli 2011&lt;/ref&gt;

Aafangs 2003 het dr Mandela e baar Rede ghalte, wun er dr George W. Bush un dr britisch Premierminischter [[Tony Blair]] heftig din kritisiert het wäg ihre [[Irak]]-Bolitik.

Anne 2003 isch d Mandela Rhodes Foundation mit em Sitz z Kapstadt grindet wore. Si dient dr Ferderig vu jungen afrikanische Fierigschreft im sidligen Afrika. D Grindigsinitiative isch mit eme Feschtakt in dr Westminster Hall vollzoge wore, wu nämben ihm au dr [[Bill Clinton]], sälber Rhodes-Stipendiat, un dr Tony Blair do gsi sin.&lt;ref&gt;[http://www.mandelarhodes.org/documents/WestminsterLaunch_2005.pdf Churzbschrybig vu dr Grindigsinitiative] {{Webarchiv|text=Archivlink |url=http://www.mandelarhodes.org/documents/WestminsterLaunch_2005.pdf |wayback=20140211045448}} (PDF; 501&amp;nbsp;kB)&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.rhodeshouse.ox.ac.uk/page/mandela-rhodes-foundation Churzbschrybig uf dr Webbresänz vu dr Mandela Rhodes Foundation (Oxford, UK)] {{Webarchiv|text=Archivlink |url=http://www.rhodeshouse.ox.ac.uk/page/mandela-rhodes-foundation |wayback=20120523082425}}&lt;/ref&gt;

Anne 2007 het er zämme mit em [[Desmond Tutu]] d Gruppe „The Elders“ grindet, wu rund zeh eltere, aagsähni Personen us verschidene Kontinänt verdrätte sin, dodrunter asu em Mandela sy Frau Graça Machel. Dr Mandela isch s ainzig Ehremitglid vu dr ''Elders.''&lt;ref&gt;{{Webarchiv|url=http://www.theelders.org/about |wayback=20130509030133 |text=Websyte vu dr Elders |archiv-bot=2021-02-19 22:44:11 InternetArchiveBot }}, abgruefen am 3. April 2013&lt;/ref&gt;

== Persenligs ==

Dr Mandela het dreimol ghyrote. Us zwoo vu däne Ehene stamme sechs Chinder. Sy erschti Frau, d Evelyn Ntoko Mase, het er am 5. Oktober 1944 ghyrote, e ANC-Aktivischti vu Engcobo un e Kusyne zum Walter Sisulus. D Eh isch no 13 Johr anne 1957 gschide wore. D Evelyn Ntoko Mase isch anne 2004 gstorbe. Si hän zämme vier Chinder ghaa, zwai Maidli un zwee Buebe. Dr erscht Suhn, Madiba &quot;Thembi&quot; Thembekile (1946–1969), isch anne 1969 bi me Autouufall um s Läbe chuu. Dr zweet Suhn, Makgatho Mandela (1950–2005), isch an [[AIDS]] gstorbe. Di erscht Dochter Makaziwe (* 1947) isch mit nyyn Monet gstorbe. Ihre zwoote Dochter (* 1954) hän si dr glych Name gee.

Anne 1957 het er d Winnie Madikizela (1936-2018) chänneglehrt, di erscht schwarz Sozialarbaiteri z Johannesburg. Si hän zämme zwoo Dechtere, Zenani (Zeni, * 1958) un Zindziswa (Zindzi, *1960). In syre Haftzyt hän si di baide nume sälte gsää. Zwai Johr no syre Freilossig het si dr Nelson Mandela wäge bolitische Belaschtige anne 1992 vu dr Winnie Madikizela drännt un ihri Eh isch am 19. Merz 1996 gschide wore.

An syym 80. Geburtstag, am 18. Juli 1998, het er d Graça Machel ghyrote, d Witfrau vum Samora Machel, em ehmolige Bresidänt vu [[Mosambik]] un ANC-Unterstitzer, wu zwelf Johr vorhär bi me Flugzyyguuglick unm s Läbe chuu isch.

Bi dr Ereffnigsfyyr vu dr [[Fußball-Weltmeisterschaft 2010|Fueßball-Wältmaischterschaft 2010]] am 11. Juni 2010 z Johannesburg het dr Mandela welle derby syy, är het si zimli derfi yygsetzt gaa, ass es Turnier z Sidafrika het chenne stattfinde. Am Obe vorhär isch aber sy 13-jehrigi Uränkeli noch eme Autouufall gstorbe, sällewääg het er sy Dailnahm churzfrischtig abgsait.&lt;ref&gt;[http://www.spiegel.de/panorama/0,1518,700096,00.html Artikel uf spiegel-online], abgruefen am 12. Juni 2010&lt;/ref&gt; Zue dr Schlussfyyr am 11. Juli 2010 isch dr Nelson Mandela dderno fir churzi Zyt derzue chuu.&lt;ref&gt;[http://www.sport1.de/de/fussball/fussball_wm2010/newspage_262153.html ''Schlussfeier: Ovationen für Mandela''], abgruefen am 11. Juli 2010&lt;/ref&gt; Syterhär isch er nie mee in dr Effetligkait ufdrätte.

Derwylscht dr Mandela au no syym Ruckzug us dr Bolitik voir allem z Johannesburg gwohnt gha het, isch er am 14. Juli 2011 wider ändgitlig in sy Haimetdorf Qunu zoge.&lt;ref&gt;[http://www.timeslive.co.za/local/2011/07/14/nelson-mandela-retreats-to-qunu Bricht vu dr Sunday Times], abgruefen am 31. Augschte 2011&lt;/ref&gt;

Am 5.&amp;nbsp;Dezämber 2013 het dr sidafrikanisch Bresidänt Jacob Zuma in ere Färnsehaasproch mitdailt, ass dr Nelson Mandela an dr Folg vun ere Lungenentzindig gstorbe sei. Dr Zuma het sy Vorgänger mit dr Wort verabschidet: „Unseri Nation het ihre greschte Suhn verlore.“&lt;ref&gt;[http://www.tagesanzeiger.ch/ausland/naher-osten-und-afrika/Nelson-Mandela-ist-tot/story/24677081 ''Nelson Mandela ist tot.''] In: ''Tagesanzeiger.ch'', 5. Dezember 2013.&lt;/ref&gt;

&lt;gallery&gt;
Datei:Mandela e Evelyn 1944.jpg|Hochzyt mit dr Evelyn Ntoko Mase, 1994
Datei:Winnie Mandela00.jpg|Winnie Madikizela-Mandela, 2008
Datei:Nelson Mandela, 2000 (4).jpg|Dr Mandela un d Graça Machel, 2000
Datei:Makaziwe Mandela.jpg|Makaziwe Mandela, 2007
&lt;/gallery&gt;

== Ehrige ==
* 1983 Simón-Bolívar-Bryys vu dr [[UNESCO]]&lt;ref&gt;[http://unesdoc.unesco.org/images/0006/000647/064788eb.pdf Ansprache von Amadou Mahtar-M'Bow anlässlich der Verleihung des Simón-Bolívar-Preises, 20. Juni 1985] (PDF; 171&amp;nbsp;kB), zuletzt abgerufen: 15. Februar 2012&lt;/ref&gt;
* 1988 Mänscherächtsbryys vu dr Verainte Natione&lt;ref&gt;{{internetquelle |autor= |hrsg=United Nations Human Rights |url=http://www.ohchr.org/Documents/Press/previous_recipients.pdf |format=PDF; 43&amp;nbsp;kB |sprache=Englisch |titel=List of previous recipients |werk= |seiten= |datum=2. April 2008 |zugriff=29. Dezember 2008}}&lt;/ref&gt;
* 1990 Bharat Ratna, dr hegscht zivil Orde vu Indie
* 1990 International Lenin-Fridesbryys vu dr UdSSR
* 1991 Félix-Houphouët-Boigny- Fridesbryys, zämme mit em mit Frederik Willem de Klerk
* 1992 Prinz-vu-Aschturie-Bryys fir Internazionali Zämmearbet, zämme mit em mit Frederik Willem de Klerk
* 1993 [[Friedensnobelpreis|Fridesnobelbryys]], zämme mit em mit Frederik Willem de Klerk
* 1996 Elefanten-Orde
* 1997 Cheniglige Seraphinenorde
* 1997 Collane vum Nil-Orde
* 1997 Collane vum Finnischen Orde vu dr Wysse Rose
* 1998 Honorary Companion vum Order of Canada
* 1998 Großchryz vum Sankt-Olav-Orde
* 1998 Guldeni Ehremedallie vum US-Kongräss
* 1998 Dytsch Mediebryys
* 1999 Collane vum Orde de Isabel la Católica
* 1999 Honorary Companion vum Order of Australia
* 1999 Großchryz vum Verdienschtorde vu dr Republik [[Ungarn]]
* 2000 Gandhi-Fridesbryys vu dr indische Regierig
* 2000 World Methodist Peace Award
* 2002 Four Freedoms Award, ''Freedom Medal''
* 2002 Freihaitsmedallie („The Presidential Medal of Freedom“), di hegscht zivil Uuszaichnig in dr USA
* 2002 Queen Elizabeth II Golden Jubilee Medal
* 2006 „Botschafter vum Gwisse“, vergee dur [[Amnesty International]]
* 2007 Ehreburger vu Belgrad
* 2010 Orde vum Aztekischen Adler
* iber 50 internazionali Ehredoktorwirde

Im Johr 2001 sin d Stedt [[Port Elizabeth]], [[Uitenhage]] un Despatch in dr Provinz Ostkap zue [[Nelson Mandela Bay|Nelson Mandela Bay Municipality]] zämmeglait wore.

Anne 2009 het d UN-Vollversammlig bschlosse, dr 18. Juli zum Internazionale Nelson-Mandela-Dag uuszruefe.

Anne 2012 isch e uusgstorbeni Spächtart noch em Mandela gnännt wore: ''Australopicus nelsonmandelai''.

Zum 50. Johresdag vu dr Verhaftig vum Mandela am 5. Augschte 1962 isch 2012 am Ort vu dr Verhaftig bi Howick e Skulptur ufgstellt wore. 50 laser-gschnitteni Stahlstele, bis zue 9,50 m hoch, formen us eme bstimmte Blickwinkel s Gsicht vum Mandela. D Skulptur mit em Titel ''Capture'' stammt vum Marco Cianfanelli vu Johannesburg.&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20130621055547/http://www.southafrica.info/mandela/capture-site-open.htm#.URKNFG8d4m8 Unique sculpture at Mandela Capture Site]. SouthAfrica.Info, 6. Augschte 2012&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://hifructose.com/2012/09/25/capture-of-nelson-mandela-in-south-africa-by-marco-cianfanelli/ Capture of Nelson Mandela in South Africa by Marco Cianfanelli]. Vu dr Jane Kenoyer, Hi Fructose, 25. Septämber 2012&lt;/ref&gt;

== Wärch ==
=== As Autor ===
* um 1970: ''I am Prepared to Die.'' International Defence and Aid Fund for Southern Africa, London, ohne ISBN
** ''Wofür ich bereit bin zu leben und zu sterben.'' Mainzer Arbeitskreis Südliches Afrika, Mainz 1973, ohne ISBN
* 1973: ''No Easy Walk to Freedom.'' Heinemann, London, ISBN 0-435-90782-4
** ''Mein Kampf gegen die Apartheid.'' Goldmann, München 1991, ISBN 3-442-12324-0
* 1986: ''The Struggle is my Life.'' Pathfinder Press, London, ISBN 0-87348-593-9
* 1994: ''Long Walk to Freedom.'' Little, Brown &amp; Company, London, ISBN 0-316-54585-6
** ''Der lange Weg zur Freiheit.'' S. Fischer, Frankfurt am Main 1994, ISBN 3-10-047404-X
* 1996: ''Nelson Mandela: An Illustrated Biography.'' Little, Brown &amp; Company, ISBN 0-316-55038-8
* 2003: ''From Freedom to the Future. Tributes and Speeches.'' Jonathan Ball, Johannesburg, ISBN 978-1-86842-157-2
* 2011: ''Conversations with Myself.'' Farrow, Strauss and Giroux, New York City, ISBN 978-1-4299-8839-1
** ''Bekenntnisse.'' Piper, München 2010, ISBN 978-3-492-05416-4

=== As Rusgeber ===
* 2004: ''Nelson Mandela’s Favorite African Folktales.'' W. W. Norton &amp; Group, ISBN 978-0-393-32624-6
** ''Meine afrikanischen Lieblingsmärchen.'' C. H. Beck, München 2007, ISBN 978-3-406-51862-1

== Literatur ==
* Anthony Sampson: ''Nelson Mandela. Die Biographie''. DVA, Stuttgart 1999, ISBN 3-421-05193-3 ([http://www.wsws.org/de/1999/aug1999/mand-a14.shtml Rezension])
* Albrecht Hagemann: ''Nelson Mandela.'' Rowohlt, Reinbek bei Hamburg 2000, ISBN 3-499-50580-0
* Maren Gottschalk: ''Die Morgenröte unserer Freiheit – Die Lebensgeschichte des Nelson Mandela.'' Beltz &amp; Gelberg, Weinheim 2002, ISBN 978-3-407-74025-0
* Jack Lang: ''Nelson Mandela, Biographie.'', Patmos Verlag, 2006, ISBN 978-3-538-07222-0
* Joel Joffe: ''Der Staat gegen Mandela.'' Karl Dietz, Berlin 2007, ISBN 978-3-320-02076-7
* {{Literatur|Autor=M. Nicol|Titel=Mandela. Das autorisierte Porträt|Ort=München|Verlag=Knesebeck|Jahr=2008|ISBN=389-6-60551-8}}
* Richard Stengel: ''Mandelas Weg. Liebe, Mut, Verantwortung. Die Weisheit eines Lebens.'' C. Bertelsmann, München 2010, ISBN 978-3-570-10048-6

== Film iber dr Mandela ==
* ''Freiheit für Nelson Mandela.'' Dokumentation, Deutschland, Südafrika, 1986, 43 Minuten, Buch und Regie: Ebbo Demant
* ''Angeklagt: Nelson Mandela. Der Rivonia-Prozess.'' Dokumentation, Dänemark, Deutschland, Großbritannien, Südafrika, 2004, 52 Minuten, Buch und Regie: Pascale Lamche, Produktion: ZDF
* ''Nelson Mandela. Eine Legende wird 90.'' Dokumentation, Deutschland, Südafrika, 2008, Buch und Regie: Richard Klug, Produktion: Phoenix, Erstausstrahlung: 13. Juli 2008

== Weblink ==
{{Commonscat}}
* {{nobel-fr|1993|Nelson Mandela}}
* {{IMDb Name|0541691}}
* {{NNDB Name|291/000023222}}
* [https://web.archive.org/web/20121002040938/http://www.br.de/radio/bayern2/sendungen/radiowissen/nelson-mandela-apartheid-100.html Audio-Feature iber Läben un Wärch in dr Bayern 2 Mediathek Radiowissen]
* [https://web.archive.org/web/20130615093441/http://www.anc.org.za/list_by.php?by=Nelson%20Mandela Mandela-Biografi] uf dr Websyte vum ANC
* [https://web.archive.org/web/20130707224033/http://www.nelsonmandela.org/ Nelson Mandela Foundation]
* [http://www.mandelarhodes.org/ Mandela Rhodes Foundation]
* [https://web.archive.org/web/20110223103431/http://nelsonmandelachildrensfund.com/index.php Nelson Mandela Childrens Fund]
* Video: [http://www.spiegel.de/video/video-32258.html „Der große Mann Südafrikas: Nelson Mandela wird 90“], 26. Juni 2008, Spiegel online, 3:51 Min.
* [http://archive.nelsonmandela.org/ Nelson Mandela Archiv vum Google Cultural Institute]

== Fueßnote ==
&lt;references/&gt;

{{Normdaten}}

{{Übersetzungshinweis|1 = de|2 = Nelson_Mandela|3 = dütsch|4 = 119682506}}
{{SORTIERUNG:Mandela, Nelson}}
[[Kategorie:Präsident]]
[[Kategorie:Rächtsawalt]]
[[Kategorie:Bürgerrächtler]]
[[Kategorie:Freiheitskämpfer]]
[[Kategorie:Revolutionär]]
[[Kategorie:Opfer vo Rassismus]]
[[Kategorie:Opfer von ere Diktatur]]
[[Kategorie:Autor vo Sachliteratur]]
[[Kategorie:Literatur uf Änglisch]]
[[Kategorie:Autobiograf]]
[[Kategorie:Fridesnobelpriis]]
[[Kategorie:Gfangene]]
[[Kategorie:Südafrikaner]]
[[Kategorie:Maa]]</text>
      <sha1>4e62rblj21ohy06js51cvfgon4bjb8y</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Bettens</title>
    <ns>0</ns>
    <id>50478</id>
    <revision>
      <id>1071791</id>
      <parentid>1003343</parentid>
      <timestamp>2025-07-05T01:11:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ziv</username>
        <id>97109</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>([[c:GR|GR]])  [[File:Blason commune CH Bettens (Vaud).svg]] → [[File:CHE Bettens COA.svg]] → File replacement: update to new version ([[c:c:GR]])</comment>
      <origin>1071791</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4758" sha1="iq62myr056p4u03sdzwfigc07accl9j" xml:space="preserve">{{Infobox Ort in der Schweiz
| NAME_ORT = Bettens
| BILD = Bettens - village.JPG
| BESCHREIBUNG =
| BILDPFAD_KARTE = Karte Gemeinde Bettens 2011.png
| BILDPFAD_WAPPEN = CHE Bettens COA.svg
| REGION-ISO = CH-VD
| BEZIRK = [[Bezirk Gros-de-Vaud|Gros-de-Vaud]]
| IMAGEMAP = Bezirk Gros-de-Vaud
| BFS = 5471
| PLZ = 1042
| BREITENGRAD = 46.625843
| LÄNGENGRAD = 6.577221
| HÖHE = 584
| FLÄCHE = 3.73
| WEBSITE = www.commune-bettens.ch
}}

'''Bettens''' ([[Frankoprovenzalische Sprache|frankoprovenzalisch]] {{IPA| [a bɛˈtɛ̃ː]}}) isch e [[Politische Gemeinde|bolitischi Gmai]] im [[Bezirk (Schweiz)|Bezirk]] [[Bezirk Gros-de-Vaud|Gros-de-Vaud]] im [[Kanton Waadt]], [[Schweiz|Schwyz]].

== Geografi ==
Bettens isch e Dorf im Gros-de-Vaud, eschtli vu dr Venoge. D Gmaiflechi umfasst 69,3 % landwirtschaftligi Flechi, 13,3 % Wald, 17,1 % Sidligsflechi un 0,3 % sunschtigi Flechi.&lt;ref name=&quot;BfS 2012&quot;&gt;Bundesamt für Statistik: [https://www.bfs.admin.ch/bfs/de/home/statistiken/kataloge-datenbanken/tabellen.assetdetail.2420706.html Regionalporträts 2012: Kennzahlen aller Gemeinden]{{Toter Link|url=https://www.bfs.admin.ch/bfs/de/home/statistiken/kataloge-datenbanken/tabellen.assetdetail.2420706.html |date=2019-09 }}, Mai 2012&lt;/ref&gt;

== Gschicht ==
Bettens isch zum erschte Mol gnännt wore anne 1141 as ''Betanis'' (1149 ''Bectens'').

== Bevelkerig ==
Quälle: Bundesamt für Statistik 2005&lt;ref&gt;Bundesamt für Statistik: ''Eidgenössische Volkszählung 2000: Bevölkerungsentwicklung der Gemeinden 1850–2000.'' Bern 2005 ([https://www.bfs.admin.ch/bfs/de/home/statistiken/kataloge-datenbanken/publikationen.assetdetail.340621.html Online uf bfs.admin.ch]{{Toter Link|url=https://www.bfs.admin.ch/bfs/de/home/statistiken/kataloge-datenbanken/publikationen.assetdetail.340621.html |date=2019-09 }}, Date im [https://www.bfs.admin.ch/bfsstatic/dam/assets/340621/appendix Aahang]{{Toter Link|url=https://www.bfs.admin.ch/bfsstatic/dam/assets/340621/appendix |date=2019-09 }})&lt;/ref&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot; width=350
|- align=center class=&quot;hintergrundfarbe5&quot;
|align=left | '''Johr''' || '''1850''' || '''1860''' || '''1870''' || '''1880''' || '''1888''' || '''1900''' || '''1910''' || '''1920''' 
|- align=center 
|align=left|'''Yywohner'''|| 240 || 272 || 242 || 250 || 239 || 240 || 209 || 194
|- align=center class=&quot;hintergrundfarbe5&quot; 
|align=left | '''Johr''' || '''1930''' || '''1941''' || '''1950''' || '''1960''' || '''1970''' || '''1980''' || '''1990''' || '''2000''' 
|- align=center
|align=left|'''Yywohner'''|| 195 || 192 || 176 || 167 || 195 || 209 || 213 || 330
|}
Dr Uusländeraadail isch 2010 bi 11,8 % gläge.&lt;ref name=&quot; BfS 2012&quot; /&gt;

== Religion ==
59,4 % vo dr Yywooner sin [[Reformierte Kirche|evangelisch-reformiert]], 24,8 % sin [[Römisch-katholische Kirche|römisch-katholisch]] (Stand 2000).&lt;ref name=&quot; BfS 2012&quot; /&gt;

== Bolitik ==
Bi dr Nationalrootswahle 2011 het s des Ergebnis gee:&lt;ref name=&quot; BfS 2012&quot; /&gt; [[Bürgerlich-Demokratische Partei|BDP]] 1,0 %, [[Christlichdemokratische Volkspartei|CVP]] 2,8 %, [[FDP.Die Liberalen|FDP]] 21,8 %, [[Grünliberale Partei|GLP]] 4,5 %, [[Grüne Partei der Schweiz|GP]] 7,6 %, [[Sozialdemokratische Partei der Schweiz|SP]] 19,5 %, [[Schweizerische Volkspartei|SVP]] 32,5 %, Sunschtigi 3,1 %.

Dr Burgermaischter vu Bettens isch dr Jean-Daniel Reymond (Stand Merz 2014).

== Wirtschaft ==
D Arbetslosigkait isch anne 2011 bi 1,3 % gläge.&lt;ref name=&quot; BfS 2012&quot; /&gt;

== Sproch un Dialäkt ==
Bi dr Volkszellig 2000 hän vu dr 330 Yywohner 94,2 % [[Französische Sprache|Franzesisch]] as Hauptsproch aagee, 4,2 % [[Deutsche Sprache|Dytsch]], 1,2 % [[Italienische Sprache|Italienisch]] un 0,4 % anderi Sproche.&lt;ref name=&quot; BfS 2012&quot; /&gt;

Dr alt frankoprovenzalisch Patois isch wahrschyns aafangs 20. Jh. uusgstorbe. Ergebnis us dr Volkszellige vu 1990 un 2000, wu zum Dail Lyt Patois as Sproch aagchryzlet hän, gälte in dr Sprochwisseschaft as Artefakt un hän ihre Ursprung ender in statistische Fähler oder ass d Lyt unter „Patois“ ihr Regionalfranzesisch verstehn&lt;ref&gt;Andres Kristol: ''Que reste-t-il des dialectes gallo-romans de Suisse romande?''. In: Jean-Michel Eloy (Hg.).: Evaluer la vitalité. Variétés d’oïl et autres langues. Université de Picardie / Centre d’Etudes Picardes, Amiens 1998, S. 101–114&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Pierre Knecht: ''Die französischsprachige Schweiz''. In: Hans Bickel, Robert Schläpfer (Hg.): ''Die viersprachige Schweiz''. Sauerländer, Aarau/Frankfurt/Salzburg 2000, S. 139–176&lt;/ref&gt;

== Weblink ==
{{Commonscat|Bettens}}
* [http://www.commune-bettens.ch www.commune-bettens.ch]
* {{HLS|2321|Bettens|Autor=Patricia Ferrari-Dupont}}

== Fueßnote ==
&lt;references/&gt;

{{Navigationsleiste Bezirk Gros-de-Vaud}}

{{Normdaten}}

[[Kategorie:Ort (Kanton Waadt)]]</text>
      <sha1>iq62myr056p4u03sdzwfigc07accl9j</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wikipedia:Stammtisch/Archiv 2014-2</title>
    <ns>4</ns>
    <id>52829</id>
    <revision>
      <id>1071785</id>
      <parentid>928858</parentid>
      <timestamp>2025-07-04T20:30:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>216.119.38.229</ip>
      </contributor>
      <comment>Dr Inhalt vo dr Syte isch ersetzt worde: '{{DISPLAYTITLE:Stammdisch-Archiv vom Juli - Dezämber 2014}} {{Wikipedia-Information}} &lt;div style=&quot;margin-right: 14em;&quot;&gt; {{Wikipedia-Stammtisch}}  == Kleiner Sprachatlas der deutschen Schweiz =='</comment>
      <origin>1071785</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="194" sha1="dwxstusnjun4jmkg1sw05durujv9kxt" xml:space="preserve">{{DISPLAYTITLE:Stammdisch-Archiv vom Juli - Dezämber 2014}}
{{Wikipedia-Information}}
&lt;div style=&quot;margin-right: 14em;&quot;&gt;
{{Wikipedia-Stammtisch}}

== Kleiner Sprachatlas der deutschen Schweiz ==</text>
      <sha1>dwxstusnjun4jmkg1sw05durujv9kxt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1071786</id>
      <parentid>1071785</parentid>
      <timestamp>2025-07-04T20:30:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Quinlan83</username>
        <id>83987</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Rückgängig gmacht zur letschte Änderig vo KCVelaga</comment>
      <origin>928858</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="36564" sha1="cfbljdw3s61n5l620u3roan1xw5ck07" xml:space="preserve">{{DISPLAYTITLE:Stammdisch-Archiv vom Juli - Dezämber 2014}}
{{Wikipedia-Information}}
&lt;div style=&quot;margin-right: 14em;&quot;&gt;
{{Wikipedia-Stammtisch}}

== Kleiner Sprachatlas der deutschen Schweiz ==

Kenna-n-ìhr scho dr kleina „Sprachatlas der deutschen Schweiz“? A sehr ìntressànt Büech, wo ma aui uf dam Websitt kààt entdecka, mìt [http://www.ofv.ch/_extra/100482/Sprachkarten/097.jpg Kàrta] un [http://www.ofv.ch/_extra/100482/mp3/III.I._KSDS_AG.mp3 Audio-Ufnamma]:
*[http://www.ofv.ch/index.php?action=titel_detail&amp;id=100482 www.ofv.ch/index.php?action=titel_detail&amp;id=100482]
--[[Benutzer:MireilleLibmann|MireilleLibmann]] ([[Benutzer Diskussion:MireilleLibmann|Diskussion]]) 20:39, 8. Jul. 2014 (MESZ)
:Ah, jo! Mìr han jo a [[Sprachatlas der deutschen Schweiz#Wia_s_witergeht|Àrtìkel]] wo dervu redt! Uf àlla Fall ìsch dàs großàrtig. --[[Benutzer:MireilleLibmann|MireilleLibmann]] ([[Benutzer Diskussi-on:MireilleLibmann|Diskussion]]) 20:44, 8. Jul. 2014 (MESZ)
:Jo, ich haa dää chlai Sprochatlas, wirkli seli inträssant. Laider git s so ebis nit fir dr ganz alemannisch Sprochruum. --[[Benutzer:Holder|Holder]] ([[Benutzer Diskussion:Holder|Diskussion]]) 20:55, 8. Jul. 2014 (MESZ)

== Vum Zedler-Priis zur dr WikiCon ==

Mir hän jo im Mai nit nume dr Zedler-Priis gwunne, mir hän au no vier Stipändie fir e Dailnahm an dr WikiCon im Oktober z Köln gwunne, d. h. Aarais, Ibernachtig un no ne extra Obeässe z Köln wird fir vier Lyt vu Wikimedia Dytschland e. V. zahlt. Ich bii letschti vum Dirk Franke vu Wikimedia Dytschland aagschribe wore, mit solle Intressänte sammle.

Also, wär Zyt un Luscht uf d [[:de:Wikipedia:WikiCon 2014|WikiCon z Köln]] het, cha si do yydrage, wämer mee wie vier Intressänte hän, mien mer halt loose oder mer lege alli zämme oder sunscht ebis. D WikiCon fangt offiziäll am 3. Oktober demorge aa (z Dytschland isch do Fyrtig) un goht bis zum 5. Oktober. S git au no ne inoffiziälle Obe zum Chännelehre am Dunschtig, 2. Oktober.

* 1. --[[Benutzer:Al-qamar|al-Qamar]] ([[Benutzer Diskussion:Al-qamar|Diskussion]]) 11:58, 16. Sep. 2014 (MESZ) 
* 2. Stephele
* 3. Melancholie
* 4. 

P.S.: Ich bii uf alli Fäll dert, ich bii aber im Orga-Team, d. h. ich krieg d Aafahrt un Ibernachtig sowiso zahlt.

--[[Benutzer:Holder|Holder]] ([[Benutzer Diskussion:Holder|Diskussion]]) 22:44, 11. Jul. 2014 (MESZ)
:P.P.S.: Mer cha do au no dr Partner/d Partneri mitbringe, des haa ich s letscht Johr au gmacht, un mir hän derno im Doppelzimmer ibernachtet un halt ai Person sälber zahlt. --[[Benutzer:Holder|Holder]] ([[Benutzer Diskussion:Holder|Diskussion]]) 22:47, 11. Jul. 2014 (MESZ)

== Hallo wider einisch ==

Guete Obe zäme, I hett nach ere lengere Absäseheit wide eine do hallo säge wöue, wöu mi oies Projekt immer no intressiert. Wie gseit, i ha do lenger nümm inegluegt und drum au nüt mitübercho, drum frogi schnäu: Was isch sit emne Jor bi euch passiert und was isch bi euch grad aktueu? Grüess, --[[Benutzer:Äbäläfuchs|Äbäläfuchs]] ([[Benutzer Diskussion:Äbäläfuchs|Diskussion]]) 23:58, 27. Jul. 2014 (MESZ)
:Sali Äbäläfuchs, schen, dass du au wider emol bi uns verbyluegsch. Also, was isch bi uns bassiert im letschte Johr? 
:Mir hän e [[Wikipedia:Treffen_der_Wikipedianer/Friejoorsdräffe_2013|Dräffe bim schwyzerische Idio-tikon]] ghaa, hän s [[Wikipedia:10_Johr_Alemannischi_Wikipedia|10-jehrig Jubilieum vu dr Alemanni-sche Wikipedia]] gfyyrt, doderzue dr [[Wikipedia:Schreibwettbewerb|3. Schrybwettbewärb]] veraastal-tet, uf dr [[Wikipedia:10_Johr_Alemannischi_Wikipedia/Protokoll_WikiCon |WikiCon 2013 z Charlsrue]] hämer d Bryysverleihig derzue gmacht un jetz im Mai hämer dr [[Wikipedia:Zedler-Preis_2014|Zedler-Bryys fir freis Wisse]] iberchuu. Natyrli hämer au Artikel gschribe, syt em Jänner s letscht Johr iber 4000. Derzue hämer jetz au Portal zue dr Theme [[Portal:Wisseschaft|Wisseschaft]], [[Por-tal:Literatur|Literatur]] un [[Portal:Musik|Musik]].
:Allgmaini Eraignis sin wie in allene Sprochversione vu dr Wikipedia d Umstellig vu dr Interwikilink uf Wikidata un d Aktivierig vum VisualEditor gsii.
:Du siisch, s isch e Huffe bassiert.
:Aktuäll sueche mer no Lyt, wu [[Wikipedia:Stammtisch#Vum_Zedler-Priis_zur_dr_WikiCon|mit uf d WikiCon z Köln]] gehn un  mer mache wahrschyns no dr Ferie ne Dräffe z Züri (git aber no kai Termin-vorschlag). 
:Un was im Ibrige laider yygschlofen isch, syter ass Du nimi aktiv gsii bisch, sin unsri [[Wikipe-dia:Artikel-_und_Listenkandidaturen|Artikelwahle]]. Do bryychte mer dringend Dyni Hilf :-)).
:LG, --[[Benutzer:Holder|Holder]] ([[Benutzer Diskussion:Holder|Diskussion]]) 06:01, 28. Jul. 2014 (MESZ)
::Danke für dini usfüerlichi Antwort. Jo, i merke, dass bi euch vüu gloffe isch, was mi froit. I gratuliere nech no nachträglich zum Pris, i meinti zwar, i heig öppos vo däm gläse, aber gratuliert hani uf jede Fau noni. ;) Das mit de Kandidate fingi sehr schd, do mösste mer irgendöbbis mache. I luege döt uf jede Fau wenns got hüt no ine. Gruess, --[[Benutzer:Äbäläfuchs|Äbäläfuchs]] ([[Benutzer Diskussi-on:Äbäläfuchs|Diskussion]]) 10:09, 28. Jul. 2014 (MESZ)

== Dr Pierre Nuss unterstìtzt Wikipedia ==

Dr Pierre Nuss hàt wìder a Berìcht gmàcht, ìwer s elsassischa Portàl vu dr Frànzeescha Wikipedia un ìwer d '''Àlemànnischa Wikipedia'''! [http://www.francebleu.fr/interactivite-sondage-dedicaces/internet/s-spinnhuddel/l-alsace-vue-par-le-web-wikipedia-et-l-alsace Do lasa, un losa]: ìm drìtta MP3 geht's um unsera Wikipedia, un uf Elsassisch.&lt;br/&gt;
Dr Pierre Nuss känna-n-ìhr aui [http://www.olcalsace.org/fr/actualite/mission-elsassisch-un-nouveau-rendez-vous-sur-france-3-alsace do] entdecka, ar fàngt hìtt a nèia Television-Sandung àà. --[[Benutzer:MireilleLibmann|MireilleLibmann]] ([[Benutzer Diskussion:MireilleLibmann|Diskussion]]) 21:33, 1. Sep. 2014 (MESZ)
:{{S|:-)}} --[[Benutzer:Holder|Holder]] ([[Benutzer Diskussion:Holder|Diskussion]]) 21:52, 1. Sep. 2014 (MESZ)

== Zedler-Preis 2015 ==
[[File:ZedlerPreis motiv3.svg|90px|right]]
Hallo beste alemannischen Wikipedianer, Glückwunsch nochmal zum Gewinn des Zedler-Preis 2014! Vielleicht habt Ihr ja Lust, Euch auch noch ein paar Gedanken für die Ausgestaltung des Preises 2014 zu machen. Um die diversen Diskussionen mal etwas zusammenzuführen und alle Interessierten gleichzeitig zur Diskussion und dann sogar zur Abstimmung zu bringen, versuche ich, die Diskussion in der schriftdeutschen Wikipedia in [[:de:Wikipedia:Wiki-Dialog/Zedler 2015|einem Wiki-Dialog zeitlich zu bündeln]]. Die Diskussion findet dort auf der Diskussionsseite statt, und ich freue mich, wenn Ihr Euch beteiligst. -- [[Benutzer:Dirk Franke (WMDE)|Dirk Franke (WMDE)]] ([[Benutzer Diskussion:Dirk Franke (WMDE)|Diskussion]]) 10:25, 5. Sep. 2014 (MESZ)

== Monuments of Spain Challenge ==
Excuse me for not speaking Alemannic yet.

[[:es:Wikimedia España|Wikimedia España]] invites you to join the Monuments of Spain Challenge. And what’s that? It’s a contest. You have to edit, translate or expand articles about the Spanish monuments and you will be granted points. So you’re not just writing about wonderful buildings: you can get prizes!

The time of the contest will include all October and any information you may need is [https://meta.wikimedia.org/wiki/Monuments_of_Spain_Challenge/en right here].

Join in and good luck!

PS: We would be grateful if you could translate this note into Alemannic.

[[:es:Usuario:B25es|B25es]] on behalf of Wikimedia España.

== Churzprotokoll vu dr WikiCon ==

[[Datei:Wikicon logo Köln.svg|200px|rechts]]
Am verlengerete Wuchenänd vum 3. bis zum 5 Oktober isch z Köln d [[:de:Wikipedia:WikiCon 2014|WikiCon]] gsii, s groß Dräffe vu dr Wikipedianer vu Dytschland, vu dr Schwyz un vu Eschtrych.

Vu dr Alemannische Wikipedia sin do gsii: dr al-Qamar, dr Stephele, dr 80686 un ich, derzue isch no langer Zyt au mol wider dr Melancholie uf e Dräffe chuu. Au e baar Lyt, wu mer vum Züri-Stammtisch här chänne, sin do gsii: dr Pakeha, dr Horgner un d Muriel. Wel ich im Orga-Team vu dr WikiCon gsii bii, haan i laider nit vyl Zyt ghaa zum mit dr andere schwätze. Ainewäg simmer e baar mol zämmeghockt un hän iber d Vergangehait, d Gegewart un d Zuechumpft philosophiert, vor allem hämer im Melancholie e Zämmefassig gee, was in dr letschte baar Johr eso bassiert isch. ''E Grueß an alli vun em!'' Är het in dr letschte Johr kai Zyt me zum Schrybe ghaa, aber ainewäg ab un zue in di Alemannisch Wikipedia dryygluegt un het si au seli arg gfrait iber dr [[Wikipedia:Zedler-Preis 2014|Zedler-Bryys]]. 

Mir hän au no anderi (ehmoligi) Aktivi vu chlaine Wikipedia droffe, dr Sarcelles vu dr Plattdytsche, d Sionnach vu dr Schottisch-Gälische un dr Man77, wu friejer mol uf dr Bairische mitgmacht ghaa het,

Ich haa zämme mit dr Sionnach e Vordrag ghalte iber d Wikipedie in chlaine Sproche.

S negscht Johr soll d WikiCon z Stroßburi stattfinde, zämme mit dr franzesische Community. Ai inhaltlige Schwärpunkt solle d Wikipedie in chlaine Sproche un Dialäkt syy. Mir hän scho ne baar Lyt gfunde, wu wän mitmache bi dr Organisation. Wär do au Inträssi het, cha si gärn bi mir mälde, mir chenne alli Hilf bruche!

Unser Zedler-Wanderpokal isch jetz im Ibrige bi mir aachuu.

--[[Benutzer:Holder|Holder]] ([[Benutzer Diskussion:Holder|Diskussion]]) 11:21, 7. Okt. 2014 (MESZ)

[[Datei:Goya-Capricho-43.jpg|miniatur|250px|rechts|Iile!! Iile - Schwärm vun Iile!]]
E wichtich Indruck vum ''Évenement'' sin de ze Köln, schint`s, gràd uem Wikipedianr eruem én [[:de:Wikipedia:WikiCon 2014/Lob+Kritik#Eulen|Schwärm ufftretend Iile]] gsin! Un diss öi noch uff`m gross Schiff uff`m Rhin! Ich hàb zletscht efters unerwàrt mét Strigiformes ze duen ghet - àwwr soo véel uff`s mol hàw-i no niii gsehn! - Nit emols bi Harry Potter! Ich hàb gàr nit gewisst, ass mr dii Nàchtvejel in soo Schwärm ''bio''bàchte kànn! :-)

`S ésch öi e interessànt [[:de:Wikipedia:WikiCon 2014/Lob+Kritik#Grüße%20aus%20der%20Geschäftsstelle|Spezies gsin, mét goldich Federe]]. `S schint, `s ésch nit numme de „sueño de la razon“, wo „produce monstruos“. De `Rfàssung un Vrbreitung vun frei Wisse generiirt, schint`s, Iile, un wenn de Lit, wo do dràn intensiv schàffe, zsàmmekumme, kummt`s zue Masseufftrete! Nit àlli hàn de Geduld ghet, dr stundelàng „Vejelzog“ bis zuem End iwwr sich `rgehn ze lon! ;-))--[[Benutzer:Stephele|Stephele]] ([[Benutzer Diskussion:Stephele|Diskussion]]) 18:40, 8. Okt. 2014 (MESZ)

=== Humoorschperi ===
Jetz het mer doch de Koenraad i de tütsche Wikipedia glatt e Humoorschperi verpasst ([[w:de:Benutzer:Al-qamar|do]]). I bi (vor lutter Lache) aifach numeno sproochloos {{s|:-D}}. --[[Benutzer:Al-qamar|al-Qamar]] ([[Benutzer Diskussion:Al-qamar|Diskussion]]) 21:36, 9. Okt. 2014 (MESZ)
:!??!?!?? :-)) Wenn`s belibt, Dü gehsch jetz àwwr nit wédr e pààr Monet én Boykott!?--[[Benutzer:Stephele|Stephele]] ([[Benutzer Diskussion:Stephele|Diskussion]]) 23:31, 9. Okt. 2014 (MESZ)
::Kai Angscht, är isch nit gspeert, aber zum Lache mueß dr al-Qamar in Zuechumft in Chäller goo. --[[Benutzer:Holder|Holder]] ([[Benutzer Diskussion:Holder|Diskussion]]) 07:23, 10. Okt. 2014 (MESZ)
:::Genau, i taar ab jetz aifach nüme lostig sii {{S|hüül}} --[[Benutzer:Al-qamar|al-Qamar]] ([[Benutzer Diskussion:Al-qamar|Diskussion]]) 10:41, 10. Okt. 2014 (MESZ)

== 4. Schrybwettbewärb ==

Ich haa mol [[Wikipedia:Schreibwettbewerb|e neie Schrybwettbewärb]] uusgrieft un aigemächtig s Thema '''''Lyt us dr Region''''' vorgee. Bis Ändi Novämber cha mer Artikel nominiere.

--[[Benutzer:Holder|Holder]] ([[Benutzer Diskussion:Holder|Diskussion]]) 10:33, 21. Okt. 2014 (MESZ)

== Kategorie &amp; Portal &quot;Dialekt&quot; ==
Mer hend jo scho recht fill Artikel öber fröndi Tielekt (z.B. [[Tsakonisch]], [[Mani (Peloponnes)|Maniotisch]], [[Kormakiti]], [[Normännische Sprache]], [[Lombardische Sprache]], [[Lunfardo]], [[Gutnisch]] etc.). Drum hamer öberlait, öb e Portal oder e Kategorii &quot;Dialekt&quot; nöd sinnvoll wäär. Im Moment isches schwer Artikel öber fröndi Tielekt z finde. S Problem isch natürli, wo d Grenze zwösched Sprooch und Tielekt litt und au wi allfäligi Underkategorie haisse sölet. Wa mainet Er dodezue? Denn wöremer no me e &quot;Dialekt-Wikipedia&quot; were. Liebi Grüess --[[Benutzer:Al-qamar|al-Qamar]] ([[Benutzer Diskussion:Al-qamar|Diskussion]]) 11:22, 24. Okt. 2014 (MESZ)
:E Kategori, wenn`s diss no nit git, nàdirli! Àwwr mr hàn doch schun`s Portàl „Sproch“. Do ghert diss drzue. Un`s sin jà öi schun vili drin, sogar nooch Sproochefàmelie gordnet. Do sott mr de Dialekte villicht denn bessr noch meh betone. Vilicht kennt mr öi de (unsichr) Grenz zwésche Sprooch un Dialekt vrgesse, de Begriffe „glichstelle“ un`s Portàl „Dialekt un Linguistik“ nenne. Wenn`s Portàl „Sprooch“ heißt un`s werde àls Dialekte vorgstellt, hàn mr nàdirli öi de Dialekte „uffgewertet“.--[[Benutzer:Stephele|Stephele]] ([[Benutzer Diskussion:Stephele|Diskussion]]) 13:54, 24. Okt. 2014 (MESZ)
::Mee Dialäkt-Wikipedia find i immer guet! E Kategori sotte mer uf alli Fäll aalege. Ich fänd s aber au schen, wämer no ne Portal zue Dialäkt chennt ufmache, do chennt mer die zwai Portal &quot;Sproch&quot; und &quot;Dialäkt&quot; au me gegenander abgränze im Inhalt. --[[Benutzer:Holder|Holder]] ([[Benutzer Diskussion:Holder|Diskussion]]) 15:04, 24. Okt. 2014 (MESZ)
:::&quot;Etigetteschwindel&quot; het no nünt mit Ufwertig ztue. Im End wered Tielekt denn aifach &quot;Chliisproche&quot; gnennt oder &quot;Sprooche ohne Verwaltug und Armee&quot;. Intressant wärs, wemer schnell Artikel finde chönnt, wo irgedweli Tielekt bischriibet - unabhängig vom Status. E Kategori isch uf jede Fall em aifachste - öbs en aignigs Portal bruucht, isch en anderi Froog. S wäär sicher au intressant z wösse weli Linguiste Tielektforscher sind und weli nume langwiiligi Linguiste sind {{s|;-)}}
:::Übrigens hani grad gsie, e Kategorie:Dialäkt gits scho - dai sind aber kai Teielektologe dine. --[[Benutzer:Al-qamar|al-Qamar]] ([[Benutzer Diskussion:Al-qamar|Diskussion]]) 15:08, 24. Okt. 2014 (MESZ)
::::Wi wärs mit &quot;standardisiirte&quot; und &quot;nöd-standadisiirte Sprooche&quot;? --[[Benutzer:Badener|Badener]] ([[Benutzer Diskussion:Badener|Diskussion]]) 20:12, 24. Okt. 2014 (MESZ)
:::::D Kategorie:Dialäkt isch zimli unvollständig. Da müesst öpper echli inweschtiere... Ja, ich tëët deet wie de Badener ales dry, was nöd (bräit rezipiert) standardisiert isch, so cha me Zueoordnigsprobleem vermyde. --[[Benutzer:Freigut|Freigut]] ([[Benutzer Diskussion:Freigut|Diskussion]]) 09:50, 18. Dez. 2014 (MEZ)

== Projekt über den schwäbischen Dialekt ==

Hallo,

Ich bin eine Studentin an der Universität Mannheim und nehme im Kurs „Wikipedia als Ressource für den Sprach- und Kulturvergleich“ teil. Ich mache einem Projekt über den schwäbischen Dialekt auf Wikipedia und wäre Ihnen sehr dankbar, wenn jemand, der die schwäbische Seiten bearbeitet, würde diese Fragen kurz beantworten. Sie können gern auf der Diskussionen auf meiner Benutzerseiten schreiben.

1. Warum schreiben Sie schwäbische Artikel? &lt;div class=”mw-content-ltr”&gt;
2. Welche Art von Artikeln verfassen Sie am liebsten? &lt;div class=”mw-content-ltr”&gt;
3. Gibt es viele Zusammenstöße in den Diskussionen über das Bearbeiten einer Artikel unter anderem Wikipedianern? &lt;div class=”mw-content-ltr”&gt;

Vielen Dank im Voraus!

Viele Grüße [[Benutzer:Tayloran|Tayloran]] ([[Benutzer Diskussion:Tayloran|Diskussion]]) 15:45, 27. Okt. 2014 (MEZ)

== Wikimedia-Logo ==

Alli Logo vu dr Wikimedia Foundation, d. h. au s Logo vu dr Wikipedia, stehn ab jetz unter ere freie Lizänz: [https://blog.wikimedia.org/2014/10/24/wikimedia-logos-have-been-freed/ Wikimedia Logos Have Been Freed!] --[[Benutzer:Holder|Holder]] ([[Benutzer Diskussion:Holder|Diskussion]]) 09:19, 28. Okt. 2014 (MEZ)

== [[:en:Languages in censuses|Languages in censuses]] ==
Hello, Dear wikipedians. I invite you to edit and improve this article and to add information about your and other country.--[[Benutzer:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Benutzer Diskussion:Kaiyr|Diskussion]]) 12:10, 31. Okt. 2014 (MEZ)

== Vor hundrt Joohr ==

Kànn mr dr [[Ernst Stadler]] noch wäje`r Aktüalität uff de Höiptsite bringe? Fr dr Doodesdaa ésch`s nàdirli ze spot, áwwr villicht kennt`r noch én de Rübrik „Hàsch gewisst?“? De [[:de:Erste Flandernschlacht|Flandreschlacht]] ‚ésch noch èm Gànge‘. Villicht kennt mr öi noch meh màche éwwr de grossi Geischtr, wo mr zellemols vrloore hàn...?--[[Benutzer:Stephele|Stephele]] ([[Benutzer Diskussion:Stephele|Diskussion]]) 23:15, 4. Nov. 2014 (MEZ)
:Ich haa dr Artikel jetz nominiert fir dr Schrybwettbewärb, des find i no besser wie zwo Wuche uf dr Houpsyte, un ab em negschte Johr chaa dr Artikel derno au alljohr in dr &quot;Tagesthemen&quot; erschyne ... --[[Benutzer:Holder|Holder]] ([[Benutzer Diskussion:Holder|Diskussion]]) 20:02, 5. Nov. 2014 (MEZ)
Nächscht Johr sin's 101 Johr!

'S gibt aktüell öi e Üsstellung zue'm Thema - an de [[Universität Straßburg|BNUS]], de Strosburjr (nàtional) Universitätsbibliothek: 

[http://www.bnu.fr/action-culturel/agenda/1914-la-mort-des-poetes '''1914''' - la mort des poètes]

Bsundrs erüssgstellt were dr Ernst Stadler, dr [[:fr:Charles Péguy|Charles Péguy]] un dr [[:en:Wilfred Owen|Wilfred Owen]]. Én däm Rohme gibt's öi e Reihe Leesunge un Conferenze. De meischti sin schun gloffe, d'Ernscht Stadler ésch glich àm 6. Novambr 's Thema gsin. Àwwer ém Jännr, àm letschte Wocheend kummt zem Bispiil noch e Kolloquium!

Éwwr dr Charles Péguy ésch gescht Owe öi e [http://www.centre-culturel-alsacien.eu/charles-peguy-et-la-question-dalsace-lorraine/ Konferenz gsin àm Elsassisch Kültürzentrum]. Leidr hàw-i's nit vorhar gschàfft, 's do ze schriwwe... - Àwwr hett's ebbr geläse, wo noochhar kumme war?

Éwwr dr Kriej allgemein (odr ohni Poete) gibt's noch e pààr Üsstellunge! Àm àndri Erwe vun dr 1870 vrbrànnt Bibliothek, 'm Stàdtarchiv Strosburi gibt's de Üsstellung „[http://www.archives.strasbourg.eu/ Strasbourg en guerre]“. Se geht noch (wii dii àn de BNUS) bis Ende Jännr.

Ze Còlmr het's schun eini genn, vor ass „dr Kriej iwwrhöipt losgànge-n-ésch“ (März-Mai '14). 'S ésch e ditsch-frànzeeschi gsin - villicht kànn mr se noch én e àndri Stàdt sehn, villicht ém Ditschlànd?:

[http://www.menschen-im-krieg-1914-1918.de Menschen im Krieg] - [http://www.vivre-en-temps-de-guerre-1914-1918.fr/ Vivre en temps de guerre].

Un ze [[Kehl]] gibt's aach noch ani:

[http://www.kehl.de/stadt/verwaltung/stadtnachrichten/20140626.php „Auf Leben und Tod – Kehl und der Erste Weltkrieg“] im ''Hanauer Museum'' - bis zem 11. Jännr.

--[[Benutzer:Stephele|Stephele]] ([[Benutzer Diskussion:Stephele|Diskussion]]) 13:21, 19. Dez. 2014 (MEZ) un 15:02, 11. Dez. 2014 (MEZ)

== Vorlage bearbeite ==

Han grad wider emol chli a de Infochäschte för d Ortschafte umegfätterled. I waiss underdesse, as zwe gschwungni Chlammer &lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;{{ mit Text zwösched inne }}&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt; e Vorlag erzüged, oder umgekehrt, damit da, wo d Vorlag erzügt, gändered werd, mosi di entsprächend Vorlag ändere und nöd de Text zwüsched de beede gschwungne Chlammere ;-) . Aber i chume immer wider a mini Gränze, wil inere söttige Vorlag, nomol e „Vorlag“ isch, wo irgendwohär Infos holt und automatisch ibaut. Drumm mini Frog; wa isch da, wo i drü gschweifte Chlammer &lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;{{{TEXT}}}&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt; inne isch und wie chame di säbe Date ändere? I wött jo nünnt am „elektrische“ umeschruube und no öpis versieche, aber inträssiere tuets mi scho. Gruess --[[Benutzer:Schofför|Schofför]] ([[Benutzer Diskussion:Schofför|Diskussion]]) 13:32, 7. Nov. 2014 (MEZ)
:Ich bii au kai Expert fir Vorlage, aber was gnau witt denn ändere? --[[Benutzer:Holder|Holder]] ([[Benutzer Diskussion:Holder|Diskussion]]) 05:53, 12. Nov. 2014 (MEZ)
::Es goot um d [[:Vorlage:Infobox Quartier von Zürich]], do hani wele di underst Zyle öbersetze, ''Stadtkreis'' i ''Stadtchrais'' und ''seit'' i ''sit'' — i has nöd chöne und ha aagfange öberlegge. Und dodebii simmer e paar Sache ufgfalle, wo faszinierend sind, i aber kai Aanig ha, wies funkzioniert. Z.B. stoot im Infochäschtli ''Bevölkerigsdichti'' mit de richtige Verchnüpfig zum entsprächende Artikel — im Quälltext aber gits ke Zyle, wo dezue ghört (da wörd irgendwie uf wundersami Wys automatisch gmacht). Dänn wird &lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;|HÖHE={{{HÖHE|}}}&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt; im Quälltext zu ''Höchi'' inkl. Verchnüpfig. Worom waiss die Vorlag, as si jetzt Züritütsch mos sy? Wil die gliich Vorlag gits au i anderne Infoboxe för Ortschafte, u.B. i de [[:Vorlage:Infobox Gemeinde schwäbisch]] und döt haisst dänn ''Heh'' im Chäschtli. Gspässig, oder doch ehner wunderbar! Gruess --[[Benutzer:Schofför|Schofför]] ([[Benutzer Diskussion:Schofför|Diskussion]]) 20:41, 12. Nov. 2014 (MEZ)
:::Oh, des isch vylmol zimli kompliziert. Ich nimm mer als en Artikel, wu die Vorlag din vorchunnt, gang unter em Editor-Chäschtli uf &quot;Folgende Vorlage werred vo dem Artikel verwendet&quot; un suech derno aifach in allne Vorlage, bis i s gfunde haa. Was mer gnau mueß ändere, ass es in dr Volrag dytsch blybt aber uf Alemannisch aazaigt wird, duen i derno aifach uusprobiere (mit dr Zyt wird s aifacher, wel mer s schnäller uusefindet). In däm Fall isch s aber doch in dr [[:Vorlage:Infobox Quartier von Zürich]] dinne gstäckt: [https://als.wikipedia.org/w/index.php?title=Vorlage%3AInfobox_Quartier_von_Z%C3%BCrich&amp;diff=594767&amp;oldid=593715]. Grueß, --[[Benutzer:Holder|Holder]] ([[Benutzer Diskussion:Holder|Diskussion]]) 21:06, 12. Nov. 2014 (MEZ)
::::Danke förs ändere vo de ''Vorlag Quartier vo Züri''. Komisch, as i da nöd sälber usegfunde han - jänu. Jetzt funkzionierts i de entsprächende Artikel. Komisch isch nu, as dini letscht Änderig a de Vorlag, s Wort im Chäschtli linggsune vo ''Chrais 2'' wider zu ''Kreis 2'' gmacht hät — mindischtens im Infochaschte uf de Syte vo de Vorlag isch es esoo, i de Artikel stimmts hingege. Gruess --[[Benutzer:Schofför|Schofför]] ([[Benutzer Diskussion:Schofför|Diskussion]]) 23:07, 12. Nov. 2014 (MEZ)

== Zedler-Pryys ==

Dr Stephele het geschtert znaacht unsere Wanderpokal ibernuu un isch jetz dodermit zueständig fir d Organisation vum negschte Dräffe :-). Blant isch villicht ebis im [[E Friehjohr fer unseri Sproch|elsässische Friejohr]] z mache. --[[Benutzer:Holder|Holder]] ([[Benutzer Diskussion:Holder|Diskussion]]) 11:44, 12. Dez. 2014 (MEZ)

:Diss ésch ken Pokal - `s ésch e Schwàrzr Peter! ;-(--[[Benutzer:Stephele|Stephele]] ([[Benutzer Diskussion:Stephele|Diskussion]]) 13:11, 12. Dez. 2014 (MEZ)
:Àlso, ich hàb schun vor e pààr Johre so scheeni Idee ghet, wii mr e ''Rèünion'' ((nei-)„Elsassisch“ fr Treffe) ém Elsàss gstàlte kennt. Àwwr diss ésch àlls futsch un vun gescht zittr ass's dr ''Pass Évasion Alsace'' nimm gibt! (Fr Lit, wii's Bàhnreise ze Frànkrich nit kenne, àwwr diss ém Ditschlànd: diss ésch wii e „Schönes Wochenende“- odr e „Bade-Württeberi-Ticket“ fr's Elsàss gsin, wo mr vun Basel (SNCF!) odr Strosburi bis uff Wisseburi, Saarburi odr Belfort het fàhre kenne - fr finf Lit!) Zellemols hette mr uns ze Basel kennte ''rendez-vous'' genn. De Tickethàltr hette kenne vun Strosburi odr Mélhüse kumme un d'àndri àn dr Schwizr Grenz (odr àn de ditschi odr z.B. ze Còlmr fr Lit, wi vun Friburi/Käisrstuhl diräkt kumme welle) àbhole, un mr ware zsàmme bis én's zentràle Elsàss gfàhre. Fr de Iwwrnàchtung het mr sich eventuell kennte uffteile: e pààr fàhre uff Strosburi un e pààr uff Mélhüse... Àm Sunndi het mr sich wédr én dr Mitt getroffe un àm Owe àlli wédr uff Bàsel gschàfft! Letschts Johr hàw-i denn öi noch glert, ass dr ''schwasiert'' Ort zem bsichtige un eventuell öi zsàmmesitze un dischketiere jetz öi fr e pààr Johr gschperrt ésch! 'S war e süpr-tràditionsrich Ort gsin fr diss wo mr màche... - àwwr meh vrrot-ich nit! Un zem Dischketiere het mr öi de Zit ém Zog kennte nutze (do het mr numme muen uffpàsse, ass mr öi Zeg nimmt, wo mr öi zsàmme sitze kànn...) no hette mr öi noch e Àrt „[[:de:Wikipedia:Elsass-Express|Elsass-Express]]“ ém Elsàss ghet! Un de Noochbere ém Zog hette pràktizéert intr-alemànnisch Vrständichung 'rläwe kenne! Jetz müess-i mr leidr ebs àndrs üssdenke...!--[[Benutzer:Stephele|Stephele]] ([[Benutzer Diskussion:Stephele|Diskussion]]) 14:08, 17. Dez. 2014 (MEZ)
:Ém Iwwrige ésch jetz nit numme de Gruppe-Kàrt ewag un dr ànvisiert ''Tagigsort'' zue - 's gànz Elsàss ésch àbgschàfft!! Ja, 's ésch wohr! Àm 20. Novambr het de frànzeesch Nàtionàlvrsàmmlung de Region uffgeleest un ém-e gross (Nord-)Oschte vrschwinde lon! 'S gibt àlso do nix meh, wo's sich fer lohnt, harzekumme! Un de Lit do gehn mr schun e gewissi Zit uff's Schuehbandl!
:Ich hàb jà schun lengr Luscht e Treffe ehndr bim [[Benutzer:Melancholie|Melancholie]] én dr [[Allgäu|Heimet]] ze màche. Ziel war do, véer Regione én zwei Dàj (un e Owe?) ze màche: (Wescht-/See-) (un Owr-)Allgäu, Kleinwalsrtàl, Grosswalsrtàl un - vor dr Heimreis - Vorarlberi! Diss war doch ebs!? Mr kànns numme nit àlls mét dr Bàhn màche: vum Kleine én's Gross Walsrtàl geht's numme uff'm Schuschtr sini Ressr! Do kennte mr de eschtlich Walsrkültür erkunde un unseri eschtlich, öi - odr bsundrs - schwàchi Regione emol beehre un vrstärike. - 'S Problem ésch, ich hàb diss ehndr àls e Spotjohrs-Exkursion gsehn. So làng sotte mr wohl nit uff's nächscht Treffe wàrte - öi wenn-ich zwei scheeni Plätz fr dr Pokàl kenn, wo'r so làng stehn kànn...--[[Benutzer:Stephele|Stephele]] ([[Benutzer Diskussion:Stephele|Diskussion]]) 19:34, 17. Dez. 2014 (MEZ)
::Do bin i sofort derby! Ich fänd s jo au cool, wämer mol e Summerdräffe mache deete bi dr Sidwalsr, z. B. [[Alagna Valsesia|im Land]]. --[[Benutzer:Holder|Holder]] ([[Benutzer Diskussion:Holder|Diskussion]]) 08:00, 18. Dez. 2014 (MEZ)
:::{{S|:D}} --[[Benutzer:Freigut|Freigut]] ([[Benutzer Diskussion:Freigut|Diskussion]]) 09:41, 18. Dez. 2014 (MEZ)
[[Datei:Malala Yousafzai and Kaliash Satyarthi at the Nobel Peace Prize ceremony.jpg|miniatur|400px|rechts|Diss ésch fr de éwwr 130 dooti Kéndr vun Peschawar un Ihri Lehrer - un de 200 kidnappti Maidle vun Nigeria un àndri Opfer vun dr „Zeruck-én's-Méttelàltr“-Bewegung--[[Benutzer:Stephele|Stephele]] ([[Benutzer Diskussion:Stephele|Diskussion]]) 12:59, 19. Dez. 2014 (MEZ)]]
::''Allez'' [[Benutzer:Holder|Holder]], kànnsch ruehig vrzähle, ass mr bim „Stritte“ ewwr Gross- un klein-Schriwung àngfange hàn zsàmme Draime vum-e Treffe àn de Fiess vum ''[[Monte Rosa|Gourner]]''. Un diss sott mr wirkli bessr ém Summr màche - de Berij do sin soo hoh! Bi däm Ziel sott àwwr 's Treffe öi schun ém Zog ànfange - fr fàscht àlli Àktive heischt's erscht emol dur de (gànz odr de greeschte Teil vun dr) Schwiz dure! Do sotte mr ''Rendez-vous'' vràbrede ze Basel, ze Olte, ze Bärn... un ze Domodossola. Villicht gibt's gsundi Priise fr Gruppe? Lit, wo nit én dr Schwiz wohne, kenne fr 40-50€ de Schwiz durquere! Àwwr mr muess mindeschtens drei Däj Fahrkàrt köife, wii mr ém-e Monet vrfàhre kànn.
::Fröjt sich ob mr so ebs noch ém nächschte Summr ànvisiire kànn odr ehndr '16?--[[Benutzer:Stephele|Stephele]] ([[Benutzer Diskussion:Stephele|Diskussion]]) 14:52, 18. Dez. 2014 (MEZ)
:'''Àwwr...!''': Apropos ''Friehjohr'' un Elsass - bi àll däm Draime (un öi wenn vun de Lit, wii diss do métvrfolge, wohl niemes harkummt) sott-i nit vrgasse, uff's Wiki-''Atelier'' ze wiise, wii hit Owe zwésche 18 un 20 Ühr wédr àn dr [[:fr:Médiathèque André-Malraux de Strasbourg|Mediathek Malraux]] ze Strosburi stàttféndt. Én däm Rohme wurd newwe dr frànzeesch Wikipedia öi immr uff d'àndri Pojekte vum Wikiversum vrwiise - drbi öi uff de alemànnisch Wikipedia! De [[Benutzer:Ji-Elle|Ji-Elle]] hàlt normàlrwis dert ''Présentation'' éwwr's Schàffe àn dr Wikipedia un de Wikimedia-Projekte un do branne öi noch unsri Geburtsdaaskerze! ;-)
:Uff'm [http://lappliblog.wordpress.com/2014/11/12/venez-contribuer-a-wikipedia-lpplipedia-revient-le-vendredi-21-novembre-a-18h-mediatheque-andre-malraux/ Blog vun Malraux ésch d'Site] éwwr's ''Atelier'' noch nit aktüalisiert, dert steht noch 's letscht mol. Àwwr ich hoff, bis zem ''Friehjohr'' etabliere mr diss àlls noch süprgued!--[[Benutzer:Stephele|Stephele]] ([[Benutzer Diskussion:Stephele|Diskussion]]) 14:11, 19. Dez. 2014 (MEZ)

== Lokaal ufelade ==
Gopf, ich wott es Bild lokaal (nöd uf d Allmänd) ufeladen und finden äifach der Ystiig nööd. Wo isch dëë bi der alemanische WP versteckt? Tank und Gruez, --[[Benutzer:Freigut|Freigut]] ([[Benutzer Diskussion:Freigut|Diskussion]]) 12:08, 19. Dez. 2014 (MEZ)
:Lueg do: [[Spezial:Uffelade]]. LG, --[[Benutzer:Holder|Holder]] ([[Benutzer Diskussion:Holder|Diskussion]]) 12:13, 19. Dez. 2014 (MEZ)
::Merci! LG, --[[Benutzer:Freigut|Freigut]] ([[Benutzer Diskussion:Freigut|Diskussion]]) 14:02, 19. Dez. 2014 (MEZ)

== Scheeni Wynäächte ==

Ich winsch Eich allne Scheeni Wynäächte un e Guets Neis! --[[Benutzer:Holder|Holder]] ([[Benutzer Diskussion:Holder|Diskussion]]) 10:12, 24. Dez. 2014 (MEZ)
:I schlüüss mi däne Wünsch aifach aa. --[[Benutzer:Schofför|Schofför]] ([[Benutzer Diskussion:Schofför|Diskussion]]) 11:53, 24. Dez. 2014 (MEZ)
:: Und nu äinä. --[[Benutzer:B.A.Enz|B.A.Enz]] ([[Benutzer Diskussion:B.A.Enz|Diskussion]]) 12:38, 24. Dez. 2014 (MEZ)
::: und nomoll eine meh --[[Benutzer:Umschattiger|Dr Umschattig]] &lt;small&gt;[[Benutzer Diskussion:Umschattiger|red mit mir]]&lt;/small&gt; 12:52, 24. Dez. 2014 (MEZ)
::::un noch a Mol, mìt'ma Grüeß üssem Elsàss! --[[Benutzer:MireilleLibmann|MireilleLibmann]] ([[Benutzer Diskussion:MireilleLibmann|Diskussion]]) 14:10, 24. Dez. 2014 (MEZ)
:::::Ich mi au! Und tanken öi allne für de Goldpokaal {{S|:)}}! De Wettbiwëërb hät bi mir au über der Abschluss usen e ganzi Räie wyteri Artikel zur Folg ghaa – bald sind ali gstoorbnige Redaktoore plus ali Scheffredaktoore vom ''Idiotikon'' i der alemanische Wikipedia dine. Und eso-n-en Schrybschuub isch ja äigetli au de Zwäck vome söttige Wettbiwëërb… Liebi Grüez, --[[Benutzer:Freigut|Freigut]] ([[Benutzer Diskussion:Freigut|Diskussion]]) 14:23, 24. Dez. 2014 (MEZ)
::::::Au us-em Schwôbalendle gôht an Weihnachtsgruaß an älle Benutzer, wo mit ihrem Dialekt em ibriga alemannischa Schbrôchgebiet drhoim send, vorbonda mit de guade Wensch firs nuie Jôhr. Machet's guat. An scheena Gruaß vom --[[Benutzer:Henri Berger|Henri Berger]] ([[Benutzer Diskussion:Henri Berger|Diskussion]]) 18:14, 24. Dez. 2014 (MEZ)
:::::::Mét-ene schööne Jrooß uss Bonn am Rhing dank-isch föör dä waame Woorte un wönsch aal datselwe! Unn (weil isch nitt ens afjestimp han...! Isch han ooch no fass nix jeläse dovun! Bäi mir selwä wirkt dat äinfach nit esu, ene Wettbewerb...) e besonderet „Bravo“ an dä Freigut för si kreativ Phase: dat iss schun toll - unn et iss nitt dat einzije he! Isch saach dat besunders jään, weil hä sisch ooch schun äinjemisch het, op dä hoochdöutschen WP, wo-et nöödisch woor! Do han-isch`n äwwe no-nitt jekannt... Maat et aal joot, un - ooch wänn me uns vüürhä noch ens spreschen - schun ens ene joode Rutsch!--[[Benutzer:Stephele|Stephele]] ([[Benutzer Diskussion:Stephele|Diskussion]]) 08:07, 25. Dez. 2014 (MEZ)
::::::::Do schlüüssi mi doch glatt aa und wüntsche allne schööni Festtääg! --[[Benutzer:Al-qamar|al-Qamar]] ([[Benutzer Diskussion:Al-qamar|Diskussion]]) 08:50, 25. Dez. 2014 (MEZ)
:::::::::Au vo mir de beschte Wünsch für d Wiehnacht! --[[Benutzer:Badener|Badener]] ([[Benutzer Diskussion:Badener|Diskussion]]) 10:27, 25. Dez. 2014 (MEZ)
::::::::::Aach aus em „hooche Norde“ vun Bade e scheens Woihnachtsfescht un e gudes Neies!--[[Benutzer:Melibokus|Melibokus]] ([[Benutzer Diskussion:Melibokus|Diskussion]]) 13:47, 25. Dez. 2014 (MEZ)

== E chlaine Ruggblick uf s Johr ==

Zwische dr Johr cha mer als e Huffe Johresruggblick sää un lääse. Des isch emol e chlaine, persenlige Ruggblick uf s Johr 2014 in dr Alemannische Wikipedia.

Myni ganze persenlige Hegschtpinkt sin desjohr gsii:
* s [[:de:Wikipedia:Zürich#38._Treffen_.E2.80.A2_Samstag.2C_8._Februar_2014|Winterdräffe bim Stammtisch Züri]]
* s [http://www.alsa-immer.eu/FranceBleuElsass.MP3 Interview vu dr Mireille] mit [[France Bleu Elsass]] ([http://www.francebleu.fr/interactivite-sondage-dedicaces/internet/s-spinnhuddel/l-alsace-vue-par-le-web-wikipedia-et-l-alsace los öi do!])
* d [[Benutzer:Holder/Blume|Bluem vum Monet]]
* natyrli dr [[Wikipedia:Zedler-Preis_2014|Zedler-Pryys]]
* ass dr Fideli sy 2000. un dr Freigut sy 1000. Edit gmacht het
* dr Terfili isch 10 Johr aktiv uf dr Alemannische Wikipedia.
* d [[Wikipedia:Stammtisch#Churzprotokoll_vu_dr_WikiCon|WikiCon z Köln]], vor allem ass dr Melancholie uf Köln chuu isch
* my Vordrag bi dr [http://www.uni-tuebingen.de/uploads/media/Programm_Alemannentagung.pdf Arbeitstagung zur alemannischen Dialektologie]
* dr [[Wikipedia:Schreibwettbewerb|4. Schrybwettbewärb]] mit 35 nominierte Artikel un eme wirdige [[Jost Winteler|Siiger]]

Was suscht no bassiert isch?

Mir hän wie all Johr vum Henri Berger ebis glehrt iber Musik un Film un vum Andi d iber d Region Basel. Mir sin bi dr Ortsartikel in dr Schwyz un z Bade-Wirttebärg e Stuck wyterchuu, hän is Refomierti Chilche im Aargau aagluegt, sin mit dr Yysebahn dur dr Hotzewald gfahre, hän is wyterbildet iber d Relativitetstheori (un si ainewäg nie ganz verstande :-)), sin uf Sightseeing-Tour dur s alt Prag un in dr Ferie z Griecheland gsii, hän is uf Oschtschwyzerisch luter Begriff erkläre loo, wisse allnonig rächt, eb s dr Ebfelbaum vu Nussbaume wirkli gee het, un hän is am Änd vum Johr fraie derfe iber e Serie vu Artikel iber d Redaktore vum Schwyzer Idiotikon.

Ich bii mol gspanne, was mer anne 2015 alles derfe lääse un erlääbe! --[[Benutzer:Holder|Holder]] ([[Benutzer Diskussion:Holder|Diskussion]]) 16:27, 26. Dez. 2014 (MEZ)
:Salü Holder, ä schöne Jahresrückblick für das chline Projäkt. Ich finde guet, dass du di Vortrag als &quot;Wikimedia Schweiz&quot; ghalte hesch. Äs guets Nüüs a alli als-Wikipedianer, --[[Benutzer:Pakeha|Pakeha]] ([[Benutzer Diskussion:Pakeha|Diskussion]]) 18:38, 29. Dez. 2014 (MEZ)
::Elai fir des het si my Mitglidschaft bi WMCH scho glohnt. {{Smiley|grins}} --[[Benutzer:Holder|Holder]] ([[Benutzer Diskussion:Holder|Diskussion]]) 09:28, 1. Jan. 2015 (MEZ)

[[Datei:Malala Yousafzai and Kaliash Satyarthi at the Nobel Peace Prize ceremony.jpg|miniatur|400px|center|Diss ésch fr de éwwr 130 dooti Kéndr vun Peschawar un Ihri Lehrer - un de 200 kidnappti Maidle vun Nigeria un àndri Opfer vun dr „Zeruck-én's-Méttelàltr“-Bewegung--[[Benutzer:Stephele|Stephele]] ([[Benutzer Diskussion:Stephele|Diskussion]]) 12:59, 19. Dez. 2014 (MEZ)]]

== Kandidatuur ==
Ich wott mi ja nöd uufdränge, aber [http://als.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Artikel-_und_Listenkandidaturen daa] gëëb s e Kandidatuur, wo eerscht de Schofför gsee hät... En Gruez vom --[[Benutzer:Freigut|Freiguet]] ([[Benutzer Diskussion:Freigut|Diskussion]]) 01:25, 29. Dez. 2014 (MEZ)

== WikiCon 2015 ==

Witer obe schtahd, dass di nächschti WikiCon z'Strassburg (zäme mit Franzose) schtattfinde söll. Vo dem isch im Oktober d'Red gsi, doch so sicher isch das nid, will warschinli e mehrschprachigi Konferänz nid eifach so möglich isch. Und wie me jetzt cha feschtschtelle[https://de.wikipedia.org/wiki/Wikipedia_Diskussion:WikiCon_2015], chönnti en Ort a de Nord- oder Oschtsee a de Reihe sii. Defür wär d'WikiCon im 2016 z'Kämpte im Allgäu, also imene Ort im schwäbische Ruum. --[[Benutzer:Pakeha|Pakeha]] ([[Benutzer Diskussion:Pakeha|Diskussion]]) 19:06, 29. Dez. 2014 (MEZ)
:E WikiCon z Stroßburi wird desjohr sicher nit gee, wel s di dytschsprochige Wikipedianer in ere Umfrog abglähnt ghaa hän. Eb s wirkli aini z Norddytschland git? Mol luege, bishär siin i in sällere Diskussion nume Lyt, wu des gärn hätte aber no nime wu des au as Orgateam in Aagriff nimmt. Aber ass di [[:de:Wikipedia:WikiCon_2016|ibernegscht WikiCon]] mit em Ort Kempte wider im alemannische Ruum soll stattfinde (un do git s scho Lyt firs Orgateam), isch natyrli fantastisch! --[[Benutzer:Holder|Holder]] ([[Benutzer Diskussion:Holder|Diskussion]]) 09:27, 1. Jan. 2015 (MEZ)</text>
      <sha1>cfbljdw3s61n5l620u3roan1xw5ck07</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Vorlage:Wechselkursdaten/EZB</title>
    <ns>10</ns>
    <id>53385</id>
    <revision>
      <id>1071784</id>
      <parentid>1071721</parentid>
      <timestamp>2025-07-04T18:07:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>LkhBot</username>
        <id>98539</id>
      </contributor>
      <comment>Bot: Aktualisierung</comment>
      <origin>1071784</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="831" sha1="7kbpd3ugrhdv5sih3a3i3pn9ysjncpg" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;{{#switch: {{{1|}}}
|STAND=2025-07-04
|USD = 1.1767
|JPY = 169.92
|BGN = 1.9558
|CZK = 24.655
|DKK = 7.4617
|GBP = 0.8625
|HUF = 398.48
|PLN = 4.2458
|RON = 5.0579
|SEK = 11.2505
|CHF = 0.9346
|ISK = 142.4
|NOK = 11.847
|HRK = 7.5365
|RUB = 117.2010
|TRY = 46.8944
|AUD = 1.7948
|BRL = 6.3733
|CAD = 1.5995
|CNY = 8.4285
|HKD = 9.2367
|IDR = 19055.6
|ILS = 3.9425
|INR = 100.498
|KRW = 1604.3
|MXN = 21.9344
|MYR = 4.9669
|NZD = 1.9413
|PHP = 66.542
|SGD = 1.4992
|THB = 38.054
|QUELLE=[http://www.ecb.europa.eu/stats/eurofxref/eurofxref-daily.xml EZB Euro foreign exchange reference rates]
}}&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
Liefert den Gegenwert von 1 EUR in einer Fremdwährung. Datenquelle: http://www.ecb.int/stats/exchange/eurofxref/html/index.en.html

[[Kategorie:Vorlage:Metadaten|Wechselkursdaten/EZB]]

&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>7kbpd3ugrhdv5sih3a3i3pn9ysjncpg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategorie:Vorlage:Imagemap</title>
    <ns>14</ns>
    <id>53975</id>
    <revision>
      <id>1071772</id>
      <parentid>604137</parentid>
      <timestamp>2025-07-04T13:33:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Arancycn</username>
        <id>112444</id>
      </contributor>
      <comment>ist das nicht Dasselbe?</comment>
      <origin>1071772</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="47" sha1="hiy1qr6u0lw81hkhaemljta05whp9xx" xml:space="preserve">[[Kategorie:Vorlage:Verweissensitive Grafik| ]]</text>
      <sha1>hiy1qr6u0lw81hkhaemljta05whp9xx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1071773</id>
      <parentid>1071772</parentid>
      <timestamp>2025-07-04T13:39:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Arancycn</username>
        <id>112444</id>
      </contributor>
      <origin>1071773</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="248" sha1="topjik78l501euudrtr5rvn2u8g7q6t" xml:space="preserve">{{Redundanztext|[[Benutzer:Arancycn|Arancycn]] ([[Benutzer Diskussion:Arancycn|Diskussion]]) 15:38, 4. Jul. 2025 (MESZ)|Juli 2025|Kategorie:Vorlage:Imagemap|Kategorie:Vorlage:Verweissensitive Grafik}}
[[Kategorie:Vorlage:Verweissensitive Grafik| ]]</text>
      <sha1>topjik78l501euudrtr5rvn2u8g7q6t</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1071778</id>
      <parentid>1071773</parentid>
      <timestamp>2025-07-04T13:42:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Arancycn</username>
        <id>112444</id>
      </contributor>
      <origin>1071778</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="258" sha1="52gfl5ajqf5twiyxz4dcg607md247zl" xml:space="preserve">{{Redundanztext|[[Benutzer:Arancycn|Arancycn]] ([[Benutzer Diskussion:Arancycn|Diskussion]]) 15:38, 4. Jul. 2025 (MESZ)|Juli 2025|[[:Kategorie:Vorlage:Imagemap]]|[[:Kategorie:Vorlage:Verweissensitive Grafik]]}}
[[Kategorie:Vorlage:Verweissensitive Grafik| ]]</text>
      <sha1>52gfl5ajqf5twiyxz4dcg607md247zl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1071780</id>
      <parentid>1071778</parentid>
      <timestamp>2025-07-04T13:44:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Arancycn</username>
        <id>112444</id>
      </contributor>
      <origin>1071780</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="248" sha1="topjik78l501euudrtr5rvn2u8g7q6t" xml:space="preserve">{{Redundanztext|[[Benutzer:Arancycn|Arancycn]] ([[Benutzer Diskussion:Arancycn|Diskussion]]) 15:38, 4. Jul. 2025 (MESZ)|Juli 2025|Kategorie:Vorlage:Imagemap|Kategorie:Vorlage:Verweissensitive Grafik}}
[[Kategorie:Vorlage:Verweissensitive Grafik| ]]</text>
      <sha1>topjik78l501euudrtr5rvn2u8g7q6t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Bezirk Gros-de-Vaud</title>
    <ns>0</ns>
    <id>62095</id>
    <revision>
      <id>1071792</id>
      <parentid>1071769</parentid>
      <timestamp>2025-07-05T01:11:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ziv</username>
        <id>97109</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>([[c:GR|GR]])  [[File:Blason commune CH Bettens (Vaud).svg]] → [[File:CHE Bettens COA.svg]] → File replacement: update to new version ([[c:c:GR]])</comment>
      <origin>1071792</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8187" sha1="4el7840e6cbezh2rm0v5dbxuvxqiyh8" xml:space="preserve">{{Infobox Bezirk in der Schweiz
| WAPPEN = 
| NAME = District du Gros-de-Vaud
| KANTON = Waadt
| SITZ = [[Echallens]]
| BFS = 2223
| REGION-ISO = CH-VD
| FLAECHE = 232.22
| WEBSITE = 
| KARTE = Karte Bezirk Gros-de-Vaud 2013.png
}}
Dr '''District du Gros-de-Vaud''' (alemannisch ''Bezirk Gros-de-Vaud'') isch syt em 1. Jänner 2008 e Verwaltigsainhait vum [[Kanton Waadt]] in dr [[Schweiz|Schwyz]]. Hauptort isch [[Echallens]].

== Gmaine ==
Zum Bezirk ghere die 37 Gmaine:&lt;br /&gt;&lt;small&gt;Stand: 1. Jänner 2013&lt;/small&gt;
&lt;div style=&quot;padding:1em 20px 1em 20px; color:#000000;text-align:left;&quot;&gt;
{| border=&quot;1&quot; cellpadding=&quot;5&quot; cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot;border-collapse:collapse;&quot;
! align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | Woobe
! align=&quot;left&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | Name vu dr Gmai
! align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | Yywohner&lt;br /&gt;&lt;small&gt;({{EWD|CH-VD}})&lt;/small&gt;
! align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#EFEFEF&quot; | Flechi&lt;br /&gt;in km²
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Datei:CHE Assens COA.svg|35px|Assens]]
| [[Assens VD|Assens]] || align=&quot;center&quot; |{{EWZ CH|CH-VD|5511}}|| align=&quot;right&quot; |5.35
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Datei:CHE Bercher COA.svg|35px|Bercher]]
| [[Bercher]] || align=&quot;center&quot; |{{EWZ CH|CH-VD|5512}}|| align=&quot;right&quot; |4.25
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Datei:CHE Bettens COA.svg|35px|Bettens]]
| [[Bettens]] || align=&quot;center&quot; |{{EWZ CH|CH-VD|5471}}|| align=&quot;right&quot; |3.75
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Datei:CHE Bioley-Orjulaz COA.svg|35px|Bioley-Orjulaz]]
| [[Bioley-Orjulaz]] || align=&quot;center&quot; |{{EWZ CH|CH-VD|5513}}|| align=&quot;right&quot; |3.11
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Datei:Blason commune CH Bottens (Vaud).svg|35px|Bottens]]
| [[Bottens]] || align=&quot;center&quot; |{{EWZ CH|CH-VD|5514}}|| align=&quot;right&quot; |6.89
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Datei:CHE Boulens COA.svg|35px|Boulens]]
| [[Boulens]] || align=&quot;center&quot; |{{EWZ CH|CH-VD|5661}}|| align=&quot;right&quot; |3.44
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Datei:CHE Bournens COA.svg|35px|Bournens]]
| [[Bournens]] || align=&quot;center&quot; |{{EWZ CH|CH-VD|5472}}|| align=&quot;right&quot; |3.90
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Datei:Boussens-coat of arms.svg|35px|Boussens]]
| [[Boussens VD|Boussens]] || align=&quot;center&quot; |{{EWZ CH|CH-VD|5473}}|| align=&quot;right&quot; |3.15
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Datei:Bretigny-sur-Morrens-coat of arms.svg|35px|Bretigny-sur-Morrens]]
| [[Bretigny-sur-Morrens]] || align=&quot;center&quot; |{{EWZ CH|CH-VD|5515}}|| align=&quot;right&quot; |2.86
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Datei:Cugy-VD-coat of arms.svg|35px|Cugy]]
| [[Cugy VD|Cugy]] || align=&quot;center&quot; |{{EWZ CH|CH-VD|5516}}|| align=&quot;right&quot; |2.90
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Datei:Daillens-coat of arms.svg|35px|Daillens]]
| [[Daillens]] || align=&quot;center&quot; |{{EWZ CH|CH-VD|5480}}|| align=&quot;right&quot; |5.52
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Datei:CHE Echallens COA.svg|35px|Echallens]]
| '''[[Echallens]]''' || align=&quot;center&quot; |{{EWZ CH|CH-VD|5518}}|| align=&quot;right&quot; |6.66
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Datei:Essertines-sur-Yverdon-coat of arms.svg|35px|Essertines-sur-Yverdon]]
| [[Essertines-sur-Yverdon]] || align=&quot;center&quot; |{{EWZ CH|CH-VD|5520}}|| align=&quot;right&quot; |9.75
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Datei:Blason commune CH Etagnières (Vaud).svg|35px|Etagnières]]
| [[Etagnières]] || align=&quot;center&quot; |{{EWZ CH|CH-VD|5521}}|| align=&quot;right&quot; |3.79
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Datei:CHE Fey COA.svg|35px|Fey]]
| [[Fey VD|Fey]] || align=&quot;center&quot; |{{EWZ CH|CH-VD|5522}}|| align=&quot;right&quot; |7.35
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Datei:Froideville-coat of arms.svg|35px|Froideville]]
| [[Froideville VD|Froideville]] || align=&quot;center&quot; |{{EWZ CH|CH-VD|5523}}|| align=&quot;right&quot; |7.08
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Datei:CHE Goumoëns COA.svg|35px|Goumoëns]]
| [[Goumoëns]] || align=&quot;center&quot; |{{EWZ CH|CH-VD|5541}}|| align=&quot;right&quot; |10.70
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Datei:Jorat-Menthue-coat of arms.svg|35px|Jorat-Menthue]]
| [[Jorat-Menthue]] || align=&quot;center&quot; |{{EWZ CH|CH-VD|5804}}|| align=&quot;right&quot; |17.65
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Datei:CHE Lussery-Villars COA.svg|35px|Lussery-Villars]]
| [[Lussery-Villars]] || align=&quot;center&quot; |{{EWZ CH|CH-VD|5487}}|| align=&quot;right&quot; |3.73
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Datei:CHE Mex VD COA.svg|35px|Mex]]
| [[Mex VD|Mex]] || align=&quot;center&quot; |{{EWZ CH|CH-VD|5489}}|| align=&quot;right&quot; |2.83
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Datei:CHE Montanaire COA.svg|35px|Montanaire]]
| [[Montanaire]] || align=&quot;center&quot; |{{EWZ CH|CH-VD|5693}}|| align=&quot;right&quot; |33.47
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Datei:Montilliez-coat of arms.svg|35px|Montilliez]]
| [[Montilliez]] || align=&quot;center&quot; |{{EWZ CH|CH-VD|5540}}|| align=&quot;right&quot; |11.94
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Datei:Morrens-coat of arms.svg|35px|Morrens]]
| [[Morrens]] || align=&quot;center&quot; |{{EWZ CH|CH-VD|5527}}|| align=&quot;right&quot; |3.66
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Datei:Ogens-coat of arms.svg|35px|Ogens]]
| [[Ogens]] || align=&quot;center&quot; |{{EWZ CH|CH-VD|5680}}|| align=&quot;right&quot; |3.41
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Datei:CHE Oppens COA.svg|35px|Oppens]]
| [[Oppens]] || align=&quot;center&quot; |{{EWZ CH|CH-VD|5923}}|| align=&quot;right&quot; |3.59
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Datei:Oulens-sous-Échallens-coat of arms.svg|35px|Oulens-sous-Echallens]]
| [[Oulens-sous-Echallens]] || align=&quot;center&quot; |{{EWZ CH|CH-VD|5529}}|| align=&quot;right&quot; |5.86
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Datei:Pailly-coat of arms.svg|35px|Pailly]]
| [[Pailly VD|Pailly]] || align=&quot;center&quot; |{{EWZ CH|CH-VD|5530}}|| align=&quot;right&quot; |5.77
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Datei:CHE Penthalaz COA.svg|35px|Penthalaz]]
| [[Penthalaz]] || align=&quot;center&quot; |{{EWZ CH|CH-VD|5495}}|| align=&quot;right&quot; |3.87
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Datei:Penthaz-coat of arms.svg|35px|Penthaz]]
| [[Penthaz]] || align=&quot;center&quot; |{{EWZ CH|CH-VD|5496}}|| align=&quot;right&quot; |3.83
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Datei:Penthéréaz-coat of arms.svg|35px|Penthéréaz]]
| [[Penthéréaz]] || align=&quot;center&quot; |{{EWZ CH|CH-VD|5531}}|| align=&quot;right&quot; |5.68
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Datei:Poliez-Pittet.jpg|35px|Poliez-Pittet]]
| [[Poliez-Pittet]] || align=&quot;center&quot; |{{EWZ CH|CH-VD|5533}}|| align=&quot;right&quot; |5.01
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Datei:CHE Rueyres COA.svg|35px|Rueyres]]
| [[Rueyres VD|Rueyres]] || align=&quot;center&quot; |{{EWZ CH|CH-VD|5534}}|| align=&quot;right&quot; |2.02
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Datei:Saint-Barthélemy-coat of arms.svg|35px|Saint-Barthélemy]]
| [[Saint-Barthélemy VD|Saint-Barthélemy]] || align=&quot;center&quot; |{{EWZ CH|CH-VD|5535}}|| align=&quot;right&quot; |4.12
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Datei:Sullens-coat of arms.svg|35px|Sullens]]
| [[Sullens]] || align=&quot;center&quot; |{{EWZ CH|CH-VD|5501}}|| align=&quot;right&quot; |3.92
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Datei:CHE Villars-le-Terroir COA.svg|35px|Villars-le-Terroir]]
| [[Villars-le-Terroir]] || align=&quot;center&quot; |{{EWZ CH|CH-VD|5537}}|| align=&quot;right&quot; |7.09
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Datei:CHE Vuarrens COA.svg|35px|Vuarrens]]
| [[Vuarrens]] || align=&quot;center&quot; |{{EWZ CH|CH-VD|5539}}|| align=&quot;right&quot; |8.96
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Datei:Vuflens-la-Ville-coat of arms.svg|35px|Vufflens-la-Ville]]
| [[Vufflens-la-Ville]] || align=&quot;center&quot; |{{EWZ CH|CH-VD|5503}}|| align=&quot;right&quot; |5.38
|- style=&quot;background-color:#EFEFEF;&quot;
|
| '''Total''' (37) || align=&quot;center&quot; | {{EWZ CH|CH-VD|B2223}} || align=&quot;right&quot; | 232.22
|}
&lt;/div&gt;

== Veränderige im Bstand vu dr Gmaine syter anne 2008 ==
&lt;gallery&gt;
Karte Bezirk Gros-de-Vaud Gemeindeveraenderungen 2009.png|Gmaine bis 2008
Karte Bezirk Gros-de-Vaud Gemeindeveraenderungen 2011.png|Gmaine bis Juni 2011
Karte Bezirk Gros-de-Vaud Gemeindeveraenderungen 2013.png|Gmaine bis 2012
&lt;/gallery&gt;

* 1. Jänner 2009: Fusion ''[[Assens VD|Assens]]'' und ''[[Malapalud]]'' → [[Assens VD|Assens]]

* 1. Juli 2011: Fusion ''[[Dommartin VD|Dommartin]]'', ''[[Naz VD|Naz]]'', ''[[Poliez-le-Grand]]'' un ''[[Sugnens]]''  → [[Montilliez]]
* 1. Juli 2011: Fusion ''[[Eclagnens]]'', ''[[Goumoens-la-Ville]]'' un ''[[Goumoens-le-Jux]]''  → [[Goumoëns]]
* 1. Juli 2011: Fusion ''[[Montaubion-Chardonney]]'', ''[[Peney-le-Jorat]]'', ''[[Sottens]]'', ''[[Villars-Mendraz]]'' un ''[[Villars-Tiercelin]]''  → [[Jorat-Menthue]]

* 1. Jänner 2013: Fusion ''[[Chanéaz]]'', ''[[Chapelle-sur-Moudon]]'', ''[[Correvon]]'', ''[[Denezy]]'', ''[[Martherenges]]'', ''[[Neyruz-sur-Moudon]]'', ''[[Peyres-Possens]]'', ''[[Saint-Cierges]]''  un ''[[Thierrens]]''  → [[Montanaire]]

== Weblink ==
{{Commonscat|Gros-de-Vaud District|Bezirk Gros-de-Vaud}}
* {{HLS|43648|Gros-de-Vaud|Autor=Paola Crivelli}}

== Fueßnote ==
&lt;references/&gt;

{{Navigationsleiste Bezirke des Kantons Waadt}}

[[Kategorie:Bezirk im Kanton Waadt|Gros-de-Vaud]]</text>
      <sha1>4el7840e6cbezh2rm0v5dbxuvxqiyh8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategorie:Vorlage:Verweissensitive Grafik</title>
    <ns>14</ns>
    <id>72653</id>
    <revision>
      <id>1071776</id>
      <parentid>857863</parentid>
      <timestamp>2025-07-04T13:41:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Arancycn</username>
        <id>112444</id>
      </contributor>
      <origin>1071776</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="232" sha1="fs4hmk947z6k5uelov4267g9ehccfcb" xml:space="preserve">{{Redundanztext|[[Benutzer:Arancycn|Arancycn]] ([[Benutzer Diskussion:Arancycn|Diskussion]]) 15:41, 4. Jul. 2025 (MESZ)|Juli 2025|Kategorie:Vorlage:Imagemap|Kategorie:Vorlage:Verweissensitive Grafik}}
[[Kategorie:Wikipedia:Vorlage]]</text>
      <sha1>fs4hmk947z6k5uelov4267g9ehccfcb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1071777</id>
      <parentid>1071776</parentid>
      <timestamp>2025-07-04T13:42:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Arancycn</username>
        <id>112444</id>
      </contributor>
      <origin>1071777</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="243" sha1="q4zazuqs0f3i0jv3f650npquihbmsqh" xml:space="preserve">{{Redundanztext|[[Benutzer:Arancycn|Arancycn]] ([[Benutzer Diskussion:Arancycn|Diskussion]]) 15:41, 4. Jul. 2025 (MESZ)|Juli 2025|[[:Kategorie:Vorlage:Imagemap]]|[[:Kategorie:Vorlage:Verweissensitive Grafik]]]}}
[[Kategorie:Wikipedia:Vorlage]]</text>
      <sha1>q4zazuqs0f3i0jv3f650npquihbmsqh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1071781</id>
      <parentid>1071777</parentid>
      <timestamp>2025-07-04T13:45:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Arancycn</username>
        <id>112444</id>
      </contributor>
      <origin>1071781</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="232" sha1="fs4hmk947z6k5uelov4267g9ehccfcb" xml:space="preserve">{{Redundanztext|[[Benutzer:Arancycn|Arancycn]] ([[Benutzer Diskussion:Arancycn|Diskussion]]) 15:41, 4. Jul. 2025 (MESZ)|Juli 2025|Kategorie:Vorlage:Imagemap|Kategorie:Vorlage:Verweissensitive Grafik}}
[[Kategorie:Wikipedia:Vorlage]]</text>
      <sha1>fs4hmk947z6k5uelov4267g9ehccfcb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Enge</title>
    <ns>0</ns>
    <id>73176</id>
    <revision>
      <id>1071783</id>
      <parentid>1067152</parentid>
      <timestamp>2025-07-04T17:44:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Roland zh</username>
        <id>36851</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>([[c:GR|GR]]) [[c:COM:FR|File renamed]]: [[File:Bahnhof Bahnhof - Tessinerplatz 2011-08-25 10-37-58 ShiftN.jpg]] → [[File:Bahnhof Enge - Tessinerplatz 2011-08-25 10-37-58 ShiftN.jpg]] spelling</comment>
      <origin>1071783</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="43125" sha1="lnccgpkhp8ez98uor570alq64t82ihs" xml:space="preserve">{{DISPLAYTITLE:d Ängi}}
{{Dialekt|Zürichdeutsch|Züritüütsch|Züritüütsch}}
{{Infobox Quartier von Zürich
|NAME_ORT=Ängi
|WAPPENLINK=Enge-coat of arms.svg
|KREIS=2
|JAHRE=seit 1893/1913
|EINWOHNER=9655
|STAND_EINWOHNER=2020-12-31
|FLÄCHE=2.40
|BFS=261-024
|PLZ=8002
&lt;!-- Tessinerplatz --&gt;
|LAT_DEG=47.364078&lt;!--{{subst:CH1903-WGS84|682.570|246.490||koor=B|subst=subst:}}--&gt;
|LON_DEG=8.531718&lt;!--{{subst:CH1903-WGS84|682.570|246.490||koor=L|subst=subst:}}--&gt;
|HÖHE=409 &lt;!-- Tessinerplatz --&gt;
|BILDPFAD_KARTE=Karte Quartier Enge.png
}}

D '''Ängi''' isch es Quartier vo de Stadt [[Zürich|Züri]]. Zäme mit [[Wollishofen|Wolishofen]] und em [[Leimbach (Stadt Zürich)|Läibach]] ghöörts zum Chräis 2. Vor der Ygmäindig 1893 isch si en äigeni [[Politische Gemeinde|politischi Gmäind]] gsy.

Vo de früenerige Ströisidlig mërkt mer nüüt me – hüt isch d Ängi im Nordtäil fascht e räins Gschäftsviertel und im Süüdtäil e beliebts Woonviertel. Vom Willequartier, wo d Ängi im 19.&amp;nbsp;Jarhundert gsy isch, züüged alewyl na mängs prächtig Huus und der äint oder ander wytlöiffig Park, und d [[#di refermiert Chilen Ängi|Chilen Ängi]], wo über alem troonet, isch s Sinnbild für di rych Gmäind im Fin-de-Siècle. Vil Lüüt gchäned d Ängi vo de Beder, Pärk und em Hafe, wo am [[Zürichsee|Zürisee]] ligged, oder vom Thërmaalbaad hine gäge d Syl; anderi wider gchäned si vom [[#s Museeum «Rietberg»|Museeum Rietbëërg]], em äinzige Schwyzer Museeum für usseröiropëëischi Kunscht.

== Geografy und Quartierstruktuur ==
D Ängi schlüüsst südweschtlich a d [[Altstadt (Stadt Zürich)|Zürcher Altstadt]] aa und lyt zwüschet em [[Zürichsee|Zürisee]] und de [[Sihl|Syl]]. Im Norde gaat si zum Täil na bis an [[Schanzengraben|Schanzegrabe]], aber s Gibiet vom hüttige Selnau-Quartier isch de Gmäind Ängi 1853 oder 54 abzwackt woorde, wil di doozmaalig Stadt deet hät wele s Bezirksgiböid boue. D Ängi wird de Lengi naa vo zwee Höger durzoge – beed sind [[Moräne|Morëëne]]&amp;nbsp;–, drum gaats vil ufen und abe, wä-me si wott dezwäris durlauffe.

Au d Ywonerzaal gaat ufen und abe: 1960 sinds öppe 14&amp;nbsp;000 gsy, 1990 na öppen 8000, und 2020 wider über 9600. De Grund isch, das das Quartier äigetli e schööns Woonquartier isch, aber de Nordtäil ganz in Soog vo de City choo isch – deete woned hüt nu na wenig Lüüt. Defüür häts i der Ängi im Jaar 2012 fascht 2500 Aarbetsstette und 34&amp;nbsp;415 Aarbetsplätz ghaa.&lt;ref&gt;Zaale nach em ''Quartierspiegel Ängi''.&lt;/ref&gt;

== Name ==
De Namen «Ängi» gaat uf en [[Flurname|Fluername]] zrugg, wo-n-en ängi Stell charakterisiert. Woo dëë gnau gsy isch, wäiss me nööd, aber luut em [[Guntram Saladin]] isch s Tääli zwüschet de beede Morëëne gmäint gsy, aso s Gibiet vo de hüttige Waffeplatzstraass. S eerscht Maal in eren Uurkund findt me de Name 1210, wo vo der «Engi superiori» d Reed isch. Dëë Namen isch dänn naadisnaa zum Name vo de ganze (spöötere) Gmäind woorde.&lt;ref&gt;Zu de Näme lueg Paul Guyer: ''Die Geschichte der Enge.'' Orell Füssli, Zürich 1980, S.&amp;nbsp;10–12.&lt;/ref&gt;

En andere Namen isch «Wacht zun häilige drei Chünge» gsy. Im Gibiet vom hüttige Baanhoof Ängi isch im [[Mittelalter]] nämli es Chappeli gstande, wo dëne drei Hëre gweit gsy isch. Dëë Name isch dän aber vergässe ggange; eerscht 1893 hät mer en wider uusggrabe, wo di nöi ggründet Quartierzouft nach eme schöönen alte Name gsuecht hät.

== Gschicht ==
[[Datei:Plan-Gmde-Enge-1878-80.jpg|mini|Übersichtsplaan vo de Gmäind Ängi vo 1878/1880]]
Im see-nööche Täil vo de nördlichen Ängi hät me [[Pfahlbauer|Sidlige vo Pfaalbouer]] gfunde. Us de [[Römisches Reich|röömische]] Zyt degäge gits nu ganz wenig Fund. Aber mit der Ängi händ die früene Mäntschen äinewääg nüüt z tue.

Zu Züri isch d Ängi im 14. Jarhundert choo. E richtigs Doorff Ängi häts nie ggëë, si isch vilmee en uusprëëgti Ströisidlig gsy. Bis i s 18. Jarhundert ine händ deet nu Puuren und Handwëërcher gläbt, nachane isch di schöön Laag vo Stadtbürger entdeckt woorde. Die händ dän ab de 1770er-Jaar aagfange, deet iri Wille boue. Im spaate 19. Jarhundert isch s Hüüserboue dän eso richtig explodiert – d Ängi isch doozmaal dëë ghobe Woonoort im Gibiet vo de hüttige Stadt Züri gsy, soo wie nachane de Züribëërg. Drum isch si doo au zimli rasch verstedteret.&lt;ref&gt;Zur Gschicht überhaupt lueg: Paul Guyer: ''Die Geschichte der Enge.'' Orell Füssli, Zürich 1980.&lt;/ref&gt;

1893 isch di [[Politische Gemeinde|politisch Gmäind]] Ängi i d Stadt Züri ygmäindet woorde. Äigetli isch e gschmogni Meerhäit degäge gsy: 448 «Jaa» sind 453 «Näi» gägenübergstande. Aber me häts Resultaat akzeptiert. Umgcheert hät sich d [[Kirchgemeinde|Chilegmäind]] 1882 vom stedtische [[St. Peter (Zürich)|St.&amp;nbsp;Peeter]] glööst und isch doo sälbständig woorde; 2019 isch aber au d Chilegmäind Ängi wider in ere (fascht) gsamtstedtische Chilegmäind uufggange. Im 20. Jarhundert dänn hät sich d City mee und mee i d Ängi inegfrässe. Trotzdëm isch si i irem mittleren und süüdliche Täil na e gschetzts und starch durgrüents Woonquartier plibe.

== Wichtigi und suscht bsunderi Hüüser und Oort ==
=== Öffetlichi Giböid ===
==== di refermiert Chilen Ängi ====
[[Datei:Zuerich Enge Kirche.jpg|mini|D Chilen Ängi vo Oschte]]
I der Ängi häts im Mittelalter deet, wo hüt de Baanhoof isch, es Chappeli ghaa, und i de Nöizyt dänn im Gibiet vo de hüttige Grüütlistraass en äifachs Bätthuus vo 1776. Im spaate 19. Jarhundert hät das aber nüme gglanget, und es hät au nöd chöne s Represäntazioonsbidürffnis vo de guet gstelten Ängemer zfride stele. Der [[Alfred Friedrich Bluntschli]] hät drum 1892–1894 a zäntraaler Laag uf em äinte Morëënehoger die risig Chilen im Styl vo de [[Neorenaissance]] poue.

Si isch en Zäntraalbou mit chrüüzförmigem Grundriss und ere Kupplen über de Vierig, und de Turn (wo föif Glogge dine hanged) gseet uus wie-n-en italienische Campanile. D Ygangsfront lueget zum See, und vo de Seestraass zur Chilen ue füert en groossaartigen Uufgang. Bi de Kunschtgschichtler gilt si as äine vo de bidüütendschte Neorenaissance-Chileboute, und si isch äis vo de bikantischte Wëërch vom Architäkt Bluntschli.&lt;ref&gt;Kapitel nach ''Baukultur in Zürich: Enge, Wollishofen, Leimbach.'' Useggëë vom Hochboudepartemänt vo de Stadt Züri, Amt für Stedtebou. Neue Zürcher Zeitung, Zürich 2006 (Schutzwürdige Bauten und gute Architektur der letzten Jahre, [ooni Bandnummere]), S.&amp;nbsp;45; Regula Crottet, Karl Grunder, Verena Rothenbühler: ''Die Stadt Zürich VI. Die «Ausgemeinden» der Stadt Zürich bis 1860.'' Useggëë vo de Gsellschaft für Schwyzerischi Kunschtgschicht. GSK, Bern 2012 (Kunstdenkmäler des Kantons Zürich. Nöii Uusgaab, Band VI), S.&amp;nbsp;226–229.&lt;/ref&gt;

==== di katolisch Chile «Dreikönige» ====
{{Lueg au|Dreikönigen (Zürich-Enge)}}
Ab em 19. Jarhundert häts i der Ängi näbet de doozmaalige groosse refermierte Meerhäit au wider Katolike ghaa. Di katolisch Chile, wo im Patrozynium wider a d Tradizioon vom mittelalterliche Drei-Chünge-Chappeli aaschlüüsst, isch 1949–1951 nach de Plän vom Ferdinand Pfammatter und vom Walter Rieger poue woorde.

De Styl isch dëë vo de französische Beton-Boukunscht. De Chilebou hät en basilikaale Grundriss mit eme Haupt- und zwäi Näbeschiff und hät er rundi Apsis. En Turn häts drum nööd, wil de guet refermiert Verchöiffer sys Land nu under dëre Bidingig abggëë hät, das me di katolisch Chile jaa nöd wytume gsëch und das si de refermierte Chilen ekäi optischi Konkuränz machi.&lt;ref&gt;Kapitel nach ''Baukultur in Zürich: Enge, Wollishofen, Leimbach.'' Useggëë vom Hochboudepartemänt vo de Stadt Züri, Amt für Stedtebou. Neue Zürcher Zeitung, Zürich 2006 (Schutzwürdige Bauten und gute Architektur der letzten Jahre, [ooni Bandnummere]), S.&amp;nbsp;77&amp;nbsp;f.&lt;/ref&gt;

==== de Baanhoof Züri Ängi ====
[[Datei:Bahnhof Enge - Tessinerplatz 2011-08-25 10-37-58 ShiftN.jpg|mini|De Baanhoof Ängi vom Tessynerplatz uus]]
En eerschti Baanstazioon hät me 1875 poue, a der alte Baanlinie, wo öppe deete dureggangen isch, wo hüt d Alfred-Äscher-Straas lyt. Wo me dänn i de 1920er-Jaar d Baan verläit hät, zum de Baanübergang Tunelstraass chöne vermyde, hät mer au müese de Baanhoof verlegge. De hüttig isch 1925–1927 poue woorde; d Architäkte sind di beede Brüedere Otto und Werner Pfischter gsy. Wil d Baanlinie zum [[Gotthard-Scheiteltunnel|Gottert]] und dänn is [[Kanton Tessin|Tessyn]] füert, isch de Bou us Granit poue woorde, und de Platz vornedraa ghäisst drum au Tessynerplatz.&lt;ref&gt;Kapitel nach ''Baukultur in Zürich: Enge, Wollishofen, Leimbach.'' Useggëë vom Hochboudepartemänt vo de Stadt Züri, Amt für Stedtebou. Neue Zürcher Zeitung, Zürich 2006 (Schutzwürdige Bauten und gute Architektur der letzten Jahre, [ooni Bandnummere]), S.&amp;nbsp;30.&lt;/ref&gt;

==== s Kongrässhuus ====
S Kongrässhuus am See isch 1937–1939 vo den Architäkte Max Ernst Haefeli, Werner Max Moser und Ruedolf Steiger poue woorde. S isch e wichtigs Byspiil für de [[Landistil]]. I spöötere Jaare hät me vil draa umeflickt, und d Qualitëët vom Bou isch zum Täil verloore ggange. 2008 hät en d Stadt drum welen abrysse und e nöis Kongrässhuus anestele, aber die Plään sind inere Volchsabstimig duregheit. D Mäinig vo de Stadt hät sich dän um 180 Graad gcheert, und drufabe hät si der Originaalzuestand wider hëërgstelt.&lt;ref&gt;Kapitel nach ''Baukultur in Zürich: Enge, Wollishofen, Leimbach.'' Useggëë vom Hochboudepartemänt vo de Stadt Züri, Amt für Stedtebou. Neue Zürcher Zeitung, Zürich 2006 (Schutzwürdige Bauten und gute Architektur der letzten Jahre, [ooni Bandnummere]), S.&amp;nbsp;32; Regula Crottet, Karl Grunder, Verena Rothenbühler: ''Die Stadt Zürich VI. Die «Ausgemeinden» der Stadt Zürich bis 1860.'' Useggëë vo de Gsellschaft für Schwyzerischi Kunschtgschicht. GSK, Bern 2012 (Kunstdenkmäler des Kantons Zürich. Nöii Uusgaab, Band VI), S.&amp;nbsp;278–281.&lt;/ref&gt;

==== d Toonhale ====
[[Datei:Tonhalle Zürich 1900.jpg|mini|Di früenerig Toonhale um 1900]]
De Saal vo de Toonhalen isch de letscht Räschte vo de «nöie Toonhale», wo s Architäktuurbüro Fellner &amp; Helmer 1893–1895 poue gha hät. Dëë Bou mit syne zwee Türn hät uusgsee wie s Paryser «Trocadéro», wo 1878 e Wältuusstelig underpraacht gsy isch. I de Zwüschechriegszyt hät de Lüüt dëë Styl aber nüme gfale, und me hät de vorder Täil dur s [[#s Kongrässhuus|Kongrässhuus]] im Landistyl ersetzt. D Hale sälber hät drum überläbt, wil d Akuschtik vo de Hale eso schuurig guet isch. S Tonhalen-Orchester Züri hät en rächt en guete Rueff.&lt;ref&gt;Kapitel nach nach ''Baukultur in Zürich: Enge, Wollishofen, Leimbach.'' Useggëë vom Hochboudepartemänt vo de Stadt Züri, Amt für Stedtebou. Neue Zürcher Zeitung, Zürich 2006 (Schutzwürdige Bauten und gute Architektur der letzten Jahre, [ooni Bandnummere]), S.&amp;nbsp;47; Regula Crottet, Karl Grunder, Verena Rothenbühler: ''Die Stadt Zürich VI. Die «Ausgemeinden» der Stadt Zürich bis 1860.'' Useggëë vo de Gsellschaft für Schwyzerischi Kunschtgschicht. GSK, Bern 2012 (Kunstdenkmäler des Kantons Zürich. Nöii Uusgaab, Band VI), S.&amp;nbsp;275–278.&lt;/ref&gt;

==== s Museeum «Rietberg» ====
Das Museeum, wo i de [[#d «Villa Wesendonck»|Willa Wesendonck]] underpraacht isch, zäiget Kunscht us [[Asien|Aasie]], [[Afrika]], [[Amerika|Amërika]] und [[Ozeanien|Ozeaanie]], dazue ane chunt na en Abtäilig mit Schwyzer [[Larve (Maske)|Maske]]. Es isch s äinzig Museeum für usseröiropëëischi Kultuuren i de Schwyz, s drittgrööscht Museeum i de Stadt Züri und s grööscht, wo d Stadt sälber füert. Offen isch das Museeum sit 1952. 2007 isch en underirdische Nöibou dezuechoo, de «Smaragd», wo d Uusteligsflächi starch vergröösseret hät.

==== s «FIFA World Football Museum» ====
Das Museum, wo de [[FIFA]] ghöört, lyt am Tessynerplatz und isch 2016 uufggange. Zäige tuets mee weder tuusig Objäkt us de Wält vom internazionaale [[Fussball|Fuessball]].

==== d Kantonsschuele «Freudenberg» und «Enge» ====
[[Datei:Kantonsschule Freudenberg 2.JPG|mini|D Kantonsschuel Fröidebëëg]]
D Toppel[[Kantonsschule|kantonsschuel]] Fröidebëërg und Ängi (verwaltigsmëëssig trännt woorden sind s 1979 oder 1980) isch 1954–1960 nach de Plään vom Jacques Schader poue woorde. De hübsch Name Fröidebëërg hät mit em Glück vo de Schüeler aber nüüt z tue; s isch vilmee de Name von ere Willa us dem 19. Jarhundert, wo früener deet gstanden isch – na hüt ligged die beede Kantonsschuele zmitzt imene Park ine. Für d Kunschtgschichtler isch de Bou vom Schader äis vo de wichtigschte Wëërch vo de schwyzerischen Architäktuur us de zwäite Helfti vom 20. Jarhundert.&lt;ref&gt;Kapitel nach ''Baukultur in Zürich: Enge, Wollishofen, Leimbach.'' Useggëë vom Hochboudepartemänt vo de Stadt Züri, Amt für Stedtebou. Neue Zürcher Zeitung, Zürich 2006 (Schutzwürdige Bauten und gute Architektur der letzten Jahre, [ooni Bandnummere]), S.&amp;nbsp;41.&lt;/ref&gt;

==== d Hotelfachschuel «Belvoirpark» ====
Im früenerige Landsitz [[#«Belvoir»|Belvoir]] isch e Hotelfachschuel, wo 1925 vom doozmaalige Schwyzerische Wirteverband, de hüttige [[GastroSuisse]], ggründet woorden isch. Sit 1989 isch si vom Bund as Hööcheri Fachschuel anerchänt.

=== Uursprünglichi und hüttigi Privaathüüser ===
==== alti Puuren- und Handwëërcherhüüser ====
Vo dëne gits hüt nu na ganz wenigi. A de Brandschänkistraass staat s Huus zum Stäinige Tisch us de Zyt vom 15. bis 18. Jarhundert. 1866 hät daas der [[Alfred Hürlimann|Alfred Hürlimaa]] gchaufft – s isch der Aafang vo de bikannte Brouerei gsy. A de Chuurfirschtestraass staat s Huus zun drei Tane mit eme Chëërnbou us em 15. und 16. Jarhundert. Und a de Gablerstraass häts drüü Hüüser (zwäi devoo zämepoue), wo uf s 17., 18. und 19. Jarhundert zrugggönd.&lt;ref&gt;Kapitel nach ''Baukultur in Zürich: Enge, Wollishofen, Leimbach.'' Useggëë vom Hochboudepartemänt vo de Stadt Züri, Amt für Stedtebou. Neue Zürcher Zeitung, Zürich 2006 (Schutzwürdige Bauten und gute Architektur der letzten Jahre, [ooni Bandnummere]), S.&amp;nbsp;42, 64, 53, 54.&lt;/ref&gt;

==== «Venedigli» ====
[[Datei:CH-NB - Zürich, Enge - Collection Gugelmann - GS-GUGE-FÜSSLI-JM-F-9.tif|mini|S Venedigli im 18. Jarhundert. Im Hindergrund gseet me s alt Bürgli.]]
Das Huus staat nüme, aber von em rede mues me glych. S isch i de Nööchi vom hüttige Tessynerplatz gstande, wos hüt zur Erinnerig draa en Brune hät mit em Markuslöi. S Venedigli isch e chlyni Willa mit Stägegibel us em 16. oder 17. Jarhundert gsy, wos rund drumumen en Wassergrabe ghaa hät – s lingg Seeuufer isch doozmaal na vil wyter weschtlich glägen as hüt. Zytewys händ deet au [[Venedig|veneziaanischi]] Abggordneti residiert. 1743 händ drizää jungi Zürihegel, wo z [[Bergamo]] und z Venedig gstudiert und ghandlet händ, bschlosse, e Gsellschaft mit em Name «Società San Marco» z gründe, wo de Sitz im Venedigli ghaa hät. Im 19. Jarhundert isch es dänn e Dépendance vom Luxushotel Baur au Lac gsy, und under anderem isch deet d Käiserin [[Elisabeth von Österreich-Ungarn|Elisabeth vo Ööschterrych-Ungarn]] z Gascht gsy, wil iri Schwöschter Mathilde Ludovika Grëëfin vo Trani im Venedigli gwont hät. Nachanen isch es mit em Huus nu na absi ggange, und i de 1930er-Jaar isch es dän abggrisse woorde.&lt;ref&gt;Kapitel nach Tindaro Gatani, Marco Gherzi: ''Das Venedigli. La Piccola Venezia di Zurigo.'' o.&amp;nbsp;V., Palermo 2008.&lt;/ref&gt;

==== «Freigut» ====
[[Datei:Freigut.JPG|mini|S Freiguet]]
S Freiguet am Egge Brandschänkistraass/Freiguetstraass hät de Johann Heinrich Frey 1772–1774 la boue; der Architäkt isch de Johannes Meyer gsy. S Huus vo ussen isch e Mischig vo [[Barock]] und [[Klassizismus]] mit Mansarddach (s klassizistisch Uusgsee gaat aber zum groosse Täil eerscht uf en spöötere Bsitzer zrugg), und inen isch es na ganz barock. D Inenyrichtig isch füürnëëm – s Freiguet isch s äinzig Huus im Kanton Züri mit eme Saal, wo mit Wandteppich (im Volchsmund «Gobelin») uusgstattet isch, und i zwäi Zimmer häts gmaaleti Tabeete – im äinte Fall öiropëëischi Landschaftsszeenen und im andere Fall Chinoiserie. De Gaarten uf de Süüdsyte, wo früener vil gröösser gsy isch, isch hüt so öppen im Styl «Barock à la 1960er-Jaar» – s isch e freii Rekonschtrukzioon vo de Gaartenaalaag us dem 18. Jarhundert.

[[Datei:Freigut (Zürich) Salon erster Stock.jpg|mini|De Salon im eerschte Stock, wo s na es Woonhuus gsy isch]]
Im Freiguet händ e paar bikanti oder hööchi Lüüt gwont. De birüemtischt isch de Dichter und [[Thüringen|sachse-weimarisch]] Hoofraat [[Christoph Martin Wieland]] gsy: Ëër hät im Summer 1796 s Lächehuus gmietet (wo hüt nüme staat) und isch i dëre Zyt überglückli gsy. 1813 hät dänn de Christoph Albrächt Freihèrr vo Seckendorff-Aberdar, [[Grossherzogtum Baden|groosshërzoglich badische]] Staatsminischter, s Freiguet gchaufft – ëër isch es gsy, wo s usse hät la klassizistisch purifiziere. 1814/15, wo Züri churz im Inträssi vo der internazionaale Politik gstanden isch, hät er s Huus em [[Vereinigtes Königreich|änglische]] Diplomaat Stratford Canning, spööter 1. Viscount Stratford de Redcliffe, vermietet. Vo 1825 bis 1830 hät de Seckendorff dänn s Huus de verwitwete Groosshërzogin Auguste vo [[Mecklenburg]]-Schwerin (née vo Hessen-Homburg) vermietet, das deet ire Stüüffsoon Albrecht Hërzog vo Mecklenburg cha wone, wo z Züri i d Schuel isch. Wo de Johann Lukas Schönlein 1833 Profässer a der Uni Züri woorden isch – ëër hät d Medizyn uf e wüsseschaftlichi Grundlaag gstelt&amp;nbsp;–, hät au dëë es Jaar lang im Freiguet gwont. 1827 und 1852 isch em Albrächt syni Schwöschter, d Helene Louise vo Mecklenburg, im Freiguet z Bsuech gsy – s zwäit Maal as Hërzogin vo Orléans, wil si de Soo vom letschte französische König, de [[Louis-Philippe]], ghüraate hät; ire Maa, de Graaf vo Parys, und de Hërzog vo Chartres sind doo au mitchoo. 1884 hät dänn der [[Elias Landolt (Forstwissenschaftler)|Elias Landolt]], de Modërnisierer vom schwyzerische Foorschträcht us Chlyandelfinge (aso ekän Ängemer Landolt!), s Freiguet sym Schwigervatter Emanuel Hess abchaufft (wos 1844 übernaa gha hät). Dëm syn Änkel [[Emil Landolt]], wo im Freiguet uufgwachsen isch, hät vo 1949 bis 1966 as Stadtpresidänt vo Züri ggamtet.

Ab 1841 isch s Freiguet au de Sitz von ere Wyhandlig gsy. D Süüdhelfti vo de Ligeschaft mit de Chällerei isch 2011 aber verchaufft woorde, und d «Landolt Weine AG» isch a d Bederstraass züglet. D Nordhelfti vo de Ligeschaft, wo d Willa druff staat, isch scho 2001 der Internazionaalen [[Eishockey|Yshockei]]-Föderazioon verchaufft woorde, wo deet im Freiguet ire Sitz hät.&lt;ref&gt;Kapitel nach ''Baukultur in Zürich: Enge, Wollishofen, Leimbach.'' Useggëë vom Hochboudepartemänt vo de Stadt Züri, Amt für Stedtebou. Neue Zürcher Zeitung, Zürich 2006 (Schutzwürdige Bauten und gute Architektur der letzten Jahre, [ooni Bandnummere]), S.&amp;nbsp;40; Christine Barraud Wiener, Regula Crottet, Karl Grunder, Verena Rothenbühler: ''Die Stadt Zürich V. Die «Ausgemeinden» der Stadt Zürich bis 1860.'' Useggëë vo de Gsellschaft für Schwyzerischi Kunschtgschicht. GSK, Bern 2012 (Die Kunstdenkmäler des Kantons Zürich. Nöii Uusgaab, Band V), S.&amp;nbsp;163––173; Roland Böhmer: ''Das Freigut in Zürich-Enge. Sitz des Internationalen Eishockey Verbandes IIHF.'' Useggëë vo de Gsellschaft für Schwyzerischi Kunschtgschicht. GSK, Bern 2008; Felix Landolt: ''Das Freigut in der Enge. Ein ehemaliges Landgut vor den Toren der Stadt Zürich, seine Besitzer und Bewohner und seine Weinhandlung.'' Privaattruck, Zürich 2009.&lt;/ref&gt;

==== «Muraltengut» ====
[[Datei:Muraltengut Zürich - SO.jpg|mini|S Muralteguet]]
Dëë früenerig Summersitz a de Seestraass isch 1777–1782 vom Stadtbuuhërr Johannes Werdmüller nach äigene Plään poue woorde und hät doozmaal Werdmüllersches Landguet ghäisse. De Park, wos es Rosarium mit 5000 Roosestöck hät, isch früener bis an See abe ggange, hüt aber händ Baan und Straas vil devoo abzwackt.

1825 hät de Bürgermäischter Hans Konrad vo Muralt das Huus gchaufft, und sit doo träits dëm syn Name. Wos hett selen abgschränzt wëërde, häts 1924 de Büechersammler Martin Bodmer gchaufft. Sit 1944 ghöörts de Stadt, wos jetz pruucht, zum iri hööche Gescht empfange.

De Styl isch dëë von ere französische «maison de plaisance». S isch e [[barock]]i Aalaag, wo aber scho vil Zäiche vom früene [[Klassizismus]] hät. Uf de Straassesyte hät si en barocken Eerehoof, wie au s Zoufthuus zur Mäisen i der Altstadt äine hät. Im Inneren isch nüme vil us em 18. Jarhundert z gsee, de Bodmer hät s Huus im [[Neoklassizismus|neoklassizistische]] Styl umpoue.&lt;ref&gt;Kapitel nach ''Baukultur in Zürich: Enge, Wollishofen, Leimbach.'' Useggëë vom Hochboudepartemänt vo de Stadt Züri, Amt für Stedtebou. Neue Zürcher Zeitung, Zürich 2006 (Schutzwürdige Bauten und gute Architektur der letzten Jahre, [ooni Bandnummere]), S.&amp;nbsp;83; Christine Barraud Wiener, Regula Crottet, Karl Grunder, Verena Rothenbühler: ''Die Stadt Zürich V. Die «Ausgemeinden» der Stadt Zürich bis 1860.'' Useggëë vo de Gsellschaft für Schwyzerischi Kunschtgschicht. GSK, Bern 2012 (Kunstdenkmäler des Kantons Zürich. Nöii Uusgaab, Band V), S.&amp;nbsp;186–190.&lt;/ref&gt;

==== «Belvoir» ====
[[Datei:Belvoir 27.JPG|mini|S Belvoir]]
S Belvoir isch e sträng [[Klassizismus|klassizistischi]] Willa, wo vo Stylelemänt vo de [[Toscana|toscanische]] [[Renaissance]] wie Terassen, Loggie und Süüleportikus uufglockeret wird. Drin sind na Stuckteckene, Parggettböden und Spiegel us de Bouzyt vorhande. Si lyt imene groosse Park (lueg [[#de Belvoirpark|une]]), wo früener bis an Zürisee aben isch. La boue hät si de Heinrich Äscher-Zollikofer zwüschet 1828 und 1831. Wo de Vatter Äscher gstoorben isch, hät syn Soo, de Staatsmaa und Wirtschaftsfüerer [[Alfred Escher|Alfred Äscher]] das Guet ggeerbt und 1882 dänn dëm syni uglücklich Tochter [[Lydia Escher|Lydia]].&lt;ref&gt;Abschnitt nach ''Baukultur in Zürich: Enge, Wollishofen, Leimbach.'' Useggëë vom Hochboudepartemänt vo de Stadt Züri, Amt für Stedtebou. Neue Zürcher Zeitung, Zürich 2006 (Schutzwürdige Bauten und gute Architektur der letzten Jahre, [ooni Bandnummere]), S.&amp;nbsp;81; Christine Barraud Wiener, Regula Crottet, Karl Grunder, Verena Rothenbühler: ''Die Stadt Zürich V. Die «Ausgemeinden» der Stadt Zürich bis 1860.'' Useggëë vo de Gsellschaft für Schwyzerischi Kunschtgschicht. GSK, Bern 2012 (Die Kunstdenkmäler des Kantons Zürich. Nöii Uusgaab, Band V), S.&amp;nbsp;185–186.&lt;/ref&gt;

Sit 1901 ghööred Willa und Park de Stadt Züri. I de Willa isch hüt es Reschterang, wo vo de [[#d Hotelfachschuel «Belvoirpark»|Hotelfachschuel «Belvoirpark»]] gfüert wird. Bedient wird me deet aso vo luuter nette junge Lüüt.

==== «Bürgli» ====
[[Datei:Bürgli.jpg|mini|S Bürgli]]
Das Huus zmitzt i der Ängi, hööch uf em äinte Morëërehoger über de Chilen Ängi gläge, hät syn Name nöd vom jetzige Bou. Aber vorane, eb em Spaatmittelalter, isch deet es Huus gstande, wo wie-n-e chyni Burg uusgsee hät. Die isch dänn 1834 dur de hüttig drüüstöckig [[Klassizismus|klassizistisch]] Bou mit sym flache Walmtach ersetzt woorde.

De birüemtischt Bürgli-Mieter isch de Schriftsteller [[Gottfried Keller|Gottfried Chäller]] gsy. Ëër und syni Schwöschter händ deet vo 1876 bis 1882 im zwäite Stock gwont. Uufgwachse sind i dëm Huus au de Landschaftsarchitäkt Gustav Ammann (um 1900; dëë, wo spööter di birüemt Gaartefirma Froebel übernaa und modërnisiert hät), de Kunschtmaaler Daniel Garbade und de Musiker Daniel Schnyder (beed i de 1960er-/70er-Jaar).&lt;ref&gt;Di eerschte beeden Absätz vo dëm Kapitel nach ''Baukultur in Zürich: Enge, Wollishofen, Leimbach.'' Useggëë vom Hochboudepartemänt vo de Stadt Züri, Amt für Stedtebou. Neue Zürcher Zeitung, Zürich 2006 (Schutzwürdige Bauten und gute Architektur der letzten Jahre, [ooni Bandnummere]), S.&amp;nbsp;45.&lt;/ref&gt;

Ghööre tuet das Huus sit 1643 em Ängemer Zwyg vo de Familie Landolt. Uf de Süüdweschtsyte lyt en 3 Hektaare groosse Räbbëërg, der äinzig i de Stadt Züri, wo nie uufggëë woorden isch – di andere, aso dëë vo [[Höngg|Hööngg]], dëë vom Sunebëërg z [[Hottingen ZH|Hottinge]] und dëë vo de Burghalde im [[Riesbach]], sind all zwüschetduren emaal nu na Wise gsy. Wachse tuet deet Riesling-Silvaner (Müller-Thurgau), und verchauffe tuet dëë d Wyhandlig Landolt (lueg [[#«Freigut»|oben im dritten Absatz]]).

==== «Villa Wesendonck» ====
[[Datei:Rieterpark - Villa Wesendonck 2011-08-15 16-37-16.jpg|mini|D Villa Wesendonck]]
Für d Kunschthischtooriker isch die Willa äis vo de ryffschte Wëërch vom Architäkt [[Leonhard Zeugheer|Leonhard Züügheer]]. La boue händ si der Otto und d Mathilde Wesendonck 1853–1857. Si isch im Styl vo der italienische [[Renaissance]]. De risig Landschaftsgaarte, de hüttig [[#de Rieterpark|Rieterpark]]), hät de [[Leopold Karl Theodor Froebel|Theodor Fröbel]] aagläit. S Huus ghöört hüt de Stadt; sit 1952 isch s [[#s Museeum «Rietberg»|Museeum Rietbëërg]] dine. Vo der alten Inenyrichtig isch drum nüme vill vorhande.&lt;ref&gt;Abschnitt nach ''Baukultur in Zürich: Enge, Wollishofen, Leimbach.'' Useggëë vom Hochboudepartemänt vo de Stadt Züri, Amt für Stedtebou. Neue Zürcher Zeitung, Zürich 2006 (Schutzwürdige Bauten und gute Architektur der letzten Jahre, [ooni Bandnummere]), S.&amp;nbsp;52; Christine Barraud Wiener, Regula Crottet, Karl Grunder, Verena Rothenbühler: ''Die Stadt Zürich V. Die «Ausgemeinden» der Stadt Zürich bis 1860.'' Useggëë vo de Gsellschaft für Schwyzerischi Kunschtgschicht. GSK, Bern 2012 (Kunstdenkmäler des Kantons Zürich. Nöii Uusgaab, Band V), S.&amp;nbsp;173–178.&lt;/ref&gt;

Näbet de Willa isch s «Asyl» gstande, wo de Wesendonck 1857/58 em [[Richard Wagner]] zum Wonen überlaa hät. Dëë hät deete d Oopere «Tristan und Isolde» komponiert und em Otto synere Frau Mathilde schööni Auge gmachet – d «Wesendonck-Lieder» lönd grüeze. Das Huus isch dänn 1888 von ere spöötere Bsitzeri abgrisse woorde.&lt;ref&gt;Mee dezue und zur hüttige «Villa Schönberg» i Christine Barraud Wiener, Regula Crottet, Karl Grunder, Verena Rothenbühler: ''Die Stadt Zürich V. Die «Ausgemeinden» der Stadt Zürich bis 1860.'' Useggëë vo de Gsellschaft für Schwyzerischi Kunschtgschicht. GSK, Bern 2012 (Kunstdenkmäler des Kantons Zürich. Nöii Uusgaab, Band V), S. 179–181.&lt;/ref&gt;

==== «Villa Sihlberg» ====
[[Datei:Villa Sihlberg.jpg|mini|D Villa Sihlberg]]
De hüttig Bsitzer säit ere «Schloss Sihlberg». Und esoo gseets s Huus hööch über de früenerige Brouerei Hüürlimaa au uus. La boue häts de Brouer Albert Heinrich Hürlimann 1897–1898 vom Architäkt August Albert Müller. Es isch e richtigi Fabrikantewilla – hèrrschaftlich, aber au nööch bi den Arbäiter. De Stil isch dëë vo de französische Früe[[renaissance]], aber s hät au spaat[[Gotik|gootischi]] Forme. S Inner isch na guet erhalte, aber vom Park vom Evariste Mertens gits nu na Räschte. 2005 häts Familie Hüürlimaa em Architäkt Edgar Schwyn verchaufft, wo aber nöd eso rächt z wüsse schynt, was er demit äigetli wott.&lt;ref&gt;Kapitel nach Regula Crottet, Karl Grunder, Verena Rothenbühler: ''Die Stadt Zürich VI. Die «Ausgemeinden» der Stadt Zürich bis 1860.'' Useggëë vo de Gsellschaft für Schwyzerischi Kunschtgschicht. GSK, Bern 2012 (Kunstdenkmäler des Kantons Zürich. Nöii Uusgaab, Band VI), S.&amp;nbsp;83&amp;nbsp;f.&lt;/ref&gt;

==== d «Chachelihüüser» ====
[[Datei:Bleicherweg - panoramio - Mister No.jpg|mini|D Chachelihüüser]]
Am Bläicherwääg staats äis von schönschte [[Jugendstil|Jugedstyl]]-Ensemble vo Züri: d Chachelihüüser. D Architäkte sind der Alfred Chiodera und de Theophil Tschudy gsy. Poue woorden isch s ganz Hüüsergviert zwüschet 1893 und 1906, drum häts au na [[Historismus (Kunst)|historistischi]] Elemänt deby. D Sprüch, wo uf de Fassaade stönd, händ allfeliger Kritik scho emaal voorpüügt: ''labor et ars beatum redunt'' («Aarbet und Kunscht mached glückli») und ''de gustibus non est disputandum'' («über Gschmack cha me nöd stryte») ghäissts under anderem.&lt;ref&gt;Kapitel nach ''Baukultur in Zürich: Enge, Wollishofen, Leimbach.'' Useggëë vom Hochboudepartemänt vo de Stadt Züri, Amt für Stedtebou. Neue Zürcher Zeitung, Zürich 2006 (Schutzwürdige Bauten und gute Architektur der letzten Jahre, [ooni Bandnummere]), S.&amp;nbsp;36.&lt;/ref&gt;

=== d Pärk, de Hafen und d Beder ===
==== d Quai-Aalaagen und s «Arboretum» ====
[[Datei:Arboretum-Zuerich.jpg|mini|S Arboretum]]
Für di nöie Quai-Aalaage vo den 1880er-Jaar, wo de Stadtingenieur [[Arnold Bürkli]] aagräiset hät, händ zwee doozmaal birüemti Architäkte und zwee doozmaal birüemti Gaartenaalegger Guetachten abggëë und e Räie naamhafti Zürcher Profässoore vo de Botaanik und de Geology Idee für d Aapflanzig gliferet. D Grundidee für d Bipflanzig isch gsy, «Monotony z vermyde»: «Im Seefeld treffen wir am sonnendurchglühten Ufer Vegetationsbilder aus der Süd-Schweiz, dem Jura, den Mittelmeer-Ländern, dem Himalaya, dem Orient.» Und vis-à-vis i der Ängi «grüssen uns von den [plaanete, aber nie uusgfüerte] Inseln herüber die Bewohner der Sümpfe der Südstaaten der Union, auf einer kleinen Anhöhe sehen wir uns in die Alpen versetzt».

1886 hät mer mit em Arboretum aagfange, und d Gäärtnereie Froebel und Mertens, wo suscht Konkuränte gsy sind, hät zämen es Kunschtwëërch gschaffe. Dass d Aalaag scho vo Aafang aa guet uusgsee hät, hät me über 200 scho elteri Böim deet ane verpflanzet. D Aalaag isch hüt na vo groosse Böim prëëgt, und vor churzem hät mer au wider s äint und s ander Detail, wo i de Zwüschezyt verloore ggangen isch, rekonschtruiert.&lt;ref&gt;Kapitel nach Roman G. Schönauer: ''Von der Stadt am Fluss zur Stadt am See. 100 Jahre Zürcher Quaianlagen.'' Useggëë vom Stadtraat vo Züri. Stadtarchiv, Zürich 1987, S.&amp;nbsp;50–53.&lt;/ref&gt;

Am [[Henri Guisan|Gäneraal-Guisan]]-Quai (früener Alpequai) und am [[Mythen|Mythe]]&lt;nowiki /&gt;quai häts e paar groossaartigi Gschäfts- und Woonhüser us em [[Historismus (Kunst)|Hischtorismus]] – äis vo dënen isch s [[Rotes Schloss Zürich|Root Schloss]]. Vo de jüngere Hüüser (wo nöd all eso guet graate sind) isch äigetli nu s [[#s Kongrässhuus|Kongrässhuus]] z loobe.

==== de Hafen Ängi und s «Aquaretum» ====
[[Datei:Zürich - Enge - Hafen - Löwendenkmal 2010-06-26 18-50-10.JPG|mini|S Löiedänkmaal; hinedraa s Aquaretum]]
Bis 1939 isch dëë Hafe, won im 19. Jarhundert poue woorden isch und wo sit doo en groosse stäinige Löi ufeme Sockel uf en uufpasset, e richtigi Schiffländi gsy – 1911 byspiilswys sind deet 1404 Schiff glöscht woorde. Spööter isch es daademit aber absi ggange, und nach de [[Schweizerische Landesausstellung 1939|Landi 1939]] isch druus en Freizythafe für Sägelschiff und Motoorboot woorde.&lt;ref&gt;Abschnitt nach Roman G. Schönauer: ''Von der Stadt am Fluss zur Stadt am See. 100 Jahre Zürcher Quaianlagen.'' Useggëë vom Stadtraat vo Züri. Stadtarchiv, Zürich 1987, S.&amp;nbsp;90–93.&lt;/ref&gt; 

I de Nööchi vom Hafe stönd au e Räie Bootshüüser, wo di verschidene Clüb iri Ruederboot drin händ. Das vom Politächniker-Ruederclub (gründet 1871) isch s eltischt vo de ganze Schwyz.&lt;ref&gt;[https://polytechniker-ruderclub.ch/index.php/portrait Polytechniker Ruderclub – Portait.]&lt;/ref&gt;

Vor em Hafen isch s «Aquaretum» (i Aalëënig a s «Arboretum»). S nöi Wasserspiil, wo sit em Früelig 2019 sprützt, hät zwölf Fontëëne, das vo vorane isch sächzä-täilig gsy. S isch es Gschänk vo de «Zürich»-Versicherig a d Stadt, uursprünglich zu irem 125. Giburtstaag im Jaar 1998.

==== de Belvoirpark ====
[[Datei:Belvoirpark.jpg|mini|Im Belvoirpark]]
Dëë öffentlich Park isch de früenerig Gaarte vom [[#«Belvoir»|Belvoir]], vergröösseret um de Park vom Schneeliguet näbetdraa. Er isch äine vo de früeschte Landschaftsgäärte vo Züri. Us de Zyt vo den 1830er-Jaar gits aber nüme vil z gsee, und im undere Täil isch hüt en modërne Gaarte volen Ilie (Schwërtlilie), der «Irisgaarte».

De Gaarte ghöört sit 1901 de Stadt Züri; s Gält defüür isch mit Crowd-Funding gsammlet woorde. D Gottfrid-Chäller-Gsellschaft, wo s Gält vo de Lydia Äscher ggeerbt ghaa hät, hät daas nämli scho gly verlöölet ghaa und hät drum wele Täil vom Park überboue.&lt;ref&gt;Kapitel nach Christine Barraud Wiener, Regula Crottet, Karl Grunder, Verena Rothenbühler: ''Die Stadt Zürich V. Die «Ausgemeinden» der Stadt Zürich bis 1860.'' Useggëë vo de Gsellschaft für Schwyzerischi Kunschtgschicht. GSK, Bern 2012 (Die Kunstdenkmäler des Kantons Zürich. Nöii Uusgaab, Band V), S.&amp;nbsp;185–186; Roman G. Schönauer: ''Von der Stadt am Fluss zur Stadt am See. 100 Jahre Zürcher Quaianlagen.'' Useggëë vom Stadtraat vo Züri. Stadtarchiv, Zürich 1987, S.&amp;nbsp;68–71.&lt;/ref&gt;

==== de Rieterpark ====
{{Lueg au|Rieterpark}}
Dëë öffentlich Park isch de früenerig Gaarte vo de [[#«Villa Wesendonck»|Villa Wesendonck]], wo spööter de Familie Rieter ghöört hät. Ër isch en prächtige Landschaftsgaarte – s Wëërch vom [[Leopold Karl Theodor Froebel|Theodor Fröbel]] läbt bis hüt wyter. De Stadt Züri ghöört er sit 1945.&lt;ref&gt;Kapitel nach Christine Barraud Wiener, Regula Crottet, Karl Grunder, Verena Rothenbühler: ''Die Stadt Zürich V. Die «Ausgemeinden» der Stadt Zürich bis 1860.'' Useggëë vo de Gsellschaft für Schwyzerischi Kunschtgschicht. GSK, Bern 2012 (Kunstdenkmäler des Kantons Zürich. Nöii Uusgaab, Band V), S.&amp;nbsp;173–178.&lt;/ref&gt;

==== d Sukkulänte-Sammlig ====
[[Datei:Sukkulentensammlung - Mythenquai Zürich 2011-03-23 14-15-56 ShiftN.jpg|miniatur|Der Ygang zur Sukkulänte-Sammlig]]
Die isch zwaar nöd en Park, aber glych eso wichtig, das me si daa mues uuffüere: Si isch äini vo de wältwyt grööschten und wichtigschte Speziaalsammlige vo [[Sukkulente|sukkulänte Pflanze]] – kultiwiert wëërded ales i alem öppe 6500 Aarten und Warietëëte. Iri Aafäng hät si bim [[Kakteengewächse|Kaktus]]&lt;nowiki /&gt;züchter Jakob Gasser um 1900 ume ghaa. 1929 hät si de Julius Brann gchaufft und zwäi Jaar drufabe de Stadt Züri gschänkt. 1950 isch di Internazionaal Organisazioon für Sukkulänteforschig (IOS) gründet woorde, wo ire Sitz am Standoort vo dëre Sammlig hät.&lt;ref&gt;Mee dezue bringed Förderveräin vo de Sukkulänte-Sammlig Züri: [http://www.foerderverein.ch/de/ Die ''Sukkulenten-Sammlung Zürich,''] uf ''foerderverein.ch;'' Thomas Bolliger (Ug.): ''75 Jahre Sukkulenten-Sammlung'' = Förderverein Sukkulenten-Sammlung Zürich, Sekretariat (Ug.): ''Die Sukkulentenwelt. Magazin der Sukkulenten-Sammlung Zürich.'' Nummere 11, Meerze 2007.&lt;/ref&gt;

==== d Badi Ängi und s Strandbaad Mythequai ====
[[Datei:Enge - Seebad - Arboretum Zürich 2015-02-26 11-56-02.JPG|mini|D Badi Ängi]]
Di alt Badi us em 19. Jarhundert isch d Badi Ängi, e klassischi hölzigi Badi, wo dussen im See staat. Lang sind d Gschlächter trännt gsy, aber s Becki vo de Manen isch hüt für bäidi Gschlächter, nu das für d Fraue isch na für s wyblich Gschlächt reserwiert.&lt;ref&gt;Abschnitt nach ''Baukultur in Zürich: Enge, Wollishofen, Leimbach.'' Useggëë vom Hochboudepartemänt vo de Stadt Züri, Amt für Stedtebou. Neue Zürcher Zeitung, Zürich 2006 (Schutzwürdige Bauten und gute Architektur der letzten Jahre, [ooni Bandnummere]), S.&amp;nbsp;66; Roman G. Schönauer: ''Von der Stadt am Fluss zur Stadt am See. 100 Jahre Zürcher Quaianlagen.'' Useggëë vom Stadtraat vo Züri. Stadtarchiv, Zürich 1987, S.&amp;nbsp;86–89.&lt;/ref&gt;

[[Datei:Mythenquai - Strandbad 2015-02-26 11-35-11.JPG|mini|S Strandbaad Mythequai]]
Nach em Eerschte Wältchrieg hät me die alt Badi echli passé gfunde und hät 1922 es Sune-, Luft- und Schwümmbaad am Mythequai uuftaa. Für das Strandbaad, wo 1952 nöi poue woorden isch, hät me Tone vo Sand anegcharet.&lt;ref&gt;Abschnitt nach ''Baukultur in Zürich: Enge, Wollishofen, Leimbach.'' Useggëë vom Hochboudepartemänt vo de Stadt Züri, Amt für Stedtebou. Neue Zürcher Zeitung, Zürich 2006 (Schutzwürdige Bauten und gute Architektur der letzten Jahre, [ooni Bandnummere]), S.&amp;nbsp;95; Roman G. Schönauer: ''Von der Stadt am Fluss zur Stadt am See. 100 Jahre Zürcher Quaianlagen.'' Useggëë vom Stadtraat vo Züri. Stadtarchiv, Zürich 1987, S.&amp;nbsp;89.&lt;/ref&gt;

==== s «Thermalbad &amp; Spa Zürich» ====
1976 hät d Brouerei Hüürlimaa uf irem Gländ Wasser gsuecht, wo si hett chöne zum Broue bruuche. Gfunde hät me dän aber [[Mineralwasser|Mineraalwasser]] – und s «Aqui», wie s em gsäit händ, isch en richtige Verchauffsschlaager woorde. Hüt wird deet käi Pier me prout&lt;ref&gt;E schööni Hommage a d Brouerei, wo 1996 rächt plötzli gschlosse woorden isch, und bsunders a iri Mitarbäiter hät d Esther Hürlimann gschribe: ''Die letzten Hürlimänner. 33 Portraits.'' Orell Füssli, Zürich 2000. D Fotenen im Buech sind vom Adrian Stähli.&lt;/ref&gt; und au ekäi «Aqui» me trunke, defüür sprudlet s Mineraalwasser jetz i de Stäigwölb und under em freie Himel uf em Tach vo de früenerige Brouerei, wo sich zur Wellness-Oasen entwicklet hät.

== Varia ==
=== Di Gmäinnützig Gsellschaft Ängi ===
Der eltischt Veräin i der Ängi isch di Gmäinnützig Gsellschaft Ängi oder churz di Gmäinnützig. Sit irer Gründig 1831 isch si für d Ywoner vo der Ängi daa, understützt Inschtituzioonen und Mäntsche und organisiert für iri Mitglider und Intressierti kulturelli Aalääss.&lt;ref&gt;K. Jauch: ''Hundert Jahre Gemeinnützige Gesellschaft Enge. 1831–1931. Festschrift herausgegeben anlässlich der Feier des hundertjährigen Bestandes der Gemeinnützigen Gesellschaft Enge.'' Zürich 1931; Emil Bühler: ''125 Jahre Gemeinnützige Gesellschaft Enge.'' 1831–1956, [Zürich] 1956.&lt;/ref&gt; Zum ire Hunderfüfzgischt fyre, hät si uf Iniziatyve vo irem doozmaalige Presidänt, em Felix Landolt, em Hischtooriker Paul Guyer der Uuftraag ggëë, es Buech über d Gschicht vo der Ängi z schrybe. 1980 isch daas dän usechoo.&lt;ref&gt;Paul Guyer: ''Die Geschichte der Enge.'' Orell Füssli Verlag, Zürich 1980.&lt;/ref&gt; 2026 wird si uufglööst wèèrde, d Zyte händ si ggänderet, d Lüüt chömed und gönd und s blybt niemert me lang am glychen Oort, und s git hüt anderi Inschtituzioone, wo «modèrner» sind. Ires Archyv – fascht 200 Jaar Soziaalgschicht vomene Vooroort reschpäktyv spööter eme Stadtquartier – übernimt d [[Zentralbibliothek Zürich|Zäntraalbiblioteek Züri]], und iri grooss Sammlig vo hischtoorische Fotene übernimt s Bougschichtlich Archyv vo de Stadt Züri.

=== D Jugederinnerige vo de Melanie Hasler-Bertschinger ===
[[Datei:Grab der Familie Hasler auf dem Friedhof Manegg Zürich 2.jpg|mini|s Graab vo de Familie Hasler uf em Fridhof Manegg z Züri]]
Vo de Melanie Hasler-Bertschinger, wo 1879 uf d Wält choo isch und ires ganz Läben i der Ängi verbraacht hät, gits Jugederinnerigen us den 1880er-Jaar uf [[Zürichdeutsch|Züritüütsch]]. A Veraastaltige vo de Gmäinnützige Gsellschaft Ängi hät si über iri Chindhäit verzelt, und iri Chind händ die dänn zumene Büechli zämegstellt und ere daas zum 90. Giburtstaag gschänkt. E gwüssi Aazaal isch au in wyteren Umlauff choo.&lt;ref&gt;Melanie Hasler-Bertschinger: ''Juged-Erinnerige. Myni Chindhäit i de Achzger Jahre i der alte Engi.'' Privaattruck, 1969 («Diese Erinnerungen sind entstanden aus Notizen zu Plaudereien im Schosse der Gemeinnützigen Gesellschaft Enge. Die Kinder der Verfasserin freuen sich, sie ihrer lieben Mutter zum 90. Geburtstasg am 16. Mai 1969 gedruckt zu überreichen.»)&lt;/ref&gt; Si isch d Tochter gsy vom Chauffmen und Kunschtsammler Jakob Weiss us Wintertuur, wo dän aber uf Züri züglet isch. Ghüraate gsy isch si zeerscht mit em Jurischt Karl Eduard Bertschinger, wo für syni Verdienscht im Zämehang mit de Quai-Aalaage, em nöie Baanhoof Ängi und de Chilen Ängi s Eerebürgerrächt vo de Gmäind Ängi überchoo hät, und nach im sym Tood mit em Elias Hasler, doozmaal Gmäindsschryber vo der Ängi und nach der Ygmäindig 1893 Stadtraat und Finanzvoorstand vo Züri.&lt;ref&gt;[https://www.madonnaleox.com/familiengeschichte/ ''Familiengeschichte. 150 Jahre Familiengeschichte und drei Forschergenerationen,''] uf madonnaleox.com.&lt;/ref&gt;

== Literatuur ==
* Christine Barraud Wiener, Regula Crottet, Karl Grunder, Verena Rothenbühler: ''Die Stadt Zürich V. Die «Ausgemeinden» der Stadt Zürich bis 1860.'' Useggëë vo de Gsellschaft für Schwyzerischi Kunschtgschicht. GSK, Bern 2012 (Kunstdenkmäler des Kantons Zürich. Nöii Uusgaab, Band V).
* ''Baukultur in Zürich: Enge, Wollishofen, Leimbach.'' Useggëë vom Hochboudepartemänt vo de Stadt Züri, Amt für Stedtebou. Neue Zürcher Zeitung, Zürich 2006 (Schutzwürdige Bauten und gute Architektur der letzten Jahre, [ooni Bandnummere]).
* Roland Böhmer: ''Das Freigut in Zürich-Enge. Sitz des Internationalen Eishockey Verbandes IIHF.'' Useggëë vo de Gsellschaft für Schwyzerischi Kunschtgschicht. GSK, Bern 2008.
* Regula Crottet, Karl Grunder, Verena Rothenbühler: ''Die Stadt Zürich VI. Die «Ausgemeinden» der Stadt Zürich bis 1860.'' Useggëë vo de Gesellschaft für Schweizerische Kunstgeschichte. GSK, Bern 2012 (Kunstdenkmäler des Kantons Zürich. Nöii Uusgaab, Band VI).
* Tindaro Gatani, Marco Gherzi: ''Das Venedigli. La Piccola Venezia di Zurigo.'' ooni Verlaag, Palermo 2008.
* Paul Guyer: ''Die Geschichte der Enge.'' Orell Füssli Verlag, Zürich 1980.
* Hochboudepartemänt vo de Stadt Zürich, Amt für Stedtebou: ''Enge, Wollishofen, Leimbach.'' Verlag Neue Zürcher Zeitung, Zürich 2006 (Baukultur in Zürich, Band V).
* Hans Hürlimann: '' Die Geschichte der baulichen Entwicklung der ehemaligen Gemeinde Enge.'' Buchdruckerei Berichthaus, Zürich 1964.
* {{HLS|3116|''Enge (ZH)''|Autor=Martin Illi}}
* Felix Landolt: ''Das Freigut in der Enge. Ein ehemaliges Landgut vor den Toren der Stadt Zürich, seine Besitzer und Bewohner und seine Weinhandlung.'' Privaattruck, Zürich 2009.
* Präsidialdepartement der Stadt Zürich, Statistik Stadt Zürich: ''Quartierspiegel Enge.'' Zürich 2015 ([https://www.stadt-zuerich.ch/prd/de/index/statistik/publikationen-angebote/publikationen/Quartierspiegel/QUARTIER_024.html online]).
* Roman G. Schönauer: ''Von der Stadt am Fluss zur Stadt am See. 100 Jahre Zürcher Quaianlagen.'' Useggëë vom Stadtrat von Zürich. Stadtarchiv, Zürich 1987.

== Weblink ==
{{commonscat}}

== Fuessnoote ==
&lt;references responsive /&gt;

{{Navigationsleiste Quartiere der Stadt Zürich}}

[[Kategorie:Ort i de Stadt Züri]]
[[Kategorie:Stadttäil vo Züri]]
{{Besonders gelungener Artikel}}</text>
      <sha1>lnccgpkhp8ez98uor570alq64t82ihs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wikipedia:Redundanz/Juli 2025</title>
    <ns>4</ns>
    <id>93645</id>
    <revision>
      <id>1071774</id>
      <timestamp>2025-07-04T13:39:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Arancycn</username>
        <id>112444</id>
      </contributor>
      <comment>Die Syte isch nöi erstellt worde: {{subst:Redundanz|Kategorie:Vorlage:Imagemap|Kategorie:Vorlage:Verweissensitive Grafik}}</comment>
      <origin>1071774</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="84" sha1="d8du7094p71k25hrgjkg2se3wwuo9vb" xml:space="preserve">===[[Kategorie:Vorlage:Imagemap]] - [[Kategorie:Vorlage:Verweissensitive Grafik]]===</text>
      <sha1>d8du7094p71k25hrgjkg2se3wwuo9vb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1071775</id>
      <parentid>1071774</parentid>
      <timestamp>2025-07-04T13:41:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Arancycn</username>
        <id>112444</id>
      </contributor>
      <comment>/* Kategorie:Vorlage:Imagemap - Kategorie:Vorlage:Verweissensitive Grafik */</comment>
      <origin>1071775</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="234" sha1="mqegh3w0m8tv6ifwgshiilxodotrygv" xml:space="preserve">===[[:Kategorie:Vorlage:Imagemap]] - [[:Kategorie:Vorlage:Verweissensitive Grafik]]===
Die beide Kategorien haben gleiche Einhalt. [[Benutzer:Arancycn|Arancycn]] ([[Benutzer Diskussion:Arancycn|Diskussion]]) 15:41, 4. Jul. 2025 (MESZ)</text>
      <sha1>mqegh3w0m8tv6ifwgshiilxodotrygv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1071779</id>
      <parentid>1071775</parentid>
      <timestamp>2025-07-04T13:43:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Arancycn</username>
        <id>112444</id>
      </contributor>
      <origin>1071779</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="309" sha1="iiwe3iyicdywnzzlj3zcv05tailtbkf" xml:space="preserve">===Kategorie:Vorlage:Imagemap - Kategorie:Vorlage:Verweissensitive Grafik===
Die beide Kategorien ([[:Kategorie:Vorlage:Imagemap]] und [[:Kategorie:Vorlage:Verweissensitive Grafik]]) haben gleiche Einhalt. [[Benutzer:Arancycn|Arancycn]] ([[Benutzer Diskussion:Arancycn|Diskussion]]) 15:41, 4. Jul. 2025 (MESZ)</text>
      <sha1>iiwe3iyicdywnzzlj3zcv05tailtbkf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Verrières (Marne)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>93646</id>
    <revision>
      <id>1071787</id>
      <timestamp>2025-07-04T20:41:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Mathieu Kappler</username>
        <id>76078</id>
      </contributor>
      <comment>näi: G’mainda ìn Frànkrììch</comment>
      <origin>1071787</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14368" sha1="5pwvfuvj55d0kp0lf1u4dtmrbgmds0k" xml:space="preserve">{{Infobox Gemeinde in Frankreich dewiki
|nomcommune= Verrières
|armoiries= 
|région= [[Grand Est]]
|département= [[Département Marne|Marne]]
|arrondissement= [[Arrondissement Châlons-en-Champagne|Châlons-en-Champagne]]
|canton= [[Kanton Argonne Suippe et Vesle|Argonne Suippe et Vesle]]
|intercomm= [[Communauté de communes de l’Argonne Champenoise|L’Argonne Champenoise]]
|insee= 51610
|cp= 51800
|longitude= 04/54/32/O
|latitude= 49/03/57/N
|alt mini= 135
|alt maxi= 183
|km²=5.80
|siteweb= 
|image= 
|image-desc= 
}}{{Dialekt|Elsässisch|Milhüserisch|Mìlhüüserdiitsch}}

'''Verrières''' {{Audio-IPA|LL-Q150 (fra)-Mathieu Kappler-Verrières.wav|[vɛʁjɛʁ]}} ìsch a [[Gemeinde (Frankreich)|frfànzeescha G’mainda]] mìt {{EWZT|FR|51610}} Iiwoohner (Schtànd: {{EWD|FR|51610}}) ìm [[Département Marne]] ìn dr Regioon [[Grand Est]]. Sa g’heert zem [[Arrondissement Châlons-en-Champagne]] un zem [[Kanton Argonne Suippe et Vesle|Kàntoon Argonne Suippe et Vesle]].

== wu dr Dorfnàmma haar ìsch ==
Ìm Làuif vu dr G’schìcht hàt sìch dr Dorfnàmma asoo uff [[Lateinische Sprache|Làtiinisch]] un [[Altfranzösische Sprache|Àltfrànzeesch]], schpeeter uff [[Französische Sprache|Frànzeesch]] äntwìckelt:&lt;ref name=&quot;Longnon&quot;&gt;{{Literatur|Sprache=fr|Autor=Auguste Longnon|Titel=Dictionnaire topographique de la Marne|Ort=Pàriis|Jahr=1891|Seiten=287|Online=https://dicotopo.cths.fr/places/P39477962|Abruf=2025-07-04}}&lt;/ref&gt;
{{Mehrspaltige Liste|liste=
''Veriers'' (ànna 1132)
''Verreriæ'' (ànna 1140)
''Verrieres'' (um 1222)
''Verreres'' (ànna 1248)
''Verière'' (ànna 1651)
''La Verrière'' (ànna 1687)
''Verrier'' (ànna 1700)
''Verrière'' (ànna 1702)
''Verrières'' (ànna 1722)
}}

Dr Dorfnàmma zaigt, àss doo friahjer a Glààsfàwrìk gsìì ìsch.&lt;ref&gt;{{Literatur|Sprache=fr|Autor=Ernest Nègre |Titel=Toponymie générale de la France |Band=2 |Sammelwerk=Formations non romanes : formations dialectales |Ort=Gämf |Jahr=1998 |Seiten=1357 |Online={{Google Buch|BuchID=jbpVLN1tRNoC|Seite=1357}}}}&lt;/ref&gt;

== wu ’s lììgt ==
&lt;mapframe text=&quot;s’ Gmaindagebiat vu Verrières&quot; latitude=&quot;49.06324&quot; longitude=&quot;4.90385&quot; zoom=&quot;11&quot; width=&quot;200&quot; height=&quot;200&quot; align=&quot;left&quot;&gt;
{ &quot;type&quot;: &quot;ExternalData&quot;, &quot;service&quot;: &quot;geoline&quot;, &quot;ids&quot;: &quot;Q1228957&quot;, &quot;properties&quot;: { &quot;stroke&quot;: &quot;#3b78cb&quot;, &quot;stroke-width&quot;: 2 } }&lt;/mapframe&gt;

Verrières lììgt äbba 47 Kilomeeter oscht-nordeeschtlig vu [[Châlons-en-Champagne]] àm Fluss [[Aisne]]. Umgaa wìrd Verrières vu da Noochberg’mainda [[Sainte-Menehould]] ìm Norda un Oschta, [[Châtrices]] ìm Süüda, [[Élise-Daucourt]] ìm Süüdwäschta so wia [[Argers]] ìm Wäschta.&lt;ref name=&quot;dewiki&quot;&gt;Dia Informàzioona sìnn üss’m Àrtìkel [[:de:Verrières (Marne)|Verrières (Marne)]] ìn dr hoochdiitscha Wikipedia ìwwernumma worra.&lt;/ref&gt;

== G’schìcht ==
Ìn’ma Prìwààtwàld, äbba 5 Kilomeeter süüdlig vu Sainte-Menehould, hàt m’r ìn dr Neecha vum Autier-Hüüs 22 histoorischa [[Brunnen|Brunna]] g’funda — a pààr vu daana hàt m’r [[Archäologie|àrkäoloogisch]] untersüacht. Dia Brunna hann üss dr [[Römisches Reich|gàllo-reemischa]] Zitt, un m’r hàt sììe mìt Glààshìtta mìtanànder verbìnda. Sa sìnn jewills dur a klai Gebäi g’schìtzt gsìì, wo mìt Dàchziagel gedäckt gsìì ìsch.&lt;ref&gt;{{Internetquelle|sprache=fr|autor=Jean-Christophe Combe|url=https://www.menouetsesvoisinsdargonne.fr/spip.php?page=article_pdf&amp;id_article=572|format=PDF|datum=1999-03-28|titel=Fouille d’un des puits de “La Haie Guérin” à Verrieres (Marne)|abruf=2025-07-04|archiv-url=https://web.archive.org/web/20241211071035/https://www.menouetsesvoisinsdargonne.fr/spip.php?page=article_pdf&amp;id_article=572|archiv-datum=2024-12-11}}&lt;/ref&gt;

Wahrem [[Erster Weltkrieg|Äärschta Waltkriag]] hàt m’r ìm ''{{lang|fr|Bois de la Haie Guérin}}'' a Wàldbààhn mìt’ra Borsig-Dàmpflok b’nutzt, fìr [[Holz]] trànschportiara — dr Zuug hàt d’ G’sällschàft Decauville importiart g’hàà.&lt;ref&gt;{{Internetquelle|sprache=fr|url=https://argonnaute.parisnanterre.fr/ark:/14707/a011593101846UXDucX/80301e7505|titel=Bois de la Haie Guérin (sud-est de Verrières). Exploitation forestière d'armée. Chargement de troncs d'arbres sur Decauville|werk=Argonnaute|hrsg=Üniwärsiteet Pàriis-Nanterre|abruf=2025-07-04|archiv-url=https://web.archive.org/web/20211213060829/https://argonnaute.parisnanterre.fr/ark:/14707/a011593101846UXDucX/80301e7505|archiv-datum=2021-11-21}}&lt;/ref&gt;

&lt;gallery widths=175px heights=150px&gt;
Près de Verrières (Marne). Exploitation forestière de la Haie Guérin. Chargement de rondins sur wagonnets 02.jpg|a Wàldbààhn-Lokomotiiwa
Près de Verrières (Marne). Exploitation forestière de la Haie Guérin. Chargement de rondins sur wagonnets.jpg|bii dr B’lààdung vu da Loora
Près de Verrières (Marne). Transport d’arbres par chemin de fer à voie de 0,60. Vue stéréoscopique, janvier 1917, Pierre Pansier (Réf. SPA 22 N 841, cropped).jpg|biim Brännholztrànschport
&lt;/gallery&gt;

== wàs doo z’ sah ìsch ==
* d’ [[Römisch-katholische Kirche|reemisch-kàthoolischa]] Dììdoltskìrìch ''({{lang|fr|église Saint-Didier}})''. Ìhr Wäschtportààl, wo üss 1600 bàuija worra-n-ìsch, ìsch zitter 1934 bii da [[Monument historique|Histoorischa Dankmooler]] iig’schtuuft, wo-n-a regionààla Bediitung hann.&lt;ref&gt;{{Base Mérimée|PA00078887|Eglise Saint-Didier}}&lt;/ref&gt; Ìn dr Kìrìch sìnn d’ Holzschtàtüüta vum „[[Josef von Nazaret|hl. Josef]] mìt’ra Lìllia“ üss’m 18. Joohrhundert&lt;ref&gt;{{Base Palissy|PM51002202|statue : Personnage indéterminé}}&lt;/ref&gt; so wia-n-a Holzschtàtüüta vu’ma [[Heiliger|Hailiga]] mìt’ma Büach un ema [[Rosenkranz|Nuschter]]&lt;ref&gt;{{Base Palissy|PM51002203|statue : Ecclésiastique tenant un livre et un chapelet}}&lt;/ref&gt; jewills zitter 1974 àls Ainzelobjakta bii da Histoorischa Dankmooler iig’schtuuft, wo-n-a regionààla Bediitung hann. Üsserdam sìnn d’ Schtaischtàtüüta vu dr [[Maria (Mutter Jesu)|Màdonna mìt’m Jesüskìnd]] üss’m 14. Joohrhundert&lt;ref&gt;{{Base Palissy|PM51001142|statue : Vierge à l'Enfant}}&lt;/ref&gt; so wia s’ Holzkrüzifix mìt da Holzschtàtüüta vum [[Johannes der Täufer|hl. Johànnis em Taifer]] un em hl. Desiderius üss’m 16. un 17. Joohrhundert&lt;ref&gt;{{Base Palissy|PM51001143|3 statues : Christ en croix, Saint Jean-Baptiste, Saint Dizier}}&lt;/ref&gt; jewills zitter 1911 bii da Histoorischa Dankmooler klàssifiziart, wo-n-a nàzionààla Bediitung hann.

&lt;gallery widths=175px heights=150px&gt;
51 VERRIERES (1) 01.jpg|d’ reemisch-kàthoolischa Dììdoltskìrìch
51 VERRIERES (1) 02.jpg|a àndra Sìcht vu dr Dììdoltskìrìch
&lt;/gallery&gt;

== wìchtiga Litt üss’m Dorf ==
* dr Rachtsànwàlt un Histooriker Claude-Remy Buirette de Verrières (1749–1793) ìsch z’ Verrières uff d’ Walt kumma. Ar hàt àn dr [[Französische Revolution|Frànzeescha Revolüzioon]] mìtg’màcht un ìsch Militäärgouverneur vun [[Antwerpen|Àntwärpa]] worra.
* dr Dokter Jean-Baptiste Nacquart (1780–1854) ìsch dr Prìwààtàrzt vum berìahmta Schrìftschtäller [[Honoré de Balzac]] un Mìtglììd vu dr frànzeescha Mediziinàkàdemii gsìì.

== Lìteràtüür zem Dorf ==
{{Mehrspaltige Liste|liste=
* {{Literatur|Sprache=fr|Titel=L’église de Verrières et sa tour|Autor=Jean-Pierre Ravaux|Ort=Bar-le-Duc|Verlag=Centre d’études argonnais|Jahr=1996|Sammelwerk=Horizons d’Argonne|Nummer=72–73|Seiten=15–30}}
* {{Literatur|Sprache=fr|Titel=L’église de Verrières et sa tour|Autor=Denis Marquet|Sammelwerk=Champagne-généalogie|Nummer=134|Datum=2012-03|Seiten=31}}
* {{Literatur|Sprache=fr|Autor=Jean-Pierre Ravaux|Titel=L’église de Verrières et sa tour|Jahr=1996|Sammelwerk=Horizons d’Argonne|Nummer=72|Seiten=15–30}}
* {{Literatur|Sprache=fr|Titel=D’un clocher à l’autre : Verrières, Argers, Daucourt, Élise|Datum=1950}}
* {{Literatur|Sprache=fr|Autor=Denis Marquet|Titel=Au clocher de Verrières|Sammelwerk=Champagne-généalogie|Nummer=177|Datum=2002-12|Seiten=227}}
* {{Literatur|Sprache=fr|Autor=Denis Marquet|Titel=Des inscriptions à l’église de Verrières|Sammelwerk=Champagne-généalogie|Nummer=133|Datum=2011-12|Seiten=255}}
* {{Literatur|Sprache=fr|Titel=La légende de saint Didier|Autor=Denis Marquet|Sammelwerk=Le petit journal de Sainte-Menehould et ses voisins d’Argonne|Nummer=6|Datum=1999-10|Seiten=18–19}}
* {{Literatur|Sprache=fr|Autor=Denis Marquet|Titel=Les curés de Verrières|Sammelwerk=Champagne-généalogie|Nummer=151|Datum=2016-06|Seiten=125}}
* {{Literatur|Sprache=fr|Autor=Denis Marquet|Titel=Engagement d’une sœur d’école à Verrières en 1759|Sammelwerk=Champagne-généalogie|Nummer=131|Datum=2011-06|Seiten=116}}
* {{Literatur|Sprache=fr|Autor=Denis Marquet|Titel=L’engagement d'une soeur d’école à Verrières en 1759|Sammelwerk=Le petit journal de Sainte-Menehould et ses voisins d’Argonne|Nummer=50|Datum=2011-04|Seiten=17–18}}
* {{Literatur|Sprache=fr|Autor=Denis Marquet|Titel=La vaine pâture à Verrières|Sammelwerk=Champagne-généalogie|Nummer=136|Datum=2012-09|Seiten=197–198}}
* {{Literatur|Sprache=fr|Autor=Denis Marquet|Titel=Les moulins de Verrières|Sammelwerk=Le petit journal de Sainte-Menehould et ses voisins d’Argonne|Nummer=72|Datum=2016|Seiten=17}}
* {{Literatur|Sprache=fr|Titel=L’horloge de Verrières|Autor=Denis Marquet|Sammelwerk=Le petit journal de Sainte-Menehould et ses voisins d’Argonne|Nummer=52|Datum=2011-09|Seiten=29}}
* {{Literatur|Sprache=fr|Autor=Denis Marquet|Titel=Il y a cent ans à Verrières|Sammelwerk=Le petit journal de Sainte-Menehould et ses voisins d’Argonne|Nummer=58|Datum=2013-03|Seiten=9–10}}
* {{Literatur|Sprache=fr|Autor=Denis Marquet|Titel=Délibérations du conseil municipal de Verrières|Sammelwerk=Champagne-généalogie|Nummer=130|Datum=2011-03|Seiten=30–33}}
* {{Literatur|Sprache=fr|Autor=Denis Marquet|Titel=1870 : impositions de guerre à Verrières|Sammelwerk=Champagne-généalogie|Nummer=154|Datum=2017|Seiten=29–33}}
* {{Literatur|Sprache=fr|Autor=Denis Marquet|Titel=Au clocher de Verrières|Sammelwerk=Le petit journal de Sainte-Menehould et ses voisins d’Argonne|Nummer=43|Datum=2009-06|Seiten=18–19}}
* {{Literatur|Sprache=fr|Autor=Denis Marquet|Titel=Les moulins à Verrières|Sammelwerk=Champagne-généalogie|Nummer=154|Datum=2017|Seiten=27–28}}
* {{Literatur|Sprache=fr|Autor=Denis Marquet|Titel=Contributions de guerre à Verrières en 1815|Sammelwerk=Champagne-généalogie|Datum=2017|Nummer=155|Seiten=112}}
* {{Literatur|Sprache=fr|Autor=Denis Marquet|Titel=Création du 1er corps de sapeurs-pompiers à Verrières en 1827|Sammelwerk=Le petit journal de Sainte-Menehould et ses voisins d’Argonne|Nummer=62|Datum=2014-03|Seiten=22}}
* {{Literatur|Sprache=fr|Titel=La famine en 1693–1694 à Verrières|Sammelwerk=Le petit journal de Sainte-Menehould et ses voisins d’Argonne|Nummer=11|Datum=2001-02|Seiten=6–7}}
* {{Literatur|Sprache=fr|Autor=Denis Marquet|Titel=Le choléra à Verrières|Sammelwerk=Le petit journal de Sainte-Menehould et ses voisins d’Argonne|Nummer=14|Datum=2001-12|Seiten=26}}
* {{Literatur|Sprache=fr|Autor=Jacques Hussenet|Titel=L’alphabétisation à Verrières du XVIIè au XXè siècle|Sammelwerk=Mémoires de la Société d’agriculture, commerce, sciences et arts du département de la Marne|Band=CX|Jahr=1995|Seiten=181–205}}
* {{Literatur|Sprache=fr|Autor=Henri Seingeot|Titel=La Grande Guerre vécue par un enfant|Sammelwerk=Le petit journal de Sainte-Menehould et ses voisins d’Argonne|Nummer=14|Datum=2001-12|Seiten=28–31}}
* {{Literatur|Sprache=fr|Titel=L’école des filles et l'asile Saint Louis de Verrières : 1863-1944|Autor=Denis Marquet|Datum=2018|Sammelwerk=Le petit journal de Sainte-Menehould et ses voisins d’Argonne|Nummer=80|Datum=2018|Seiten=29–31}}
* {{Literatur|Sprache=fr|Titel=Les matrones de Verrières|Autor=Denis Marquet, John Jussy|Sammelwerk=Le petit journal de Sainte-Menehould et ses voisins d’Argonne|Nummer=54|Datum=2012-03|Seiten=30–31}}
* {{Literatur|Sprache=fr|Autor=Michel Jonquet|Titel=A propos de Claude-Remi Buirette de Verrières, 1749–1793|Sammelwerk=Champagne-généalogie|Nummer=122|Datum=2009-03|Seiten=23–29}}
* {{Literatur|Sprache=fr|Autor=Patrick Desingly|Titel=Claude-Rémi Buirette de Verrières|Sammelwerk=Le petit journal de Sainte-Menehould et ses voisins d’Argonne|Nummer=45|Datum=2009-12|Seiten=26–32}}
* {{Literatur|Sprache=fr|Titel=Claude-Rémy Buirette de Verrières (1749-1793)|Autor=Denis Marquet|Sammelwerk=Le petit journal de Sainte-Menehould et ses voisins d’Argonne|Datum=2019|Nummer=82|Seiten=4}}
* {{Literatur|Sprache=fr|Autor=Denis Marquet|Titel=Le chanvre et les huileries|Sammelwerk=Le petit journal de Sainte-Menehould et ses voisins d’Argonne|Nummer=22|Datum=2004-01|Seiten=14–15}}
* {{Literatur|Sprache=fr|Autor=Denis Marquet|Titel=L’année des feux à Verrières|Sammelwerk=Le petit journal de Sainte-Menehould et ses voisins d’Argonne|Nummer=24|Datum=2004-07|Seiten=20–23}}
}}

== Lüag àui ==
* [[Liste der Gemeinden im Département Marne|d’ Lischta vu da G’mainda ìm Département Marne]]

== Weblìnks ==
{{commonscat}}
* [https://www.insee.fr/fr/statistiques/2011101?geo=COM-51610 Schtàtistik züa dr G’mainda Verrières] biim [[Institut national de la statistique et des études économiques|INSEE]] (frànzeesch)
* [http://cassini.ehess.fr/fr/html/fiche.php?select_resultat=39553 Informàzioona züa dr G’mainda Verrières] ìn dr Dààtabànk vu dr LdH/[[École des hautes études en sciences sociales|EHESS]]/Cassini (frànzeesch)
* [https://www.data.gouv.fr/fr/territories/commune/51610/Verrieres/ Schtàtistischa Dààta züa dr G’mainda Verrières, wo düü kààsch ufflààda] bii ''data.gouv.fr'' (frànzeesch)
* [https://www.geoportail.gouv.fr/carte?c=4.9089,49.0658&amp;z=5.070496E-5&amp;l0=GEOGRAPHICALGRIDSYSTEMS.MAPS.SCAN25TOUR.CV::GEOPORTAIL:OGC:WMTS(1)&amp;permalink=yes a Online-Kàrta vu dr G’mainda Verrières] bii ''Géoportail'' (frànzeesch)
* [https://france-cadastre.fr/cadastre/verrieres-51 dr Kàdàschterplààn vu dr G’mainda Verrières] bii ''France Cadastre'' (frànzeesch)

== Ainzelnoohwiisa ==
&lt;references responsive /&gt;

{{Navigationsleiste Gemeinden im Arrondissement Châlons-en-Champagne}}
{{Normdaten}}

[[Kategorie:Ort (Marne)]]</text>
      <sha1>5pwvfuvj55d0kp0lf1u4dtmrbgmds0k</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>