Wikipedia
amiwiki
https://ami.wikipedia.org/wiki/Sa%E2%80%99ayayaw_pising_no_tyin-naw
MediaWiki 1.45.0-wmf.8
first-letter
Mitiya
Kasi’iked
Kasasowal
Midemakay
Kasasowal no midemakay
Wikipedia
Wikipedia a kasasowal
Faylo
Masasowal to faylo
MediaWiki
Masasowal to MediaWiki
Masalipa
Masalipaay a kasasowal
Nipadama’
Mipadama’ a masasowal
Kasasiwasiw
Masasowal to kasasiwasiw
TimedText
TimedText talk
模組
模組討論
Event
Event talk
Pinpo finacadan
0
2903
46861
2025-07-07T00:52:17Z
Masaonikar
570
建立內容為「== Pinpo finacadan (平埔族群) ==」的新頁面
46861
wikitext
text/x-wiki
== Pinpo finacadan (平埔族群) ==
4n391a6knscne60rwkxz14pk1odj1c7
46862
46861
2025-07-07T00:52:42Z
Masaonikar
570
/* Pinpo finacadan (平埔族群) */
46862
wikitext
text/x-wiki
== Pinpo finacadan (平埔族群) ==
Pinpo finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpocu finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
e9knvyds4ayt1rjvq01jz1s1j1kru13
46863
46862
2025-07-07T00:53:02Z
Masaonikar
570
/* Pinpo finacadan (平埔族群) */
46863
wikitext
text/x-wiki
== Pinpo finacadan (平埔族群) ==
Pinpo finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpocu finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpo finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
l7zz1u6j8yx2rh0xfpmz1q4d1t8xqlu
46864
46863
2025-07-07T00:53:20Z
Masaonikar
570
/* Pinpo finacadan (平埔族群) */
46864
wikitext
text/x-wiki
== Pinpo finacadan (平埔族群) ==
Pinpo finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpocu finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpo finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
6aadviaa4u1ajz0p9n7wyu9rct1t52n
46865
46864
2025-07-07T00:53:40Z
Masaonikar
570
/* Pinpo finacadan (平埔族群) */
46865
wikitext
text/x-wiki
== Pinpo finacadan (平埔族群) ==
Pinpo finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpocu finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpo finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
8262unizv1eq2zvwuy9f8hmmemo14nd
46866
46865
2025-07-07T00:54:09Z
Masaonikar
570
/* Pinpo finacadan (平埔族群) */
46866
wikitext
text/x-wiki
== Pinpo finacadan (平埔族群) ==
Pinpo finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpocu finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpo finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
csszzavgqkmp91bh811zzu4y3805ugg
46867
46866
2025-07-07T00:54:26Z
Masaonikar
570
/* Likisi (歷史) */
46867
wikitext
text/x-wiki
== Pinpo finacadan (平埔族群) ==
Pinpo finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpocu finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpo finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
bg21wczyph3ykmvz1vxbi8jkfr3zhhq
46868
46867
2025-07-07T00:54:44Z
Masaonikar
570
/* Likisi (歷史) */
46868
wikitext
text/x-wiki
== Pinpo finacadan (平埔族群) ==
Pinpo finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpocu finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpo finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
ilgt59ggttohhceibdouj6n3ta2obqy
46869
46868
2025-07-07T00:55:17Z
Masaonikar
570
/* Likisi (歷史) */
46869
wikitext
text/x-wiki
== Pinpo finacadan (平埔族群) ==
Pinpo finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpocu finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpo finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
dyhdoi5nqcpo6k8t5axrq7b48cx4gw5
46870
46869
2025-07-07T00:57:53Z
Masaonikar
570
/* Pakayraan no sowal (詞源) */
46870
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
tkh25ob3svoewk988cxvr3fa3t9ovte
46871
46870
2025-07-07T00:58:17Z
Masaonikar
570
/* Pakayraan no sowal (詞源) */
46871
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
1c9wjr0pkqn9ecssv8k0wiklanvichs
46872
46871
2025-07-07T00:58:36Z
Masaonikar
570
/* Pakayraan no sowal (詞源) */
46872
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
comrpop1nt7f8btaamak2dczqrdkkyf
46873
46872
2025-07-07T00:58:53Z
Masaonikar
570
/* Pakayraan no sowal (詞源) */
46873
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
6f8e17qdegtjkwizm49dl9h7ab3j7vk
46874
46873
2025-07-07T00:59:21Z
Masaonikar
570
/* Pakayraan no sowal (詞源) */
46874
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
4b7j8ul0fsuueuuqhwq7mlseyag9jcv
46875
46874
2025-07-07T00:59:37Z
Masaonikar
570
/* Kasasiiked (分類) */
46875
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
apwi7cykch5ldk965s9sra3aoqpy78a
46876
46875
2025-07-07T01:00:07Z
Masaonikar
570
/* Kasasiiked (分類) */
46876
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
mpooex6b196zgtfde5irwejamh2wrvv
46877
46876
2025-07-07T01:00:27Z
Masaonikar
570
/* Kasasiiked (分類) */
46877
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
culexil8i46sjen9rmb94t8yp21meuj
46878
46877
2025-07-07T01:00:44Z
Masaonikar
570
/* Kasasiiked (分類) */
46878
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
mhsj5t4j4g96mo8rhogkjsg7z01r5dv
46879
46878
2025-07-07T01:01:02Z
Masaonikar
570
/* Kasasiiked (分類) */
46879
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
k1i8occgs4b0ldo8zwyk2ucfulskrug
46880
46879
2025-07-07T01:01:31Z
Masaonikar
570
/* Kasasiiked (分類) */
46880
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
rkezla3q92vo4h5dd663rud4iqr1ef3
46881
46880
2025-07-07T01:01:47Z
Masaonikar
570
/* Pakayraan no finacadan (族源) */
46881
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
7z4qd9uxfu73gwwfedey1af43vmlr7r
46882
46881
2025-07-07T01:02:05Z
Masaonikar
570
/* Pakayraan no finacadan (族源) */
46882
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
4w0aagaiftu84yt673ydz39mcrg7eg4
46883
46882
2025-07-07T01:02:41Z
Masaonikar
570
/* Pakayraan no finacadan (族源) */
46883
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
01f89nqnox69jt3boynzwnwek53ib46
46884
46883
2025-07-07T01:02:59Z
Masaonikar
570
/* No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) */
46884
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
Saki Pinpu finacadan a pisilisil, awaay ko masongila’ay a kadadoedo no pisilsil i pikowan no Dipong to Taywan. Itira sa i Netherland a mikowan dengan sa o no kasaniyaro’ a ngangan, oraan sa ko pidoedoan kasasilsil no sa’etal, masa’isal ko pinapina sa’etal no finacadan. Ono i Mancin ni Huang Shujing to “Fansu liukao” a tilid i, malecad to pakayni kasasilsil a palaan misiiked a 13 niyaro’ ko yincumin funacadan.
r9c6f2slantbijn8fpvx5j0y0m44p3h
46885
46884
2025-07-07T01:03:17Z
Masaonikar
570
/* No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) */
46885
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
Saki Pinpu finacadan a pisilisil, awaay ko masongila’ay a kadadoedo no pisilsil i pikowan no Dipong to Taywan. Itira sa i Netherland a mikowan dengan sa o no kasaniyaro’ a ngangan, oraan sa ko pidoedoan kasasilsil no sa’etal, masa’isal ko pinapina sa’etal no finacadan. Ono i Mancin ni Huang Shujing to “Fansu liukao” a tilid i, malecad to pakayni kasasilsil a palaan misiiked a 13 niyaro’ ko yincumin funacadan.
Tangasa no Dipongan a to’ak, ona Ino Yoshinori, awaya den'nojo a “Taiwan yicumin mondai” (1900) a tilidan itiya to madadoedo ko pisilsil misiiked, ikor to ni Ino Yoshinori a “Taiwan yincumin seici” (1900) a tilidan, itiya masalof ko kasasiiked no Pinpu finacadan, kasasiiked no Pinpu finacadan ira: Ketagalan, Kavalan, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Arikun, Lloa, Siraya, Makattao 10 finacadan.
ry7j6p7l5fdbsl1fsys3uztiw3s21fc
46886
46885
2025-07-07T01:03:35Z
Masaonikar
570
/* No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) */
46886
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
Saki Pinpu finacadan a pisilisil, awaay ko masongila’ay a kadadoedo no pisilsil i pikowan no Dipong to Taywan. Itira sa i Netherland a mikowan dengan sa o no kasaniyaro’ a ngangan, oraan sa ko pidoedoan kasasilsil no sa’etal, masa’isal ko pinapina sa’etal no finacadan. Ono i Mancin ni Huang Shujing to “Fansu liukao” a tilid i, malecad to pakayni kasasilsil a palaan misiiked a 13 niyaro’ ko yincumin funacadan.
Tangasa no Dipongan a to’ak, ona Ino Yoshinori, awaya den'nojo a “Taiwan yicumin mondai” (1900) a tilidan itiya to madadoedo ko pisilsil misiiked, ikor to ni Ino Yoshinori a “Taiwan yincumin seici” (1900) a tilidan, itiya masalof ko kasasiiked no Pinpu finacadan, kasasiiked no Pinpu finacadan ira: Ketagalan, Kavalan, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Arikun, Lloa, Siraya, Makattao 10 finacadan.
Oni Ino Yoshinori a nisiikedan kadadoedo o kacipinangan to pidoedoan, ona Igawa Kazo, Ogawa Tadayoshi, Mabuchi Toichi o pasadakay to kasasiiked siroma no pisilsil (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b). o kalaliyangan ira ko pinapina:
d14qgemm8ny7y6sths72hajy5cfvktv
46887
46886
2025-07-07T01:03:53Z
Masaonikar
570
/* No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) */
46887
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
Saki Pinpu finacadan a pisilisil, awaay ko masongila’ay a kadadoedo no pisilsil i pikowan no Dipong to Taywan. Itira sa i Netherland a mikowan dengan sa o no kasaniyaro’ a ngangan, oraan sa ko pidoedoan kasasilsil no sa’etal, masa’isal ko pinapina sa’etal no finacadan. Ono i Mancin ni Huang Shujing to “Fansu liukao” a tilid i, malecad to pakayni kasasilsil a palaan misiiked a 13 niyaro’ ko yincumin funacadan.
Tangasa no Dipongan a to’ak, ona Ino Yoshinori, awaya den'nojo a “Taiwan yicumin mondai” (1900) a tilidan itiya to madadoedo ko pisilsil misiiked, ikor to ni Ino Yoshinori a “Taiwan yincumin seici” (1900) a tilidan, itiya masalof ko kasasiiked no Pinpu finacadan, kasasiiked no Pinpu finacadan ira: Ketagalan, Kavalan, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Arikun, Lloa, Siraya, Makattao 10 finacadan.
Oni Ino Yoshinori a nisiikedan kadadoedo o kacipinangan to pidoedoan, ona Igawa Kazo, Ogawa Tadayoshi, Mabuchi Toichi o pasadakay to kasasiiked siroma no pisilsil (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b). o kalaliyangan ira ko pinapina:
Pakayni to na 2 finacadan Arikun ato Lloa o papalacecayen ko finacadan: o roma a hakasi pasilacecay han koni 2 finacadan, o Hoanya a finacadan han saan. Nika midotoc to no hakasi ca Yung Kayin and Chung Yulan a pisapinang i, paretatenga to Hoanya alatek o nano Folaohua (Fan) a moraraway ko pipasetek. Ono finacadan to inika sasiroma no pihamon, pako niyah sa ko paratatenga.
po64ntud35juvxrqa5heuwxk1cx1w4f
46888
46887
2025-07-07T01:04:16Z
Masaonikar
570
/* No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) */
46888
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
Saki Pinpu finacadan a pisilisil, awaay ko masongila’ay a kadadoedo no pisilsil i pikowan no Dipong to Taywan. Itira sa i Netherland a mikowan dengan sa o no kasaniyaro’ a ngangan, oraan sa ko pidoedoan kasasilsil no sa’etal, masa’isal ko pinapina sa’etal no finacadan. Ono i Mancin ni Huang Shujing to “Fansu liukao” a tilid i, malecad to pakayni kasasilsil a palaan misiiked a 13 niyaro’ ko yincumin funacadan.
Tangasa no Dipongan a to’ak, ona Ino Yoshinori, awaya den'nojo a “Taiwan yicumin mondai” (1900) a tilidan itiya to madadoedo ko pisilsil misiiked, ikor to ni Ino Yoshinori a “Taiwan yincumin seici” (1900) a tilidan, itiya masalof ko kasasiiked no Pinpu finacadan, kasasiiked no Pinpu finacadan ira: Ketagalan, Kavalan, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Arikun, Lloa, Siraya, Makattao 10 finacadan.
Oni Ino Yoshinori a nisiikedan kadadoedo o kacipinangan to pidoedoan, ona Igawa Kazo, Ogawa Tadayoshi, Mabuchi Toichi o pasadakay to kasasiiked siroma no pisilsil (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b). o kalaliyangan ira ko pinapina:
Pakayni to na 2 finacadan Arikun ato Lloa o papalacecayen ko finacadan: o roma a hakasi pasilacecay han koni 2 finacadan, o Hoanya a finacadan han saan. Nika midotoc to no hakasi ca Yung Kayin and Chung Yulan a pisapinang i, paretatenga to Hoanya alatek o nano Folaohua (Fan) a moraraway ko pipasetek. Ono finacadan to inika sasiroma no pihamon, pako niyah sa ko paratatenga.
’Eca ko malecaday to no Ketagalan a finacadan, ano eca padoedoen ho ko pisiiked. Pakayni to sowalan hakasi ca Tsuchida Shigeru aci Lee Inkee paretatenga a nisowalan, oya Ketagalan finacadan salongan malitoloay kasasiroma no sowal saan: Basay, Leilang ato Kulon. Oya Siraiya, Taivoan ato Makattao o masasiromaay ano eca o cecay a finacadan. Tangasa anini o ’alomanay a hakasi a midoedoan tono mikarkaray to notamdawan, sowalan ato lodisan masapinang, patongal no finacadan pihamon to niyah, paretatenga o na toloay ngasaw o masasiromaay caayay kalecad a yincuminco[13][14][15][16][17][18].
n7o45jl0aiy4ayd6t1dyj7gvwjgxhpk
46889
46888
2025-07-07T01:04:36Z
Masaonikar
570
/* No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) */
46889
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
Saki Pinpu finacadan a pisilisil, awaay ko masongila’ay a kadadoedo no pisilsil i pikowan no Dipong to Taywan. Itira sa i Netherland a mikowan dengan sa o no kasaniyaro’ a ngangan, oraan sa ko pidoedoan kasasilsil no sa’etal, masa’isal ko pinapina sa’etal no finacadan. Ono i Mancin ni Huang Shujing to “Fansu liukao” a tilid i, malecad to pakayni kasasilsil a palaan misiiked a 13 niyaro’ ko yincumin funacadan.
Tangasa no Dipongan a to’ak, ona Ino Yoshinori, awaya den'nojo a “Taiwan yicumin mondai” (1900) a tilidan itiya to madadoedo ko pisilsil misiiked, ikor to ni Ino Yoshinori a “Taiwan yincumin seici” (1900) a tilidan, itiya masalof ko kasasiiked no Pinpu finacadan, kasasiiked no Pinpu finacadan ira: Ketagalan, Kavalan, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Arikun, Lloa, Siraya, Makattao 10 finacadan.
Oni Ino Yoshinori a nisiikedan kadadoedo o kacipinangan to pidoedoan, ona Igawa Kazo, Ogawa Tadayoshi, Mabuchi Toichi o pasadakay to kasasiiked siroma no pisilsil (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b). o kalaliyangan ira ko pinapina:
Pakayni to na 2 finacadan Arikun ato Lloa o papalacecayen ko finacadan: o roma a hakasi pasilacecay han koni 2 finacadan, o Hoanya a finacadan han saan. Nika midotoc to no hakasi ca Yung Kayin and Chung Yulan a pisapinang i, paretatenga to Hoanya alatek o nano Folaohua (Fan) a moraraway ko pipasetek. Ono finacadan to inika sasiroma no pihamon, pako niyah sa ko paratatenga.
’Eca ko malecaday to no Ketagalan a finacadan, ano eca padoedoen ho ko pisiiked. Pakayni to sowalan hakasi ca Tsuchida Shigeru aci Lee Inkee paretatenga a nisowalan, oya Ketagalan finacadan salongan malitoloay kasasiroma no sowal saan: Basay, Leilang ato Kulon. Oya Siraiya, Taivoan ato Makattao o masasiromaay ano eca o cecay a finacadan. Tangasa anini o ’alomanay a hakasi a midoedoan tono mikarkaray to notamdawan, sowalan ato lodisan masapinang, patongal no finacadan pihamon to niyah, paretatenga o na toloay ngasaw o masasiromaay caayay kalecad a yincuminco[13][14][15][16][17][18].
Oni Ikawako no Zang itiniay ni Ino Kasunori saceker mapacomod ko Thao finacadan, o nano Pinpu finacadan ano eca o kaosanco finacadan.
0njp3oq45fe74r1ggmk6cpqi0iqcw8f
46890
46889
2025-07-07T01:05:14Z
Masaonikar
570
/* No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) */
46890
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
Saki Pinpu finacadan a pisilisil, awaay ko masongila’ay a kadadoedo no pisilsil i pikowan no Dipong to Taywan. Itira sa i Netherland a mikowan dengan sa o no kasaniyaro’ a ngangan, oraan sa ko pidoedoan kasasilsil no sa’etal, masa’isal ko pinapina sa’etal no finacadan. Ono i Mancin ni Huang Shujing to “Fansu liukao” a tilid i, malecad to pakayni kasasilsil a palaan misiiked a 13 niyaro’ ko yincumin funacadan.
Tangasa no Dipongan a to’ak, ona Ino Yoshinori, awaya den'nojo a “Taiwan yicumin mondai” (1900) a tilidan itiya to madadoedo ko pisilsil misiiked, ikor to ni Ino Yoshinori a “Taiwan yincumin seici” (1900) a tilidan, itiya masalof ko kasasiiked no Pinpu finacadan, kasasiiked no Pinpu finacadan ira: Ketagalan, Kavalan, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Arikun, Lloa, Siraya, Makattao 10 finacadan.
Oni Ino Yoshinori a nisiikedan kadadoedo o kacipinangan to pidoedoan, ona Igawa Kazo, Ogawa Tadayoshi, Mabuchi Toichi o pasadakay to kasasiiked siroma no pisilsil (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b). o kalaliyangan ira ko pinapina:
Pakayni to na 2 finacadan Arikun ato Lloa o papalacecayen ko finacadan: o roma a hakasi pasilacecay han koni 2 finacadan, o Hoanya a finacadan han saan. Nika midotoc to no hakasi ca Yung Kayin and Chung Yulan a pisapinang i, paretatenga to Hoanya alatek o nano Folaohua (Fan) a moraraway ko pipasetek. Ono finacadan to inika sasiroma no pihamon, pako niyah sa ko paratatenga.
’Eca ko malecaday to no Ketagalan a finacadan, ano eca padoedoen ho ko pisiiked. Pakayni to sowalan hakasi ca Tsuchida Shigeru aci Lee Inkee paretatenga a nisowalan, oya Ketagalan finacadan salongan malitoloay kasasiroma no sowal saan: Basay, Leilang ato Kulon. Oya Siraiya, Taivoan ato Makattao o masasiromaay ano eca o cecay a finacadan. Tangasa anini o ’alomanay a hakasi a midoedoan tono mikarkaray to notamdawan, sowalan ato lodisan masapinang, patongal no finacadan pihamon to niyah, paretatenga o na toloay ngasaw o masasiromaay caayay kalecad a yincuminco[13][14][15][16][17][18].
Oni Ikawako no Zang itiniay ni Ino Kasunori saceker mapacomod ko Thao finacadan, o nano Pinpu finacadan ano eca o kaosanco finacadan.
==== Ikoray no kalalood a pisiiked (戰後的分類) ====
5i2py3fi2pqbsglrur0mfawbpkwo8x0
46891
46890
2025-07-07T01:05:31Z
Masaonikar
570
/* Ikoray no kalalood a pisiiked (戰後的分類) */
46891
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
Saki Pinpu finacadan a pisilisil, awaay ko masongila’ay a kadadoedo no pisilsil i pikowan no Dipong to Taywan. Itira sa i Netherland a mikowan dengan sa o no kasaniyaro’ a ngangan, oraan sa ko pidoedoan kasasilsil no sa’etal, masa’isal ko pinapina sa’etal no finacadan. Ono i Mancin ni Huang Shujing to “Fansu liukao” a tilid i, malecad to pakayni kasasilsil a palaan misiiked a 13 niyaro’ ko yincumin funacadan.
Tangasa no Dipongan a to’ak, ona Ino Yoshinori, awaya den'nojo a “Taiwan yicumin mondai” (1900) a tilidan itiya to madadoedo ko pisilsil misiiked, ikor to ni Ino Yoshinori a “Taiwan yincumin seici” (1900) a tilidan, itiya masalof ko kasasiiked no Pinpu finacadan, kasasiiked no Pinpu finacadan ira: Ketagalan, Kavalan, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Arikun, Lloa, Siraya, Makattao 10 finacadan.
Oni Ino Yoshinori a nisiikedan kadadoedo o kacipinangan to pidoedoan, ona Igawa Kazo, Ogawa Tadayoshi, Mabuchi Toichi o pasadakay to kasasiiked siroma no pisilsil (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b). o kalaliyangan ira ko pinapina:
Pakayni to na 2 finacadan Arikun ato Lloa o papalacecayen ko finacadan: o roma a hakasi pasilacecay han koni 2 finacadan, o Hoanya a finacadan han saan. Nika midotoc to no hakasi ca Yung Kayin and Chung Yulan a pisapinang i, paretatenga to Hoanya alatek o nano Folaohua (Fan) a moraraway ko pipasetek. Ono finacadan to inika sasiroma no pihamon, pako niyah sa ko paratatenga.
’Eca ko malecaday to no Ketagalan a finacadan, ano eca padoedoen ho ko pisiiked. Pakayni to sowalan hakasi ca Tsuchida Shigeru aci Lee Inkee paretatenga a nisowalan, oya Ketagalan finacadan salongan malitoloay kasasiroma no sowal saan: Basay, Leilang ato Kulon. Oya Siraiya, Taivoan ato Makattao o masasiromaay ano eca o cecay a finacadan. Tangasa anini o ’alomanay a hakasi a midoedoan tono mikarkaray to notamdawan, sowalan ato lodisan masapinang, patongal no finacadan pihamon to niyah, paretatenga o na toloay ngasaw o masasiromaay caayay kalecad a yincuminco[13][14][15][16][17][18].
Oni Ikawako no Zang itiniay ni Ino Kasunori saceker mapacomod ko Thao finacadan, o nano Pinpu finacadan ano eca o kaosanco finacadan.
==== Ikoray no kalalood a pisiiked (戰後的分類) ====
Pinapina mihecaan, no hakasi sakiPinpu finacadan a pisiiked, ira to ko fa’elohay a nengneng. No Dipong a hakasi ci Tsuchida Shigeru i 1985 mihecaan misiikedan (nengneng Tsuchida 1985), masiiked ko Pinpu finacadan to 12 finacadan: oya Kavalan, Basay, Ketagalan, Kulon, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Hoanya, Siraya, Makattao, Taivoan a finacadan.
nakv6b2ev112jxvg15un31ffnlwk5tg
46892
46891
2025-07-07T01:05:52Z
Masaonikar
570
/* Ikoray no kalalood a pisiiked (戰後的分類) */
46892
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
Saki Pinpu finacadan a pisilisil, awaay ko masongila’ay a kadadoedo no pisilsil i pikowan no Dipong to Taywan. Itira sa i Netherland a mikowan dengan sa o no kasaniyaro’ a ngangan, oraan sa ko pidoedoan kasasilsil no sa’etal, masa’isal ko pinapina sa’etal no finacadan. Ono i Mancin ni Huang Shujing to “Fansu liukao” a tilid i, malecad to pakayni kasasilsil a palaan misiiked a 13 niyaro’ ko yincumin funacadan.
Tangasa no Dipongan a to’ak, ona Ino Yoshinori, awaya den'nojo a “Taiwan yicumin mondai” (1900) a tilidan itiya to madadoedo ko pisilsil misiiked, ikor to ni Ino Yoshinori a “Taiwan yincumin seici” (1900) a tilidan, itiya masalof ko kasasiiked no Pinpu finacadan, kasasiiked no Pinpu finacadan ira: Ketagalan, Kavalan, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Arikun, Lloa, Siraya, Makattao 10 finacadan.
Oni Ino Yoshinori a nisiikedan kadadoedo o kacipinangan to pidoedoan, ona Igawa Kazo, Ogawa Tadayoshi, Mabuchi Toichi o pasadakay to kasasiiked siroma no pisilsil (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b). o kalaliyangan ira ko pinapina:
Pakayni to na 2 finacadan Arikun ato Lloa o papalacecayen ko finacadan: o roma a hakasi pasilacecay han koni 2 finacadan, o Hoanya a finacadan han saan. Nika midotoc to no hakasi ca Yung Kayin and Chung Yulan a pisapinang i, paretatenga to Hoanya alatek o nano Folaohua (Fan) a moraraway ko pipasetek. Ono finacadan to inika sasiroma no pihamon, pako niyah sa ko paratatenga.
’Eca ko malecaday to no Ketagalan a finacadan, ano eca padoedoen ho ko pisiiked. Pakayni to sowalan hakasi ca Tsuchida Shigeru aci Lee Inkee paretatenga a nisowalan, oya Ketagalan finacadan salongan malitoloay kasasiroma no sowal saan: Basay, Leilang ato Kulon. Oya Siraiya, Taivoan ato Makattao o masasiromaay ano eca o cecay a finacadan. Tangasa anini o ’alomanay a hakasi a midoedoan tono mikarkaray to notamdawan, sowalan ato lodisan masapinang, patongal no finacadan pihamon to niyah, paretatenga o na toloay ngasaw o masasiromaay caayay kalecad a yincuminco[13][14][15][16][17][18].
Oni Ikawako no Zang itiniay ni Ino Kasunori saceker mapacomod ko Thao finacadan, o nano Pinpu finacadan ano eca o kaosanco finacadan.
==== Ikoray no kalalood a pisiiked (戰後的分類) ====
Pinapina mihecaan, no hakasi sakiPinpu finacadan a pisiiked, ira to ko fa’elohay a nengneng. No Dipong a hakasi ci Tsuchida Shigeru i 1985 mihecaan misiikedan (nengneng Tsuchida 1985), masiiked ko Pinpu finacadan to 12 finacadan: oya Kavalan, Basay, Ketagalan, Kulon, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Hoanya, Siraya, Makattao, Taivoan a finacadan.
Oni Li Yiyuan misiikedan to Pinpu finacadan masiiked 10 finacadan, oya Kavalan, Kentagalan, Luilang, Taokas, Papora, Babiza, Hoanya, Pazeh, Suisalien(Thau), Siraya finacadan[19]:14.
gleugiab95oln97wna3r99t1p4vmgb8
46893
46892
2025-07-07T01:06:09Z
Masaonikar
570
/* Ikoray no kalalood a pisiiked (戰後的分類) */
46893
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
Saki Pinpu finacadan a pisilisil, awaay ko masongila’ay a kadadoedo no pisilsil i pikowan no Dipong to Taywan. Itira sa i Netherland a mikowan dengan sa o no kasaniyaro’ a ngangan, oraan sa ko pidoedoan kasasilsil no sa’etal, masa’isal ko pinapina sa’etal no finacadan. Ono i Mancin ni Huang Shujing to “Fansu liukao” a tilid i, malecad to pakayni kasasilsil a palaan misiiked a 13 niyaro’ ko yincumin funacadan.
Tangasa no Dipongan a to’ak, ona Ino Yoshinori, awaya den'nojo a “Taiwan yicumin mondai” (1900) a tilidan itiya to madadoedo ko pisilsil misiiked, ikor to ni Ino Yoshinori a “Taiwan yincumin seici” (1900) a tilidan, itiya masalof ko kasasiiked no Pinpu finacadan, kasasiiked no Pinpu finacadan ira: Ketagalan, Kavalan, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Arikun, Lloa, Siraya, Makattao 10 finacadan.
Oni Ino Yoshinori a nisiikedan kadadoedo o kacipinangan to pidoedoan, ona Igawa Kazo, Ogawa Tadayoshi, Mabuchi Toichi o pasadakay to kasasiiked siroma no pisilsil (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b). o kalaliyangan ira ko pinapina:
Pakayni to na 2 finacadan Arikun ato Lloa o papalacecayen ko finacadan: o roma a hakasi pasilacecay han koni 2 finacadan, o Hoanya a finacadan han saan. Nika midotoc to no hakasi ca Yung Kayin and Chung Yulan a pisapinang i, paretatenga to Hoanya alatek o nano Folaohua (Fan) a moraraway ko pipasetek. Ono finacadan to inika sasiroma no pihamon, pako niyah sa ko paratatenga.
’Eca ko malecaday to no Ketagalan a finacadan, ano eca padoedoen ho ko pisiiked. Pakayni to sowalan hakasi ca Tsuchida Shigeru aci Lee Inkee paretatenga a nisowalan, oya Ketagalan finacadan salongan malitoloay kasasiroma no sowal saan: Basay, Leilang ato Kulon. Oya Siraiya, Taivoan ato Makattao o masasiromaay ano eca o cecay a finacadan. Tangasa anini o ’alomanay a hakasi a midoedoan tono mikarkaray to notamdawan, sowalan ato lodisan masapinang, patongal no finacadan pihamon to niyah, paretatenga o na toloay ngasaw o masasiromaay caayay kalecad a yincuminco[13][14][15][16][17][18].
Oni Ikawako no Zang itiniay ni Ino Kasunori saceker mapacomod ko Thao finacadan, o nano Pinpu finacadan ano eca o kaosanco finacadan.
==== Ikoray no kalalood a pisiiked (戰後的分類) ====
Pinapina mihecaan, no hakasi sakiPinpu finacadan a pisiiked, ira to ko fa’elohay a nengneng. No Dipong a hakasi ci Tsuchida Shigeru i 1985 mihecaan misiikedan (nengneng Tsuchida 1985), masiiked ko Pinpu finacadan to 12 finacadan: oya Kavalan, Basay, Ketagalan, Kulon, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Hoanya, Siraya, Makattao, Taivoan a finacadan.
Oni Li Yiyuan misiikedan to Pinpu finacadan masiiked 10 finacadan, oya Kavalan, Kentagalan, Luilang, Taokas, Papora, Babiza, Hoanya, Pazeh, Suisalien(Thau), Siraya finacadan[19]:14.
Taywan sowalan hakasi ci Li Rengui ira ko masasiromaay a nengneng, nai 1996 miheca “Taywan Pinpu finacadan kasasiiked ato kasasikihar masiiked” a tilid, pasadak to 7 finacadan 14 ko sangasaw a nengneng: Thau, Kavalan, Ketagalan [5], Baburan [6], Pazih, Hoanya, Siraya. Ikor pakayni i sowal fa’elohay kasapinang, I 2006 miheca ato 2010 miheca mihapiw to nitilidan, oya Taivoan ato Makattao nai kaetipay Siraya amasadak[13][14].
fzizkbp4h8trk55voadbitz94r9rmmo
46894
46893
2025-07-07T01:06:59Z
Masaonikar
570
/* Ikoray no kalalood a pisiiked (戰後的分類) */
46894
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
Saki Pinpu finacadan a pisilisil, awaay ko masongila’ay a kadadoedo no pisilsil i pikowan no Dipong to Taywan. Itira sa i Netherland a mikowan dengan sa o no kasaniyaro’ a ngangan, oraan sa ko pidoedoan kasasilsil no sa’etal, masa’isal ko pinapina sa’etal no finacadan. Ono i Mancin ni Huang Shujing to “Fansu liukao” a tilid i, malecad to pakayni kasasilsil a palaan misiiked a 13 niyaro’ ko yincumin funacadan.
Tangasa no Dipongan a to’ak, ona Ino Yoshinori, awaya den'nojo a “Taiwan yicumin mondai” (1900) a tilidan itiya to madadoedo ko pisilsil misiiked, ikor to ni Ino Yoshinori a “Taiwan yincumin seici” (1900) a tilidan, itiya masalof ko kasasiiked no Pinpu finacadan, kasasiiked no Pinpu finacadan ira: Ketagalan, Kavalan, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Arikun, Lloa, Siraya, Makattao 10 finacadan.
Oni Ino Yoshinori a nisiikedan kadadoedo o kacipinangan to pidoedoan, ona Igawa Kazo, Ogawa Tadayoshi, Mabuchi Toichi o pasadakay to kasasiiked siroma no pisilsil (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b). o kalaliyangan ira ko pinapina:
Pakayni to na 2 finacadan Arikun ato Lloa o papalacecayen ko finacadan: o roma a hakasi pasilacecay han koni 2 finacadan, o Hoanya a finacadan han saan. Nika midotoc to no hakasi ca Yung Kayin and Chung Yulan a pisapinang i, paretatenga to Hoanya alatek o nano Folaohua (Fan) a moraraway ko pipasetek. Ono finacadan to inika sasiroma no pihamon, pako niyah sa ko paratatenga.
’Eca ko malecaday to no Ketagalan a finacadan, ano eca padoedoen ho ko pisiiked. Pakayni to sowalan hakasi ca Tsuchida Shigeru aci Lee Inkee paretatenga a nisowalan, oya Ketagalan finacadan salongan malitoloay kasasiroma no sowal saan: Basay, Leilang ato Kulon. Oya Siraiya, Taivoan ato Makattao o masasiromaay ano eca o cecay a finacadan. Tangasa anini o ’alomanay a hakasi a midoedoan tono mikarkaray to notamdawan, sowalan ato lodisan masapinang, patongal no finacadan pihamon to niyah, paretatenga o na toloay ngasaw o masasiromaay caayay kalecad a yincuminco[13][14][15][16][17][18].
Oni Ikawako no Zang itiniay ni Ino Kasunori saceker mapacomod ko Thao finacadan, o nano Pinpu finacadan ano eca o kaosanco finacadan.
==== Ikoray no kalalood a pisiiked (戰後的分類) ====
Pinapina mihecaan, no hakasi sakiPinpu finacadan a pisiiked, ira to ko fa’elohay a nengneng. No Dipong a hakasi ci Tsuchida Shigeru i 1985 mihecaan misiikedan (nengneng Tsuchida 1985), masiiked ko Pinpu finacadan to 12 finacadan: oya Kavalan, Basay, Ketagalan, Kulon, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Hoanya, Siraya, Makattao, Taivoan a finacadan.
Oni Li Yiyuan misiikedan to Pinpu finacadan masiiked 10 finacadan, oya Kavalan, Kentagalan, Luilang, Taokas, Papora, Babiza, Hoanya, Pazeh, Suisalien(Thau), Siraya finacadan[19]:14.
Taywan sowalan hakasi ci Li Rengui ira ko masasiromaay a nengneng, nai 1996 miheca “Taywan Pinpu finacadan kasasiiked ato kasasikihar masiiked” a tilid, pasadak to 7 finacadan 14 ko sangasaw a nengneng: Thau, Kavalan, Ketagalan [5], Baburan [6], Pazih, Hoanya, Siraya. Ikor pakayni i sowal fa’elohay kasapinang, I 2006 miheca ato 2010 miheca mihapiw to nitilidan, oya Taivoan ato Makattao nai kaetipay Siraya amasadak[13][14].
=== Kasamihecaan kasasiiked no Pinpu finacadan. (歷年平埔族群分類)[20][21][22][23] ===
a2hi9svhnqmjra8zqrbrye2z581lpp3
46895
46894
2025-07-07T01:07:46Z
Masaonikar
570
/* Kasamihecaan kasasiiked no Pinpu finacadan. (歷年平埔族群分類)[20][21][22][23] */
46895
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
Saki Pinpu finacadan a pisilisil, awaay ko masongila’ay a kadadoedo no pisilsil i pikowan no Dipong to Taywan. Itira sa i Netherland a mikowan dengan sa o no kasaniyaro’ a ngangan, oraan sa ko pidoedoan kasasilsil no sa’etal, masa’isal ko pinapina sa’etal no finacadan. Ono i Mancin ni Huang Shujing to “Fansu liukao” a tilid i, malecad to pakayni kasasilsil a palaan misiiked a 13 niyaro’ ko yincumin funacadan.
Tangasa no Dipongan a to’ak, ona Ino Yoshinori, awaya den'nojo a “Taiwan yicumin mondai” (1900) a tilidan itiya to madadoedo ko pisilsil misiiked, ikor to ni Ino Yoshinori a “Taiwan yincumin seici” (1900) a tilidan, itiya masalof ko kasasiiked no Pinpu finacadan, kasasiiked no Pinpu finacadan ira: Ketagalan, Kavalan, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Arikun, Lloa, Siraya, Makattao 10 finacadan.
Oni Ino Yoshinori a nisiikedan kadadoedo o kacipinangan to pidoedoan, ona Igawa Kazo, Ogawa Tadayoshi, Mabuchi Toichi o pasadakay to kasasiiked siroma no pisilsil (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b). o kalaliyangan ira ko pinapina:
Pakayni to na 2 finacadan Arikun ato Lloa o papalacecayen ko finacadan: o roma a hakasi pasilacecay han koni 2 finacadan, o Hoanya a finacadan han saan. Nika midotoc to no hakasi ca Yung Kayin and Chung Yulan a pisapinang i, paretatenga to Hoanya alatek o nano Folaohua (Fan) a moraraway ko pipasetek. Ono finacadan to inika sasiroma no pihamon, pako niyah sa ko paratatenga.
’Eca ko malecaday to no Ketagalan a finacadan, ano eca padoedoen ho ko pisiiked. Pakayni to sowalan hakasi ca Tsuchida Shigeru aci Lee Inkee paretatenga a nisowalan, oya Ketagalan finacadan salongan malitoloay kasasiroma no sowal saan: Basay, Leilang ato Kulon. Oya Siraiya, Taivoan ato Makattao o masasiromaay ano eca o cecay a finacadan. Tangasa anini o ’alomanay a hakasi a midoedoan tono mikarkaray to notamdawan, sowalan ato lodisan masapinang, patongal no finacadan pihamon to niyah, paretatenga o na toloay ngasaw o masasiromaay caayay kalecad a yincuminco[13][14][15][16][17][18].
Oni Ikawako no Zang itiniay ni Ino Kasunori saceker mapacomod ko Thao finacadan, o nano Pinpu finacadan ano eca o kaosanco finacadan.
==== Ikoray no kalalood a pisiiked (戰後的分類) ====
Pinapina mihecaan, no hakasi sakiPinpu finacadan a pisiiked, ira to ko fa’elohay a nengneng. No Dipong a hakasi ci Tsuchida Shigeru i 1985 mihecaan misiikedan (nengneng Tsuchida 1985), masiiked ko Pinpu finacadan to 12 finacadan: oya Kavalan, Basay, Ketagalan, Kulon, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Hoanya, Siraya, Makattao, Taivoan a finacadan.
Oni Li Yiyuan misiikedan to Pinpu finacadan masiiked 10 finacadan, oya Kavalan, Kentagalan, Luilang, Taokas, Papora, Babiza, Hoanya, Pazeh, Suisalien(Thau), Siraya finacadan[19]:14.
Taywan sowalan hakasi ci Li Rengui ira ko masasiromaay a nengneng, nai 1996 miheca “Taywan Pinpu finacadan kasasiiked ato kasasikihar masiiked” a tilid, pasadak to 7 finacadan 14 ko sangasaw a nengneng: Thau, Kavalan, Ketagalan [5], Baburan [6], Pazih, Hoanya, Siraya. Ikor pakayni i sowal fa’elohay kasapinang, I 2006 miheca ato 2010 miheca mihapiw to nitilidan, oya Taivoan ato Makattao nai kaetipay Siraya amasadak[13][14].
=== Kasamihecaan kasasiiked no Pinpu finacadan. (歷年平埔族群分類)[20][21][22][23] ===
{| class="wikitable"
| colspan="19" |'''歷年平埔族群分類'''
|-
|'''年代'''
|'''研究者'''
| colspan="17" |'''族名'''
|-
|1904
|伊能嘉矩
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Poavosa
|Arikun
|Lloa
|Pazzehe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makattao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1930
|移川子之藏
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
|Tao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1935
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzehe
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1944
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
|Luilang
| colspan="3" |Ketagalan
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1951
|張耀錡
|卡瓦蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" |巴布薩
(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|拍宰海
(Pazeh)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |西拉雅
(Siraya)
|四社熟番
(Taivoan)
|-
|1955
|李亦園
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
|雷朗
(Luilang)
| colspan="3" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺
(Babuza)
| colspan="2" |和安雅
(Hoanya)
|巴則海
(Pazeh)
|水沙連
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
| rowspan="2" |1970
| rowspan="2" |台灣省通志
| rowspan="2" |卡瓦蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" rowspan="2" |凱達格蘭
(Ketagalan)
| rowspan="2" |道卡斯
(Taokas)
| rowspan="2" |拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" rowspan="2" |巴布薩
(Babuza/Poavasa)
| colspan="2" |洪雅(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh/Pazex)
| rowspan="2" |-
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|Arikun
|Lloa
|馬卡道
|西拉雅
|四社熟番
|-
|1985-1991
|土田滋
|Kavalan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |Ketagalan
|Basay
|Kulon
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzahe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1991
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" |凱達格蘭(Ketagalan)
| colspan="4" |巴布薩(Babuza)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
| colspan="2" |巴賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1996
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |猴猴
(Qauqaut)
| colspan="3" |凱達格蘭(Ketagalan)
| rowspan="2" |龜崙
(Kulon)
| colspan="4" |巴布蘭(Baburan)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
|馬賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|四社熟番(Taivoan)
|-
|2006-2010
|李壬癸
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="3" |巴賽(凱達格蘭)
(Basay (Ketagalan))
|龜崙
(Kulon)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|巴宰
(Pazih)
|邵
(Thao)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|大武壠(Taivoan)
|}
skis7u5wbg9ietc362kd1baiv3qc7tq
46896
46895
2025-07-07T01:08:17Z
Masaonikar
570
/* Kasamihecaan kasasiiked no Pinpu finacadan. (歷年平埔族群分類)[20][21][22][23] */
46896
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
Saki Pinpu finacadan a pisilisil, awaay ko masongila’ay a kadadoedo no pisilsil i pikowan no Dipong to Taywan. Itira sa i Netherland a mikowan dengan sa o no kasaniyaro’ a ngangan, oraan sa ko pidoedoan kasasilsil no sa’etal, masa’isal ko pinapina sa’etal no finacadan. Ono i Mancin ni Huang Shujing to “Fansu liukao” a tilid i, malecad to pakayni kasasilsil a palaan misiiked a 13 niyaro’ ko yincumin funacadan.
Tangasa no Dipongan a to’ak, ona Ino Yoshinori, awaya den'nojo a “Taiwan yicumin mondai” (1900) a tilidan itiya to madadoedo ko pisilsil misiiked, ikor to ni Ino Yoshinori a “Taiwan yincumin seici” (1900) a tilidan, itiya masalof ko kasasiiked no Pinpu finacadan, kasasiiked no Pinpu finacadan ira: Ketagalan, Kavalan, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Arikun, Lloa, Siraya, Makattao 10 finacadan.
Oni Ino Yoshinori a nisiikedan kadadoedo o kacipinangan to pidoedoan, ona Igawa Kazo, Ogawa Tadayoshi, Mabuchi Toichi o pasadakay to kasasiiked siroma no pisilsil (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b). o kalaliyangan ira ko pinapina:
Pakayni to na 2 finacadan Arikun ato Lloa o papalacecayen ko finacadan: o roma a hakasi pasilacecay han koni 2 finacadan, o Hoanya a finacadan han saan. Nika midotoc to no hakasi ca Yung Kayin and Chung Yulan a pisapinang i, paretatenga to Hoanya alatek o nano Folaohua (Fan) a moraraway ko pipasetek. Ono finacadan to inika sasiroma no pihamon, pako niyah sa ko paratatenga.
’Eca ko malecaday to no Ketagalan a finacadan, ano eca padoedoen ho ko pisiiked. Pakayni to sowalan hakasi ca Tsuchida Shigeru aci Lee Inkee paretatenga a nisowalan, oya Ketagalan finacadan salongan malitoloay kasasiroma no sowal saan: Basay, Leilang ato Kulon. Oya Siraiya, Taivoan ato Makattao o masasiromaay ano eca o cecay a finacadan. Tangasa anini o ’alomanay a hakasi a midoedoan tono mikarkaray to notamdawan, sowalan ato lodisan masapinang, patongal no finacadan pihamon to niyah, paretatenga o na toloay ngasaw o masasiromaay caayay kalecad a yincuminco[13][14][15][16][17][18].
Oni Ikawako no Zang itiniay ni Ino Kasunori saceker mapacomod ko Thao finacadan, o nano Pinpu finacadan ano eca o kaosanco finacadan.
==== Ikoray no kalalood a pisiiked (戰後的分類) ====
Pinapina mihecaan, no hakasi sakiPinpu finacadan a pisiiked, ira to ko fa’elohay a nengneng. No Dipong a hakasi ci Tsuchida Shigeru i 1985 mihecaan misiikedan (nengneng Tsuchida 1985), masiiked ko Pinpu finacadan to 12 finacadan: oya Kavalan, Basay, Ketagalan, Kulon, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Hoanya, Siraya, Makattao, Taivoan a finacadan.
Oni Li Yiyuan misiikedan to Pinpu finacadan masiiked 10 finacadan, oya Kavalan, Kentagalan, Luilang, Taokas, Papora, Babiza, Hoanya, Pazeh, Suisalien(Thau), Siraya finacadan[19]:14.
Taywan sowalan hakasi ci Li Rengui ira ko masasiromaay a nengneng, nai 1996 miheca “Taywan Pinpu finacadan kasasiiked ato kasasikihar masiiked” a tilid, pasadak to 7 finacadan 14 ko sangasaw a nengneng: Thau, Kavalan, Ketagalan [5], Baburan [6], Pazih, Hoanya, Siraya. Ikor pakayni i sowal fa’elohay kasapinang, I 2006 miheca ato 2010 miheca mihapiw to nitilidan, oya Taivoan ato Makattao nai kaetipay Siraya amasadak[13][14].
=== Kasamihecaan kasasiiked no Pinpu finacadan. (歷年平埔族群分類)[20][21][22][23] ===
{| class="wikitable"
| colspan="19" |'''歷年平埔族群分類'''
|-
|'''年代'''
|'''研究者'''
| colspan="17" |'''族名'''
|-
|1904
|伊能嘉矩
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Poavosa
|Arikun
|Lloa
|Pazzehe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makattao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1930
|移川子之藏
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
|Tao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1935
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzehe
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1944
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
|Luilang
| colspan="3" |Ketagalan
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1951
|張耀錡
|卡瓦蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" |巴布薩
(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|拍宰海
(Pazeh)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |西拉雅
(Siraya)
|四社熟番
(Taivoan)
|-
|1955
|李亦園
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
|雷朗
(Luilang)
| colspan="3" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺
(Babuza)
| colspan="2" |和安雅
(Hoanya)
|巴則海
(Pazeh)
|水沙連
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
| rowspan="2" |1970
| rowspan="2" |台灣省通志
| rowspan="2" |卡瓦蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" rowspan="2" |凱達格蘭
(Ketagalan)
| rowspan="2" |道卡斯
(Taokas)
| rowspan="2" |拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" rowspan="2" |巴布薩
(Babuza/Poavasa)
| colspan="2" |洪雅(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh/Pazex)
| rowspan="2" |-
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|Arikun
|Lloa
|馬卡道
|西拉雅
|四社熟番
|-
|1985-1991
|土田滋
|Kavalan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |Ketagalan
|Basay
|Kulon
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzahe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1991
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" |凱達格蘭(Ketagalan)
| colspan="4" |巴布薩(Babuza)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
| colspan="2" |巴賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1996
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |猴猴
(Qauqaut)
| colspan="3" |凱達格蘭(Ketagalan)
| rowspan="2" |龜崙
(Kulon)
| colspan="4" |巴布蘭(Baburan)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
|馬賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|四社熟番(Taivoan)
|-
|2006-2010
|李壬癸
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="3" |巴賽(凱達格蘭)
(Basay (Ketagalan))
|龜崙
(Kulon)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|巴宰
(Pazih)
|邵
(Thao)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|大武壠(Taivoan)
|}
=== Padetengan no finacadan (主要族群) ===
atdqx8qtz5jm38pmg5ct64ay6ok35lz
46897
46896
2025-07-07T01:08:43Z
Masaonikar
570
/* Padetengan no finacadan (主要族群) */
46897
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
Saki Pinpu finacadan a pisilisil, awaay ko masongila’ay a kadadoedo no pisilsil i pikowan no Dipong to Taywan. Itira sa i Netherland a mikowan dengan sa o no kasaniyaro’ a ngangan, oraan sa ko pidoedoan kasasilsil no sa’etal, masa’isal ko pinapina sa’etal no finacadan. Ono i Mancin ni Huang Shujing to “Fansu liukao” a tilid i, malecad to pakayni kasasilsil a palaan misiiked a 13 niyaro’ ko yincumin funacadan.
Tangasa no Dipongan a to’ak, ona Ino Yoshinori, awaya den'nojo a “Taiwan yicumin mondai” (1900) a tilidan itiya to madadoedo ko pisilsil misiiked, ikor to ni Ino Yoshinori a “Taiwan yincumin seici” (1900) a tilidan, itiya masalof ko kasasiiked no Pinpu finacadan, kasasiiked no Pinpu finacadan ira: Ketagalan, Kavalan, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Arikun, Lloa, Siraya, Makattao 10 finacadan.
Oni Ino Yoshinori a nisiikedan kadadoedo o kacipinangan to pidoedoan, ona Igawa Kazo, Ogawa Tadayoshi, Mabuchi Toichi o pasadakay to kasasiiked siroma no pisilsil (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b). o kalaliyangan ira ko pinapina:
Pakayni to na 2 finacadan Arikun ato Lloa o papalacecayen ko finacadan: o roma a hakasi pasilacecay han koni 2 finacadan, o Hoanya a finacadan han saan. Nika midotoc to no hakasi ca Yung Kayin and Chung Yulan a pisapinang i, paretatenga to Hoanya alatek o nano Folaohua (Fan) a moraraway ko pipasetek. Ono finacadan to inika sasiroma no pihamon, pako niyah sa ko paratatenga.
’Eca ko malecaday to no Ketagalan a finacadan, ano eca padoedoen ho ko pisiiked. Pakayni to sowalan hakasi ca Tsuchida Shigeru aci Lee Inkee paretatenga a nisowalan, oya Ketagalan finacadan salongan malitoloay kasasiroma no sowal saan: Basay, Leilang ato Kulon. Oya Siraiya, Taivoan ato Makattao o masasiromaay ano eca o cecay a finacadan. Tangasa anini o ’alomanay a hakasi a midoedoan tono mikarkaray to notamdawan, sowalan ato lodisan masapinang, patongal no finacadan pihamon to niyah, paretatenga o na toloay ngasaw o masasiromaay caayay kalecad a yincuminco[13][14][15][16][17][18].
Oni Ikawako no Zang itiniay ni Ino Kasunori saceker mapacomod ko Thao finacadan, o nano Pinpu finacadan ano eca o kaosanco finacadan.
==== Ikoray no kalalood a pisiiked (戰後的分類) ====
Pinapina mihecaan, no hakasi sakiPinpu finacadan a pisiiked, ira to ko fa’elohay a nengneng. No Dipong a hakasi ci Tsuchida Shigeru i 1985 mihecaan misiikedan (nengneng Tsuchida 1985), masiiked ko Pinpu finacadan to 12 finacadan: oya Kavalan, Basay, Ketagalan, Kulon, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Hoanya, Siraya, Makattao, Taivoan a finacadan.
Oni Li Yiyuan misiikedan to Pinpu finacadan masiiked 10 finacadan, oya Kavalan, Kentagalan, Luilang, Taokas, Papora, Babiza, Hoanya, Pazeh, Suisalien(Thau), Siraya finacadan[19]:14.
Taywan sowalan hakasi ci Li Rengui ira ko masasiromaay a nengneng, nai 1996 miheca “Taywan Pinpu finacadan kasasiiked ato kasasikihar masiiked” a tilid, pasadak to 7 finacadan 14 ko sangasaw a nengneng: Thau, Kavalan, Ketagalan [5], Baburan [6], Pazih, Hoanya, Siraya. Ikor pakayni i sowal fa’elohay kasapinang, I 2006 miheca ato 2010 miheca mihapiw to nitilidan, oya Taivoan ato Makattao nai kaetipay Siraya amasadak[13][14].
=== Kasamihecaan kasasiiked no Pinpu finacadan. (歷年平埔族群分類)[20][21][22][23] ===
{| class="wikitable"
| colspan="19" |'''歷年平埔族群分類'''
|-
|'''年代'''
|'''研究者'''
| colspan="17" |'''族名'''
|-
|1904
|伊能嘉矩
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Poavosa
|Arikun
|Lloa
|Pazzehe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makattao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1930
|移川子之藏
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
|Tao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1935
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzehe
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1944
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
|Luilang
| colspan="3" |Ketagalan
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1951
|張耀錡
|卡瓦蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" |巴布薩
(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|拍宰海
(Pazeh)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |西拉雅
(Siraya)
|四社熟番
(Taivoan)
|-
|1955
|李亦園
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
|雷朗
(Luilang)
| colspan="3" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺
(Babuza)
| colspan="2" |和安雅
(Hoanya)
|巴則海
(Pazeh)
|水沙連
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
| rowspan="2" |1970
| rowspan="2" |台灣省通志
| rowspan="2" |卡瓦蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" rowspan="2" |凱達格蘭
(Ketagalan)
| rowspan="2" |道卡斯
(Taokas)
| rowspan="2" |拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" rowspan="2" |巴布薩
(Babuza/Poavasa)
| colspan="2" |洪雅(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh/Pazex)
| rowspan="2" |-
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|Arikun
|Lloa
|馬卡道
|西拉雅
|四社熟番
|-
|1985-1991
|土田滋
|Kavalan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |Ketagalan
|Basay
|Kulon
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzahe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1991
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" |凱達格蘭(Ketagalan)
| colspan="4" |巴布薩(Babuza)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
| colspan="2" |巴賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1996
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |猴猴
(Qauqaut)
| colspan="3" |凱達格蘭(Ketagalan)
| rowspan="2" |龜崙
(Kulon)
| colspan="4" |巴布蘭(Baburan)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
|馬賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|四社熟番(Taivoan)
|-
|2006-2010
|李壬癸
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="3" |巴賽(凱達格蘭)
(Basay (Ketagalan))
|龜崙
(Kulon)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|巴宰
(Pazih)
|邵
(Thao)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|大武壠(Taivoan)
|}
=== Padetengan no finacadan (主要族群) ===
Ka’amis Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Tayal finacadan
Tayal Mie ngasaw
Kaetip ka’amis sowal finacadan
Saysyak finacadan (’ayaway pisiiked)
Kulon finacadan
Pazih finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal) [24][25]
Kahawu finacadan (palowad to sowal) [26][27][28]
Kaetip dafdafay sowal finacadan
Thao finacadan (’ayaway pisiiked)
Taokas finacadan (palowad to sowal) [29]
kb8g018tgye9gvsb2ovp0gylgvijre9
46898
46897
2025-07-07T01:09:04Z
Masaonikar
570
/* Padetengan no finacadan (主要族群) */
46898
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
Saki Pinpu finacadan a pisilisil, awaay ko masongila’ay a kadadoedo no pisilsil i pikowan no Dipong to Taywan. Itira sa i Netherland a mikowan dengan sa o no kasaniyaro’ a ngangan, oraan sa ko pidoedoan kasasilsil no sa’etal, masa’isal ko pinapina sa’etal no finacadan. Ono i Mancin ni Huang Shujing to “Fansu liukao” a tilid i, malecad to pakayni kasasilsil a palaan misiiked a 13 niyaro’ ko yincumin funacadan.
Tangasa no Dipongan a to’ak, ona Ino Yoshinori, awaya den'nojo a “Taiwan yicumin mondai” (1900) a tilidan itiya to madadoedo ko pisilsil misiiked, ikor to ni Ino Yoshinori a “Taiwan yincumin seici” (1900) a tilidan, itiya masalof ko kasasiiked no Pinpu finacadan, kasasiiked no Pinpu finacadan ira: Ketagalan, Kavalan, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Arikun, Lloa, Siraya, Makattao 10 finacadan.
Oni Ino Yoshinori a nisiikedan kadadoedo o kacipinangan to pidoedoan, ona Igawa Kazo, Ogawa Tadayoshi, Mabuchi Toichi o pasadakay to kasasiiked siroma no pisilsil (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b). o kalaliyangan ira ko pinapina:
Pakayni to na 2 finacadan Arikun ato Lloa o papalacecayen ko finacadan: o roma a hakasi pasilacecay han koni 2 finacadan, o Hoanya a finacadan han saan. Nika midotoc to no hakasi ca Yung Kayin and Chung Yulan a pisapinang i, paretatenga to Hoanya alatek o nano Folaohua (Fan) a moraraway ko pipasetek. Ono finacadan to inika sasiroma no pihamon, pako niyah sa ko paratatenga.
’Eca ko malecaday to no Ketagalan a finacadan, ano eca padoedoen ho ko pisiiked. Pakayni to sowalan hakasi ca Tsuchida Shigeru aci Lee Inkee paretatenga a nisowalan, oya Ketagalan finacadan salongan malitoloay kasasiroma no sowal saan: Basay, Leilang ato Kulon. Oya Siraiya, Taivoan ato Makattao o masasiromaay ano eca o cecay a finacadan. Tangasa anini o ’alomanay a hakasi a midoedoan tono mikarkaray to notamdawan, sowalan ato lodisan masapinang, patongal no finacadan pihamon to niyah, paretatenga o na toloay ngasaw o masasiromaay caayay kalecad a yincuminco[13][14][15][16][17][18].
Oni Ikawako no Zang itiniay ni Ino Kasunori saceker mapacomod ko Thao finacadan, o nano Pinpu finacadan ano eca o kaosanco finacadan.
==== Ikoray no kalalood a pisiiked (戰後的分類) ====
Pinapina mihecaan, no hakasi sakiPinpu finacadan a pisiiked, ira to ko fa’elohay a nengneng. No Dipong a hakasi ci Tsuchida Shigeru i 1985 mihecaan misiikedan (nengneng Tsuchida 1985), masiiked ko Pinpu finacadan to 12 finacadan: oya Kavalan, Basay, Ketagalan, Kulon, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Hoanya, Siraya, Makattao, Taivoan a finacadan.
Oni Li Yiyuan misiikedan to Pinpu finacadan masiiked 10 finacadan, oya Kavalan, Kentagalan, Luilang, Taokas, Papora, Babiza, Hoanya, Pazeh, Suisalien(Thau), Siraya finacadan[19]:14.
Taywan sowalan hakasi ci Li Rengui ira ko masasiromaay a nengneng, nai 1996 miheca “Taywan Pinpu finacadan kasasiiked ato kasasikihar masiiked” a tilid, pasadak to 7 finacadan 14 ko sangasaw a nengneng: Thau, Kavalan, Ketagalan [5], Baburan [6], Pazih, Hoanya, Siraya. Ikor pakayni i sowal fa’elohay kasapinang, I 2006 miheca ato 2010 miheca mihapiw to nitilidan, oya Taivoan ato Makattao nai kaetipay Siraya amasadak[13][14].
=== Kasamihecaan kasasiiked no Pinpu finacadan. (歷年平埔族群分類)[20][21][22][23] ===
{| class="wikitable"
| colspan="19" |'''歷年平埔族群分類'''
|-
|'''年代'''
|'''研究者'''
| colspan="17" |'''族名'''
|-
|1904
|伊能嘉矩
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Poavosa
|Arikun
|Lloa
|Pazzehe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makattao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1930
|移川子之藏
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
|Tao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1935
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzehe
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1944
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
|Luilang
| colspan="3" |Ketagalan
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1951
|張耀錡
|卡瓦蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" |巴布薩
(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|拍宰海
(Pazeh)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |西拉雅
(Siraya)
|四社熟番
(Taivoan)
|-
|1955
|李亦園
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
|雷朗
(Luilang)
| colspan="3" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺
(Babuza)
| colspan="2" |和安雅
(Hoanya)
|巴則海
(Pazeh)
|水沙連
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
| rowspan="2" |1970
| rowspan="2" |台灣省通志
| rowspan="2" |卡瓦蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" rowspan="2" |凱達格蘭
(Ketagalan)
| rowspan="2" |道卡斯
(Taokas)
| rowspan="2" |拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" rowspan="2" |巴布薩
(Babuza/Poavasa)
| colspan="2" |洪雅(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh/Pazex)
| rowspan="2" |-
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|Arikun
|Lloa
|馬卡道
|西拉雅
|四社熟番
|-
|1985-1991
|土田滋
|Kavalan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |Ketagalan
|Basay
|Kulon
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzahe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1991
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" |凱達格蘭(Ketagalan)
| colspan="4" |巴布薩(Babuza)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
| colspan="2" |巴賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1996
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |猴猴
(Qauqaut)
| colspan="3" |凱達格蘭(Ketagalan)
| rowspan="2" |龜崙
(Kulon)
| colspan="4" |巴布蘭(Baburan)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
|馬賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|四社熟番(Taivoan)
|-
|2006-2010
|李壬癸
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="3" |巴賽(凱達格蘭)
(Basay (Ketagalan))
|龜崙
(Kulon)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|巴宰
(Pazih)
|邵
(Thao)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|大武壠(Taivoan)
|}
=== Padetengan no finacadan (主要族群) ===
Ka’amis Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Tayal finacadan
Tayal Mie ngasaw
Kaetip ka’amis sowal finacadan
Saysyak finacadan (’ayaway pisiiked)
Kulon finacadan
Pazih finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal) [24][25]
Kahawu finacadan (palowad to sowal) [26][27][28]
Kaetip dafdafay sowal finacadan
Thao finacadan (’ayaway pisiiked)
Taokas finacadan (palowad to sowal) [29]
Papora finacadan
Babuza finacadan
Favorlang finacadan
Hoanya finacadan
Arikun finacadan
Lloa finacadan
g08lhi7g3rgwaisaok2msy177hebpgn
46899
46898
2025-07-07T01:09:33Z
Masaonikar
570
/* Padetengan no finacadan (主要族群) */
46899
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
Saki Pinpu finacadan a pisilisil, awaay ko masongila’ay a kadadoedo no pisilsil i pikowan no Dipong to Taywan. Itira sa i Netherland a mikowan dengan sa o no kasaniyaro’ a ngangan, oraan sa ko pidoedoan kasasilsil no sa’etal, masa’isal ko pinapina sa’etal no finacadan. Ono i Mancin ni Huang Shujing to “Fansu liukao” a tilid i, malecad to pakayni kasasilsil a palaan misiiked a 13 niyaro’ ko yincumin funacadan.
Tangasa no Dipongan a to’ak, ona Ino Yoshinori, awaya den'nojo a “Taiwan yicumin mondai” (1900) a tilidan itiya to madadoedo ko pisilsil misiiked, ikor to ni Ino Yoshinori a “Taiwan yincumin seici” (1900) a tilidan, itiya masalof ko kasasiiked no Pinpu finacadan, kasasiiked no Pinpu finacadan ira: Ketagalan, Kavalan, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Arikun, Lloa, Siraya, Makattao 10 finacadan.
Oni Ino Yoshinori a nisiikedan kadadoedo o kacipinangan to pidoedoan, ona Igawa Kazo, Ogawa Tadayoshi, Mabuchi Toichi o pasadakay to kasasiiked siroma no pisilsil (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b). o kalaliyangan ira ko pinapina:
Pakayni to na 2 finacadan Arikun ato Lloa o papalacecayen ko finacadan: o roma a hakasi pasilacecay han koni 2 finacadan, o Hoanya a finacadan han saan. Nika midotoc to no hakasi ca Yung Kayin and Chung Yulan a pisapinang i, paretatenga to Hoanya alatek o nano Folaohua (Fan) a moraraway ko pipasetek. Ono finacadan to inika sasiroma no pihamon, pako niyah sa ko paratatenga.
’Eca ko malecaday to no Ketagalan a finacadan, ano eca padoedoen ho ko pisiiked. Pakayni to sowalan hakasi ca Tsuchida Shigeru aci Lee Inkee paretatenga a nisowalan, oya Ketagalan finacadan salongan malitoloay kasasiroma no sowal saan: Basay, Leilang ato Kulon. Oya Siraiya, Taivoan ato Makattao o masasiromaay ano eca o cecay a finacadan. Tangasa anini o ’alomanay a hakasi a midoedoan tono mikarkaray to notamdawan, sowalan ato lodisan masapinang, patongal no finacadan pihamon to niyah, paretatenga o na toloay ngasaw o masasiromaay caayay kalecad a yincuminco[13][14][15][16][17][18].
Oni Ikawako no Zang itiniay ni Ino Kasunori saceker mapacomod ko Thao finacadan, o nano Pinpu finacadan ano eca o kaosanco finacadan.
==== Ikoray no kalalood a pisiiked (戰後的分類) ====
Pinapina mihecaan, no hakasi sakiPinpu finacadan a pisiiked, ira to ko fa’elohay a nengneng. No Dipong a hakasi ci Tsuchida Shigeru i 1985 mihecaan misiikedan (nengneng Tsuchida 1985), masiiked ko Pinpu finacadan to 12 finacadan: oya Kavalan, Basay, Ketagalan, Kulon, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Hoanya, Siraya, Makattao, Taivoan a finacadan.
Oni Li Yiyuan misiikedan to Pinpu finacadan masiiked 10 finacadan, oya Kavalan, Kentagalan, Luilang, Taokas, Papora, Babiza, Hoanya, Pazeh, Suisalien(Thau), Siraya finacadan[19]:14.
Taywan sowalan hakasi ci Li Rengui ira ko masasiromaay a nengneng, nai 1996 miheca “Taywan Pinpu finacadan kasasiiked ato kasasikihar masiiked” a tilid, pasadak to 7 finacadan 14 ko sangasaw a nengneng: Thau, Kavalan, Ketagalan [5], Baburan [6], Pazih, Hoanya, Siraya. Ikor pakayni i sowal fa’elohay kasapinang, I 2006 miheca ato 2010 miheca mihapiw to nitilidan, oya Taivoan ato Makattao nai kaetipay Siraya amasadak[13][14].
=== Kasamihecaan kasasiiked no Pinpu finacadan. (歷年平埔族群分類)[20][21][22][23] ===
{| class="wikitable"
| colspan="19" |'''歷年平埔族群分類'''
|-
|'''年代'''
|'''研究者'''
| colspan="17" |'''族名'''
|-
|1904
|伊能嘉矩
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Poavosa
|Arikun
|Lloa
|Pazzehe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makattao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1930
|移川子之藏
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
|Tao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1935
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzehe
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1944
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
|Luilang
| colspan="3" |Ketagalan
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1951
|張耀錡
|卡瓦蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" |巴布薩
(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|拍宰海
(Pazeh)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |西拉雅
(Siraya)
|四社熟番
(Taivoan)
|-
|1955
|李亦園
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
|雷朗
(Luilang)
| colspan="3" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺
(Babuza)
| colspan="2" |和安雅
(Hoanya)
|巴則海
(Pazeh)
|水沙連
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
| rowspan="2" |1970
| rowspan="2" |台灣省通志
| rowspan="2" |卡瓦蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" rowspan="2" |凱達格蘭
(Ketagalan)
| rowspan="2" |道卡斯
(Taokas)
| rowspan="2" |拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" rowspan="2" |巴布薩
(Babuza/Poavasa)
| colspan="2" |洪雅(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh/Pazex)
| rowspan="2" |-
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|Arikun
|Lloa
|馬卡道
|西拉雅
|四社熟番
|-
|1985-1991
|土田滋
|Kavalan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |Ketagalan
|Basay
|Kulon
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzahe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1991
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" |凱達格蘭(Ketagalan)
| colspan="4" |巴布薩(Babuza)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
| colspan="2" |巴賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1996
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |猴猴
(Qauqaut)
| colspan="3" |凱達格蘭(Ketagalan)
| rowspan="2" |龜崙
(Kulon)
| colspan="4" |巴布蘭(Baburan)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
|馬賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|四社熟番(Taivoan)
|-
|2006-2010
|李壬癸
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="3" |巴賽(凱達格蘭)
(Basay (Ketagalan))
|龜崙
(Kulon)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|巴宰
(Pazih)
|邵
(Thao)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|大武壠(Taivoan)
|}
=== Padetengan no finacadan (主要族群) ===
Ka’amis Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Tayal finacadan
Tayal Mie ngasaw
Kaetip ka’amis sowal finacadan
Saysyak finacadan (’ayaway pisiiked)
Kulon finacadan
Pazih finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal) [24][25]
Kahawu finacadan (palowad to sowal) [26][27][28]
Kaetip dafdafay sowal finacadan
Thao finacadan (’ayaway pisiiked)
Taokas finacadan (palowad to sowal) [29]
Papora finacadan
Babuza finacadan
Favorlang finacadan
Hoanya finacadan
Arikun finacadan
Lloa finacadan
Katimol Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Paiwan sowal finacadan
Paiwan Scaro ngasaw
Bunun sowal finacadan
Bunun finacadan Po ngasaw
Kawali Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Ka’amisay sowal finacadan
Kavalan finacadan (ira ho ko sowal)
Houhou finacadan
Ketagalan finacadan
Luilang finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal)[30]
Trobian finacadan
Linao finacadan
Kaetip katimolay sowal finacadan
Siraya finacadan (palowad to sowal)
Makatao finacadan
Tajialiyang tamdaw
Fangsuo tamdaw
Langqiao tamdaw
Xiaoliuqiu tamdaw
Taivoan finacadan (palowad to sowal) [7]
fd2qv8rn637hpqtpur3xf11yy52oomy
46900
46899
2025-07-07T01:10:07Z
Masaonikar
570
/* Padetengan no finacadan (主要族群) */
46900
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
Saki Pinpu finacadan a pisilisil, awaay ko masongila’ay a kadadoedo no pisilsil i pikowan no Dipong to Taywan. Itira sa i Netherland a mikowan dengan sa o no kasaniyaro’ a ngangan, oraan sa ko pidoedoan kasasilsil no sa’etal, masa’isal ko pinapina sa’etal no finacadan. Ono i Mancin ni Huang Shujing to “Fansu liukao” a tilid i, malecad to pakayni kasasilsil a palaan misiiked a 13 niyaro’ ko yincumin funacadan.
Tangasa no Dipongan a to’ak, ona Ino Yoshinori, awaya den'nojo a “Taiwan yicumin mondai” (1900) a tilidan itiya to madadoedo ko pisilsil misiiked, ikor to ni Ino Yoshinori a “Taiwan yincumin seici” (1900) a tilidan, itiya masalof ko kasasiiked no Pinpu finacadan, kasasiiked no Pinpu finacadan ira: Ketagalan, Kavalan, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Arikun, Lloa, Siraya, Makattao 10 finacadan.
Oni Ino Yoshinori a nisiikedan kadadoedo o kacipinangan to pidoedoan, ona Igawa Kazo, Ogawa Tadayoshi, Mabuchi Toichi o pasadakay to kasasiiked siroma no pisilsil (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b). o kalaliyangan ira ko pinapina:
Pakayni to na 2 finacadan Arikun ato Lloa o papalacecayen ko finacadan: o roma a hakasi pasilacecay han koni 2 finacadan, o Hoanya a finacadan han saan. Nika midotoc to no hakasi ca Yung Kayin and Chung Yulan a pisapinang i, paretatenga to Hoanya alatek o nano Folaohua (Fan) a moraraway ko pipasetek. Ono finacadan to inika sasiroma no pihamon, pako niyah sa ko paratatenga.
’Eca ko malecaday to no Ketagalan a finacadan, ano eca padoedoen ho ko pisiiked. Pakayni to sowalan hakasi ca Tsuchida Shigeru aci Lee Inkee paretatenga a nisowalan, oya Ketagalan finacadan salongan malitoloay kasasiroma no sowal saan: Basay, Leilang ato Kulon. Oya Siraiya, Taivoan ato Makattao o masasiromaay ano eca o cecay a finacadan. Tangasa anini o ’alomanay a hakasi a midoedoan tono mikarkaray to notamdawan, sowalan ato lodisan masapinang, patongal no finacadan pihamon to niyah, paretatenga o na toloay ngasaw o masasiromaay caayay kalecad a yincuminco[13][14][15][16][17][18].
Oni Ikawako no Zang itiniay ni Ino Kasunori saceker mapacomod ko Thao finacadan, o nano Pinpu finacadan ano eca o kaosanco finacadan.
==== Ikoray no kalalood a pisiiked (戰後的分類) ====
Pinapina mihecaan, no hakasi sakiPinpu finacadan a pisiiked, ira to ko fa’elohay a nengneng. No Dipong a hakasi ci Tsuchida Shigeru i 1985 mihecaan misiikedan (nengneng Tsuchida 1985), masiiked ko Pinpu finacadan to 12 finacadan: oya Kavalan, Basay, Ketagalan, Kulon, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Hoanya, Siraya, Makattao, Taivoan a finacadan.
Oni Li Yiyuan misiikedan to Pinpu finacadan masiiked 10 finacadan, oya Kavalan, Kentagalan, Luilang, Taokas, Papora, Babiza, Hoanya, Pazeh, Suisalien(Thau), Siraya finacadan[19]:14.
Taywan sowalan hakasi ci Li Rengui ira ko masasiromaay a nengneng, nai 1996 miheca “Taywan Pinpu finacadan kasasiiked ato kasasikihar masiiked” a tilid, pasadak to 7 finacadan 14 ko sangasaw a nengneng: Thau, Kavalan, Ketagalan [5], Baburan [6], Pazih, Hoanya, Siraya. Ikor pakayni i sowal fa’elohay kasapinang, I 2006 miheca ato 2010 miheca mihapiw to nitilidan, oya Taivoan ato Makattao nai kaetipay Siraya amasadak[13][14].
=== Kasamihecaan kasasiiked no Pinpu finacadan. (歷年平埔族群分類)[20][21][22][23] ===
{| class="wikitable"
| colspan="19" |'''歷年平埔族群分類'''
|-
|'''年代'''
|'''研究者'''
| colspan="17" |'''族名'''
|-
|1904
|伊能嘉矩
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Poavosa
|Arikun
|Lloa
|Pazzehe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makattao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1930
|移川子之藏
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
|Tao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1935
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzehe
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1944
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
|Luilang
| colspan="3" |Ketagalan
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1951
|張耀錡
|卡瓦蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" |巴布薩
(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|拍宰海
(Pazeh)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |西拉雅
(Siraya)
|四社熟番
(Taivoan)
|-
|1955
|李亦園
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
|雷朗
(Luilang)
| colspan="3" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺
(Babuza)
| colspan="2" |和安雅
(Hoanya)
|巴則海
(Pazeh)
|水沙連
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
| rowspan="2" |1970
| rowspan="2" |台灣省通志
| rowspan="2" |卡瓦蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" rowspan="2" |凱達格蘭
(Ketagalan)
| rowspan="2" |道卡斯
(Taokas)
| rowspan="2" |拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" rowspan="2" |巴布薩
(Babuza/Poavasa)
| colspan="2" |洪雅(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh/Pazex)
| rowspan="2" |-
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|Arikun
|Lloa
|馬卡道
|西拉雅
|四社熟番
|-
|1985-1991
|土田滋
|Kavalan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |Ketagalan
|Basay
|Kulon
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzahe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1991
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" |凱達格蘭(Ketagalan)
| colspan="4" |巴布薩(Babuza)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
| colspan="2" |巴賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1996
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |猴猴
(Qauqaut)
| colspan="3" |凱達格蘭(Ketagalan)
| rowspan="2" |龜崙
(Kulon)
| colspan="4" |巴布蘭(Baburan)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
|馬賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|四社熟番(Taivoan)
|-
|2006-2010
|李壬癸
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="3" |巴賽(凱達格蘭)
(Basay (Ketagalan))
|龜崙
(Kulon)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|巴宰
(Pazih)
|邵
(Thao)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|大武壠(Taivoan)
|}
=== Padetengan no finacadan (主要族群) ===
Ka’amis Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Tayal finacadan
Tayal Mie ngasaw
Kaetip ka’amis sowal finacadan
Saysyak finacadan (’ayaway pisiiked)
Kulon finacadan
Pazih finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal) [24][25]
Kahawu finacadan (palowad to sowal) [26][27][28]
Kaetip dafdafay sowal finacadan
Thao finacadan (’ayaway pisiiked)
Taokas finacadan (palowad to sowal) [29]
Papora finacadan
Babuza finacadan
Favorlang finacadan
Hoanya finacadan
Arikun finacadan
Lloa finacadan
Katimol Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Paiwan sowal finacadan
Paiwan Scaro ngasaw
Bunun sowal finacadan
Bunun finacadan Po ngasaw
Kawali Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Ka’amisay sowal finacadan
Kavalan finacadan (ira ho ko sowal)
Houhou finacadan
Ketagalan finacadan
Luilang finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal)[30]
Trobian finacadan
Linao finacadan
Kaetip katimolay sowal finacadan
Siraya finacadan (palowad to sowal)
Makatao finacadan
Tajialiyang tamdaw
Fangsuo tamdaw
Langqiao tamdaw
Xiaoliuqiu tamdaw
Taivoan finacadan (palowad to sowal) [7]
=== Ponka (文化) ===
rp3m3ekis7ikxd5ti4vy5dk3pxge4qt
46901
46900
2025-07-07T01:10:37Z
Masaonikar
570
/* Ponka (文化) */
46901
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
Saki Pinpu finacadan a pisilisil, awaay ko masongila’ay a kadadoedo no pisilsil i pikowan no Dipong to Taywan. Itira sa i Netherland a mikowan dengan sa o no kasaniyaro’ a ngangan, oraan sa ko pidoedoan kasasilsil no sa’etal, masa’isal ko pinapina sa’etal no finacadan. Ono i Mancin ni Huang Shujing to “Fansu liukao” a tilid i, malecad to pakayni kasasilsil a palaan misiiked a 13 niyaro’ ko yincumin funacadan.
Tangasa no Dipongan a to’ak, ona Ino Yoshinori, awaya den'nojo a “Taiwan yicumin mondai” (1900) a tilidan itiya to madadoedo ko pisilsil misiiked, ikor to ni Ino Yoshinori a “Taiwan yincumin seici” (1900) a tilidan, itiya masalof ko kasasiiked no Pinpu finacadan, kasasiiked no Pinpu finacadan ira: Ketagalan, Kavalan, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Arikun, Lloa, Siraya, Makattao 10 finacadan.
Oni Ino Yoshinori a nisiikedan kadadoedo o kacipinangan to pidoedoan, ona Igawa Kazo, Ogawa Tadayoshi, Mabuchi Toichi o pasadakay to kasasiiked siroma no pisilsil (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b). o kalaliyangan ira ko pinapina:
Pakayni to na 2 finacadan Arikun ato Lloa o papalacecayen ko finacadan: o roma a hakasi pasilacecay han koni 2 finacadan, o Hoanya a finacadan han saan. Nika midotoc to no hakasi ca Yung Kayin and Chung Yulan a pisapinang i, paretatenga to Hoanya alatek o nano Folaohua (Fan) a moraraway ko pipasetek. Ono finacadan to inika sasiroma no pihamon, pako niyah sa ko paratatenga.
’Eca ko malecaday to no Ketagalan a finacadan, ano eca padoedoen ho ko pisiiked. Pakayni to sowalan hakasi ca Tsuchida Shigeru aci Lee Inkee paretatenga a nisowalan, oya Ketagalan finacadan salongan malitoloay kasasiroma no sowal saan: Basay, Leilang ato Kulon. Oya Siraiya, Taivoan ato Makattao o masasiromaay ano eca o cecay a finacadan. Tangasa anini o ’alomanay a hakasi a midoedoan tono mikarkaray to notamdawan, sowalan ato lodisan masapinang, patongal no finacadan pihamon to niyah, paretatenga o na toloay ngasaw o masasiromaay caayay kalecad a yincuminco[13][14][15][16][17][18].
Oni Ikawako no Zang itiniay ni Ino Kasunori saceker mapacomod ko Thao finacadan, o nano Pinpu finacadan ano eca o kaosanco finacadan.
==== Ikoray no kalalood a pisiiked (戰後的分類) ====
Pinapina mihecaan, no hakasi sakiPinpu finacadan a pisiiked, ira to ko fa’elohay a nengneng. No Dipong a hakasi ci Tsuchida Shigeru i 1985 mihecaan misiikedan (nengneng Tsuchida 1985), masiiked ko Pinpu finacadan to 12 finacadan: oya Kavalan, Basay, Ketagalan, Kulon, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Hoanya, Siraya, Makattao, Taivoan a finacadan.
Oni Li Yiyuan misiikedan to Pinpu finacadan masiiked 10 finacadan, oya Kavalan, Kentagalan, Luilang, Taokas, Papora, Babiza, Hoanya, Pazeh, Suisalien(Thau), Siraya finacadan[19]:14.
Taywan sowalan hakasi ci Li Rengui ira ko masasiromaay a nengneng, nai 1996 miheca “Taywan Pinpu finacadan kasasiiked ato kasasikihar masiiked” a tilid, pasadak to 7 finacadan 14 ko sangasaw a nengneng: Thau, Kavalan, Ketagalan [5], Baburan [6], Pazih, Hoanya, Siraya. Ikor pakayni i sowal fa’elohay kasapinang, I 2006 miheca ato 2010 miheca mihapiw to nitilidan, oya Taivoan ato Makattao nai kaetipay Siraya amasadak[13][14].
=== Kasamihecaan kasasiiked no Pinpu finacadan. (歷年平埔族群分類)[20][21][22][23] ===
{| class="wikitable"
| colspan="19" |'''歷年平埔族群分類'''
|-
|'''年代'''
|'''研究者'''
| colspan="17" |'''族名'''
|-
|1904
|伊能嘉矩
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Poavosa
|Arikun
|Lloa
|Pazzehe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makattao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1930
|移川子之藏
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
|Tao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1935
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzehe
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1944
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
|Luilang
| colspan="3" |Ketagalan
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1951
|張耀錡
|卡瓦蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" |巴布薩
(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|拍宰海
(Pazeh)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |西拉雅
(Siraya)
|四社熟番
(Taivoan)
|-
|1955
|李亦園
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
|雷朗
(Luilang)
| colspan="3" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺
(Babuza)
| colspan="2" |和安雅
(Hoanya)
|巴則海
(Pazeh)
|水沙連
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
| rowspan="2" |1970
| rowspan="2" |台灣省通志
| rowspan="2" |卡瓦蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" rowspan="2" |凱達格蘭
(Ketagalan)
| rowspan="2" |道卡斯
(Taokas)
| rowspan="2" |拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" rowspan="2" |巴布薩
(Babuza/Poavasa)
| colspan="2" |洪雅(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh/Pazex)
| rowspan="2" |-
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|Arikun
|Lloa
|馬卡道
|西拉雅
|四社熟番
|-
|1985-1991
|土田滋
|Kavalan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |Ketagalan
|Basay
|Kulon
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzahe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1991
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" |凱達格蘭(Ketagalan)
| colspan="4" |巴布薩(Babuza)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
| colspan="2" |巴賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1996
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |猴猴
(Qauqaut)
| colspan="3" |凱達格蘭(Ketagalan)
| rowspan="2" |龜崙
(Kulon)
| colspan="4" |巴布蘭(Baburan)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
|馬賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|四社熟番(Taivoan)
|-
|2006-2010
|李壬癸
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="3" |巴賽(凱達格蘭)
(Basay (Ketagalan))
|龜崙
(Kulon)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|巴宰
(Pazih)
|邵
(Thao)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|大武壠(Taivoan)
|}
=== Padetengan no finacadan (主要族群) ===
Ka’amis Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Tayal finacadan
Tayal Mie ngasaw
Kaetip ka’amis sowal finacadan
Saysyak finacadan (’ayaway pisiiked)
Kulon finacadan
Pazih finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal) [24][25]
Kahawu finacadan (palowad to sowal) [26][27][28]
Kaetip dafdafay sowal finacadan
Thao finacadan (’ayaway pisiiked)
Taokas finacadan (palowad to sowal) [29]
Papora finacadan
Babuza finacadan
Favorlang finacadan
Hoanya finacadan
Arikun finacadan
Lloa finacadan
Katimol Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Paiwan sowal finacadan
Paiwan Scaro ngasaw
Bunun sowal finacadan
Bunun finacadan Po ngasaw
Kawali Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Ka’amisay sowal finacadan
Kavalan finacadan (ira ho ko sowal)
Houhou finacadan
Ketagalan finacadan
Luilang finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal)[30]
Trobian finacadan
Linao finacadan
Kaetip katimolay sowal finacadan
Siraya finacadan (palowad to sowal)
Makatao finacadan
Tajialiyang tamdaw
Fangsuo tamdaw
Langqiao tamdaw
Xiaoliuqiu tamdaw
Taivoan finacadan (palowad to sowal) [7]
=== Ponka (文化) ===
Pa’atayan ngangan (姓氏)
nzdvobt0gfynfm6ojt3htn75brbsn2s
46902
46901
2025-07-07T01:10:58Z
Masaonikar
570
/* Ponka (文化) */
46902
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
Saki Pinpu finacadan a pisilisil, awaay ko masongila’ay a kadadoedo no pisilsil i pikowan no Dipong to Taywan. Itira sa i Netherland a mikowan dengan sa o no kasaniyaro’ a ngangan, oraan sa ko pidoedoan kasasilsil no sa’etal, masa’isal ko pinapina sa’etal no finacadan. Ono i Mancin ni Huang Shujing to “Fansu liukao” a tilid i, malecad to pakayni kasasilsil a palaan misiiked a 13 niyaro’ ko yincumin funacadan.
Tangasa no Dipongan a to’ak, ona Ino Yoshinori, awaya den'nojo a “Taiwan yicumin mondai” (1900) a tilidan itiya to madadoedo ko pisilsil misiiked, ikor to ni Ino Yoshinori a “Taiwan yincumin seici” (1900) a tilidan, itiya masalof ko kasasiiked no Pinpu finacadan, kasasiiked no Pinpu finacadan ira: Ketagalan, Kavalan, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Arikun, Lloa, Siraya, Makattao 10 finacadan.
Oni Ino Yoshinori a nisiikedan kadadoedo o kacipinangan to pidoedoan, ona Igawa Kazo, Ogawa Tadayoshi, Mabuchi Toichi o pasadakay to kasasiiked siroma no pisilsil (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b). o kalaliyangan ira ko pinapina:
Pakayni to na 2 finacadan Arikun ato Lloa o papalacecayen ko finacadan: o roma a hakasi pasilacecay han koni 2 finacadan, o Hoanya a finacadan han saan. Nika midotoc to no hakasi ca Yung Kayin and Chung Yulan a pisapinang i, paretatenga to Hoanya alatek o nano Folaohua (Fan) a moraraway ko pipasetek. Ono finacadan to inika sasiroma no pihamon, pako niyah sa ko paratatenga.
’Eca ko malecaday to no Ketagalan a finacadan, ano eca padoedoen ho ko pisiiked. Pakayni to sowalan hakasi ca Tsuchida Shigeru aci Lee Inkee paretatenga a nisowalan, oya Ketagalan finacadan salongan malitoloay kasasiroma no sowal saan: Basay, Leilang ato Kulon. Oya Siraiya, Taivoan ato Makattao o masasiromaay ano eca o cecay a finacadan. Tangasa anini o ’alomanay a hakasi a midoedoan tono mikarkaray to notamdawan, sowalan ato lodisan masapinang, patongal no finacadan pihamon to niyah, paretatenga o na toloay ngasaw o masasiromaay caayay kalecad a yincuminco[13][14][15][16][17][18].
Oni Ikawako no Zang itiniay ni Ino Kasunori saceker mapacomod ko Thao finacadan, o nano Pinpu finacadan ano eca o kaosanco finacadan.
==== Ikoray no kalalood a pisiiked (戰後的分類) ====
Pinapina mihecaan, no hakasi sakiPinpu finacadan a pisiiked, ira to ko fa’elohay a nengneng. No Dipong a hakasi ci Tsuchida Shigeru i 1985 mihecaan misiikedan (nengneng Tsuchida 1985), masiiked ko Pinpu finacadan to 12 finacadan: oya Kavalan, Basay, Ketagalan, Kulon, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Hoanya, Siraya, Makattao, Taivoan a finacadan.
Oni Li Yiyuan misiikedan to Pinpu finacadan masiiked 10 finacadan, oya Kavalan, Kentagalan, Luilang, Taokas, Papora, Babiza, Hoanya, Pazeh, Suisalien(Thau), Siraya finacadan[19]:14.
Taywan sowalan hakasi ci Li Rengui ira ko masasiromaay a nengneng, nai 1996 miheca “Taywan Pinpu finacadan kasasiiked ato kasasikihar masiiked” a tilid, pasadak to 7 finacadan 14 ko sangasaw a nengneng: Thau, Kavalan, Ketagalan [5], Baburan [6], Pazih, Hoanya, Siraya. Ikor pakayni i sowal fa’elohay kasapinang, I 2006 miheca ato 2010 miheca mihapiw to nitilidan, oya Taivoan ato Makattao nai kaetipay Siraya amasadak[13][14].
=== Kasamihecaan kasasiiked no Pinpu finacadan. (歷年平埔族群分類)[20][21][22][23] ===
{| class="wikitable"
| colspan="19" |'''歷年平埔族群分類'''
|-
|'''年代'''
|'''研究者'''
| colspan="17" |'''族名'''
|-
|1904
|伊能嘉矩
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Poavosa
|Arikun
|Lloa
|Pazzehe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makattao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1930
|移川子之藏
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
|Tao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1935
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzehe
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1944
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
|Luilang
| colspan="3" |Ketagalan
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1951
|張耀錡
|卡瓦蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" |巴布薩
(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|拍宰海
(Pazeh)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |西拉雅
(Siraya)
|四社熟番
(Taivoan)
|-
|1955
|李亦園
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
|雷朗
(Luilang)
| colspan="3" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺
(Babuza)
| colspan="2" |和安雅
(Hoanya)
|巴則海
(Pazeh)
|水沙連
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
| rowspan="2" |1970
| rowspan="2" |台灣省通志
| rowspan="2" |卡瓦蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" rowspan="2" |凱達格蘭
(Ketagalan)
| rowspan="2" |道卡斯
(Taokas)
| rowspan="2" |拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" rowspan="2" |巴布薩
(Babuza/Poavasa)
| colspan="2" |洪雅(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh/Pazex)
| rowspan="2" |-
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|Arikun
|Lloa
|馬卡道
|西拉雅
|四社熟番
|-
|1985-1991
|土田滋
|Kavalan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |Ketagalan
|Basay
|Kulon
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzahe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1991
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" |凱達格蘭(Ketagalan)
| colspan="4" |巴布薩(Babuza)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
| colspan="2" |巴賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1996
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |猴猴
(Qauqaut)
| colspan="3" |凱達格蘭(Ketagalan)
| rowspan="2" |龜崙
(Kulon)
| colspan="4" |巴布蘭(Baburan)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
|馬賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|四社熟番(Taivoan)
|-
|2006-2010
|李壬癸
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="3" |巴賽(凱達格蘭)
(Basay (Ketagalan))
|龜崙
(Kulon)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|巴宰
(Pazih)
|邵
(Thao)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|大武壠(Taivoan)
|}
=== Padetengan no finacadan (主要族群) ===
Ka’amis Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Tayal finacadan
Tayal Mie ngasaw
Kaetip ka’amis sowal finacadan
Saysyak finacadan (’ayaway pisiiked)
Kulon finacadan
Pazih finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal) [24][25]
Kahawu finacadan (palowad to sowal) [26][27][28]
Kaetip dafdafay sowal finacadan
Thao finacadan (’ayaway pisiiked)
Taokas finacadan (palowad to sowal) [29]
Papora finacadan
Babuza finacadan
Favorlang finacadan
Hoanya finacadan
Arikun finacadan
Lloa finacadan
Katimol Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Paiwan sowal finacadan
Paiwan Scaro ngasaw
Bunun sowal finacadan
Bunun finacadan Po ngasaw
Kawali Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Ka’amisay sowal finacadan
Kavalan finacadan (ira ho ko sowal)
Houhou finacadan
Ketagalan finacadan
Luilang finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal)[30]
Trobian finacadan
Linao finacadan
Kaetip katimolay sowal finacadan
Siraya finacadan (palowad to sowal)
Makatao finacadan
Tajialiyang tamdaw
Fangsuo tamdaw
Langqiao tamdaw
Xiaoliuqiu tamdaw
Taivoan finacadan (palowad to sowal) [7]
=== Ponka (文化) ===
Pa’atayan ngangan (姓氏)
Tadamaan ko pa’atayan ngangan no Pinpu finacadan, nawhani masaPayrangay to, saka palasawad hananay to ko tadapa’atayan ngangan ato pipangangan a rocok no Pinpu finacadan, mialaay to tono Payrangan a pa’atayan, midotoc to mikadadoedoedo no finacadan ato sangasaw a pihamon, adihay to ko nipicamol to no Payrang tamdaw, Ngangay tamdaw, roma naikoran to no kalalood mafolaway a Payrang ira aca ko kasasiroma no pa’atayan ngangan, onini pa’atayan ngangan ato pafelian a mikadadoedoedo no finacadan, malo no Pinpu finacadan no niyah pihamonan ko tadamaanay pidotocan[31].
rcs8p23kefkdx2j90q1wah4crhjrxum
46903
46902
2025-07-07T01:11:18Z
Masaonikar
570
/* Ponka (文化) */
46903
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
Saki Pinpu finacadan a pisilisil, awaay ko masongila’ay a kadadoedo no pisilsil i pikowan no Dipong to Taywan. Itira sa i Netherland a mikowan dengan sa o no kasaniyaro’ a ngangan, oraan sa ko pidoedoan kasasilsil no sa’etal, masa’isal ko pinapina sa’etal no finacadan. Ono i Mancin ni Huang Shujing to “Fansu liukao” a tilid i, malecad to pakayni kasasilsil a palaan misiiked a 13 niyaro’ ko yincumin funacadan.
Tangasa no Dipongan a to’ak, ona Ino Yoshinori, awaya den'nojo a “Taiwan yicumin mondai” (1900) a tilidan itiya to madadoedo ko pisilsil misiiked, ikor to ni Ino Yoshinori a “Taiwan yincumin seici” (1900) a tilidan, itiya masalof ko kasasiiked no Pinpu finacadan, kasasiiked no Pinpu finacadan ira: Ketagalan, Kavalan, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Arikun, Lloa, Siraya, Makattao 10 finacadan.
Oni Ino Yoshinori a nisiikedan kadadoedo o kacipinangan to pidoedoan, ona Igawa Kazo, Ogawa Tadayoshi, Mabuchi Toichi o pasadakay to kasasiiked siroma no pisilsil (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b). o kalaliyangan ira ko pinapina:
Pakayni to na 2 finacadan Arikun ato Lloa o papalacecayen ko finacadan: o roma a hakasi pasilacecay han koni 2 finacadan, o Hoanya a finacadan han saan. Nika midotoc to no hakasi ca Yung Kayin and Chung Yulan a pisapinang i, paretatenga to Hoanya alatek o nano Folaohua (Fan) a moraraway ko pipasetek. Ono finacadan to inika sasiroma no pihamon, pako niyah sa ko paratatenga.
’Eca ko malecaday to no Ketagalan a finacadan, ano eca padoedoen ho ko pisiiked. Pakayni to sowalan hakasi ca Tsuchida Shigeru aci Lee Inkee paretatenga a nisowalan, oya Ketagalan finacadan salongan malitoloay kasasiroma no sowal saan: Basay, Leilang ato Kulon. Oya Siraiya, Taivoan ato Makattao o masasiromaay ano eca o cecay a finacadan. Tangasa anini o ’alomanay a hakasi a midoedoan tono mikarkaray to notamdawan, sowalan ato lodisan masapinang, patongal no finacadan pihamon to niyah, paretatenga o na toloay ngasaw o masasiromaay caayay kalecad a yincuminco[13][14][15][16][17][18].
Oni Ikawako no Zang itiniay ni Ino Kasunori saceker mapacomod ko Thao finacadan, o nano Pinpu finacadan ano eca o kaosanco finacadan.
==== Ikoray no kalalood a pisiiked (戰後的分類) ====
Pinapina mihecaan, no hakasi sakiPinpu finacadan a pisiiked, ira to ko fa’elohay a nengneng. No Dipong a hakasi ci Tsuchida Shigeru i 1985 mihecaan misiikedan (nengneng Tsuchida 1985), masiiked ko Pinpu finacadan to 12 finacadan: oya Kavalan, Basay, Ketagalan, Kulon, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Hoanya, Siraya, Makattao, Taivoan a finacadan.
Oni Li Yiyuan misiikedan to Pinpu finacadan masiiked 10 finacadan, oya Kavalan, Kentagalan, Luilang, Taokas, Papora, Babiza, Hoanya, Pazeh, Suisalien(Thau), Siraya finacadan[19]:14.
Taywan sowalan hakasi ci Li Rengui ira ko masasiromaay a nengneng, nai 1996 miheca “Taywan Pinpu finacadan kasasiiked ato kasasikihar masiiked” a tilid, pasadak to 7 finacadan 14 ko sangasaw a nengneng: Thau, Kavalan, Ketagalan [5], Baburan [6], Pazih, Hoanya, Siraya. Ikor pakayni i sowal fa’elohay kasapinang, I 2006 miheca ato 2010 miheca mihapiw to nitilidan, oya Taivoan ato Makattao nai kaetipay Siraya amasadak[13][14].
=== Kasamihecaan kasasiiked no Pinpu finacadan. (歷年平埔族群分類)[20][21][22][23] ===
{| class="wikitable"
| colspan="19" |'''歷年平埔族群分類'''
|-
|'''年代'''
|'''研究者'''
| colspan="17" |'''族名'''
|-
|1904
|伊能嘉矩
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Poavosa
|Arikun
|Lloa
|Pazzehe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makattao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1930
|移川子之藏
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
|Tao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1935
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzehe
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1944
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
|Luilang
| colspan="3" |Ketagalan
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1951
|張耀錡
|卡瓦蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" |巴布薩
(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|拍宰海
(Pazeh)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |西拉雅
(Siraya)
|四社熟番
(Taivoan)
|-
|1955
|李亦園
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
|雷朗
(Luilang)
| colspan="3" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺
(Babuza)
| colspan="2" |和安雅
(Hoanya)
|巴則海
(Pazeh)
|水沙連
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
| rowspan="2" |1970
| rowspan="2" |台灣省通志
| rowspan="2" |卡瓦蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" rowspan="2" |凱達格蘭
(Ketagalan)
| rowspan="2" |道卡斯
(Taokas)
| rowspan="2" |拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" rowspan="2" |巴布薩
(Babuza/Poavasa)
| colspan="2" |洪雅(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh/Pazex)
| rowspan="2" |-
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|Arikun
|Lloa
|馬卡道
|西拉雅
|四社熟番
|-
|1985-1991
|土田滋
|Kavalan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |Ketagalan
|Basay
|Kulon
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzahe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1991
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" |凱達格蘭(Ketagalan)
| colspan="4" |巴布薩(Babuza)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
| colspan="2" |巴賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1996
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |猴猴
(Qauqaut)
| colspan="3" |凱達格蘭(Ketagalan)
| rowspan="2" |龜崙
(Kulon)
| colspan="4" |巴布蘭(Baburan)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
|馬賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|四社熟番(Taivoan)
|-
|2006-2010
|李壬癸
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="3" |巴賽(凱達格蘭)
(Basay (Ketagalan))
|龜崙
(Kulon)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|巴宰
(Pazih)
|邵
(Thao)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|大武壠(Taivoan)
|}
=== Padetengan no finacadan (主要族群) ===
Ka’amis Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Tayal finacadan
Tayal Mie ngasaw
Kaetip ka’amis sowal finacadan
Saysyak finacadan (’ayaway pisiiked)
Kulon finacadan
Pazih finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal) [24][25]
Kahawu finacadan (palowad to sowal) [26][27][28]
Kaetip dafdafay sowal finacadan
Thao finacadan (’ayaway pisiiked)
Taokas finacadan (palowad to sowal) [29]
Papora finacadan
Babuza finacadan
Favorlang finacadan
Hoanya finacadan
Arikun finacadan
Lloa finacadan
Katimol Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Paiwan sowal finacadan
Paiwan Scaro ngasaw
Bunun sowal finacadan
Bunun finacadan Po ngasaw
Kawali Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Ka’amisay sowal finacadan
Kavalan finacadan (ira ho ko sowal)
Houhou finacadan
Ketagalan finacadan
Luilang finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal)[30]
Trobian finacadan
Linao finacadan
Kaetip katimolay sowal finacadan
Siraya finacadan (palowad to sowal)
Makatao finacadan
Tajialiyang tamdaw
Fangsuo tamdaw
Langqiao tamdaw
Xiaoliuqiu tamdaw
Taivoan finacadan (palowad to sowal) [7]
=== Ponka (文化) ===
Pa’atayan ngangan (姓氏)
Tadamaan ko pa’atayan ngangan no Pinpu finacadan, nawhani masaPayrangay to, saka palasawad hananay to ko tadapa’atayan ngangan ato pipangangan a rocok no Pinpu finacadan, mialaay to tono Payrangan a pa’atayan, midotoc to mikadadoedoedo no finacadan ato sangasaw a pihamon, adihay to ko nipicamol to no Payrang tamdaw, Ngangay tamdaw, roma naikoran to no kalalood mafolaway a Payrang ira aca ko kasasiroma no pa’atayan ngangan, onini pa’atayan ngangan ato pafelian a mikadadoedoedo no finacadan, malo no Pinpu finacadan no niyah pihamonan ko tadamaanay pidotocan[31].
Pafalian a pa’atayan ngangan: Pan
Roma pa’atayan ngangan: Chen, Liu, Huang, Dai, Lai.
Tadamaan pa’atayan ngangan: Bing, Yue, Bang, Yi, Ji, Yi, Li, Mao, Mao, Tong, Nian, Dong, Yan, Ai, He, Cheng, Mai, Hou, Biao, Hong, Shuang, Jiao, Feng, Shi, Zhang, Zhui, Chu, Nai, Wei, Du, Zhen, Yu, Jie, Zhao, Yong, Hu, Zhen, Xie, Mai, Zhang, Xi, Yong, Yi, Jie, Bei, Liu, Shui, Li, Gang, Kun, Zhuo, Ya, Tuo, Mi, Wu, Xin, Kang, Zhang, Chang, Shuang, Gan, Zhuang.
0sxfvzak3bl3trykgaenekvucnp76j4
46904
46903
2025-07-07T01:11:48Z
Masaonikar
570
/* Ponka (文化) */
46904
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
Saki Pinpu finacadan a pisilisil, awaay ko masongila’ay a kadadoedo no pisilsil i pikowan no Dipong to Taywan. Itira sa i Netherland a mikowan dengan sa o no kasaniyaro’ a ngangan, oraan sa ko pidoedoan kasasilsil no sa’etal, masa’isal ko pinapina sa’etal no finacadan. Ono i Mancin ni Huang Shujing to “Fansu liukao” a tilid i, malecad to pakayni kasasilsil a palaan misiiked a 13 niyaro’ ko yincumin funacadan.
Tangasa no Dipongan a to’ak, ona Ino Yoshinori, awaya den'nojo a “Taiwan yicumin mondai” (1900) a tilidan itiya to madadoedo ko pisilsil misiiked, ikor to ni Ino Yoshinori a “Taiwan yincumin seici” (1900) a tilidan, itiya masalof ko kasasiiked no Pinpu finacadan, kasasiiked no Pinpu finacadan ira: Ketagalan, Kavalan, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Arikun, Lloa, Siraya, Makattao 10 finacadan.
Oni Ino Yoshinori a nisiikedan kadadoedo o kacipinangan to pidoedoan, ona Igawa Kazo, Ogawa Tadayoshi, Mabuchi Toichi o pasadakay to kasasiiked siroma no pisilsil (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b). o kalaliyangan ira ko pinapina:
Pakayni to na 2 finacadan Arikun ato Lloa o papalacecayen ko finacadan: o roma a hakasi pasilacecay han koni 2 finacadan, o Hoanya a finacadan han saan. Nika midotoc to no hakasi ca Yung Kayin and Chung Yulan a pisapinang i, paretatenga to Hoanya alatek o nano Folaohua (Fan) a moraraway ko pipasetek. Ono finacadan to inika sasiroma no pihamon, pako niyah sa ko paratatenga.
’Eca ko malecaday to no Ketagalan a finacadan, ano eca padoedoen ho ko pisiiked. Pakayni to sowalan hakasi ca Tsuchida Shigeru aci Lee Inkee paretatenga a nisowalan, oya Ketagalan finacadan salongan malitoloay kasasiroma no sowal saan: Basay, Leilang ato Kulon. Oya Siraiya, Taivoan ato Makattao o masasiromaay ano eca o cecay a finacadan. Tangasa anini o ’alomanay a hakasi a midoedoan tono mikarkaray to notamdawan, sowalan ato lodisan masapinang, patongal no finacadan pihamon to niyah, paretatenga o na toloay ngasaw o masasiromaay caayay kalecad a yincuminco[13][14][15][16][17][18].
Oni Ikawako no Zang itiniay ni Ino Kasunori saceker mapacomod ko Thao finacadan, o nano Pinpu finacadan ano eca o kaosanco finacadan.
==== Ikoray no kalalood a pisiiked (戰後的分類) ====
Pinapina mihecaan, no hakasi sakiPinpu finacadan a pisiiked, ira to ko fa’elohay a nengneng. No Dipong a hakasi ci Tsuchida Shigeru i 1985 mihecaan misiikedan (nengneng Tsuchida 1985), masiiked ko Pinpu finacadan to 12 finacadan: oya Kavalan, Basay, Ketagalan, Kulon, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Hoanya, Siraya, Makattao, Taivoan a finacadan.
Oni Li Yiyuan misiikedan to Pinpu finacadan masiiked 10 finacadan, oya Kavalan, Kentagalan, Luilang, Taokas, Papora, Babiza, Hoanya, Pazeh, Suisalien(Thau), Siraya finacadan[19]:14.
Taywan sowalan hakasi ci Li Rengui ira ko masasiromaay a nengneng, nai 1996 miheca “Taywan Pinpu finacadan kasasiiked ato kasasikihar masiiked” a tilid, pasadak to 7 finacadan 14 ko sangasaw a nengneng: Thau, Kavalan, Ketagalan [5], Baburan [6], Pazih, Hoanya, Siraya. Ikor pakayni i sowal fa’elohay kasapinang, I 2006 miheca ato 2010 miheca mihapiw to nitilidan, oya Taivoan ato Makattao nai kaetipay Siraya amasadak[13][14].
=== Kasamihecaan kasasiiked no Pinpu finacadan. (歷年平埔族群分類)[20][21][22][23] ===
{| class="wikitable"
| colspan="19" |'''歷年平埔族群分類'''
|-
|'''年代'''
|'''研究者'''
| colspan="17" |'''族名'''
|-
|1904
|伊能嘉矩
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Poavosa
|Arikun
|Lloa
|Pazzehe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makattao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1930
|移川子之藏
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
|Tao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1935
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzehe
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1944
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
|Luilang
| colspan="3" |Ketagalan
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1951
|張耀錡
|卡瓦蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" |巴布薩
(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|拍宰海
(Pazeh)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |西拉雅
(Siraya)
|四社熟番
(Taivoan)
|-
|1955
|李亦園
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
|雷朗
(Luilang)
| colspan="3" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺
(Babuza)
| colspan="2" |和安雅
(Hoanya)
|巴則海
(Pazeh)
|水沙連
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
| rowspan="2" |1970
| rowspan="2" |台灣省通志
| rowspan="2" |卡瓦蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" rowspan="2" |凱達格蘭
(Ketagalan)
| rowspan="2" |道卡斯
(Taokas)
| rowspan="2" |拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" rowspan="2" |巴布薩
(Babuza/Poavasa)
| colspan="2" |洪雅(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh/Pazex)
| rowspan="2" |-
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|Arikun
|Lloa
|馬卡道
|西拉雅
|四社熟番
|-
|1985-1991
|土田滋
|Kavalan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |Ketagalan
|Basay
|Kulon
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzahe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1991
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" |凱達格蘭(Ketagalan)
| colspan="4" |巴布薩(Babuza)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
| colspan="2" |巴賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1996
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |猴猴
(Qauqaut)
| colspan="3" |凱達格蘭(Ketagalan)
| rowspan="2" |龜崙
(Kulon)
| colspan="4" |巴布蘭(Baburan)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
|馬賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|四社熟番(Taivoan)
|-
|2006-2010
|李壬癸
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="3" |巴賽(凱達格蘭)
(Basay (Ketagalan))
|龜崙
(Kulon)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|巴宰
(Pazih)
|邵
(Thao)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|大武壠(Taivoan)
|}
=== Padetengan no finacadan (主要族群) ===
Ka’amis Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Tayal finacadan
Tayal Mie ngasaw
Kaetip ka’amis sowal finacadan
Saysyak finacadan (’ayaway pisiiked)
Kulon finacadan
Pazih finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal) [24][25]
Kahawu finacadan (palowad to sowal) [26][27][28]
Kaetip dafdafay sowal finacadan
Thao finacadan (’ayaway pisiiked)
Taokas finacadan (palowad to sowal) [29]
Papora finacadan
Babuza finacadan
Favorlang finacadan
Hoanya finacadan
Arikun finacadan
Lloa finacadan
Katimol Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Paiwan sowal finacadan
Paiwan Scaro ngasaw
Bunun sowal finacadan
Bunun finacadan Po ngasaw
Kawali Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Ka’amisay sowal finacadan
Kavalan finacadan (ira ho ko sowal)
Houhou finacadan
Ketagalan finacadan
Luilang finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal)[30]
Trobian finacadan
Linao finacadan
Kaetip katimolay sowal finacadan
Siraya finacadan (palowad to sowal)
Makatao finacadan
Tajialiyang tamdaw
Fangsuo tamdaw
Langqiao tamdaw
Xiaoliuqiu tamdaw
Taivoan finacadan (palowad to sowal) [7]
=== Ponka (文化) ===
Pa’atayan ngangan (姓氏)
Tadamaan ko pa’atayan ngangan no Pinpu finacadan, nawhani masaPayrangay to, saka palasawad hananay to ko tadapa’atayan ngangan ato pipangangan a rocok no Pinpu finacadan, mialaay to tono Payrangan a pa’atayan, midotoc to mikadadoedoedo no finacadan ato sangasaw a pihamon, adihay to ko nipicamol to no Payrang tamdaw, Ngangay tamdaw, roma naikoran to no kalalood mafolaway a Payrang ira aca ko kasasiroma no pa’atayan ngangan, onini pa’atayan ngangan ato pafelian a mikadadoedoedo no finacadan, malo no Pinpu finacadan no niyah pihamonan ko tadamaanay pidotocan[31].
Pafalian a pa’atayan ngangan: Pan
Roma pa’atayan ngangan: Chen, Liu, Huang, Dai, Lai.
Tadamaan pa’atayan ngangan: Bing, Yue, Bang, Yi, Ji, Yi, Li, Mao, Mao, Tong, Nian, Dong, Yan, Ai, He, Cheng, Mai, Hou, Biao, Hong, Shuang, Jiao, Feng, Shi, Zhang, Zhui, Chu, Nai, Wei, Du, Zhen, Yu, Jie, Zhao, Yong, Hu, Zhen, Xie, Mai, Zhang, Xi, Yong, Yi, Jie, Bei, Liu, Shui, Li, Gang, Kun, Zhuo, Ya, Tuo, Mi, Wu, Xin, Kang, Zhang, Chang, Shuang, Gan, Zhuang.
=== Lisin (祭祀) ===
jecftsx9xh5fba45tpxd18s903kaltd
46905
46904
2025-07-07T01:12:05Z
Masaonikar
570
/* Lisin (祭祀) */
46905
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
Saki Pinpu finacadan a pisilisil, awaay ko masongila’ay a kadadoedo no pisilsil i pikowan no Dipong to Taywan. Itira sa i Netherland a mikowan dengan sa o no kasaniyaro’ a ngangan, oraan sa ko pidoedoan kasasilsil no sa’etal, masa’isal ko pinapina sa’etal no finacadan. Ono i Mancin ni Huang Shujing to “Fansu liukao” a tilid i, malecad to pakayni kasasilsil a palaan misiiked a 13 niyaro’ ko yincumin funacadan.
Tangasa no Dipongan a to’ak, ona Ino Yoshinori, awaya den'nojo a “Taiwan yicumin mondai” (1900) a tilidan itiya to madadoedo ko pisilsil misiiked, ikor to ni Ino Yoshinori a “Taiwan yincumin seici” (1900) a tilidan, itiya masalof ko kasasiiked no Pinpu finacadan, kasasiiked no Pinpu finacadan ira: Ketagalan, Kavalan, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Arikun, Lloa, Siraya, Makattao 10 finacadan.
Oni Ino Yoshinori a nisiikedan kadadoedo o kacipinangan to pidoedoan, ona Igawa Kazo, Ogawa Tadayoshi, Mabuchi Toichi o pasadakay to kasasiiked siroma no pisilsil (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b). o kalaliyangan ira ko pinapina:
Pakayni to na 2 finacadan Arikun ato Lloa o papalacecayen ko finacadan: o roma a hakasi pasilacecay han koni 2 finacadan, o Hoanya a finacadan han saan. Nika midotoc to no hakasi ca Yung Kayin and Chung Yulan a pisapinang i, paretatenga to Hoanya alatek o nano Folaohua (Fan) a moraraway ko pipasetek. Ono finacadan to inika sasiroma no pihamon, pako niyah sa ko paratatenga.
’Eca ko malecaday to no Ketagalan a finacadan, ano eca padoedoen ho ko pisiiked. Pakayni to sowalan hakasi ca Tsuchida Shigeru aci Lee Inkee paretatenga a nisowalan, oya Ketagalan finacadan salongan malitoloay kasasiroma no sowal saan: Basay, Leilang ato Kulon. Oya Siraiya, Taivoan ato Makattao o masasiromaay ano eca o cecay a finacadan. Tangasa anini o ’alomanay a hakasi a midoedoan tono mikarkaray to notamdawan, sowalan ato lodisan masapinang, patongal no finacadan pihamon to niyah, paretatenga o na toloay ngasaw o masasiromaay caayay kalecad a yincuminco[13][14][15][16][17][18].
Oni Ikawako no Zang itiniay ni Ino Kasunori saceker mapacomod ko Thao finacadan, o nano Pinpu finacadan ano eca o kaosanco finacadan.
==== Ikoray no kalalood a pisiiked (戰後的分類) ====
Pinapina mihecaan, no hakasi sakiPinpu finacadan a pisiiked, ira to ko fa’elohay a nengneng. No Dipong a hakasi ci Tsuchida Shigeru i 1985 mihecaan misiikedan (nengneng Tsuchida 1985), masiiked ko Pinpu finacadan to 12 finacadan: oya Kavalan, Basay, Ketagalan, Kulon, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Hoanya, Siraya, Makattao, Taivoan a finacadan.
Oni Li Yiyuan misiikedan to Pinpu finacadan masiiked 10 finacadan, oya Kavalan, Kentagalan, Luilang, Taokas, Papora, Babiza, Hoanya, Pazeh, Suisalien(Thau), Siraya finacadan[19]:14.
Taywan sowalan hakasi ci Li Rengui ira ko masasiromaay a nengneng, nai 1996 miheca “Taywan Pinpu finacadan kasasiiked ato kasasikihar masiiked” a tilid, pasadak to 7 finacadan 14 ko sangasaw a nengneng: Thau, Kavalan, Ketagalan [5], Baburan [6], Pazih, Hoanya, Siraya. Ikor pakayni i sowal fa’elohay kasapinang, I 2006 miheca ato 2010 miheca mihapiw to nitilidan, oya Taivoan ato Makattao nai kaetipay Siraya amasadak[13][14].
=== Kasamihecaan kasasiiked no Pinpu finacadan. (歷年平埔族群分類)[20][21][22][23] ===
{| class="wikitable"
| colspan="19" |'''歷年平埔族群分類'''
|-
|'''年代'''
|'''研究者'''
| colspan="17" |'''族名'''
|-
|1904
|伊能嘉矩
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Poavosa
|Arikun
|Lloa
|Pazzehe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makattao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1930
|移川子之藏
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
|Tao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1935
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzehe
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1944
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
|Luilang
| colspan="3" |Ketagalan
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1951
|張耀錡
|卡瓦蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" |巴布薩
(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|拍宰海
(Pazeh)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |西拉雅
(Siraya)
|四社熟番
(Taivoan)
|-
|1955
|李亦園
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
|雷朗
(Luilang)
| colspan="3" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺
(Babuza)
| colspan="2" |和安雅
(Hoanya)
|巴則海
(Pazeh)
|水沙連
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
| rowspan="2" |1970
| rowspan="2" |台灣省通志
| rowspan="2" |卡瓦蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" rowspan="2" |凱達格蘭
(Ketagalan)
| rowspan="2" |道卡斯
(Taokas)
| rowspan="2" |拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" rowspan="2" |巴布薩
(Babuza/Poavasa)
| colspan="2" |洪雅(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh/Pazex)
| rowspan="2" |-
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|Arikun
|Lloa
|馬卡道
|西拉雅
|四社熟番
|-
|1985-1991
|土田滋
|Kavalan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |Ketagalan
|Basay
|Kulon
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzahe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1991
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" |凱達格蘭(Ketagalan)
| colspan="4" |巴布薩(Babuza)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
| colspan="2" |巴賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1996
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |猴猴
(Qauqaut)
| colspan="3" |凱達格蘭(Ketagalan)
| rowspan="2" |龜崙
(Kulon)
| colspan="4" |巴布蘭(Baburan)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
|馬賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|四社熟番(Taivoan)
|-
|2006-2010
|李壬癸
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="3" |巴賽(凱達格蘭)
(Basay (Ketagalan))
|龜崙
(Kulon)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|巴宰
(Pazih)
|邵
(Thao)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|大武壠(Taivoan)
|}
=== Padetengan no finacadan (主要族群) ===
Ka’amis Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Tayal finacadan
Tayal Mie ngasaw
Kaetip ka’amis sowal finacadan
Saysyak finacadan (’ayaway pisiiked)
Kulon finacadan
Pazih finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal) [24][25]
Kahawu finacadan (palowad to sowal) [26][27][28]
Kaetip dafdafay sowal finacadan
Thao finacadan (’ayaway pisiiked)
Taokas finacadan (palowad to sowal) [29]
Papora finacadan
Babuza finacadan
Favorlang finacadan
Hoanya finacadan
Arikun finacadan
Lloa finacadan
Katimol Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Paiwan sowal finacadan
Paiwan Scaro ngasaw
Bunun sowal finacadan
Bunun finacadan Po ngasaw
Kawali Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Ka’amisay sowal finacadan
Kavalan finacadan (ira ho ko sowal)
Houhou finacadan
Ketagalan finacadan
Luilang finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal)[30]
Trobian finacadan
Linao finacadan
Kaetip katimolay sowal finacadan
Siraya finacadan (palowad to sowal)
Makatao finacadan
Tajialiyang tamdaw
Fangsuo tamdaw
Langqiao tamdaw
Xiaoliuqiu tamdaw
Taivoan finacadan (palowad to sowal) [7]
=== Ponka (文化) ===
Pa’atayan ngangan (姓氏)
Tadamaan ko pa’atayan ngangan no Pinpu finacadan, nawhani masaPayrangay to, saka palasawad hananay to ko tadapa’atayan ngangan ato pipangangan a rocok no Pinpu finacadan, mialaay to tono Payrangan a pa’atayan, midotoc to mikadadoedoedo no finacadan ato sangasaw a pihamon, adihay to ko nipicamol to no Payrang tamdaw, Ngangay tamdaw, roma naikoran to no kalalood mafolaway a Payrang ira aca ko kasasiroma no pa’atayan ngangan, onini pa’atayan ngangan ato pafelian a mikadadoedoedo no finacadan, malo no Pinpu finacadan no niyah pihamonan ko tadamaanay pidotocan[31].
Pafalian a pa’atayan ngangan: Pan
Roma pa’atayan ngangan: Chen, Liu, Huang, Dai, Lai.
Tadamaan pa’atayan ngangan: Bing, Yue, Bang, Yi, Ji, Yi, Li, Mao, Mao, Tong, Nian, Dong, Yan, Ai, He, Cheng, Mai, Hou, Biao, Hong, Shuang, Jiao, Feng, Shi, Zhang, Zhui, Chu, Nai, Wei, Du, Zhen, Yu, Jie, Zhao, Yong, Hu, Zhen, Xie, Mai, Zhang, Xi, Yong, Yi, Jie, Bei, Liu, Shui, Li, Gang, Kun, Zhuo, Ya, Tuo, Mi, Wu, Xin, Kang, Zhang, Chang, Shuang, Gan, Zhuang.
=== Lisin (祭祀) ===
Itini i ka’oripan to romi’ami’adan ko kaira no lisin no Pinpu finacadan, ano sowalen, patodongan no lisin oya serayan a kinaira ko nito’ongan, o pakayraan no pidemak o nikaira no to’asan a pingodo. Siikeden, malitoloay ko pita’ong no Pinpu finacadan to tato’asan:
gc5fbbpi8r0q27ixmdxx360ohivjwo7
46906
46905
2025-07-07T01:12:24Z
Masaonikar
570
/* Lisin (祭祀) */
46906
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
Saki Pinpu finacadan a pisilisil, awaay ko masongila’ay a kadadoedo no pisilsil i pikowan no Dipong to Taywan. Itira sa i Netherland a mikowan dengan sa o no kasaniyaro’ a ngangan, oraan sa ko pidoedoan kasasilsil no sa’etal, masa’isal ko pinapina sa’etal no finacadan. Ono i Mancin ni Huang Shujing to “Fansu liukao” a tilid i, malecad to pakayni kasasilsil a palaan misiiked a 13 niyaro’ ko yincumin funacadan.
Tangasa no Dipongan a to’ak, ona Ino Yoshinori, awaya den'nojo a “Taiwan yicumin mondai” (1900) a tilidan itiya to madadoedo ko pisilsil misiiked, ikor to ni Ino Yoshinori a “Taiwan yincumin seici” (1900) a tilidan, itiya masalof ko kasasiiked no Pinpu finacadan, kasasiiked no Pinpu finacadan ira: Ketagalan, Kavalan, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Arikun, Lloa, Siraya, Makattao 10 finacadan.
Oni Ino Yoshinori a nisiikedan kadadoedo o kacipinangan to pidoedoan, ona Igawa Kazo, Ogawa Tadayoshi, Mabuchi Toichi o pasadakay to kasasiiked siroma no pisilsil (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b). o kalaliyangan ira ko pinapina:
Pakayni to na 2 finacadan Arikun ato Lloa o papalacecayen ko finacadan: o roma a hakasi pasilacecay han koni 2 finacadan, o Hoanya a finacadan han saan. Nika midotoc to no hakasi ca Yung Kayin and Chung Yulan a pisapinang i, paretatenga to Hoanya alatek o nano Folaohua (Fan) a moraraway ko pipasetek. Ono finacadan to inika sasiroma no pihamon, pako niyah sa ko paratatenga.
’Eca ko malecaday to no Ketagalan a finacadan, ano eca padoedoen ho ko pisiiked. Pakayni to sowalan hakasi ca Tsuchida Shigeru aci Lee Inkee paretatenga a nisowalan, oya Ketagalan finacadan salongan malitoloay kasasiroma no sowal saan: Basay, Leilang ato Kulon. Oya Siraiya, Taivoan ato Makattao o masasiromaay ano eca o cecay a finacadan. Tangasa anini o ’alomanay a hakasi a midoedoan tono mikarkaray to notamdawan, sowalan ato lodisan masapinang, patongal no finacadan pihamon to niyah, paretatenga o na toloay ngasaw o masasiromaay caayay kalecad a yincuminco[13][14][15][16][17][18].
Oni Ikawako no Zang itiniay ni Ino Kasunori saceker mapacomod ko Thao finacadan, o nano Pinpu finacadan ano eca o kaosanco finacadan.
==== Ikoray no kalalood a pisiiked (戰後的分類) ====
Pinapina mihecaan, no hakasi sakiPinpu finacadan a pisiiked, ira to ko fa’elohay a nengneng. No Dipong a hakasi ci Tsuchida Shigeru i 1985 mihecaan misiikedan (nengneng Tsuchida 1985), masiiked ko Pinpu finacadan to 12 finacadan: oya Kavalan, Basay, Ketagalan, Kulon, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Hoanya, Siraya, Makattao, Taivoan a finacadan.
Oni Li Yiyuan misiikedan to Pinpu finacadan masiiked 10 finacadan, oya Kavalan, Kentagalan, Luilang, Taokas, Papora, Babiza, Hoanya, Pazeh, Suisalien(Thau), Siraya finacadan[19]:14.
Taywan sowalan hakasi ci Li Rengui ira ko masasiromaay a nengneng, nai 1996 miheca “Taywan Pinpu finacadan kasasiiked ato kasasikihar masiiked” a tilid, pasadak to 7 finacadan 14 ko sangasaw a nengneng: Thau, Kavalan, Ketagalan [5], Baburan [6], Pazih, Hoanya, Siraya. Ikor pakayni i sowal fa’elohay kasapinang, I 2006 miheca ato 2010 miheca mihapiw to nitilidan, oya Taivoan ato Makattao nai kaetipay Siraya amasadak[13][14].
=== Kasamihecaan kasasiiked no Pinpu finacadan. (歷年平埔族群分類)[20][21][22][23] ===
{| class="wikitable"
| colspan="19" |'''歷年平埔族群分類'''
|-
|'''年代'''
|'''研究者'''
| colspan="17" |'''族名'''
|-
|1904
|伊能嘉矩
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Poavosa
|Arikun
|Lloa
|Pazzehe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makattao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1930
|移川子之藏
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
|Tao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1935
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzehe
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1944
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
|Luilang
| colspan="3" |Ketagalan
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1951
|張耀錡
|卡瓦蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" |巴布薩
(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|拍宰海
(Pazeh)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |西拉雅
(Siraya)
|四社熟番
(Taivoan)
|-
|1955
|李亦園
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
|雷朗
(Luilang)
| colspan="3" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺
(Babuza)
| colspan="2" |和安雅
(Hoanya)
|巴則海
(Pazeh)
|水沙連
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
| rowspan="2" |1970
| rowspan="2" |台灣省通志
| rowspan="2" |卡瓦蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" rowspan="2" |凱達格蘭
(Ketagalan)
| rowspan="2" |道卡斯
(Taokas)
| rowspan="2" |拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" rowspan="2" |巴布薩
(Babuza/Poavasa)
| colspan="2" |洪雅(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh/Pazex)
| rowspan="2" |-
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|Arikun
|Lloa
|馬卡道
|西拉雅
|四社熟番
|-
|1985-1991
|土田滋
|Kavalan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |Ketagalan
|Basay
|Kulon
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzahe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1991
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" |凱達格蘭(Ketagalan)
| colspan="4" |巴布薩(Babuza)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
| colspan="2" |巴賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1996
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |猴猴
(Qauqaut)
| colspan="3" |凱達格蘭(Ketagalan)
| rowspan="2" |龜崙
(Kulon)
| colspan="4" |巴布蘭(Baburan)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
|馬賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|四社熟番(Taivoan)
|-
|2006-2010
|李壬癸
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="3" |巴賽(凱達格蘭)
(Basay (Ketagalan))
|龜崙
(Kulon)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|巴宰
(Pazih)
|邵
(Thao)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|大武壠(Taivoan)
|}
=== Padetengan no finacadan (主要族群) ===
Ka’amis Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Tayal finacadan
Tayal Mie ngasaw
Kaetip ka’amis sowal finacadan
Saysyak finacadan (’ayaway pisiiked)
Kulon finacadan
Pazih finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal) [24][25]
Kahawu finacadan (palowad to sowal) [26][27][28]
Kaetip dafdafay sowal finacadan
Thao finacadan (’ayaway pisiiked)
Taokas finacadan (palowad to sowal) [29]
Papora finacadan
Babuza finacadan
Favorlang finacadan
Hoanya finacadan
Arikun finacadan
Lloa finacadan
Katimol Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Paiwan sowal finacadan
Paiwan Scaro ngasaw
Bunun sowal finacadan
Bunun finacadan Po ngasaw
Kawali Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Ka’amisay sowal finacadan
Kavalan finacadan (ira ho ko sowal)
Houhou finacadan
Ketagalan finacadan
Luilang finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal)[30]
Trobian finacadan
Linao finacadan
Kaetip katimolay sowal finacadan
Siraya finacadan (palowad to sowal)
Makatao finacadan
Tajialiyang tamdaw
Fangsuo tamdaw
Langqiao tamdaw
Xiaoliuqiu tamdaw
Taivoan finacadan (palowad to sowal) [7]
=== Ponka (文化) ===
Pa’atayan ngangan (姓氏)
Tadamaan ko pa’atayan ngangan no Pinpu finacadan, nawhani masaPayrangay to, saka palasawad hananay to ko tadapa’atayan ngangan ato pipangangan a rocok no Pinpu finacadan, mialaay to tono Payrangan a pa’atayan, midotoc to mikadadoedoedo no finacadan ato sangasaw a pihamon, adihay to ko nipicamol to no Payrang tamdaw, Ngangay tamdaw, roma naikoran to no kalalood mafolaway a Payrang ira aca ko kasasiroma no pa’atayan ngangan, onini pa’atayan ngangan ato pafelian a mikadadoedoedo no finacadan, malo no Pinpu finacadan no niyah pihamonan ko tadamaanay pidotocan[31].
Pafalian a pa’atayan ngangan: Pan
Roma pa’atayan ngangan: Chen, Liu, Huang, Dai, Lai.
Tadamaan pa’atayan ngangan: Bing, Yue, Bang, Yi, Ji, Yi, Li, Mao, Mao, Tong, Nian, Dong, Yan, Ai, He, Cheng, Mai, Hou, Biao, Hong, Shuang, Jiao, Feng, Shi, Zhang, Zhui, Chu, Nai, Wei, Du, Zhen, Yu, Jie, Zhao, Yong, Hu, Zhen, Xie, Mai, Zhang, Xi, Yong, Yi, Jie, Bei, Liu, Shui, Li, Gang, Kun, Zhuo, Ya, Tuo, Mi, Wu, Xin, Kang, Zhang, Chang, Shuang, Gan, Zhuang.
=== Lisin (祭祀) ===
Itini i ka’oripan to romi’ami’adan ko kaira no lisin no Pinpu finacadan, ano sowalen, patodongan no lisin oya serayan a kinaira ko nito’ongan, o pakayraan no pidemak o nikaira no to’asan a pingodo. Siikeden, malitoloay ko pita’ong no Pinpu finacadan to tato’asan:
Comikayay to’asan lisin, mararid ko itiraay tenokan no Taywan a Pazeh finacadan, Papora finacadan,Taokas finacadan, pangangan no lisin itiyaay a lisin a kacomikayan ko todong, mahaenay a lisin roma matiyaay no kaemangay licekah kakomodan sakaira.
ox1s1c65un478lu9j2z1u9btgea0c6e
46907
46906
2025-07-07T01:12:40Z
Masaonikar
570
/* Lisin (祭祀) */
46907
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
Saki Pinpu finacadan a pisilisil, awaay ko masongila’ay a kadadoedo no pisilsil i pikowan no Dipong to Taywan. Itira sa i Netherland a mikowan dengan sa o no kasaniyaro’ a ngangan, oraan sa ko pidoedoan kasasilsil no sa’etal, masa’isal ko pinapina sa’etal no finacadan. Ono i Mancin ni Huang Shujing to “Fansu liukao” a tilid i, malecad to pakayni kasasilsil a palaan misiiked a 13 niyaro’ ko yincumin funacadan.
Tangasa no Dipongan a to’ak, ona Ino Yoshinori, awaya den'nojo a “Taiwan yicumin mondai” (1900) a tilidan itiya to madadoedo ko pisilsil misiiked, ikor to ni Ino Yoshinori a “Taiwan yincumin seici” (1900) a tilidan, itiya masalof ko kasasiiked no Pinpu finacadan, kasasiiked no Pinpu finacadan ira: Ketagalan, Kavalan, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Arikun, Lloa, Siraya, Makattao 10 finacadan.
Oni Ino Yoshinori a nisiikedan kadadoedo o kacipinangan to pidoedoan, ona Igawa Kazo, Ogawa Tadayoshi, Mabuchi Toichi o pasadakay to kasasiiked siroma no pisilsil (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b). o kalaliyangan ira ko pinapina:
Pakayni to na 2 finacadan Arikun ato Lloa o papalacecayen ko finacadan: o roma a hakasi pasilacecay han koni 2 finacadan, o Hoanya a finacadan han saan. Nika midotoc to no hakasi ca Yung Kayin and Chung Yulan a pisapinang i, paretatenga to Hoanya alatek o nano Folaohua (Fan) a moraraway ko pipasetek. Ono finacadan to inika sasiroma no pihamon, pako niyah sa ko paratatenga.
’Eca ko malecaday to no Ketagalan a finacadan, ano eca padoedoen ho ko pisiiked. Pakayni to sowalan hakasi ca Tsuchida Shigeru aci Lee Inkee paretatenga a nisowalan, oya Ketagalan finacadan salongan malitoloay kasasiroma no sowal saan: Basay, Leilang ato Kulon. Oya Siraiya, Taivoan ato Makattao o masasiromaay ano eca o cecay a finacadan. Tangasa anini o ’alomanay a hakasi a midoedoan tono mikarkaray to notamdawan, sowalan ato lodisan masapinang, patongal no finacadan pihamon to niyah, paretatenga o na toloay ngasaw o masasiromaay caayay kalecad a yincuminco[13][14][15][16][17][18].
Oni Ikawako no Zang itiniay ni Ino Kasunori saceker mapacomod ko Thao finacadan, o nano Pinpu finacadan ano eca o kaosanco finacadan.
==== Ikoray no kalalood a pisiiked (戰後的分類) ====
Pinapina mihecaan, no hakasi sakiPinpu finacadan a pisiiked, ira to ko fa’elohay a nengneng. No Dipong a hakasi ci Tsuchida Shigeru i 1985 mihecaan misiikedan (nengneng Tsuchida 1985), masiiked ko Pinpu finacadan to 12 finacadan: oya Kavalan, Basay, Ketagalan, Kulon, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Hoanya, Siraya, Makattao, Taivoan a finacadan.
Oni Li Yiyuan misiikedan to Pinpu finacadan masiiked 10 finacadan, oya Kavalan, Kentagalan, Luilang, Taokas, Papora, Babiza, Hoanya, Pazeh, Suisalien(Thau), Siraya finacadan[19]:14.
Taywan sowalan hakasi ci Li Rengui ira ko masasiromaay a nengneng, nai 1996 miheca “Taywan Pinpu finacadan kasasiiked ato kasasikihar masiiked” a tilid, pasadak to 7 finacadan 14 ko sangasaw a nengneng: Thau, Kavalan, Ketagalan [5], Baburan [6], Pazih, Hoanya, Siraya. Ikor pakayni i sowal fa’elohay kasapinang, I 2006 miheca ato 2010 miheca mihapiw to nitilidan, oya Taivoan ato Makattao nai kaetipay Siraya amasadak[13][14].
=== Kasamihecaan kasasiiked no Pinpu finacadan. (歷年平埔族群分類)[20][21][22][23] ===
{| class="wikitable"
| colspan="19" |'''歷年平埔族群分類'''
|-
|'''年代'''
|'''研究者'''
| colspan="17" |'''族名'''
|-
|1904
|伊能嘉矩
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Poavosa
|Arikun
|Lloa
|Pazzehe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makattao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1930
|移川子之藏
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
|Tao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1935
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzehe
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1944
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
|Luilang
| colspan="3" |Ketagalan
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1951
|張耀錡
|卡瓦蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" |巴布薩
(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|拍宰海
(Pazeh)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |西拉雅
(Siraya)
|四社熟番
(Taivoan)
|-
|1955
|李亦園
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
|雷朗
(Luilang)
| colspan="3" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺
(Babuza)
| colspan="2" |和安雅
(Hoanya)
|巴則海
(Pazeh)
|水沙連
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
| rowspan="2" |1970
| rowspan="2" |台灣省通志
| rowspan="2" |卡瓦蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" rowspan="2" |凱達格蘭
(Ketagalan)
| rowspan="2" |道卡斯
(Taokas)
| rowspan="2" |拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" rowspan="2" |巴布薩
(Babuza/Poavasa)
| colspan="2" |洪雅(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh/Pazex)
| rowspan="2" |-
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|Arikun
|Lloa
|馬卡道
|西拉雅
|四社熟番
|-
|1985-1991
|土田滋
|Kavalan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |Ketagalan
|Basay
|Kulon
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzahe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1991
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" |凱達格蘭(Ketagalan)
| colspan="4" |巴布薩(Babuza)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
| colspan="2" |巴賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1996
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |猴猴
(Qauqaut)
| colspan="3" |凱達格蘭(Ketagalan)
| rowspan="2" |龜崙
(Kulon)
| colspan="4" |巴布蘭(Baburan)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
|馬賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|四社熟番(Taivoan)
|-
|2006-2010
|李壬癸
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="3" |巴賽(凱達格蘭)
(Basay (Ketagalan))
|龜崙
(Kulon)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|巴宰
(Pazih)
|邵
(Thao)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|大武壠(Taivoan)
|}
=== Padetengan no finacadan (主要族群) ===
Ka’amis Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Tayal finacadan
Tayal Mie ngasaw
Kaetip ka’amis sowal finacadan
Saysyak finacadan (’ayaway pisiiked)
Kulon finacadan
Pazih finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal) [24][25]
Kahawu finacadan (palowad to sowal) [26][27][28]
Kaetip dafdafay sowal finacadan
Thao finacadan (’ayaway pisiiked)
Taokas finacadan (palowad to sowal) [29]
Papora finacadan
Babuza finacadan
Favorlang finacadan
Hoanya finacadan
Arikun finacadan
Lloa finacadan
Katimol Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Paiwan sowal finacadan
Paiwan Scaro ngasaw
Bunun sowal finacadan
Bunun finacadan Po ngasaw
Kawali Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Ka’amisay sowal finacadan
Kavalan finacadan (ira ho ko sowal)
Houhou finacadan
Ketagalan finacadan
Luilang finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal)[30]
Trobian finacadan
Linao finacadan
Kaetip katimolay sowal finacadan
Siraya finacadan (palowad to sowal)
Makatao finacadan
Tajialiyang tamdaw
Fangsuo tamdaw
Langqiao tamdaw
Xiaoliuqiu tamdaw
Taivoan finacadan (palowad to sowal) [7]
=== Ponka (文化) ===
Pa’atayan ngangan (姓氏)
Tadamaan ko pa’atayan ngangan no Pinpu finacadan, nawhani masaPayrangay to, saka palasawad hananay to ko tadapa’atayan ngangan ato pipangangan a rocok no Pinpu finacadan, mialaay to tono Payrangan a pa’atayan, midotoc to mikadadoedoedo no finacadan ato sangasaw a pihamon, adihay to ko nipicamol to no Payrang tamdaw, Ngangay tamdaw, roma naikoran to no kalalood mafolaway a Payrang ira aca ko kasasiroma no pa’atayan ngangan, onini pa’atayan ngangan ato pafelian a mikadadoedoedo no finacadan, malo no Pinpu finacadan no niyah pihamonan ko tadamaanay pidotocan[31].
Pafalian a pa’atayan ngangan: Pan
Roma pa’atayan ngangan: Chen, Liu, Huang, Dai, Lai.
Tadamaan pa’atayan ngangan: Bing, Yue, Bang, Yi, Ji, Yi, Li, Mao, Mao, Tong, Nian, Dong, Yan, Ai, He, Cheng, Mai, Hou, Biao, Hong, Shuang, Jiao, Feng, Shi, Zhang, Zhui, Chu, Nai, Wei, Du, Zhen, Yu, Jie, Zhao, Yong, Hu, Zhen, Xie, Mai, Zhang, Xi, Yong, Yi, Jie, Bei, Liu, Shui, Li, Gang, Kun, Zhuo, Ya, Tuo, Mi, Wu, Xin, Kang, Zhang, Chang, Shuang, Gan, Zhuang.
=== Lisin (祭祀) ===
Itini i ka’oripan to romi’ami’adan ko kaira no lisin no Pinpu finacadan, ano sowalen, patodongan no lisin oya serayan a kinaira ko nito’ongan, o pakayraan no pidemak o nikaira no to’asan a pingodo. Siikeden, malitoloay ko pita’ong no Pinpu finacadan to tato’asan:
Comikayay to’asan lisin, mararid ko itiraay tenokan no Taywan a Pazeh finacadan, Papora finacadan,Taokas finacadan, pangangan no lisin itiyaay a lisin a kacomikayan ko todong, mahaenay a lisin roma matiyaay no kaemangay licekah kakomodan sakaira.
Katimolay Siraya finacadan, Makatao finacadan a to’asan lisin oya koreng ko todong tireng no to’asan a mita’ong, matiniay a pita’ong a lekakawa ato ’okak no to’asan pita’ong. Nika ngataay a Taivoan finacadan caay pita’ong to koreng, caay paso’elin t okaitira no to’asan i koreng, o paso’elinan tato’asan itiraay i kapolongan pita’omngan ko pipasayraan mipacakat to kawas.
dqwrhyp8hf1r879t942mrhvxrwsfshf
46908
46907
2025-07-07T01:12:59Z
Masaonikar
570
/* Lisin (祭祀) */
46908
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
Saki Pinpu finacadan a pisilisil, awaay ko masongila’ay a kadadoedo no pisilsil i pikowan no Dipong to Taywan. Itira sa i Netherland a mikowan dengan sa o no kasaniyaro’ a ngangan, oraan sa ko pidoedoan kasasilsil no sa’etal, masa’isal ko pinapina sa’etal no finacadan. Ono i Mancin ni Huang Shujing to “Fansu liukao” a tilid i, malecad to pakayni kasasilsil a palaan misiiked a 13 niyaro’ ko yincumin funacadan.
Tangasa no Dipongan a to’ak, ona Ino Yoshinori, awaya den'nojo a “Taiwan yicumin mondai” (1900) a tilidan itiya to madadoedo ko pisilsil misiiked, ikor to ni Ino Yoshinori a “Taiwan yincumin seici” (1900) a tilidan, itiya masalof ko kasasiiked no Pinpu finacadan, kasasiiked no Pinpu finacadan ira: Ketagalan, Kavalan, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Arikun, Lloa, Siraya, Makattao 10 finacadan.
Oni Ino Yoshinori a nisiikedan kadadoedo o kacipinangan to pidoedoan, ona Igawa Kazo, Ogawa Tadayoshi, Mabuchi Toichi o pasadakay to kasasiiked siroma no pisilsil (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b). o kalaliyangan ira ko pinapina:
Pakayni to na 2 finacadan Arikun ato Lloa o papalacecayen ko finacadan: o roma a hakasi pasilacecay han koni 2 finacadan, o Hoanya a finacadan han saan. Nika midotoc to no hakasi ca Yung Kayin and Chung Yulan a pisapinang i, paretatenga to Hoanya alatek o nano Folaohua (Fan) a moraraway ko pipasetek. Ono finacadan to inika sasiroma no pihamon, pako niyah sa ko paratatenga.
’Eca ko malecaday to no Ketagalan a finacadan, ano eca padoedoen ho ko pisiiked. Pakayni to sowalan hakasi ca Tsuchida Shigeru aci Lee Inkee paretatenga a nisowalan, oya Ketagalan finacadan salongan malitoloay kasasiroma no sowal saan: Basay, Leilang ato Kulon. Oya Siraiya, Taivoan ato Makattao o masasiromaay ano eca o cecay a finacadan. Tangasa anini o ’alomanay a hakasi a midoedoan tono mikarkaray to notamdawan, sowalan ato lodisan masapinang, patongal no finacadan pihamon to niyah, paretatenga o na toloay ngasaw o masasiromaay caayay kalecad a yincuminco[13][14][15][16][17][18].
Oni Ikawako no Zang itiniay ni Ino Kasunori saceker mapacomod ko Thao finacadan, o nano Pinpu finacadan ano eca o kaosanco finacadan.
==== Ikoray no kalalood a pisiiked (戰後的分類) ====
Pinapina mihecaan, no hakasi sakiPinpu finacadan a pisiiked, ira to ko fa’elohay a nengneng. No Dipong a hakasi ci Tsuchida Shigeru i 1985 mihecaan misiikedan (nengneng Tsuchida 1985), masiiked ko Pinpu finacadan to 12 finacadan: oya Kavalan, Basay, Ketagalan, Kulon, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Hoanya, Siraya, Makattao, Taivoan a finacadan.
Oni Li Yiyuan misiikedan to Pinpu finacadan masiiked 10 finacadan, oya Kavalan, Kentagalan, Luilang, Taokas, Papora, Babiza, Hoanya, Pazeh, Suisalien(Thau), Siraya finacadan[19]:14.
Taywan sowalan hakasi ci Li Rengui ira ko masasiromaay a nengneng, nai 1996 miheca “Taywan Pinpu finacadan kasasiiked ato kasasikihar masiiked” a tilid, pasadak to 7 finacadan 14 ko sangasaw a nengneng: Thau, Kavalan, Ketagalan [5], Baburan [6], Pazih, Hoanya, Siraya. Ikor pakayni i sowal fa’elohay kasapinang, I 2006 miheca ato 2010 miheca mihapiw to nitilidan, oya Taivoan ato Makattao nai kaetipay Siraya amasadak[13][14].
=== Kasamihecaan kasasiiked no Pinpu finacadan. (歷年平埔族群分類)[20][21][22][23] ===
{| class="wikitable"
| colspan="19" |'''歷年平埔族群分類'''
|-
|'''年代'''
|'''研究者'''
| colspan="17" |'''族名'''
|-
|1904
|伊能嘉矩
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Poavosa
|Arikun
|Lloa
|Pazzehe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makattao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1930
|移川子之藏
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
|Tao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1935
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzehe
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1944
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
|Luilang
| colspan="3" |Ketagalan
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1951
|張耀錡
|卡瓦蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" |巴布薩
(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|拍宰海
(Pazeh)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |西拉雅
(Siraya)
|四社熟番
(Taivoan)
|-
|1955
|李亦園
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
|雷朗
(Luilang)
| colspan="3" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺
(Babuza)
| colspan="2" |和安雅
(Hoanya)
|巴則海
(Pazeh)
|水沙連
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
| rowspan="2" |1970
| rowspan="2" |台灣省通志
| rowspan="2" |卡瓦蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" rowspan="2" |凱達格蘭
(Ketagalan)
| rowspan="2" |道卡斯
(Taokas)
| rowspan="2" |拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" rowspan="2" |巴布薩
(Babuza/Poavasa)
| colspan="2" |洪雅(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh/Pazex)
| rowspan="2" |-
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|Arikun
|Lloa
|馬卡道
|西拉雅
|四社熟番
|-
|1985-1991
|土田滋
|Kavalan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |Ketagalan
|Basay
|Kulon
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzahe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1991
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" |凱達格蘭(Ketagalan)
| colspan="4" |巴布薩(Babuza)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
| colspan="2" |巴賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1996
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |猴猴
(Qauqaut)
| colspan="3" |凱達格蘭(Ketagalan)
| rowspan="2" |龜崙
(Kulon)
| colspan="4" |巴布蘭(Baburan)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
|馬賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|四社熟番(Taivoan)
|-
|2006-2010
|李壬癸
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="3" |巴賽(凱達格蘭)
(Basay (Ketagalan))
|龜崙
(Kulon)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|巴宰
(Pazih)
|邵
(Thao)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|大武壠(Taivoan)
|}
=== Padetengan no finacadan (主要族群) ===
Ka’amis Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Tayal finacadan
Tayal Mie ngasaw
Kaetip ka’amis sowal finacadan
Saysyak finacadan (’ayaway pisiiked)
Kulon finacadan
Pazih finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal) [24][25]
Kahawu finacadan (palowad to sowal) [26][27][28]
Kaetip dafdafay sowal finacadan
Thao finacadan (’ayaway pisiiked)
Taokas finacadan (palowad to sowal) [29]
Papora finacadan
Babuza finacadan
Favorlang finacadan
Hoanya finacadan
Arikun finacadan
Lloa finacadan
Katimol Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Paiwan sowal finacadan
Paiwan Scaro ngasaw
Bunun sowal finacadan
Bunun finacadan Po ngasaw
Kawali Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Ka’amisay sowal finacadan
Kavalan finacadan (ira ho ko sowal)
Houhou finacadan
Ketagalan finacadan
Luilang finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal)[30]
Trobian finacadan
Linao finacadan
Kaetip katimolay sowal finacadan
Siraya finacadan (palowad to sowal)
Makatao finacadan
Tajialiyang tamdaw
Fangsuo tamdaw
Langqiao tamdaw
Xiaoliuqiu tamdaw
Taivoan finacadan (palowad to sowal) [7]
=== Ponka (文化) ===
Pa’atayan ngangan (姓氏)
Tadamaan ko pa’atayan ngangan no Pinpu finacadan, nawhani masaPayrangay to, saka palasawad hananay to ko tadapa’atayan ngangan ato pipangangan a rocok no Pinpu finacadan, mialaay to tono Payrangan a pa’atayan, midotoc to mikadadoedoedo no finacadan ato sangasaw a pihamon, adihay to ko nipicamol to no Payrang tamdaw, Ngangay tamdaw, roma naikoran to no kalalood mafolaway a Payrang ira aca ko kasasiroma no pa’atayan ngangan, onini pa’atayan ngangan ato pafelian a mikadadoedoedo no finacadan, malo no Pinpu finacadan no niyah pihamonan ko tadamaanay pidotocan[31].
Pafalian a pa’atayan ngangan: Pan
Roma pa’atayan ngangan: Chen, Liu, Huang, Dai, Lai.
Tadamaan pa’atayan ngangan: Bing, Yue, Bang, Yi, Ji, Yi, Li, Mao, Mao, Tong, Nian, Dong, Yan, Ai, He, Cheng, Mai, Hou, Biao, Hong, Shuang, Jiao, Feng, Shi, Zhang, Zhui, Chu, Nai, Wei, Du, Zhen, Yu, Jie, Zhao, Yong, Hu, Zhen, Xie, Mai, Zhang, Xi, Yong, Yi, Jie, Bei, Liu, Shui, Li, Gang, Kun, Zhuo, Ya, Tuo, Mi, Wu, Xin, Kang, Zhang, Chang, Shuang, Gan, Zhuang.
=== Lisin (祭祀) ===
Itini i ka’oripan to romi’ami’adan ko kaira no lisin no Pinpu finacadan, ano sowalen, patodongan no lisin oya serayan a kinaira ko nito’ongan, o pakayraan no pidemak o nikaira no to’asan a pingodo. Siikeden, malitoloay ko pita’ong no Pinpu finacadan to tato’asan:
Comikayay to’asan lisin, mararid ko itiraay tenokan no Taywan a Pazeh finacadan, Papora finacadan,Taokas finacadan, pangangan no lisin itiyaay a lisin a kacomikayan ko todong, mahaenay a lisin roma matiyaay no kaemangay licekah kakomodan sakaira.
Katimolay Siraya finacadan, Makatao finacadan a to’asan lisin oya koreng ko todong tireng no to’asan a mita’ong, matiniay a pita’ong a lekakawa ato ’okak no to’asan pita’ong. Nika ngataay a Taivoan finacadan caay pita’ong to koreng, caay paso’elin t okaitira no to’asan i koreng, o paso’elinan tato’asan itiraay i kapolongan pita’omngan ko pipasayraan mipacakat to kawas.
Ka’amisan no Taywan a Pinpu finacadan Ketagalan finacadan, Kavalan finacadan ano eca Luilang finacadan, pita’ong to to’asan awaay ko todong kaitiraan a mita’ong.
9wzipynvbg4e8wo42yfl3yrnyoa2abv
46909
46908
2025-07-07T01:13:27Z
Masaonikar
570
/* Lisin (祭祀) */
46909
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
Saki Pinpu finacadan a pisilisil, awaay ko masongila’ay a kadadoedo no pisilsil i pikowan no Dipong to Taywan. Itira sa i Netherland a mikowan dengan sa o no kasaniyaro’ a ngangan, oraan sa ko pidoedoan kasasilsil no sa’etal, masa’isal ko pinapina sa’etal no finacadan. Ono i Mancin ni Huang Shujing to “Fansu liukao” a tilid i, malecad to pakayni kasasilsil a palaan misiiked a 13 niyaro’ ko yincumin funacadan.
Tangasa no Dipongan a to’ak, ona Ino Yoshinori, awaya den'nojo a “Taiwan yicumin mondai” (1900) a tilidan itiya to madadoedo ko pisilsil misiiked, ikor to ni Ino Yoshinori a “Taiwan yincumin seici” (1900) a tilidan, itiya masalof ko kasasiiked no Pinpu finacadan, kasasiiked no Pinpu finacadan ira: Ketagalan, Kavalan, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Arikun, Lloa, Siraya, Makattao 10 finacadan.
Oni Ino Yoshinori a nisiikedan kadadoedo o kacipinangan to pidoedoan, ona Igawa Kazo, Ogawa Tadayoshi, Mabuchi Toichi o pasadakay to kasasiiked siroma no pisilsil (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b). o kalaliyangan ira ko pinapina:
Pakayni to na 2 finacadan Arikun ato Lloa o papalacecayen ko finacadan: o roma a hakasi pasilacecay han koni 2 finacadan, o Hoanya a finacadan han saan. Nika midotoc to no hakasi ca Yung Kayin and Chung Yulan a pisapinang i, paretatenga to Hoanya alatek o nano Folaohua (Fan) a moraraway ko pipasetek. Ono finacadan to inika sasiroma no pihamon, pako niyah sa ko paratatenga.
’Eca ko malecaday to no Ketagalan a finacadan, ano eca padoedoen ho ko pisiiked. Pakayni to sowalan hakasi ca Tsuchida Shigeru aci Lee Inkee paretatenga a nisowalan, oya Ketagalan finacadan salongan malitoloay kasasiroma no sowal saan: Basay, Leilang ato Kulon. Oya Siraiya, Taivoan ato Makattao o masasiromaay ano eca o cecay a finacadan. Tangasa anini o ’alomanay a hakasi a midoedoan tono mikarkaray to notamdawan, sowalan ato lodisan masapinang, patongal no finacadan pihamon to niyah, paretatenga o na toloay ngasaw o masasiromaay caayay kalecad a yincuminco[13][14][15][16][17][18].
Oni Ikawako no Zang itiniay ni Ino Kasunori saceker mapacomod ko Thao finacadan, o nano Pinpu finacadan ano eca o kaosanco finacadan.
==== Ikoray no kalalood a pisiiked (戰後的分類) ====
Pinapina mihecaan, no hakasi sakiPinpu finacadan a pisiiked, ira to ko fa’elohay a nengneng. No Dipong a hakasi ci Tsuchida Shigeru i 1985 mihecaan misiikedan (nengneng Tsuchida 1985), masiiked ko Pinpu finacadan to 12 finacadan: oya Kavalan, Basay, Ketagalan, Kulon, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Hoanya, Siraya, Makattao, Taivoan a finacadan.
Oni Li Yiyuan misiikedan to Pinpu finacadan masiiked 10 finacadan, oya Kavalan, Kentagalan, Luilang, Taokas, Papora, Babiza, Hoanya, Pazeh, Suisalien(Thau), Siraya finacadan[19]:14.
Taywan sowalan hakasi ci Li Rengui ira ko masasiromaay a nengneng, nai 1996 miheca “Taywan Pinpu finacadan kasasiiked ato kasasikihar masiiked” a tilid, pasadak to 7 finacadan 14 ko sangasaw a nengneng: Thau, Kavalan, Ketagalan [5], Baburan [6], Pazih, Hoanya, Siraya. Ikor pakayni i sowal fa’elohay kasapinang, I 2006 miheca ato 2010 miheca mihapiw to nitilidan, oya Taivoan ato Makattao nai kaetipay Siraya amasadak[13][14].
=== Kasamihecaan kasasiiked no Pinpu finacadan. (歷年平埔族群分類)[20][21][22][23] ===
{| class="wikitable"
| colspan="19" |'''歷年平埔族群分類'''
|-
|'''年代'''
|'''研究者'''
| colspan="17" |'''族名'''
|-
|1904
|伊能嘉矩
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Poavosa
|Arikun
|Lloa
|Pazzehe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makattao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1930
|移川子之藏
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
|Tao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1935
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzehe
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1944
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
|Luilang
| colspan="3" |Ketagalan
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1951
|張耀錡
|卡瓦蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" |巴布薩
(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|拍宰海
(Pazeh)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |西拉雅
(Siraya)
|四社熟番
(Taivoan)
|-
|1955
|李亦園
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
|雷朗
(Luilang)
| colspan="3" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺
(Babuza)
| colspan="2" |和安雅
(Hoanya)
|巴則海
(Pazeh)
|水沙連
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
| rowspan="2" |1970
| rowspan="2" |台灣省通志
| rowspan="2" |卡瓦蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" rowspan="2" |凱達格蘭
(Ketagalan)
| rowspan="2" |道卡斯
(Taokas)
| rowspan="2" |拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" rowspan="2" |巴布薩
(Babuza/Poavasa)
| colspan="2" |洪雅(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh/Pazex)
| rowspan="2" |-
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|Arikun
|Lloa
|馬卡道
|西拉雅
|四社熟番
|-
|1985-1991
|土田滋
|Kavalan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |Ketagalan
|Basay
|Kulon
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzahe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1991
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" |凱達格蘭(Ketagalan)
| colspan="4" |巴布薩(Babuza)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
| colspan="2" |巴賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1996
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |猴猴
(Qauqaut)
| colspan="3" |凱達格蘭(Ketagalan)
| rowspan="2" |龜崙
(Kulon)
| colspan="4" |巴布蘭(Baburan)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
|馬賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|四社熟番(Taivoan)
|-
|2006-2010
|李壬癸
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="3" |巴賽(凱達格蘭)
(Basay (Ketagalan))
|龜崙
(Kulon)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|巴宰
(Pazih)
|邵
(Thao)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|大武壠(Taivoan)
|}
=== Padetengan no finacadan (主要族群) ===
Ka’amis Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Tayal finacadan
Tayal Mie ngasaw
Kaetip ka’amis sowal finacadan
Saysyak finacadan (’ayaway pisiiked)
Kulon finacadan
Pazih finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal) [24][25]
Kahawu finacadan (palowad to sowal) [26][27][28]
Kaetip dafdafay sowal finacadan
Thao finacadan (’ayaway pisiiked)
Taokas finacadan (palowad to sowal) [29]
Papora finacadan
Babuza finacadan
Favorlang finacadan
Hoanya finacadan
Arikun finacadan
Lloa finacadan
Katimol Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Paiwan sowal finacadan
Paiwan Scaro ngasaw
Bunun sowal finacadan
Bunun finacadan Po ngasaw
Kawali Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Ka’amisay sowal finacadan
Kavalan finacadan (ira ho ko sowal)
Houhou finacadan
Ketagalan finacadan
Luilang finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal)[30]
Trobian finacadan
Linao finacadan
Kaetip katimolay sowal finacadan
Siraya finacadan (palowad to sowal)
Makatao finacadan
Tajialiyang tamdaw
Fangsuo tamdaw
Langqiao tamdaw
Xiaoliuqiu tamdaw
Taivoan finacadan (palowad to sowal) [7]
=== Ponka (文化) ===
Pa’atayan ngangan (姓氏)
Tadamaan ko pa’atayan ngangan no Pinpu finacadan, nawhani masaPayrangay to, saka palasawad hananay to ko tadapa’atayan ngangan ato pipangangan a rocok no Pinpu finacadan, mialaay to tono Payrangan a pa’atayan, midotoc to mikadadoedoedo no finacadan ato sangasaw a pihamon, adihay to ko nipicamol to no Payrang tamdaw, Ngangay tamdaw, roma naikoran to no kalalood mafolaway a Payrang ira aca ko kasasiroma no pa’atayan ngangan, onini pa’atayan ngangan ato pafelian a mikadadoedoedo no finacadan, malo no Pinpu finacadan no niyah pihamonan ko tadamaanay pidotocan[31].
Pafalian a pa’atayan ngangan: Pan
Roma pa’atayan ngangan: Chen, Liu, Huang, Dai, Lai.
Tadamaan pa’atayan ngangan: Bing, Yue, Bang, Yi, Ji, Yi, Li, Mao, Mao, Tong, Nian, Dong, Yan, Ai, He, Cheng, Mai, Hou, Biao, Hong, Shuang, Jiao, Feng, Shi, Zhang, Zhui, Chu, Nai, Wei, Du, Zhen, Yu, Jie, Zhao, Yong, Hu, Zhen, Xie, Mai, Zhang, Xi, Yong, Yi, Jie, Bei, Liu, Shui, Li, Gang, Kun, Zhuo, Ya, Tuo, Mi, Wu, Xin, Kang, Zhang, Chang, Shuang, Gan, Zhuang.
=== Lisin (祭祀) ===
Itini i ka’oripan to romi’ami’adan ko kaira no lisin no Pinpu finacadan, ano sowalen, patodongan no lisin oya serayan a kinaira ko nito’ongan, o pakayraan no pidemak o nikaira no to’asan a pingodo. Siikeden, malitoloay ko pita’ong no Pinpu finacadan to tato’asan:
Comikayay to’asan lisin, mararid ko itiraay tenokan no Taywan a Pazeh finacadan, Papora finacadan,Taokas finacadan, pangangan no lisin itiyaay a lisin a kacomikayan ko todong, mahaenay a lisin roma matiyaay no kaemangay licekah kakomodan sakaira.
Katimolay Siraya finacadan, Makatao finacadan a to’asan lisin oya koreng ko todong tireng no to’asan a mita’ong, matiniay a pita’ong a lekakawa ato ’okak no to’asan pita’ong. Nika ngataay a Taivoan finacadan caay pita’ong to koreng, caay paso’elin t okaitira no to’asan i koreng, o paso’elinan tato’asan itiraay i kapolongan pita’omngan ko pipasayraan mipacakat to kawas.
Ka’amisan no Taywan a Pinpu finacadan Ketagalan finacadan, Kavalan finacadan ano eca Luilang finacadan, pita’ong to to’asan awaay ko todong kaitiraan a mita’ong.
=== Palowasd to serayan (文化復振) ===
kadf6bpst4xnq5mv48gulpm1hea84d2
46910
46909
2025-07-07T01:13:56Z
Masaonikar
570
/* Palowasd to serayan (文化復振) */
46910
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
Saki Pinpu finacadan a pisilisil, awaay ko masongila’ay a kadadoedo no pisilsil i pikowan no Dipong to Taywan. Itira sa i Netherland a mikowan dengan sa o no kasaniyaro’ a ngangan, oraan sa ko pidoedoan kasasilsil no sa’etal, masa’isal ko pinapina sa’etal no finacadan. Ono i Mancin ni Huang Shujing to “Fansu liukao” a tilid i, malecad to pakayni kasasilsil a palaan misiiked a 13 niyaro’ ko yincumin funacadan.
Tangasa no Dipongan a to’ak, ona Ino Yoshinori, awaya den'nojo a “Taiwan yicumin mondai” (1900) a tilidan itiya to madadoedo ko pisilsil misiiked, ikor to ni Ino Yoshinori a “Taiwan yincumin seici” (1900) a tilidan, itiya masalof ko kasasiiked no Pinpu finacadan, kasasiiked no Pinpu finacadan ira: Ketagalan, Kavalan, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Arikun, Lloa, Siraya, Makattao 10 finacadan.
Oni Ino Yoshinori a nisiikedan kadadoedo o kacipinangan to pidoedoan, ona Igawa Kazo, Ogawa Tadayoshi, Mabuchi Toichi o pasadakay to kasasiiked siroma no pisilsil (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b). o kalaliyangan ira ko pinapina:
Pakayni to na 2 finacadan Arikun ato Lloa o papalacecayen ko finacadan: o roma a hakasi pasilacecay han koni 2 finacadan, o Hoanya a finacadan han saan. Nika midotoc to no hakasi ca Yung Kayin and Chung Yulan a pisapinang i, paretatenga to Hoanya alatek o nano Folaohua (Fan) a moraraway ko pipasetek. Ono finacadan to inika sasiroma no pihamon, pako niyah sa ko paratatenga.
’Eca ko malecaday to no Ketagalan a finacadan, ano eca padoedoen ho ko pisiiked. Pakayni to sowalan hakasi ca Tsuchida Shigeru aci Lee Inkee paretatenga a nisowalan, oya Ketagalan finacadan salongan malitoloay kasasiroma no sowal saan: Basay, Leilang ato Kulon. Oya Siraiya, Taivoan ato Makattao o masasiromaay ano eca o cecay a finacadan. Tangasa anini o ’alomanay a hakasi a midoedoan tono mikarkaray to notamdawan, sowalan ato lodisan masapinang, patongal no finacadan pihamon to niyah, paretatenga o na toloay ngasaw o masasiromaay caayay kalecad a yincuminco[13][14][15][16][17][18].
Oni Ikawako no Zang itiniay ni Ino Kasunori saceker mapacomod ko Thao finacadan, o nano Pinpu finacadan ano eca o kaosanco finacadan.
==== Ikoray no kalalood a pisiiked (戰後的分類) ====
Pinapina mihecaan, no hakasi sakiPinpu finacadan a pisiiked, ira to ko fa’elohay a nengneng. No Dipong a hakasi ci Tsuchida Shigeru i 1985 mihecaan misiikedan (nengneng Tsuchida 1985), masiiked ko Pinpu finacadan to 12 finacadan: oya Kavalan, Basay, Ketagalan, Kulon, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Hoanya, Siraya, Makattao, Taivoan a finacadan.
Oni Li Yiyuan misiikedan to Pinpu finacadan masiiked 10 finacadan, oya Kavalan, Kentagalan, Luilang, Taokas, Papora, Babiza, Hoanya, Pazeh, Suisalien(Thau), Siraya finacadan[19]:14.
Taywan sowalan hakasi ci Li Rengui ira ko masasiromaay a nengneng, nai 1996 miheca “Taywan Pinpu finacadan kasasiiked ato kasasikihar masiiked” a tilid, pasadak to 7 finacadan 14 ko sangasaw a nengneng: Thau, Kavalan, Ketagalan [5], Baburan [6], Pazih, Hoanya, Siraya. Ikor pakayni i sowal fa’elohay kasapinang, I 2006 miheca ato 2010 miheca mihapiw to nitilidan, oya Taivoan ato Makattao nai kaetipay Siraya amasadak[13][14].
=== Kasamihecaan kasasiiked no Pinpu finacadan. (歷年平埔族群分類)[20][21][22][23] ===
{| class="wikitable"
| colspan="19" |'''歷年平埔族群分類'''
|-
|'''年代'''
|'''研究者'''
| colspan="17" |'''族名'''
|-
|1904
|伊能嘉矩
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Poavosa
|Arikun
|Lloa
|Pazzehe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makattao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1930
|移川子之藏
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
|Tao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1935
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzehe
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1944
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
|Luilang
| colspan="3" |Ketagalan
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1951
|張耀錡
|卡瓦蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" |巴布薩
(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|拍宰海
(Pazeh)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |西拉雅
(Siraya)
|四社熟番
(Taivoan)
|-
|1955
|李亦園
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
|雷朗
(Luilang)
| colspan="3" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺
(Babuza)
| colspan="2" |和安雅
(Hoanya)
|巴則海
(Pazeh)
|水沙連
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
| rowspan="2" |1970
| rowspan="2" |台灣省通志
| rowspan="2" |卡瓦蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" rowspan="2" |凱達格蘭
(Ketagalan)
| rowspan="2" |道卡斯
(Taokas)
| rowspan="2" |拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" rowspan="2" |巴布薩
(Babuza/Poavasa)
| colspan="2" |洪雅(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh/Pazex)
| rowspan="2" |-
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|Arikun
|Lloa
|馬卡道
|西拉雅
|四社熟番
|-
|1985-1991
|土田滋
|Kavalan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |Ketagalan
|Basay
|Kulon
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzahe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1991
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" |凱達格蘭(Ketagalan)
| colspan="4" |巴布薩(Babuza)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
| colspan="2" |巴賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1996
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |猴猴
(Qauqaut)
| colspan="3" |凱達格蘭(Ketagalan)
| rowspan="2" |龜崙
(Kulon)
| colspan="4" |巴布蘭(Baburan)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
|馬賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|四社熟番(Taivoan)
|-
|2006-2010
|李壬癸
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="3" |巴賽(凱達格蘭)
(Basay (Ketagalan))
|龜崙
(Kulon)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|巴宰
(Pazih)
|邵
(Thao)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|大武壠(Taivoan)
|}
=== Padetengan no finacadan (主要族群) ===
Ka’amis Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Tayal finacadan
Tayal Mie ngasaw
Kaetip ka’amis sowal finacadan
Saysyak finacadan (’ayaway pisiiked)
Kulon finacadan
Pazih finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal) [24][25]
Kahawu finacadan (palowad to sowal) [26][27][28]
Kaetip dafdafay sowal finacadan
Thao finacadan (’ayaway pisiiked)
Taokas finacadan (palowad to sowal) [29]
Papora finacadan
Babuza finacadan
Favorlang finacadan
Hoanya finacadan
Arikun finacadan
Lloa finacadan
Katimol Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Paiwan sowal finacadan
Paiwan Scaro ngasaw
Bunun sowal finacadan
Bunun finacadan Po ngasaw
Kawali Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Ka’amisay sowal finacadan
Kavalan finacadan (ira ho ko sowal)
Houhou finacadan
Ketagalan finacadan
Luilang finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal)[30]
Trobian finacadan
Linao finacadan
Kaetip katimolay sowal finacadan
Siraya finacadan (palowad to sowal)
Makatao finacadan
Tajialiyang tamdaw
Fangsuo tamdaw
Langqiao tamdaw
Xiaoliuqiu tamdaw
Taivoan finacadan (palowad to sowal) [7]
=== Ponka (文化) ===
Pa’atayan ngangan (姓氏)
Tadamaan ko pa’atayan ngangan no Pinpu finacadan, nawhani masaPayrangay to, saka palasawad hananay to ko tadapa’atayan ngangan ato pipangangan a rocok no Pinpu finacadan, mialaay to tono Payrangan a pa’atayan, midotoc to mikadadoedoedo no finacadan ato sangasaw a pihamon, adihay to ko nipicamol to no Payrang tamdaw, Ngangay tamdaw, roma naikoran to no kalalood mafolaway a Payrang ira aca ko kasasiroma no pa’atayan ngangan, onini pa’atayan ngangan ato pafelian a mikadadoedoedo no finacadan, malo no Pinpu finacadan no niyah pihamonan ko tadamaanay pidotocan[31].
Pafalian a pa’atayan ngangan: Pan
Roma pa’atayan ngangan: Chen, Liu, Huang, Dai, Lai.
Tadamaan pa’atayan ngangan: Bing, Yue, Bang, Yi, Ji, Yi, Li, Mao, Mao, Tong, Nian, Dong, Yan, Ai, He, Cheng, Mai, Hou, Biao, Hong, Shuang, Jiao, Feng, Shi, Zhang, Zhui, Chu, Nai, Wei, Du, Zhen, Yu, Jie, Zhao, Yong, Hu, Zhen, Xie, Mai, Zhang, Xi, Yong, Yi, Jie, Bei, Liu, Shui, Li, Gang, Kun, Zhuo, Ya, Tuo, Mi, Wu, Xin, Kang, Zhang, Chang, Shuang, Gan, Zhuang.
=== Lisin (祭祀) ===
Itini i ka’oripan to romi’ami’adan ko kaira no lisin no Pinpu finacadan, ano sowalen, patodongan no lisin oya serayan a kinaira ko nito’ongan, o pakayraan no pidemak o nikaira no to’asan a pingodo. Siikeden, malitoloay ko pita’ong no Pinpu finacadan to tato’asan:
Comikayay to’asan lisin, mararid ko itiraay tenokan no Taywan a Pazeh finacadan, Papora finacadan,Taokas finacadan, pangangan no lisin itiyaay a lisin a kacomikayan ko todong, mahaenay a lisin roma matiyaay no kaemangay licekah kakomodan sakaira.
Katimolay Siraya finacadan, Makatao finacadan a to’asan lisin oya koreng ko todong tireng no to’asan a mita’ong, matiniay a pita’ong a lekakawa ato ’okak no to’asan pita’ong. Nika ngataay a Taivoan finacadan caay pita’ong to koreng, caay paso’elin t okaitira no to’asan i koreng, o paso’elinan tato’asan itiraay i kapolongan pita’omngan ko pipasayraan mipacakat to kawas.
Ka’amisan no Taywan a Pinpu finacadan Ketagalan finacadan, Kavalan finacadan ano eca Luilang finacadan, pita’ong to to’asan awaay ko todong kaitiraan a mita’ong.
=== Palowasd to serayan (文化復振) ===
Nawhani masaso’otay to ko kacacofel to Payrang, o lakakawa no Pinpu finacadan, sowal to ko kalaswadan. Aniniay hakasi ato teloc no Pinpu finacadan misa’icelay, mikadkad mikilim to lekakawa ato sowal no niyah. Oya Kavalan finacadan mahamon to no Conghuaminko a sifo, palao cecay no finacadan yincuminco no Taywan, oya Siraya finacadan o nano Taynansi a telekan a cecay finawlan a yincumin, itiraay Kompo no Kalingko a Taivoan finacadan, Makatao finacadan, Siraya finacadan o setekan no kofa a yincuminco, nanay masarocod ko pihayda no takarawan sifo no Conghuaminko a mihaydaan.
iwvyoep29jkqtuhbq4wgy91wgk26e8u
46911
46910
2025-07-07T01:14:15Z
Masaonikar
570
/* Palowasd to serayan (文化復振) */
46911
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
Saki Pinpu finacadan a pisilisil, awaay ko masongila’ay a kadadoedo no pisilsil i pikowan no Dipong to Taywan. Itira sa i Netherland a mikowan dengan sa o no kasaniyaro’ a ngangan, oraan sa ko pidoedoan kasasilsil no sa’etal, masa’isal ko pinapina sa’etal no finacadan. Ono i Mancin ni Huang Shujing to “Fansu liukao” a tilid i, malecad to pakayni kasasilsil a palaan misiiked a 13 niyaro’ ko yincumin funacadan.
Tangasa no Dipongan a to’ak, ona Ino Yoshinori, awaya den'nojo a “Taiwan yicumin mondai” (1900) a tilidan itiya to madadoedo ko pisilsil misiiked, ikor to ni Ino Yoshinori a “Taiwan yincumin seici” (1900) a tilidan, itiya masalof ko kasasiiked no Pinpu finacadan, kasasiiked no Pinpu finacadan ira: Ketagalan, Kavalan, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Arikun, Lloa, Siraya, Makattao 10 finacadan.
Oni Ino Yoshinori a nisiikedan kadadoedo o kacipinangan to pidoedoan, ona Igawa Kazo, Ogawa Tadayoshi, Mabuchi Toichi o pasadakay to kasasiiked siroma no pisilsil (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b). o kalaliyangan ira ko pinapina:
Pakayni to na 2 finacadan Arikun ato Lloa o papalacecayen ko finacadan: o roma a hakasi pasilacecay han koni 2 finacadan, o Hoanya a finacadan han saan. Nika midotoc to no hakasi ca Yung Kayin and Chung Yulan a pisapinang i, paretatenga to Hoanya alatek o nano Folaohua (Fan) a moraraway ko pipasetek. Ono finacadan to inika sasiroma no pihamon, pako niyah sa ko paratatenga.
’Eca ko malecaday to no Ketagalan a finacadan, ano eca padoedoen ho ko pisiiked. Pakayni to sowalan hakasi ca Tsuchida Shigeru aci Lee Inkee paretatenga a nisowalan, oya Ketagalan finacadan salongan malitoloay kasasiroma no sowal saan: Basay, Leilang ato Kulon. Oya Siraiya, Taivoan ato Makattao o masasiromaay ano eca o cecay a finacadan. Tangasa anini o ’alomanay a hakasi a midoedoan tono mikarkaray to notamdawan, sowalan ato lodisan masapinang, patongal no finacadan pihamon to niyah, paretatenga o na toloay ngasaw o masasiromaay caayay kalecad a yincuminco[13][14][15][16][17][18].
Oni Ikawako no Zang itiniay ni Ino Kasunori saceker mapacomod ko Thao finacadan, o nano Pinpu finacadan ano eca o kaosanco finacadan.
==== Ikoray no kalalood a pisiiked (戰後的分類) ====
Pinapina mihecaan, no hakasi sakiPinpu finacadan a pisiiked, ira to ko fa’elohay a nengneng. No Dipong a hakasi ci Tsuchida Shigeru i 1985 mihecaan misiikedan (nengneng Tsuchida 1985), masiiked ko Pinpu finacadan to 12 finacadan: oya Kavalan, Basay, Ketagalan, Kulon, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Hoanya, Siraya, Makattao, Taivoan a finacadan.
Oni Li Yiyuan misiikedan to Pinpu finacadan masiiked 10 finacadan, oya Kavalan, Kentagalan, Luilang, Taokas, Papora, Babiza, Hoanya, Pazeh, Suisalien(Thau), Siraya finacadan[19]:14.
Taywan sowalan hakasi ci Li Rengui ira ko masasiromaay a nengneng, nai 1996 miheca “Taywan Pinpu finacadan kasasiiked ato kasasikihar masiiked” a tilid, pasadak to 7 finacadan 14 ko sangasaw a nengneng: Thau, Kavalan, Ketagalan [5], Baburan [6], Pazih, Hoanya, Siraya. Ikor pakayni i sowal fa’elohay kasapinang, I 2006 miheca ato 2010 miheca mihapiw to nitilidan, oya Taivoan ato Makattao nai kaetipay Siraya amasadak[13][14].
=== Kasamihecaan kasasiiked no Pinpu finacadan. (歷年平埔族群分類)[20][21][22][23] ===
{| class="wikitable"
| colspan="19" |'''歷年平埔族群分類'''
|-
|'''年代'''
|'''研究者'''
| colspan="17" |'''族名'''
|-
|1904
|伊能嘉矩
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Poavosa
|Arikun
|Lloa
|Pazzehe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makattao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1930
|移川子之藏
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
|Tao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1935
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzehe
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1944
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
|Luilang
| colspan="3" |Ketagalan
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1951
|張耀錡
|卡瓦蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" |巴布薩
(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|拍宰海
(Pazeh)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |西拉雅
(Siraya)
|四社熟番
(Taivoan)
|-
|1955
|李亦園
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
|雷朗
(Luilang)
| colspan="3" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺
(Babuza)
| colspan="2" |和安雅
(Hoanya)
|巴則海
(Pazeh)
|水沙連
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
| rowspan="2" |1970
| rowspan="2" |台灣省通志
| rowspan="2" |卡瓦蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" rowspan="2" |凱達格蘭
(Ketagalan)
| rowspan="2" |道卡斯
(Taokas)
| rowspan="2" |拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" rowspan="2" |巴布薩
(Babuza/Poavasa)
| colspan="2" |洪雅(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh/Pazex)
| rowspan="2" |-
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|Arikun
|Lloa
|馬卡道
|西拉雅
|四社熟番
|-
|1985-1991
|土田滋
|Kavalan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |Ketagalan
|Basay
|Kulon
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzahe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1991
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" |凱達格蘭(Ketagalan)
| colspan="4" |巴布薩(Babuza)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
| colspan="2" |巴賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1996
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |猴猴
(Qauqaut)
| colspan="3" |凱達格蘭(Ketagalan)
| rowspan="2" |龜崙
(Kulon)
| colspan="4" |巴布蘭(Baburan)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
|馬賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|四社熟番(Taivoan)
|-
|2006-2010
|李壬癸
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="3" |巴賽(凱達格蘭)
(Basay (Ketagalan))
|龜崙
(Kulon)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|巴宰
(Pazih)
|邵
(Thao)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|大武壠(Taivoan)
|}
=== Padetengan no finacadan (主要族群) ===
Ka’amis Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Tayal finacadan
Tayal Mie ngasaw
Kaetip ka’amis sowal finacadan
Saysyak finacadan (’ayaway pisiiked)
Kulon finacadan
Pazih finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal) [24][25]
Kahawu finacadan (palowad to sowal) [26][27][28]
Kaetip dafdafay sowal finacadan
Thao finacadan (’ayaway pisiiked)
Taokas finacadan (palowad to sowal) [29]
Papora finacadan
Babuza finacadan
Favorlang finacadan
Hoanya finacadan
Arikun finacadan
Lloa finacadan
Katimol Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Paiwan sowal finacadan
Paiwan Scaro ngasaw
Bunun sowal finacadan
Bunun finacadan Po ngasaw
Kawali Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Ka’amisay sowal finacadan
Kavalan finacadan (ira ho ko sowal)
Houhou finacadan
Ketagalan finacadan
Luilang finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal)[30]
Trobian finacadan
Linao finacadan
Kaetip katimolay sowal finacadan
Siraya finacadan (palowad to sowal)
Makatao finacadan
Tajialiyang tamdaw
Fangsuo tamdaw
Langqiao tamdaw
Xiaoliuqiu tamdaw
Taivoan finacadan (palowad to sowal) [7]
=== Ponka (文化) ===
Pa’atayan ngangan (姓氏)
Tadamaan ko pa’atayan ngangan no Pinpu finacadan, nawhani masaPayrangay to, saka palasawad hananay to ko tadapa’atayan ngangan ato pipangangan a rocok no Pinpu finacadan, mialaay to tono Payrangan a pa’atayan, midotoc to mikadadoedoedo no finacadan ato sangasaw a pihamon, adihay to ko nipicamol to no Payrang tamdaw, Ngangay tamdaw, roma naikoran to no kalalood mafolaway a Payrang ira aca ko kasasiroma no pa’atayan ngangan, onini pa’atayan ngangan ato pafelian a mikadadoedoedo no finacadan, malo no Pinpu finacadan no niyah pihamonan ko tadamaanay pidotocan[31].
Pafalian a pa’atayan ngangan: Pan
Roma pa’atayan ngangan: Chen, Liu, Huang, Dai, Lai.
Tadamaan pa’atayan ngangan: Bing, Yue, Bang, Yi, Ji, Yi, Li, Mao, Mao, Tong, Nian, Dong, Yan, Ai, He, Cheng, Mai, Hou, Biao, Hong, Shuang, Jiao, Feng, Shi, Zhang, Zhui, Chu, Nai, Wei, Du, Zhen, Yu, Jie, Zhao, Yong, Hu, Zhen, Xie, Mai, Zhang, Xi, Yong, Yi, Jie, Bei, Liu, Shui, Li, Gang, Kun, Zhuo, Ya, Tuo, Mi, Wu, Xin, Kang, Zhang, Chang, Shuang, Gan, Zhuang.
=== Lisin (祭祀) ===
Itini i ka’oripan to romi’ami’adan ko kaira no lisin no Pinpu finacadan, ano sowalen, patodongan no lisin oya serayan a kinaira ko nito’ongan, o pakayraan no pidemak o nikaira no to’asan a pingodo. Siikeden, malitoloay ko pita’ong no Pinpu finacadan to tato’asan:
Comikayay to’asan lisin, mararid ko itiraay tenokan no Taywan a Pazeh finacadan, Papora finacadan,Taokas finacadan, pangangan no lisin itiyaay a lisin a kacomikayan ko todong, mahaenay a lisin roma matiyaay no kaemangay licekah kakomodan sakaira.
Katimolay Siraya finacadan, Makatao finacadan a to’asan lisin oya koreng ko todong tireng no to’asan a mita’ong, matiniay a pita’ong a lekakawa ato ’okak no to’asan pita’ong. Nika ngataay a Taivoan finacadan caay pita’ong to koreng, caay paso’elin t okaitira no to’asan i koreng, o paso’elinan tato’asan itiraay i kapolongan pita’omngan ko pipasayraan mipacakat to kawas.
Ka’amisan no Taywan a Pinpu finacadan Ketagalan finacadan, Kavalan finacadan ano eca Luilang finacadan, pita’ong to to’asan awaay ko todong kaitiraan a mita’ong.
=== Palowasd to serayan (文化復振) ===
Nawhani masaso’otay to ko kacacofel to Payrang, o lakakawa no Pinpu finacadan, sowal to ko kalaswadan. Aniniay hakasi ato teloc no Pinpu finacadan misa’icelay, mikadkad mikilim to lekakawa ato sowal no niyah. Oya Kavalan finacadan mahamon to no Conghuaminko a sifo, palao cecay no finacadan yincuminco no Taywan, oya Siraya finacadan o nano Taynansi a telekan a cecay finawlan a yincumin, itiraay Kompo no Kalingko a Taivoan finacadan, Makatao finacadan, Siraya finacadan o setekan no kofa a yincuminco, nanay masarocod ko pihayda no takarawan sifo no Conghuaminko a mihaydaan.
O Pinpu yincumin a Ketagalan finacadan, Pazih finacadan, Kahawu finacadan, Makatao finacadan, Hoanya finacadan, Papora finacadan, Taokas finacadan a kasafinacadan, nai 1990 miheca miteka palowad to kacingangan onto no Pinpu, mingitangit pihamon no sifo to sakacingangan to yincuminco a Pinpu finacadan[32].
1h80z7rzwbz8zzdxrbop6xu3js5eaxr
46912
46911
2025-07-07T01:14:33Z
Masaonikar
570
/* Palowasd to serayan (文化復振) */
46912
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
Saki Pinpu finacadan a pisilisil, awaay ko masongila’ay a kadadoedo no pisilsil i pikowan no Dipong to Taywan. Itira sa i Netherland a mikowan dengan sa o no kasaniyaro’ a ngangan, oraan sa ko pidoedoan kasasilsil no sa’etal, masa’isal ko pinapina sa’etal no finacadan. Ono i Mancin ni Huang Shujing to “Fansu liukao” a tilid i, malecad to pakayni kasasilsil a palaan misiiked a 13 niyaro’ ko yincumin funacadan.
Tangasa no Dipongan a to’ak, ona Ino Yoshinori, awaya den'nojo a “Taiwan yicumin mondai” (1900) a tilidan itiya to madadoedo ko pisilsil misiiked, ikor to ni Ino Yoshinori a “Taiwan yincumin seici” (1900) a tilidan, itiya masalof ko kasasiiked no Pinpu finacadan, kasasiiked no Pinpu finacadan ira: Ketagalan, Kavalan, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Arikun, Lloa, Siraya, Makattao 10 finacadan.
Oni Ino Yoshinori a nisiikedan kadadoedo o kacipinangan to pidoedoan, ona Igawa Kazo, Ogawa Tadayoshi, Mabuchi Toichi o pasadakay to kasasiiked siroma no pisilsil (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b). o kalaliyangan ira ko pinapina:
Pakayni to na 2 finacadan Arikun ato Lloa o papalacecayen ko finacadan: o roma a hakasi pasilacecay han koni 2 finacadan, o Hoanya a finacadan han saan. Nika midotoc to no hakasi ca Yung Kayin and Chung Yulan a pisapinang i, paretatenga to Hoanya alatek o nano Folaohua (Fan) a moraraway ko pipasetek. Ono finacadan to inika sasiroma no pihamon, pako niyah sa ko paratatenga.
’Eca ko malecaday to no Ketagalan a finacadan, ano eca padoedoen ho ko pisiiked. Pakayni to sowalan hakasi ca Tsuchida Shigeru aci Lee Inkee paretatenga a nisowalan, oya Ketagalan finacadan salongan malitoloay kasasiroma no sowal saan: Basay, Leilang ato Kulon. Oya Siraiya, Taivoan ato Makattao o masasiromaay ano eca o cecay a finacadan. Tangasa anini o ’alomanay a hakasi a midoedoan tono mikarkaray to notamdawan, sowalan ato lodisan masapinang, patongal no finacadan pihamon to niyah, paretatenga o na toloay ngasaw o masasiromaay caayay kalecad a yincuminco[13][14][15][16][17][18].
Oni Ikawako no Zang itiniay ni Ino Kasunori saceker mapacomod ko Thao finacadan, o nano Pinpu finacadan ano eca o kaosanco finacadan.
==== Ikoray no kalalood a pisiiked (戰後的分類) ====
Pinapina mihecaan, no hakasi sakiPinpu finacadan a pisiiked, ira to ko fa’elohay a nengneng. No Dipong a hakasi ci Tsuchida Shigeru i 1985 mihecaan misiikedan (nengneng Tsuchida 1985), masiiked ko Pinpu finacadan to 12 finacadan: oya Kavalan, Basay, Ketagalan, Kulon, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Hoanya, Siraya, Makattao, Taivoan a finacadan.
Oni Li Yiyuan misiikedan to Pinpu finacadan masiiked 10 finacadan, oya Kavalan, Kentagalan, Luilang, Taokas, Papora, Babiza, Hoanya, Pazeh, Suisalien(Thau), Siraya finacadan[19]:14.
Taywan sowalan hakasi ci Li Rengui ira ko masasiromaay a nengneng, nai 1996 miheca “Taywan Pinpu finacadan kasasiiked ato kasasikihar masiiked” a tilid, pasadak to 7 finacadan 14 ko sangasaw a nengneng: Thau, Kavalan, Ketagalan [5], Baburan [6], Pazih, Hoanya, Siraya. Ikor pakayni i sowal fa’elohay kasapinang, I 2006 miheca ato 2010 miheca mihapiw to nitilidan, oya Taivoan ato Makattao nai kaetipay Siraya amasadak[13][14].
=== Kasamihecaan kasasiiked no Pinpu finacadan. (歷年平埔族群分類)[20][21][22][23] ===
{| class="wikitable"
| colspan="19" |'''歷年平埔族群分類'''
|-
|'''年代'''
|'''研究者'''
| colspan="17" |'''族名'''
|-
|1904
|伊能嘉矩
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Poavosa
|Arikun
|Lloa
|Pazzehe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makattao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1930
|移川子之藏
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
|Tao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1935
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzehe
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1944
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
|Luilang
| colspan="3" |Ketagalan
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1951
|張耀錡
|卡瓦蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" |巴布薩
(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|拍宰海
(Pazeh)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |西拉雅
(Siraya)
|四社熟番
(Taivoan)
|-
|1955
|李亦園
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
|雷朗
(Luilang)
| colspan="3" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺
(Babuza)
| colspan="2" |和安雅
(Hoanya)
|巴則海
(Pazeh)
|水沙連
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
| rowspan="2" |1970
| rowspan="2" |台灣省通志
| rowspan="2" |卡瓦蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" rowspan="2" |凱達格蘭
(Ketagalan)
| rowspan="2" |道卡斯
(Taokas)
| rowspan="2" |拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" rowspan="2" |巴布薩
(Babuza/Poavasa)
| colspan="2" |洪雅(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh/Pazex)
| rowspan="2" |-
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|Arikun
|Lloa
|馬卡道
|西拉雅
|四社熟番
|-
|1985-1991
|土田滋
|Kavalan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |Ketagalan
|Basay
|Kulon
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzahe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1991
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" |凱達格蘭(Ketagalan)
| colspan="4" |巴布薩(Babuza)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
| colspan="2" |巴賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1996
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |猴猴
(Qauqaut)
| colspan="3" |凱達格蘭(Ketagalan)
| rowspan="2" |龜崙
(Kulon)
| colspan="4" |巴布蘭(Baburan)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
|馬賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|四社熟番(Taivoan)
|-
|2006-2010
|李壬癸
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="3" |巴賽(凱達格蘭)
(Basay (Ketagalan))
|龜崙
(Kulon)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|巴宰
(Pazih)
|邵
(Thao)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|大武壠(Taivoan)
|}
=== Padetengan no finacadan (主要族群) ===
Ka’amis Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Tayal finacadan
Tayal Mie ngasaw
Kaetip ka’amis sowal finacadan
Saysyak finacadan (’ayaway pisiiked)
Kulon finacadan
Pazih finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal) [24][25]
Kahawu finacadan (palowad to sowal) [26][27][28]
Kaetip dafdafay sowal finacadan
Thao finacadan (’ayaway pisiiked)
Taokas finacadan (palowad to sowal) [29]
Papora finacadan
Babuza finacadan
Favorlang finacadan
Hoanya finacadan
Arikun finacadan
Lloa finacadan
Katimol Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Paiwan sowal finacadan
Paiwan Scaro ngasaw
Bunun sowal finacadan
Bunun finacadan Po ngasaw
Kawali Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Ka’amisay sowal finacadan
Kavalan finacadan (ira ho ko sowal)
Houhou finacadan
Ketagalan finacadan
Luilang finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal)[30]
Trobian finacadan
Linao finacadan
Kaetip katimolay sowal finacadan
Siraya finacadan (palowad to sowal)
Makatao finacadan
Tajialiyang tamdaw
Fangsuo tamdaw
Langqiao tamdaw
Xiaoliuqiu tamdaw
Taivoan finacadan (palowad to sowal) [7]
=== Ponka (文化) ===
Pa’atayan ngangan (姓氏)
Tadamaan ko pa’atayan ngangan no Pinpu finacadan, nawhani masaPayrangay to, saka palasawad hananay to ko tadapa’atayan ngangan ato pipangangan a rocok no Pinpu finacadan, mialaay to tono Payrangan a pa’atayan, midotoc to mikadadoedoedo no finacadan ato sangasaw a pihamon, adihay to ko nipicamol to no Payrang tamdaw, Ngangay tamdaw, roma naikoran to no kalalood mafolaway a Payrang ira aca ko kasasiroma no pa’atayan ngangan, onini pa’atayan ngangan ato pafelian a mikadadoedoedo no finacadan, malo no Pinpu finacadan no niyah pihamonan ko tadamaanay pidotocan[31].
Pafalian a pa’atayan ngangan: Pan
Roma pa’atayan ngangan: Chen, Liu, Huang, Dai, Lai.
Tadamaan pa’atayan ngangan: Bing, Yue, Bang, Yi, Ji, Yi, Li, Mao, Mao, Tong, Nian, Dong, Yan, Ai, He, Cheng, Mai, Hou, Biao, Hong, Shuang, Jiao, Feng, Shi, Zhang, Zhui, Chu, Nai, Wei, Du, Zhen, Yu, Jie, Zhao, Yong, Hu, Zhen, Xie, Mai, Zhang, Xi, Yong, Yi, Jie, Bei, Liu, Shui, Li, Gang, Kun, Zhuo, Ya, Tuo, Mi, Wu, Xin, Kang, Zhang, Chang, Shuang, Gan, Zhuang.
=== Lisin (祭祀) ===
Itini i ka’oripan to romi’ami’adan ko kaira no lisin no Pinpu finacadan, ano sowalen, patodongan no lisin oya serayan a kinaira ko nito’ongan, o pakayraan no pidemak o nikaira no to’asan a pingodo. Siikeden, malitoloay ko pita’ong no Pinpu finacadan to tato’asan:
Comikayay to’asan lisin, mararid ko itiraay tenokan no Taywan a Pazeh finacadan, Papora finacadan,Taokas finacadan, pangangan no lisin itiyaay a lisin a kacomikayan ko todong, mahaenay a lisin roma matiyaay no kaemangay licekah kakomodan sakaira.
Katimolay Siraya finacadan, Makatao finacadan a to’asan lisin oya koreng ko todong tireng no to’asan a mita’ong, matiniay a pita’ong a lekakawa ato ’okak no to’asan pita’ong. Nika ngataay a Taivoan finacadan caay pita’ong to koreng, caay paso’elin t okaitira no to’asan i koreng, o paso’elinan tato’asan itiraay i kapolongan pita’omngan ko pipasayraan mipacakat to kawas.
Ka’amisan no Taywan a Pinpu finacadan Ketagalan finacadan, Kavalan finacadan ano eca Luilang finacadan, pita’ong to to’asan awaay ko todong kaitiraan a mita’ong.
=== Palowasd to serayan (文化復振) ===
Nawhani masaso’otay to ko kacacofel to Payrang, o lakakawa no Pinpu finacadan, sowal to ko kalaswadan. Aniniay hakasi ato teloc no Pinpu finacadan misa’icelay, mikadkad mikilim to lekakawa ato sowal no niyah. Oya Kavalan finacadan mahamon to no Conghuaminko a sifo, palao cecay no finacadan yincuminco no Taywan, oya Siraya finacadan o nano Taynansi a telekan a cecay finawlan a yincumin, itiraay Kompo no Kalingko a Taivoan finacadan, Makatao finacadan, Siraya finacadan o setekan no kofa a yincuminco, nanay masarocod ko pihayda no takarawan sifo no Conghuaminko a mihaydaan.
O Pinpu yincumin a Ketagalan finacadan, Pazih finacadan, Kahawu finacadan, Makatao finacadan, Hoanya finacadan, Papora finacadan, Taokas finacadan a kasafinacadan, nai 1990 miheca miteka palowad to kacingangan onto no Pinpu, mingitangit pihamon no sifo to sakacingangan to yincuminco a Pinpu finacadan[32].
O congtong ci Tsai Ingwen nai 2016 miheca 8 folad 1 romi’ad yicuminco romi’ad pasiyincuminco a mili’ay, miketon mipangalat kacitodong no lekakawa, o kacingangan no Pinpu finacadan citodong to sakacisalongoc ato sakatadamaan. Tangasa i 2016 miheca 10 folad 7 romi’ad misetek k oSincenyin misalof to kacingangan to yincumin, pa’ayaw fa’elohay pihayda t oPinpu finacadan o “Pinpu yincumin” [33], saan i 2017 miheca 8 folad 17 romi’ad mihayda to nipifalic a lalowadan no rikec[34].
e0ioekfbw6kl84vf4xexaw0rskm15zb
46913
46912
2025-07-07T01:15:01Z
Masaonikar
570
/* Palowasd to serayan (文化復振) */
46913
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
Saki Pinpu finacadan a pisilisil, awaay ko masongila’ay a kadadoedo no pisilsil i pikowan no Dipong to Taywan. Itira sa i Netherland a mikowan dengan sa o no kasaniyaro’ a ngangan, oraan sa ko pidoedoan kasasilsil no sa’etal, masa’isal ko pinapina sa’etal no finacadan. Ono i Mancin ni Huang Shujing to “Fansu liukao” a tilid i, malecad to pakayni kasasilsil a palaan misiiked a 13 niyaro’ ko yincumin funacadan.
Tangasa no Dipongan a to’ak, ona Ino Yoshinori, awaya den'nojo a “Taiwan yicumin mondai” (1900) a tilidan itiya to madadoedo ko pisilsil misiiked, ikor to ni Ino Yoshinori a “Taiwan yincumin seici” (1900) a tilidan, itiya masalof ko kasasiiked no Pinpu finacadan, kasasiiked no Pinpu finacadan ira: Ketagalan, Kavalan, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Arikun, Lloa, Siraya, Makattao 10 finacadan.
Oni Ino Yoshinori a nisiikedan kadadoedo o kacipinangan to pidoedoan, ona Igawa Kazo, Ogawa Tadayoshi, Mabuchi Toichi o pasadakay to kasasiiked siroma no pisilsil (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b). o kalaliyangan ira ko pinapina:
Pakayni to na 2 finacadan Arikun ato Lloa o papalacecayen ko finacadan: o roma a hakasi pasilacecay han koni 2 finacadan, o Hoanya a finacadan han saan. Nika midotoc to no hakasi ca Yung Kayin and Chung Yulan a pisapinang i, paretatenga to Hoanya alatek o nano Folaohua (Fan) a moraraway ko pipasetek. Ono finacadan to inika sasiroma no pihamon, pako niyah sa ko paratatenga.
’Eca ko malecaday to no Ketagalan a finacadan, ano eca padoedoen ho ko pisiiked. Pakayni to sowalan hakasi ca Tsuchida Shigeru aci Lee Inkee paretatenga a nisowalan, oya Ketagalan finacadan salongan malitoloay kasasiroma no sowal saan: Basay, Leilang ato Kulon. Oya Siraiya, Taivoan ato Makattao o masasiromaay ano eca o cecay a finacadan. Tangasa anini o ’alomanay a hakasi a midoedoan tono mikarkaray to notamdawan, sowalan ato lodisan masapinang, patongal no finacadan pihamon to niyah, paretatenga o na toloay ngasaw o masasiromaay caayay kalecad a yincuminco[13][14][15][16][17][18].
Oni Ikawako no Zang itiniay ni Ino Kasunori saceker mapacomod ko Thao finacadan, o nano Pinpu finacadan ano eca o kaosanco finacadan.
==== Ikoray no kalalood a pisiiked (戰後的分類) ====
Pinapina mihecaan, no hakasi sakiPinpu finacadan a pisiiked, ira to ko fa’elohay a nengneng. No Dipong a hakasi ci Tsuchida Shigeru i 1985 mihecaan misiikedan (nengneng Tsuchida 1985), masiiked ko Pinpu finacadan to 12 finacadan: oya Kavalan, Basay, Ketagalan, Kulon, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Hoanya, Siraya, Makattao, Taivoan a finacadan.
Oni Li Yiyuan misiikedan to Pinpu finacadan masiiked 10 finacadan, oya Kavalan, Kentagalan, Luilang, Taokas, Papora, Babiza, Hoanya, Pazeh, Suisalien(Thau), Siraya finacadan[19]:14.
Taywan sowalan hakasi ci Li Rengui ira ko masasiromaay a nengneng, nai 1996 miheca “Taywan Pinpu finacadan kasasiiked ato kasasikihar masiiked” a tilid, pasadak to 7 finacadan 14 ko sangasaw a nengneng: Thau, Kavalan, Ketagalan [5], Baburan [6], Pazih, Hoanya, Siraya. Ikor pakayni i sowal fa’elohay kasapinang, I 2006 miheca ato 2010 miheca mihapiw to nitilidan, oya Taivoan ato Makattao nai kaetipay Siraya amasadak[13][14].
=== Kasamihecaan kasasiiked no Pinpu finacadan. (歷年平埔族群分類)[20][21][22][23] ===
{| class="wikitable"
| colspan="19" |'''歷年平埔族群分類'''
|-
|'''年代'''
|'''研究者'''
| colspan="17" |'''族名'''
|-
|1904
|伊能嘉矩
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Poavosa
|Arikun
|Lloa
|Pazzehe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makattao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1930
|移川子之藏
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
|Tao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1935
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzehe
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1944
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
|Luilang
| colspan="3" |Ketagalan
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1951
|張耀錡
|卡瓦蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" |巴布薩
(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|拍宰海
(Pazeh)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |西拉雅
(Siraya)
|四社熟番
(Taivoan)
|-
|1955
|李亦園
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
|雷朗
(Luilang)
| colspan="3" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺
(Babuza)
| colspan="2" |和安雅
(Hoanya)
|巴則海
(Pazeh)
|水沙連
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
| rowspan="2" |1970
| rowspan="2" |台灣省通志
| rowspan="2" |卡瓦蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" rowspan="2" |凱達格蘭
(Ketagalan)
| rowspan="2" |道卡斯
(Taokas)
| rowspan="2" |拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" rowspan="2" |巴布薩
(Babuza/Poavasa)
| colspan="2" |洪雅(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh/Pazex)
| rowspan="2" |-
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|Arikun
|Lloa
|馬卡道
|西拉雅
|四社熟番
|-
|1985-1991
|土田滋
|Kavalan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |Ketagalan
|Basay
|Kulon
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzahe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1991
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" |凱達格蘭(Ketagalan)
| colspan="4" |巴布薩(Babuza)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
| colspan="2" |巴賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1996
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |猴猴
(Qauqaut)
| colspan="3" |凱達格蘭(Ketagalan)
| rowspan="2" |龜崙
(Kulon)
| colspan="4" |巴布蘭(Baburan)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
|馬賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|四社熟番(Taivoan)
|-
|2006-2010
|李壬癸
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="3" |巴賽(凱達格蘭)
(Basay (Ketagalan))
|龜崙
(Kulon)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|巴宰
(Pazih)
|邵
(Thao)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|大武壠(Taivoan)
|}
=== Padetengan no finacadan (主要族群) ===
Ka’amis Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Tayal finacadan
Tayal Mie ngasaw
Kaetip ka’amis sowal finacadan
Saysyak finacadan (’ayaway pisiiked)
Kulon finacadan
Pazih finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal) [24][25]
Kahawu finacadan (palowad to sowal) [26][27][28]
Kaetip dafdafay sowal finacadan
Thao finacadan (’ayaway pisiiked)
Taokas finacadan (palowad to sowal) [29]
Papora finacadan
Babuza finacadan
Favorlang finacadan
Hoanya finacadan
Arikun finacadan
Lloa finacadan
Katimol Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Paiwan sowal finacadan
Paiwan Scaro ngasaw
Bunun sowal finacadan
Bunun finacadan Po ngasaw
Kawali Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Ka’amisay sowal finacadan
Kavalan finacadan (ira ho ko sowal)
Houhou finacadan
Ketagalan finacadan
Luilang finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal)[30]
Trobian finacadan
Linao finacadan
Kaetip katimolay sowal finacadan
Siraya finacadan (palowad to sowal)
Makatao finacadan
Tajialiyang tamdaw
Fangsuo tamdaw
Langqiao tamdaw
Xiaoliuqiu tamdaw
Taivoan finacadan (palowad to sowal) [7]
=== Ponka (文化) ===
Pa’atayan ngangan (姓氏)
Tadamaan ko pa’atayan ngangan no Pinpu finacadan, nawhani masaPayrangay to, saka palasawad hananay to ko tadapa’atayan ngangan ato pipangangan a rocok no Pinpu finacadan, mialaay to tono Payrangan a pa’atayan, midotoc to mikadadoedoedo no finacadan ato sangasaw a pihamon, adihay to ko nipicamol to no Payrang tamdaw, Ngangay tamdaw, roma naikoran to no kalalood mafolaway a Payrang ira aca ko kasasiroma no pa’atayan ngangan, onini pa’atayan ngangan ato pafelian a mikadadoedoedo no finacadan, malo no Pinpu finacadan no niyah pihamonan ko tadamaanay pidotocan[31].
Pafalian a pa’atayan ngangan: Pan
Roma pa’atayan ngangan: Chen, Liu, Huang, Dai, Lai.
Tadamaan pa’atayan ngangan: Bing, Yue, Bang, Yi, Ji, Yi, Li, Mao, Mao, Tong, Nian, Dong, Yan, Ai, He, Cheng, Mai, Hou, Biao, Hong, Shuang, Jiao, Feng, Shi, Zhang, Zhui, Chu, Nai, Wei, Du, Zhen, Yu, Jie, Zhao, Yong, Hu, Zhen, Xie, Mai, Zhang, Xi, Yong, Yi, Jie, Bei, Liu, Shui, Li, Gang, Kun, Zhuo, Ya, Tuo, Mi, Wu, Xin, Kang, Zhang, Chang, Shuang, Gan, Zhuang.
=== Lisin (祭祀) ===
Itini i ka’oripan to romi’ami’adan ko kaira no lisin no Pinpu finacadan, ano sowalen, patodongan no lisin oya serayan a kinaira ko nito’ongan, o pakayraan no pidemak o nikaira no to’asan a pingodo. Siikeden, malitoloay ko pita’ong no Pinpu finacadan to tato’asan:
Comikayay to’asan lisin, mararid ko itiraay tenokan no Taywan a Pazeh finacadan, Papora finacadan,Taokas finacadan, pangangan no lisin itiyaay a lisin a kacomikayan ko todong, mahaenay a lisin roma matiyaay no kaemangay licekah kakomodan sakaira.
Katimolay Siraya finacadan, Makatao finacadan a to’asan lisin oya koreng ko todong tireng no to’asan a mita’ong, matiniay a pita’ong a lekakawa ato ’okak no to’asan pita’ong. Nika ngataay a Taivoan finacadan caay pita’ong to koreng, caay paso’elin t okaitira no to’asan i koreng, o paso’elinan tato’asan itiraay i kapolongan pita’omngan ko pipasayraan mipacakat to kawas.
Ka’amisan no Taywan a Pinpu finacadan Ketagalan finacadan, Kavalan finacadan ano eca Luilang finacadan, pita’ong to to’asan awaay ko todong kaitiraan a mita’ong.
=== Palowasd to serayan (文化復振) ===
Nawhani masaso’otay to ko kacacofel to Payrang, o lakakawa no Pinpu finacadan, sowal to ko kalaswadan. Aniniay hakasi ato teloc no Pinpu finacadan misa’icelay, mikadkad mikilim to lekakawa ato sowal no niyah. Oya Kavalan finacadan mahamon to no Conghuaminko a sifo, palao cecay no finacadan yincuminco no Taywan, oya Siraya finacadan o nano Taynansi a telekan a cecay finawlan a yincumin, itiraay Kompo no Kalingko a Taivoan finacadan, Makatao finacadan, Siraya finacadan o setekan no kofa a yincuminco, nanay masarocod ko pihayda no takarawan sifo no Conghuaminko a mihaydaan.
O Pinpu yincumin a Ketagalan finacadan, Pazih finacadan, Kahawu finacadan, Makatao finacadan, Hoanya finacadan, Papora finacadan, Taokas finacadan a kasafinacadan, nai 1990 miheca miteka palowad to kacingangan onto no Pinpu, mingitangit pihamon no sifo to sakacingangan to yincuminco a Pinpu finacadan[32].
O congtong ci Tsai Ingwen nai 2016 miheca 8 folad 1 romi’ad yicuminco romi’ad pasiyincuminco a mili’ay, miketon mipangalat kacitodong no lekakawa, o kacingangan no Pinpu finacadan citodong to sakacisalongoc ato sakatadamaan. Tangasa i 2016 miheca 10 folad 7 romi’ad misetek k oSincenyin misalof to kacingangan to yincumin, pa’ayaw fa’elohay pihayda t oPinpu finacadan o “Pinpu yincumin” [33], saan i 2017 miheca 8 folad 17 romi’ad mihayda to nipifalic a lalowadan no rikec[34].
=== Finawlan ato kaliposak (人口與分佈) ===
frcxlwywveqyul9srkf5iep9t3l4acx
46914
46913
2025-07-07T01:15:18Z
Masaonikar
570
/* Finawlan ato kaliposak (人口與分佈) */
46914
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
Saki Pinpu finacadan a pisilisil, awaay ko masongila’ay a kadadoedo no pisilsil i pikowan no Dipong to Taywan. Itira sa i Netherland a mikowan dengan sa o no kasaniyaro’ a ngangan, oraan sa ko pidoedoan kasasilsil no sa’etal, masa’isal ko pinapina sa’etal no finacadan. Ono i Mancin ni Huang Shujing to “Fansu liukao” a tilid i, malecad to pakayni kasasilsil a palaan misiiked a 13 niyaro’ ko yincumin funacadan.
Tangasa no Dipongan a to’ak, ona Ino Yoshinori, awaya den'nojo a “Taiwan yicumin mondai” (1900) a tilidan itiya to madadoedo ko pisilsil misiiked, ikor to ni Ino Yoshinori a “Taiwan yincumin seici” (1900) a tilidan, itiya masalof ko kasasiiked no Pinpu finacadan, kasasiiked no Pinpu finacadan ira: Ketagalan, Kavalan, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Arikun, Lloa, Siraya, Makattao 10 finacadan.
Oni Ino Yoshinori a nisiikedan kadadoedo o kacipinangan to pidoedoan, ona Igawa Kazo, Ogawa Tadayoshi, Mabuchi Toichi o pasadakay to kasasiiked siroma no pisilsil (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b). o kalaliyangan ira ko pinapina:
Pakayni to na 2 finacadan Arikun ato Lloa o papalacecayen ko finacadan: o roma a hakasi pasilacecay han koni 2 finacadan, o Hoanya a finacadan han saan. Nika midotoc to no hakasi ca Yung Kayin and Chung Yulan a pisapinang i, paretatenga to Hoanya alatek o nano Folaohua (Fan) a moraraway ko pipasetek. Ono finacadan to inika sasiroma no pihamon, pako niyah sa ko paratatenga.
’Eca ko malecaday to no Ketagalan a finacadan, ano eca padoedoen ho ko pisiiked. Pakayni to sowalan hakasi ca Tsuchida Shigeru aci Lee Inkee paretatenga a nisowalan, oya Ketagalan finacadan salongan malitoloay kasasiroma no sowal saan: Basay, Leilang ato Kulon. Oya Siraiya, Taivoan ato Makattao o masasiromaay ano eca o cecay a finacadan. Tangasa anini o ’alomanay a hakasi a midoedoan tono mikarkaray to notamdawan, sowalan ato lodisan masapinang, patongal no finacadan pihamon to niyah, paretatenga o na toloay ngasaw o masasiromaay caayay kalecad a yincuminco[13][14][15][16][17][18].
Oni Ikawako no Zang itiniay ni Ino Kasunori saceker mapacomod ko Thao finacadan, o nano Pinpu finacadan ano eca o kaosanco finacadan.
==== Ikoray no kalalood a pisiiked (戰後的分類) ====
Pinapina mihecaan, no hakasi sakiPinpu finacadan a pisiiked, ira to ko fa’elohay a nengneng. No Dipong a hakasi ci Tsuchida Shigeru i 1985 mihecaan misiikedan (nengneng Tsuchida 1985), masiiked ko Pinpu finacadan to 12 finacadan: oya Kavalan, Basay, Ketagalan, Kulon, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Hoanya, Siraya, Makattao, Taivoan a finacadan.
Oni Li Yiyuan misiikedan to Pinpu finacadan masiiked 10 finacadan, oya Kavalan, Kentagalan, Luilang, Taokas, Papora, Babiza, Hoanya, Pazeh, Suisalien(Thau), Siraya finacadan[19]:14.
Taywan sowalan hakasi ci Li Rengui ira ko masasiromaay a nengneng, nai 1996 miheca “Taywan Pinpu finacadan kasasiiked ato kasasikihar masiiked” a tilid, pasadak to 7 finacadan 14 ko sangasaw a nengneng: Thau, Kavalan, Ketagalan [5], Baburan [6], Pazih, Hoanya, Siraya. Ikor pakayni i sowal fa’elohay kasapinang, I 2006 miheca ato 2010 miheca mihapiw to nitilidan, oya Taivoan ato Makattao nai kaetipay Siraya amasadak[13][14].
=== Kasamihecaan kasasiiked no Pinpu finacadan. (歷年平埔族群分類)[20][21][22][23] ===
{| class="wikitable"
| colspan="19" |'''歷年平埔族群分類'''
|-
|'''年代'''
|'''研究者'''
| colspan="17" |'''族名'''
|-
|1904
|伊能嘉矩
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Poavosa
|Arikun
|Lloa
|Pazzehe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makattao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1930
|移川子之藏
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
|Tao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1935
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzehe
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1944
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
|Luilang
| colspan="3" |Ketagalan
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1951
|張耀錡
|卡瓦蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" |巴布薩
(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|拍宰海
(Pazeh)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |西拉雅
(Siraya)
|四社熟番
(Taivoan)
|-
|1955
|李亦園
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
|雷朗
(Luilang)
| colspan="3" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺
(Babuza)
| colspan="2" |和安雅
(Hoanya)
|巴則海
(Pazeh)
|水沙連
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
| rowspan="2" |1970
| rowspan="2" |台灣省通志
| rowspan="2" |卡瓦蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" rowspan="2" |凱達格蘭
(Ketagalan)
| rowspan="2" |道卡斯
(Taokas)
| rowspan="2" |拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" rowspan="2" |巴布薩
(Babuza/Poavasa)
| colspan="2" |洪雅(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh/Pazex)
| rowspan="2" |-
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|Arikun
|Lloa
|馬卡道
|西拉雅
|四社熟番
|-
|1985-1991
|土田滋
|Kavalan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |Ketagalan
|Basay
|Kulon
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzahe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1991
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" |凱達格蘭(Ketagalan)
| colspan="4" |巴布薩(Babuza)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
| colspan="2" |巴賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1996
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |猴猴
(Qauqaut)
| colspan="3" |凱達格蘭(Ketagalan)
| rowspan="2" |龜崙
(Kulon)
| colspan="4" |巴布蘭(Baburan)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
|馬賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|四社熟番(Taivoan)
|-
|2006-2010
|李壬癸
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="3" |巴賽(凱達格蘭)
(Basay (Ketagalan))
|龜崙
(Kulon)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|巴宰
(Pazih)
|邵
(Thao)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|大武壠(Taivoan)
|}
=== Padetengan no finacadan (主要族群) ===
Ka’amis Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Tayal finacadan
Tayal Mie ngasaw
Kaetip ka’amis sowal finacadan
Saysyak finacadan (’ayaway pisiiked)
Kulon finacadan
Pazih finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal) [24][25]
Kahawu finacadan (palowad to sowal) [26][27][28]
Kaetip dafdafay sowal finacadan
Thao finacadan (’ayaway pisiiked)
Taokas finacadan (palowad to sowal) [29]
Papora finacadan
Babuza finacadan
Favorlang finacadan
Hoanya finacadan
Arikun finacadan
Lloa finacadan
Katimol Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Paiwan sowal finacadan
Paiwan Scaro ngasaw
Bunun sowal finacadan
Bunun finacadan Po ngasaw
Kawali Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Ka’amisay sowal finacadan
Kavalan finacadan (ira ho ko sowal)
Houhou finacadan
Ketagalan finacadan
Luilang finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal)[30]
Trobian finacadan
Linao finacadan
Kaetip katimolay sowal finacadan
Siraya finacadan (palowad to sowal)
Makatao finacadan
Tajialiyang tamdaw
Fangsuo tamdaw
Langqiao tamdaw
Xiaoliuqiu tamdaw
Taivoan finacadan (palowad to sowal) [7]
=== Ponka (文化) ===
Pa’atayan ngangan (姓氏)
Tadamaan ko pa’atayan ngangan no Pinpu finacadan, nawhani masaPayrangay to, saka palasawad hananay to ko tadapa’atayan ngangan ato pipangangan a rocok no Pinpu finacadan, mialaay to tono Payrangan a pa’atayan, midotoc to mikadadoedoedo no finacadan ato sangasaw a pihamon, adihay to ko nipicamol to no Payrang tamdaw, Ngangay tamdaw, roma naikoran to no kalalood mafolaway a Payrang ira aca ko kasasiroma no pa’atayan ngangan, onini pa’atayan ngangan ato pafelian a mikadadoedoedo no finacadan, malo no Pinpu finacadan no niyah pihamonan ko tadamaanay pidotocan[31].
Pafalian a pa’atayan ngangan: Pan
Roma pa’atayan ngangan: Chen, Liu, Huang, Dai, Lai.
Tadamaan pa’atayan ngangan: Bing, Yue, Bang, Yi, Ji, Yi, Li, Mao, Mao, Tong, Nian, Dong, Yan, Ai, He, Cheng, Mai, Hou, Biao, Hong, Shuang, Jiao, Feng, Shi, Zhang, Zhui, Chu, Nai, Wei, Du, Zhen, Yu, Jie, Zhao, Yong, Hu, Zhen, Xie, Mai, Zhang, Xi, Yong, Yi, Jie, Bei, Liu, Shui, Li, Gang, Kun, Zhuo, Ya, Tuo, Mi, Wu, Xin, Kang, Zhang, Chang, Shuang, Gan, Zhuang.
=== Lisin (祭祀) ===
Itini i ka’oripan to romi’ami’adan ko kaira no lisin no Pinpu finacadan, ano sowalen, patodongan no lisin oya serayan a kinaira ko nito’ongan, o pakayraan no pidemak o nikaira no to’asan a pingodo. Siikeden, malitoloay ko pita’ong no Pinpu finacadan to tato’asan:
Comikayay to’asan lisin, mararid ko itiraay tenokan no Taywan a Pazeh finacadan, Papora finacadan,Taokas finacadan, pangangan no lisin itiyaay a lisin a kacomikayan ko todong, mahaenay a lisin roma matiyaay no kaemangay licekah kakomodan sakaira.
Katimolay Siraya finacadan, Makatao finacadan a to’asan lisin oya koreng ko todong tireng no to’asan a mita’ong, matiniay a pita’ong a lekakawa ato ’okak no to’asan pita’ong. Nika ngataay a Taivoan finacadan caay pita’ong to koreng, caay paso’elin t okaitira no to’asan i koreng, o paso’elinan tato’asan itiraay i kapolongan pita’omngan ko pipasayraan mipacakat to kawas.
Ka’amisan no Taywan a Pinpu finacadan Ketagalan finacadan, Kavalan finacadan ano eca Luilang finacadan, pita’ong to to’asan awaay ko todong kaitiraan a mita’ong.
=== Palowasd to serayan (文化復振) ===
Nawhani masaso’otay to ko kacacofel to Payrang, o lakakawa no Pinpu finacadan, sowal to ko kalaswadan. Aniniay hakasi ato teloc no Pinpu finacadan misa’icelay, mikadkad mikilim to lekakawa ato sowal no niyah. Oya Kavalan finacadan mahamon to no Conghuaminko a sifo, palao cecay no finacadan yincuminco no Taywan, oya Siraya finacadan o nano Taynansi a telekan a cecay finawlan a yincumin, itiraay Kompo no Kalingko a Taivoan finacadan, Makatao finacadan, Siraya finacadan o setekan no kofa a yincuminco, nanay masarocod ko pihayda no takarawan sifo no Conghuaminko a mihaydaan.
O Pinpu yincumin a Ketagalan finacadan, Pazih finacadan, Kahawu finacadan, Makatao finacadan, Hoanya finacadan, Papora finacadan, Taokas finacadan a kasafinacadan, nai 1990 miheca miteka palowad to kacingangan onto no Pinpu, mingitangit pihamon no sifo to sakacingangan to yincuminco a Pinpu finacadan[32].
O congtong ci Tsai Ingwen nai 2016 miheca 8 folad 1 romi’ad yicuminco romi’ad pasiyincuminco a mili’ay, miketon mipangalat kacitodong no lekakawa, o kacingangan no Pinpu finacadan citodong to sakacisalongoc ato sakatadamaan. Tangasa i 2016 miheca 10 folad 7 romi’ad misetek k oSincenyin misalof to kacingangan to yincumin, pa’ayaw fa’elohay pihayda t oPinpu finacadan o “Pinpu yincumin” [33], saan i 2017 miheca 8 folad 17 romi’ad mihayda to nipifalic a lalowadan no rikec[34].
=== Finawlan ato kaliposak (人口與分佈) ===
O todong no Pinpu finacadan no Taywan a pipolong to tamdaw, sa’ayaway manengneng to no Netherland pikowan a pipalita to kika, o pisa’osi salongan 4 tangasa 6 ’ofadan itiya. Oya Makatao finacadan itini i Fongsan faloay niyaro’ mata’elifay ko ’ofadan satata’akay finacadan, saka tosa ’alomanay o itiniay i Tansui cepo’ a Kavalan finacadan[35]. O halafinay pikowan no Mancin mapalaPayrang to, pikowan to no Dipong kinapinapinaay mipalita, salongan i 4 tangasa 6 ’ofadan ko ka’aloman[36].
hg7za31k3s2wml9i60rlhtqvnjq625u
46915
46914
2025-07-07T01:15:37Z
Masaonikar
570
/* Finawlan ato kaliposak (人口與分佈) */
46915
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
Saki Pinpu finacadan a pisilisil, awaay ko masongila’ay a kadadoedo no pisilsil i pikowan no Dipong to Taywan. Itira sa i Netherland a mikowan dengan sa o no kasaniyaro’ a ngangan, oraan sa ko pidoedoan kasasilsil no sa’etal, masa’isal ko pinapina sa’etal no finacadan. Ono i Mancin ni Huang Shujing to “Fansu liukao” a tilid i, malecad to pakayni kasasilsil a palaan misiiked a 13 niyaro’ ko yincumin funacadan.
Tangasa no Dipongan a to’ak, ona Ino Yoshinori, awaya den'nojo a “Taiwan yicumin mondai” (1900) a tilidan itiya to madadoedo ko pisilsil misiiked, ikor to ni Ino Yoshinori a “Taiwan yincumin seici” (1900) a tilidan, itiya masalof ko kasasiiked no Pinpu finacadan, kasasiiked no Pinpu finacadan ira: Ketagalan, Kavalan, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Arikun, Lloa, Siraya, Makattao 10 finacadan.
Oni Ino Yoshinori a nisiikedan kadadoedo o kacipinangan to pidoedoan, ona Igawa Kazo, Ogawa Tadayoshi, Mabuchi Toichi o pasadakay to kasasiiked siroma no pisilsil (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b). o kalaliyangan ira ko pinapina:
Pakayni to na 2 finacadan Arikun ato Lloa o papalacecayen ko finacadan: o roma a hakasi pasilacecay han koni 2 finacadan, o Hoanya a finacadan han saan. Nika midotoc to no hakasi ca Yung Kayin and Chung Yulan a pisapinang i, paretatenga to Hoanya alatek o nano Folaohua (Fan) a moraraway ko pipasetek. Ono finacadan to inika sasiroma no pihamon, pako niyah sa ko paratatenga.
’Eca ko malecaday to no Ketagalan a finacadan, ano eca padoedoen ho ko pisiiked. Pakayni to sowalan hakasi ca Tsuchida Shigeru aci Lee Inkee paretatenga a nisowalan, oya Ketagalan finacadan salongan malitoloay kasasiroma no sowal saan: Basay, Leilang ato Kulon. Oya Siraiya, Taivoan ato Makattao o masasiromaay ano eca o cecay a finacadan. Tangasa anini o ’alomanay a hakasi a midoedoan tono mikarkaray to notamdawan, sowalan ato lodisan masapinang, patongal no finacadan pihamon to niyah, paretatenga o na toloay ngasaw o masasiromaay caayay kalecad a yincuminco[13][14][15][16][17][18].
Oni Ikawako no Zang itiniay ni Ino Kasunori saceker mapacomod ko Thao finacadan, o nano Pinpu finacadan ano eca o kaosanco finacadan.
==== Ikoray no kalalood a pisiiked (戰後的分類) ====
Pinapina mihecaan, no hakasi sakiPinpu finacadan a pisiiked, ira to ko fa’elohay a nengneng. No Dipong a hakasi ci Tsuchida Shigeru i 1985 mihecaan misiikedan (nengneng Tsuchida 1985), masiiked ko Pinpu finacadan to 12 finacadan: oya Kavalan, Basay, Ketagalan, Kulon, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Hoanya, Siraya, Makattao, Taivoan a finacadan.
Oni Li Yiyuan misiikedan to Pinpu finacadan masiiked 10 finacadan, oya Kavalan, Kentagalan, Luilang, Taokas, Papora, Babiza, Hoanya, Pazeh, Suisalien(Thau), Siraya finacadan[19]:14.
Taywan sowalan hakasi ci Li Rengui ira ko masasiromaay a nengneng, nai 1996 miheca “Taywan Pinpu finacadan kasasiiked ato kasasikihar masiiked” a tilid, pasadak to 7 finacadan 14 ko sangasaw a nengneng: Thau, Kavalan, Ketagalan [5], Baburan [6], Pazih, Hoanya, Siraya. Ikor pakayni i sowal fa’elohay kasapinang, I 2006 miheca ato 2010 miheca mihapiw to nitilidan, oya Taivoan ato Makattao nai kaetipay Siraya amasadak[13][14].
=== Kasamihecaan kasasiiked no Pinpu finacadan. (歷年平埔族群分類)[20][21][22][23] ===
{| class="wikitable"
| colspan="19" |'''歷年平埔族群分類'''
|-
|'''年代'''
|'''研究者'''
| colspan="17" |'''族名'''
|-
|1904
|伊能嘉矩
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Poavosa
|Arikun
|Lloa
|Pazzehe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makattao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1930
|移川子之藏
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
|Tao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1935
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzehe
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1944
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
|Luilang
| colspan="3" |Ketagalan
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1951
|張耀錡
|卡瓦蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" |巴布薩
(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|拍宰海
(Pazeh)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |西拉雅
(Siraya)
|四社熟番
(Taivoan)
|-
|1955
|李亦園
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
|雷朗
(Luilang)
| colspan="3" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺
(Babuza)
| colspan="2" |和安雅
(Hoanya)
|巴則海
(Pazeh)
|水沙連
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
| rowspan="2" |1970
| rowspan="2" |台灣省通志
| rowspan="2" |卡瓦蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" rowspan="2" |凱達格蘭
(Ketagalan)
| rowspan="2" |道卡斯
(Taokas)
| rowspan="2" |拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" rowspan="2" |巴布薩
(Babuza/Poavasa)
| colspan="2" |洪雅(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh/Pazex)
| rowspan="2" |-
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|Arikun
|Lloa
|馬卡道
|西拉雅
|四社熟番
|-
|1985-1991
|土田滋
|Kavalan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |Ketagalan
|Basay
|Kulon
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzahe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1991
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" |凱達格蘭(Ketagalan)
| colspan="4" |巴布薩(Babuza)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
| colspan="2" |巴賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1996
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |猴猴
(Qauqaut)
| colspan="3" |凱達格蘭(Ketagalan)
| rowspan="2" |龜崙
(Kulon)
| colspan="4" |巴布蘭(Baburan)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
|馬賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|四社熟番(Taivoan)
|-
|2006-2010
|李壬癸
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="3" |巴賽(凱達格蘭)
(Basay (Ketagalan))
|龜崙
(Kulon)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|巴宰
(Pazih)
|邵
(Thao)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|大武壠(Taivoan)
|}
=== Padetengan no finacadan (主要族群) ===
Ka’amis Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Tayal finacadan
Tayal Mie ngasaw
Kaetip ka’amis sowal finacadan
Saysyak finacadan (’ayaway pisiiked)
Kulon finacadan
Pazih finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal) [24][25]
Kahawu finacadan (palowad to sowal) [26][27][28]
Kaetip dafdafay sowal finacadan
Thao finacadan (’ayaway pisiiked)
Taokas finacadan (palowad to sowal) [29]
Papora finacadan
Babuza finacadan
Favorlang finacadan
Hoanya finacadan
Arikun finacadan
Lloa finacadan
Katimol Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Paiwan sowal finacadan
Paiwan Scaro ngasaw
Bunun sowal finacadan
Bunun finacadan Po ngasaw
Kawali Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Ka’amisay sowal finacadan
Kavalan finacadan (ira ho ko sowal)
Houhou finacadan
Ketagalan finacadan
Luilang finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal)[30]
Trobian finacadan
Linao finacadan
Kaetip katimolay sowal finacadan
Siraya finacadan (palowad to sowal)
Makatao finacadan
Tajialiyang tamdaw
Fangsuo tamdaw
Langqiao tamdaw
Xiaoliuqiu tamdaw
Taivoan finacadan (palowad to sowal) [7]
=== Ponka (文化) ===
Pa’atayan ngangan (姓氏)
Tadamaan ko pa’atayan ngangan no Pinpu finacadan, nawhani masaPayrangay to, saka palasawad hananay to ko tadapa’atayan ngangan ato pipangangan a rocok no Pinpu finacadan, mialaay to tono Payrangan a pa’atayan, midotoc to mikadadoedoedo no finacadan ato sangasaw a pihamon, adihay to ko nipicamol to no Payrang tamdaw, Ngangay tamdaw, roma naikoran to no kalalood mafolaway a Payrang ira aca ko kasasiroma no pa’atayan ngangan, onini pa’atayan ngangan ato pafelian a mikadadoedoedo no finacadan, malo no Pinpu finacadan no niyah pihamonan ko tadamaanay pidotocan[31].
Pafalian a pa’atayan ngangan: Pan
Roma pa’atayan ngangan: Chen, Liu, Huang, Dai, Lai.
Tadamaan pa’atayan ngangan: Bing, Yue, Bang, Yi, Ji, Yi, Li, Mao, Mao, Tong, Nian, Dong, Yan, Ai, He, Cheng, Mai, Hou, Biao, Hong, Shuang, Jiao, Feng, Shi, Zhang, Zhui, Chu, Nai, Wei, Du, Zhen, Yu, Jie, Zhao, Yong, Hu, Zhen, Xie, Mai, Zhang, Xi, Yong, Yi, Jie, Bei, Liu, Shui, Li, Gang, Kun, Zhuo, Ya, Tuo, Mi, Wu, Xin, Kang, Zhang, Chang, Shuang, Gan, Zhuang.
=== Lisin (祭祀) ===
Itini i ka’oripan to romi’ami’adan ko kaira no lisin no Pinpu finacadan, ano sowalen, patodongan no lisin oya serayan a kinaira ko nito’ongan, o pakayraan no pidemak o nikaira no to’asan a pingodo. Siikeden, malitoloay ko pita’ong no Pinpu finacadan to tato’asan:
Comikayay to’asan lisin, mararid ko itiraay tenokan no Taywan a Pazeh finacadan, Papora finacadan,Taokas finacadan, pangangan no lisin itiyaay a lisin a kacomikayan ko todong, mahaenay a lisin roma matiyaay no kaemangay licekah kakomodan sakaira.
Katimolay Siraya finacadan, Makatao finacadan a to’asan lisin oya koreng ko todong tireng no to’asan a mita’ong, matiniay a pita’ong a lekakawa ato ’okak no to’asan pita’ong. Nika ngataay a Taivoan finacadan caay pita’ong to koreng, caay paso’elin t okaitira no to’asan i koreng, o paso’elinan tato’asan itiraay i kapolongan pita’omngan ko pipasayraan mipacakat to kawas.
Ka’amisan no Taywan a Pinpu finacadan Ketagalan finacadan, Kavalan finacadan ano eca Luilang finacadan, pita’ong to to’asan awaay ko todong kaitiraan a mita’ong.
=== Palowasd to serayan (文化復振) ===
Nawhani masaso’otay to ko kacacofel to Payrang, o lakakawa no Pinpu finacadan, sowal to ko kalaswadan. Aniniay hakasi ato teloc no Pinpu finacadan misa’icelay, mikadkad mikilim to lekakawa ato sowal no niyah. Oya Kavalan finacadan mahamon to no Conghuaminko a sifo, palao cecay no finacadan yincuminco no Taywan, oya Siraya finacadan o nano Taynansi a telekan a cecay finawlan a yincumin, itiraay Kompo no Kalingko a Taivoan finacadan, Makatao finacadan, Siraya finacadan o setekan no kofa a yincuminco, nanay masarocod ko pihayda no takarawan sifo no Conghuaminko a mihaydaan.
O Pinpu yincumin a Ketagalan finacadan, Pazih finacadan, Kahawu finacadan, Makatao finacadan, Hoanya finacadan, Papora finacadan, Taokas finacadan a kasafinacadan, nai 1990 miheca miteka palowad to kacingangan onto no Pinpu, mingitangit pihamon no sifo to sakacingangan to yincuminco a Pinpu finacadan[32].
O congtong ci Tsai Ingwen nai 2016 miheca 8 folad 1 romi’ad yicuminco romi’ad pasiyincuminco a mili’ay, miketon mipangalat kacitodong no lekakawa, o kacingangan no Pinpu finacadan citodong to sakacisalongoc ato sakatadamaan. Tangasa i 2016 miheca 10 folad 7 romi’ad misetek k oSincenyin misalof to kacingangan to yincumin, pa’ayaw fa’elohay pihayda t oPinpu finacadan o “Pinpu yincumin” [33], saan i 2017 miheca 8 folad 17 romi’ad mihayda to nipifalic a lalowadan no rikec[34].
=== Finawlan ato kaliposak (人口與分佈) ===
O todong no Pinpu finacadan no Taywan a pipolong to tamdaw, sa’ayaway manengneng to no Netherland pikowan a pipalita to kika, o pisa’osi salongan 4 tangasa 6 ’ofadan itiya. Oya Makatao finacadan itini i Fongsan faloay niyaro’ mata’elifay ko ’ofadan satata’akay finacadan, saka tosa ’alomanay o itiniay i Tansui cepo’ a Kavalan finacadan[35]. O halafinay pikowan no Mancin mapalaPayrang to, pikowan to no Dipong kinapinapinaay mipalita, salongan i 4 tangasa 6 ’ofadan ko ka’aloman[36].
I 1915 miheca a pipalitaan pahapinang, o Pinpu finacadan tamdaw o i Akao sakowan (aniniay Takaosi, Pintong sa’etal) ko sa’alomanay, makilatosaay no maecakay Fan finacadan ko tamdaw, saheto o aniniay Makatao ato Taivoan pa’atayan a finawlan. Kadadoedo o Taynan sakowan, Nanto sakowan, Kalingko sakowan, macalap ko 30% Pinpu finacadan tamdaw. Manengneng to itiniay tenokan ka’amisay sa’etal no Taywan, dengan o Yilan, Nanto i, kaitiraan no Pinpu finacadan caay toka’aloman[37].
483mpbuva2nxoo8t80hk8s99p2e9rmp
46916
46915
2025-07-07T01:16:03Z
Masaonikar
570
/* Finawlan ato kaliposak (人口與分佈) */
46916
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
Saki Pinpu finacadan a pisilisil, awaay ko masongila’ay a kadadoedo no pisilsil i pikowan no Dipong to Taywan. Itira sa i Netherland a mikowan dengan sa o no kasaniyaro’ a ngangan, oraan sa ko pidoedoan kasasilsil no sa’etal, masa’isal ko pinapina sa’etal no finacadan. Ono i Mancin ni Huang Shujing to “Fansu liukao” a tilid i, malecad to pakayni kasasilsil a palaan misiiked a 13 niyaro’ ko yincumin funacadan.
Tangasa no Dipongan a to’ak, ona Ino Yoshinori, awaya den'nojo a “Taiwan yicumin mondai” (1900) a tilidan itiya to madadoedo ko pisilsil misiiked, ikor to ni Ino Yoshinori a “Taiwan yincumin seici” (1900) a tilidan, itiya masalof ko kasasiiked no Pinpu finacadan, kasasiiked no Pinpu finacadan ira: Ketagalan, Kavalan, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Arikun, Lloa, Siraya, Makattao 10 finacadan.
Oni Ino Yoshinori a nisiikedan kadadoedo o kacipinangan to pidoedoan, ona Igawa Kazo, Ogawa Tadayoshi, Mabuchi Toichi o pasadakay to kasasiiked siroma no pisilsil (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b). o kalaliyangan ira ko pinapina:
Pakayni to na 2 finacadan Arikun ato Lloa o papalacecayen ko finacadan: o roma a hakasi pasilacecay han koni 2 finacadan, o Hoanya a finacadan han saan. Nika midotoc to no hakasi ca Yung Kayin and Chung Yulan a pisapinang i, paretatenga to Hoanya alatek o nano Folaohua (Fan) a moraraway ko pipasetek. Ono finacadan to inika sasiroma no pihamon, pako niyah sa ko paratatenga.
’Eca ko malecaday to no Ketagalan a finacadan, ano eca padoedoen ho ko pisiiked. Pakayni to sowalan hakasi ca Tsuchida Shigeru aci Lee Inkee paretatenga a nisowalan, oya Ketagalan finacadan salongan malitoloay kasasiroma no sowal saan: Basay, Leilang ato Kulon. Oya Siraiya, Taivoan ato Makattao o masasiromaay ano eca o cecay a finacadan. Tangasa anini o ’alomanay a hakasi a midoedoan tono mikarkaray to notamdawan, sowalan ato lodisan masapinang, patongal no finacadan pihamon to niyah, paretatenga o na toloay ngasaw o masasiromaay caayay kalecad a yincuminco[13][14][15][16][17][18].
Oni Ikawako no Zang itiniay ni Ino Kasunori saceker mapacomod ko Thao finacadan, o nano Pinpu finacadan ano eca o kaosanco finacadan.
==== Ikoray no kalalood a pisiiked (戰後的分類) ====
Pinapina mihecaan, no hakasi sakiPinpu finacadan a pisiiked, ira to ko fa’elohay a nengneng. No Dipong a hakasi ci Tsuchida Shigeru i 1985 mihecaan misiikedan (nengneng Tsuchida 1985), masiiked ko Pinpu finacadan to 12 finacadan: oya Kavalan, Basay, Ketagalan, Kulon, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Hoanya, Siraya, Makattao, Taivoan a finacadan.
Oni Li Yiyuan misiikedan to Pinpu finacadan masiiked 10 finacadan, oya Kavalan, Kentagalan, Luilang, Taokas, Papora, Babiza, Hoanya, Pazeh, Suisalien(Thau), Siraya finacadan[19]:14.
Taywan sowalan hakasi ci Li Rengui ira ko masasiromaay a nengneng, nai 1996 miheca “Taywan Pinpu finacadan kasasiiked ato kasasikihar masiiked” a tilid, pasadak to 7 finacadan 14 ko sangasaw a nengneng: Thau, Kavalan, Ketagalan [5], Baburan [6], Pazih, Hoanya, Siraya. Ikor pakayni i sowal fa’elohay kasapinang, I 2006 miheca ato 2010 miheca mihapiw to nitilidan, oya Taivoan ato Makattao nai kaetipay Siraya amasadak[13][14].
=== Kasamihecaan kasasiiked no Pinpu finacadan. (歷年平埔族群分類)[20][21][22][23] ===
{| class="wikitable"
| colspan="19" |'''歷年平埔族群分類'''
|-
|'''年代'''
|'''研究者'''
| colspan="17" |'''族名'''
|-
|1904
|伊能嘉矩
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Poavosa
|Arikun
|Lloa
|Pazzehe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makattao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1930
|移川子之藏
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
|Tao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1935
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzehe
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1944
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
|Luilang
| colspan="3" |Ketagalan
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1951
|張耀錡
|卡瓦蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" |巴布薩
(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|拍宰海
(Pazeh)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |西拉雅
(Siraya)
|四社熟番
(Taivoan)
|-
|1955
|李亦園
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
|雷朗
(Luilang)
| colspan="3" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺
(Babuza)
| colspan="2" |和安雅
(Hoanya)
|巴則海
(Pazeh)
|水沙連
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
| rowspan="2" |1970
| rowspan="2" |台灣省通志
| rowspan="2" |卡瓦蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" rowspan="2" |凱達格蘭
(Ketagalan)
| rowspan="2" |道卡斯
(Taokas)
| rowspan="2" |拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" rowspan="2" |巴布薩
(Babuza/Poavasa)
| colspan="2" |洪雅(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh/Pazex)
| rowspan="2" |-
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|Arikun
|Lloa
|馬卡道
|西拉雅
|四社熟番
|-
|1985-1991
|土田滋
|Kavalan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |Ketagalan
|Basay
|Kulon
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzahe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1991
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" |凱達格蘭(Ketagalan)
| colspan="4" |巴布薩(Babuza)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
| colspan="2" |巴賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1996
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |猴猴
(Qauqaut)
| colspan="3" |凱達格蘭(Ketagalan)
| rowspan="2" |龜崙
(Kulon)
| colspan="4" |巴布蘭(Baburan)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
|馬賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|四社熟番(Taivoan)
|-
|2006-2010
|李壬癸
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="3" |巴賽(凱達格蘭)
(Basay (Ketagalan))
|龜崙
(Kulon)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|巴宰
(Pazih)
|邵
(Thao)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|大武壠(Taivoan)
|}
=== Padetengan no finacadan (主要族群) ===
Ka’amis Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Tayal finacadan
Tayal Mie ngasaw
Kaetip ka’amis sowal finacadan
Saysyak finacadan (’ayaway pisiiked)
Kulon finacadan
Pazih finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal) [24][25]
Kahawu finacadan (palowad to sowal) [26][27][28]
Kaetip dafdafay sowal finacadan
Thao finacadan (’ayaway pisiiked)
Taokas finacadan (palowad to sowal) [29]
Papora finacadan
Babuza finacadan
Favorlang finacadan
Hoanya finacadan
Arikun finacadan
Lloa finacadan
Katimol Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Paiwan sowal finacadan
Paiwan Scaro ngasaw
Bunun sowal finacadan
Bunun finacadan Po ngasaw
Kawali Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Ka’amisay sowal finacadan
Kavalan finacadan (ira ho ko sowal)
Houhou finacadan
Ketagalan finacadan
Luilang finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal)[30]
Trobian finacadan
Linao finacadan
Kaetip katimolay sowal finacadan
Siraya finacadan (palowad to sowal)
Makatao finacadan
Tajialiyang tamdaw
Fangsuo tamdaw
Langqiao tamdaw
Xiaoliuqiu tamdaw
Taivoan finacadan (palowad to sowal) [7]
=== Ponka (文化) ===
Pa’atayan ngangan (姓氏)
Tadamaan ko pa’atayan ngangan no Pinpu finacadan, nawhani masaPayrangay to, saka palasawad hananay to ko tadapa’atayan ngangan ato pipangangan a rocok no Pinpu finacadan, mialaay to tono Payrangan a pa’atayan, midotoc to mikadadoedoedo no finacadan ato sangasaw a pihamon, adihay to ko nipicamol to no Payrang tamdaw, Ngangay tamdaw, roma naikoran to no kalalood mafolaway a Payrang ira aca ko kasasiroma no pa’atayan ngangan, onini pa’atayan ngangan ato pafelian a mikadadoedoedo no finacadan, malo no Pinpu finacadan no niyah pihamonan ko tadamaanay pidotocan[31].
Pafalian a pa’atayan ngangan: Pan
Roma pa’atayan ngangan: Chen, Liu, Huang, Dai, Lai.
Tadamaan pa’atayan ngangan: Bing, Yue, Bang, Yi, Ji, Yi, Li, Mao, Mao, Tong, Nian, Dong, Yan, Ai, He, Cheng, Mai, Hou, Biao, Hong, Shuang, Jiao, Feng, Shi, Zhang, Zhui, Chu, Nai, Wei, Du, Zhen, Yu, Jie, Zhao, Yong, Hu, Zhen, Xie, Mai, Zhang, Xi, Yong, Yi, Jie, Bei, Liu, Shui, Li, Gang, Kun, Zhuo, Ya, Tuo, Mi, Wu, Xin, Kang, Zhang, Chang, Shuang, Gan, Zhuang.
=== Lisin (祭祀) ===
Itini i ka’oripan to romi’ami’adan ko kaira no lisin no Pinpu finacadan, ano sowalen, patodongan no lisin oya serayan a kinaira ko nito’ongan, o pakayraan no pidemak o nikaira no to’asan a pingodo. Siikeden, malitoloay ko pita’ong no Pinpu finacadan to tato’asan:
Comikayay to’asan lisin, mararid ko itiraay tenokan no Taywan a Pazeh finacadan, Papora finacadan,Taokas finacadan, pangangan no lisin itiyaay a lisin a kacomikayan ko todong, mahaenay a lisin roma matiyaay no kaemangay licekah kakomodan sakaira.
Katimolay Siraya finacadan, Makatao finacadan a to’asan lisin oya koreng ko todong tireng no to’asan a mita’ong, matiniay a pita’ong a lekakawa ato ’okak no to’asan pita’ong. Nika ngataay a Taivoan finacadan caay pita’ong to koreng, caay paso’elin t okaitira no to’asan i koreng, o paso’elinan tato’asan itiraay i kapolongan pita’omngan ko pipasayraan mipacakat to kawas.
Ka’amisan no Taywan a Pinpu finacadan Ketagalan finacadan, Kavalan finacadan ano eca Luilang finacadan, pita’ong to to’asan awaay ko todong kaitiraan a mita’ong.
=== Palowasd to serayan (文化復振) ===
Nawhani masaso’otay to ko kacacofel to Payrang, o lakakawa no Pinpu finacadan, sowal to ko kalaswadan. Aniniay hakasi ato teloc no Pinpu finacadan misa’icelay, mikadkad mikilim to lekakawa ato sowal no niyah. Oya Kavalan finacadan mahamon to no Conghuaminko a sifo, palao cecay no finacadan yincuminco no Taywan, oya Siraya finacadan o nano Taynansi a telekan a cecay finawlan a yincumin, itiraay Kompo no Kalingko a Taivoan finacadan, Makatao finacadan, Siraya finacadan o setekan no kofa a yincuminco, nanay masarocod ko pihayda no takarawan sifo no Conghuaminko a mihaydaan.
O Pinpu yincumin a Ketagalan finacadan, Pazih finacadan, Kahawu finacadan, Makatao finacadan, Hoanya finacadan, Papora finacadan, Taokas finacadan a kasafinacadan, nai 1990 miheca miteka palowad to kacingangan onto no Pinpu, mingitangit pihamon no sifo to sakacingangan to yincuminco a Pinpu finacadan[32].
O congtong ci Tsai Ingwen nai 2016 miheca 8 folad 1 romi’ad yicuminco romi’ad pasiyincuminco a mili’ay, miketon mipangalat kacitodong no lekakawa, o kacingangan no Pinpu finacadan citodong to sakacisalongoc ato sakatadamaan. Tangasa i 2016 miheca 10 folad 7 romi’ad misetek k oSincenyin misalof to kacingangan to yincumin, pa’ayaw fa’elohay pihayda t oPinpu finacadan o “Pinpu yincumin” [33], saan i 2017 miheca 8 folad 17 romi’ad mihayda to nipifalic a lalowadan no rikec[34].
=== Finawlan ato kaliposak (人口與分佈) ===
O todong no Pinpu finacadan no Taywan a pipolong to tamdaw, sa’ayaway manengneng to no Netherland pikowan a pipalita to kika, o pisa’osi salongan 4 tangasa 6 ’ofadan itiya. Oya Makatao finacadan itini i Fongsan faloay niyaro’ mata’elifay ko ’ofadan satata’akay finacadan, saka tosa ’alomanay o itiniay i Tansui cepo’ a Kavalan finacadan[35]. O halafinay pikowan no Mancin mapalaPayrang to, pikowan to no Dipong kinapinapinaay mipalita, salongan i 4 tangasa 6 ’ofadan ko ka’aloman[36].
I 1915 miheca a pipalitaan pahapinang, o Pinpu finacadan tamdaw o i Akao sakowan (aniniay Takaosi, Pintong sa’etal) ko sa’alomanay, makilatosaay no maecakay Fan finacadan ko tamdaw, saheto o aniniay Makatao ato Taivoan pa’atayan a finawlan. Kadadoedo o Taynan sakowan, Nanto sakowan, Kalingko sakowan, macalap ko 30% Pinpu finacadan tamdaw. Manengneng to itiniay tenokan ka’amisay sa’etal no Taywan, dengan o Yilan, Nanto i, kaitiraan no Pinpu finacadan caay toka’aloman[37].
{| class="wikitable"
| valign="top" |1905 miheca
| valign="top" |1915 miheca
| valign="top" |1920 miheca
| valign="top" |1925 miheca
| valign="top" |1930 miheca
| valign="top" |1935 miheca
| valign="top" |1943 miheca
|-
| valign="top" |46,432
| valign="top" |47,676
| valign="top" |48,894
| valign="top" |51,009
| valign="top" |53,947
| valign="top" |57,812
| valign="top" |62,119
|}
tmfztw5n9hbsrt3ir08xbhmu6naomi3
46917
46916
2025-07-07T01:16:24Z
Masaonikar
570
/* Finawlan ato kaliposak (人口與分佈) */
46917
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
Saki Pinpu finacadan a pisilisil, awaay ko masongila’ay a kadadoedo no pisilsil i pikowan no Dipong to Taywan. Itira sa i Netherland a mikowan dengan sa o no kasaniyaro’ a ngangan, oraan sa ko pidoedoan kasasilsil no sa’etal, masa’isal ko pinapina sa’etal no finacadan. Ono i Mancin ni Huang Shujing to “Fansu liukao” a tilid i, malecad to pakayni kasasilsil a palaan misiiked a 13 niyaro’ ko yincumin funacadan.
Tangasa no Dipongan a to’ak, ona Ino Yoshinori, awaya den'nojo a “Taiwan yicumin mondai” (1900) a tilidan itiya to madadoedo ko pisilsil misiiked, ikor to ni Ino Yoshinori a “Taiwan yincumin seici” (1900) a tilidan, itiya masalof ko kasasiiked no Pinpu finacadan, kasasiiked no Pinpu finacadan ira: Ketagalan, Kavalan, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Arikun, Lloa, Siraya, Makattao 10 finacadan.
Oni Ino Yoshinori a nisiikedan kadadoedo o kacipinangan to pidoedoan, ona Igawa Kazo, Ogawa Tadayoshi, Mabuchi Toichi o pasadakay to kasasiiked siroma no pisilsil (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b). o kalaliyangan ira ko pinapina:
Pakayni to na 2 finacadan Arikun ato Lloa o papalacecayen ko finacadan: o roma a hakasi pasilacecay han koni 2 finacadan, o Hoanya a finacadan han saan. Nika midotoc to no hakasi ca Yung Kayin and Chung Yulan a pisapinang i, paretatenga to Hoanya alatek o nano Folaohua (Fan) a moraraway ko pipasetek. Ono finacadan to inika sasiroma no pihamon, pako niyah sa ko paratatenga.
’Eca ko malecaday to no Ketagalan a finacadan, ano eca padoedoen ho ko pisiiked. Pakayni to sowalan hakasi ca Tsuchida Shigeru aci Lee Inkee paretatenga a nisowalan, oya Ketagalan finacadan salongan malitoloay kasasiroma no sowal saan: Basay, Leilang ato Kulon. Oya Siraiya, Taivoan ato Makattao o masasiromaay ano eca o cecay a finacadan. Tangasa anini o ’alomanay a hakasi a midoedoan tono mikarkaray to notamdawan, sowalan ato lodisan masapinang, patongal no finacadan pihamon to niyah, paretatenga o na toloay ngasaw o masasiromaay caayay kalecad a yincuminco[13][14][15][16][17][18].
Oni Ikawako no Zang itiniay ni Ino Kasunori saceker mapacomod ko Thao finacadan, o nano Pinpu finacadan ano eca o kaosanco finacadan.
==== Ikoray no kalalood a pisiiked (戰後的分類) ====
Pinapina mihecaan, no hakasi sakiPinpu finacadan a pisiiked, ira to ko fa’elohay a nengneng. No Dipong a hakasi ci Tsuchida Shigeru i 1985 mihecaan misiikedan (nengneng Tsuchida 1985), masiiked ko Pinpu finacadan to 12 finacadan: oya Kavalan, Basay, Ketagalan, Kulon, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Hoanya, Siraya, Makattao, Taivoan a finacadan.
Oni Li Yiyuan misiikedan to Pinpu finacadan masiiked 10 finacadan, oya Kavalan, Kentagalan, Luilang, Taokas, Papora, Babiza, Hoanya, Pazeh, Suisalien(Thau), Siraya finacadan[19]:14.
Taywan sowalan hakasi ci Li Rengui ira ko masasiromaay a nengneng, nai 1996 miheca “Taywan Pinpu finacadan kasasiiked ato kasasikihar masiiked” a tilid, pasadak to 7 finacadan 14 ko sangasaw a nengneng: Thau, Kavalan, Ketagalan [5], Baburan [6], Pazih, Hoanya, Siraya. Ikor pakayni i sowal fa’elohay kasapinang, I 2006 miheca ato 2010 miheca mihapiw to nitilidan, oya Taivoan ato Makattao nai kaetipay Siraya amasadak[13][14].
=== Kasamihecaan kasasiiked no Pinpu finacadan. (歷年平埔族群分類)[20][21][22][23] ===
{| class="wikitable"
| colspan="19" |'''歷年平埔族群分類'''
|-
|'''年代'''
|'''研究者'''
| colspan="17" |'''族名'''
|-
|1904
|伊能嘉矩
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Poavosa
|Arikun
|Lloa
|Pazzehe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makattao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1930
|移川子之藏
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
|Tao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1935
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzehe
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1944
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
|Luilang
| colspan="3" |Ketagalan
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1951
|張耀錡
|卡瓦蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" |巴布薩
(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|拍宰海
(Pazeh)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |西拉雅
(Siraya)
|四社熟番
(Taivoan)
|-
|1955
|李亦園
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
|雷朗
(Luilang)
| colspan="3" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺
(Babuza)
| colspan="2" |和安雅
(Hoanya)
|巴則海
(Pazeh)
|水沙連
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
| rowspan="2" |1970
| rowspan="2" |台灣省通志
| rowspan="2" |卡瓦蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" rowspan="2" |凱達格蘭
(Ketagalan)
| rowspan="2" |道卡斯
(Taokas)
| rowspan="2" |拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" rowspan="2" |巴布薩
(Babuza/Poavasa)
| colspan="2" |洪雅(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh/Pazex)
| rowspan="2" |-
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|Arikun
|Lloa
|馬卡道
|西拉雅
|四社熟番
|-
|1985-1991
|土田滋
|Kavalan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |Ketagalan
|Basay
|Kulon
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzahe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1991
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" |凱達格蘭(Ketagalan)
| colspan="4" |巴布薩(Babuza)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
| colspan="2" |巴賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1996
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |猴猴
(Qauqaut)
| colspan="3" |凱達格蘭(Ketagalan)
| rowspan="2" |龜崙
(Kulon)
| colspan="4" |巴布蘭(Baburan)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
|馬賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|四社熟番(Taivoan)
|-
|2006-2010
|李壬癸
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="3" |巴賽(凱達格蘭)
(Basay (Ketagalan))
|龜崙
(Kulon)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|巴宰
(Pazih)
|邵
(Thao)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|大武壠(Taivoan)
|}
=== Padetengan no finacadan (主要族群) ===
Ka’amis Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Tayal finacadan
Tayal Mie ngasaw
Kaetip ka’amis sowal finacadan
Saysyak finacadan (’ayaway pisiiked)
Kulon finacadan
Pazih finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal) [24][25]
Kahawu finacadan (palowad to sowal) [26][27][28]
Kaetip dafdafay sowal finacadan
Thao finacadan (’ayaway pisiiked)
Taokas finacadan (palowad to sowal) [29]
Papora finacadan
Babuza finacadan
Favorlang finacadan
Hoanya finacadan
Arikun finacadan
Lloa finacadan
Katimol Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Paiwan sowal finacadan
Paiwan Scaro ngasaw
Bunun sowal finacadan
Bunun finacadan Po ngasaw
Kawali Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Ka’amisay sowal finacadan
Kavalan finacadan (ira ho ko sowal)
Houhou finacadan
Ketagalan finacadan
Luilang finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal)[30]
Trobian finacadan
Linao finacadan
Kaetip katimolay sowal finacadan
Siraya finacadan (palowad to sowal)
Makatao finacadan
Tajialiyang tamdaw
Fangsuo tamdaw
Langqiao tamdaw
Xiaoliuqiu tamdaw
Taivoan finacadan (palowad to sowal) [7]
=== Ponka (文化) ===
Pa’atayan ngangan (姓氏)
Tadamaan ko pa’atayan ngangan no Pinpu finacadan, nawhani masaPayrangay to, saka palasawad hananay to ko tadapa’atayan ngangan ato pipangangan a rocok no Pinpu finacadan, mialaay to tono Payrangan a pa’atayan, midotoc to mikadadoedoedo no finacadan ato sangasaw a pihamon, adihay to ko nipicamol to no Payrang tamdaw, Ngangay tamdaw, roma naikoran to no kalalood mafolaway a Payrang ira aca ko kasasiroma no pa’atayan ngangan, onini pa’atayan ngangan ato pafelian a mikadadoedoedo no finacadan, malo no Pinpu finacadan no niyah pihamonan ko tadamaanay pidotocan[31].
Pafalian a pa’atayan ngangan: Pan
Roma pa’atayan ngangan: Chen, Liu, Huang, Dai, Lai.
Tadamaan pa’atayan ngangan: Bing, Yue, Bang, Yi, Ji, Yi, Li, Mao, Mao, Tong, Nian, Dong, Yan, Ai, He, Cheng, Mai, Hou, Biao, Hong, Shuang, Jiao, Feng, Shi, Zhang, Zhui, Chu, Nai, Wei, Du, Zhen, Yu, Jie, Zhao, Yong, Hu, Zhen, Xie, Mai, Zhang, Xi, Yong, Yi, Jie, Bei, Liu, Shui, Li, Gang, Kun, Zhuo, Ya, Tuo, Mi, Wu, Xin, Kang, Zhang, Chang, Shuang, Gan, Zhuang.
=== Lisin (祭祀) ===
Itini i ka’oripan to romi’ami’adan ko kaira no lisin no Pinpu finacadan, ano sowalen, patodongan no lisin oya serayan a kinaira ko nito’ongan, o pakayraan no pidemak o nikaira no to’asan a pingodo. Siikeden, malitoloay ko pita’ong no Pinpu finacadan to tato’asan:
Comikayay to’asan lisin, mararid ko itiraay tenokan no Taywan a Pazeh finacadan, Papora finacadan,Taokas finacadan, pangangan no lisin itiyaay a lisin a kacomikayan ko todong, mahaenay a lisin roma matiyaay no kaemangay licekah kakomodan sakaira.
Katimolay Siraya finacadan, Makatao finacadan a to’asan lisin oya koreng ko todong tireng no to’asan a mita’ong, matiniay a pita’ong a lekakawa ato ’okak no to’asan pita’ong. Nika ngataay a Taivoan finacadan caay pita’ong to koreng, caay paso’elin t okaitira no to’asan i koreng, o paso’elinan tato’asan itiraay i kapolongan pita’omngan ko pipasayraan mipacakat to kawas.
Ka’amisan no Taywan a Pinpu finacadan Ketagalan finacadan, Kavalan finacadan ano eca Luilang finacadan, pita’ong to to’asan awaay ko todong kaitiraan a mita’ong.
=== Palowasd to serayan (文化復振) ===
Nawhani masaso’otay to ko kacacofel to Payrang, o lakakawa no Pinpu finacadan, sowal to ko kalaswadan. Aniniay hakasi ato teloc no Pinpu finacadan misa’icelay, mikadkad mikilim to lekakawa ato sowal no niyah. Oya Kavalan finacadan mahamon to no Conghuaminko a sifo, palao cecay no finacadan yincuminco no Taywan, oya Siraya finacadan o nano Taynansi a telekan a cecay finawlan a yincumin, itiraay Kompo no Kalingko a Taivoan finacadan, Makatao finacadan, Siraya finacadan o setekan no kofa a yincuminco, nanay masarocod ko pihayda no takarawan sifo no Conghuaminko a mihaydaan.
O Pinpu yincumin a Ketagalan finacadan, Pazih finacadan, Kahawu finacadan, Makatao finacadan, Hoanya finacadan, Papora finacadan, Taokas finacadan a kasafinacadan, nai 1990 miheca miteka palowad to kacingangan onto no Pinpu, mingitangit pihamon no sifo to sakacingangan to yincuminco a Pinpu finacadan[32].
O congtong ci Tsai Ingwen nai 2016 miheca 8 folad 1 romi’ad yicuminco romi’ad pasiyincuminco a mili’ay, miketon mipangalat kacitodong no lekakawa, o kacingangan no Pinpu finacadan citodong to sakacisalongoc ato sakatadamaan. Tangasa i 2016 miheca 10 folad 7 romi’ad misetek k oSincenyin misalof to kacingangan to yincumin, pa’ayaw fa’elohay pihayda t oPinpu finacadan o “Pinpu yincumin” [33], saan i 2017 miheca 8 folad 17 romi’ad mihayda to nipifalic a lalowadan no rikec[34].
=== Finawlan ato kaliposak (人口與分佈) ===
O todong no Pinpu finacadan no Taywan a pipolong to tamdaw, sa’ayaway manengneng to no Netherland pikowan a pipalita to kika, o pisa’osi salongan 4 tangasa 6 ’ofadan itiya. Oya Makatao finacadan itini i Fongsan faloay niyaro’ mata’elifay ko ’ofadan satata’akay finacadan, saka tosa ’alomanay o itiniay i Tansui cepo’ a Kavalan finacadan[35]. O halafinay pikowan no Mancin mapalaPayrang to, pikowan to no Dipong kinapinapinaay mipalita, salongan i 4 tangasa 6 ’ofadan ko ka’aloman[36].
I 1915 miheca a pipalitaan pahapinang, o Pinpu finacadan tamdaw o i Akao sakowan (aniniay Takaosi, Pintong sa’etal) ko sa’alomanay, makilatosaay no maecakay Fan finacadan ko tamdaw, saheto o aniniay Makatao ato Taivoan pa’atayan a finawlan. Kadadoedo o Taynan sakowan, Nanto sakowan, Kalingko sakowan, macalap ko 30% Pinpu finacadan tamdaw. Manengneng to itiniay tenokan ka’amisay sa’etal no Taywan, dengan o Yilan, Nanto i, kaitiraan no Pinpu finacadan caay toka’aloman[37].
{| class="wikitable"
| valign="top" |1905 miheca
| valign="top" |1915 miheca
| valign="top" |1920 miheca
| valign="top" |1925 miheca
| valign="top" |1930 miheca
| valign="top" |1935 miheca
| valign="top" |1943 miheca
|-
| valign="top" |46,432
| valign="top" |47,676
| valign="top" |48,894
| valign="top" |51,009
| valign="top" |53,947
| valign="top" |57,812
| valign="top" |62,119
|}
{| class="wikitable"
| valign="top" |Kasasiiked no sakadademak
| valign="top" |1915 mihecaabn tamdaw no finacadan
| valign="top" |Polong no finacadan % i Taywan
|-
| valign="top" |
|47,676
|100%
|-
| valign="top" |Taypi sakowan
|884
|1.85%
|-
| valign="top" |Yilan sakowan
|2,240
|4.7%
|-
| valign="top" |Taoyin sakowan
|438
|0.92%
|-
| valign="top" |Sinco sakowan
|1,939
|4.07%
|-
| valign="top" |Taycong sakowan
|589
|1.24%
|-
| valign="top" |Nanto sakowan
|5,338
|11.2%
|-
| valign="top" |Ciayi sakowan
|1,729
|3.63%
|-
| valign="top" |Taynan sakowan
|5,920
|12.54%
|-
| valign="top" |Akao sakowan
|21,697
|45.51%
|-
| valign="top" |Posong sakowan
|2,318
|4.86%
|-
| valign="top" |Kalingko sakowan
|4,584
|9.61%
|-
| valign="top" |Penho sakowan
|0
|0%
|}
g8i4hlkb9qyy14cl76ioz97npebf34d
46918
46917
2025-07-07T01:16:53Z
Masaonikar
570
/* Finawlan ato kaliposak (人口與分佈) */
46918
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
Saki Pinpu finacadan a pisilisil, awaay ko masongila’ay a kadadoedo no pisilsil i pikowan no Dipong to Taywan. Itira sa i Netherland a mikowan dengan sa o no kasaniyaro’ a ngangan, oraan sa ko pidoedoan kasasilsil no sa’etal, masa’isal ko pinapina sa’etal no finacadan. Ono i Mancin ni Huang Shujing to “Fansu liukao” a tilid i, malecad to pakayni kasasilsil a palaan misiiked a 13 niyaro’ ko yincumin funacadan.
Tangasa no Dipongan a to’ak, ona Ino Yoshinori, awaya den'nojo a “Taiwan yicumin mondai” (1900) a tilidan itiya to madadoedo ko pisilsil misiiked, ikor to ni Ino Yoshinori a “Taiwan yincumin seici” (1900) a tilidan, itiya masalof ko kasasiiked no Pinpu finacadan, kasasiiked no Pinpu finacadan ira: Ketagalan, Kavalan, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Arikun, Lloa, Siraya, Makattao 10 finacadan.
Oni Ino Yoshinori a nisiikedan kadadoedo o kacipinangan to pidoedoan, ona Igawa Kazo, Ogawa Tadayoshi, Mabuchi Toichi o pasadakay to kasasiiked siroma no pisilsil (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b). o kalaliyangan ira ko pinapina:
Pakayni to na 2 finacadan Arikun ato Lloa o papalacecayen ko finacadan: o roma a hakasi pasilacecay han koni 2 finacadan, o Hoanya a finacadan han saan. Nika midotoc to no hakasi ca Yung Kayin and Chung Yulan a pisapinang i, paretatenga to Hoanya alatek o nano Folaohua (Fan) a moraraway ko pipasetek. Ono finacadan to inika sasiroma no pihamon, pako niyah sa ko paratatenga.
’Eca ko malecaday to no Ketagalan a finacadan, ano eca padoedoen ho ko pisiiked. Pakayni to sowalan hakasi ca Tsuchida Shigeru aci Lee Inkee paretatenga a nisowalan, oya Ketagalan finacadan salongan malitoloay kasasiroma no sowal saan: Basay, Leilang ato Kulon. Oya Siraiya, Taivoan ato Makattao o masasiromaay ano eca o cecay a finacadan. Tangasa anini o ’alomanay a hakasi a midoedoan tono mikarkaray to notamdawan, sowalan ato lodisan masapinang, patongal no finacadan pihamon to niyah, paretatenga o na toloay ngasaw o masasiromaay caayay kalecad a yincuminco[13][14][15][16][17][18].
Oni Ikawako no Zang itiniay ni Ino Kasunori saceker mapacomod ko Thao finacadan, o nano Pinpu finacadan ano eca o kaosanco finacadan.
==== Ikoray no kalalood a pisiiked (戰後的分類) ====
Pinapina mihecaan, no hakasi sakiPinpu finacadan a pisiiked, ira to ko fa’elohay a nengneng. No Dipong a hakasi ci Tsuchida Shigeru i 1985 mihecaan misiikedan (nengneng Tsuchida 1985), masiiked ko Pinpu finacadan to 12 finacadan: oya Kavalan, Basay, Ketagalan, Kulon, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Hoanya, Siraya, Makattao, Taivoan a finacadan.
Oni Li Yiyuan misiikedan to Pinpu finacadan masiiked 10 finacadan, oya Kavalan, Kentagalan, Luilang, Taokas, Papora, Babiza, Hoanya, Pazeh, Suisalien(Thau), Siraya finacadan[19]:14.
Taywan sowalan hakasi ci Li Rengui ira ko masasiromaay a nengneng, nai 1996 miheca “Taywan Pinpu finacadan kasasiiked ato kasasikihar masiiked” a tilid, pasadak to 7 finacadan 14 ko sangasaw a nengneng: Thau, Kavalan, Ketagalan [5], Baburan [6], Pazih, Hoanya, Siraya. Ikor pakayni i sowal fa’elohay kasapinang, I 2006 miheca ato 2010 miheca mihapiw to nitilidan, oya Taivoan ato Makattao nai kaetipay Siraya amasadak[13][14].
=== Kasamihecaan kasasiiked no Pinpu finacadan. (歷年平埔族群分類)[20][21][22][23] ===
{| class="wikitable"
| colspan="19" |'''歷年平埔族群分類'''
|-
|'''年代'''
|'''研究者'''
| colspan="17" |'''族名'''
|-
|1904
|伊能嘉矩
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Poavosa
|Arikun
|Lloa
|Pazzehe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makattao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1930
|移川子之藏
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
|Tao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1935
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzehe
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1944
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
|Luilang
| colspan="3" |Ketagalan
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1951
|張耀錡
|卡瓦蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" |巴布薩
(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|拍宰海
(Pazeh)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |西拉雅
(Siraya)
|四社熟番
(Taivoan)
|-
|1955
|李亦園
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
|雷朗
(Luilang)
| colspan="3" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺
(Babuza)
| colspan="2" |和安雅
(Hoanya)
|巴則海
(Pazeh)
|水沙連
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
| rowspan="2" |1970
| rowspan="2" |台灣省通志
| rowspan="2" |卡瓦蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" rowspan="2" |凱達格蘭
(Ketagalan)
| rowspan="2" |道卡斯
(Taokas)
| rowspan="2" |拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" rowspan="2" |巴布薩
(Babuza/Poavasa)
| colspan="2" |洪雅(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh/Pazex)
| rowspan="2" |-
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|Arikun
|Lloa
|馬卡道
|西拉雅
|四社熟番
|-
|1985-1991
|土田滋
|Kavalan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |Ketagalan
|Basay
|Kulon
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzahe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1991
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" |凱達格蘭(Ketagalan)
| colspan="4" |巴布薩(Babuza)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
| colspan="2" |巴賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1996
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |猴猴
(Qauqaut)
| colspan="3" |凱達格蘭(Ketagalan)
| rowspan="2" |龜崙
(Kulon)
| colspan="4" |巴布蘭(Baburan)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
|馬賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|四社熟番(Taivoan)
|-
|2006-2010
|李壬癸
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="3" |巴賽(凱達格蘭)
(Basay (Ketagalan))
|龜崙
(Kulon)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|巴宰
(Pazih)
|邵
(Thao)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|大武壠(Taivoan)
|}
=== Padetengan no finacadan (主要族群) ===
Ka’amis Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Tayal finacadan
Tayal Mie ngasaw
Kaetip ka’amis sowal finacadan
Saysyak finacadan (’ayaway pisiiked)
Kulon finacadan
Pazih finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal) [24][25]
Kahawu finacadan (palowad to sowal) [26][27][28]
Kaetip dafdafay sowal finacadan
Thao finacadan (’ayaway pisiiked)
Taokas finacadan (palowad to sowal) [29]
Papora finacadan
Babuza finacadan
Favorlang finacadan
Hoanya finacadan
Arikun finacadan
Lloa finacadan
Katimol Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Paiwan sowal finacadan
Paiwan Scaro ngasaw
Bunun sowal finacadan
Bunun finacadan Po ngasaw
Kawali Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Ka’amisay sowal finacadan
Kavalan finacadan (ira ho ko sowal)
Houhou finacadan
Ketagalan finacadan
Luilang finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal)[30]
Trobian finacadan
Linao finacadan
Kaetip katimolay sowal finacadan
Siraya finacadan (palowad to sowal)
Makatao finacadan
Tajialiyang tamdaw
Fangsuo tamdaw
Langqiao tamdaw
Xiaoliuqiu tamdaw
Taivoan finacadan (palowad to sowal) [7]
=== Ponka (文化) ===
Pa’atayan ngangan (姓氏)
Tadamaan ko pa’atayan ngangan no Pinpu finacadan, nawhani masaPayrangay to, saka palasawad hananay to ko tadapa’atayan ngangan ato pipangangan a rocok no Pinpu finacadan, mialaay to tono Payrangan a pa’atayan, midotoc to mikadadoedoedo no finacadan ato sangasaw a pihamon, adihay to ko nipicamol to no Payrang tamdaw, Ngangay tamdaw, roma naikoran to no kalalood mafolaway a Payrang ira aca ko kasasiroma no pa’atayan ngangan, onini pa’atayan ngangan ato pafelian a mikadadoedoedo no finacadan, malo no Pinpu finacadan no niyah pihamonan ko tadamaanay pidotocan[31].
Pafalian a pa’atayan ngangan: Pan
Roma pa’atayan ngangan: Chen, Liu, Huang, Dai, Lai.
Tadamaan pa’atayan ngangan: Bing, Yue, Bang, Yi, Ji, Yi, Li, Mao, Mao, Tong, Nian, Dong, Yan, Ai, He, Cheng, Mai, Hou, Biao, Hong, Shuang, Jiao, Feng, Shi, Zhang, Zhui, Chu, Nai, Wei, Du, Zhen, Yu, Jie, Zhao, Yong, Hu, Zhen, Xie, Mai, Zhang, Xi, Yong, Yi, Jie, Bei, Liu, Shui, Li, Gang, Kun, Zhuo, Ya, Tuo, Mi, Wu, Xin, Kang, Zhang, Chang, Shuang, Gan, Zhuang.
=== Lisin (祭祀) ===
Itini i ka’oripan to romi’ami’adan ko kaira no lisin no Pinpu finacadan, ano sowalen, patodongan no lisin oya serayan a kinaira ko nito’ongan, o pakayraan no pidemak o nikaira no to’asan a pingodo. Siikeden, malitoloay ko pita’ong no Pinpu finacadan to tato’asan:
Comikayay to’asan lisin, mararid ko itiraay tenokan no Taywan a Pazeh finacadan, Papora finacadan,Taokas finacadan, pangangan no lisin itiyaay a lisin a kacomikayan ko todong, mahaenay a lisin roma matiyaay no kaemangay licekah kakomodan sakaira.
Katimolay Siraya finacadan, Makatao finacadan a to’asan lisin oya koreng ko todong tireng no to’asan a mita’ong, matiniay a pita’ong a lekakawa ato ’okak no to’asan pita’ong. Nika ngataay a Taivoan finacadan caay pita’ong to koreng, caay paso’elin t okaitira no to’asan i koreng, o paso’elinan tato’asan itiraay i kapolongan pita’omngan ko pipasayraan mipacakat to kawas.
Ka’amisan no Taywan a Pinpu finacadan Ketagalan finacadan, Kavalan finacadan ano eca Luilang finacadan, pita’ong to to’asan awaay ko todong kaitiraan a mita’ong.
=== Palowasd to serayan (文化復振) ===
Nawhani masaso’otay to ko kacacofel to Payrang, o lakakawa no Pinpu finacadan, sowal to ko kalaswadan. Aniniay hakasi ato teloc no Pinpu finacadan misa’icelay, mikadkad mikilim to lekakawa ato sowal no niyah. Oya Kavalan finacadan mahamon to no Conghuaminko a sifo, palao cecay no finacadan yincuminco no Taywan, oya Siraya finacadan o nano Taynansi a telekan a cecay finawlan a yincumin, itiraay Kompo no Kalingko a Taivoan finacadan, Makatao finacadan, Siraya finacadan o setekan no kofa a yincuminco, nanay masarocod ko pihayda no takarawan sifo no Conghuaminko a mihaydaan.
O Pinpu yincumin a Ketagalan finacadan, Pazih finacadan, Kahawu finacadan, Makatao finacadan, Hoanya finacadan, Papora finacadan, Taokas finacadan a kasafinacadan, nai 1990 miheca miteka palowad to kacingangan onto no Pinpu, mingitangit pihamon no sifo to sakacingangan to yincuminco a Pinpu finacadan[32].
O congtong ci Tsai Ingwen nai 2016 miheca 8 folad 1 romi’ad yicuminco romi’ad pasiyincuminco a mili’ay, miketon mipangalat kacitodong no lekakawa, o kacingangan no Pinpu finacadan citodong to sakacisalongoc ato sakatadamaan. Tangasa i 2016 miheca 10 folad 7 romi’ad misetek k oSincenyin misalof to kacingangan to yincumin, pa’ayaw fa’elohay pihayda t oPinpu finacadan o “Pinpu yincumin” [33], saan i 2017 miheca 8 folad 17 romi’ad mihayda to nipifalic a lalowadan no rikec[34].
=== Finawlan ato kaliposak (人口與分佈) ===
O todong no Pinpu finacadan no Taywan a pipolong to tamdaw, sa’ayaway manengneng to no Netherland pikowan a pipalita to kika, o pisa’osi salongan 4 tangasa 6 ’ofadan itiya. Oya Makatao finacadan itini i Fongsan faloay niyaro’ mata’elifay ko ’ofadan satata’akay finacadan, saka tosa ’alomanay o itiniay i Tansui cepo’ a Kavalan finacadan[35]. O halafinay pikowan no Mancin mapalaPayrang to, pikowan to no Dipong kinapinapinaay mipalita, salongan i 4 tangasa 6 ’ofadan ko ka’aloman[36].
I 1915 miheca a pipalitaan pahapinang, o Pinpu finacadan tamdaw o i Akao sakowan (aniniay Takaosi, Pintong sa’etal) ko sa’alomanay, makilatosaay no maecakay Fan finacadan ko tamdaw, saheto o aniniay Makatao ato Taivoan pa’atayan a finawlan. Kadadoedo o Taynan sakowan, Nanto sakowan, Kalingko sakowan, macalap ko 30% Pinpu finacadan tamdaw. Manengneng to itiniay tenokan ka’amisay sa’etal no Taywan, dengan o Yilan, Nanto i, kaitiraan no Pinpu finacadan caay toka’aloman[37].
{| class="wikitable"
| valign="top" |1905 miheca
| valign="top" |1915 miheca
| valign="top" |1920 miheca
| valign="top" |1925 miheca
| valign="top" |1930 miheca
| valign="top" |1935 miheca
| valign="top" |1943 miheca
|-
| valign="top" |46,432
| valign="top" |47,676
| valign="top" |48,894
| valign="top" |51,009
| valign="top" |53,947
| valign="top" |57,812
| valign="top" |62,119
|}
{| class="wikitable"
| valign="top" |Kasasiiked no sakadademak
| valign="top" |1915 mihecaabn tamdaw no finacadan
| valign="top" |Polong no finacadan % i Taywan
|-
| valign="top" |
|47,676
|100%
|-
| valign="top" |Taypi sakowan
|884
|1.85%
|-
| valign="top" |Yilan sakowan
|2,240
|4.7%
|-
| valign="top" |Taoyin sakowan
|438
|0.92%
|-
| valign="top" |Sinco sakowan
|1,939
|4.07%
|-
| valign="top" |Taycong sakowan
|589
|1.24%
|-
| valign="top" |Nanto sakowan
|5,338
|11.2%
|-
| valign="top" |Ciayi sakowan
|1,729
|3.63%
|-
| valign="top" |Taynan sakowan
|5,920
|12.54%
|-
| valign="top" |Akao sakowan
|21,697
|45.51%
|-
| valign="top" |Posong sakowan
|2,318
|4.86%
|-
| valign="top" |Kalingko sakowan
|4,584
|9.61%
|-
| valign="top" |Penho sakowan
|0
|0%
|}
Midotoc to no Taisho 14 miheca (1925) ato Showa 10 miheca (1935) a pipalita no kitakit, sakowannay to Pinpu finacadan tamdaw ato %. 1925 mihecaan pipalita no kitakit o “maecakay” sanay ho ko sowal a pitahidang.
fhu6kaj6t7l1nnv47ofvfmu35zpxd8n
46919
46918
2025-07-07T01:17:20Z
Masaonikar
570
/* Finawlan ato kaliposak (人口與分佈) */
46919
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
Saki Pinpu finacadan a pisilisil, awaay ko masongila’ay a kadadoedo no pisilsil i pikowan no Dipong to Taywan. Itira sa i Netherland a mikowan dengan sa o no kasaniyaro’ a ngangan, oraan sa ko pidoedoan kasasilsil no sa’etal, masa’isal ko pinapina sa’etal no finacadan. Ono i Mancin ni Huang Shujing to “Fansu liukao” a tilid i, malecad to pakayni kasasilsil a palaan misiiked a 13 niyaro’ ko yincumin funacadan.
Tangasa no Dipongan a to’ak, ona Ino Yoshinori, awaya den'nojo a “Taiwan yicumin mondai” (1900) a tilidan itiya to madadoedo ko pisilsil misiiked, ikor to ni Ino Yoshinori a “Taiwan yincumin seici” (1900) a tilidan, itiya masalof ko kasasiiked no Pinpu finacadan, kasasiiked no Pinpu finacadan ira: Ketagalan, Kavalan, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Arikun, Lloa, Siraya, Makattao 10 finacadan.
Oni Ino Yoshinori a nisiikedan kadadoedo o kacipinangan to pidoedoan, ona Igawa Kazo, Ogawa Tadayoshi, Mabuchi Toichi o pasadakay to kasasiiked siroma no pisilsil (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b). o kalaliyangan ira ko pinapina:
Pakayni to na 2 finacadan Arikun ato Lloa o papalacecayen ko finacadan: o roma a hakasi pasilacecay han koni 2 finacadan, o Hoanya a finacadan han saan. Nika midotoc to no hakasi ca Yung Kayin and Chung Yulan a pisapinang i, paretatenga to Hoanya alatek o nano Folaohua (Fan) a moraraway ko pipasetek. Ono finacadan to inika sasiroma no pihamon, pako niyah sa ko paratatenga.
’Eca ko malecaday to no Ketagalan a finacadan, ano eca padoedoen ho ko pisiiked. Pakayni to sowalan hakasi ca Tsuchida Shigeru aci Lee Inkee paretatenga a nisowalan, oya Ketagalan finacadan salongan malitoloay kasasiroma no sowal saan: Basay, Leilang ato Kulon. Oya Siraiya, Taivoan ato Makattao o masasiromaay ano eca o cecay a finacadan. Tangasa anini o ’alomanay a hakasi a midoedoan tono mikarkaray to notamdawan, sowalan ato lodisan masapinang, patongal no finacadan pihamon to niyah, paretatenga o na toloay ngasaw o masasiromaay caayay kalecad a yincuminco[13][14][15][16][17][18].
Oni Ikawako no Zang itiniay ni Ino Kasunori saceker mapacomod ko Thao finacadan, o nano Pinpu finacadan ano eca o kaosanco finacadan.
==== Ikoray no kalalood a pisiiked (戰後的分類) ====
Pinapina mihecaan, no hakasi sakiPinpu finacadan a pisiiked, ira to ko fa’elohay a nengneng. No Dipong a hakasi ci Tsuchida Shigeru i 1985 mihecaan misiikedan (nengneng Tsuchida 1985), masiiked ko Pinpu finacadan to 12 finacadan: oya Kavalan, Basay, Ketagalan, Kulon, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Hoanya, Siraya, Makattao, Taivoan a finacadan.
Oni Li Yiyuan misiikedan to Pinpu finacadan masiiked 10 finacadan, oya Kavalan, Kentagalan, Luilang, Taokas, Papora, Babiza, Hoanya, Pazeh, Suisalien(Thau), Siraya finacadan[19]:14.
Taywan sowalan hakasi ci Li Rengui ira ko masasiromaay a nengneng, nai 1996 miheca “Taywan Pinpu finacadan kasasiiked ato kasasikihar masiiked” a tilid, pasadak to 7 finacadan 14 ko sangasaw a nengneng: Thau, Kavalan, Ketagalan [5], Baburan [6], Pazih, Hoanya, Siraya. Ikor pakayni i sowal fa’elohay kasapinang, I 2006 miheca ato 2010 miheca mihapiw to nitilidan, oya Taivoan ato Makattao nai kaetipay Siraya amasadak[13][14].
=== Kasamihecaan kasasiiked no Pinpu finacadan. (歷年平埔族群分類)[20][21][22][23] ===
{| class="wikitable"
| colspan="19" |'''歷年平埔族群分類'''
|-
|'''年代'''
|'''研究者'''
| colspan="17" |'''族名'''
|-
|1904
|伊能嘉矩
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Poavosa
|Arikun
|Lloa
|Pazzehe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makattao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1930
|移川子之藏
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
|Tao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1935
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzehe
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1944
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
|Luilang
| colspan="3" |Ketagalan
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1951
|張耀錡
|卡瓦蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" |巴布薩
(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|拍宰海
(Pazeh)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |西拉雅
(Siraya)
|四社熟番
(Taivoan)
|-
|1955
|李亦園
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
|雷朗
(Luilang)
| colspan="3" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺
(Babuza)
| colspan="2" |和安雅
(Hoanya)
|巴則海
(Pazeh)
|水沙連
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
| rowspan="2" |1970
| rowspan="2" |台灣省通志
| rowspan="2" |卡瓦蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" rowspan="2" |凱達格蘭
(Ketagalan)
| rowspan="2" |道卡斯
(Taokas)
| rowspan="2" |拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" rowspan="2" |巴布薩
(Babuza/Poavasa)
| colspan="2" |洪雅(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh/Pazex)
| rowspan="2" |-
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|Arikun
|Lloa
|馬卡道
|西拉雅
|四社熟番
|-
|1985-1991
|土田滋
|Kavalan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |Ketagalan
|Basay
|Kulon
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzahe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1991
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" |凱達格蘭(Ketagalan)
| colspan="4" |巴布薩(Babuza)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
| colspan="2" |巴賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1996
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |猴猴
(Qauqaut)
| colspan="3" |凱達格蘭(Ketagalan)
| rowspan="2" |龜崙
(Kulon)
| colspan="4" |巴布蘭(Baburan)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
|馬賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|四社熟番(Taivoan)
|-
|2006-2010
|李壬癸
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="3" |巴賽(凱達格蘭)
(Basay (Ketagalan))
|龜崙
(Kulon)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|巴宰
(Pazih)
|邵
(Thao)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|大武壠(Taivoan)
|}
=== Padetengan no finacadan (主要族群) ===
Ka’amis Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Tayal finacadan
Tayal Mie ngasaw
Kaetip ka’amis sowal finacadan
Saysyak finacadan (’ayaway pisiiked)
Kulon finacadan
Pazih finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal) [24][25]
Kahawu finacadan (palowad to sowal) [26][27][28]
Kaetip dafdafay sowal finacadan
Thao finacadan (’ayaway pisiiked)
Taokas finacadan (palowad to sowal) [29]
Papora finacadan
Babuza finacadan
Favorlang finacadan
Hoanya finacadan
Arikun finacadan
Lloa finacadan
Katimol Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Paiwan sowal finacadan
Paiwan Scaro ngasaw
Bunun sowal finacadan
Bunun finacadan Po ngasaw
Kawali Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Ka’amisay sowal finacadan
Kavalan finacadan (ira ho ko sowal)
Houhou finacadan
Ketagalan finacadan
Luilang finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal)[30]
Trobian finacadan
Linao finacadan
Kaetip katimolay sowal finacadan
Siraya finacadan (palowad to sowal)
Makatao finacadan
Tajialiyang tamdaw
Fangsuo tamdaw
Langqiao tamdaw
Xiaoliuqiu tamdaw
Taivoan finacadan (palowad to sowal) [7]
=== Ponka (文化) ===
Pa’atayan ngangan (姓氏)
Tadamaan ko pa’atayan ngangan no Pinpu finacadan, nawhani masaPayrangay to, saka palasawad hananay to ko tadapa’atayan ngangan ato pipangangan a rocok no Pinpu finacadan, mialaay to tono Payrangan a pa’atayan, midotoc to mikadadoedoedo no finacadan ato sangasaw a pihamon, adihay to ko nipicamol to no Payrang tamdaw, Ngangay tamdaw, roma naikoran to no kalalood mafolaway a Payrang ira aca ko kasasiroma no pa’atayan ngangan, onini pa’atayan ngangan ato pafelian a mikadadoedoedo no finacadan, malo no Pinpu finacadan no niyah pihamonan ko tadamaanay pidotocan[31].
Pafalian a pa’atayan ngangan: Pan
Roma pa’atayan ngangan: Chen, Liu, Huang, Dai, Lai.
Tadamaan pa’atayan ngangan: Bing, Yue, Bang, Yi, Ji, Yi, Li, Mao, Mao, Tong, Nian, Dong, Yan, Ai, He, Cheng, Mai, Hou, Biao, Hong, Shuang, Jiao, Feng, Shi, Zhang, Zhui, Chu, Nai, Wei, Du, Zhen, Yu, Jie, Zhao, Yong, Hu, Zhen, Xie, Mai, Zhang, Xi, Yong, Yi, Jie, Bei, Liu, Shui, Li, Gang, Kun, Zhuo, Ya, Tuo, Mi, Wu, Xin, Kang, Zhang, Chang, Shuang, Gan, Zhuang.
=== Lisin (祭祀) ===
Itini i ka’oripan to romi’ami’adan ko kaira no lisin no Pinpu finacadan, ano sowalen, patodongan no lisin oya serayan a kinaira ko nito’ongan, o pakayraan no pidemak o nikaira no to’asan a pingodo. Siikeden, malitoloay ko pita’ong no Pinpu finacadan to tato’asan:
Comikayay to’asan lisin, mararid ko itiraay tenokan no Taywan a Pazeh finacadan, Papora finacadan,Taokas finacadan, pangangan no lisin itiyaay a lisin a kacomikayan ko todong, mahaenay a lisin roma matiyaay no kaemangay licekah kakomodan sakaira.
Katimolay Siraya finacadan, Makatao finacadan a to’asan lisin oya koreng ko todong tireng no to’asan a mita’ong, matiniay a pita’ong a lekakawa ato ’okak no to’asan pita’ong. Nika ngataay a Taivoan finacadan caay pita’ong to koreng, caay paso’elin t okaitira no to’asan i koreng, o paso’elinan tato’asan itiraay i kapolongan pita’omngan ko pipasayraan mipacakat to kawas.
Ka’amisan no Taywan a Pinpu finacadan Ketagalan finacadan, Kavalan finacadan ano eca Luilang finacadan, pita’ong to to’asan awaay ko todong kaitiraan a mita’ong.
=== Palowasd to serayan (文化復振) ===
Nawhani masaso’otay to ko kacacofel to Payrang, o lakakawa no Pinpu finacadan, sowal to ko kalaswadan. Aniniay hakasi ato teloc no Pinpu finacadan misa’icelay, mikadkad mikilim to lekakawa ato sowal no niyah. Oya Kavalan finacadan mahamon to no Conghuaminko a sifo, palao cecay no finacadan yincuminco no Taywan, oya Siraya finacadan o nano Taynansi a telekan a cecay finawlan a yincumin, itiraay Kompo no Kalingko a Taivoan finacadan, Makatao finacadan, Siraya finacadan o setekan no kofa a yincuminco, nanay masarocod ko pihayda no takarawan sifo no Conghuaminko a mihaydaan.
O Pinpu yincumin a Ketagalan finacadan, Pazih finacadan, Kahawu finacadan, Makatao finacadan, Hoanya finacadan, Papora finacadan, Taokas finacadan a kasafinacadan, nai 1990 miheca miteka palowad to kacingangan onto no Pinpu, mingitangit pihamon no sifo to sakacingangan to yincuminco a Pinpu finacadan[32].
O congtong ci Tsai Ingwen nai 2016 miheca 8 folad 1 romi’ad yicuminco romi’ad pasiyincuminco a mili’ay, miketon mipangalat kacitodong no lekakawa, o kacingangan no Pinpu finacadan citodong to sakacisalongoc ato sakatadamaan. Tangasa i 2016 miheca 10 folad 7 romi’ad misetek k oSincenyin misalof to kacingangan to yincumin, pa’ayaw fa’elohay pihayda t oPinpu finacadan o “Pinpu yincumin” [33], saan i 2017 miheca 8 folad 17 romi’ad mihayda to nipifalic a lalowadan no rikec[34].
=== Finawlan ato kaliposak (人口與分佈) ===
O todong no Pinpu finacadan no Taywan a pipolong to tamdaw, sa’ayaway manengneng to no Netherland pikowan a pipalita to kika, o pisa’osi salongan 4 tangasa 6 ’ofadan itiya. Oya Makatao finacadan itini i Fongsan faloay niyaro’ mata’elifay ko ’ofadan satata’akay finacadan, saka tosa ’alomanay o itiniay i Tansui cepo’ a Kavalan finacadan[35]. O halafinay pikowan no Mancin mapalaPayrang to, pikowan to no Dipong kinapinapinaay mipalita, salongan i 4 tangasa 6 ’ofadan ko ka’aloman[36].
I 1915 miheca a pipalitaan pahapinang, o Pinpu finacadan tamdaw o i Akao sakowan (aniniay Takaosi, Pintong sa’etal) ko sa’alomanay, makilatosaay no maecakay Fan finacadan ko tamdaw, saheto o aniniay Makatao ato Taivoan pa’atayan a finawlan. Kadadoedo o Taynan sakowan, Nanto sakowan, Kalingko sakowan, macalap ko 30% Pinpu finacadan tamdaw. Manengneng to itiniay tenokan ka’amisay sa’etal no Taywan, dengan o Yilan, Nanto i, kaitiraan no Pinpu finacadan caay toka’aloman[37].
{| class="wikitable"
| valign="top" |1905 miheca
| valign="top" |1915 miheca
| valign="top" |1920 miheca
| valign="top" |1925 miheca
| valign="top" |1930 miheca
| valign="top" |1935 miheca
| valign="top" |1943 miheca
|-
| valign="top" |46,432
| valign="top" |47,676
| valign="top" |48,894
| valign="top" |51,009
| valign="top" |53,947
| valign="top" |57,812
| valign="top" |62,119
|}
{| class="wikitable"
| valign="top" |Kasasiiked no sakadademak
| valign="top" |1915 mihecaabn tamdaw no finacadan
| valign="top" |Polong no finacadan % i Taywan
|-
| valign="top" |
|47,676
|100%
|-
| valign="top" |Taypi sakowan
|884
|1.85%
|-
| valign="top" |Yilan sakowan
|2,240
|4.7%
|-
| valign="top" |Taoyin sakowan
|438
|0.92%
|-
| valign="top" |Sinco sakowan
|1,939
|4.07%
|-
| valign="top" |Taycong sakowan
|589
|1.24%
|-
| valign="top" |Nanto sakowan
|5,338
|11.2%
|-
| valign="top" |Ciayi sakowan
|1,729
|3.63%
|-
| valign="top" |Taynan sakowan
|5,920
|12.54%
|-
| valign="top" |Akao sakowan
|21,697
|45.51%
|-
| valign="top" |Posong sakowan
|2,318
|4.86%
|-
| valign="top" |Kalingko sakowan
|4,584
|9.61%
|-
| valign="top" |Penho sakowan
|0
|0%
|}
Midotoc to no Taisho 14 miheca (1925) ato Showa 10 miheca (1935) a pipalita no kitakit, sakowannay to Pinpu finacadan tamdaw ato %. 1925 mihecaan pipalita no kitakit o “maecakay” sanay ho ko sowal a pitahidang.
{| class="wikitable"
| valign="top" |Kasa’etal no pikowan
| valign="top" |1925 mihecaan kapolongan no tamdaw
| valign="top" |1925 maecakay tamdaw
| valign="top" |1925 miheca micalapay tamdaw %
| valign="top" |1935 polong no tamdaw
| valign="top" |1935 Pinpu finacadan tamdaw
| valign="top" |1935 miheca polong tamdaw %
|-
| valign="top" |Polong no Taywan
|3,993,408
|51,009
|1.3%
|5,212,426
|57,812
|1.1%
|-
| valign="top" |Taypi sakowan
|814,778
|2,622
|0.3%
|1,024,546
|2,358
|0.2%
|-
| valign="top" |Sinco sakowan
|597,576
|2,460
|0.4%
|712,309
|2,551
|0.4%
|-
| valign="top" |Taycong sakowan
|865,829
|6,519
|0.8%
|1,162,247
|7,210
|0.6%
|-
| valign="top" |Taynan sakowan
|1,029,361
|8,177
|0.8%
|1,332,187
|9,422
|0.7%
|-
| valign="top" |Takao sakowan
|584,259
|23,319
|4.0%
|732,819
|26,562
|3.6%
|-
| valign="top" |Posong sakowan
|42,671
|2,804
|6.6%
|70,710
|3,700
|5.2%
|-
| valign="top" |Kalingko sakowan
|58,934
|5,108
|8.7%
|111,497
|6,009
|5.4%
|}
riqbde5vlrgu1htmhz4rdd9na73tmwn
46920
46919
2025-07-07T01:17:43Z
Masaonikar
570
/* Finawlan ato kaliposak (人口與分佈) */
46920
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
Saki Pinpu finacadan a pisilisil, awaay ko masongila’ay a kadadoedo no pisilsil i pikowan no Dipong to Taywan. Itira sa i Netherland a mikowan dengan sa o no kasaniyaro’ a ngangan, oraan sa ko pidoedoan kasasilsil no sa’etal, masa’isal ko pinapina sa’etal no finacadan. Ono i Mancin ni Huang Shujing to “Fansu liukao” a tilid i, malecad to pakayni kasasilsil a palaan misiiked a 13 niyaro’ ko yincumin funacadan.
Tangasa no Dipongan a to’ak, ona Ino Yoshinori, awaya den'nojo a “Taiwan yicumin mondai” (1900) a tilidan itiya to madadoedo ko pisilsil misiiked, ikor to ni Ino Yoshinori a “Taiwan yincumin seici” (1900) a tilidan, itiya masalof ko kasasiiked no Pinpu finacadan, kasasiiked no Pinpu finacadan ira: Ketagalan, Kavalan, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Arikun, Lloa, Siraya, Makattao 10 finacadan.
Oni Ino Yoshinori a nisiikedan kadadoedo o kacipinangan to pidoedoan, ona Igawa Kazo, Ogawa Tadayoshi, Mabuchi Toichi o pasadakay to kasasiiked siroma no pisilsil (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b). o kalaliyangan ira ko pinapina:
Pakayni to na 2 finacadan Arikun ato Lloa o papalacecayen ko finacadan: o roma a hakasi pasilacecay han koni 2 finacadan, o Hoanya a finacadan han saan. Nika midotoc to no hakasi ca Yung Kayin and Chung Yulan a pisapinang i, paretatenga to Hoanya alatek o nano Folaohua (Fan) a moraraway ko pipasetek. Ono finacadan to inika sasiroma no pihamon, pako niyah sa ko paratatenga.
’Eca ko malecaday to no Ketagalan a finacadan, ano eca padoedoen ho ko pisiiked. Pakayni to sowalan hakasi ca Tsuchida Shigeru aci Lee Inkee paretatenga a nisowalan, oya Ketagalan finacadan salongan malitoloay kasasiroma no sowal saan: Basay, Leilang ato Kulon. Oya Siraiya, Taivoan ato Makattao o masasiromaay ano eca o cecay a finacadan. Tangasa anini o ’alomanay a hakasi a midoedoan tono mikarkaray to notamdawan, sowalan ato lodisan masapinang, patongal no finacadan pihamon to niyah, paretatenga o na toloay ngasaw o masasiromaay caayay kalecad a yincuminco[13][14][15][16][17][18].
Oni Ikawako no Zang itiniay ni Ino Kasunori saceker mapacomod ko Thao finacadan, o nano Pinpu finacadan ano eca o kaosanco finacadan.
==== Ikoray no kalalood a pisiiked (戰後的分類) ====
Pinapina mihecaan, no hakasi sakiPinpu finacadan a pisiiked, ira to ko fa’elohay a nengneng. No Dipong a hakasi ci Tsuchida Shigeru i 1985 mihecaan misiikedan (nengneng Tsuchida 1985), masiiked ko Pinpu finacadan to 12 finacadan: oya Kavalan, Basay, Ketagalan, Kulon, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Hoanya, Siraya, Makattao, Taivoan a finacadan.
Oni Li Yiyuan misiikedan to Pinpu finacadan masiiked 10 finacadan, oya Kavalan, Kentagalan, Luilang, Taokas, Papora, Babiza, Hoanya, Pazeh, Suisalien(Thau), Siraya finacadan[19]:14.
Taywan sowalan hakasi ci Li Rengui ira ko masasiromaay a nengneng, nai 1996 miheca “Taywan Pinpu finacadan kasasiiked ato kasasikihar masiiked” a tilid, pasadak to 7 finacadan 14 ko sangasaw a nengneng: Thau, Kavalan, Ketagalan [5], Baburan [6], Pazih, Hoanya, Siraya. Ikor pakayni i sowal fa’elohay kasapinang, I 2006 miheca ato 2010 miheca mihapiw to nitilidan, oya Taivoan ato Makattao nai kaetipay Siraya amasadak[13][14].
=== Kasamihecaan kasasiiked no Pinpu finacadan. (歷年平埔族群分類)[20][21][22][23] ===
{| class="wikitable"
| colspan="19" |'''歷年平埔族群分類'''
|-
|'''年代'''
|'''研究者'''
| colspan="17" |'''族名'''
|-
|1904
|伊能嘉矩
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Poavosa
|Arikun
|Lloa
|Pazzehe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makattao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1930
|移川子之藏
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
|Tao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1935
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzehe
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1944
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
|Luilang
| colspan="3" |Ketagalan
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1951
|張耀錡
|卡瓦蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" |巴布薩
(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|拍宰海
(Pazeh)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |西拉雅
(Siraya)
|四社熟番
(Taivoan)
|-
|1955
|李亦園
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
|雷朗
(Luilang)
| colspan="3" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺
(Babuza)
| colspan="2" |和安雅
(Hoanya)
|巴則海
(Pazeh)
|水沙連
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
| rowspan="2" |1970
| rowspan="2" |台灣省通志
| rowspan="2" |卡瓦蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" rowspan="2" |凱達格蘭
(Ketagalan)
| rowspan="2" |道卡斯
(Taokas)
| rowspan="2" |拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" rowspan="2" |巴布薩
(Babuza/Poavasa)
| colspan="2" |洪雅(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh/Pazex)
| rowspan="2" |-
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|Arikun
|Lloa
|馬卡道
|西拉雅
|四社熟番
|-
|1985-1991
|土田滋
|Kavalan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |Ketagalan
|Basay
|Kulon
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzahe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1991
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" |凱達格蘭(Ketagalan)
| colspan="4" |巴布薩(Babuza)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
| colspan="2" |巴賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1996
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |猴猴
(Qauqaut)
| colspan="3" |凱達格蘭(Ketagalan)
| rowspan="2" |龜崙
(Kulon)
| colspan="4" |巴布蘭(Baburan)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
|馬賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|四社熟番(Taivoan)
|-
|2006-2010
|李壬癸
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="3" |巴賽(凱達格蘭)
(Basay (Ketagalan))
|龜崙
(Kulon)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|巴宰
(Pazih)
|邵
(Thao)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|大武壠(Taivoan)
|}
=== Padetengan no finacadan (主要族群) ===
Ka’amis Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Tayal finacadan
Tayal Mie ngasaw
Kaetip ka’amis sowal finacadan
Saysyak finacadan (’ayaway pisiiked)
Kulon finacadan
Pazih finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal) [24][25]
Kahawu finacadan (palowad to sowal) [26][27][28]
Kaetip dafdafay sowal finacadan
Thao finacadan (’ayaway pisiiked)
Taokas finacadan (palowad to sowal) [29]
Papora finacadan
Babuza finacadan
Favorlang finacadan
Hoanya finacadan
Arikun finacadan
Lloa finacadan
Katimol Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Paiwan sowal finacadan
Paiwan Scaro ngasaw
Bunun sowal finacadan
Bunun finacadan Po ngasaw
Kawali Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Ka’amisay sowal finacadan
Kavalan finacadan (ira ho ko sowal)
Houhou finacadan
Ketagalan finacadan
Luilang finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal)[30]
Trobian finacadan
Linao finacadan
Kaetip katimolay sowal finacadan
Siraya finacadan (palowad to sowal)
Makatao finacadan
Tajialiyang tamdaw
Fangsuo tamdaw
Langqiao tamdaw
Xiaoliuqiu tamdaw
Taivoan finacadan (palowad to sowal) [7]
=== Ponka (文化) ===
Pa’atayan ngangan (姓氏)
Tadamaan ko pa’atayan ngangan no Pinpu finacadan, nawhani masaPayrangay to, saka palasawad hananay to ko tadapa’atayan ngangan ato pipangangan a rocok no Pinpu finacadan, mialaay to tono Payrangan a pa’atayan, midotoc to mikadadoedoedo no finacadan ato sangasaw a pihamon, adihay to ko nipicamol to no Payrang tamdaw, Ngangay tamdaw, roma naikoran to no kalalood mafolaway a Payrang ira aca ko kasasiroma no pa’atayan ngangan, onini pa’atayan ngangan ato pafelian a mikadadoedoedo no finacadan, malo no Pinpu finacadan no niyah pihamonan ko tadamaanay pidotocan[31].
Pafalian a pa’atayan ngangan: Pan
Roma pa’atayan ngangan: Chen, Liu, Huang, Dai, Lai.
Tadamaan pa’atayan ngangan: Bing, Yue, Bang, Yi, Ji, Yi, Li, Mao, Mao, Tong, Nian, Dong, Yan, Ai, He, Cheng, Mai, Hou, Biao, Hong, Shuang, Jiao, Feng, Shi, Zhang, Zhui, Chu, Nai, Wei, Du, Zhen, Yu, Jie, Zhao, Yong, Hu, Zhen, Xie, Mai, Zhang, Xi, Yong, Yi, Jie, Bei, Liu, Shui, Li, Gang, Kun, Zhuo, Ya, Tuo, Mi, Wu, Xin, Kang, Zhang, Chang, Shuang, Gan, Zhuang.
=== Lisin (祭祀) ===
Itini i ka’oripan to romi’ami’adan ko kaira no lisin no Pinpu finacadan, ano sowalen, patodongan no lisin oya serayan a kinaira ko nito’ongan, o pakayraan no pidemak o nikaira no to’asan a pingodo. Siikeden, malitoloay ko pita’ong no Pinpu finacadan to tato’asan:
Comikayay to’asan lisin, mararid ko itiraay tenokan no Taywan a Pazeh finacadan, Papora finacadan,Taokas finacadan, pangangan no lisin itiyaay a lisin a kacomikayan ko todong, mahaenay a lisin roma matiyaay no kaemangay licekah kakomodan sakaira.
Katimolay Siraya finacadan, Makatao finacadan a to’asan lisin oya koreng ko todong tireng no to’asan a mita’ong, matiniay a pita’ong a lekakawa ato ’okak no to’asan pita’ong. Nika ngataay a Taivoan finacadan caay pita’ong to koreng, caay paso’elin t okaitira no to’asan i koreng, o paso’elinan tato’asan itiraay i kapolongan pita’omngan ko pipasayraan mipacakat to kawas.
Ka’amisan no Taywan a Pinpu finacadan Ketagalan finacadan, Kavalan finacadan ano eca Luilang finacadan, pita’ong to to’asan awaay ko todong kaitiraan a mita’ong.
=== Palowasd to serayan (文化復振) ===
Nawhani masaso’otay to ko kacacofel to Payrang, o lakakawa no Pinpu finacadan, sowal to ko kalaswadan. Aniniay hakasi ato teloc no Pinpu finacadan misa’icelay, mikadkad mikilim to lekakawa ato sowal no niyah. Oya Kavalan finacadan mahamon to no Conghuaminko a sifo, palao cecay no finacadan yincuminco no Taywan, oya Siraya finacadan o nano Taynansi a telekan a cecay finawlan a yincumin, itiraay Kompo no Kalingko a Taivoan finacadan, Makatao finacadan, Siraya finacadan o setekan no kofa a yincuminco, nanay masarocod ko pihayda no takarawan sifo no Conghuaminko a mihaydaan.
O Pinpu yincumin a Ketagalan finacadan, Pazih finacadan, Kahawu finacadan, Makatao finacadan, Hoanya finacadan, Papora finacadan, Taokas finacadan a kasafinacadan, nai 1990 miheca miteka palowad to kacingangan onto no Pinpu, mingitangit pihamon no sifo to sakacingangan to yincuminco a Pinpu finacadan[32].
O congtong ci Tsai Ingwen nai 2016 miheca 8 folad 1 romi’ad yicuminco romi’ad pasiyincuminco a mili’ay, miketon mipangalat kacitodong no lekakawa, o kacingangan no Pinpu finacadan citodong to sakacisalongoc ato sakatadamaan. Tangasa i 2016 miheca 10 folad 7 romi’ad misetek k oSincenyin misalof to kacingangan to yincumin, pa’ayaw fa’elohay pihayda t oPinpu finacadan o “Pinpu yincumin” [33], saan i 2017 miheca 8 folad 17 romi’ad mihayda to nipifalic a lalowadan no rikec[34].
=== Finawlan ato kaliposak (人口與分佈) ===
O todong no Pinpu finacadan no Taywan a pipolong to tamdaw, sa’ayaway manengneng to no Netherland pikowan a pipalita to kika, o pisa’osi salongan 4 tangasa 6 ’ofadan itiya. Oya Makatao finacadan itini i Fongsan faloay niyaro’ mata’elifay ko ’ofadan satata’akay finacadan, saka tosa ’alomanay o itiniay i Tansui cepo’ a Kavalan finacadan[35]. O halafinay pikowan no Mancin mapalaPayrang to, pikowan to no Dipong kinapinapinaay mipalita, salongan i 4 tangasa 6 ’ofadan ko ka’aloman[36].
I 1915 miheca a pipalitaan pahapinang, o Pinpu finacadan tamdaw o i Akao sakowan (aniniay Takaosi, Pintong sa’etal) ko sa’alomanay, makilatosaay no maecakay Fan finacadan ko tamdaw, saheto o aniniay Makatao ato Taivoan pa’atayan a finawlan. Kadadoedo o Taynan sakowan, Nanto sakowan, Kalingko sakowan, macalap ko 30% Pinpu finacadan tamdaw. Manengneng to itiniay tenokan ka’amisay sa’etal no Taywan, dengan o Yilan, Nanto i, kaitiraan no Pinpu finacadan caay toka’aloman[37].
{| class="wikitable"
| valign="top" |1905 miheca
| valign="top" |1915 miheca
| valign="top" |1920 miheca
| valign="top" |1925 miheca
| valign="top" |1930 miheca
| valign="top" |1935 miheca
| valign="top" |1943 miheca
|-
| valign="top" |46,432
| valign="top" |47,676
| valign="top" |48,894
| valign="top" |51,009
| valign="top" |53,947
| valign="top" |57,812
| valign="top" |62,119
|}
{| class="wikitable"
| valign="top" |Kasasiiked no sakadademak
| valign="top" |1915 mihecaabn tamdaw no finacadan
| valign="top" |Polong no finacadan % i Taywan
|-
| valign="top" |
|47,676
|100%
|-
| valign="top" |Taypi sakowan
|884
|1.85%
|-
| valign="top" |Yilan sakowan
|2,240
|4.7%
|-
| valign="top" |Taoyin sakowan
|438
|0.92%
|-
| valign="top" |Sinco sakowan
|1,939
|4.07%
|-
| valign="top" |Taycong sakowan
|589
|1.24%
|-
| valign="top" |Nanto sakowan
|5,338
|11.2%
|-
| valign="top" |Ciayi sakowan
|1,729
|3.63%
|-
| valign="top" |Taynan sakowan
|5,920
|12.54%
|-
| valign="top" |Akao sakowan
|21,697
|45.51%
|-
| valign="top" |Posong sakowan
|2,318
|4.86%
|-
| valign="top" |Kalingko sakowan
|4,584
|9.61%
|-
| valign="top" |Penho sakowan
|0
|0%
|}
Midotoc to no Taisho 14 miheca (1925) ato Showa 10 miheca (1935) a pipalita no kitakit, sakowannay to Pinpu finacadan tamdaw ato %. 1925 mihecaan pipalita no kitakit o “maecakay” sanay ho ko sowal a pitahidang.
{| class="wikitable"
| valign="top" |Kasa’etal no pikowan
| valign="top" |1925 mihecaan kapolongan no tamdaw
| valign="top" |1925 maecakay tamdaw
| valign="top" |1925 miheca micalapay tamdaw %
| valign="top" |1935 polong no tamdaw
| valign="top" |1935 Pinpu finacadan tamdaw
| valign="top" |1935 miheca polong tamdaw %
|-
| valign="top" |Polong no Taywan
|3,993,408
|51,009
|1.3%
|5,212,426
|57,812
|1.1%
|-
| valign="top" |Taypi sakowan
|814,778
|2,622
|0.3%
|1,024,546
|2,358
|0.2%
|-
| valign="top" |Sinco sakowan
|597,576
|2,460
|0.4%
|712,309
|2,551
|0.4%
|-
| valign="top" |Taycong sakowan
|865,829
|6,519
|0.8%
|1,162,247
|7,210
|0.6%
|-
| valign="top" |Taynan sakowan
|1,029,361
|8,177
|0.8%
|1,332,187
|9,422
|0.7%
|-
| valign="top" |Takao sakowan
|584,259
|23,319
|4.0%
|732,819
|26,562
|3.6%
|-
| valign="top" |Posong sakowan
|42,671
|2,804
|6.6%
|70,710
|3,700
|5.2%
|-
| valign="top" |Kalingko sakowan
|58,934
|5,108
|8.7%
|111,497
|6,009
|5.4%
|}
Midotoc to Showa 10 (1935) mihecaan pipalita no kitakit, saka 1 sakowan ato saka 2 sakowan sa’etal Pinpu finacadan tamdaw ato %. Halo salongan saka 3 sakowan ato saka 4 sakowan kadademakan sa’etal (ano Pinpu finacadan tamdaw ira ko 100 tamdawan ano eca fafaeday no calap 5%):
5u05pn6d9eie1nzb5ltc4ioviu2w04j
46921
46920
2025-07-07T01:18:06Z
Masaonikar
570
/* Finawlan ato kaliposak (人口與分佈) */
46921
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
Saki Pinpu finacadan a pisilisil, awaay ko masongila’ay a kadadoedo no pisilsil i pikowan no Dipong to Taywan. Itira sa i Netherland a mikowan dengan sa o no kasaniyaro’ a ngangan, oraan sa ko pidoedoan kasasilsil no sa’etal, masa’isal ko pinapina sa’etal no finacadan. Ono i Mancin ni Huang Shujing to “Fansu liukao” a tilid i, malecad to pakayni kasasilsil a palaan misiiked a 13 niyaro’ ko yincumin funacadan.
Tangasa no Dipongan a to’ak, ona Ino Yoshinori, awaya den'nojo a “Taiwan yicumin mondai” (1900) a tilidan itiya to madadoedo ko pisilsil misiiked, ikor to ni Ino Yoshinori a “Taiwan yincumin seici” (1900) a tilidan, itiya masalof ko kasasiiked no Pinpu finacadan, kasasiiked no Pinpu finacadan ira: Ketagalan, Kavalan, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Arikun, Lloa, Siraya, Makattao 10 finacadan.
Oni Ino Yoshinori a nisiikedan kadadoedo o kacipinangan to pidoedoan, ona Igawa Kazo, Ogawa Tadayoshi, Mabuchi Toichi o pasadakay to kasasiiked siroma no pisilsil (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b). o kalaliyangan ira ko pinapina:
Pakayni to na 2 finacadan Arikun ato Lloa o papalacecayen ko finacadan: o roma a hakasi pasilacecay han koni 2 finacadan, o Hoanya a finacadan han saan. Nika midotoc to no hakasi ca Yung Kayin and Chung Yulan a pisapinang i, paretatenga to Hoanya alatek o nano Folaohua (Fan) a moraraway ko pipasetek. Ono finacadan to inika sasiroma no pihamon, pako niyah sa ko paratatenga.
’Eca ko malecaday to no Ketagalan a finacadan, ano eca padoedoen ho ko pisiiked. Pakayni to sowalan hakasi ca Tsuchida Shigeru aci Lee Inkee paretatenga a nisowalan, oya Ketagalan finacadan salongan malitoloay kasasiroma no sowal saan: Basay, Leilang ato Kulon. Oya Siraiya, Taivoan ato Makattao o masasiromaay ano eca o cecay a finacadan. Tangasa anini o ’alomanay a hakasi a midoedoan tono mikarkaray to notamdawan, sowalan ato lodisan masapinang, patongal no finacadan pihamon to niyah, paretatenga o na toloay ngasaw o masasiromaay caayay kalecad a yincuminco[13][14][15][16][17][18].
Oni Ikawako no Zang itiniay ni Ino Kasunori saceker mapacomod ko Thao finacadan, o nano Pinpu finacadan ano eca o kaosanco finacadan.
==== Ikoray no kalalood a pisiiked (戰後的分類) ====
Pinapina mihecaan, no hakasi sakiPinpu finacadan a pisiiked, ira to ko fa’elohay a nengneng. No Dipong a hakasi ci Tsuchida Shigeru i 1985 mihecaan misiikedan (nengneng Tsuchida 1985), masiiked ko Pinpu finacadan to 12 finacadan: oya Kavalan, Basay, Ketagalan, Kulon, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Hoanya, Siraya, Makattao, Taivoan a finacadan.
Oni Li Yiyuan misiikedan to Pinpu finacadan masiiked 10 finacadan, oya Kavalan, Kentagalan, Luilang, Taokas, Papora, Babiza, Hoanya, Pazeh, Suisalien(Thau), Siraya finacadan[19]:14.
Taywan sowalan hakasi ci Li Rengui ira ko masasiromaay a nengneng, nai 1996 miheca “Taywan Pinpu finacadan kasasiiked ato kasasikihar masiiked” a tilid, pasadak to 7 finacadan 14 ko sangasaw a nengneng: Thau, Kavalan, Ketagalan [5], Baburan [6], Pazih, Hoanya, Siraya. Ikor pakayni i sowal fa’elohay kasapinang, I 2006 miheca ato 2010 miheca mihapiw to nitilidan, oya Taivoan ato Makattao nai kaetipay Siraya amasadak[13][14].
=== Kasamihecaan kasasiiked no Pinpu finacadan. (歷年平埔族群分類)[20][21][22][23] ===
{| class="wikitable"
| colspan="19" |'''歷年平埔族群分類'''
|-
|'''年代'''
|'''研究者'''
| colspan="17" |'''族名'''
|-
|1904
|伊能嘉矩
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Poavosa
|Arikun
|Lloa
|Pazzehe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makattao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1930
|移川子之藏
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
|Tao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1935
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzehe
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1944
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
|Luilang
| colspan="3" |Ketagalan
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1951
|張耀錡
|卡瓦蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" |巴布薩
(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|拍宰海
(Pazeh)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |西拉雅
(Siraya)
|四社熟番
(Taivoan)
|-
|1955
|李亦園
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
|雷朗
(Luilang)
| colspan="3" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺
(Babuza)
| colspan="2" |和安雅
(Hoanya)
|巴則海
(Pazeh)
|水沙連
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
| rowspan="2" |1970
| rowspan="2" |台灣省通志
| rowspan="2" |卡瓦蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" rowspan="2" |凱達格蘭
(Ketagalan)
| rowspan="2" |道卡斯
(Taokas)
| rowspan="2" |拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" rowspan="2" |巴布薩
(Babuza/Poavasa)
| colspan="2" |洪雅(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh/Pazex)
| rowspan="2" |-
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|Arikun
|Lloa
|馬卡道
|西拉雅
|四社熟番
|-
|1985-1991
|土田滋
|Kavalan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |Ketagalan
|Basay
|Kulon
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzahe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1991
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" |凱達格蘭(Ketagalan)
| colspan="4" |巴布薩(Babuza)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
| colspan="2" |巴賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1996
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |猴猴
(Qauqaut)
| colspan="3" |凱達格蘭(Ketagalan)
| rowspan="2" |龜崙
(Kulon)
| colspan="4" |巴布蘭(Baburan)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
|馬賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|四社熟番(Taivoan)
|-
|2006-2010
|李壬癸
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="3" |巴賽(凱達格蘭)
(Basay (Ketagalan))
|龜崙
(Kulon)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|巴宰
(Pazih)
|邵
(Thao)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|大武壠(Taivoan)
|}
=== Padetengan no finacadan (主要族群) ===
Ka’amis Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Tayal finacadan
Tayal Mie ngasaw
Kaetip ka’amis sowal finacadan
Saysyak finacadan (’ayaway pisiiked)
Kulon finacadan
Pazih finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal) [24][25]
Kahawu finacadan (palowad to sowal) [26][27][28]
Kaetip dafdafay sowal finacadan
Thao finacadan (’ayaway pisiiked)
Taokas finacadan (palowad to sowal) [29]
Papora finacadan
Babuza finacadan
Favorlang finacadan
Hoanya finacadan
Arikun finacadan
Lloa finacadan
Katimol Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Paiwan sowal finacadan
Paiwan Scaro ngasaw
Bunun sowal finacadan
Bunun finacadan Po ngasaw
Kawali Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Ka’amisay sowal finacadan
Kavalan finacadan (ira ho ko sowal)
Houhou finacadan
Ketagalan finacadan
Luilang finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal)[30]
Trobian finacadan
Linao finacadan
Kaetip katimolay sowal finacadan
Siraya finacadan (palowad to sowal)
Makatao finacadan
Tajialiyang tamdaw
Fangsuo tamdaw
Langqiao tamdaw
Xiaoliuqiu tamdaw
Taivoan finacadan (palowad to sowal) [7]
=== Ponka (文化) ===
Pa’atayan ngangan (姓氏)
Tadamaan ko pa’atayan ngangan no Pinpu finacadan, nawhani masaPayrangay to, saka palasawad hananay to ko tadapa’atayan ngangan ato pipangangan a rocok no Pinpu finacadan, mialaay to tono Payrangan a pa’atayan, midotoc to mikadadoedoedo no finacadan ato sangasaw a pihamon, adihay to ko nipicamol to no Payrang tamdaw, Ngangay tamdaw, roma naikoran to no kalalood mafolaway a Payrang ira aca ko kasasiroma no pa’atayan ngangan, onini pa’atayan ngangan ato pafelian a mikadadoedoedo no finacadan, malo no Pinpu finacadan no niyah pihamonan ko tadamaanay pidotocan[31].
Pafalian a pa’atayan ngangan: Pan
Roma pa’atayan ngangan: Chen, Liu, Huang, Dai, Lai.
Tadamaan pa’atayan ngangan: Bing, Yue, Bang, Yi, Ji, Yi, Li, Mao, Mao, Tong, Nian, Dong, Yan, Ai, He, Cheng, Mai, Hou, Biao, Hong, Shuang, Jiao, Feng, Shi, Zhang, Zhui, Chu, Nai, Wei, Du, Zhen, Yu, Jie, Zhao, Yong, Hu, Zhen, Xie, Mai, Zhang, Xi, Yong, Yi, Jie, Bei, Liu, Shui, Li, Gang, Kun, Zhuo, Ya, Tuo, Mi, Wu, Xin, Kang, Zhang, Chang, Shuang, Gan, Zhuang.
=== Lisin (祭祀) ===
Itini i ka’oripan to romi’ami’adan ko kaira no lisin no Pinpu finacadan, ano sowalen, patodongan no lisin oya serayan a kinaira ko nito’ongan, o pakayraan no pidemak o nikaira no to’asan a pingodo. Siikeden, malitoloay ko pita’ong no Pinpu finacadan to tato’asan:
Comikayay to’asan lisin, mararid ko itiraay tenokan no Taywan a Pazeh finacadan, Papora finacadan,Taokas finacadan, pangangan no lisin itiyaay a lisin a kacomikayan ko todong, mahaenay a lisin roma matiyaay no kaemangay licekah kakomodan sakaira.
Katimolay Siraya finacadan, Makatao finacadan a to’asan lisin oya koreng ko todong tireng no to’asan a mita’ong, matiniay a pita’ong a lekakawa ato ’okak no to’asan pita’ong. Nika ngataay a Taivoan finacadan caay pita’ong to koreng, caay paso’elin t okaitira no to’asan i koreng, o paso’elinan tato’asan itiraay i kapolongan pita’omngan ko pipasayraan mipacakat to kawas.
Ka’amisan no Taywan a Pinpu finacadan Ketagalan finacadan, Kavalan finacadan ano eca Luilang finacadan, pita’ong to to’asan awaay ko todong kaitiraan a mita’ong.
=== Palowasd to serayan (文化復振) ===
Nawhani masaso’otay to ko kacacofel to Payrang, o lakakawa no Pinpu finacadan, sowal to ko kalaswadan. Aniniay hakasi ato teloc no Pinpu finacadan misa’icelay, mikadkad mikilim to lekakawa ato sowal no niyah. Oya Kavalan finacadan mahamon to no Conghuaminko a sifo, palao cecay no finacadan yincuminco no Taywan, oya Siraya finacadan o nano Taynansi a telekan a cecay finawlan a yincumin, itiraay Kompo no Kalingko a Taivoan finacadan, Makatao finacadan, Siraya finacadan o setekan no kofa a yincuminco, nanay masarocod ko pihayda no takarawan sifo no Conghuaminko a mihaydaan.
O Pinpu yincumin a Ketagalan finacadan, Pazih finacadan, Kahawu finacadan, Makatao finacadan, Hoanya finacadan, Papora finacadan, Taokas finacadan a kasafinacadan, nai 1990 miheca miteka palowad to kacingangan onto no Pinpu, mingitangit pihamon no sifo to sakacingangan to yincuminco a Pinpu finacadan[32].
O congtong ci Tsai Ingwen nai 2016 miheca 8 folad 1 romi’ad yicuminco romi’ad pasiyincuminco a mili’ay, miketon mipangalat kacitodong no lekakawa, o kacingangan no Pinpu finacadan citodong to sakacisalongoc ato sakatadamaan. Tangasa i 2016 miheca 10 folad 7 romi’ad misetek k oSincenyin misalof to kacingangan to yincumin, pa’ayaw fa’elohay pihayda t oPinpu finacadan o “Pinpu yincumin” [33], saan i 2017 miheca 8 folad 17 romi’ad mihayda to nipifalic a lalowadan no rikec[34].
=== Finawlan ato kaliposak (人口與分佈) ===
O todong no Pinpu finacadan no Taywan a pipolong to tamdaw, sa’ayaway manengneng to no Netherland pikowan a pipalita to kika, o pisa’osi salongan 4 tangasa 6 ’ofadan itiya. Oya Makatao finacadan itini i Fongsan faloay niyaro’ mata’elifay ko ’ofadan satata’akay finacadan, saka tosa ’alomanay o itiniay i Tansui cepo’ a Kavalan finacadan[35]. O halafinay pikowan no Mancin mapalaPayrang to, pikowan to no Dipong kinapinapinaay mipalita, salongan i 4 tangasa 6 ’ofadan ko ka’aloman[36].
I 1915 miheca a pipalitaan pahapinang, o Pinpu finacadan tamdaw o i Akao sakowan (aniniay Takaosi, Pintong sa’etal) ko sa’alomanay, makilatosaay no maecakay Fan finacadan ko tamdaw, saheto o aniniay Makatao ato Taivoan pa’atayan a finawlan. Kadadoedo o Taynan sakowan, Nanto sakowan, Kalingko sakowan, macalap ko 30% Pinpu finacadan tamdaw. Manengneng to itiniay tenokan ka’amisay sa’etal no Taywan, dengan o Yilan, Nanto i, kaitiraan no Pinpu finacadan caay toka’aloman[37].
{| class="wikitable"
| valign="top" |1905 miheca
| valign="top" |1915 miheca
| valign="top" |1920 miheca
| valign="top" |1925 miheca
| valign="top" |1930 miheca
| valign="top" |1935 miheca
| valign="top" |1943 miheca
|-
| valign="top" |46,432
| valign="top" |47,676
| valign="top" |48,894
| valign="top" |51,009
| valign="top" |53,947
| valign="top" |57,812
| valign="top" |62,119
|}
{| class="wikitable"
| valign="top" |Kasasiiked no sakadademak
| valign="top" |1915 mihecaabn tamdaw no finacadan
| valign="top" |Polong no finacadan % i Taywan
|-
| valign="top" |
|47,676
|100%
|-
| valign="top" |Taypi sakowan
|884
|1.85%
|-
| valign="top" |Yilan sakowan
|2,240
|4.7%
|-
| valign="top" |Taoyin sakowan
|438
|0.92%
|-
| valign="top" |Sinco sakowan
|1,939
|4.07%
|-
| valign="top" |Taycong sakowan
|589
|1.24%
|-
| valign="top" |Nanto sakowan
|5,338
|11.2%
|-
| valign="top" |Ciayi sakowan
|1,729
|3.63%
|-
| valign="top" |Taynan sakowan
|5,920
|12.54%
|-
| valign="top" |Akao sakowan
|21,697
|45.51%
|-
| valign="top" |Posong sakowan
|2,318
|4.86%
|-
| valign="top" |Kalingko sakowan
|4,584
|9.61%
|-
| valign="top" |Penho sakowan
|0
|0%
|}
Midotoc to no Taisho 14 miheca (1925) ato Showa 10 miheca (1935) a pipalita no kitakit, sakowannay to Pinpu finacadan tamdaw ato %. 1925 mihecaan pipalita no kitakit o “maecakay” sanay ho ko sowal a pitahidang.
{| class="wikitable"
| valign="top" |Kasa’etal no pikowan
| valign="top" |1925 mihecaan kapolongan no tamdaw
| valign="top" |1925 maecakay tamdaw
| valign="top" |1925 miheca micalapay tamdaw %
| valign="top" |1935 polong no tamdaw
| valign="top" |1935 Pinpu finacadan tamdaw
| valign="top" |1935 miheca polong tamdaw %
|-
| valign="top" |Polong no Taywan
|3,993,408
|51,009
|1.3%
|5,212,426
|57,812
|1.1%
|-
| valign="top" |Taypi sakowan
|814,778
|2,622
|0.3%
|1,024,546
|2,358
|0.2%
|-
| valign="top" |Sinco sakowan
|597,576
|2,460
|0.4%
|712,309
|2,551
|0.4%
|-
| valign="top" |Taycong sakowan
|865,829
|6,519
|0.8%
|1,162,247
|7,210
|0.6%
|-
| valign="top" |Taynan sakowan
|1,029,361
|8,177
|0.8%
|1,332,187
|9,422
|0.7%
|-
| valign="top" |Takao sakowan
|584,259
|23,319
|4.0%
|732,819
|26,562
|3.6%
|-
| valign="top" |Posong sakowan
|42,671
|2,804
|6.6%
|70,710
|3,700
|5.2%
|-
| valign="top" |Kalingko sakowan
|58,934
|5,108
|8.7%
|111,497
|6,009
|5.4%
|}
Midotoc to Showa 10 (1935) mihecaan pipalita no kitakit, saka 1 sakowan ato saka 2 sakowan sa’etal Pinpu finacadan tamdaw ato %. Halo salongan saka 3 sakowan ato saka 4 sakowan kadademakan sa’etal (ano Pinpu finacadan tamdaw ira ko 100 tamdawan ano eca fafaeday no calap 5%):
Ikoray no kalaloodan awaayto ko pitoki sa’osi to Pinpu finacadan tamdaw. Pidotocan ni Lin Xiuche to kacomahad mo tamdaw, itira sa I 2000 mihecaan tamdaw no Pinpu finacadan i 10 ’ofad tangasa 20 ’ofad ko ka’aloman no tamdaw[38].
q1augtiwjwl9nabbo1337gcruk28tn5
46922
46921
2025-07-07T01:18:50Z
Masaonikar
570
/* Finawlan ato kaliposak (人口與分佈) */
46922
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
Saki Pinpu finacadan a pisilisil, awaay ko masongila’ay a kadadoedo no pisilsil i pikowan no Dipong to Taywan. Itira sa i Netherland a mikowan dengan sa o no kasaniyaro’ a ngangan, oraan sa ko pidoedoan kasasilsil no sa’etal, masa’isal ko pinapina sa’etal no finacadan. Ono i Mancin ni Huang Shujing to “Fansu liukao” a tilid i, malecad to pakayni kasasilsil a palaan misiiked a 13 niyaro’ ko yincumin funacadan.
Tangasa no Dipongan a to’ak, ona Ino Yoshinori, awaya den'nojo a “Taiwan yicumin mondai” (1900) a tilidan itiya to madadoedo ko pisilsil misiiked, ikor to ni Ino Yoshinori a “Taiwan yincumin seici” (1900) a tilidan, itiya masalof ko kasasiiked no Pinpu finacadan, kasasiiked no Pinpu finacadan ira: Ketagalan, Kavalan, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Arikun, Lloa, Siraya, Makattao 10 finacadan.
Oni Ino Yoshinori a nisiikedan kadadoedo o kacipinangan to pidoedoan, ona Igawa Kazo, Ogawa Tadayoshi, Mabuchi Toichi o pasadakay to kasasiiked siroma no pisilsil (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b). o kalaliyangan ira ko pinapina:
Pakayni to na 2 finacadan Arikun ato Lloa o papalacecayen ko finacadan: o roma a hakasi pasilacecay han koni 2 finacadan, o Hoanya a finacadan han saan. Nika midotoc to no hakasi ca Yung Kayin and Chung Yulan a pisapinang i, paretatenga to Hoanya alatek o nano Folaohua (Fan) a moraraway ko pipasetek. Ono finacadan to inika sasiroma no pihamon, pako niyah sa ko paratatenga.
’Eca ko malecaday to no Ketagalan a finacadan, ano eca padoedoen ho ko pisiiked. Pakayni to sowalan hakasi ca Tsuchida Shigeru aci Lee Inkee paretatenga a nisowalan, oya Ketagalan finacadan salongan malitoloay kasasiroma no sowal saan: Basay, Leilang ato Kulon. Oya Siraiya, Taivoan ato Makattao o masasiromaay ano eca o cecay a finacadan. Tangasa anini o ’alomanay a hakasi a midoedoan tono mikarkaray to notamdawan, sowalan ato lodisan masapinang, patongal no finacadan pihamon to niyah, paretatenga o na toloay ngasaw o masasiromaay caayay kalecad a yincuminco[13][14][15][16][17][18].
Oni Ikawako no Zang itiniay ni Ino Kasunori saceker mapacomod ko Thao finacadan, o nano Pinpu finacadan ano eca o kaosanco finacadan.
==== Ikoray no kalalood a pisiiked (戰後的分類) ====
Pinapina mihecaan, no hakasi sakiPinpu finacadan a pisiiked, ira to ko fa’elohay a nengneng. No Dipong a hakasi ci Tsuchida Shigeru i 1985 mihecaan misiikedan (nengneng Tsuchida 1985), masiiked ko Pinpu finacadan to 12 finacadan: oya Kavalan, Basay, Ketagalan, Kulon, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Hoanya, Siraya, Makattao, Taivoan a finacadan.
Oni Li Yiyuan misiikedan to Pinpu finacadan masiiked 10 finacadan, oya Kavalan, Kentagalan, Luilang, Taokas, Papora, Babiza, Hoanya, Pazeh, Suisalien(Thau), Siraya finacadan[19]:14.
Taywan sowalan hakasi ci Li Rengui ira ko masasiromaay a nengneng, nai 1996 miheca “Taywan Pinpu finacadan kasasiiked ato kasasikihar masiiked” a tilid, pasadak to 7 finacadan 14 ko sangasaw a nengneng: Thau, Kavalan, Ketagalan [5], Baburan [6], Pazih, Hoanya, Siraya. Ikor pakayni i sowal fa’elohay kasapinang, I 2006 miheca ato 2010 miheca mihapiw to nitilidan, oya Taivoan ato Makattao nai kaetipay Siraya amasadak[13][14].
=== Kasamihecaan kasasiiked no Pinpu finacadan. (歷年平埔族群分類)[20][21][22][23] ===
{| class="wikitable"
| colspan="19" |'''歷年平埔族群分類'''
|-
|'''年代'''
|'''研究者'''
| colspan="17" |'''族名'''
|-
|1904
|伊能嘉矩
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Poavosa
|Arikun
|Lloa
|Pazzehe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makattao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1930
|移川子之藏
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
|Tao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1935
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzehe
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1944
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
|Luilang
| colspan="3" |Ketagalan
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1951
|張耀錡
|卡瓦蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" |巴布薩
(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|拍宰海
(Pazeh)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |西拉雅
(Siraya)
|四社熟番
(Taivoan)
|-
|1955
|李亦園
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
|雷朗
(Luilang)
| colspan="3" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺
(Babuza)
| colspan="2" |和安雅
(Hoanya)
|巴則海
(Pazeh)
|水沙連
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
| rowspan="2" |1970
| rowspan="2" |台灣省通志
| rowspan="2" |卡瓦蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" rowspan="2" |凱達格蘭
(Ketagalan)
| rowspan="2" |道卡斯
(Taokas)
| rowspan="2" |拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" rowspan="2" |巴布薩
(Babuza/Poavasa)
| colspan="2" |洪雅(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh/Pazex)
| rowspan="2" |-
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|Arikun
|Lloa
|馬卡道
|西拉雅
|四社熟番
|-
|1985-1991
|土田滋
|Kavalan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |Ketagalan
|Basay
|Kulon
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzahe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1991
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" |凱達格蘭(Ketagalan)
| colspan="4" |巴布薩(Babuza)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
| colspan="2" |巴賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1996
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |猴猴
(Qauqaut)
| colspan="3" |凱達格蘭(Ketagalan)
| rowspan="2" |龜崙
(Kulon)
| colspan="4" |巴布蘭(Baburan)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
|馬賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|四社熟番(Taivoan)
|-
|2006-2010
|李壬癸
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="3" |巴賽(凱達格蘭)
(Basay (Ketagalan))
|龜崙
(Kulon)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|巴宰
(Pazih)
|邵
(Thao)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|大武壠(Taivoan)
|}
=== Padetengan no finacadan (主要族群) ===
Ka’amis Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Tayal finacadan
Tayal Mie ngasaw
Kaetip ka’amis sowal finacadan
Saysyak finacadan (’ayaway pisiiked)
Kulon finacadan
Pazih finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal) [24][25]
Kahawu finacadan (palowad to sowal) [26][27][28]
Kaetip dafdafay sowal finacadan
Thao finacadan (’ayaway pisiiked)
Taokas finacadan (palowad to sowal) [29]
Papora finacadan
Babuza finacadan
Favorlang finacadan
Hoanya finacadan
Arikun finacadan
Lloa finacadan
Katimol Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Paiwan sowal finacadan
Paiwan Scaro ngasaw
Bunun sowal finacadan
Bunun finacadan Po ngasaw
Kawali Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Ka’amisay sowal finacadan
Kavalan finacadan (ira ho ko sowal)
Houhou finacadan
Ketagalan finacadan
Luilang finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal)[30]
Trobian finacadan
Linao finacadan
Kaetip katimolay sowal finacadan
Siraya finacadan (palowad to sowal)
Makatao finacadan
Tajialiyang tamdaw
Fangsuo tamdaw
Langqiao tamdaw
Xiaoliuqiu tamdaw
Taivoan finacadan (palowad to sowal) [7]
=== Ponka (文化) ===
Pa’atayan ngangan (姓氏)
Tadamaan ko pa’atayan ngangan no Pinpu finacadan, nawhani masaPayrangay to, saka palasawad hananay to ko tadapa’atayan ngangan ato pipangangan a rocok no Pinpu finacadan, mialaay to tono Payrangan a pa’atayan, midotoc to mikadadoedoedo no finacadan ato sangasaw a pihamon, adihay to ko nipicamol to no Payrang tamdaw, Ngangay tamdaw, roma naikoran to no kalalood mafolaway a Payrang ira aca ko kasasiroma no pa’atayan ngangan, onini pa’atayan ngangan ato pafelian a mikadadoedoedo no finacadan, malo no Pinpu finacadan no niyah pihamonan ko tadamaanay pidotocan[31].
Pafalian a pa’atayan ngangan: Pan
Roma pa’atayan ngangan: Chen, Liu, Huang, Dai, Lai.
Tadamaan pa’atayan ngangan: Bing, Yue, Bang, Yi, Ji, Yi, Li, Mao, Mao, Tong, Nian, Dong, Yan, Ai, He, Cheng, Mai, Hou, Biao, Hong, Shuang, Jiao, Feng, Shi, Zhang, Zhui, Chu, Nai, Wei, Du, Zhen, Yu, Jie, Zhao, Yong, Hu, Zhen, Xie, Mai, Zhang, Xi, Yong, Yi, Jie, Bei, Liu, Shui, Li, Gang, Kun, Zhuo, Ya, Tuo, Mi, Wu, Xin, Kang, Zhang, Chang, Shuang, Gan, Zhuang.
=== Lisin (祭祀) ===
Itini i ka’oripan to romi’ami’adan ko kaira no lisin no Pinpu finacadan, ano sowalen, patodongan no lisin oya serayan a kinaira ko nito’ongan, o pakayraan no pidemak o nikaira no to’asan a pingodo. Siikeden, malitoloay ko pita’ong no Pinpu finacadan to tato’asan:
Comikayay to’asan lisin, mararid ko itiraay tenokan no Taywan a Pazeh finacadan, Papora finacadan,Taokas finacadan, pangangan no lisin itiyaay a lisin a kacomikayan ko todong, mahaenay a lisin roma matiyaay no kaemangay licekah kakomodan sakaira.
Katimolay Siraya finacadan, Makatao finacadan a to’asan lisin oya koreng ko todong tireng no to’asan a mita’ong, matiniay a pita’ong a lekakawa ato ’okak no to’asan pita’ong. Nika ngataay a Taivoan finacadan caay pita’ong to koreng, caay paso’elin t okaitira no to’asan i koreng, o paso’elinan tato’asan itiraay i kapolongan pita’omngan ko pipasayraan mipacakat to kawas.
Ka’amisan no Taywan a Pinpu finacadan Ketagalan finacadan, Kavalan finacadan ano eca Luilang finacadan, pita’ong to to’asan awaay ko todong kaitiraan a mita’ong.
=== Palowasd to serayan (文化復振) ===
Nawhani masaso’otay to ko kacacofel to Payrang, o lakakawa no Pinpu finacadan, sowal to ko kalaswadan. Aniniay hakasi ato teloc no Pinpu finacadan misa’icelay, mikadkad mikilim to lekakawa ato sowal no niyah. Oya Kavalan finacadan mahamon to no Conghuaminko a sifo, palao cecay no finacadan yincuminco no Taywan, oya Siraya finacadan o nano Taynansi a telekan a cecay finawlan a yincumin, itiraay Kompo no Kalingko a Taivoan finacadan, Makatao finacadan, Siraya finacadan o setekan no kofa a yincuminco, nanay masarocod ko pihayda no takarawan sifo no Conghuaminko a mihaydaan.
O Pinpu yincumin a Ketagalan finacadan, Pazih finacadan, Kahawu finacadan, Makatao finacadan, Hoanya finacadan, Papora finacadan, Taokas finacadan a kasafinacadan, nai 1990 miheca miteka palowad to kacingangan onto no Pinpu, mingitangit pihamon no sifo to sakacingangan to yincuminco a Pinpu finacadan[32].
O congtong ci Tsai Ingwen nai 2016 miheca 8 folad 1 romi’ad yicuminco romi’ad pasiyincuminco a mili’ay, miketon mipangalat kacitodong no lekakawa, o kacingangan no Pinpu finacadan citodong to sakacisalongoc ato sakatadamaan. Tangasa i 2016 miheca 10 folad 7 romi’ad misetek k oSincenyin misalof to kacingangan to yincumin, pa’ayaw fa’elohay pihayda t oPinpu finacadan o “Pinpu yincumin” [33], saan i 2017 miheca 8 folad 17 romi’ad mihayda to nipifalic a lalowadan no rikec[34].
=== Finawlan ato kaliposak (人口與分佈) ===
O todong no Pinpu finacadan no Taywan a pipolong to tamdaw, sa’ayaway manengneng to no Netherland pikowan a pipalita to kika, o pisa’osi salongan 4 tangasa 6 ’ofadan itiya. Oya Makatao finacadan itini i Fongsan faloay niyaro’ mata’elifay ko ’ofadan satata’akay finacadan, saka tosa ’alomanay o itiniay i Tansui cepo’ a Kavalan finacadan[35]. O halafinay pikowan no Mancin mapalaPayrang to, pikowan to no Dipong kinapinapinaay mipalita, salongan i 4 tangasa 6 ’ofadan ko ka’aloman[36].
I 1915 miheca a pipalitaan pahapinang, o Pinpu finacadan tamdaw o i Akao sakowan (aniniay Takaosi, Pintong sa’etal) ko sa’alomanay, makilatosaay no maecakay Fan finacadan ko tamdaw, saheto o aniniay Makatao ato Taivoan pa’atayan a finawlan. Kadadoedo o Taynan sakowan, Nanto sakowan, Kalingko sakowan, macalap ko 30% Pinpu finacadan tamdaw. Manengneng to itiniay tenokan ka’amisay sa’etal no Taywan, dengan o Yilan, Nanto i, kaitiraan no Pinpu finacadan caay toka’aloman[37].
{| class="wikitable"
| valign="top" |1905 miheca
| valign="top" |1915 miheca
| valign="top" |1920 miheca
| valign="top" |1925 miheca
| valign="top" |1930 miheca
| valign="top" |1935 miheca
| valign="top" |1943 miheca
|-
| valign="top" |46,432
| valign="top" |47,676
| valign="top" |48,894
| valign="top" |51,009
| valign="top" |53,947
| valign="top" |57,812
| valign="top" |62,119
|}
{| class="wikitable"
| valign="top" |Kasasiiked no sakadademak
| valign="top" |1915 mihecaabn tamdaw no finacadan
| valign="top" |Polong no finacadan % i Taywan
|-
| valign="top" |
|47,676
|100%
|-
| valign="top" |Taypi sakowan
|884
|1.85%
|-
| valign="top" |Yilan sakowan
|2,240
|4.7%
|-
| valign="top" |Taoyin sakowan
|438
|0.92%
|-
| valign="top" |Sinco sakowan
|1,939
|4.07%
|-
| valign="top" |Taycong sakowan
|589
|1.24%
|-
| valign="top" |Nanto sakowan
|5,338
|11.2%
|-
| valign="top" |Ciayi sakowan
|1,729
|3.63%
|-
| valign="top" |Taynan sakowan
|5,920
|12.54%
|-
| valign="top" |Akao sakowan
|21,697
|45.51%
|-
| valign="top" |Posong sakowan
|2,318
|4.86%
|-
| valign="top" |Kalingko sakowan
|4,584
|9.61%
|-
| valign="top" |Penho sakowan
|0
|0%
|}
Midotoc to no Taisho 14 miheca (1925) ato Showa 10 miheca (1935) a pipalita no kitakit, sakowannay to Pinpu finacadan tamdaw ato %. 1925 mihecaan pipalita no kitakit o “maecakay” sanay ho ko sowal a pitahidang.
{| class="wikitable"
| valign="top" |Kasa’etal no pikowan
| valign="top" |1925 mihecaan kapolongan no tamdaw
| valign="top" |1925 maecakay tamdaw
| valign="top" |1925 miheca micalapay tamdaw %
| valign="top" |1935 polong no tamdaw
| valign="top" |1935 Pinpu finacadan tamdaw
| valign="top" |1935 miheca polong tamdaw %
|-
| valign="top" |Polong no Taywan
|3,993,408
|51,009
|1.3%
|5,212,426
|57,812
|1.1%
|-
| valign="top" |Taypi sakowan
|814,778
|2,622
|0.3%
|1,024,546
|2,358
|0.2%
|-
| valign="top" |Sinco sakowan
|597,576
|2,460
|0.4%
|712,309
|2,551
|0.4%
|-
| valign="top" |Taycong sakowan
|865,829
|6,519
|0.8%
|1,162,247
|7,210
|0.6%
|-
| valign="top" |Taynan sakowan
|1,029,361
|8,177
|0.8%
|1,332,187
|9,422
|0.7%
|-
| valign="top" |Takao sakowan
|584,259
|23,319
|4.0%
|732,819
|26,562
|3.6%
|-
| valign="top" |Posong sakowan
|42,671
|2,804
|6.6%
|70,710
|3,700
|5.2%
|-
| valign="top" |Kalingko sakowan
|58,934
|5,108
|8.7%
|111,497
|6,009
|5.4%
|}
Midotoc to Showa 10 (1935) mihecaan pipalita no kitakit, saka 1 sakowan ato saka 2 sakowan sa’etal Pinpu finacadan tamdaw ato %. Halo salongan saka 3 sakowan ato saka 4 sakowan kadademakan sa’etal (ano Pinpu finacadan tamdaw ira ko 100 tamdawan ano eca fafaeday no calap 5%):
Ikoray no kalaloodan awaayto ko pitoki sa’osi to Pinpu finacadan tamdaw. Pidotocan ni Lin Xiuche to kacomahad mo tamdaw, itira sa I 2000 mihecaan tamdaw no Pinpu finacadan i 10 ’ofad tangasa 20 ’ofad ko ka’aloman no tamdaw[38].
Midotoc to no Taynansi sakowa (2009[39]), Kompo no Kalingko sakowan (2013[40]), Takaosi (2009[41]), Pintong sakowan (2016[42]) a kasaniyaro’ a sifo kadadoedo mafohat “maecakay (Fan)” ko pipasinalit, tangasa 2018 mihecaan, o kasasikowan no niyaro’ makika to Pinpu finacadan a tamdaw:
h844lc9cdomejj9dwghypmqi65mijb8
46923
46922
2025-07-07T01:26:18Z
Masaonikar
570
/* Finawlan ato kaliposak (人口與分佈) */
46923
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
Saki Pinpu finacadan a pisilisil, awaay ko masongila’ay a kadadoedo no pisilsil i pikowan no Dipong to Taywan. Itira sa i Netherland a mikowan dengan sa o no kasaniyaro’ a ngangan, oraan sa ko pidoedoan kasasilsil no sa’etal, masa’isal ko pinapina sa’etal no finacadan. Ono i Mancin ni Huang Shujing to “Fansu liukao” a tilid i, malecad to pakayni kasasilsil a palaan misiiked a 13 niyaro’ ko yincumin funacadan.
Tangasa no Dipongan a to’ak, ona Ino Yoshinori, awaya den'nojo a “Taiwan yicumin mondai” (1900) a tilidan itiya to madadoedo ko pisilsil misiiked, ikor to ni Ino Yoshinori a “Taiwan yincumin seici” (1900) a tilidan, itiya masalof ko kasasiiked no Pinpu finacadan, kasasiiked no Pinpu finacadan ira: Ketagalan, Kavalan, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Arikun, Lloa, Siraya, Makattao 10 finacadan.
Oni Ino Yoshinori a nisiikedan kadadoedo o kacipinangan to pidoedoan, ona Igawa Kazo, Ogawa Tadayoshi, Mabuchi Toichi o pasadakay to kasasiiked siroma no pisilsil (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b). o kalaliyangan ira ko pinapina:
Pakayni to na 2 finacadan Arikun ato Lloa o papalacecayen ko finacadan: o roma a hakasi pasilacecay han koni 2 finacadan, o Hoanya a finacadan han saan. Nika midotoc to no hakasi ca Yung Kayin and Chung Yulan a pisapinang i, paretatenga to Hoanya alatek o nano Folaohua (Fan) a moraraway ko pipasetek. Ono finacadan to inika sasiroma no pihamon, pako niyah sa ko paratatenga.
’Eca ko malecaday to no Ketagalan a finacadan, ano eca padoedoen ho ko pisiiked. Pakayni to sowalan hakasi ca Tsuchida Shigeru aci Lee Inkee paretatenga a nisowalan, oya Ketagalan finacadan salongan malitoloay kasasiroma no sowal saan: Basay, Leilang ato Kulon. Oya Siraiya, Taivoan ato Makattao o masasiromaay ano eca o cecay a finacadan. Tangasa anini o ’alomanay a hakasi a midoedoan tono mikarkaray to notamdawan, sowalan ato lodisan masapinang, patongal no finacadan pihamon to niyah, paretatenga o na toloay ngasaw o masasiromaay caayay kalecad a yincuminco[13][14][15][16][17][18].
Oni Ikawako no Zang itiniay ni Ino Kasunori saceker mapacomod ko Thao finacadan, o nano Pinpu finacadan ano eca o kaosanco finacadan.
==== Ikoray no kalalood a pisiiked (戰後的分類) ====
Pinapina mihecaan, no hakasi sakiPinpu finacadan a pisiiked, ira to ko fa’elohay a nengneng. No Dipong a hakasi ci Tsuchida Shigeru i 1985 mihecaan misiikedan (nengneng Tsuchida 1985), masiiked ko Pinpu finacadan to 12 finacadan: oya Kavalan, Basay, Ketagalan, Kulon, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Hoanya, Siraya, Makattao, Taivoan a finacadan.
Oni Li Yiyuan misiikedan to Pinpu finacadan masiiked 10 finacadan, oya Kavalan, Kentagalan, Luilang, Taokas, Papora, Babiza, Hoanya, Pazeh, Suisalien(Thau), Siraya finacadan[19]:14.
Taywan sowalan hakasi ci Li Rengui ira ko masasiromaay a nengneng, nai 1996 miheca “Taywan Pinpu finacadan kasasiiked ato kasasikihar masiiked” a tilid, pasadak to 7 finacadan 14 ko sangasaw a nengneng: Thau, Kavalan, Ketagalan [5], Baburan [6], Pazih, Hoanya, Siraya. Ikor pakayni i sowal fa’elohay kasapinang, I 2006 miheca ato 2010 miheca mihapiw to nitilidan, oya Taivoan ato Makattao nai kaetipay Siraya amasadak[13][14].
=== Kasamihecaan kasasiiked no Pinpu finacadan. (歷年平埔族群分類)[20][21][22][23] ===
{| class="wikitable"
| colspan="19" |'''歷年平埔族群分類'''
|-
|'''年代'''
|'''研究者'''
| colspan="17" |'''族名'''
|-
|1904
|伊能嘉矩
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Poavosa
|Arikun
|Lloa
|Pazzehe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makattao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1930
|移川子之藏
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
|Tao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1935
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzehe
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1944
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
|Luilang
| colspan="3" |Ketagalan
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1951
|張耀錡
|卡瓦蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" |巴布薩
(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|拍宰海
(Pazeh)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |西拉雅
(Siraya)
|四社熟番
(Taivoan)
|-
|1955
|李亦園
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
|雷朗
(Luilang)
| colspan="3" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺
(Babuza)
| colspan="2" |和安雅
(Hoanya)
|巴則海
(Pazeh)
|水沙連
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
| rowspan="2" |1970
| rowspan="2" |台灣省通志
| rowspan="2" |卡瓦蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" rowspan="2" |凱達格蘭
(Ketagalan)
| rowspan="2" |道卡斯
(Taokas)
| rowspan="2" |拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" rowspan="2" |巴布薩
(Babuza/Poavasa)
| colspan="2" |洪雅(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh/Pazex)
| rowspan="2" |-
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|Arikun
|Lloa
|馬卡道
|西拉雅
|四社熟番
|-
|1985-1991
|土田滋
|Kavalan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |Ketagalan
|Basay
|Kulon
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzahe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1991
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" |凱達格蘭(Ketagalan)
| colspan="4" |巴布薩(Babuza)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
| colspan="2" |巴賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1996
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |猴猴
(Qauqaut)
| colspan="3" |凱達格蘭(Ketagalan)
| rowspan="2" |龜崙
(Kulon)
| colspan="4" |巴布蘭(Baburan)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
|馬賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|四社熟番(Taivoan)
|-
|2006-2010
|李壬癸
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="3" |巴賽(凱達格蘭)
(Basay (Ketagalan))
|龜崙
(Kulon)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|巴宰
(Pazih)
|邵
(Thao)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|大武壠(Taivoan)
|}
=== Padetengan no finacadan (主要族群) ===
Ka’amis Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Tayal finacadan
Tayal Mie ngasaw
Kaetip ka’amis sowal finacadan
Saysyak finacadan (’ayaway pisiiked)
Kulon finacadan
Pazih finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal) [24][25]
Kahawu finacadan (palowad to sowal) [26][27][28]
Kaetip dafdafay sowal finacadan
Thao finacadan (’ayaway pisiiked)
Taokas finacadan (palowad to sowal) [29]
Papora finacadan
Babuza finacadan
Favorlang finacadan
Hoanya finacadan
Arikun finacadan
Lloa finacadan
Katimol Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Paiwan sowal finacadan
Paiwan Scaro ngasaw
Bunun sowal finacadan
Bunun finacadan Po ngasaw
Kawali Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Ka’amisay sowal finacadan
Kavalan finacadan (ira ho ko sowal)
Houhou finacadan
Ketagalan finacadan
Luilang finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal)[30]
Trobian finacadan
Linao finacadan
Kaetip katimolay sowal finacadan
Siraya finacadan (palowad to sowal)
Makatao finacadan
Tajialiyang tamdaw
Fangsuo tamdaw
Langqiao tamdaw
Xiaoliuqiu tamdaw
Taivoan finacadan (palowad to sowal) [7]
=== Ponka (文化) ===
Pa’atayan ngangan (姓氏)
Tadamaan ko pa’atayan ngangan no Pinpu finacadan, nawhani masaPayrangay to, saka palasawad hananay to ko tadapa’atayan ngangan ato pipangangan a rocok no Pinpu finacadan, mialaay to tono Payrangan a pa’atayan, midotoc to mikadadoedoedo no finacadan ato sangasaw a pihamon, adihay to ko nipicamol to no Payrang tamdaw, Ngangay tamdaw, roma naikoran to no kalalood mafolaway a Payrang ira aca ko kasasiroma no pa’atayan ngangan, onini pa’atayan ngangan ato pafelian a mikadadoedoedo no finacadan, malo no Pinpu finacadan no niyah pihamonan ko tadamaanay pidotocan[31].
Pafalian a pa’atayan ngangan: Pan
Roma pa’atayan ngangan: Chen, Liu, Huang, Dai, Lai.
Tadamaan pa’atayan ngangan: Bing, Yue, Bang, Yi, Ji, Yi, Li, Mao, Mao, Tong, Nian, Dong, Yan, Ai, He, Cheng, Mai, Hou, Biao, Hong, Shuang, Jiao, Feng, Shi, Zhang, Zhui, Chu, Nai, Wei, Du, Zhen, Yu, Jie, Zhao, Yong, Hu, Zhen, Xie, Mai, Zhang, Xi, Yong, Yi, Jie, Bei, Liu, Shui, Li, Gang, Kun, Zhuo, Ya, Tuo, Mi, Wu, Xin, Kang, Zhang, Chang, Shuang, Gan, Zhuang.
=== Lisin (祭祀) ===
Itini i ka’oripan to romi’ami’adan ko kaira no lisin no Pinpu finacadan, ano sowalen, patodongan no lisin oya serayan a kinaira ko nito’ongan, o pakayraan no pidemak o nikaira no to’asan a pingodo. Siikeden, malitoloay ko pita’ong no Pinpu finacadan to tato’asan:
Comikayay to’asan lisin, mararid ko itiraay tenokan no Taywan a Pazeh finacadan, Papora finacadan,Taokas finacadan, pangangan no lisin itiyaay a lisin a kacomikayan ko todong, mahaenay a lisin roma matiyaay no kaemangay licekah kakomodan sakaira.
Katimolay Siraya finacadan, Makatao finacadan a to’asan lisin oya koreng ko todong tireng no to’asan a mita’ong, matiniay a pita’ong a lekakawa ato ’okak no to’asan pita’ong. Nika ngataay a Taivoan finacadan caay pita’ong to koreng, caay paso’elin t okaitira no to’asan i koreng, o paso’elinan tato’asan itiraay i kapolongan pita’omngan ko pipasayraan mipacakat to kawas.
Ka’amisan no Taywan a Pinpu finacadan Ketagalan finacadan, Kavalan finacadan ano eca Luilang finacadan, pita’ong to to’asan awaay ko todong kaitiraan a mita’ong.
=== Palowasd to serayan (文化復振) ===
Nawhani masaso’otay to ko kacacofel to Payrang, o lakakawa no Pinpu finacadan, sowal to ko kalaswadan. Aniniay hakasi ato teloc no Pinpu finacadan misa’icelay, mikadkad mikilim to lekakawa ato sowal no niyah. Oya Kavalan finacadan mahamon to no Conghuaminko a sifo, palao cecay no finacadan yincuminco no Taywan, oya Siraya finacadan o nano Taynansi a telekan a cecay finawlan a yincumin, itiraay Kompo no Kalingko a Taivoan finacadan, Makatao finacadan, Siraya finacadan o setekan no kofa a yincuminco, nanay masarocod ko pihayda no takarawan sifo no Conghuaminko a mihaydaan.
O Pinpu yincumin a Ketagalan finacadan, Pazih finacadan, Kahawu finacadan, Makatao finacadan, Hoanya finacadan, Papora finacadan, Taokas finacadan a kasafinacadan, nai 1990 miheca miteka palowad to kacingangan onto no Pinpu, mingitangit pihamon no sifo to sakacingangan to yincuminco a Pinpu finacadan[32].
O congtong ci Tsai Ingwen nai 2016 miheca 8 folad 1 romi’ad yicuminco romi’ad pasiyincuminco a mili’ay, miketon mipangalat kacitodong no lekakawa, o kacingangan no Pinpu finacadan citodong to sakacisalongoc ato sakatadamaan. Tangasa i 2016 miheca 10 folad 7 romi’ad misetek k oSincenyin misalof to kacingangan to yincumin, pa’ayaw fa’elohay pihayda t oPinpu finacadan o “Pinpu yincumin” [33], saan i 2017 miheca 8 folad 17 romi’ad mihayda to nipifalic a lalowadan no rikec[34].
=== Finawlan ato kaliposak (人口與分佈) ===
O todong no Pinpu finacadan no Taywan a pipolong to tamdaw, sa’ayaway manengneng to no Netherland pikowan a pipalita to kika, o pisa’osi salongan 4 tangasa 6 ’ofadan itiya. Oya Makatao finacadan itini i Fongsan faloay niyaro’ mata’elifay ko ’ofadan satata’akay finacadan, saka tosa ’alomanay o itiniay i Tansui cepo’ a Kavalan finacadan[35]. O halafinay pikowan no Mancin mapalaPayrang to, pikowan to no Dipong kinapinapinaay mipalita, salongan i 4 tangasa 6 ’ofadan ko ka’aloman[36].
I 1915 miheca a pipalitaan pahapinang, o Pinpu finacadan tamdaw o i Akao sakowan (aniniay Takaosi, Pintong sa’etal) ko sa’alomanay, makilatosaay no maecakay Fan finacadan ko tamdaw, saheto o aniniay Makatao ato Taivoan pa’atayan a finawlan. Kadadoedo o Taynan sakowan, Nanto sakowan, Kalingko sakowan, macalap ko 30% Pinpu finacadan tamdaw. Manengneng to itiniay tenokan ka’amisay sa’etal no Taywan, dengan o Yilan, Nanto i, kaitiraan no Pinpu finacadan caay toka’aloman[37].
{| class="wikitable"
| valign="top" |1905 miheca
| valign="top" |1915 miheca
| valign="top" |1920 miheca
| valign="top" |1925 miheca
| valign="top" |1930 miheca
| valign="top" |1935 miheca
| valign="top" |1943 miheca
|-
| valign="top" |46,432
| valign="top" |47,676
| valign="top" |48,894
| valign="top" |51,009
| valign="top" |53,947
| valign="top" |57,812
| valign="top" |62,119
|}
{| class="wikitable"
| valign="top" |Kasasiiked no sakadademak
| valign="top" |1915 mihecaabn tamdaw no finacadan
| valign="top" |Polong no finacadan % i Taywan
|-
| valign="top" |
|47,676
|100%
|-
| valign="top" |Taypi sakowan
|884
|1.85%
|-
| valign="top" |Yilan sakowan
|2,240
|4.7%
|-
| valign="top" |Taoyin sakowan
|438
|0.92%
|-
| valign="top" |Sinco sakowan
|1,939
|4.07%
|-
| valign="top" |Taycong sakowan
|589
|1.24%
|-
| valign="top" |Nanto sakowan
|5,338
|11.2%
|-
| valign="top" |Ciayi sakowan
|1,729
|3.63%
|-
| valign="top" |Taynan sakowan
|5,920
|12.54%
|-
| valign="top" |Akao sakowan
|21,697
|45.51%
|-
| valign="top" |Posong sakowan
|2,318
|4.86%
|-
| valign="top" |Kalingko sakowan
|4,584
|9.61%
|-
| valign="top" |Penho sakowan
|0
|0%
|}
Midotoc to no Taisho 14 miheca (1925) ato Showa 10 miheca (1935) a pipalita no kitakit, sakowannay to Pinpu finacadan tamdaw ato %. 1925 mihecaan pipalita no kitakit o “maecakay” sanay ho ko sowal a pitahidang.
{| class="wikitable"
| valign="top" |Kasa’etal no pikowan
| valign="top" |1925 mihecaan kapolongan no tamdaw
| valign="top" |1925 maecakay tamdaw
| valign="top" |1925 miheca micalapay tamdaw %
| valign="top" |1935 polong no tamdaw
| valign="top" |1935 Pinpu finacadan tamdaw
| valign="top" |1935 miheca polong tamdaw %
|-
| valign="top" |Polong no Taywan
|3,993,408
|51,009
|1.3%
|5,212,426
|57,812
|1.1%
|-
| valign="top" |Taypi sakowan
|814,778
|2,622
|0.3%
|1,024,546
|2,358
|0.2%
|-
| valign="top" |Sinco sakowan
|597,576
|2,460
|0.4%
|712,309
|2,551
|0.4%
|-
| valign="top" |Taycong sakowan
|865,829
|6,519
|0.8%
|1,162,247
|7,210
|0.6%
|-
| valign="top" |Taynan sakowan
|1,029,361
|8,177
|0.8%
|1,332,187
|9,422
|0.7%
|-
| valign="top" |Takao sakowan
|584,259
|23,319
|4.0%
|732,819
|26,562
|3.6%
|-
| valign="top" |Posong sakowan
|42,671
|2,804
|6.6%
|70,710
|3,700
|5.2%
|-
| valign="top" |Kalingko sakowan
|58,934
|5,108
|8.7%
|111,497
|6,009
|5.4%
|}
Midotoc to Showa 10 (1935) mihecaan pipalita no kitakit, saka 1 sakowan ato saka 2 sakowan sa’etal Pinpu finacadan tamdaw ato %. Halo salongan saka 3 sakowan ato saka 4 sakowan kadademakan sa’etal (ano Pinpu finacadan tamdaw ira ko 100 tamdawan ano eca fafaeday no calap 5%):
Ikoray no kalaloodan awaayto ko pitoki sa’osi to Pinpu finacadan tamdaw. Pidotocan ni Lin Xiuche to kacomahad mo tamdaw, itira sa I 2000 mihecaan tamdaw no Pinpu finacadan i 10 ’ofad tangasa 20 ’ofad ko ka’aloman no tamdaw[38].
Midotoc to no Taynansi sakowa (2009[39]), Kompo no Kalingko sakowan (2013[40]), Takaosi (2009[41]), Pintong sakowan (2016[42]) a kasaniyaro’ a sifo kadadoedo mafohat “maecakay (Fan)” ko pipasinalit, tangasa 2018 mihecaan, o kasasikowan no niyaro’ makika to Pinpu finacadan a tamdaw:
{| class="wikitable"
| valign="top" |
| valign="top" |Siraya finacadan
| valign="top" |Taivoan finacadan
| valign="top" |Makatao finacadan
| valign="top" |Roma/caayay ka sapinang finacadan
| valign="top" |Polongan
|-
| valign="top" |Taynansi
| valign="top" |11,830
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |11,830
|-
| valign="top" |Takaosi
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |14,099
| valign="top" |14,099
|-
| valign="top" |Pintungsien
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |1,803
| valign="top" |205
| valign="top" |2,008
|-
| valign="top" |Kompo kalingko
| valign="top" |1,000
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |1,000
|-
| valign="top" |Polongan
| valign="top" |12,937
| valign="top" |129
| valign="top" |1,803
| valign="top" |14,304
| valign="top" |28,937
|}
i57jkwxs9juvfs3of8w64tisw4afrkx
46924
46923
2025-07-07T01:26:59Z
Masaonikar
570
/* Finawlan ato kaliposak (人口與分佈) */
46924
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
Saki Pinpu finacadan a pisilisil, awaay ko masongila’ay a kadadoedo no pisilsil i pikowan no Dipong to Taywan. Itira sa i Netherland a mikowan dengan sa o no kasaniyaro’ a ngangan, oraan sa ko pidoedoan kasasilsil no sa’etal, masa’isal ko pinapina sa’etal no finacadan. Ono i Mancin ni Huang Shujing to “Fansu liukao” a tilid i, malecad to pakayni kasasilsil a palaan misiiked a 13 niyaro’ ko yincumin funacadan.
Tangasa no Dipongan a to’ak, ona Ino Yoshinori, awaya den'nojo a “Taiwan yicumin mondai” (1900) a tilidan itiya to madadoedo ko pisilsil misiiked, ikor to ni Ino Yoshinori a “Taiwan yincumin seici” (1900) a tilidan, itiya masalof ko kasasiiked no Pinpu finacadan, kasasiiked no Pinpu finacadan ira: Ketagalan, Kavalan, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Arikun, Lloa, Siraya, Makattao 10 finacadan.
Oni Ino Yoshinori a nisiikedan kadadoedo o kacipinangan to pidoedoan, ona Igawa Kazo, Ogawa Tadayoshi, Mabuchi Toichi o pasadakay to kasasiiked siroma no pisilsil (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b). o kalaliyangan ira ko pinapina:
Pakayni to na 2 finacadan Arikun ato Lloa o papalacecayen ko finacadan: o roma a hakasi pasilacecay han koni 2 finacadan, o Hoanya a finacadan han saan. Nika midotoc to no hakasi ca Yung Kayin and Chung Yulan a pisapinang i, paretatenga to Hoanya alatek o nano Folaohua (Fan) a moraraway ko pipasetek. Ono finacadan to inika sasiroma no pihamon, pako niyah sa ko paratatenga.
’Eca ko malecaday to no Ketagalan a finacadan, ano eca padoedoen ho ko pisiiked. Pakayni to sowalan hakasi ca Tsuchida Shigeru aci Lee Inkee paretatenga a nisowalan, oya Ketagalan finacadan salongan malitoloay kasasiroma no sowal saan: Basay, Leilang ato Kulon. Oya Siraiya, Taivoan ato Makattao o masasiromaay ano eca o cecay a finacadan. Tangasa anini o ’alomanay a hakasi a midoedoan tono mikarkaray to notamdawan, sowalan ato lodisan masapinang, patongal no finacadan pihamon to niyah, paretatenga o na toloay ngasaw o masasiromaay caayay kalecad a yincuminco[13][14][15][16][17][18].
Oni Ikawako no Zang itiniay ni Ino Kasunori saceker mapacomod ko Thao finacadan, o nano Pinpu finacadan ano eca o kaosanco finacadan.
==== Ikoray no kalalood a pisiiked (戰後的分類) ====
Pinapina mihecaan, no hakasi sakiPinpu finacadan a pisiiked, ira to ko fa’elohay a nengneng. No Dipong a hakasi ci Tsuchida Shigeru i 1985 mihecaan misiikedan (nengneng Tsuchida 1985), masiiked ko Pinpu finacadan to 12 finacadan: oya Kavalan, Basay, Ketagalan, Kulon, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Hoanya, Siraya, Makattao, Taivoan a finacadan.
Oni Li Yiyuan misiikedan to Pinpu finacadan masiiked 10 finacadan, oya Kavalan, Kentagalan, Luilang, Taokas, Papora, Babiza, Hoanya, Pazeh, Suisalien(Thau), Siraya finacadan[19]:14.
Taywan sowalan hakasi ci Li Rengui ira ko masasiromaay a nengneng, nai 1996 miheca “Taywan Pinpu finacadan kasasiiked ato kasasikihar masiiked” a tilid, pasadak to 7 finacadan 14 ko sangasaw a nengneng: Thau, Kavalan, Ketagalan [5], Baburan [6], Pazih, Hoanya, Siraya. Ikor pakayni i sowal fa’elohay kasapinang, I 2006 miheca ato 2010 miheca mihapiw to nitilidan, oya Taivoan ato Makattao nai kaetipay Siraya amasadak[13][14].
=== Kasamihecaan kasasiiked no Pinpu finacadan. (歷年平埔族群分類)[20][21][22][23] ===
{| class="wikitable"
| colspan="19" |'''歷年平埔族群分類'''
|-
|'''年代'''
|'''研究者'''
| colspan="17" |'''族名'''
|-
|1904
|伊能嘉矩
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Poavosa
|Arikun
|Lloa
|Pazzehe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makattao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1930
|移川子之藏
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
|Tao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1935
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzehe
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1944
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
|Luilang
| colspan="3" |Ketagalan
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1951
|張耀錡
|卡瓦蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" |巴布薩
(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|拍宰海
(Pazeh)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |西拉雅
(Siraya)
|四社熟番
(Taivoan)
|-
|1955
|李亦園
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
|雷朗
(Luilang)
| colspan="3" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺
(Babuza)
| colspan="2" |和安雅
(Hoanya)
|巴則海
(Pazeh)
|水沙連
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
| rowspan="2" |1970
| rowspan="2" |台灣省通志
| rowspan="2" |卡瓦蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" rowspan="2" |凱達格蘭
(Ketagalan)
| rowspan="2" |道卡斯
(Taokas)
| rowspan="2" |拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" rowspan="2" |巴布薩
(Babuza/Poavasa)
| colspan="2" |洪雅(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh/Pazex)
| rowspan="2" |-
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|Arikun
|Lloa
|馬卡道
|西拉雅
|四社熟番
|-
|1985-1991
|土田滋
|Kavalan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |Ketagalan
|Basay
|Kulon
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzahe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1991
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" |凱達格蘭(Ketagalan)
| colspan="4" |巴布薩(Babuza)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
| colspan="2" |巴賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1996
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |猴猴
(Qauqaut)
| colspan="3" |凱達格蘭(Ketagalan)
| rowspan="2" |龜崙
(Kulon)
| colspan="4" |巴布蘭(Baburan)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
|馬賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|四社熟番(Taivoan)
|-
|2006-2010
|李壬癸
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="3" |巴賽(凱達格蘭)
(Basay (Ketagalan))
|龜崙
(Kulon)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|巴宰
(Pazih)
|邵
(Thao)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|大武壠(Taivoan)
|}
=== Padetengan no finacadan (主要族群) ===
Ka’amis Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Tayal finacadan
Tayal Mie ngasaw
Kaetip ka’amis sowal finacadan
Saysyak finacadan (’ayaway pisiiked)
Kulon finacadan
Pazih finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal) [24][25]
Kahawu finacadan (palowad to sowal) [26][27][28]
Kaetip dafdafay sowal finacadan
Thao finacadan (’ayaway pisiiked)
Taokas finacadan (palowad to sowal) [29]
Papora finacadan
Babuza finacadan
Favorlang finacadan
Hoanya finacadan
Arikun finacadan
Lloa finacadan
Katimol Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Paiwan sowal finacadan
Paiwan Scaro ngasaw
Bunun sowal finacadan
Bunun finacadan Po ngasaw
Kawali Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Ka’amisay sowal finacadan
Kavalan finacadan (ira ho ko sowal)
Houhou finacadan
Ketagalan finacadan
Luilang finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal)[30]
Trobian finacadan
Linao finacadan
Kaetip katimolay sowal finacadan
Siraya finacadan (palowad to sowal)
Makatao finacadan
Tajialiyang tamdaw
Fangsuo tamdaw
Langqiao tamdaw
Xiaoliuqiu tamdaw
Taivoan finacadan (palowad to sowal) [7]
=== Ponka (文化) ===
Pa’atayan ngangan (姓氏)
Tadamaan ko pa’atayan ngangan no Pinpu finacadan, nawhani masaPayrangay to, saka palasawad hananay to ko tadapa’atayan ngangan ato pipangangan a rocok no Pinpu finacadan, mialaay to tono Payrangan a pa’atayan, midotoc to mikadadoedoedo no finacadan ato sangasaw a pihamon, adihay to ko nipicamol to no Payrang tamdaw, Ngangay tamdaw, roma naikoran to no kalalood mafolaway a Payrang ira aca ko kasasiroma no pa’atayan ngangan, onini pa’atayan ngangan ato pafelian a mikadadoedoedo no finacadan, malo no Pinpu finacadan no niyah pihamonan ko tadamaanay pidotocan[31].
Pafalian a pa’atayan ngangan: Pan
Roma pa’atayan ngangan: Chen, Liu, Huang, Dai, Lai.
Tadamaan pa’atayan ngangan: Bing, Yue, Bang, Yi, Ji, Yi, Li, Mao, Mao, Tong, Nian, Dong, Yan, Ai, He, Cheng, Mai, Hou, Biao, Hong, Shuang, Jiao, Feng, Shi, Zhang, Zhui, Chu, Nai, Wei, Du, Zhen, Yu, Jie, Zhao, Yong, Hu, Zhen, Xie, Mai, Zhang, Xi, Yong, Yi, Jie, Bei, Liu, Shui, Li, Gang, Kun, Zhuo, Ya, Tuo, Mi, Wu, Xin, Kang, Zhang, Chang, Shuang, Gan, Zhuang.
=== Lisin (祭祀) ===
Itini i ka’oripan to romi’ami’adan ko kaira no lisin no Pinpu finacadan, ano sowalen, patodongan no lisin oya serayan a kinaira ko nito’ongan, o pakayraan no pidemak o nikaira no to’asan a pingodo. Siikeden, malitoloay ko pita’ong no Pinpu finacadan to tato’asan:
Comikayay to’asan lisin, mararid ko itiraay tenokan no Taywan a Pazeh finacadan, Papora finacadan,Taokas finacadan, pangangan no lisin itiyaay a lisin a kacomikayan ko todong, mahaenay a lisin roma matiyaay no kaemangay licekah kakomodan sakaira.
Katimolay Siraya finacadan, Makatao finacadan a to’asan lisin oya koreng ko todong tireng no to’asan a mita’ong, matiniay a pita’ong a lekakawa ato ’okak no to’asan pita’ong. Nika ngataay a Taivoan finacadan caay pita’ong to koreng, caay paso’elin t okaitira no to’asan i koreng, o paso’elinan tato’asan itiraay i kapolongan pita’omngan ko pipasayraan mipacakat to kawas.
Ka’amisan no Taywan a Pinpu finacadan Ketagalan finacadan, Kavalan finacadan ano eca Luilang finacadan, pita’ong to to’asan awaay ko todong kaitiraan a mita’ong.
=== Palowasd to serayan (文化復振) ===
Nawhani masaso’otay to ko kacacofel to Payrang, o lakakawa no Pinpu finacadan, sowal to ko kalaswadan. Aniniay hakasi ato teloc no Pinpu finacadan misa’icelay, mikadkad mikilim to lekakawa ato sowal no niyah. Oya Kavalan finacadan mahamon to no Conghuaminko a sifo, palao cecay no finacadan yincuminco no Taywan, oya Siraya finacadan o nano Taynansi a telekan a cecay finawlan a yincumin, itiraay Kompo no Kalingko a Taivoan finacadan, Makatao finacadan, Siraya finacadan o setekan no kofa a yincuminco, nanay masarocod ko pihayda no takarawan sifo no Conghuaminko a mihaydaan.
O Pinpu yincumin a Ketagalan finacadan, Pazih finacadan, Kahawu finacadan, Makatao finacadan, Hoanya finacadan, Papora finacadan, Taokas finacadan a kasafinacadan, nai 1990 miheca miteka palowad to kacingangan onto no Pinpu, mingitangit pihamon no sifo to sakacingangan to yincuminco a Pinpu finacadan[32].
O congtong ci Tsai Ingwen nai 2016 miheca 8 folad 1 romi’ad yicuminco romi’ad pasiyincuminco a mili’ay, miketon mipangalat kacitodong no lekakawa, o kacingangan no Pinpu finacadan citodong to sakacisalongoc ato sakatadamaan. Tangasa i 2016 miheca 10 folad 7 romi’ad misetek k oSincenyin misalof to kacingangan to yincumin, pa’ayaw fa’elohay pihayda t oPinpu finacadan o “Pinpu yincumin” [33], saan i 2017 miheca 8 folad 17 romi’ad mihayda to nipifalic a lalowadan no rikec[34].
=== Finawlan ato kaliposak (人口與分佈) ===
O todong no Pinpu finacadan no Taywan a pipolong to tamdaw, sa’ayaway manengneng to no Netherland pikowan a pipalita to kika, o pisa’osi salongan 4 tangasa 6 ’ofadan itiya. Oya Makatao finacadan itini i Fongsan faloay niyaro’ mata’elifay ko ’ofadan satata’akay finacadan, saka tosa ’alomanay o itiniay i Tansui cepo’ a Kavalan finacadan[35]. O halafinay pikowan no Mancin mapalaPayrang to, pikowan to no Dipong kinapinapinaay mipalita, salongan i 4 tangasa 6 ’ofadan ko ka’aloman[36].
I 1915 miheca a pipalitaan pahapinang, o Pinpu finacadan tamdaw o i Akao sakowan (aniniay Takaosi, Pintong sa’etal) ko sa’alomanay, makilatosaay no maecakay Fan finacadan ko tamdaw, saheto o aniniay Makatao ato Taivoan pa’atayan a finawlan. Kadadoedo o Taynan sakowan, Nanto sakowan, Kalingko sakowan, macalap ko 30% Pinpu finacadan tamdaw. Manengneng to itiniay tenokan ka’amisay sa’etal no Taywan, dengan o Yilan, Nanto i, kaitiraan no Pinpu finacadan caay toka’aloman[37].
{| class="wikitable"
| valign="top" |1905 miheca
| valign="top" |1915 miheca
| valign="top" |1920 miheca
| valign="top" |1925 miheca
| valign="top" |1930 miheca
| valign="top" |1935 miheca
| valign="top" |1943 miheca
|-
| valign="top" |46,432
| valign="top" |47,676
| valign="top" |48,894
| valign="top" |51,009
| valign="top" |53,947
| valign="top" |57,812
| valign="top" |62,119
|}
{| class="wikitable"
| valign="top" |Kasasiiked no sakadademak
| valign="top" |1915 mihecaabn tamdaw no finacadan
| valign="top" |Polong no finacadan % i Taywan
|-
| valign="top" |
|47,676
|100%
|-
| valign="top" |Taypi sakowan
|884
|1.85%
|-
| valign="top" |Yilan sakowan
|2,240
|4.7%
|-
| valign="top" |Taoyin sakowan
|438
|0.92%
|-
| valign="top" |Sinco sakowan
|1,939
|4.07%
|-
| valign="top" |Taycong sakowan
|589
|1.24%
|-
| valign="top" |Nanto sakowan
|5,338
|11.2%
|-
| valign="top" |Ciayi sakowan
|1,729
|3.63%
|-
| valign="top" |Taynan sakowan
|5,920
|12.54%
|-
| valign="top" |Akao sakowan
|21,697
|45.51%
|-
| valign="top" |Posong sakowan
|2,318
|4.86%
|-
| valign="top" |Kalingko sakowan
|4,584
|9.61%
|-
| valign="top" |Penho sakowan
|0
|0%
|}
Midotoc to no Taisho 14 miheca (1925) ato Showa 10 miheca (1935) a pipalita no kitakit, sakowannay to Pinpu finacadan tamdaw ato %. 1925 mihecaan pipalita no kitakit o “maecakay” sanay ho ko sowal a pitahidang.
{| class="wikitable"
| valign="top" |Kasa’etal no pikowan
| valign="top" |1925 mihecaan kapolongan no tamdaw
| valign="top" |1925 maecakay tamdaw
| valign="top" |1925 miheca micalapay tamdaw %
| valign="top" |1935 polong no tamdaw
| valign="top" |1935 Pinpu finacadan tamdaw
| valign="top" |1935 miheca polong tamdaw %
|-
| valign="top" |Polong no Taywan
|3,993,408
|51,009
|1.3%
|5,212,426
|57,812
|1.1%
|-
| valign="top" |Taypi sakowan
|814,778
|2,622
|0.3%
|1,024,546
|2,358
|0.2%
|-
| valign="top" |Sinco sakowan
|597,576
|2,460
|0.4%
|712,309
|2,551
|0.4%
|-
| valign="top" |Taycong sakowan
|865,829
|6,519
|0.8%
|1,162,247
|7,210
|0.6%
|-
| valign="top" |Taynan sakowan
|1,029,361
|8,177
|0.8%
|1,332,187
|9,422
|0.7%
|-
| valign="top" |Takao sakowan
|584,259
|23,319
|4.0%
|732,819
|26,562
|3.6%
|-
| valign="top" |Posong sakowan
|42,671
|2,804
|6.6%
|70,710
|3,700
|5.2%
|-
| valign="top" |Kalingko sakowan
|58,934
|5,108
|8.7%
|111,497
|6,009
|5.4%
|}
Midotoc to Showa 10 (1935) mihecaan pipalita no kitakit, saka 1 sakowan ato saka 2 sakowan sa’etal Pinpu finacadan tamdaw ato %. Halo salongan saka 3 sakowan ato saka 4 sakowan kadademakan sa’etal (ano Pinpu finacadan tamdaw ira ko 100 tamdawan ano eca fafaeday no calap 5%):
Ikoray no kalaloodan awaayto ko pitoki sa’osi to Pinpu finacadan tamdaw. Pidotocan ni Lin Xiuche to kacomahad mo tamdaw, itira sa I 2000 mihecaan tamdaw no Pinpu finacadan i 10 ’ofad tangasa 20 ’ofad ko ka’aloman no tamdaw[38].
Midotoc to no Taynansi sakowa (2009[39]), Kompo no Kalingko sakowan (2013[40]), Takaosi (2009[41]), Pintong sakowan (2016[42]) a kasaniyaro’ a sifo kadadoedo mafohat “maecakay (Fan)” ko pipasinalit, tangasa 2018 mihecaan, o kasasikowan no niyaro’ makika to Pinpu finacadan a tamdaw:
{| class="wikitable"
| valign="top" |
| valign="top" |Siraya finacadan
| valign="top" |Taivoan finacadan
| valign="top" |Makatao finacadan
| valign="top" |Roma/caayay ka sapinang finacadan
| valign="top" |Polongan
|-
| valign="top" |Taynansi
| valign="top" |11,830
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |11,830
|-
| valign="top" |Takaosi
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |14,099
| valign="top" |14,099
|-
| valign="top" |Pintungsien
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |1,803
| valign="top" |205
| valign="top" |2,008
|-
| valign="top" |Kompo kalingko
| valign="top" |1,000
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |1,000
|-
| valign="top" |Polongan
| valign="top" |12,937
| valign="top" |129
| valign="top" |1,803
| valign="top" |14,304
| valign="top" |28,937
|}
=== Pahapinangan (參見) ===
qkg7e3j1i69u3wgxa7htisjld466z8j
46925
46924
2025-07-07T01:27:23Z
Masaonikar
570
/* Pahapinangan (參見) */
46925
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
Saki Pinpu finacadan a pisilisil, awaay ko masongila’ay a kadadoedo no pisilsil i pikowan no Dipong to Taywan. Itira sa i Netherland a mikowan dengan sa o no kasaniyaro’ a ngangan, oraan sa ko pidoedoan kasasilsil no sa’etal, masa’isal ko pinapina sa’etal no finacadan. Ono i Mancin ni Huang Shujing to “Fansu liukao” a tilid i, malecad to pakayni kasasilsil a palaan misiiked a 13 niyaro’ ko yincumin funacadan.
Tangasa no Dipongan a to’ak, ona Ino Yoshinori, awaya den'nojo a “Taiwan yicumin mondai” (1900) a tilidan itiya to madadoedo ko pisilsil misiiked, ikor to ni Ino Yoshinori a “Taiwan yincumin seici” (1900) a tilidan, itiya masalof ko kasasiiked no Pinpu finacadan, kasasiiked no Pinpu finacadan ira: Ketagalan, Kavalan, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Arikun, Lloa, Siraya, Makattao 10 finacadan.
Oni Ino Yoshinori a nisiikedan kadadoedo o kacipinangan to pidoedoan, ona Igawa Kazo, Ogawa Tadayoshi, Mabuchi Toichi o pasadakay to kasasiiked siroma no pisilsil (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b). o kalaliyangan ira ko pinapina:
Pakayni to na 2 finacadan Arikun ato Lloa o papalacecayen ko finacadan: o roma a hakasi pasilacecay han koni 2 finacadan, o Hoanya a finacadan han saan. Nika midotoc to no hakasi ca Yung Kayin and Chung Yulan a pisapinang i, paretatenga to Hoanya alatek o nano Folaohua (Fan) a moraraway ko pipasetek. Ono finacadan to inika sasiroma no pihamon, pako niyah sa ko paratatenga.
’Eca ko malecaday to no Ketagalan a finacadan, ano eca padoedoen ho ko pisiiked. Pakayni to sowalan hakasi ca Tsuchida Shigeru aci Lee Inkee paretatenga a nisowalan, oya Ketagalan finacadan salongan malitoloay kasasiroma no sowal saan: Basay, Leilang ato Kulon. Oya Siraiya, Taivoan ato Makattao o masasiromaay ano eca o cecay a finacadan. Tangasa anini o ’alomanay a hakasi a midoedoan tono mikarkaray to notamdawan, sowalan ato lodisan masapinang, patongal no finacadan pihamon to niyah, paretatenga o na toloay ngasaw o masasiromaay caayay kalecad a yincuminco[13][14][15][16][17][18].
Oni Ikawako no Zang itiniay ni Ino Kasunori saceker mapacomod ko Thao finacadan, o nano Pinpu finacadan ano eca o kaosanco finacadan.
==== Ikoray no kalalood a pisiiked (戰後的分類) ====
Pinapina mihecaan, no hakasi sakiPinpu finacadan a pisiiked, ira to ko fa’elohay a nengneng. No Dipong a hakasi ci Tsuchida Shigeru i 1985 mihecaan misiikedan (nengneng Tsuchida 1985), masiiked ko Pinpu finacadan to 12 finacadan: oya Kavalan, Basay, Ketagalan, Kulon, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Hoanya, Siraya, Makattao, Taivoan a finacadan.
Oni Li Yiyuan misiikedan to Pinpu finacadan masiiked 10 finacadan, oya Kavalan, Kentagalan, Luilang, Taokas, Papora, Babiza, Hoanya, Pazeh, Suisalien(Thau), Siraya finacadan[19]:14.
Taywan sowalan hakasi ci Li Rengui ira ko masasiromaay a nengneng, nai 1996 miheca “Taywan Pinpu finacadan kasasiiked ato kasasikihar masiiked” a tilid, pasadak to 7 finacadan 14 ko sangasaw a nengneng: Thau, Kavalan, Ketagalan [5], Baburan [6], Pazih, Hoanya, Siraya. Ikor pakayni i sowal fa’elohay kasapinang, I 2006 miheca ato 2010 miheca mihapiw to nitilidan, oya Taivoan ato Makattao nai kaetipay Siraya amasadak[13][14].
=== Kasamihecaan kasasiiked no Pinpu finacadan. (歷年平埔族群分類)[20][21][22][23] ===
{| class="wikitable"
| colspan="19" |'''歷年平埔族群分類'''
|-
|'''年代'''
|'''研究者'''
| colspan="17" |'''族名'''
|-
|1904
|伊能嘉矩
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Poavosa
|Arikun
|Lloa
|Pazzehe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makattao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1930
|移川子之藏
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
|Tao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1935
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzehe
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1944
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
|Luilang
| colspan="3" |Ketagalan
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1951
|張耀錡
|卡瓦蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" |巴布薩
(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|拍宰海
(Pazeh)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |西拉雅
(Siraya)
|四社熟番
(Taivoan)
|-
|1955
|李亦園
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
|雷朗
(Luilang)
| colspan="3" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺
(Babuza)
| colspan="2" |和安雅
(Hoanya)
|巴則海
(Pazeh)
|水沙連
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
| rowspan="2" |1970
| rowspan="2" |台灣省通志
| rowspan="2" |卡瓦蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" rowspan="2" |凱達格蘭
(Ketagalan)
| rowspan="2" |道卡斯
(Taokas)
| rowspan="2" |拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" rowspan="2" |巴布薩
(Babuza/Poavasa)
| colspan="2" |洪雅(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh/Pazex)
| rowspan="2" |-
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|Arikun
|Lloa
|馬卡道
|西拉雅
|四社熟番
|-
|1985-1991
|土田滋
|Kavalan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |Ketagalan
|Basay
|Kulon
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzahe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1991
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" |凱達格蘭(Ketagalan)
| colspan="4" |巴布薩(Babuza)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
| colspan="2" |巴賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1996
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |猴猴
(Qauqaut)
| colspan="3" |凱達格蘭(Ketagalan)
| rowspan="2" |龜崙
(Kulon)
| colspan="4" |巴布蘭(Baburan)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
|馬賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|四社熟番(Taivoan)
|-
|2006-2010
|李壬癸
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="3" |巴賽(凱達格蘭)
(Basay (Ketagalan))
|龜崙
(Kulon)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|巴宰
(Pazih)
|邵
(Thao)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|大武壠(Taivoan)
|}
=== Padetengan no finacadan (主要族群) ===
Ka’amis Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Tayal finacadan
Tayal Mie ngasaw
Kaetip ka’amis sowal finacadan
Saysyak finacadan (’ayaway pisiiked)
Kulon finacadan
Pazih finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal) [24][25]
Kahawu finacadan (palowad to sowal) [26][27][28]
Kaetip dafdafay sowal finacadan
Thao finacadan (’ayaway pisiiked)
Taokas finacadan (palowad to sowal) [29]
Papora finacadan
Babuza finacadan
Favorlang finacadan
Hoanya finacadan
Arikun finacadan
Lloa finacadan
Katimol Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Paiwan sowal finacadan
Paiwan Scaro ngasaw
Bunun sowal finacadan
Bunun finacadan Po ngasaw
Kawali Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Ka’amisay sowal finacadan
Kavalan finacadan (ira ho ko sowal)
Houhou finacadan
Ketagalan finacadan
Luilang finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal)[30]
Trobian finacadan
Linao finacadan
Kaetip katimolay sowal finacadan
Siraya finacadan (palowad to sowal)
Makatao finacadan
Tajialiyang tamdaw
Fangsuo tamdaw
Langqiao tamdaw
Xiaoliuqiu tamdaw
Taivoan finacadan (palowad to sowal) [7]
=== Ponka (文化) ===
Pa’atayan ngangan (姓氏)
Tadamaan ko pa’atayan ngangan no Pinpu finacadan, nawhani masaPayrangay to, saka palasawad hananay to ko tadapa’atayan ngangan ato pipangangan a rocok no Pinpu finacadan, mialaay to tono Payrangan a pa’atayan, midotoc to mikadadoedoedo no finacadan ato sangasaw a pihamon, adihay to ko nipicamol to no Payrang tamdaw, Ngangay tamdaw, roma naikoran to no kalalood mafolaway a Payrang ira aca ko kasasiroma no pa’atayan ngangan, onini pa’atayan ngangan ato pafelian a mikadadoedoedo no finacadan, malo no Pinpu finacadan no niyah pihamonan ko tadamaanay pidotocan[31].
Pafalian a pa’atayan ngangan: Pan
Roma pa’atayan ngangan: Chen, Liu, Huang, Dai, Lai.
Tadamaan pa’atayan ngangan: Bing, Yue, Bang, Yi, Ji, Yi, Li, Mao, Mao, Tong, Nian, Dong, Yan, Ai, He, Cheng, Mai, Hou, Biao, Hong, Shuang, Jiao, Feng, Shi, Zhang, Zhui, Chu, Nai, Wei, Du, Zhen, Yu, Jie, Zhao, Yong, Hu, Zhen, Xie, Mai, Zhang, Xi, Yong, Yi, Jie, Bei, Liu, Shui, Li, Gang, Kun, Zhuo, Ya, Tuo, Mi, Wu, Xin, Kang, Zhang, Chang, Shuang, Gan, Zhuang.
=== Lisin (祭祀) ===
Itini i ka’oripan to romi’ami’adan ko kaira no lisin no Pinpu finacadan, ano sowalen, patodongan no lisin oya serayan a kinaira ko nito’ongan, o pakayraan no pidemak o nikaira no to’asan a pingodo. Siikeden, malitoloay ko pita’ong no Pinpu finacadan to tato’asan:
Comikayay to’asan lisin, mararid ko itiraay tenokan no Taywan a Pazeh finacadan, Papora finacadan,Taokas finacadan, pangangan no lisin itiyaay a lisin a kacomikayan ko todong, mahaenay a lisin roma matiyaay no kaemangay licekah kakomodan sakaira.
Katimolay Siraya finacadan, Makatao finacadan a to’asan lisin oya koreng ko todong tireng no to’asan a mita’ong, matiniay a pita’ong a lekakawa ato ’okak no to’asan pita’ong. Nika ngataay a Taivoan finacadan caay pita’ong to koreng, caay paso’elin t okaitira no to’asan i koreng, o paso’elinan tato’asan itiraay i kapolongan pita’omngan ko pipasayraan mipacakat to kawas.
Ka’amisan no Taywan a Pinpu finacadan Ketagalan finacadan, Kavalan finacadan ano eca Luilang finacadan, pita’ong to to’asan awaay ko todong kaitiraan a mita’ong.
=== Palowasd to serayan (文化復振) ===
Nawhani masaso’otay to ko kacacofel to Payrang, o lakakawa no Pinpu finacadan, sowal to ko kalaswadan. Aniniay hakasi ato teloc no Pinpu finacadan misa’icelay, mikadkad mikilim to lekakawa ato sowal no niyah. Oya Kavalan finacadan mahamon to no Conghuaminko a sifo, palao cecay no finacadan yincuminco no Taywan, oya Siraya finacadan o nano Taynansi a telekan a cecay finawlan a yincumin, itiraay Kompo no Kalingko a Taivoan finacadan, Makatao finacadan, Siraya finacadan o setekan no kofa a yincuminco, nanay masarocod ko pihayda no takarawan sifo no Conghuaminko a mihaydaan.
O Pinpu yincumin a Ketagalan finacadan, Pazih finacadan, Kahawu finacadan, Makatao finacadan, Hoanya finacadan, Papora finacadan, Taokas finacadan a kasafinacadan, nai 1990 miheca miteka palowad to kacingangan onto no Pinpu, mingitangit pihamon no sifo to sakacingangan to yincuminco a Pinpu finacadan[32].
O congtong ci Tsai Ingwen nai 2016 miheca 8 folad 1 romi’ad yicuminco romi’ad pasiyincuminco a mili’ay, miketon mipangalat kacitodong no lekakawa, o kacingangan no Pinpu finacadan citodong to sakacisalongoc ato sakatadamaan. Tangasa i 2016 miheca 10 folad 7 romi’ad misetek k oSincenyin misalof to kacingangan to yincumin, pa’ayaw fa’elohay pihayda t oPinpu finacadan o “Pinpu yincumin” [33], saan i 2017 miheca 8 folad 17 romi’ad mihayda to nipifalic a lalowadan no rikec[34].
=== Finawlan ato kaliposak (人口與分佈) ===
O todong no Pinpu finacadan no Taywan a pipolong to tamdaw, sa’ayaway manengneng to no Netherland pikowan a pipalita to kika, o pisa’osi salongan 4 tangasa 6 ’ofadan itiya. Oya Makatao finacadan itini i Fongsan faloay niyaro’ mata’elifay ko ’ofadan satata’akay finacadan, saka tosa ’alomanay o itiniay i Tansui cepo’ a Kavalan finacadan[35]. O halafinay pikowan no Mancin mapalaPayrang to, pikowan to no Dipong kinapinapinaay mipalita, salongan i 4 tangasa 6 ’ofadan ko ka’aloman[36].
I 1915 miheca a pipalitaan pahapinang, o Pinpu finacadan tamdaw o i Akao sakowan (aniniay Takaosi, Pintong sa’etal) ko sa’alomanay, makilatosaay no maecakay Fan finacadan ko tamdaw, saheto o aniniay Makatao ato Taivoan pa’atayan a finawlan. Kadadoedo o Taynan sakowan, Nanto sakowan, Kalingko sakowan, macalap ko 30% Pinpu finacadan tamdaw. Manengneng to itiniay tenokan ka’amisay sa’etal no Taywan, dengan o Yilan, Nanto i, kaitiraan no Pinpu finacadan caay toka’aloman[37].
{| class="wikitable"
| valign="top" |1905 miheca
| valign="top" |1915 miheca
| valign="top" |1920 miheca
| valign="top" |1925 miheca
| valign="top" |1930 miheca
| valign="top" |1935 miheca
| valign="top" |1943 miheca
|-
| valign="top" |46,432
| valign="top" |47,676
| valign="top" |48,894
| valign="top" |51,009
| valign="top" |53,947
| valign="top" |57,812
| valign="top" |62,119
|}
{| class="wikitable"
| valign="top" |Kasasiiked no sakadademak
| valign="top" |1915 mihecaabn tamdaw no finacadan
| valign="top" |Polong no finacadan % i Taywan
|-
| valign="top" |
|47,676
|100%
|-
| valign="top" |Taypi sakowan
|884
|1.85%
|-
| valign="top" |Yilan sakowan
|2,240
|4.7%
|-
| valign="top" |Taoyin sakowan
|438
|0.92%
|-
| valign="top" |Sinco sakowan
|1,939
|4.07%
|-
| valign="top" |Taycong sakowan
|589
|1.24%
|-
| valign="top" |Nanto sakowan
|5,338
|11.2%
|-
| valign="top" |Ciayi sakowan
|1,729
|3.63%
|-
| valign="top" |Taynan sakowan
|5,920
|12.54%
|-
| valign="top" |Akao sakowan
|21,697
|45.51%
|-
| valign="top" |Posong sakowan
|2,318
|4.86%
|-
| valign="top" |Kalingko sakowan
|4,584
|9.61%
|-
| valign="top" |Penho sakowan
|0
|0%
|}
Midotoc to no Taisho 14 miheca (1925) ato Showa 10 miheca (1935) a pipalita no kitakit, sakowannay to Pinpu finacadan tamdaw ato %. 1925 mihecaan pipalita no kitakit o “maecakay” sanay ho ko sowal a pitahidang.
{| class="wikitable"
| valign="top" |Kasa’etal no pikowan
| valign="top" |1925 mihecaan kapolongan no tamdaw
| valign="top" |1925 maecakay tamdaw
| valign="top" |1925 miheca micalapay tamdaw %
| valign="top" |1935 polong no tamdaw
| valign="top" |1935 Pinpu finacadan tamdaw
| valign="top" |1935 miheca polong tamdaw %
|-
| valign="top" |Polong no Taywan
|3,993,408
|51,009
|1.3%
|5,212,426
|57,812
|1.1%
|-
| valign="top" |Taypi sakowan
|814,778
|2,622
|0.3%
|1,024,546
|2,358
|0.2%
|-
| valign="top" |Sinco sakowan
|597,576
|2,460
|0.4%
|712,309
|2,551
|0.4%
|-
| valign="top" |Taycong sakowan
|865,829
|6,519
|0.8%
|1,162,247
|7,210
|0.6%
|-
| valign="top" |Taynan sakowan
|1,029,361
|8,177
|0.8%
|1,332,187
|9,422
|0.7%
|-
| valign="top" |Takao sakowan
|584,259
|23,319
|4.0%
|732,819
|26,562
|3.6%
|-
| valign="top" |Posong sakowan
|42,671
|2,804
|6.6%
|70,710
|3,700
|5.2%
|-
| valign="top" |Kalingko sakowan
|58,934
|5,108
|8.7%
|111,497
|6,009
|5.4%
|}
Midotoc to Showa 10 (1935) mihecaan pipalita no kitakit, saka 1 sakowan ato saka 2 sakowan sa’etal Pinpu finacadan tamdaw ato %. Halo salongan saka 3 sakowan ato saka 4 sakowan kadademakan sa’etal (ano Pinpu finacadan tamdaw ira ko 100 tamdawan ano eca fafaeday no calap 5%):
Ikoray no kalaloodan awaayto ko pitoki sa’osi to Pinpu finacadan tamdaw. Pidotocan ni Lin Xiuche to kacomahad mo tamdaw, itira sa I 2000 mihecaan tamdaw no Pinpu finacadan i 10 ’ofad tangasa 20 ’ofad ko ka’aloman no tamdaw[38].
Midotoc to no Taynansi sakowa (2009[39]), Kompo no Kalingko sakowan (2013[40]), Takaosi (2009[41]), Pintong sakowan (2016[42]) a kasaniyaro’ a sifo kadadoedo mafohat “maecakay (Fan)” ko pipasinalit, tangasa 2018 mihecaan, o kasasikowan no niyaro’ makika to Pinpu finacadan a tamdaw:
{| class="wikitable"
| valign="top" |
| valign="top" |Siraya finacadan
| valign="top" |Taivoan finacadan
| valign="top" |Makatao finacadan
| valign="top" |Roma/caayay ka sapinang finacadan
| valign="top" |Polongan
|-
| valign="top" |Taynansi
| valign="top" |11,830
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |11,830
|-
| valign="top" |Takaosi
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |14,099
| valign="top" |14,099
|-
| valign="top" |Pintungsien
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |1,803
| valign="top" |205
| valign="top" |2,008
|-
| valign="top" |Kompo kalingko
| valign="top" |1,000
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |1,000
|-
| valign="top" |Polongan
| valign="top" |12,937
| valign="top" |129
| valign="top" |1,803
| valign="top" |14,304
| valign="top" |28,937
|}
=== Pahapinangan (參見) ===
•Cisingkong
•Daduwangkuo
•Sinkang wenshu
•Pinpu tunting
•Tongfanci
•Alizu
•Taicu (Tato’asan pitooran)
•Kongsie (Yincuminco)
•Wangyi (Silaya finacadan)
•Taivoan dadaya lisin
•Cipisuasiao sacepo’
•Pitouyang patireng to tapang
•Longpen fosingkong
•Touse kongsie
•Payrang no Taywan
•Yincumin no Taywan
•Notimolan kalokanatal a finacadan sowal
•Yincuminco no Taywan
•Notimolan kalokanatal a sowalan i Taywan
•Caayay ho kasapinang finawlan no Taywan
•Sakacingangan onto no Pinpu finacadan
•Romi’ad no Yincuminco i Taywan
•Sowal no Pinpu
•Sapala Fan (Pinpu) finacadan
7khi796bst9t3telpqcu8kn4p7lw2dp
46926
46925
2025-07-07T01:27:58Z
Masaonikar
570
/* Pahapinangan (參見) */
46926
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
Saki Pinpu finacadan a pisilisil, awaay ko masongila’ay a kadadoedo no pisilsil i pikowan no Dipong to Taywan. Itira sa i Netherland a mikowan dengan sa o no kasaniyaro’ a ngangan, oraan sa ko pidoedoan kasasilsil no sa’etal, masa’isal ko pinapina sa’etal no finacadan. Ono i Mancin ni Huang Shujing to “Fansu liukao” a tilid i, malecad to pakayni kasasilsil a palaan misiiked a 13 niyaro’ ko yincumin funacadan.
Tangasa no Dipongan a to’ak, ona Ino Yoshinori, awaya den'nojo a “Taiwan yicumin mondai” (1900) a tilidan itiya to madadoedo ko pisilsil misiiked, ikor to ni Ino Yoshinori a “Taiwan yincumin seici” (1900) a tilidan, itiya masalof ko kasasiiked no Pinpu finacadan, kasasiiked no Pinpu finacadan ira: Ketagalan, Kavalan, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Arikun, Lloa, Siraya, Makattao 10 finacadan.
Oni Ino Yoshinori a nisiikedan kadadoedo o kacipinangan to pidoedoan, ona Igawa Kazo, Ogawa Tadayoshi, Mabuchi Toichi o pasadakay to kasasiiked siroma no pisilsil (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b). o kalaliyangan ira ko pinapina:
Pakayni to na 2 finacadan Arikun ato Lloa o papalacecayen ko finacadan: o roma a hakasi pasilacecay han koni 2 finacadan, o Hoanya a finacadan han saan. Nika midotoc to no hakasi ca Yung Kayin and Chung Yulan a pisapinang i, paretatenga to Hoanya alatek o nano Folaohua (Fan) a moraraway ko pipasetek. Ono finacadan to inika sasiroma no pihamon, pako niyah sa ko paratatenga.
’Eca ko malecaday to no Ketagalan a finacadan, ano eca padoedoen ho ko pisiiked. Pakayni to sowalan hakasi ca Tsuchida Shigeru aci Lee Inkee paretatenga a nisowalan, oya Ketagalan finacadan salongan malitoloay kasasiroma no sowal saan: Basay, Leilang ato Kulon. Oya Siraiya, Taivoan ato Makattao o masasiromaay ano eca o cecay a finacadan. Tangasa anini o ’alomanay a hakasi a midoedoan tono mikarkaray to notamdawan, sowalan ato lodisan masapinang, patongal no finacadan pihamon to niyah, paretatenga o na toloay ngasaw o masasiromaay caayay kalecad a yincuminco[13][14][15][16][17][18].
Oni Ikawako no Zang itiniay ni Ino Kasunori saceker mapacomod ko Thao finacadan, o nano Pinpu finacadan ano eca o kaosanco finacadan.
==== Ikoray no kalalood a pisiiked (戰後的分類) ====
Pinapina mihecaan, no hakasi sakiPinpu finacadan a pisiiked, ira to ko fa’elohay a nengneng. No Dipong a hakasi ci Tsuchida Shigeru i 1985 mihecaan misiikedan (nengneng Tsuchida 1985), masiiked ko Pinpu finacadan to 12 finacadan: oya Kavalan, Basay, Ketagalan, Kulon, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Hoanya, Siraya, Makattao, Taivoan a finacadan.
Oni Li Yiyuan misiikedan to Pinpu finacadan masiiked 10 finacadan, oya Kavalan, Kentagalan, Luilang, Taokas, Papora, Babiza, Hoanya, Pazeh, Suisalien(Thau), Siraya finacadan[19]:14.
Taywan sowalan hakasi ci Li Rengui ira ko masasiromaay a nengneng, nai 1996 miheca “Taywan Pinpu finacadan kasasiiked ato kasasikihar masiiked” a tilid, pasadak to 7 finacadan 14 ko sangasaw a nengneng: Thau, Kavalan, Ketagalan [5], Baburan [6], Pazih, Hoanya, Siraya. Ikor pakayni i sowal fa’elohay kasapinang, I 2006 miheca ato 2010 miheca mihapiw to nitilidan, oya Taivoan ato Makattao nai kaetipay Siraya amasadak[13][14].
=== Kasamihecaan kasasiiked no Pinpu finacadan. (歷年平埔族群分類)[20][21][22][23] ===
{| class="wikitable"
| colspan="19" |'''歷年平埔族群分類'''
|-
|'''年代'''
|'''研究者'''
| colspan="17" |'''族名'''
|-
|1904
|伊能嘉矩
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Poavosa
|Arikun
|Lloa
|Pazzehe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makattao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1930
|移川子之藏
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
|Tao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1935
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzehe
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1944
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
|Luilang
| colspan="3" |Ketagalan
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1951
|張耀錡
|卡瓦蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" |巴布薩
(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|拍宰海
(Pazeh)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |西拉雅
(Siraya)
|四社熟番
(Taivoan)
|-
|1955
|李亦園
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
|雷朗
(Luilang)
| colspan="3" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺
(Babuza)
| colspan="2" |和安雅
(Hoanya)
|巴則海
(Pazeh)
|水沙連
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
| rowspan="2" |1970
| rowspan="2" |台灣省通志
| rowspan="2" |卡瓦蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" rowspan="2" |凱達格蘭
(Ketagalan)
| rowspan="2" |道卡斯
(Taokas)
| rowspan="2" |拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" rowspan="2" |巴布薩
(Babuza/Poavasa)
| colspan="2" |洪雅(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh/Pazex)
| rowspan="2" |-
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|Arikun
|Lloa
|馬卡道
|西拉雅
|四社熟番
|-
|1985-1991
|土田滋
|Kavalan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |Ketagalan
|Basay
|Kulon
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzahe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1991
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" |凱達格蘭(Ketagalan)
| colspan="4" |巴布薩(Babuza)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
| colspan="2" |巴賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1996
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |猴猴
(Qauqaut)
| colspan="3" |凱達格蘭(Ketagalan)
| rowspan="2" |龜崙
(Kulon)
| colspan="4" |巴布蘭(Baburan)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
|馬賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|四社熟番(Taivoan)
|-
|2006-2010
|李壬癸
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="3" |巴賽(凱達格蘭)
(Basay (Ketagalan))
|龜崙
(Kulon)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|巴宰
(Pazih)
|邵
(Thao)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|大武壠(Taivoan)
|}
=== Padetengan no finacadan (主要族群) ===
Ka’amis Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Tayal finacadan
Tayal Mie ngasaw
Kaetip ka’amis sowal finacadan
Saysyak finacadan (’ayaway pisiiked)
Kulon finacadan
Pazih finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal) [24][25]
Kahawu finacadan (palowad to sowal) [26][27][28]
Kaetip dafdafay sowal finacadan
Thao finacadan (’ayaway pisiiked)
Taokas finacadan (palowad to sowal) [29]
Papora finacadan
Babuza finacadan
Favorlang finacadan
Hoanya finacadan
Arikun finacadan
Lloa finacadan
Katimol Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Paiwan sowal finacadan
Paiwan Scaro ngasaw
Bunun sowal finacadan
Bunun finacadan Po ngasaw
Kawali Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Ka’amisay sowal finacadan
Kavalan finacadan (ira ho ko sowal)
Houhou finacadan
Ketagalan finacadan
Luilang finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal)[30]
Trobian finacadan
Linao finacadan
Kaetip katimolay sowal finacadan
Siraya finacadan (palowad to sowal)
Makatao finacadan
Tajialiyang tamdaw
Fangsuo tamdaw
Langqiao tamdaw
Xiaoliuqiu tamdaw
Taivoan finacadan (palowad to sowal) [7]
=== Ponka (文化) ===
Pa’atayan ngangan (姓氏)
Tadamaan ko pa’atayan ngangan no Pinpu finacadan, nawhani masaPayrangay to, saka palasawad hananay to ko tadapa’atayan ngangan ato pipangangan a rocok no Pinpu finacadan, mialaay to tono Payrangan a pa’atayan, midotoc to mikadadoedoedo no finacadan ato sangasaw a pihamon, adihay to ko nipicamol to no Payrang tamdaw, Ngangay tamdaw, roma naikoran to no kalalood mafolaway a Payrang ira aca ko kasasiroma no pa’atayan ngangan, onini pa’atayan ngangan ato pafelian a mikadadoedoedo no finacadan, malo no Pinpu finacadan no niyah pihamonan ko tadamaanay pidotocan[31].
Pafalian a pa’atayan ngangan: Pan
Roma pa’atayan ngangan: Chen, Liu, Huang, Dai, Lai.
Tadamaan pa’atayan ngangan: Bing, Yue, Bang, Yi, Ji, Yi, Li, Mao, Mao, Tong, Nian, Dong, Yan, Ai, He, Cheng, Mai, Hou, Biao, Hong, Shuang, Jiao, Feng, Shi, Zhang, Zhui, Chu, Nai, Wei, Du, Zhen, Yu, Jie, Zhao, Yong, Hu, Zhen, Xie, Mai, Zhang, Xi, Yong, Yi, Jie, Bei, Liu, Shui, Li, Gang, Kun, Zhuo, Ya, Tuo, Mi, Wu, Xin, Kang, Zhang, Chang, Shuang, Gan, Zhuang.
=== Lisin (祭祀) ===
Itini i ka’oripan to romi’ami’adan ko kaira no lisin no Pinpu finacadan, ano sowalen, patodongan no lisin oya serayan a kinaira ko nito’ongan, o pakayraan no pidemak o nikaira no to’asan a pingodo. Siikeden, malitoloay ko pita’ong no Pinpu finacadan to tato’asan:
Comikayay to’asan lisin, mararid ko itiraay tenokan no Taywan a Pazeh finacadan, Papora finacadan,Taokas finacadan, pangangan no lisin itiyaay a lisin a kacomikayan ko todong, mahaenay a lisin roma matiyaay no kaemangay licekah kakomodan sakaira.
Katimolay Siraya finacadan, Makatao finacadan a to’asan lisin oya koreng ko todong tireng no to’asan a mita’ong, matiniay a pita’ong a lekakawa ato ’okak no to’asan pita’ong. Nika ngataay a Taivoan finacadan caay pita’ong to koreng, caay paso’elin t okaitira no to’asan i koreng, o paso’elinan tato’asan itiraay i kapolongan pita’omngan ko pipasayraan mipacakat to kawas.
Ka’amisan no Taywan a Pinpu finacadan Ketagalan finacadan, Kavalan finacadan ano eca Luilang finacadan, pita’ong to to’asan awaay ko todong kaitiraan a mita’ong.
=== Palowasd to serayan (文化復振) ===
Nawhani masaso’otay to ko kacacofel to Payrang, o lakakawa no Pinpu finacadan, sowal to ko kalaswadan. Aniniay hakasi ato teloc no Pinpu finacadan misa’icelay, mikadkad mikilim to lekakawa ato sowal no niyah. Oya Kavalan finacadan mahamon to no Conghuaminko a sifo, palao cecay no finacadan yincuminco no Taywan, oya Siraya finacadan o nano Taynansi a telekan a cecay finawlan a yincumin, itiraay Kompo no Kalingko a Taivoan finacadan, Makatao finacadan, Siraya finacadan o setekan no kofa a yincuminco, nanay masarocod ko pihayda no takarawan sifo no Conghuaminko a mihaydaan.
O Pinpu yincumin a Ketagalan finacadan, Pazih finacadan, Kahawu finacadan, Makatao finacadan, Hoanya finacadan, Papora finacadan, Taokas finacadan a kasafinacadan, nai 1990 miheca miteka palowad to kacingangan onto no Pinpu, mingitangit pihamon no sifo to sakacingangan to yincuminco a Pinpu finacadan[32].
O congtong ci Tsai Ingwen nai 2016 miheca 8 folad 1 romi’ad yicuminco romi’ad pasiyincuminco a mili’ay, miketon mipangalat kacitodong no lekakawa, o kacingangan no Pinpu finacadan citodong to sakacisalongoc ato sakatadamaan. Tangasa i 2016 miheca 10 folad 7 romi’ad misetek k oSincenyin misalof to kacingangan to yincumin, pa’ayaw fa’elohay pihayda t oPinpu finacadan o “Pinpu yincumin” [33], saan i 2017 miheca 8 folad 17 romi’ad mihayda to nipifalic a lalowadan no rikec[34].
=== Finawlan ato kaliposak (人口與分佈) ===
O todong no Pinpu finacadan no Taywan a pipolong to tamdaw, sa’ayaway manengneng to no Netherland pikowan a pipalita to kika, o pisa’osi salongan 4 tangasa 6 ’ofadan itiya. Oya Makatao finacadan itini i Fongsan faloay niyaro’ mata’elifay ko ’ofadan satata’akay finacadan, saka tosa ’alomanay o itiniay i Tansui cepo’ a Kavalan finacadan[35]. O halafinay pikowan no Mancin mapalaPayrang to, pikowan to no Dipong kinapinapinaay mipalita, salongan i 4 tangasa 6 ’ofadan ko ka’aloman[36].
I 1915 miheca a pipalitaan pahapinang, o Pinpu finacadan tamdaw o i Akao sakowan (aniniay Takaosi, Pintong sa’etal) ko sa’alomanay, makilatosaay no maecakay Fan finacadan ko tamdaw, saheto o aniniay Makatao ato Taivoan pa’atayan a finawlan. Kadadoedo o Taynan sakowan, Nanto sakowan, Kalingko sakowan, macalap ko 30% Pinpu finacadan tamdaw. Manengneng to itiniay tenokan ka’amisay sa’etal no Taywan, dengan o Yilan, Nanto i, kaitiraan no Pinpu finacadan caay toka’aloman[37].
{| class="wikitable"
| valign="top" |1905 miheca
| valign="top" |1915 miheca
| valign="top" |1920 miheca
| valign="top" |1925 miheca
| valign="top" |1930 miheca
| valign="top" |1935 miheca
| valign="top" |1943 miheca
|-
| valign="top" |46,432
| valign="top" |47,676
| valign="top" |48,894
| valign="top" |51,009
| valign="top" |53,947
| valign="top" |57,812
| valign="top" |62,119
|}
{| class="wikitable"
| valign="top" |Kasasiiked no sakadademak
| valign="top" |1915 mihecaabn tamdaw no finacadan
| valign="top" |Polong no finacadan % i Taywan
|-
| valign="top" |
|47,676
|100%
|-
| valign="top" |Taypi sakowan
|884
|1.85%
|-
| valign="top" |Yilan sakowan
|2,240
|4.7%
|-
| valign="top" |Taoyin sakowan
|438
|0.92%
|-
| valign="top" |Sinco sakowan
|1,939
|4.07%
|-
| valign="top" |Taycong sakowan
|589
|1.24%
|-
| valign="top" |Nanto sakowan
|5,338
|11.2%
|-
| valign="top" |Ciayi sakowan
|1,729
|3.63%
|-
| valign="top" |Taynan sakowan
|5,920
|12.54%
|-
| valign="top" |Akao sakowan
|21,697
|45.51%
|-
| valign="top" |Posong sakowan
|2,318
|4.86%
|-
| valign="top" |Kalingko sakowan
|4,584
|9.61%
|-
| valign="top" |Penho sakowan
|0
|0%
|}
Midotoc to no Taisho 14 miheca (1925) ato Showa 10 miheca (1935) a pipalita no kitakit, sakowannay to Pinpu finacadan tamdaw ato %. 1925 mihecaan pipalita no kitakit o “maecakay” sanay ho ko sowal a pitahidang.
{| class="wikitable"
| valign="top" |Kasa’etal no pikowan
| valign="top" |1925 mihecaan kapolongan no tamdaw
| valign="top" |1925 maecakay tamdaw
| valign="top" |1925 miheca micalapay tamdaw %
| valign="top" |1935 polong no tamdaw
| valign="top" |1935 Pinpu finacadan tamdaw
| valign="top" |1935 miheca polong tamdaw %
|-
| valign="top" |Polong no Taywan
|3,993,408
|51,009
|1.3%
|5,212,426
|57,812
|1.1%
|-
| valign="top" |Taypi sakowan
|814,778
|2,622
|0.3%
|1,024,546
|2,358
|0.2%
|-
| valign="top" |Sinco sakowan
|597,576
|2,460
|0.4%
|712,309
|2,551
|0.4%
|-
| valign="top" |Taycong sakowan
|865,829
|6,519
|0.8%
|1,162,247
|7,210
|0.6%
|-
| valign="top" |Taynan sakowan
|1,029,361
|8,177
|0.8%
|1,332,187
|9,422
|0.7%
|-
| valign="top" |Takao sakowan
|584,259
|23,319
|4.0%
|732,819
|26,562
|3.6%
|-
| valign="top" |Posong sakowan
|42,671
|2,804
|6.6%
|70,710
|3,700
|5.2%
|-
| valign="top" |Kalingko sakowan
|58,934
|5,108
|8.7%
|111,497
|6,009
|5.4%
|}
Midotoc to Showa 10 (1935) mihecaan pipalita no kitakit, saka 1 sakowan ato saka 2 sakowan sa’etal Pinpu finacadan tamdaw ato %. Halo salongan saka 3 sakowan ato saka 4 sakowan kadademakan sa’etal (ano Pinpu finacadan tamdaw ira ko 100 tamdawan ano eca fafaeday no calap 5%):
Ikoray no kalaloodan awaayto ko pitoki sa’osi to Pinpu finacadan tamdaw. Pidotocan ni Lin Xiuche to kacomahad mo tamdaw, itira sa I 2000 mihecaan tamdaw no Pinpu finacadan i 10 ’ofad tangasa 20 ’ofad ko ka’aloman no tamdaw[38].
Midotoc to no Taynansi sakowa (2009[39]), Kompo no Kalingko sakowan (2013[40]), Takaosi (2009[41]), Pintong sakowan (2016[42]) a kasaniyaro’ a sifo kadadoedo mafohat “maecakay (Fan)” ko pipasinalit, tangasa 2018 mihecaan, o kasasikowan no niyaro’ makika to Pinpu finacadan a tamdaw:
{| class="wikitable"
| valign="top" |
| valign="top" |Siraya finacadan
| valign="top" |Taivoan finacadan
| valign="top" |Makatao finacadan
| valign="top" |Roma/caayay ka sapinang finacadan
| valign="top" |Polongan
|-
| valign="top" |Taynansi
| valign="top" |11,830
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |11,830
|-
| valign="top" |Takaosi
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |14,099
| valign="top" |14,099
|-
| valign="top" |Pintungsien
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |1,803
| valign="top" |205
| valign="top" |2,008
|-
| valign="top" |Kompo kalingko
| valign="top" |1,000
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |1,000
|-
| valign="top" |Polongan
| valign="top" |12,937
| valign="top" |129
| valign="top" |1,803
| valign="top" |14,304
| valign="top" |28,937
|}
=== Pahapinangan (參見) ===
•Cisingkong
•Daduwangkuo
•Sinkang wenshu
•Pinpu tunting
•Tongfanci
•Alizu
•Taicu (Tato’asan pitooran)
•Kongsie (Yincuminco)
•Wangyi (Silaya finacadan)
•Taivoan dadaya lisin
•Cipisuasiao sacepo’
•Pitouyang patireng to tapang
•Longpen fosingkong
•Touse kongsie
•Payrang no Taywan
•Yincumin no Taywan
•Notimolan kalokanatal a finacadan sowal
•Yincuminco no Taywan
•Notimolan kalokanatal a sowalan i Taywan
•Caayay ho kasapinang finawlan no Taywan
•Sakacingangan onto no Pinpu finacadan
•Romi’ad no Yincuminco i Taywan
•Sowal no Pinpu
•Sapala Fan (Pinpu) finacadan
=== Pinengnengan (參考資料) ===
qmv1jwaxhpmw27pmplleqovqcm5h181
46927
46926
2025-07-07T01:28:28Z
Masaonikar
570
/* Pinengnengan (參考資料) */
46927
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
Saki Pinpu finacadan a pisilisil, awaay ko masongila’ay a kadadoedo no pisilsil i pikowan no Dipong to Taywan. Itira sa i Netherland a mikowan dengan sa o no kasaniyaro’ a ngangan, oraan sa ko pidoedoan kasasilsil no sa’etal, masa’isal ko pinapina sa’etal no finacadan. Ono i Mancin ni Huang Shujing to “Fansu liukao” a tilid i, malecad to pakayni kasasilsil a palaan misiiked a 13 niyaro’ ko yincumin funacadan.
Tangasa no Dipongan a to’ak, ona Ino Yoshinori, awaya den'nojo a “Taiwan yicumin mondai” (1900) a tilidan itiya to madadoedo ko pisilsil misiiked, ikor to ni Ino Yoshinori a “Taiwan yincumin seici” (1900) a tilidan, itiya masalof ko kasasiiked no Pinpu finacadan, kasasiiked no Pinpu finacadan ira: Ketagalan, Kavalan, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Arikun, Lloa, Siraya, Makattao 10 finacadan.
Oni Ino Yoshinori a nisiikedan kadadoedo o kacipinangan to pidoedoan, ona Igawa Kazo, Ogawa Tadayoshi, Mabuchi Toichi o pasadakay to kasasiiked siroma no pisilsil (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b). o kalaliyangan ira ko pinapina:
Pakayni to na 2 finacadan Arikun ato Lloa o papalacecayen ko finacadan: o roma a hakasi pasilacecay han koni 2 finacadan, o Hoanya a finacadan han saan. Nika midotoc to no hakasi ca Yung Kayin and Chung Yulan a pisapinang i, paretatenga to Hoanya alatek o nano Folaohua (Fan) a moraraway ko pipasetek. Ono finacadan to inika sasiroma no pihamon, pako niyah sa ko paratatenga.
’Eca ko malecaday to no Ketagalan a finacadan, ano eca padoedoen ho ko pisiiked. Pakayni to sowalan hakasi ca Tsuchida Shigeru aci Lee Inkee paretatenga a nisowalan, oya Ketagalan finacadan salongan malitoloay kasasiroma no sowal saan: Basay, Leilang ato Kulon. Oya Siraiya, Taivoan ato Makattao o masasiromaay ano eca o cecay a finacadan. Tangasa anini o ’alomanay a hakasi a midoedoan tono mikarkaray to notamdawan, sowalan ato lodisan masapinang, patongal no finacadan pihamon to niyah, paretatenga o na toloay ngasaw o masasiromaay caayay kalecad a yincuminco[13][14][15][16][17][18].
Oni Ikawako no Zang itiniay ni Ino Kasunori saceker mapacomod ko Thao finacadan, o nano Pinpu finacadan ano eca o kaosanco finacadan.
==== Ikoray no kalalood a pisiiked (戰後的分類) ====
Pinapina mihecaan, no hakasi sakiPinpu finacadan a pisiiked, ira to ko fa’elohay a nengneng. No Dipong a hakasi ci Tsuchida Shigeru i 1985 mihecaan misiikedan (nengneng Tsuchida 1985), masiiked ko Pinpu finacadan to 12 finacadan: oya Kavalan, Basay, Ketagalan, Kulon, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Hoanya, Siraya, Makattao, Taivoan a finacadan.
Oni Li Yiyuan misiikedan to Pinpu finacadan masiiked 10 finacadan, oya Kavalan, Kentagalan, Luilang, Taokas, Papora, Babiza, Hoanya, Pazeh, Suisalien(Thau), Siraya finacadan[19]:14.
Taywan sowalan hakasi ci Li Rengui ira ko masasiromaay a nengneng, nai 1996 miheca “Taywan Pinpu finacadan kasasiiked ato kasasikihar masiiked” a tilid, pasadak to 7 finacadan 14 ko sangasaw a nengneng: Thau, Kavalan, Ketagalan [5], Baburan [6], Pazih, Hoanya, Siraya. Ikor pakayni i sowal fa’elohay kasapinang, I 2006 miheca ato 2010 miheca mihapiw to nitilidan, oya Taivoan ato Makattao nai kaetipay Siraya amasadak[13][14].
=== Kasamihecaan kasasiiked no Pinpu finacadan. (歷年平埔族群分類)[20][21][22][23] ===
{| class="wikitable"
| colspan="19" |'''歷年平埔族群分類'''
|-
|'''年代'''
|'''研究者'''
| colspan="17" |'''族名'''
|-
|1904
|伊能嘉矩
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Poavosa
|Arikun
|Lloa
|Pazzehe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makattao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1930
|移川子之藏
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
|Tao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1935
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzehe
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1944
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
|Luilang
| colspan="3" |Ketagalan
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1951
|張耀錡
|卡瓦蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" |巴布薩
(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|拍宰海
(Pazeh)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |西拉雅
(Siraya)
|四社熟番
(Taivoan)
|-
|1955
|李亦園
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
|雷朗
(Luilang)
| colspan="3" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺
(Babuza)
| colspan="2" |和安雅
(Hoanya)
|巴則海
(Pazeh)
|水沙連
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
| rowspan="2" |1970
| rowspan="2" |台灣省通志
| rowspan="2" |卡瓦蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" rowspan="2" |凱達格蘭
(Ketagalan)
| rowspan="2" |道卡斯
(Taokas)
| rowspan="2" |拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" rowspan="2" |巴布薩
(Babuza/Poavasa)
| colspan="2" |洪雅(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh/Pazex)
| rowspan="2" |-
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|Arikun
|Lloa
|馬卡道
|西拉雅
|四社熟番
|-
|1985-1991
|土田滋
|Kavalan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |Ketagalan
|Basay
|Kulon
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzahe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1991
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" |凱達格蘭(Ketagalan)
| colspan="4" |巴布薩(Babuza)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
| colspan="2" |巴賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1996
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |猴猴
(Qauqaut)
| colspan="3" |凱達格蘭(Ketagalan)
| rowspan="2" |龜崙
(Kulon)
| colspan="4" |巴布蘭(Baburan)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
|馬賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|四社熟番(Taivoan)
|-
|2006-2010
|李壬癸
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="3" |巴賽(凱達格蘭)
(Basay (Ketagalan))
|龜崙
(Kulon)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|巴宰
(Pazih)
|邵
(Thao)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|大武壠(Taivoan)
|}
=== Padetengan no finacadan (主要族群) ===
Ka’amis Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Tayal finacadan
Tayal Mie ngasaw
Kaetip ka’amis sowal finacadan
Saysyak finacadan (’ayaway pisiiked)
Kulon finacadan
Pazih finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal) [24][25]
Kahawu finacadan (palowad to sowal) [26][27][28]
Kaetip dafdafay sowal finacadan
Thao finacadan (’ayaway pisiiked)
Taokas finacadan (palowad to sowal) [29]
Papora finacadan
Babuza finacadan
Favorlang finacadan
Hoanya finacadan
Arikun finacadan
Lloa finacadan
Katimol Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Paiwan sowal finacadan
Paiwan Scaro ngasaw
Bunun sowal finacadan
Bunun finacadan Po ngasaw
Kawali Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Ka’amisay sowal finacadan
Kavalan finacadan (ira ho ko sowal)
Houhou finacadan
Ketagalan finacadan
Luilang finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal)[30]
Trobian finacadan
Linao finacadan
Kaetip katimolay sowal finacadan
Siraya finacadan (palowad to sowal)
Makatao finacadan
Tajialiyang tamdaw
Fangsuo tamdaw
Langqiao tamdaw
Xiaoliuqiu tamdaw
Taivoan finacadan (palowad to sowal) [7]
=== Ponka (文化) ===
Pa’atayan ngangan (姓氏)
Tadamaan ko pa’atayan ngangan no Pinpu finacadan, nawhani masaPayrangay to, saka palasawad hananay to ko tadapa’atayan ngangan ato pipangangan a rocok no Pinpu finacadan, mialaay to tono Payrangan a pa’atayan, midotoc to mikadadoedoedo no finacadan ato sangasaw a pihamon, adihay to ko nipicamol to no Payrang tamdaw, Ngangay tamdaw, roma naikoran to no kalalood mafolaway a Payrang ira aca ko kasasiroma no pa’atayan ngangan, onini pa’atayan ngangan ato pafelian a mikadadoedoedo no finacadan, malo no Pinpu finacadan no niyah pihamonan ko tadamaanay pidotocan[31].
Pafalian a pa’atayan ngangan: Pan
Roma pa’atayan ngangan: Chen, Liu, Huang, Dai, Lai.
Tadamaan pa’atayan ngangan: Bing, Yue, Bang, Yi, Ji, Yi, Li, Mao, Mao, Tong, Nian, Dong, Yan, Ai, He, Cheng, Mai, Hou, Biao, Hong, Shuang, Jiao, Feng, Shi, Zhang, Zhui, Chu, Nai, Wei, Du, Zhen, Yu, Jie, Zhao, Yong, Hu, Zhen, Xie, Mai, Zhang, Xi, Yong, Yi, Jie, Bei, Liu, Shui, Li, Gang, Kun, Zhuo, Ya, Tuo, Mi, Wu, Xin, Kang, Zhang, Chang, Shuang, Gan, Zhuang.
=== Lisin (祭祀) ===
Itini i ka’oripan to romi’ami’adan ko kaira no lisin no Pinpu finacadan, ano sowalen, patodongan no lisin oya serayan a kinaira ko nito’ongan, o pakayraan no pidemak o nikaira no to’asan a pingodo. Siikeden, malitoloay ko pita’ong no Pinpu finacadan to tato’asan:
Comikayay to’asan lisin, mararid ko itiraay tenokan no Taywan a Pazeh finacadan, Papora finacadan,Taokas finacadan, pangangan no lisin itiyaay a lisin a kacomikayan ko todong, mahaenay a lisin roma matiyaay no kaemangay licekah kakomodan sakaira.
Katimolay Siraya finacadan, Makatao finacadan a to’asan lisin oya koreng ko todong tireng no to’asan a mita’ong, matiniay a pita’ong a lekakawa ato ’okak no to’asan pita’ong. Nika ngataay a Taivoan finacadan caay pita’ong to koreng, caay paso’elin t okaitira no to’asan i koreng, o paso’elinan tato’asan itiraay i kapolongan pita’omngan ko pipasayraan mipacakat to kawas.
Ka’amisan no Taywan a Pinpu finacadan Ketagalan finacadan, Kavalan finacadan ano eca Luilang finacadan, pita’ong to to’asan awaay ko todong kaitiraan a mita’ong.
=== Palowasd to serayan (文化復振) ===
Nawhani masaso’otay to ko kacacofel to Payrang, o lakakawa no Pinpu finacadan, sowal to ko kalaswadan. Aniniay hakasi ato teloc no Pinpu finacadan misa’icelay, mikadkad mikilim to lekakawa ato sowal no niyah. Oya Kavalan finacadan mahamon to no Conghuaminko a sifo, palao cecay no finacadan yincuminco no Taywan, oya Siraya finacadan o nano Taynansi a telekan a cecay finawlan a yincumin, itiraay Kompo no Kalingko a Taivoan finacadan, Makatao finacadan, Siraya finacadan o setekan no kofa a yincuminco, nanay masarocod ko pihayda no takarawan sifo no Conghuaminko a mihaydaan.
O Pinpu yincumin a Ketagalan finacadan, Pazih finacadan, Kahawu finacadan, Makatao finacadan, Hoanya finacadan, Papora finacadan, Taokas finacadan a kasafinacadan, nai 1990 miheca miteka palowad to kacingangan onto no Pinpu, mingitangit pihamon no sifo to sakacingangan to yincuminco a Pinpu finacadan[32].
O congtong ci Tsai Ingwen nai 2016 miheca 8 folad 1 romi’ad yicuminco romi’ad pasiyincuminco a mili’ay, miketon mipangalat kacitodong no lekakawa, o kacingangan no Pinpu finacadan citodong to sakacisalongoc ato sakatadamaan. Tangasa i 2016 miheca 10 folad 7 romi’ad misetek k oSincenyin misalof to kacingangan to yincumin, pa’ayaw fa’elohay pihayda t oPinpu finacadan o “Pinpu yincumin” [33], saan i 2017 miheca 8 folad 17 romi’ad mihayda to nipifalic a lalowadan no rikec[34].
=== Finawlan ato kaliposak (人口與分佈) ===
O todong no Pinpu finacadan no Taywan a pipolong to tamdaw, sa’ayaway manengneng to no Netherland pikowan a pipalita to kika, o pisa’osi salongan 4 tangasa 6 ’ofadan itiya. Oya Makatao finacadan itini i Fongsan faloay niyaro’ mata’elifay ko ’ofadan satata’akay finacadan, saka tosa ’alomanay o itiniay i Tansui cepo’ a Kavalan finacadan[35]. O halafinay pikowan no Mancin mapalaPayrang to, pikowan to no Dipong kinapinapinaay mipalita, salongan i 4 tangasa 6 ’ofadan ko ka’aloman[36].
I 1915 miheca a pipalitaan pahapinang, o Pinpu finacadan tamdaw o i Akao sakowan (aniniay Takaosi, Pintong sa’etal) ko sa’alomanay, makilatosaay no maecakay Fan finacadan ko tamdaw, saheto o aniniay Makatao ato Taivoan pa’atayan a finawlan. Kadadoedo o Taynan sakowan, Nanto sakowan, Kalingko sakowan, macalap ko 30% Pinpu finacadan tamdaw. Manengneng to itiniay tenokan ka’amisay sa’etal no Taywan, dengan o Yilan, Nanto i, kaitiraan no Pinpu finacadan caay toka’aloman[37].
{| class="wikitable"
| valign="top" |1905 miheca
| valign="top" |1915 miheca
| valign="top" |1920 miheca
| valign="top" |1925 miheca
| valign="top" |1930 miheca
| valign="top" |1935 miheca
| valign="top" |1943 miheca
|-
| valign="top" |46,432
| valign="top" |47,676
| valign="top" |48,894
| valign="top" |51,009
| valign="top" |53,947
| valign="top" |57,812
| valign="top" |62,119
|}
{| class="wikitable"
| valign="top" |Kasasiiked no sakadademak
| valign="top" |1915 mihecaabn tamdaw no finacadan
| valign="top" |Polong no finacadan % i Taywan
|-
| valign="top" |
|47,676
|100%
|-
| valign="top" |Taypi sakowan
|884
|1.85%
|-
| valign="top" |Yilan sakowan
|2,240
|4.7%
|-
| valign="top" |Taoyin sakowan
|438
|0.92%
|-
| valign="top" |Sinco sakowan
|1,939
|4.07%
|-
| valign="top" |Taycong sakowan
|589
|1.24%
|-
| valign="top" |Nanto sakowan
|5,338
|11.2%
|-
| valign="top" |Ciayi sakowan
|1,729
|3.63%
|-
| valign="top" |Taynan sakowan
|5,920
|12.54%
|-
| valign="top" |Akao sakowan
|21,697
|45.51%
|-
| valign="top" |Posong sakowan
|2,318
|4.86%
|-
| valign="top" |Kalingko sakowan
|4,584
|9.61%
|-
| valign="top" |Penho sakowan
|0
|0%
|}
Midotoc to no Taisho 14 miheca (1925) ato Showa 10 miheca (1935) a pipalita no kitakit, sakowannay to Pinpu finacadan tamdaw ato %. 1925 mihecaan pipalita no kitakit o “maecakay” sanay ho ko sowal a pitahidang.
{| class="wikitable"
| valign="top" |Kasa’etal no pikowan
| valign="top" |1925 mihecaan kapolongan no tamdaw
| valign="top" |1925 maecakay tamdaw
| valign="top" |1925 miheca micalapay tamdaw %
| valign="top" |1935 polong no tamdaw
| valign="top" |1935 Pinpu finacadan tamdaw
| valign="top" |1935 miheca polong tamdaw %
|-
| valign="top" |Polong no Taywan
|3,993,408
|51,009
|1.3%
|5,212,426
|57,812
|1.1%
|-
| valign="top" |Taypi sakowan
|814,778
|2,622
|0.3%
|1,024,546
|2,358
|0.2%
|-
| valign="top" |Sinco sakowan
|597,576
|2,460
|0.4%
|712,309
|2,551
|0.4%
|-
| valign="top" |Taycong sakowan
|865,829
|6,519
|0.8%
|1,162,247
|7,210
|0.6%
|-
| valign="top" |Taynan sakowan
|1,029,361
|8,177
|0.8%
|1,332,187
|9,422
|0.7%
|-
| valign="top" |Takao sakowan
|584,259
|23,319
|4.0%
|732,819
|26,562
|3.6%
|-
| valign="top" |Posong sakowan
|42,671
|2,804
|6.6%
|70,710
|3,700
|5.2%
|-
| valign="top" |Kalingko sakowan
|58,934
|5,108
|8.7%
|111,497
|6,009
|5.4%
|}
Midotoc to Showa 10 (1935) mihecaan pipalita no kitakit, saka 1 sakowan ato saka 2 sakowan sa’etal Pinpu finacadan tamdaw ato %. Halo salongan saka 3 sakowan ato saka 4 sakowan kadademakan sa’etal (ano Pinpu finacadan tamdaw ira ko 100 tamdawan ano eca fafaeday no calap 5%):
Ikoray no kalaloodan awaayto ko pitoki sa’osi to Pinpu finacadan tamdaw. Pidotocan ni Lin Xiuche to kacomahad mo tamdaw, itira sa I 2000 mihecaan tamdaw no Pinpu finacadan i 10 ’ofad tangasa 20 ’ofad ko ka’aloman no tamdaw[38].
Midotoc to no Taynansi sakowa (2009[39]), Kompo no Kalingko sakowan (2013[40]), Takaosi (2009[41]), Pintong sakowan (2016[42]) a kasaniyaro’ a sifo kadadoedo mafohat “maecakay (Fan)” ko pipasinalit, tangasa 2018 mihecaan, o kasasikowan no niyaro’ makika to Pinpu finacadan a tamdaw:
{| class="wikitable"
| valign="top" |
| valign="top" |Siraya finacadan
| valign="top" |Taivoan finacadan
| valign="top" |Makatao finacadan
| valign="top" |Roma/caayay ka sapinang finacadan
| valign="top" |Polongan
|-
| valign="top" |Taynansi
| valign="top" |11,830
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |11,830
|-
| valign="top" |Takaosi
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |14,099
| valign="top" |14,099
|-
| valign="top" |Pintungsien
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |1,803
| valign="top" |205
| valign="top" |2,008
|-
| valign="top" |Kompo kalingko
| valign="top" |1,000
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |1,000
|-
| valign="top" |Polongan
| valign="top" |12,937
| valign="top" |129
| valign="top" |1,803
| valign="top" |14,304
| valign="top" |28,937
|}
=== Pahapinangan (參見) ===
•Cisingkong
•Daduwangkuo
•Sinkang wenshu
•Pinpu tunting
•Tongfanci
•Alizu
•Taicu (Tato’asan pitooran)
•Kongsie (Yincuminco)
•Wangyi (Silaya finacadan)
•Taivoan dadaya lisin
•Cipisuasiao sacepo’
•Pitouyang patireng to tapang
•Longpen fosingkong
•Touse kongsie
•Payrang no Taywan
•Yincumin no Taywan
•Notimolan kalokanatal a finacadan sowal
•Yincuminco no Taywan
•Notimolan kalokanatal a sowalan i Taywan
•Caayay ho kasapinang finawlan no Taywan
•Sakacingangan onto no Pinpu finacadan
•Romi’ad no Yincuminco i Taywan
•Sowal no Pinpu
•Sapala Fan (Pinpu) finacadan
=== Pinengnengan (參考資料) ===
1.東アジア・ミクロネシア古写真資料画像データベース:写真番号 7042. 東京大學総合研究博物館.
2.行政院原住民委員會. [2020-05-21]. (原始內容存檔於2020-05-25).
3.段洪坤. 《阿立祖信仰研究》. 臺南市政府文化局. 2013年12月. <nowiki>ISBN 978-986-03-9416-0</nowiki>.
4.John Thomson. Illustrations of China and its People. 1873.
5.「平埔族」名詞淺說. 原住民族委員會. (原始內容存檔於2016-06-11).
6.年長的平埔族婦女 Old Pepohoan Women, La-lung, Formosa. 高雄市立美術館. (原始內容存檔於2016-06-04).
7.臺灣閩南語常用詞辭典. 中華民國教育部. (原始內容存檔於2013-06-21).
8.詹素娟. 熟番身份論─以日本時期的身份登錄為中心 (PDF). 中央研究院台灣史研究所. 2008. (原始內容存檔 (PDF)於2016-10-12).
9.西拉雅族正名案 憲法法庭判原住民身分法違憲3年內應修法 (頁面存檔備份,存於網際網路檔案館),中央社,2022-10-28
10.鄭景雯. 循著湯姆生腳步 走訪近150年前早期台灣. 中央通訊社. 2020-12-19 [2022-10-11].
中央研究院平埔文化資訊網
11.臺灣原住民族與世界南島語系民族的關係 (頁面存檔備份,存於網際網路檔案館), 中華民國行政院原住民族委員會
12.李壬癸. 珍惜台灣南島語言. 台灣本鋪:前衛出版. 2010: 159–182. <nowiki>ISBN 978-957-801-635-4</nowiki>.
13.李壬癸. 新港文書研究. 中央研究院語言學研究所. 2010: 1–10. <nowiki>ISBN 978-986-02-3342-1</nowiki>.
14.胡家瑜. 大武壠平埔的衣飾收藏與刺繡工藝. 高雄市立歷史博物館. 2014: 2–10. <nowiki>ISBN 978-986-04-1415-8</nowiki>.
15.Tsuchida Shigeru, Yamada Yukihiro, Moriguchi Tsunekazu. Linguistic Materials of the Formosan Sinicized Populations I: Siraya and Basai. Department of Linguistics, The University of Tokyo: University of Tokyo. 1991: 8, 29.
16.劉益昌、顏廷伃. 臺灣史前史專論. 中央研究院、聯經出版公司. 2015: 258. <nowiki>ISBN 978-986-04-6324-8</nowiki>.
17.日光小林. 陳菊,我們也是原住民!小林村大武壠歌舞文化節籲早日正名. Mata Taiwan. 2016-04-12 [2016-06-16]. (原始內容存檔於2016-07-30).
18凃順從. 《南瀛公廨誌》. 臺南縣文化局. 2002年1月. <nowiki>ISBN 957-01-0250-0</nowiki>.
19.Tsuchida Shigeru, Yamada Yukihiro, Moriguchi Tsunekazu. Linguistic Materials of the Formosan Sinicized Populations I: Siraya and Basai. Department of Linguistics, The University of Tokyo: University of Tokyo. 1991: 8, 29.
20.Paul Jen-kuei, Li. 珍惜台灣南島語言. Taipei: Avanguard Publishing House. 2010: 139–208. <nowiki>ISBN 978-957-801-635-4</nowiki>.
21.臺灣原住民平埔族群百年分類史系列地圖. hqq~青刊社地圖工作室. 2009-08-06 [2018-01-10]. (原始內容存檔於2018-02-11).
22.林江義. 台東海岸加走灣馬卡道族的研究. Taipei: 國立政治大學民族研究所. 2004.
23.佟振國. 巴宰語不死 83歲嬤自編辭典. 自由時報. 2016年11月6日 [2019年1月17日]. (原始內容存檔於2019年1月17日).
24.吳象元. 聯合國列為「語言已失傳」?台灣巴宰族回應:致力於復興傳統但有繁衍危機. 關鍵評論網. 2015年9月18日 [2019年1月17日]. (原始內容存檔於2019年1月17日).
25.噶哈巫語復振. 噶哈巫語全球資訊網. [2019年1月17日].[永久失效連結]
26.原住民族青年陣線. 【認同我們的語言】#齊莉莎老師發言逐字稿 -原住民族青年陣線. 原住民族委員會. 2017年6月22日 [2019年1月17日]. (原始內容存檔於2021年8月16日).
27.林家鴻. 耆老全力搶救 經費需要支持. 台灣教會公報.
28.劉秋雲. 道卡斯族語復振的困難與展望. 原住民族文獻. 2013年12月, (12期) [2019-02-18]. (原始內容存檔於2019-02-19).
29.[1] (頁面存檔備份,存於網際網路檔案館)凱達格蘭族文化會議 今年著重巴賽語復振
中部平埔族群青年聯盟. 是不是平埔原住民該看DNA還是手臂那條線?3分鐘懶人包出爐,讓我們立刻尋根去!. Mata Taiwan. 2016年7月29日 [2017年10月1日]. (原始內容存檔於2017年10月1日).
30.〈數千平埔原住民上街頭 要求正名〉,2009年5月2日
31.〈政院:修正原住民身分法,正名平埔原住民身分 (頁面存檔備份,存於網際網路檔案館)〉,2016年10月7日
32.行政院會通過「原住民身分法」修正草案. [2019-12-25]. (原始內容存檔於2019-12-25).
33.存档副本. [2020-06-28]. (原始內容存檔於2020-06-29).
34.原住民族委員會全球資訊網. [2020-05-15]. (原始內容存檔於2020-05-25).
35.存档副本 (PDF). [2016-05-11]. (原始內容存檔 (PDF)於2016-10-12).
36.林修澈,〈平埔族的分佈與人口〉,收於:潘朝成、劉益昌、施正鋒合編,《臺灣平埔族》。臺北:前衛,2003,頁25-41。
37.臺南市各區族群人口統計-西拉雅人口最新登記數據(2009年1月至4月資料). 台南市政府原住民族事務委員會. 2021-04-19 [2021-04-19]. 原始內容存檔於2021-04-19.
38.呼應蔡英文平埔政策!花蓮富里首開「鄉定原民」先例,2年過去卻不滿百人登記是發生啥事呢?. Mata Taiwan. 2016-08-25 [2018-05-29]. (原始內容存檔於2018-11-06).
39.西拉雅平埔族註記、高市熟男266人.熟女207人. Kaohsiung City Government. 2016-09-13 [2018-05-29]. (原始內容存檔於2018-05-29).
40.部落大小聲節目 加蚋埔部落錄製平埔議題. TITV. 2017-11-10 [2018-05-29]. (原始內容存檔於2017-12-05).
g4nyzio332rcpob653i1dic1jy0blds
46928
46927
2025-07-07T01:30:23Z
Masaonikar
570
/* Pinengnengan (參考資料) */
46928
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
Saki Pinpu finacadan a pisilisil, awaay ko masongila’ay a kadadoedo no pisilsil i pikowan no Dipong to Taywan. Itira sa i Netherland a mikowan dengan sa o no kasaniyaro’ a ngangan, oraan sa ko pidoedoan kasasilsil no sa’etal, masa’isal ko pinapina sa’etal no finacadan. Ono i Mancin ni Huang Shujing to “Fansu liukao” a tilid i, malecad to pakayni kasasilsil a palaan misiiked a 13 niyaro’ ko yincumin funacadan.
Tangasa no Dipongan a to’ak, ona Ino Yoshinori, awaya den'nojo a “Taiwan yicumin mondai” (1900) a tilidan itiya to madadoedo ko pisilsil misiiked, ikor to ni Ino Yoshinori a “Taiwan yincumin seici” (1900) a tilidan, itiya masalof ko kasasiiked no Pinpu finacadan, kasasiiked no Pinpu finacadan ira: Ketagalan, Kavalan, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Arikun, Lloa, Siraya, Makattao 10 finacadan.
Oni Ino Yoshinori a nisiikedan kadadoedo o kacipinangan to pidoedoan, ona Igawa Kazo, Ogawa Tadayoshi, Mabuchi Toichi o pasadakay to kasasiiked siroma no pisilsil (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b). o kalaliyangan ira ko pinapina:
Pakayni to na 2 finacadan Arikun ato Lloa o papalacecayen ko finacadan: o roma a hakasi pasilacecay han koni 2 finacadan, o Hoanya a finacadan han saan. Nika midotoc to no hakasi ca Yung Kayin and Chung Yulan a pisapinang i, paretatenga to Hoanya alatek o nano Folaohua (Fan) a moraraway ko pipasetek. Ono finacadan to inika sasiroma no pihamon, pako niyah sa ko paratatenga.
’Eca ko malecaday to no Ketagalan a finacadan, ano eca padoedoen ho ko pisiiked. Pakayni to sowalan hakasi ca Tsuchida Shigeru aci Lee Inkee paretatenga a nisowalan, oya Ketagalan finacadan salongan malitoloay kasasiroma no sowal saan: Basay, Leilang ato Kulon. Oya Siraiya, Taivoan ato Makattao o masasiromaay ano eca o cecay a finacadan. Tangasa anini o ’alomanay a hakasi a midoedoan tono mikarkaray to notamdawan, sowalan ato lodisan masapinang, patongal no finacadan pihamon to niyah, paretatenga o na toloay ngasaw o masasiromaay caayay kalecad a yincuminco[13][14][15][16][17][18].
Oni Ikawako no Zang itiniay ni Ino Kasunori saceker mapacomod ko Thao finacadan, o nano Pinpu finacadan ano eca o kaosanco finacadan.
==== Ikoray no kalalood a pisiiked (戰後的分類) ====
Pinapina mihecaan, no hakasi sakiPinpu finacadan a pisiiked, ira to ko fa’elohay a nengneng. No Dipong a hakasi ci Tsuchida Shigeru i 1985 mihecaan misiikedan (nengneng Tsuchida 1985), masiiked ko Pinpu finacadan to 12 finacadan: oya Kavalan, Basay, Ketagalan, Kulon, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Hoanya, Siraya, Makattao, Taivoan a finacadan.
Oni Li Yiyuan misiikedan to Pinpu finacadan masiiked 10 finacadan, oya Kavalan, Kentagalan, Luilang, Taokas, Papora, Babiza, Hoanya, Pazeh, Suisalien(Thau), Siraya finacadan[19]:14.
Taywan sowalan hakasi ci Li Rengui ira ko masasiromaay a nengneng, nai 1996 miheca “Taywan Pinpu finacadan kasasiiked ato kasasikihar masiiked” a tilid, pasadak to 7 finacadan 14 ko sangasaw a nengneng: Thau, Kavalan, Ketagalan [5], Baburan [6], Pazih, Hoanya, Siraya. Ikor pakayni i sowal fa’elohay kasapinang, I 2006 miheca ato 2010 miheca mihapiw to nitilidan, oya Taivoan ato Makattao nai kaetipay Siraya amasadak[13][14].
=== Kasamihecaan kasasiiked no Pinpu finacadan. (歷年平埔族群分類)[20][21][22][23] ===
{| class="wikitable"
| colspan="19" |'''歷年平埔族群分類'''
|-
|'''年代'''
|'''研究者'''
| colspan="17" |'''族名'''
|-
|1904
|伊能嘉矩
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Poavosa
|Arikun
|Lloa
|Pazzehe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makattao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1930
|移川子之藏
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
|Tao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1935
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzehe
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1944
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
|Luilang
| colspan="3" |Ketagalan
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1951
|張耀錡
|卡瓦蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" |巴布薩
(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|拍宰海
(Pazeh)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |西拉雅
(Siraya)
|四社熟番
(Taivoan)
|-
|1955
|李亦園
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
|雷朗
(Luilang)
| colspan="3" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺
(Babuza)
| colspan="2" |和安雅
(Hoanya)
|巴則海
(Pazeh)
|水沙連
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
| rowspan="2" |1970
| rowspan="2" |台灣省通志
| rowspan="2" |卡瓦蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" rowspan="2" |凱達格蘭
(Ketagalan)
| rowspan="2" |道卡斯
(Taokas)
| rowspan="2" |拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" rowspan="2" |巴布薩
(Babuza/Poavasa)
| colspan="2" |洪雅(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh/Pazex)
| rowspan="2" |-
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|Arikun
|Lloa
|馬卡道
|西拉雅
|四社熟番
|-
|1985-1991
|土田滋
|Kavalan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |Ketagalan
|Basay
|Kulon
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzahe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1991
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" |凱達格蘭(Ketagalan)
| colspan="4" |巴布薩(Babuza)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
| colspan="2" |巴賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1996
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |猴猴
(Qauqaut)
| colspan="3" |凱達格蘭(Ketagalan)
| rowspan="2" |龜崙
(Kulon)
| colspan="4" |巴布蘭(Baburan)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
|馬賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|四社熟番(Taivoan)
|-
|2006-2010
|李壬癸
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="3" |巴賽(凱達格蘭)
(Basay (Ketagalan))
|龜崙
(Kulon)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|巴宰
(Pazih)
|邵
(Thao)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|大武壠(Taivoan)
|}
=== Padetengan no finacadan (主要族群) ===
Ka’amis Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Tayal finacadan
Tayal Mie ngasaw
Kaetip ka’amis sowal finacadan
Saysyak finacadan (’ayaway pisiiked)
Kulon finacadan
Pazih finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal) [24][25]
Kahawu finacadan (palowad to sowal) [26][27][28]
Kaetip dafdafay sowal finacadan
Thao finacadan (’ayaway pisiiked)
Taokas finacadan (palowad to sowal) [29]
Papora finacadan
Babuza finacadan
Favorlang finacadan
Hoanya finacadan
Arikun finacadan
Lloa finacadan
Katimol Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Paiwan sowal finacadan
Paiwan Scaro ngasaw
Bunun sowal finacadan
Bunun finacadan Po ngasaw
Kawali Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Ka’amisay sowal finacadan
Kavalan finacadan (ira ho ko sowal)
Houhou finacadan
Ketagalan finacadan
Luilang finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal)[30]
Trobian finacadan
Linao finacadan
Kaetip katimolay sowal finacadan
Siraya finacadan (palowad to sowal)
Makatao finacadan
Tajialiyang tamdaw
Fangsuo tamdaw
Langqiao tamdaw
Xiaoliuqiu tamdaw
Taivoan finacadan (palowad to sowal) [7]
=== Ponka (文化) ===
Pa’atayan ngangan (姓氏)
Tadamaan ko pa’atayan ngangan no Pinpu finacadan, nawhani masaPayrangay to, saka palasawad hananay to ko tadapa’atayan ngangan ato pipangangan a rocok no Pinpu finacadan, mialaay to tono Payrangan a pa’atayan, midotoc to mikadadoedoedo no finacadan ato sangasaw a pihamon, adihay to ko nipicamol to no Payrang tamdaw, Ngangay tamdaw, roma naikoran to no kalalood mafolaway a Payrang ira aca ko kasasiroma no pa’atayan ngangan, onini pa’atayan ngangan ato pafelian a mikadadoedoedo no finacadan, malo no Pinpu finacadan no niyah pihamonan ko tadamaanay pidotocan[31].
Pafalian a pa’atayan ngangan: Pan
Roma pa’atayan ngangan: Chen, Liu, Huang, Dai, Lai.
Tadamaan pa’atayan ngangan: Bing, Yue, Bang, Yi, Ji, Yi, Li, Mao, Mao, Tong, Nian, Dong, Yan, Ai, He, Cheng, Mai, Hou, Biao, Hong, Shuang, Jiao, Feng, Shi, Zhang, Zhui, Chu, Nai, Wei, Du, Zhen, Yu, Jie, Zhao, Yong, Hu, Zhen, Xie, Mai, Zhang, Xi, Yong, Yi, Jie, Bei, Liu, Shui, Li, Gang, Kun, Zhuo, Ya, Tuo, Mi, Wu, Xin, Kang, Zhang, Chang, Shuang, Gan, Zhuang.
=== Lisin (祭祀) ===
Itini i ka’oripan to romi’ami’adan ko kaira no lisin no Pinpu finacadan, ano sowalen, patodongan no lisin oya serayan a kinaira ko nito’ongan, o pakayraan no pidemak o nikaira no to’asan a pingodo. Siikeden, malitoloay ko pita’ong no Pinpu finacadan to tato’asan:
Comikayay to’asan lisin, mararid ko itiraay tenokan no Taywan a Pazeh finacadan, Papora finacadan,Taokas finacadan, pangangan no lisin itiyaay a lisin a kacomikayan ko todong, mahaenay a lisin roma matiyaay no kaemangay licekah kakomodan sakaira.
Katimolay Siraya finacadan, Makatao finacadan a to’asan lisin oya koreng ko todong tireng no to’asan a mita’ong, matiniay a pita’ong a lekakawa ato ’okak no to’asan pita’ong. Nika ngataay a Taivoan finacadan caay pita’ong to koreng, caay paso’elin t okaitira no to’asan i koreng, o paso’elinan tato’asan itiraay i kapolongan pita’omngan ko pipasayraan mipacakat to kawas.
Ka’amisan no Taywan a Pinpu finacadan Ketagalan finacadan, Kavalan finacadan ano eca Luilang finacadan, pita’ong to to’asan awaay ko todong kaitiraan a mita’ong.
=== Palowasd to serayan (文化復振) ===
Nawhani masaso’otay to ko kacacofel to Payrang, o lakakawa no Pinpu finacadan, sowal to ko kalaswadan. Aniniay hakasi ato teloc no Pinpu finacadan misa’icelay, mikadkad mikilim to lekakawa ato sowal no niyah. Oya Kavalan finacadan mahamon to no Conghuaminko a sifo, palao cecay no finacadan yincuminco no Taywan, oya Siraya finacadan o nano Taynansi a telekan a cecay finawlan a yincumin, itiraay Kompo no Kalingko a Taivoan finacadan, Makatao finacadan, Siraya finacadan o setekan no kofa a yincuminco, nanay masarocod ko pihayda no takarawan sifo no Conghuaminko a mihaydaan.
O Pinpu yincumin a Ketagalan finacadan, Pazih finacadan, Kahawu finacadan, Makatao finacadan, Hoanya finacadan, Papora finacadan, Taokas finacadan a kasafinacadan, nai 1990 miheca miteka palowad to kacingangan onto no Pinpu, mingitangit pihamon no sifo to sakacingangan to yincuminco a Pinpu finacadan[32].
O congtong ci Tsai Ingwen nai 2016 miheca 8 folad 1 romi’ad yicuminco romi’ad pasiyincuminco a mili’ay, miketon mipangalat kacitodong no lekakawa, o kacingangan no Pinpu finacadan citodong to sakacisalongoc ato sakatadamaan. Tangasa i 2016 miheca 10 folad 7 romi’ad misetek k oSincenyin misalof to kacingangan to yincumin, pa’ayaw fa’elohay pihayda t oPinpu finacadan o “Pinpu yincumin” [33], saan i 2017 miheca 8 folad 17 romi’ad mihayda to nipifalic a lalowadan no rikec[34].
=== Finawlan ato kaliposak (人口與分佈) ===
O todong no Pinpu finacadan no Taywan a pipolong to tamdaw, sa’ayaway manengneng to no Netherland pikowan a pipalita to kika, o pisa’osi salongan 4 tangasa 6 ’ofadan itiya. Oya Makatao finacadan itini i Fongsan faloay niyaro’ mata’elifay ko ’ofadan satata’akay finacadan, saka tosa ’alomanay o itiniay i Tansui cepo’ a Kavalan finacadan[35]. O halafinay pikowan no Mancin mapalaPayrang to, pikowan to no Dipong kinapinapinaay mipalita, salongan i 4 tangasa 6 ’ofadan ko ka’aloman[36].
I 1915 miheca a pipalitaan pahapinang, o Pinpu finacadan tamdaw o i Akao sakowan (aniniay Takaosi, Pintong sa’etal) ko sa’alomanay, makilatosaay no maecakay Fan finacadan ko tamdaw, saheto o aniniay Makatao ato Taivoan pa’atayan a finawlan. Kadadoedo o Taynan sakowan, Nanto sakowan, Kalingko sakowan, macalap ko 30% Pinpu finacadan tamdaw. Manengneng to itiniay tenokan ka’amisay sa’etal no Taywan, dengan o Yilan, Nanto i, kaitiraan no Pinpu finacadan caay toka’aloman[37].
{| class="wikitable"
| valign="top" |1905 miheca
| valign="top" |1915 miheca
| valign="top" |1920 miheca
| valign="top" |1925 miheca
| valign="top" |1930 miheca
| valign="top" |1935 miheca
| valign="top" |1943 miheca
|-
| valign="top" |46,432
| valign="top" |47,676
| valign="top" |48,894
| valign="top" |51,009
| valign="top" |53,947
| valign="top" |57,812
| valign="top" |62,119
|}
{| class="wikitable"
| valign="top" |Kasasiiked no sakadademak
| valign="top" |1915 mihecaabn tamdaw no finacadan
| valign="top" |Polong no finacadan % i Taywan
|-
| valign="top" |
|47,676
|100%
|-
| valign="top" |Taypi sakowan
|884
|1.85%
|-
| valign="top" |Yilan sakowan
|2,240
|4.7%
|-
| valign="top" |Taoyin sakowan
|438
|0.92%
|-
| valign="top" |Sinco sakowan
|1,939
|4.07%
|-
| valign="top" |Taycong sakowan
|589
|1.24%
|-
| valign="top" |Nanto sakowan
|5,338
|11.2%
|-
| valign="top" |Ciayi sakowan
|1,729
|3.63%
|-
| valign="top" |Taynan sakowan
|5,920
|12.54%
|-
| valign="top" |Akao sakowan
|21,697
|45.51%
|-
| valign="top" |Posong sakowan
|2,318
|4.86%
|-
| valign="top" |Kalingko sakowan
|4,584
|9.61%
|-
| valign="top" |Penho sakowan
|0
|0%
|}
Midotoc to no Taisho 14 miheca (1925) ato Showa 10 miheca (1935) a pipalita no kitakit, sakowannay to Pinpu finacadan tamdaw ato %. 1925 mihecaan pipalita no kitakit o “maecakay” sanay ho ko sowal a pitahidang.
{| class="wikitable"
| valign="top" |Kasa’etal no pikowan
| valign="top" |1925 mihecaan kapolongan no tamdaw
| valign="top" |1925 maecakay tamdaw
| valign="top" |1925 miheca micalapay tamdaw %
| valign="top" |1935 polong no tamdaw
| valign="top" |1935 Pinpu finacadan tamdaw
| valign="top" |1935 miheca polong tamdaw %
|-
| valign="top" |Polong no Taywan
|3,993,408
|51,009
|1.3%
|5,212,426
|57,812
|1.1%
|-
| valign="top" |Taypi sakowan
|814,778
|2,622
|0.3%
|1,024,546
|2,358
|0.2%
|-
| valign="top" |Sinco sakowan
|597,576
|2,460
|0.4%
|712,309
|2,551
|0.4%
|-
| valign="top" |Taycong sakowan
|865,829
|6,519
|0.8%
|1,162,247
|7,210
|0.6%
|-
| valign="top" |Taynan sakowan
|1,029,361
|8,177
|0.8%
|1,332,187
|9,422
|0.7%
|-
| valign="top" |Takao sakowan
|584,259
|23,319
|4.0%
|732,819
|26,562
|3.6%
|-
| valign="top" |Posong sakowan
|42,671
|2,804
|6.6%
|70,710
|3,700
|5.2%
|-
| valign="top" |Kalingko sakowan
|58,934
|5,108
|8.7%
|111,497
|6,009
|5.4%
|}
Midotoc to Showa 10 (1935) mihecaan pipalita no kitakit, saka 1 sakowan ato saka 2 sakowan sa’etal Pinpu finacadan tamdaw ato %. Halo salongan saka 3 sakowan ato saka 4 sakowan kadademakan sa’etal (ano Pinpu finacadan tamdaw ira ko 100 tamdawan ano eca fafaeday no calap 5%):
Ikoray no kalaloodan awaayto ko pitoki sa’osi to Pinpu finacadan tamdaw. Pidotocan ni Lin Xiuche to kacomahad mo tamdaw, itira sa I 2000 mihecaan tamdaw no Pinpu finacadan i 10 ’ofad tangasa 20 ’ofad ko ka’aloman no tamdaw[38].
Midotoc to no Taynansi sakowa (2009[39]), Kompo no Kalingko sakowan (2013[40]), Takaosi (2009[41]), Pintong sakowan (2016[42]) a kasaniyaro’ a sifo kadadoedo mafohat “maecakay (Fan)” ko pipasinalit, tangasa 2018 mihecaan, o kasasikowan no niyaro’ makika to Pinpu finacadan a tamdaw:
{| class="wikitable"
| valign="top" |
| valign="top" |Siraya finacadan
| valign="top" |Taivoan finacadan
| valign="top" |Makatao finacadan
| valign="top" |Roma/caayay ka sapinang finacadan
| valign="top" |Polongan
|-
| valign="top" |Taynansi
| valign="top" |11,830
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |11,830
|-
| valign="top" |Takaosi
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |14,099
| valign="top" |14,099
|-
| valign="top" |Pintungsien
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |1,803
| valign="top" |205
| valign="top" |2,008
|-
| valign="top" |Kompo kalingko
| valign="top" |1,000
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |1,000
|-
| valign="top" |Polongan
| valign="top" |12,937
| valign="top" |129
| valign="top" |1,803
| valign="top" |14,304
| valign="top" |28,937
|}
=== Pahapinangan (參見) ===
•Cisingkong
•Daduwangkuo
•Sinkang wenshu
•Pinpu tunting
•Tongfanci
•Alizu
•Taicu (Tato’asan pitooran)
•Kongsie (Yincuminco)
•Wangyi (Silaya finacadan)
•Taivoan dadaya lisin
•Cipisuasiao sacepo’
•Pitouyang patireng to tapang
•Longpen fosingkong
•Touse kongsie
•Payrang no Taywan
•Yincumin no Taywan
•Notimolan kalokanatal a finacadan sowal
•Yincuminco no Taywan
•Notimolan kalokanatal a sowalan i Taywan
•Caayay ho kasapinang finawlan no Taywan
•Sakacingangan onto no Pinpu finacadan
•Romi’ad no Yincuminco i Taywan
•Sowal no Pinpu
•Sapala Fan (Pinpu) finacadan
=== Pinengnengan (參考資料) ===
1.東アジア・ミクロネシア古写真資料画像データベース:写真番号 7042. 東京大學総合研究博物館.
2.行政院原住民委員會. [2020-05-21]. (原始內容存檔於2020-05-25).
3.段洪坤. 《阿立祖信仰研究》. 臺南市政府文化局. 2013年12月. <nowiki>ISBN 978-986-03-9416-0</nowiki>.
4.John Thomson. Illustrations of China and its People. 1873.
5.「平埔族」名詞淺說. 原住民族委員會. (原始內容存檔於2016-06-11).
6.年長的平埔族婦女 Old Pepohoan Women, La-lung, Formosa. 高雄市立美術館. (原始內容存檔於2016-06-04).
7.臺灣閩南語常用詞辭典. 中華民國教育部. (原始內容存檔於2013-06-21).
8.詹素娟. 熟番身份論─以日本時期的身份登錄為中心 (PDF). 中央研究院台灣史研究所. 2008. (原始內容存檔 (PDF)於2016-10-12).
9.西拉雅族正名案 憲法法庭判原住民身分法違憲3年內應修法 (頁面存檔備份,存於網際網路檔案館),中央社,2022-10-28
10.鄭景雯. 循著湯姆生腳步 走訪近150年前早期台灣. 中央通訊社. 2020-12-19 [2022-10-11].
中央研究院平埔文化資訊網
11.臺灣原住民族與世界南島語系民族的關係 (頁面存檔備份,存於網際網路檔案館), 中華民國行政院原住民族委員會
12.李壬癸. 珍惜台灣南島語言. 台灣本鋪:前衛出版. 2010: 159–182. <nowiki>ISBN 978-957-801-635-4</nowiki>.
13.李壬癸. 新港文書研究. 中央研究院語言學研究所. 2010: 1–10. <nowiki>ISBN 978-986-02-3342-1</nowiki>.
14.胡家瑜. 大武壠平埔的衣飾收藏與刺繡工藝. 高雄市立歷史博物館. 2014: 2–10. <nowiki>ISBN 978-986-04-1415-8</nowiki>.
15.Tsuchida Shigeru, Yamada Yukihiro, Moriguchi Tsunekazu. Linguistic Materials of the Formosan Sinicized Populations I: Siraya and Basai. Department of Linguistics, The University of Tokyo: University of Tokyo. 1991: 8, 29.
16.劉益昌、顏廷伃. 臺灣史前史專論. 中央研究院、聯經出版公司. 2015: 258. <nowiki>ISBN 978-986-04-6324-8</nowiki>.
17.日光小林. 陳菊,我們也是原住民!小林村大武壠歌舞文化節籲早日正名. Mata Taiwan. 2016-04-12 [2016-06-16]. (原始內容存檔於2016-07-30).
18凃順從. 《南瀛公廨誌》. 臺南縣文化局. 2002年1月. <nowiki>ISBN 957-01-0250-0</nowiki>.
19.Tsuchida Shigeru, Yamada Yukihiro, Moriguchi Tsunekazu. Linguistic Materials of the Formosan Sinicized Populations I: Siraya and Basai. Department of Linguistics, The University of Tokyo: University of Tokyo. 1991: 8, 29.
20.Paul Jen-kuei, Li. 珍惜台灣南島語言. Taipei: Avanguard Publishing House. 2010: 139–208. <nowiki>ISBN 978-957-801-635-4</nowiki>.
21.臺灣原住民平埔族群百年分類史系列地圖. hqq~青刊社地圖工作室. 2009-08-06 [2018-01-10]. (原始內容存檔於2018-02-11).
22.林江義. 台東海岸加走灣馬卡道族的研究. Taipei: 國立政治大學民族研究所. 2004.
23.佟振國. 巴宰語不死 83歲嬤自編辭典. 自由時報. 2016年11月6日 [2019年1月17日]. (原始內容存檔於2019年1月17日).
24.吳象元. 聯合國列為「語言已失傳」?台灣巴宰族回應:致力於復興傳統但有繁衍危機. 關鍵評論網. 2015年9月18日 [2019年1月17日]. (原始內容存檔於2019年1月17日).
25.噶哈巫語復振. 噶哈巫語全球資訊網. [2019年1月17日].[永久失效連結]
26.原住民族青年陣線. 【認同我們的語言】#齊莉莎老師發言逐字稿 -原住民族青年陣線. 原住民族委員會. 2017年6月22日 [2019年1月17日]. (原始內容存檔於2021年8月16日).
27.林家鴻. 耆老全力搶救 經費需要支持. 台灣教會公報.
28.劉秋雲. 道卡斯族語復振的困難與展望. 原住民族文獻. 2013年12月, (12期) [2019-02-18]. (原始內容存檔於2019-02-19).
29.[1] (頁面存檔備份,存於網際網路檔案館)凱達格蘭族文化會議 今年著重巴賽語復振
中部平埔族群青年聯盟. 是不是平埔原住民該看DNA還是手臂那條線?3分鐘懶人包出爐,讓我們立刻尋根去!. Mata Taiwan. 2016年7月29日 [2017年10月1日]. (原始內容存檔於2017年10月1日).
30.〈數千平埔原住民上街頭 要求正名〉,2009年5月2日
31.〈政院:修正原住民身分法,正名平埔原住民身分 (頁面存檔備份,存於網際網路檔案館)〉,2016年10月7日
32.行政院會通過「原住民身分法」修正草案. [2019-12-25]. (原始內容存檔於2019-12-25).
33.存档副本. [2020-06-28]. (原始內容存檔於2020-06-29).
34.原住民族委員會全球資訊網. [2020-05-15]. (原始內容存檔於2020-05-25).
35.存档副本 (PDF). [2016-05-11]. (原始內容存檔 (PDF)於2016-10-12).
36.林修澈,〈平埔族的分佈與人口〉,收於:潘朝成、劉益昌、施正鋒合編,《臺灣平埔族》。臺北:前衛,2003,頁25-41。
37.臺南市各區族群人口統計-西拉雅人口最新登記數據(2009年1月至4月資料). 台南市政府原住民族事務委員會. 2021-04-19 [2021-04-19]. 原始內容存檔於2021-04-19.
38.呼應蔡英文平埔政策!花蓮富里首開「鄉定原民」先例,2年過去卻不滿百人登記是發生啥事呢?. Mata Taiwan. 2016-08-25 [2018-05-29]. (原始內容存檔於2018-11-06).
39.西拉雅平埔族註記、高市熟男266人.熟女207人. Kaohsiung City Government. 2016-09-13 [2018-05-29]. (原始內容存檔於2018-05-29).
40.部落大小聲節目 加蚋埔部落錄製平埔議題. TITV. 2017-11-10 [2018-05-29]. (原始內容存檔於2017-12-05).
=== Pacefadan (註釋) ===
tiqv80u21v6fh3xbztlwhas0wa10chv
46929
46928
2025-07-07T01:30:46Z
Masaonikar
570
/* Pacefadan (註釋) */
46929
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
Saki Pinpu finacadan a pisilisil, awaay ko masongila’ay a kadadoedo no pisilsil i pikowan no Dipong to Taywan. Itira sa i Netherland a mikowan dengan sa o no kasaniyaro’ a ngangan, oraan sa ko pidoedoan kasasilsil no sa’etal, masa’isal ko pinapina sa’etal no finacadan. Ono i Mancin ni Huang Shujing to “Fansu liukao” a tilid i, malecad to pakayni kasasilsil a palaan misiiked a 13 niyaro’ ko yincumin funacadan.
Tangasa no Dipongan a to’ak, ona Ino Yoshinori, awaya den'nojo a “Taiwan yicumin mondai” (1900) a tilidan itiya to madadoedo ko pisilsil misiiked, ikor to ni Ino Yoshinori a “Taiwan yincumin seici” (1900) a tilidan, itiya masalof ko kasasiiked no Pinpu finacadan, kasasiiked no Pinpu finacadan ira: Ketagalan, Kavalan, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Arikun, Lloa, Siraya, Makattao 10 finacadan.
Oni Ino Yoshinori a nisiikedan kadadoedo o kacipinangan to pidoedoan, ona Igawa Kazo, Ogawa Tadayoshi, Mabuchi Toichi o pasadakay to kasasiiked siroma no pisilsil (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b). o kalaliyangan ira ko pinapina:
Pakayni to na 2 finacadan Arikun ato Lloa o papalacecayen ko finacadan: o roma a hakasi pasilacecay han koni 2 finacadan, o Hoanya a finacadan han saan. Nika midotoc to no hakasi ca Yung Kayin and Chung Yulan a pisapinang i, paretatenga to Hoanya alatek o nano Folaohua (Fan) a moraraway ko pipasetek. Ono finacadan to inika sasiroma no pihamon, pako niyah sa ko paratatenga.
’Eca ko malecaday to no Ketagalan a finacadan, ano eca padoedoen ho ko pisiiked. Pakayni to sowalan hakasi ca Tsuchida Shigeru aci Lee Inkee paretatenga a nisowalan, oya Ketagalan finacadan salongan malitoloay kasasiroma no sowal saan: Basay, Leilang ato Kulon. Oya Siraiya, Taivoan ato Makattao o masasiromaay ano eca o cecay a finacadan. Tangasa anini o ’alomanay a hakasi a midoedoan tono mikarkaray to notamdawan, sowalan ato lodisan masapinang, patongal no finacadan pihamon to niyah, paretatenga o na toloay ngasaw o masasiromaay caayay kalecad a yincuminco[13][14][15][16][17][18].
Oni Ikawako no Zang itiniay ni Ino Kasunori saceker mapacomod ko Thao finacadan, o nano Pinpu finacadan ano eca o kaosanco finacadan.
==== Ikoray no kalalood a pisiiked (戰後的分類) ====
Pinapina mihecaan, no hakasi sakiPinpu finacadan a pisiiked, ira to ko fa’elohay a nengneng. No Dipong a hakasi ci Tsuchida Shigeru i 1985 mihecaan misiikedan (nengneng Tsuchida 1985), masiiked ko Pinpu finacadan to 12 finacadan: oya Kavalan, Basay, Ketagalan, Kulon, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Hoanya, Siraya, Makattao, Taivoan a finacadan.
Oni Li Yiyuan misiikedan to Pinpu finacadan masiiked 10 finacadan, oya Kavalan, Kentagalan, Luilang, Taokas, Papora, Babiza, Hoanya, Pazeh, Suisalien(Thau), Siraya finacadan[19]:14.
Taywan sowalan hakasi ci Li Rengui ira ko masasiromaay a nengneng, nai 1996 miheca “Taywan Pinpu finacadan kasasiiked ato kasasikihar masiiked” a tilid, pasadak to 7 finacadan 14 ko sangasaw a nengneng: Thau, Kavalan, Ketagalan [5], Baburan [6], Pazih, Hoanya, Siraya. Ikor pakayni i sowal fa’elohay kasapinang, I 2006 miheca ato 2010 miheca mihapiw to nitilidan, oya Taivoan ato Makattao nai kaetipay Siraya amasadak[13][14].
=== Kasamihecaan kasasiiked no Pinpu finacadan. (歷年平埔族群分類)[20][21][22][23] ===
{| class="wikitable"
| colspan="19" |'''歷年平埔族群分類'''
|-
|'''年代'''
|'''研究者'''
| colspan="17" |'''族名'''
|-
|1904
|伊能嘉矩
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Poavosa
|Arikun
|Lloa
|Pazzehe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makattao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1930
|移川子之藏
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
|Tao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1935
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzehe
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1944
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
|Luilang
| colspan="3" |Ketagalan
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1951
|張耀錡
|卡瓦蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" |巴布薩
(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|拍宰海
(Pazeh)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |西拉雅
(Siraya)
|四社熟番
(Taivoan)
|-
|1955
|李亦園
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
|雷朗
(Luilang)
| colspan="3" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺
(Babuza)
| colspan="2" |和安雅
(Hoanya)
|巴則海
(Pazeh)
|水沙連
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
| rowspan="2" |1970
| rowspan="2" |台灣省通志
| rowspan="2" |卡瓦蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" rowspan="2" |凱達格蘭
(Ketagalan)
| rowspan="2" |道卡斯
(Taokas)
| rowspan="2" |拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" rowspan="2" |巴布薩
(Babuza/Poavasa)
| colspan="2" |洪雅(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh/Pazex)
| rowspan="2" |-
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|Arikun
|Lloa
|馬卡道
|西拉雅
|四社熟番
|-
|1985-1991
|土田滋
|Kavalan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |Ketagalan
|Basay
|Kulon
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzahe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1991
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" |凱達格蘭(Ketagalan)
| colspan="4" |巴布薩(Babuza)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
| colspan="2" |巴賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1996
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |猴猴
(Qauqaut)
| colspan="3" |凱達格蘭(Ketagalan)
| rowspan="2" |龜崙
(Kulon)
| colspan="4" |巴布蘭(Baburan)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
|馬賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|四社熟番(Taivoan)
|-
|2006-2010
|李壬癸
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="3" |巴賽(凱達格蘭)
(Basay (Ketagalan))
|龜崙
(Kulon)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|巴宰
(Pazih)
|邵
(Thao)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|大武壠(Taivoan)
|}
=== Padetengan no finacadan (主要族群) ===
Ka’amis Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Tayal finacadan
Tayal Mie ngasaw
Kaetip ka’amis sowal finacadan
Saysyak finacadan (’ayaway pisiiked)
Kulon finacadan
Pazih finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal) [24][25]
Kahawu finacadan (palowad to sowal) [26][27][28]
Kaetip dafdafay sowal finacadan
Thao finacadan (’ayaway pisiiked)
Taokas finacadan (palowad to sowal) [29]
Papora finacadan
Babuza finacadan
Favorlang finacadan
Hoanya finacadan
Arikun finacadan
Lloa finacadan
Katimol Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Paiwan sowal finacadan
Paiwan Scaro ngasaw
Bunun sowal finacadan
Bunun finacadan Po ngasaw
Kawali Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Ka’amisay sowal finacadan
Kavalan finacadan (ira ho ko sowal)
Houhou finacadan
Ketagalan finacadan
Luilang finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal)[30]
Trobian finacadan
Linao finacadan
Kaetip katimolay sowal finacadan
Siraya finacadan (palowad to sowal)
Makatao finacadan
Tajialiyang tamdaw
Fangsuo tamdaw
Langqiao tamdaw
Xiaoliuqiu tamdaw
Taivoan finacadan (palowad to sowal) [7]
=== Ponka (文化) ===
Pa’atayan ngangan (姓氏)
Tadamaan ko pa’atayan ngangan no Pinpu finacadan, nawhani masaPayrangay to, saka palasawad hananay to ko tadapa’atayan ngangan ato pipangangan a rocok no Pinpu finacadan, mialaay to tono Payrangan a pa’atayan, midotoc to mikadadoedoedo no finacadan ato sangasaw a pihamon, adihay to ko nipicamol to no Payrang tamdaw, Ngangay tamdaw, roma naikoran to no kalalood mafolaway a Payrang ira aca ko kasasiroma no pa’atayan ngangan, onini pa’atayan ngangan ato pafelian a mikadadoedoedo no finacadan, malo no Pinpu finacadan no niyah pihamonan ko tadamaanay pidotocan[31].
Pafalian a pa’atayan ngangan: Pan
Roma pa’atayan ngangan: Chen, Liu, Huang, Dai, Lai.
Tadamaan pa’atayan ngangan: Bing, Yue, Bang, Yi, Ji, Yi, Li, Mao, Mao, Tong, Nian, Dong, Yan, Ai, He, Cheng, Mai, Hou, Biao, Hong, Shuang, Jiao, Feng, Shi, Zhang, Zhui, Chu, Nai, Wei, Du, Zhen, Yu, Jie, Zhao, Yong, Hu, Zhen, Xie, Mai, Zhang, Xi, Yong, Yi, Jie, Bei, Liu, Shui, Li, Gang, Kun, Zhuo, Ya, Tuo, Mi, Wu, Xin, Kang, Zhang, Chang, Shuang, Gan, Zhuang.
=== Lisin (祭祀) ===
Itini i ka’oripan to romi’ami’adan ko kaira no lisin no Pinpu finacadan, ano sowalen, patodongan no lisin oya serayan a kinaira ko nito’ongan, o pakayraan no pidemak o nikaira no to’asan a pingodo. Siikeden, malitoloay ko pita’ong no Pinpu finacadan to tato’asan:
Comikayay to’asan lisin, mararid ko itiraay tenokan no Taywan a Pazeh finacadan, Papora finacadan,Taokas finacadan, pangangan no lisin itiyaay a lisin a kacomikayan ko todong, mahaenay a lisin roma matiyaay no kaemangay licekah kakomodan sakaira.
Katimolay Siraya finacadan, Makatao finacadan a to’asan lisin oya koreng ko todong tireng no to’asan a mita’ong, matiniay a pita’ong a lekakawa ato ’okak no to’asan pita’ong. Nika ngataay a Taivoan finacadan caay pita’ong to koreng, caay paso’elin t okaitira no to’asan i koreng, o paso’elinan tato’asan itiraay i kapolongan pita’omngan ko pipasayraan mipacakat to kawas.
Ka’amisan no Taywan a Pinpu finacadan Ketagalan finacadan, Kavalan finacadan ano eca Luilang finacadan, pita’ong to to’asan awaay ko todong kaitiraan a mita’ong.
=== Palowasd to serayan (文化復振) ===
Nawhani masaso’otay to ko kacacofel to Payrang, o lakakawa no Pinpu finacadan, sowal to ko kalaswadan. Aniniay hakasi ato teloc no Pinpu finacadan misa’icelay, mikadkad mikilim to lekakawa ato sowal no niyah. Oya Kavalan finacadan mahamon to no Conghuaminko a sifo, palao cecay no finacadan yincuminco no Taywan, oya Siraya finacadan o nano Taynansi a telekan a cecay finawlan a yincumin, itiraay Kompo no Kalingko a Taivoan finacadan, Makatao finacadan, Siraya finacadan o setekan no kofa a yincuminco, nanay masarocod ko pihayda no takarawan sifo no Conghuaminko a mihaydaan.
O Pinpu yincumin a Ketagalan finacadan, Pazih finacadan, Kahawu finacadan, Makatao finacadan, Hoanya finacadan, Papora finacadan, Taokas finacadan a kasafinacadan, nai 1990 miheca miteka palowad to kacingangan onto no Pinpu, mingitangit pihamon no sifo to sakacingangan to yincuminco a Pinpu finacadan[32].
O congtong ci Tsai Ingwen nai 2016 miheca 8 folad 1 romi’ad yicuminco romi’ad pasiyincuminco a mili’ay, miketon mipangalat kacitodong no lekakawa, o kacingangan no Pinpu finacadan citodong to sakacisalongoc ato sakatadamaan. Tangasa i 2016 miheca 10 folad 7 romi’ad misetek k oSincenyin misalof to kacingangan to yincumin, pa’ayaw fa’elohay pihayda t oPinpu finacadan o “Pinpu yincumin” [33], saan i 2017 miheca 8 folad 17 romi’ad mihayda to nipifalic a lalowadan no rikec[34].
=== Finawlan ato kaliposak (人口與分佈) ===
O todong no Pinpu finacadan no Taywan a pipolong to tamdaw, sa’ayaway manengneng to no Netherland pikowan a pipalita to kika, o pisa’osi salongan 4 tangasa 6 ’ofadan itiya. Oya Makatao finacadan itini i Fongsan faloay niyaro’ mata’elifay ko ’ofadan satata’akay finacadan, saka tosa ’alomanay o itiniay i Tansui cepo’ a Kavalan finacadan[35]. O halafinay pikowan no Mancin mapalaPayrang to, pikowan to no Dipong kinapinapinaay mipalita, salongan i 4 tangasa 6 ’ofadan ko ka’aloman[36].
I 1915 miheca a pipalitaan pahapinang, o Pinpu finacadan tamdaw o i Akao sakowan (aniniay Takaosi, Pintong sa’etal) ko sa’alomanay, makilatosaay no maecakay Fan finacadan ko tamdaw, saheto o aniniay Makatao ato Taivoan pa’atayan a finawlan. Kadadoedo o Taynan sakowan, Nanto sakowan, Kalingko sakowan, macalap ko 30% Pinpu finacadan tamdaw. Manengneng to itiniay tenokan ka’amisay sa’etal no Taywan, dengan o Yilan, Nanto i, kaitiraan no Pinpu finacadan caay toka’aloman[37].
{| class="wikitable"
| valign="top" |1905 miheca
| valign="top" |1915 miheca
| valign="top" |1920 miheca
| valign="top" |1925 miheca
| valign="top" |1930 miheca
| valign="top" |1935 miheca
| valign="top" |1943 miheca
|-
| valign="top" |46,432
| valign="top" |47,676
| valign="top" |48,894
| valign="top" |51,009
| valign="top" |53,947
| valign="top" |57,812
| valign="top" |62,119
|}
{| class="wikitable"
| valign="top" |Kasasiiked no sakadademak
| valign="top" |1915 mihecaabn tamdaw no finacadan
| valign="top" |Polong no finacadan % i Taywan
|-
| valign="top" |
|47,676
|100%
|-
| valign="top" |Taypi sakowan
|884
|1.85%
|-
| valign="top" |Yilan sakowan
|2,240
|4.7%
|-
| valign="top" |Taoyin sakowan
|438
|0.92%
|-
| valign="top" |Sinco sakowan
|1,939
|4.07%
|-
| valign="top" |Taycong sakowan
|589
|1.24%
|-
| valign="top" |Nanto sakowan
|5,338
|11.2%
|-
| valign="top" |Ciayi sakowan
|1,729
|3.63%
|-
| valign="top" |Taynan sakowan
|5,920
|12.54%
|-
| valign="top" |Akao sakowan
|21,697
|45.51%
|-
| valign="top" |Posong sakowan
|2,318
|4.86%
|-
| valign="top" |Kalingko sakowan
|4,584
|9.61%
|-
| valign="top" |Penho sakowan
|0
|0%
|}
Midotoc to no Taisho 14 miheca (1925) ato Showa 10 miheca (1935) a pipalita no kitakit, sakowannay to Pinpu finacadan tamdaw ato %. 1925 mihecaan pipalita no kitakit o “maecakay” sanay ho ko sowal a pitahidang.
{| class="wikitable"
| valign="top" |Kasa’etal no pikowan
| valign="top" |1925 mihecaan kapolongan no tamdaw
| valign="top" |1925 maecakay tamdaw
| valign="top" |1925 miheca micalapay tamdaw %
| valign="top" |1935 polong no tamdaw
| valign="top" |1935 Pinpu finacadan tamdaw
| valign="top" |1935 miheca polong tamdaw %
|-
| valign="top" |Polong no Taywan
|3,993,408
|51,009
|1.3%
|5,212,426
|57,812
|1.1%
|-
| valign="top" |Taypi sakowan
|814,778
|2,622
|0.3%
|1,024,546
|2,358
|0.2%
|-
| valign="top" |Sinco sakowan
|597,576
|2,460
|0.4%
|712,309
|2,551
|0.4%
|-
| valign="top" |Taycong sakowan
|865,829
|6,519
|0.8%
|1,162,247
|7,210
|0.6%
|-
| valign="top" |Taynan sakowan
|1,029,361
|8,177
|0.8%
|1,332,187
|9,422
|0.7%
|-
| valign="top" |Takao sakowan
|584,259
|23,319
|4.0%
|732,819
|26,562
|3.6%
|-
| valign="top" |Posong sakowan
|42,671
|2,804
|6.6%
|70,710
|3,700
|5.2%
|-
| valign="top" |Kalingko sakowan
|58,934
|5,108
|8.7%
|111,497
|6,009
|5.4%
|}
Midotoc to Showa 10 (1935) mihecaan pipalita no kitakit, saka 1 sakowan ato saka 2 sakowan sa’etal Pinpu finacadan tamdaw ato %. Halo salongan saka 3 sakowan ato saka 4 sakowan kadademakan sa’etal (ano Pinpu finacadan tamdaw ira ko 100 tamdawan ano eca fafaeday no calap 5%):
Ikoray no kalaloodan awaayto ko pitoki sa’osi to Pinpu finacadan tamdaw. Pidotocan ni Lin Xiuche to kacomahad mo tamdaw, itira sa I 2000 mihecaan tamdaw no Pinpu finacadan i 10 ’ofad tangasa 20 ’ofad ko ka’aloman no tamdaw[38].
Midotoc to no Taynansi sakowa (2009[39]), Kompo no Kalingko sakowan (2013[40]), Takaosi (2009[41]), Pintong sakowan (2016[42]) a kasaniyaro’ a sifo kadadoedo mafohat “maecakay (Fan)” ko pipasinalit, tangasa 2018 mihecaan, o kasasikowan no niyaro’ makika to Pinpu finacadan a tamdaw:
{| class="wikitable"
| valign="top" |
| valign="top" |Siraya finacadan
| valign="top" |Taivoan finacadan
| valign="top" |Makatao finacadan
| valign="top" |Roma/caayay ka sapinang finacadan
| valign="top" |Polongan
|-
| valign="top" |Taynansi
| valign="top" |11,830
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |11,830
|-
| valign="top" |Takaosi
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |14,099
| valign="top" |14,099
|-
| valign="top" |Pintungsien
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |1,803
| valign="top" |205
| valign="top" |2,008
|-
| valign="top" |Kompo kalingko
| valign="top" |1,000
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |1,000
|-
| valign="top" |Polongan
| valign="top" |12,937
| valign="top" |129
| valign="top" |1,803
| valign="top" |14,304
| valign="top" |28,937
|}
=== Pahapinangan (參見) ===
•Cisingkong
•Daduwangkuo
•Sinkang wenshu
•Pinpu tunting
•Tongfanci
•Alizu
•Taicu (Tato’asan pitooran)
•Kongsie (Yincuminco)
•Wangyi (Silaya finacadan)
•Taivoan dadaya lisin
•Cipisuasiao sacepo’
•Pitouyang patireng to tapang
•Longpen fosingkong
•Touse kongsie
•Payrang no Taywan
•Yincumin no Taywan
•Notimolan kalokanatal a finacadan sowal
•Yincuminco no Taywan
•Notimolan kalokanatal a sowalan i Taywan
•Caayay ho kasapinang finawlan no Taywan
•Sakacingangan onto no Pinpu finacadan
•Romi’ad no Yincuminco i Taywan
•Sowal no Pinpu
•Sapala Fan (Pinpu) finacadan
=== Pinengnengan (參考資料) ===
1.東アジア・ミクロネシア古写真資料画像データベース:写真番号 7042. 東京大學総合研究博物館.
2.行政院原住民委員會. [2020-05-21]. (原始內容存檔於2020-05-25).
3.段洪坤. 《阿立祖信仰研究》. 臺南市政府文化局. 2013年12月. <nowiki>ISBN 978-986-03-9416-0</nowiki>.
4.John Thomson. Illustrations of China and its People. 1873.
5.「平埔族」名詞淺說. 原住民族委員會. (原始內容存檔於2016-06-11).
6.年長的平埔族婦女 Old Pepohoan Women, La-lung, Formosa. 高雄市立美術館. (原始內容存檔於2016-06-04).
7.臺灣閩南語常用詞辭典. 中華民國教育部. (原始內容存檔於2013-06-21).
8.詹素娟. 熟番身份論─以日本時期的身份登錄為中心 (PDF). 中央研究院台灣史研究所. 2008. (原始內容存檔 (PDF)於2016-10-12).
9.西拉雅族正名案 憲法法庭判原住民身分法違憲3年內應修法 (頁面存檔備份,存於網際網路檔案館),中央社,2022-10-28
10.鄭景雯. 循著湯姆生腳步 走訪近150年前早期台灣. 中央通訊社. 2020-12-19 [2022-10-11].
中央研究院平埔文化資訊網
11.臺灣原住民族與世界南島語系民族的關係 (頁面存檔備份,存於網際網路檔案館), 中華民國行政院原住民族委員會
12.李壬癸. 珍惜台灣南島語言. 台灣本鋪:前衛出版. 2010: 159–182. <nowiki>ISBN 978-957-801-635-4</nowiki>.
13.李壬癸. 新港文書研究. 中央研究院語言學研究所. 2010: 1–10. <nowiki>ISBN 978-986-02-3342-1</nowiki>.
14.胡家瑜. 大武壠平埔的衣飾收藏與刺繡工藝. 高雄市立歷史博物館. 2014: 2–10. <nowiki>ISBN 978-986-04-1415-8</nowiki>.
15.Tsuchida Shigeru, Yamada Yukihiro, Moriguchi Tsunekazu. Linguistic Materials of the Formosan Sinicized Populations I: Siraya and Basai. Department of Linguistics, The University of Tokyo: University of Tokyo. 1991: 8, 29.
16.劉益昌、顏廷伃. 臺灣史前史專論. 中央研究院、聯經出版公司. 2015: 258. <nowiki>ISBN 978-986-04-6324-8</nowiki>.
17.日光小林. 陳菊,我們也是原住民!小林村大武壠歌舞文化節籲早日正名. Mata Taiwan. 2016-04-12 [2016-06-16]. (原始內容存檔於2016-07-30).
18凃順從. 《南瀛公廨誌》. 臺南縣文化局. 2002年1月. <nowiki>ISBN 957-01-0250-0</nowiki>.
19.Tsuchida Shigeru, Yamada Yukihiro, Moriguchi Tsunekazu. Linguistic Materials of the Formosan Sinicized Populations I: Siraya and Basai. Department of Linguistics, The University of Tokyo: University of Tokyo. 1991: 8, 29.
20.Paul Jen-kuei, Li. 珍惜台灣南島語言. Taipei: Avanguard Publishing House. 2010: 139–208. <nowiki>ISBN 978-957-801-635-4</nowiki>.
21.臺灣原住民平埔族群百年分類史系列地圖. hqq~青刊社地圖工作室. 2009-08-06 [2018-01-10]. (原始內容存檔於2018-02-11).
22.林江義. 台東海岸加走灣馬卡道族的研究. Taipei: 國立政治大學民族研究所. 2004.
23.佟振國. 巴宰語不死 83歲嬤自編辭典. 自由時報. 2016年11月6日 [2019年1月17日]. (原始內容存檔於2019年1月17日).
24.吳象元. 聯合國列為「語言已失傳」?台灣巴宰族回應:致力於復興傳統但有繁衍危機. 關鍵評論網. 2015年9月18日 [2019年1月17日]. (原始內容存檔於2019年1月17日).
25.噶哈巫語復振. 噶哈巫語全球資訊網. [2019年1月17日].[永久失效連結]
26.原住民族青年陣線. 【認同我們的語言】#齊莉莎老師發言逐字稿 -原住民族青年陣線. 原住民族委員會. 2017年6月22日 [2019年1月17日]. (原始內容存檔於2021年8月16日).
27.林家鴻. 耆老全力搶救 經費需要支持. 台灣教會公報.
28.劉秋雲. 道卡斯族語復振的困難與展望. 原住民族文獻. 2013年12月, (12期) [2019-02-18]. (原始內容存檔於2019-02-19).
29.[1] (頁面存檔備份,存於網際網路檔案館)凱達格蘭族文化會議 今年著重巴賽語復振
中部平埔族群青年聯盟. 是不是平埔原住民該看DNA還是手臂那條線?3分鐘懶人包出爐,讓我們立刻尋根去!. Mata Taiwan. 2016年7月29日 [2017年10月1日]. (原始內容存檔於2017年10月1日).
30.〈數千平埔原住民上街頭 要求正名〉,2009年5月2日
31.〈政院:修正原住民身分法,正名平埔原住民身分 (頁面存檔備份,存於網際網路檔案館)〉,2016年10月7日
32.行政院會通過「原住民身分法」修正草案. [2019-12-25]. (原始內容存檔於2019-12-25).
33.存档副本. [2020-06-28]. (原始內容存檔於2020-06-29).
34.原住民族委員會全球資訊網. [2020-05-15]. (原始內容存檔於2020-05-25).
35.存档副本 (PDF). [2016-05-11]. (原始內容存檔 (PDF)於2016-10-12).
36.林修澈,〈平埔族的分佈與人口〉,收於:潘朝成、劉益昌、施正鋒合編,《臺灣平埔族》。臺北:前衛,2003,頁25-41。
37.臺南市各區族群人口統計-西拉雅人口最新登記數據(2009年1月至4月資料). 台南市政府原住民族事務委員會. 2021-04-19 [2021-04-19]. 原始內容存檔於2021-04-19.
38.呼應蔡英文平埔政策!花蓮富里首開「鄉定原民」先例,2年過去卻不滿百人登記是發生啥事呢?. Mata Taiwan. 2016-08-25 [2018-05-29]. (原始內容存檔於2018-11-06).
39.西拉雅平埔族註記、高市熟男266人.熟女207人. Kaohsiung City Government. 2016-09-13 [2018-05-29]. (原始內容存檔於2018-05-29).
40.部落大小聲節目 加蚋埔部落錄製平埔議題. TITV. 2017-11-10 [2018-05-29]. (原始內容存檔於2017-12-05).
=== Pacefadan (註釋) ===
1.化番指的是受清國政府掌控,但不用輸賦納徭的原住民,熟番則是完全受清國政府掌控差遣的原住民[3]:13。
2.除了過去學者的分類外,也有平埔族群原住民自己主張另成一族。例如原本歸類於巴宰族的牛眠山、守城、大湳、蜈蚣崙四莊居民主張他們是「噶哈巫族」[3]:15。
3.日治時期改作「蕃」。
4.例如,《噶瑪蘭廳志》(1851)就有「平埔番」一詞。
5.下分:巴賽(Basay)、雷朗(Luilang)、多囉美遠(Trobian)等3支
6.下分:道卡斯(Taokas)、巴布拉(Papora)、巴布薩(Babuza)、虎尾壟(Favorlan)等4支
按土田滋、李壬癸等語言學家的研究結果,現復振中的「西拉雅語」若以荷蘭人所留的《馬太福音》及《The Formulary of Christianity in Formosan Siraya Dialect》為基礎,則該語言應為「大滿語」。
gwxtz6uiztzmas00cjzihbpmeg3l8dd
46930
46929
2025-07-07T01:31:34Z
Masaonikar
570
/* Pacefadan (註釋) */
46930
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
Saki Pinpu finacadan a pisilisil, awaay ko masongila’ay a kadadoedo no pisilsil i pikowan no Dipong to Taywan. Itira sa i Netherland a mikowan dengan sa o no kasaniyaro’ a ngangan, oraan sa ko pidoedoan kasasilsil no sa’etal, masa’isal ko pinapina sa’etal no finacadan. Ono i Mancin ni Huang Shujing to “Fansu liukao” a tilid i, malecad to pakayni kasasilsil a palaan misiiked a 13 niyaro’ ko yincumin funacadan.
Tangasa no Dipongan a to’ak, ona Ino Yoshinori, awaya den'nojo a “Taiwan yicumin mondai” (1900) a tilidan itiya to madadoedo ko pisilsil misiiked, ikor to ni Ino Yoshinori a “Taiwan yincumin seici” (1900) a tilidan, itiya masalof ko kasasiiked no Pinpu finacadan, kasasiiked no Pinpu finacadan ira: Ketagalan, Kavalan, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Arikun, Lloa, Siraya, Makattao 10 finacadan.
Oni Ino Yoshinori a nisiikedan kadadoedo o kacipinangan to pidoedoan, ona Igawa Kazo, Ogawa Tadayoshi, Mabuchi Toichi o pasadakay to kasasiiked siroma no pisilsil (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b). o kalaliyangan ira ko pinapina:
Pakayni to na 2 finacadan Arikun ato Lloa o papalacecayen ko finacadan: o roma a hakasi pasilacecay han koni 2 finacadan, o Hoanya a finacadan han saan. Nika midotoc to no hakasi ca Yung Kayin and Chung Yulan a pisapinang i, paretatenga to Hoanya alatek o nano Folaohua (Fan) a moraraway ko pipasetek. Ono finacadan to inika sasiroma no pihamon, pako niyah sa ko paratatenga.
’Eca ko malecaday to no Ketagalan a finacadan, ano eca padoedoen ho ko pisiiked. Pakayni to sowalan hakasi ca Tsuchida Shigeru aci Lee Inkee paretatenga a nisowalan, oya Ketagalan finacadan salongan malitoloay kasasiroma no sowal saan: Basay, Leilang ato Kulon. Oya Siraiya, Taivoan ato Makattao o masasiromaay ano eca o cecay a finacadan. Tangasa anini o ’alomanay a hakasi a midoedoan tono mikarkaray to notamdawan, sowalan ato lodisan masapinang, patongal no finacadan pihamon to niyah, paretatenga o na toloay ngasaw o masasiromaay caayay kalecad a yincuminco[13][14][15][16][17][18].
Oni Ikawako no Zang itiniay ni Ino Kasunori saceker mapacomod ko Thao finacadan, o nano Pinpu finacadan ano eca o kaosanco finacadan.
==== Ikoray no kalalood a pisiiked (戰後的分類) ====
Pinapina mihecaan, no hakasi sakiPinpu finacadan a pisiiked, ira to ko fa’elohay a nengneng. No Dipong a hakasi ci Tsuchida Shigeru i 1985 mihecaan misiikedan (nengneng Tsuchida 1985), masiiked ko Pinpu finacadan to 12 finacadan: oya Kavalan, Basay, Ketagalan, Kulon, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Hoanya, Siraya, Makattao, Taivoan a finacadan.
Oni Li Yiyuan misiikedan to Pinpu finacadan masiiked 10 finacadan, oya Kavalan, Kentagalan, Luilang, Taokas, Papora, Babiza, Hoanya, Pazeh, Suisalien(Thau), Siraya finacadan[19]:14.
Taywan sowalan hakasi ci Li Rengui ira ko masasiromaay a nengneng, nai 1996 miheca “Taywan Pinpu finacadan kasasiiked ato kasasikihar masiiked” a tilid, pasadak to 7 finacadan 14 ko sangasaw a nengneng: Thau, Kavalan, Ketagalan [5], Baburan [6], Pazih, Hoanya, Siraya. Ikor pakayni i sowal fa’elohay kasapinang, I 2006 miheca ato 2010 miheca mihapiw to nitilidan, oya Taivoan ato Makattao nai kaetipay Siraya amasadak[13][14].
=== Kasamihecaan kasasiiked no Pinpu finacadan. (歷年平埔族群分類)[20][21][22][23] ===
{| class="wikitable"
| colspan="19" |'''歷年平埔族群分類'''
|-
|'''年代'''
|'''研究者'''
| colspan="17" |'''族名'''
|-
|1904
|伊能嘉矩
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Poavosa
|Arikun
|Lloa
|Pazzehe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makattao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1930
|移川子之藏
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
|Tao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1935
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzehe
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1944
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
|Luilang
| colspan="3" |Ketagalan
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1951
|張耀錡
|卡瓦蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" |巴布薩
(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|拍宰海
(Pazeh)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |西拉雅
(Siraya)
|四社熟番
(Taivoan)
|-
|1955
|李亦園
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
|雷朗
(Luilang)
| colspan="3" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺
(Babuza)
| colspan="2" |和安雅
(Hoanya)
|巴則海
(Pazeh)
|水沙連
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
| rowspan="2" |1970
| rowspan="2" |台灣省通志
| rowspan="2" |卡瓦蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" rowspan="2" |凱達格蘭
(Ketagalan)
| rowspan="2" |道卡斯
(Taokas)
| rowspan="2" |拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" rowspan="2" |巴布薩
(Babuza/Poavasa)
| colspan="2" |洪雅(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh/Pazex)
| rowspan="2" |-
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|Arikun
|Lloa
|馬卡道
|西拉雅
|四社熟番
|-
|1985-1991
|土田滋
|Kavalan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |Ketagalan
|Basay
|Kulon
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzahe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1991
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" |凱達格蘭(Ketagalan)
| colspan="4" |巴布薩(Babuza)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
| colspan="2" |巴賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1996
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |猴猴
(Qauqaut)
| colspan="3" |凱達格蘭(Ketagalan)
| rowspan="2" |龜崙
(Kulon)
| colspan="4" |巴布蘭(Baburan)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
|馬賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|四社熟番(Taivoan)
|-
|2006-2010
|李壬癸
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="3" |巴賽(凱達格蘭)
(Basay (Ketagalan))
|龜崙
(Kulon)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|巴宰
(Pazih)
|邵
(Thao)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|大武壠(Taivoan)
|}
=== Padetengan no finacadan (主要族群) ===
Ka’amis Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Tayal finacadan
Tayal Mie ngasaw
Kaetip ka’amis sowal finacadan
Saysyak finacadan (’ayaway pisiiked)
Kulon finacadan
Pazih finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal) [24][25]
Kahawu finacadan (palowad to sowal) [26][27][28]
Kaetip dafdafay sowal finacadan
Thao finacadan (’ayaway pisiiked)
Taokas finacadan (palowad to sowal) [29]
Papora finacadan
Babuza finacadan
Favorlang finacadan
Hoanya finacadan
Arikun finacadan
Lloa finacadan
Katimol Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Paiwan sowal finacadan
Paiwan Scaro ngasaw
Bunun sowal finacadan
Bunun finacadan Po ngasaw
Kawali Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Ka’amisay sowal finacadan
Kavalan finacadan (ira ho ko sowal)
Houhou finacadan
Ketagalan finacadan
Luilang finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal)[30]
Trobian finacadan
Linao finacadan
Kaetip katimolay sowal finacadan
Siraya finacadan (palowad to sowal)
Makatao finacadan
Tajialiyang tamdaw
Fangsuo tamdaw
Langqiao tamdaw
Xiaoliuqiu tamdaw
Taivoan finacadan (palowad to sowal) [7]
=== Ponka (文化) ===
Pa’atayan ngangan (姓氏)
Tadamaan ko pa’atayan ngangan no Pinpu finacadan, nawhani masaPayrangay to, saka palasawad hananay to ko tadapa’atayan ngangan ato pipangangan a rocok no Pinpu finacadan, mialaay to tono Payrangan a pa’atayan, midotoc to mikadadoedoedo no finacadan ato sangasaw a pihamon, adihay to ko nipicamol to no Payrang tamdaw, Ngangay tamdaw, roma naikoran to no kalalood mafolaway a Payrang ira aca ko kasasiroma no pa’atayan ngangan, onini pa’atayan ngangan ato pafelian a mikadadoedoedo no finacadan, malo no Pinpu finacadan no niyah pihamonan ko tadamaanay pidotocan[31].
Pafalian a pa’atayan ngangan: Pan
Roma pa’atayan ngangan: Chen, Liu, Huang, Dai, Lai.
Tadamaan pa’atayan ngangan: Bing, Yue, Bang, Yi, Ji, Yi, Li, Mao, Mao, Tong, Nian, Dong, Yan, Ai, He, Cheng, Mai, Hou, Biao, Hong, Shuang, Jiao, Feng, Shi, Zhang, Zhui, Chu, Nai, Wei, Du, Zhen, Yu, Jie, Zhao, Yong, Hu, Zhen, Xie, Mai, Zhang, Xi, Yong, Yi, Jie, Bei, Liu, Shui, Li, Gang, Kun, Zhuo, Ya, Tuo, Mi, Wu, Xin, Kang, Zhang, Chang, Shuang, Gan, Zhuang.
=== Lisin (祭祀) ===
Itini i ka’oripan to romi’ami’adan ko kaira no lisin no Pinpu finacadan, ano sowalen, patodongan no lisin oya serayan a kinaira ko nito’ongan, o pakayraan no pidemak o nikaira no to’asan a pingodo. Siikeden, malitoloay ko pita’ong no Pinpu finacadan to tato’asan:
Comikayay to’asan lisin, mararid ko itiraay tenokan no Taywan a Pazeh finacadan, Papora finacadan,Taokas finacadan, pangangan no lisin itiyaay a lisin a kacomikayan ko todong, mahaenay a lisin roma matiyaay no kaemangay licekah kakomodan sakaira.
Katimolay Siraya finacadan, Makatao finacadan a to’asan lisin oya koreng ko todong tireng no to’asan a mita’ong, matiniay a pita’ong a lekakawa ato ’okak no to’asan pita’ong. Nika ngataay a Taivoan finacadan caay pita’ong to koreng, caay paso’elin t okaitira no to’asan i koreng, o paso’elinan tato’asan itiraay i kapolongan pita’omngan ko pipasayraan mipacakat to kawas.
Ka’amisan no Taywan a Pinpu finacadan Ketagalan finacadan, Kavalan finacadan ano eca Luilang finacadan, pita’ong to to’asan awaay ko todong kaitiraan a mita’ong.
=== Palowasd to serayan (文化復振) ===
Nawhani masaso’otay to ko kacacofel to Payrang, o lakakawa no Pinpu finacadan, sowal to ko kalaswadan. Aniniay hakasi ato teloc no Pinpu finacadan misa’icelay, mikadkad mikilim to lekakawa ato sowal no niyah. Oya Kavalan finacadan mahamon to no Conghuaminko a sifo, palao cecay no finacadan yincuminco no Taywan, oya Siraya finacadan o nano Taynansi a telekan a cecay finawlan a yincumin, itiraay Kompo no Kalingko a Taivoan finacadan, Makatao finacadan, Siraya finacadan o setekan no kofa a yincuminco, nanay masarocod ko pihayda no takarawan sifo no Conghuaminko a mihaydaan.
O Pinpu yincumin a Ketagalan finacadan, Pazih finacadan, Kahawu finacadan, Makatao finacadan, Hoanya finacadan, Papora finacadan, Taokas finacadan a kasafinacadan, nai 1990 miheca miteka palowad to kacingangan onto no Pinpu, mingitangit pihamon no sifo to sakacingangan to yincuminco a Pinpu finacadan[32].
O congtong ci Tsai Ingwen nai 2016 miheca 8 folad 1 romi’ad yicuminco romi’ad pasiyincuminco a mili’ay, miketon mipangalat kacitodong no lekakawa, o kacingangan no Pinpu finacadan citodong to sakacisalongoc ato sakatadamaan. Tangasa i 2016 miheca 10 folad 7 romi’ad misetek k oSincenyin misalof to kacingangan to yincumin, pa’ayaw fa’elohay pihayda t oPinpu finacadan o “Pinpu yincumin” [33], saan i 2017 miheca 8 folad 17 romi’ad mihayda to nipifalic a lalowadan no rikec[34].
=== Finawlan ato kaliposak (人口與分佈) ===
O todong no Pinpu finacadan no Taywan a pipolong to tamdaw, sa’ayaway manengneng to no Netherland pikowan a pipalita to kika, o pisa’osi salongan 4 tangasa 6 ’ofadan itiya. Oya Makatao finacadan itini i Fongsan faloay niyaro’ mata’elifay ko ’ofadan satata’akay finacadan, saka tosa ’alomanay o itiniay i Tansui cepo’ a Kavalan finacadan[35]. O halafinay pikowan no Mancin mapalaPayrang to, pikowan to no Dipong kinapinapinaay mipalita, salongan i 4 tangasa 6 ’ofadan ko ka’aloman[36].
I 1915 miheca a pipalitaan pahapinang, o Pinpu finacadan tamdaw o i Akao sakowan (aniniay Takaosi, Pintong sa’etal) ko sa’alomanay, makilatosaay no maecakay Fan finacadan ko tamdaw, saheto o aniniay Makatao ato Taivoan pa’atayan a finawlan. Kadadoedo o Taynan sakowan, Nanto sakowan, Kalingko sakowan, macalap ko 30% Pinpu finacadan tamdaw. Manengneng to itiniay tenokan ka’amisay sa’etal no Taywan, dengan o Yilan, Nanto i, kaitiraan no Pinpu finacadan caay toka’aloman[37].
{| class="wikitable"
| valign="top" |1905 miheca
| valign="top" |1915 miheca
| valign="top" |1920 miheca
| valign="top" |1925 miheca
| valign="top" |1930 miheca
| valign="top" |1935 miheca
| valign="top" |1943 miheca
|-
| valign="top" |46,432
| valign="top" |47,676
| valign="top" |48,894
| valign="top" |51,009
| valign="top" |53,947
| valign="top" |57,812
| valign="top" |62,119
|}
{| class="wikitable"
| valign="top" |Kasasiiked no sakadademak
| valign="top" |1915 mihecaabn tamdaw no finacadan
| valign="top" |Polong no finacadan % i Taywan
|-
| valign="top" |
|47,676
|100%
|-
| valign="top" |Taypi sakowan
|884
|1.85%
|-
| valign="top" |Yilan sakowan
|2,240
|4.7%
|-
| valign="top" |Taoyin sakowan
|438
|0.92%
|-
| valign="top" |Sinco sakowan
|1,939
|4.07%
|-
| valign="top" |Taycong sakowan
|589
|1.24%
|-
| valign="top" |Nanto sakowan
|5,338
|11.2%
|-
| valign="top" |Ciayi sakowan
|1,729
|3.63%
|-
| valign="top" |Taynan sakowan
|5,920
|12.54%
|-
| valign="top" |Akao sakowan
|21,697
|45.51%
|-
| valign="top" |Posong sakowan
|2,318
|4.86%
|-
| valign="top" |Kalingko sakowan
|4,584
|9.61%
|-
| valign="top" |Penho sakowan
|0
|0%
|}
Midotoc to no Taisho 14 miheca (1925) ato Showa 10 miheca (1935) a pipalita no kitakit, sakowannay to Pinpu finacadan tamdaw ato %. 1925 mihecaan pipalita no kitakit o “maecakay” sanay ho ko sowal a pitahidang.
{| class="wikitable"
| valign="top" |Kasa’etal no pikowan
| valign="top" |1925 mihecaan kapolongan no tamdaw
| valign="top" |1925 maecakay tamdaw
| valign="top" |1925 miheca micalapay tamdaw %
| valign="top" |1935 polong no tamdaw
| valign="top" |1935 Pinpu finacadan tamdaw
| valign="top" |1935 miheca polong tamdaw %
|-
| valign="top" |Polong no Taywan
|3,993,408
|51,009
|1.3%
|5,212,426
|57,812
|1.1%
|-
| valign="top" |Taypi sakowan
|814,778
|2,622
|0.3%
|1,024,546
|2,358
|0.2%
|-
| valign="top" |Sinco sakowan
|597,576
|2,460
|0.4%
|712,309
|2,551
|0.4%
|-
| valign="top" |Taycong sakowan
|865,829
|6,519
|0.8%
|1,162,247
|7,210
|0.6%
|-
| valign="top" |Taynan sakowan
|1,029,361
|8,177
|0.8%
|1,332,187
|9,422
|0.7%
|-
| valign="top" |Takao sakowan
|584,259
|23,319
|4.0%
|732,819
|26,562
|3.6%
|-
| valign="top" |Posong sakowan
|42,671
|2,804
|6.6%
|70,710
|3,700
|5.2%
|-
| valign="top" |Kalingko sakowan
|58,934
|5,108
|8.7%
|111,497
|6,009
|5.4%
|}
Midotoc to Showa 10 (1935) mihecaan pipalita no kitakit, saka 1 sakowan ato saka 2 sakowan sa’etal Pinpu finacadan tamdaw ato %. Halo salongan saka 3 sakowan ato saka 4 sakowan kadademakan sa’etal (ano Pinpu finacadan tamdaw ira ko 100 tamdawan ano eca fafaeday no calap 5%):
Ikoray no kalaloodan awaayto ko pitoki sa’osi to Pinpu finacadan tamdaw. Pidotocan ni Lin Xiuche to kacomahad mo tamdaw, itira sa I 2000 mihecaan tamdaw no Pinpu finacadan i 10 ’ofad tangasa 20 ’ofad ko ka’aloman no tamdaw[38].
Midotoc to no Taynansi sakowa (2009[39]), Kompo no Kalingko sakowan (2013[40]), Takaosi (2009[41]), Pintong sakowan (2016[42]) a kasaniyaro’ a sifo kadadoedo mafohat “maecakay (Fan)” ko pipasinalit, tangasa 2018 mihecaan, o kasasikowan no niyaro’ makika to Pinpu finacadan a tamdaw:
{| class="wikitable"
| valign="top" |
| valign="top" |Siraya finacadan
| valign="top" |Taivoan finacadan
| valign="top" |Makatao finacadan
| valign="top" |Roma/caayay ka sapinang finacadan
| valign="top" |Polongan
|-
| valign="top" |Taynansi
| valign="top" |11,830
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |11,830
|-
| valign="top" |Takaosi
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |14,099
| valign="top" |14,099
|-
| valign="top" |Pintungsien
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |1,803
| valign="top" |205
| valign="top" |2,008
|-
| valign="top" |Kompo kalingko
| valign="top" |1,000
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |1,000
|-
| valign="top" |Polongan
| valign="top" |12,937
| valign="top" |129
| valign="top" |1,803
| valign="top" |14,304
| valign="top" |28,937
|}
=== Pahapinangan (參見) ===
•Cisingkong
•Daduwangkuo
•Sinkang wenshu
•Pinpu tunting
•Tongfanci
•Alizu
•Taicu (Tato’asan pitooran)
•Kongsie (Yincuminco)
•Wangyi (Silaya finacadan)
•Taivoan dadaya lisin
•Cipisuasiao sacepo’
•Pitouyang patireng to tapang
•Longpen fosingkong
•Touse kongsie
•Payrang no Taywan
•Yincumin no Taywan
•Notimolan kalokanatal a finacadan sowal
•Yincuminco no Taywan
•Notimolan kalokanatal a sowalan i Taywan
•Caayay ho kasapinang finawlan no Taywan
•Sakacingangan onto no Pinpu finacadan
•Romi’ad no Yincuminco i Taywan
•Sowal no Pinpu
•Sapala Fan (Pinpu) finacadan
=== Pinengnengan (參考資料) ===
1.東アジア・ミクロネシア古写真資料画像データベース:写真番号 7042. 東京大學総合研究博物館.
2.行政院原住民委員會. [2020-05-21]. (原始內容存檔於2020-05-25).
3.段洪坤. 《阿立祖信仰研究》. 臺南市政府文化局. 2013年12月. <nowiki>ISBN 978-986-03-9416-0</nowiki>.
4.John Thomson. Illustrations of China and its People. 1873.
5.「平埔族」名詞淺說. 原住民族委員會. (原始內容存檔於2016-06-11).
6.年長的平埔族婦女 Old Pepohoan Women, La-lung, Formosa. 高雄市立美術館. (原始內容存檔於2016-06-04).
7.臺灣閩南語常用詞辭典. 中華民國教育部. (原始內容存檔於2013-06-21).
8.詹素娟. 熟番身份論─以日本時期的身份登錄為中心 (PDF). 中央研究院台灣史研究所. 2008. (原始內容存檔 (PDF)於2016-10-12).
9.西拉雅族正名案 憲法法庭判原住民身分法違憲3年內應修法 (頁面存檔備份,存於網際網路檔案館),中央社,2022-10-28
10.鄭景雯. 循著湯姆生腳步 走訪近150年前早期台灣. 中央通訊社. 2020-12-19 [2022-10-11].
中央研究院平埔文化資訊網
11.臺灣原住民族與世界南島語系民族的關係 (頁面存檔備份,存於網際網路檔案館), 中華民國行政院原住民族委員會
12.李壬癸. 珍惜台灣南島語言. 台灣本鋪:前衛出版. 2010: 159–182. <nowiki>ISBN 978-957-801-635-4</nowiki>.
13.李壬癸. 新港文書研究. 中央研究院語言學研究所. 2010: 1–10. <nowiki>ISBN 978-986-02-3342-1</nowiki>.
14.胡家瑜. 大武壠平埔的衣飾收藏與刺繡工藝. 高雄市立歷史博物館. 2014: 2–10. <nowiki>ISBN 978-986-04-1415-8</nowiki>.
15.Tsuchida Shigeru, Yamada Yukihiro, Moriguchi Tsunekazu. Linguistic Materials of the Formosan Sinicized Populations I: Siraya and Basai. Department of Linguistics, The University of Tokyo: University of Tokyo. 1991: 8, 29.
16.劉益昌、顏廷伃. 臺灣史前史專論. 中央研究院、聯經出版公司. 2015: 258. <nowiki>ISBN 978-986-04-6324-8</nowiki>.
17.日光小林. 陳菊,我們也是原住民!小林村大武壠歌舞文化節籲早日正名. Mata Taiwan. 2016-04-12 [2016-06-16]. (原始內容存檔於2016-07-30).
18凃順從. 《南瀛公廨誌》. 臺南縣文化局. 2002年1月. <nowiki>ISBN 957-01-0250-0</nowiki>.
19.Tsuchida Shigeru, Yamada Yukihiro, Moriguchi Tsunekazu. Linguistic Materials of the Formosan Sinicized Populations I: Siraya and Basai. Department of Linguistics, The University of Tokyo: University of Tokyo. 1991: 8, 29.
20.Paul Jen-kuei, Li. 珍惜台灣南島語言. Taipei: Avanguard Publishing House. 2010: 139–208. <nowiki>ISBN 978-957-801-635-4</nowiki>.
21.臺灣原住民平埔族群百年分類史系列地圖. hqq~青刊社地圖工作室. 2009-08-06 [2018-01-10]. (原始內容存檔於2018-02-11).
22.林江義. 台東海岸加走灣馬卡道族的研究. Taipei: 國立政治大學民族研究所. 2004.
23.佟振國. 巴宰語不死 83歲嬤自編辭典. 自由時報. 2016年11月6日 [2019年1月17日]. (原始內容存檔於2019年1月17日).
24.吳象元. 聯合國列為「語言已失傳」?台灣巴宰族回應:致力於復興傳統但有繁衍危機. 關鍵評論網. 2015年9月18日 [2019年1月17日]. (原始內容存檔於2019年1月17日).
25.噶哈巫語復振. 噶哈巫語全球資訊網. [2019年1月17日].[永久失效連結]
26.原住民族青年陣線. 【認同我們的語言】#齊莉莎老師發言逐字稿 -原住民族青年陣線. 原住民族委員會. 2017年6月22日 [2019年1月17日]. (原始內容存檔於2021年8月16日).
27.林家鴻. 耆老全力搶救 經費需要支持. 台灣教會公報.
28.劉秋雲. 道卡斯族語復振的困難與展望. 原住民族文獻. 2013年12月, (12期) [2019-02-18]. (原始內容存檔於2019-02-19).
29.[1] (頁面存檔備份,存於網際網路檔案館)凱達格蘭族文化會議 今年著重巴賽語復振
中部平埔族群青年聯盟. 是不是平埔原住民該看DNA還是手臂那條線?3分鐘懶人包出爐,讓我們立刻尋根去!. Mata Taiwan. 2016年7月29日 [2017年10月1日]. (原始內容存檔於2017年10月1日).
30.〈數千平埔原住民上街頭 要求正名〉,2009年5月2日
31.〈政院:修正原住民身分法,正名平埔原住民身分 (頁面存檔備份,存於網際網路檔案館)〉,2016年10月7日
32.行政院會通過「原住民身分法」修正草案. [2019-12-25]. (原始內容存檔於2019-12-25).
33.存档副本. [2020-06-28]. (原始內容存檔於2020-06-29).
34.原住民族委員會全球資訊網. [2020-05-15]. (原始內容存檔於2020-05-25).
35.存档副本 (PDF). [2016-05-11]. (原始內容存檔 (PDF)於2016-10-12).
36.林修澈,〈平埔族的分佈與人口〉,收於:潘朝成、劉益昌、施正鋒合編,《臺灣平埔族》。臺北:前衛,2003,頁25-41。
37.臺南市各區族群人口統計-西拉雅人口最新登記數據(2009年1月至4月資料). 台南市政府原住民族事務委員會. 2021-04-19 [2021-04-19]. 原始內容存檔於2021-04-19.
38.呼應蔡英文平埔政策!花蓮富里首開「鄉定原民」先例,2年過去卻不滿百人登記是發生啥事呢?. Mata Taiwan. 2016-08-25 [2018-05-29]. (原始內容存檔於2018-11-06).
39.西拉雅平埔族註記、高市熟男266人.熟女207人. Kaohsiung City Government. 2016-09-13 [2018-05-29]. (原始內容存檔於2018-05-29).
40.部落大小聲節目 加蚋埔部落錄製平埔議題. TITV. 2017-11-10 [2018-05-29]. (原始內容存檔於2017-12-05).
=== Pacefadan (註釋) ===
1.化番指的是受清國政府掌控,但不用輸賦納徭的原住民,熟番則是完全受清國政府掌控差遣的原住民[3]:13。
2.除了過去學者的分類外,也有平埔族群原住民自己主張另成一族。例如原本歸類於巴宰族的牛眠山、守城、大湳、蜈蚣崙四莊居民主張他們是「噶哈巫族」[3]:15。
3.日治時期改作「蕃」。
4.例如,《噶瑪蘭廳志》(1851)就有「平埔番」一詞。
5.下分:巴賽(Basay)、雷朗(Luilang)、多囉美遠(Trobian)等3支
6.下分:道卡斯(Taokas)、巴布拉(Papora)、巴布薩(Babuza)、虎尾壟(Favorlan)等4支
按土田滋、李壬癸等語言學家的研究結果,現復振中的「西拉雅語」若以荷蘭人所留的《馬太福音》及《The Formulary of Christianity in Formosan Siraya Dialect》為基礎,則該語言應為「大滿語」。
=== Pinayaran misa’osi (延伸閱讀) ===
8apz2zg57kte3rd9vlpopwdvkg43hey
46931
46930
2025-07-07T01:31:58Z
Masaonikar
570
/* Pinayaran misa’osi (延伸閱讀) */
46931
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
Saki Pinpu finacadan a pisilisil, awaay ko masongila’ay a kadadoedo no pisilsil i pikowan no Dipong to Taywan. Itira sa i Netherland a mikowan dengan sa o no kasaniyaro’ a ngangan, oraan sa ko pidoedoan kasasilsil no sa’etal, masa’isal ko pinapina sa’etal no finacadan. Ono i Mancin ni Huang Shujing to “Fansu liukao” a tilid i, malecad to pakayni kasasilsil a palaan misiiked a 13 niyaro’ ko yincumin funacadan.
Tangasa no Dipongan a to’ak, ona Ino Yoshinori, awaya den'nojo a “Taiwan yicumin mondai” (1900) a tilidan itiya to madadoedo ko pisilsil misiiked, ikor to ni Ino Yoshinori a “Taiwan yincumin seici” (1900) a tilidan, itiya masalof ko kasasiiked no Pinpu finacadan, kasasiiked no Pinpu finacadan ira: Ketagalan, Kavalan, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Arikun, Lloa, Siraya, Makattao 10 finacadan.
Oni Ino Yoshinori a nisiikedan kadadoedo o kacipinangan to pidoedoan, ona Igawa Kazo, Ogawa Tadayoshi, Mabuchi Toichi o pasadakay to kasasiiked siroma no pisilsil (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b). o kalaliyangan ira ko pinapina:
Pakayni to na 2 finacadan Arikun ato Lloa o papalacecayen ko finacadan: o roma a hakasi pasilacecay han koni 2 finacadan, o Hoanya a finacadan han saan. Nika midotoc to no hakasi ca Yung Kayin and Chung Yulan a pisapinang i, paretatenga to Hoanya alatek o nano Folaohua (Fan) a moraraway ko pipasetek. Ono finacadan to inika sasiroma no pihamon, pako niyah sa ko paratatenga.
’Eca ko malecaday to no Ketagalan a finacadan, ano eca padoedoen ho ko pisiiked. Pakayni to sowalan hakasi ca Tsuchida Shigeru aci Lee Inkee paretatenga a nisowalan, oya Ketagalan finacadan salongan malitoloay kasasiroma no sowal saan: Basay, Leilang ato Kulon. Oya Siraiya, Taivoan ato Makattao o masasiromaay ano eca o cecay a finacadan. Tangasa anini o ’alomanay a hakasi a midoedoan tono mikarkaray to notamdawan, sowalan ato lodisan masapinang, patongal no finacadan pihamon to niyah, paretatenga o na toloay ngasaw o masasiromaay caayay kalecad a yincuminco[13][14][15][16][17][18].
Oni Ikawako no Zang itiniay ni Ino Kasunori saceker mapacomod ko Thao finacadan, o nano Pinpu finacadan ano eca o kaosanco finacadan.
==== Ikoray no kalalood a pisiiked (戰後的分類) ====
Pinapina mihecaan, no hakasi sakiPinpu finacadan a pisiiked, ira to ko fa’elohay a nengneng. No Dipong a hakasi ci Tsuchida Shigeru i 1985 mihecaan misiikedan (nengneng Tsuchida 1985), masiiked ko Pinpu finacadan to 12 finacadan: oya Kavalan, Basay, Ketagalan, Kulon, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Hoanya, Siraya, Makattao, Taivoan a finacadan.
Oni Li Yiyuan misiikedan to Pinpu finacadan masiiked 10 finacadan, oya Kavalan, Kentagalan, Luilang, Taokas, Papora, Babiza, Hoanya, Pazeh, Suisalien(Thau), Siraya finacadan[19]:14.
Taywan sowalan hakasi ci Li Rengui ira ko masasiromaay a nengneng, nai 1996 miheca “Taywan Pinpu finacadan kasasiiked ato kasasikihar masiiked” a tilid, pasadak to 7 finacadan 14 ko sangasaw a nengneng: Thau, Kavalan, Ketagalan [5], Baburan [6], Pazih, Hoanya, Siraya. Ikor pakayni i sowal fa’elohay kasapinang, I 2006 miheca ato 2010 miheca mihapiw to nitilidan, oya Taivoan ato Makattao nai kaetipay Siraya amasadak[13][14].
=== Kasamihecaan kasasiiked no Pinpu finacadan. (歷年平埔族群分類)[20][21][22][23] ===
{| class="wikitable"
| colspan="19" |'''歷年平埔族群分類'''
|-
|'''年代'''
|'''研究者'''
| colspan="17" |'''族名'''
|-
|1904
|伊能嘉矩
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Poavosa
|Arikun
|Lloa
|Pazzehe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makattao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1930
|移川子之藏
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
|Tao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1935
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzehe
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1944
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
|Luilang
| colspan="3" |Ketagalan
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1951
|張耀錡
|卡瓦蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" |巴布薩
(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|拍宰海
(Pazeh)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |西拉雅
(Siraya)
|四社熟番
(Taivoan)
|-
|1955
|李亦園
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
|雷朗
(Luilang)
| colspan="3" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺
(Babuza)
| colspan="2" |和安雅
(Hoanya)
|巴則海
(Pazeh)
|水沙連
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
| rowspan="2" |1970
| rowspan="2" |台灣省通志
| rowspan="2" |卡瓦蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" rowspan="2" |凱達格蘭
(Ketagalan)
| rowspan="2" |道卡斯
(Taokas)
| rowspan="2" |拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" rowspan="2" |巴布薩
(Babuza/Poavasa)
| colspan="2" |洪雅(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh/Pazex)
| rowspan="2" |-
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|Arikun
|Lloa
|馬卡道
|西拉雅
|四社熟番
|-
|1985-1991
|土田滋
|Kavalan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |Ketagalan
|Basay
|Kulon
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzahe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1991
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" |凱達格蘭(Ketagalan)
| colspan="4" |巴布薩(Babuza)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
| colspan="2" |巴賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1996
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |猴猴
(Qauqaut)
| colspan="3" |凱達格蘭(Ketagalan)
| rowspan="2" |龜崙
(Kulon)
| colspan="4" |巴布蘭(Baburan)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
|馬賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|四社熟番(Taivoan)
|-
|2006-2010
|李壬癸
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="3" |巴賽(凱達格蘭)
(Basay (Ketagalan))
|龜崙
(Kulon)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|巴宰
(Pazih)
|邵
(Thao)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|大武壠(Taivoan)
|}
=== Padetengan no finacadan (主要族群) ===
Ka’amis Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Tayal finacadan
Tayal Mie ngasaw
Kaetip ka’amis sowal finacadan
Saysyak finacadan (’ayaway pisiiked)
Kulon finacadan
Pazih finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal) [24][25]
Kahawu finacadan (palowad to sowal) [26][27][28]
Kaetip dafdafay sowal finacadan
Thao finacadan (’ayaway pisiiked)
Taokas finacadan (palowad to sowal) [29]
Papora finacadan
Babuza finacadan
Favorlang finacadan
Hoanya finacadan
Arikun finacadan
Lloa finacadan
Katimol Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Paiwan sowal finacadan
Paiwan Scaro ngasaw
Bunun sowal finacadan
Bunun finacadan Po ngasaw
Kawali Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Ka’amisay sowal finacadan
Kavalan finacadan (ira ho ko sowal)
Houhou finacadan
Ketagalan finacadan
Luilang finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal)[30]
Trobian finacadan
Linao finacadan
Kaetip katimolay sowal finacadan
Siraya finacadan (palowad to sowal)
Makatao finacadan
Tajialiyang tamdaw
Fangsuo tamdaw
Langqiao tamdaw
Xiaoliuqiu tamdaw
Taivoan finacadan (palowad to sowal) [7]
=== Ponka (文化) ===
Pa’atayan ngangan (姓氏)
Tadamaan ko pa’atayan ngangan no Pinpu finacadan, nawhani masaPayrangay to, saka palasawad hananay to ko tadapa’atayan ngangan ato pipangangan a rocok no Pinpu finacadan, mialaay to tono Payrangan a pa’atayan, midotoc to mikadadoedoedo no finacadan ato sangasaw a pihamon, adihay to ko nipicamol to no Payrang tamdaw, Ngangay tamdaw, roma naikoran to no kalalood mafolaway a Payrang ira aca ko kasasiroma no pa’atayan ngangan, onini pa’atayan ngangan ato pafelian a mikadadoedoedo no finacadan, malo no Pinpu finacadan no niyah pihamonan ko tadamaanay pidotocan[31].
Pafalian a pa’atayan ngangan: Pan
Roma pa’atayan ngangan: Chen, Liu, Huang, Dai, Lai.
Tadamaan pa’atayan ngangan: Bing, Yue, Bang, Yi, Ji, Yi, Li, Mao, Mao, Tong, Nian, Dong, Yan, Ai, He, Cheng, Mai, Hou, Biao, Hong, Shuang, Jiao, Feng, Shi, Zhang, Zhui, Chu, Nai, Wei, Du, Zhen, Yu, Jie, Zhao, Yong, Hu, Zhen, Xie, Mai, Zhang, Xi, Yong, Yi, Jie, Bei, Liu, Shui, Li, Gang, Kun, Zhuo, Ya, Tuo, Mi, Wu, Xin, Kang, Zhang, Chang, Shuang, Gan, Zhuang.
=== Lisin (祭祀) ===
Itini i ka’oripan to romi’ami’adan ko kaira no lisin no Pinpu finacadan, ano sowalen, patodongan no lisin oya serayan a kinaira ko nito’ongan, o pakayraan no pidemak o nikaira no to’asan a pingodo. Siikeden, malitoloay ko pita’ong no Pinpu finacadan to tato’asan:
Comikayay to’asan lisin, mararid ko itiraay tenokan no Taywan a Pazeh finacadan, Papora finacadan,Taokas finacadan, pangangan no lisin itiyaay a lisin a kacomikayan ko todong, mahaenay a lisin roma matiyaay no kaemangay licekah kakomodan sakaira.
Katimolay Siraya finacadan, Makatao finacadan a to’asan lisin oya koreng ko todong tireng no to’asan a mita’ong, matiniay a pita’ong a lekakawa ato ’okak no to’asan pita’ong. Nika ngataay a Taivoan finacadan caay pita’ong to koreng, caay paso’elin t okaitira no to’asan i koreng, o paso’elinan tato’asan itiraay i kapolongan pita’omngan ko pipasayraan mipacakat to kawas.
Ka’amisan no Taywan a Pinpu finacadan Ketagalan finacadan, Kavalan finacadan ano eca Luilang finacadan, pita’ong to to’asan awaay ko todong kaitiraan a mita’ong.
=== Palowasd to serayan (文化復振) ===
Nawhani masaso’otay to ko kacacofel to Payrang, o lakakawa no Pinpu finacadan, sowal to ko kalaswadan. Aniniay hakasi ato teloc no Pinpu finacadan misa’icelay, mikadkad mikilim to lekakawa ato sowal no niyah. Oya Kavalan finacadan mahamon to no Conghuaminko a sifo, palao cecay no finacadan yincuminco no Taywan, oya Siraya finacadan o nano Taynansi a telekan a cecay finawlan a yincumin, itiraay Kompo no Kalingko a Taivoan finacadan, Makatao finacadan, Siraya finacadan o setekan no kofa a yincuminco, nanay masarocod ko pihayda no takarawan sifo no Conghuaminko a mihaydaan.
O Pinpu yincumin a Ketagalan finacadan, Pazih finacadan, Kahawu finacadan, Makatao finacadan, Hoanya finacadan, Papora finacadan, Taokas finacadan a kasafinacadan, nai 1990 miheca miteka palowad to kacingangan onto no Pinpu, mingitangit pihamon no sifo to sakacingangan to yincuminco a Pinpu finacadan[32].
O congtong ci Tsai Ingwen nai 2016 miheca 8 folad 1 romi’ad yicuminco romi’ad pasiyincuminco a mili’ay, miketon mipangalat kacitodong no lekakawa, o kacingangan no Pinpu finacadan citodong to sakacisalongoc ato sakatadamaan. Tangasa i 2016 miheca 10 folad 7 romi’ad misetek k oSincenyin misalof to kacingangan to yincumin, pa’ayaw fa’elohay pihayda t oPinpu finacadan o “Pinpu yincumin” [33], saan i 2017 miheca 8 folad 17 romi’ad mihayda to nipifalic a lalowadan no rikec[34].
=== Finawlan ato kaliposak (人口與分佈) ===
O todong no Pinpu finacadan no Taywan a pipolong to tamdaw, sa’ayaway manengneng to no Netherland pikowan a pipalita to kika, o pisa’osi salongan 4 tangasa 6 ’ofadan itiya. Oya Makatao finacadan itini i Fongsan faloay niyaro’ mata’elifay ko ’ofadan satata’akay finacadan, saka tosa ’alomanay o itiniay i Tansui cepo’ a Kavalan finacadan[35]. O halafinay pikowan no Mancin mapalaPayrang to, pikowan to no Dipong kinapinapinaay mipalita, salongan i 4 tangasa 6 ’ofadan ko ka’aloman[36].
I 1915 miheca a pipalitaan pahapinang, o Pinpu finacadan tamdaw o i Akao sakowan (aniniay Takaosi, Pintong sa’etal) ko sa’alomanay, makilatosaay no maecakay Fan finacadan ko tamdaw, saheto o aniniay Makatao ato Taivoan pa’atayan a finawlan. Kadadoedo o Taynan sakowan, Nanto sakowan, Kalingko sakowan, macalap ko 30% Pinpu finacadan tamdaw. Manengneng to itiniay tenokan ka’amisay sa’etal no Taywan, dengan o Yilan, Nanto i, kaitiraan no Pinpu finacadan caay toka’aloman[37].
{| class="wikitable"
| valign="top" |1905 miheca
| valign="top" |1915 miheca
| valign="top" |1920 miheca
| valign="top" |1925 miheca
| valign="top" |1930 miheca
| valign="top" |1935 miheca
| valign="top" |1943 miheca
|-
| valign="top" |46,432
| valign="top" |47,676
| valign="top" |48,894
| valign="top" |51,009
| valign="top" |53,947
| valign="top" |57,812
| valign="top" |62,119
|}
{| class="wikitable"
| valign="top" |Kasasiiked no sakadademak
| valign="top" |1915 mihecaabn tamdaw no finacadan
| valign="top" |Polong no finacadan % i Taywan
|-
| valign="top" |
|47,676
|100%
|-
| valign="top" |Taypi sakowan
|884
|1.85%
|-
| valign="top" |Yilan sakowan
|2,240
|4.7%
|-
| valign="top" |Taoyin sakowan
|438
|0.92%
|-
| valign="top" |Sinco sakowan
|1,939
|4.07%
|-
| valign="top" |Taycong sakowan
|589
|1.24%
|-
| valign="top" |Nanto sakowan
|5,338
|11.2%
|-
| valign="top" |Ciayi sakowan
|1,729
|3.63%
|-
| valign="top" |Taynan sakowan
|5,920
|12.54%
|-
| valign="top" |Akao sakowan
|21,697
|45.51%
|-
| valign="top" |Posong sakowan
|2,318
|4.86%
|-
| valign="top" |Kalingko sakowan
|4,584
|9.61%
|-
| valign="top" |Penho sakowan
|0
|0%
|}
Midotoc to no Taisho 14 miheca (1925) ato Showa 10 miheca (1935) a pipalita no kitakit, sakowannay to Pinpu finacadan tamdaw ato %. 1925 mihecaan pipalita no kitakit o “maecakay” sanay ho ko sowal a pitahidang.
{| class="wikitable"
| valign="top" |Kasa’etal no pikowan
| valign="top" |1925 mihecaan kapolongan no tamdaw
| valign="top" |1925 maecakay tamdaw
| valign="top" |1925 miheca micalapay tamdaw %
| valign="top" |1935 polong no tamdaw
| valign="top" |1935 Pinpu finacadan tamdaw
| valign="top" |1935 miheca polong tamdaw %
|-
| valign="top" |Polong no Taywan
|3,993,408
|51,009
|1.3%
|5,212,426
|57,812
|1.1%
|-
| valign="top" |Taypi sakowan
|814,778
|2,622
|0.3%
|1,024,546
|2,358
|0.2%
|-
| valign="top" |Sinco sakowan
|597,576
|2,460
|0.4%
|712,309
|2,551
|0.4%
|-
| valign="top" |Taycong sakowan
|865,829
|6,519
|0.8%
|1,162,247
|7,210
|0.6%
|-
| valign="top" |Taynan sakowan
|1,029,361
|8,177
|0.8%
|1,332,187
|9,422
|0.7%
|-
| valign="top" |Takao sakowan
|584,259
|23,319
|4.0%
|732,819
|26,562
|3.6%
|-
| valign="top" |Posong sakowan
|42,671
|2,804
|6.6%
|70,710
|3,700
|5.2%
|-
| valign="top" |Kalingko sakowan
|58,934
|5,108
|8.7%
|111,497
|6,009
|5.4%
|}
Midotoc to Showa 10 (1935) mihecaan pipalita no kitakit, saka 1 sakowan ato saka 2 sakowan sa’etal Pinpu finacadan tamdaw ato %. Halo salongan saka 3 sakowan ato saka 4 sakowan kadademakan sa’etal (ano Pinpu finacadan tamdaw ira ko 100 tamdawan ano eca fafaeday no calap 5%):
Ikoray no kalaloodan awaayto ko pitoki sa’osi to Pinpu finacadan tamdaw. Pidotocan ni Lin Xiuche to kacomahad mo tamdaw, itira sa I 2000 mihecaan tamdaw no Pinpu finacadan i 10 ’ofad tangasa 20 ’ofad ko ka’aloman no tamdaw[38].
Midotoc to no Taynansi sakowa (2009[39]), Kompo no Kalingko sakowan (2013[40]), Takaosi (2009[41]), Pintong sakowan (2016[42]) a kasaniyaro’ a sifo kadadoedo mafohat “maecakay (Fan)” ko pipasinalit, tangasa 2018 mihecaan, o kasasikowan no niyaro’ makika to Pinpu finacadan a tamdaw:
{| class="wikitable"
| valign="top" |
| valign="top" |Siraya finacadan
| valign="top" |Taivoan finacadan
| valign="top" |Makatao finacadan
| valign="top" |Roma/caayay ka sapinang finacadan
| valign="top" |Polongan
|-
| valign="top" |Taynansi
| valign="top" |11,830
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |11,830
|-
| valign="top" |Takaosi
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |14,099
| valign="top" |14,099
|-
| valign="top" |Pintungsien
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |1,803
| valign="top" |205
| valign="top" |2,008
|-
| valign="top" |Kompo kalingko
| valign="top" |1,000
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |1,000
|-
| valign="top" |Polongan
| valign="top" |12,937
| valign="top" |129
| valign="top" |1,803
| valign="top" |14,304
| valign="top" |28,937
|}
=== Pahapinangan (參見) ===
•Cisingkong
•Daduwangkuo
•Sinkang wenshu
•Pinpu tunting
•Tongfanci
•Alizu
•Taicu (Tato’asan pitooran)
•Kongsie (Yincuminco)
•Wangyi (Silaya finacadan)
•Taivoan dadaya lisin
•Cipisuasiao sacepo’
•Pitouyang patireng to tapang
•Longpen fosingkong
•Touse kongsie
•Payrang no Taywan
•Yincumin no Taywan
•Notimolan kalokanatal a finacadan sowal
•Yincuminco no Taywan
•Notimolan kalokanatal a sowalan i Taywan
•Caayay ho kasapinang finawlan no Taywan
•Sakacingangan onto no Pinpu finacadan
•Romi’ad no Yincuminco i Taywan
•Sowal no Pinpu
•Sapala Fan (Pinpu) finacadan
=== Pinengnengan (參考資料) ===
1.東アジア・ミクロネシア古写真資料画像データベース:写真番号 7042. 東京大學総合研究博物館.
2.行政院原住民委員會. [2020-05-21]. (原始內容存檔於2020-05-25).
3.段洪坤. 《阿立祖信仰研究》. 臺南市政府文化局. 2013年12月. <nowiki>ISBN 978-986-03-9416-0</nowiki>.
4.John Thomson. Illustrations of China and its People. 1873.
5.「平埔族」名詞淺說. 原住民族委員會. (原始內容存檔於2016-06-11).
6.年長的平埔族婦女 Old Pepohoan Women, La-lung, Formosa. 高雄市立美術館. (原始內容存檔於2016-06-04).
7.臺灣閩南語常用詞辭典. 中華民國教育部. (原始內容存檔於2013-06-21).
8.詹素娟. 熟番身份論─以日本時期的身份登錄為中心 (PDF). 中央研究院台灣史研究所. 2008. (原始內容存檔 (PDF)於2016-10-12).
9.西拉雅族正名案 憲法法庭判原住民身分法違憲3年內應修法 (頁面存檔備份,存於網際網路檔案館),中央社,2022-10-28
10.鄭景雯. 循著湯姆生腳步 走訪近150年前早期台灣. 中央通訊社. 2020-12-19 [2022-10-11].
中央研究院平埔文化資訊網
11.臺灣原住民族與世界南島語系民族的關係 (頁面存檔備份,存於網際網路檔案館), 中華民國行政院原住民族委員會
12.李壬癸. 珍惜台灣南島語言. 台灣本鋪:前衛出版. 2010: 159–182. <nowiki>ISBN 978-957-801-635-4</nowiki>.
13.李壬癸. 新港文書研究. 中央研究院語言學研究所. 2010: 1–10. <nowiki>ISBN 978-986-02-3342-1</nowiki>.
14.胡家瑜. 大武壠平埔的衣飾收藏與刺繡工藝. 高雄市立歷史博物館. 2014: 2–10. <nowiki>ISBN 978-986-04-1415-8</nowiki>.
15.Tsuchida Shigeru, Yamada Yukihiro, Moriguchi Tsunekazu. Linguistic Materials of the Formosan Sinicized Populations I: Siraya and Basai. Department of Linguistics, The University of Tokyo: University of Tokyo. 1991: 8, 29.
16.劉益昌、顏廷伃. 臺灣史前史專論. 中央研究院、聯經出版公司. 2015: 258. <nowiki>ISBN 978-986-04-6324-8</nowiki>.
17.日光小林. 陳菊,我們也是原住民!小林村大武壠歌舞文化節籲早日正名. Mata Taiwan. 2016-04-12 [2016-06-16]. (原始內容存檔於2016-07-30).
18凃順從. 《南瀛公廨誌》. 臺南縣文化局. 2002年1月. <nowiki>ISBN 957-01-0250-0</nowiki>.
19.Tsuchida Shigeru, Yamada Yukihiro, Moriguchi Tsunekazu. Linguistic Materials of the Formosan Sinicized Populations I: Siraya and Basai. Department of Linguistics, The University of Tokyo: University of Tokyo. 1991: 8, 29.
20.Paul Jen-kuei, Li. 珍惜台灣南島語言. Taipei: Avanguard Publishing House. 2010: 139–208. <nowiki>ISBN 978-957-801-635-4</nowiki>.
21.臺灣原住民平埔族群百年分類史系列地圖. hqq~青刊社地圖工作室. 2009-08-06 [2018-01-10]. (原始內容存檔於2018-02-11).
22.林江義. 台東海岸加走灣馬卡道族的研究. Taipei: 國立政治大學民族研究所. 2004.
23.佟振國. 巴宰語不死 83歲嬤自編辭典. 自由時報. 2016年11月6日 [2019年1月17日]. (原始內容存檔於2019年1月17日).
24.吳象元. 聯合國列為「語言已失傳」?台灣巴宰族回應:致力於復興傳統但有繁衍危機. 關鍵評論網. 2015年9月18日 [2019年1月17日]. (原始內容存檔於2019年1月17日).
25.噶哈巫語復振. 噶哈巫語全球資訊網. [2019年1月17日].[永久失效連結]
26.原住民族青年陣線. 【認同我們的語言】#齊莉莎老師發言逐字稿 -原住民族青年陣線. 原住民族委員會. 2017年6月22日 [2019年1月17日]. (原始內容存檔於2021年8月16日).
27.林家鴻. 耆老全力搶救 經費需要支持. 台灣教會公報.
28.劉秋雲. 道卡斯族語復振的困難與展望. 原住民族文獻. 2013年12月, (12期) [2019-02-18]. (原始內容存檔於2019-02-19).
29.[1] (頁面存檔備份,存於網際網路檔案館)凱達格蘭族文化會議 今年著重巴賽語復振
中部平埔族群青年聯盟. 是不是平埔原住民該看DNA還是手臂那條線?3分鐘懶人包出爐,讓我們立刻尋根去!. Mata Taiwan. 2016年7月29日 [2017年10月1日]. (原始內容存檔於2017年10月1日).
30.〈數千平埔原住民上街頭 要求正名〉,2009年5月2日
31.〈政院:修正原住民身分法,正名平埔原住民身分 (頁面存檔備份,存於網際網路檔案館)〉,2016年10月7日
32.行政院會通過「原住民身分法」修正草案. [2019-12-25]. (原始內容存檔於2019-12-25).
33.存档副本. [2020-06-28]. (原始內容存檔於2020-06-29).
34.原住民族委員會全球資訊網. [2020-05-15]. (原始內容存檔於2020-05-25).
35.存档副本 (PDF). [2016-05-11]. (原始內容存檔 (PDF)於2016-10-12).
36.林修澈,〈平埔族的分佈與人口〉,收於:潘朝成、劉益昌、施正鋒合編,《臺灣平埔族》。臺北:前衛,2003,頁25-41。
37.臺南市各區族群人口統計-西拉雅人口最新登記數據(2009年1月至4月資料). 台南市政府原住民族事務委員會. 2021-04-19 [2021-04-19]. 原始內容存檔於2021-04-19.
38.呼應蔡英文平埔政策!花蓮富里首開「鄉定原民」先例,2年過去卻不滿百人登記是發生啥事呢?. Mata Taiwan. 2016-08-25 [2018-05-29]. (原始內容存檔於2018-11-06).
39.西拉雅平埔族註記、高市熟男266人.熟女207人. Kaohsiung City Government. 2016-09-13 [2018-05-29]. (原始內容存檔於2018-05-29).
40.部落大小聲節目 加蚋埔部落錄製平埔議題. TITV. 2017-11-10 [2018-05-29]. (原始內容存檔於2017-12-05).
=== Pacefadan (註釋) ===
1.化番指的是受清國政府掌控,但不用輸賦納徭的原住民,熟番則是完全受清國政府掌控差遣的原住民[3]:13。
2.除了過去學者的分類外,也有平埔族群原住民自己主張另成一族。例如原本歸類於巴宰族的牛眠山、守城、大湳、蜈蚣崙四莊居民主張他們是「噶哈巫族」[3]:15。
3.日治時期改作「蕃」。
4.例如,《噶瑪蘭廳志》(1851)就有「平埔番」一詞。
5.下分:巴賽(Basay)、雷朗(Luilang)、多囉美遠(Trobian)等3支
6.下分:道卡斯(Taokas)、巴布拉(Papora)、巴布薩(Babuza)、虎尾壟(Favorlan)等4支
按土田滋、李壬癸等語言學家的研究結果,現復振中的「西拉雅語」若以荷蘭人所留的《馬太福音》及《The Formulary of Christianity in Formosan Siraya Dialect》為基礎,則該語言應為「大滿語」。
=== Pinayaran misa’osi (延伸閱讀) ===
1.陳炎正編,1979,岸裡社史料集成。臺中:豐原一週雜誌社。
2.村上直次郎編,1995,新港文書。臺北:捷幼。
3.杜正勝,1998,景印解說番社采風圖。臺北:中央研究院歷史語言研究所。
4.洪麗完,2002,臺灣中部平埔族群古文書研究與導讀:道卡斯族崩山八社與拍瀑拉族4社(3冊)。臺中縣豐原市:臺中縣立文化中心。
5.胡家瑜主編,1999,道卡斯新港社古文書。臺北:國立臺灣大學人類學系。
6.岸裡大社文書出版編輯委員會編輯,1988,國立臺灣大學藏岸裡大社文書(5冊)。臺北:國立臺灣大學。
7.劉澤民編著,2000,大肚社古文書。南投市:臺灣省文獻委員會。
8.劉澤民編著,2002,平埔百社古文書專輯。南投市:國史館臺灣文獻館。
9.劉澤民編著,2003,大甲東西社古文書(2冊)。南投市:臺灣文獻館。
10.劉澤民、陳文添、顏義芳編譯,2001,臺灣總督府檔案平埔族關係文獻選輯。南投市:臺灣省文獻委員會。
11.三田裕次藏,1988,臺灣古文書集,張炎憲編。臺北:南天。
12.謝繼昌主編,1999,凱達格蘭古文書。臺北:國立臺灣大學人類學系。
13.宜蘭縣立文化中心編,1994,宜蘭古文書·第壹輯。宜蘭:宜蘭縣立文化中心。
14.伊能嘉矩,1996,平埔族調查旅行:伊能嘉矩<臺灣通信>選集,楊南郡譯註。臺北:遠流。
15.曾振名、童元昭主編,1999,噶瑪蘭西拉雅古文書。臺北:國立臺灣大學人類學系。
16.張炎憲、王世慶、李季樺主編,1993,臺灣平埔族文獻資料選集:竹塹社(上、下)。臺北:中央研究院臺灣史田野研究室。
17.莊英章主編,1988,臺灣平埔族群研究書目彙編,潘英海、翁佳音、詹素娟編輯。臺北:中研院民族學研究所。
18.李壬癸,1996,臺灣平埔族群的種類及其相互關係,見張炎憲、李筱峰、戴寶村編,臺灣史論文精選(上),頁43-68。臺北:玉山社。
19.Tsuchida, Shigeru. 1985. Kulon: Yet Another Austronesian Language in Taiwan? Bulletin of the Institute of Ethnology 60: 1-59.
20.伊能嘉矩,1904,臺灣蕃政志。臺北:臺灣總督府民政部殖產局。
21.伊能嘉矩、粟野傳之丞,1900,臺灣蕃人事情。臺北:臺灣總督府民政局文書課。
22.中央研究院平埔文化資訊網,nd, a,平埔族?平埔族群?,見平埔族群的基本認識[online]。臺北:中央研究院平埔文化資訊網。[引用於2004年11月3日]。全球資訊網網址:[2] (頁面存檔備份,存於網際網路檔案館)。
mljiqtmlmtxzl0d2647bxfq4owenmuh
46932
46931
2025-07-07T01:32:29Z
Masaonikar
570
/* Pinayaran misa’osi (延伸閱讀) */
46932
wikitext
text/x-wiki
== Pinpu finacadan (平埔族群) ==
Pinpu finacadan, to hatiniay Pinpoco han ko pitahidang, o pisiiked to sapikown to yincumin no Taywan a tahidang koni[2]. O roma a tahidang o Kaosancu; ikor midoedo to mikingkiway, ponkaan, itiya a mafana’ to o ’alomanay a finacadan caay ko cecayay a finacadan sato, anini falican ko pitahidang o Pinpocu fuinacadan hanto. Oya ’alomanay Pinpuco finacadan tangsa anini caay ho haydaen no Conghuaminko sifo o yincuminco caira, dengan oya pakapian i ’Amis finacadan a Kavalan finacadan.
Pinpu finacadan i’ayaw no pikowan no netherland, spain itiya o “Aporicini-アボリジニ” han ko pitahidang; pikowan to no Mancin i, saheto o mapalatamdaway, maecakay finacadan[1], ato Nama no fan, wairudona fan sanay ko pasasi’ayaw[3]:12. Orasaka o Cori sareta, Aporicini-アボリジニ itiraay i “Dafdafay pala” (Pingti caopu), samasa o sowal pangangan o Pingpuah, Pucirin, Pingpufan (Payrang: Pi-poo-hoan; Inkiris Pepohoan[4][5][6]), onini “Pinpu” a sowal todong “Dafdaf” ano eca “enaray” sanay ko todong no sowal[7].
Tangasa to pikowan no Dipong a to’ek “Taywan Fancin demak” a tilidan o yincumin malitosa Kaosancu, Pinpuco[3]:13, kasaniyaro’ a Pinpuco finacadan ona palowaday to pifalic pala “Tongninco” sanay a syakay onto[5][8]. Tangasa no Conghuaminko to’ek a mikowan miteka o rayray no Pinpuco malasawaday to ko finacadan harateng, caay to pala o yincuminco cangra; ikor makerih to ko mikingkiway t ofinacadan no Taywan, onini likisi no Pinpuco miteka a masafaloco’ no syakay, nika o Pinpuco a finacadan ona oya “Pinpuco” koni finacadan, saan to ikor miliyaw a misilsil to kasasiiked masiroma[2][3]:18.
O Saisiyat ato Thao finadan ona nipacomodan i Pinpu a finacadan, nengnengen “Pinpuco”, “mapalatamdaway”, “maecakay finacadan” ato “manta’ finacadan” sanay ko pisiiked, onini o sakanga’ay no papotalay mikowan, caayay pidotoc to no yincuminco i nihamonan no niyah konini pisiiked, saka aniniay a pipangangan no Pinpu ano eca palowad to ngangan a onto. Tangasa 2022 miheca 10 folad 28 romi’ad, ono Conghuaminko kimpo a hoyin saki Silaya finacadan to kacingangan no yincumin a demak i, mihapiw to itiyaay ho “Rikec no kacingangan no yincumin” o caayay ka tatodong i kimpo, patodongen to tolo miheca ko pisalofan, mihayda to no Kaosancu a pisingsi malayincuminco o nano Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan, midotoc a pakayni sakacingangan nai tatapangan no rikec ko Pinpu finacadan[9].
=== Likisi (歷史) ===
O Pinpu a finacadan nai ’ayaw 17 sician katayni no Payrang i Taywan i, malesap nai ka’amis Yilan, Kilong tangasa katimol mililisay to saetip a riyar a dafdaf a sera, itira ira ko kasasiromaan no ponka, sowal, niyaro’ ko pihamon a saniyaro’an no sa’opo.
Pinpu a fuinacadan ka’amis nai Suaw ato Tayal a kasasilaed, katimol nai Fanliaw ato Paiwanfinacadan malalaed, ikor maepec no Payrang o roma i malinah tayra roma a pala, matiya o Hengcun, Puli, Kalingko Posong.
=== Pakayraan no sowal (詞源) ===
“Pinpu” a sowal a padotocan, manga’ay so’edacen nai Cingcao Yongceng pikowan Huangsujin “Taihai sicalu” (ikor no 1742 miheca), onini a tilid masowal ko “kasa Pinpu a saniyaro’” a sowal, ikor nai ci Chen Lunjiong a “Haikuo wencienlu” (1731 miheca) ira masadak ko “Pinpu yincumin” a sowal[3]:13.
Nawhani o ponka no yincumin macacofelay i no Payrang a finacadan, orasaka i ’ayaway no Payrang a rayray no likisi no Taywan masowal ko “Fan” [3]. Nai “Fan” a tilidan, pahecian a sowal a minengneng, “Fan” oya “macengelay” ato “omah” patatekoan, o maomahay a tamdaw sanay ko pitoro’, matiniay ko sa’orip. Nika, itini i romaay finacadan konengneng, “Fan” iraay ko mipelesay, miepecay a sowal[11].
I’ayaw yincumin no Taywan dengan o “niyaro’” ko iraay awaay ko “finacadan” sanay a latrkan[3]:12, orasaka o niyaro’ sato ko pitahidang. Tinako: Tacia kawaliay niyaro’ (tongsya) ato Tacia kaetipay niyaro’ “sisya” maro’ay, sacisowal sato o Tasya a tamdaw. O Pinpu finacadan ano eca Pinpu maecakay finacadan sanay a sowal i matiliday, o sapisiiked toya mangta’ay finacadan ato malafelay finacadan ato lotokay finacadan sanay ko pasasiromaan.
Talacawa nai 18 sician matilid no Mancin o Maecakay a Pinpu sanay ko pitahidang, mika itira i 19 sician mangalef ko nikasowal[4]. Rahodayen ko sowal, i 18 sician matilid o “Pinpu fan”, “Pinpu maecakay fan”, o patoro’ to itiraay i dafdafay no Pintong, dafdafay no Yilan, dafdafay no Posong ato dafdafay no Hengcun a yincumin finacadan. So’elinen ko sowal, o nisowalan no mita anini oya “Pinpu finacadan” tosaay ko pisimed to sasowalen: “Pinpu” ato “Maecakay finacadan”. O cecay a sowal “Pinpu” malifong i kasaniyaro’, oya “maecakay a finacadan” o sowal no mikowanay; nika soelinay, naikoran no Mancin, “Pinpu”, “Maecakay finacadan” itiraay i kasasiroma no finacadan, o mirarakatay a sdowal koni a pitahidang. O pisetek malecaday o pisiiked to sasiroma no sa’etal, tinako itiraay i Hencun, “Maecakay finacadan” snay a pisetek to micamolay to Payrang ato Yincumin, saka “Maecakay finacadan” a niyaro’ han ko pitahidang.
=== Kasasiiked (分類) ===
Talacowa naira ko tamdawan, kasasiromaroma no tamdaw itiya to masasikihar ko ira ko “sasiiked no rocok”. Nika, kaira no tamdaw ira ko “finacadan” ato “finawlan” ko pisiiked to tamdaw o ikoray to ko nian, mangalef piteka no i’ayaw no 100 miheca picalap no micingcingay ato misatekeday ko pikowanan ho itiya. O Taywan saheto o “masiikeday ko finacadan” saka matiniay ko kamatira no to’ekan mapalowan.
Ka Dipongan no Taywan o mitakedan a micowat ko pikowan to Taywan itiya, o patodong no pikowan, o pisapinangaw misolap ato sapinang to finacadan ato sera no Taywan, saan micowat misaiked to fanacadan no Taywan ko tayal (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b); tinako oya tayniay nai congko a Minan sa’etal a Ngayngay tamdaw palaPayrangen, ’ayaway nano Ngayngay palaNgayngayen ko pakika.
Miteka, hakasi no Dipong paretatenga oya maro’ay i dafdaf a Pinpu finacadan a yincumin malaPayrang to, dengan to oya “Pinpu finacadan” ano eca “Pinpufan” a nisowalan o pihaop aca, oya nisiikedan a finacadan palao “Takayamacu” patodong. Ikor, o hakasi no Dipong to mamalasawad a ponka no Pinpu finacadan ira to ko masatalolongay a nikafana’an saka, nanoya oya nisowalan a “Pinpu finacadan”, so’elinen halo adihayay kasasiroma no sowal, kasasiroma a ponka no finacadan.
Nikawrira, ’ayaw no 90 no mihecaan, o hakasi sakiPinpu finacadan masasiroma ko pisiiked, ira ko 7 finacadan 14 sangasaw, ira ko 8 finacadan, 9 finacadan, 10 finacadan, 12 finacadan sanay (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b).
Midotoc to aniniay mikingkiway pahecian, saki “Pinpu finacadan”, “Takayamacu” a kasasiiked, caay ko tataparan sanay masasiiked ko finawlan, o nano nai 17 sician ko nisanga’an a likisi, nawhani kasafinacadan a ’orip a sofal ato Palapayrangan a ko saka milafotay to calay. Roma a sowal, o nian “Pinpu finacadan” a kasasiroma no ponka, latek ikaka to cecay no “Pinpucu” ato cecay no “Takasakoco” a kasasiroma, o cecay no “Pinpu finacadan” ato cecay no “Takasako finacadan” latek oya cecayay a finacadan. Tinako sasowalen, nai sowal ato ponka ko pinengneng, samangataay to no ’Amis finacadan a Slaya, Taman ato Makataw finacadan no Taywan a Pinpu finacadan; o sowal ato Saysiyak finacadan mangata to Loylon finacadan no yincuminco.
=== Pakayraan no finacadan (族源) ===
Midoedo to no aniniay nipikingkiw misaheci, pakayraan no Pinpuco a ponka saheto o nai Notimolan kalokanatal a finacadan no Taywan. Onini a finacadan malesap itini i Taypinyang ato Intoyang, samaraayay manga’ay rapoten koya maraayay to Taywan a Easter Island ato Madagascar.
Dotocen ko kaitiraan, o itiraay i paka’amisay a finacadan no Notimolan kalokanatal a finacadan i Taywan ko Pinpu a finacadan. So’elinen o I’ayaway no fa’elohay fokelohan a to’ek ko kaira ano eca talahakel i Taywan ko Pinpu finacadan, o nano mikiriyaray a finacadan. O piwacay no Yincuminco wiyinhuy to yincuminco no Taywan ato Notimolan kalokanatal a finacadan no hekal a kasakihar i pahapinang to o “nao Notimolan kalokanatal a finacadan ko finacadan no Taywan, sakitamdawan ono Malay a tamdawan saka, o paka’amisay no Notimolan kalokanatal a finacadan ko Taywan” saan[12].
==== No kaDipongan to’ek a pisilsil (日治時期的分類) ====
Saki Pinpu finacadan a pisilisil, awaay ko masongila’ay a kadadoedo no pisilsil i pikowan no Dipong to Taywan. Itira sa i Netherland a mikowan dengan sa o no kasaniyaro’ a ngangan, oraan sa ko pidoedoan kasasilsil no sa’etal, masa’isal ko pinapina sa’etal no finacadan. Ono i Mancin ni Huang Shujing to “Fansu liukao” a tilid i, malecad to pakayni kasasilsil a palaan misiiked a 13 niyaro’ ko yincumin funacadan.
Tangasa no Dipongan a to’ak, ona Ino Yoshinori, awaya den'nojo a “Taiwan yicumin mondai” (1900) a tilidan itiya to madadoedo ko pisilsil misiiked, ikor to ni Ino Yoshinori a “Taiwan yincumin seici” (1900) a tilidan, itiya masalof ko kasasiiked no Pinpu finacadan, kasasiiked no Pinpu finacadan ira: Ketagalan, Kavalan, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Arikun, Lloa, Siraya, Makattao 10 finacadan.
Oni Ino Yoshinori a nisiikedan kadadoedo o kacipinangan to pidoedoan, ona Igawa Kazo, Ogawa Tadayoshi, Mabuchi Toichi o pasadakay to kasasiiked siroma no pisilsil (takarawan kingkiwyin Pinpu ponka a calay nd, b). o kalaliyangan ira ko pinapina:
Pakayni to na 2 finacadan Arikun ato Lloa o papalacecayen ko finacadan: o roma a hakasi pasilacecay han koni 2 finacadan, o Hoanya a finacadan han saan. Nika midotoc to no hakasi ca Yung Kayin and Chung Yulan a pisapinang i, paretatenga to Hoanya alatek o nano Folaohua (Fan) a moraraway ko pipasetek. Ono finacadan to inika sasiroma no pihamon, pako niyah sa ko paratatenga.
’Eca ko malecaday to no Ketagalan a finacadan, ano eca padoedoen ho ko pisiiked. Pakayni to sowalan hakasi ca Tsuchida Shigeru aci Lee Inkee paretatenga a nisowalan, oya Ketagalan finacadan salongan malitoloay kasasiroma no sowal saan: Basay, Leilang ato Kulon. Oya Siraiya, Taivoan ato Makattao o masasiromaay ano eca o cecay a finacadan. Tangasa anini o ’alomanay a hakasi a midoedoan tono mikarkaray to notamdawan, sowalan ato lodisan masapinang, patongal no finacadan pihamon to niyah, paretatenga o na toloay ngasaw o masasiromaay caayay kalecad a yincuminco[13][14][15][16][17][18].
Oni Ikawako no Zang itiniay ni Ino Kasunori saceker mapacomod ko Thao finacadan, o nano Pinpu finacadan ano eca o kaosanco finacadan.
==== Ikoray no kalalood a pisiiked (戰後的分類) ====
Pinapina mihecaan, no hakasi sakiPinpu finacadan a pisiiked, ira to ko fa’elohay a nengneng. No Dipong a hakasi ci Tsuchida Shigeru i 1985 mihecaan misiikedan (nengneng Tsuchida 1985), masiiked ko Pinpu finacadan to 12 finacadan: oya Kavalan, Basay, Ketagalan, Kulon, Taokas, Pazih, Papora, Babuza, Hoanya, Siraya, Makattao, Taivoan a finacadan.
Oni Li Yiyuan misiikedan to Pinpu finacadan masiiked 10 finacadan, oya Kavalan, Kentagalan, Luilang, Taokas, Papora, Babiza, Hoanya, Pazeh, Suisalien(Thau), Siraya finacadan[19]:14.
Taywan sowalan hakasi ci Li Rengui ira ko masasiromaay a nengneng, nai 1996 miheca “Taywan Pinpu finacadan kasasiiked ato kasasikihar masiiked” a tilid, pasadak to 7 finacadan 14 ko sangasaw a nengneng: Thau, Kavalan, Ketagalan [5], Baburan [6], Pazih, Hoanya, Siraya. Ikor pakayni i sowal fa’elohay kasapinang, I 2006 miheca ato 2010 miheca mihapiw to nitilidan, oya Taivoan ato Makattao nai kaetipay Siraya amasadak[13][14].
=== Kasamihecaan kasasiiked no Pinpu finacadan. (歷年平埔族群分類)[20][21][22][23] ===
{| class="wikitable"
| colspan="19" |'''歷年平埔族群分類'''
|-
|'''年代'''
|'''研究者'''
| colspan="17" |'''族名'''
|-
|1904
|伊能嘉矩
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Poavosa
|Arikun
|Lloa
|Pazzehe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makattao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1930
|移川子之藏
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
|Tao
| colspan="2" |Sirajya
|-
|1935
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |Ketagalan
|Taokas
|Vupuran
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzehe
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1944
|小川尚義
|Kavarawan
|<nowiki>-</nowiki>
|Luilang
| colspan="3" |Ketagalan
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazeh
|Sao
| colspan="3" |Sirajya
|-
|1951
|張耀錡
|卡瓦蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="4" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" |巴布薩
(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|拍宰海
(Pazeh)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |西拉雅
(Siraya)
|四社熟番
(Taivoan)
|-
|1955
|李亦園
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
|雷朗
(Luilang)
| colspan="3" |凱達格蘭
(Ketagalan)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺
(Babuza)
| colspan="2" |和安雅
(Hoanya)
|巴則海
(Pazeh)
|水沙連
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
| rowspan="2" |1970
| rowspan="2" |台灣省通志
| rowspan="2" |卡瓦蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" rowspan="2" |凱達格蘭
(Ketagalan)
| rowspan="2" |道卡斯
(Taokas)
| rowspan="2" |拍瀑拉
(Papora)
| colspan="2" rowspan="2" |巴布薩
(Babuza/Poavasa)
| colspan="2" |洪雅(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh/Pazex)
| rowspan="2" |-
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|Arikun
|Lloa
|馬卡道
|西拉雅
|四社熟番
|-
|1985-1991
|土田滋
|Kavalan
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="2" |Ketagalan
|Basay
|Kulon
|Taokas
|Papora
| colspan="2" |Babuza
| colspan="2" |Hoanya
|Pazzahe
|<nowiki>-</nowiki>
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1991
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |-
| colspan="4" |凱達格蘭(Ketagalan)
| colspan="4" |巴布薩(Babuza)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
| colspan="2" |巴賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|Makatao
|Siraya
|Taivoan
|-
| rowspan="2" |1996
| rowspan="2" |李壬癸
| rowspan="2" |噶瑪蘭
(Kavalan)
| rowspan="2" |猴猴
(Qauqaut)
| colspan="3" |凱達格蘭(Ketagalan)
| rowspan="2" |龜崙
(Kulon)
| colspan="4" |巴布蘭(Baburan)
| colspan="2" rowspan="2" |洪雅
(Hoanya)
| rowspan="2" |巴則海
(Pazeh)
| rowspan="2" |邵
(Thao)
| colspan="3" |西拉雅(Siraya)
|-
|雷朗(Luilang)
|哆囉美遠
(Trobian)
|馬賽(Basay)
|道卡斯(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
|貓霧拺(Babuza)
|費佛朗
(Favorlang)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|四社熟番(Taivoan)
|-
|2006-2010
|李壬癸
|噶瑪蘭
(Kavalan)
|<nowiki>-</nowiki>
| colspan="3" |巴賽(凱達格蘭)
(Basay (Ketagalan))
|龜崙
(Kulon)
|道卡斯
(Taokas)
|巴布拉
(Papora)
| colspan="2" |貓霧拺(Babuza)
| colspan="2" |洪雅
(Hoanya)
|巴宰
(Pazih)
|邵
(Thao)
|馬卡道(Makatao)
|西拉雅(Siraya)
|大武壠(Taivoan)
|}
=== Padetengan no finacadan (主要族群) ===
Ka’amis Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Tayal finacadan
Tayal Mie ngasaw
Kaetip ka’amis sowal finacadan
Saysyak finacadan (’ayaway pisiiked)
Kulon finacadan
Pazih finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal) [24][25]
Kahawu finacadan (palowad to sowal) [26][27][28]
Kaetip dafdafay sowal finacadan
Thao finacadan (’ayaway pisiiked)
Taokas finacadan (palowad to sowal) [29]
Papora finacadan
Babuza finacadan
Favorlang finacadan
Hoanya finacadan
Arikun finacadan
Lloa finacadan
Katimol Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Paiwan sowal finacadan
Paiwan Scaro ngasaw
Bunun sowal finacadan
Bunun finacadan Po ngasaw
Kawali Taywan Notimolan kalokanatal a finacadan
Ka’amisay sowal finacadan
Kavalan finacadan (ira ho ko sowal)
Houhou finacadan
Ketagalan finacadan
Luilang finacadan
Pazih finacadan (palowad to sowal)[30]
Trobian finacadan
Linao finacadan
Kaetip katimolay sowal finacadan
Siraya finacadan (palowad to sowal)
Makatao finacadan
Tajialiyang tamdaw
Fangsuo tamdaw
Langqiao tamdaw
Xiaoliuqiu tamdaw
Taivoan finacadan (palowad to sowal) [7]
=== Ponka (文化) ===
Pa’atayan ngangan (姓氏)
Tadamaan ko pa’atayan ngangan no Pinpu finacadan, nawhani masaPayrangay to, saka palasawad hananay to ko tadapa’atayan ngangan ato pipangangan a rocok no Pinpu finacadan, mialaay to tono Payrangan a pa’atayan, midotoc to mikadadoedoedo no finacadan ato sangasaw a pihamon, adihay to ko nipicamol to no Payrang tamdaw, Ngangay tamdaw, roma naikoran to no kalalood mafolaway a Payrang ira aca ko kasasiroma no pa’atayan ngangan, onini pa’atayan ngangan ato pafelian a mikadadoedoedo no finacadan, malo no Pinpu finacadan no niyah pihamonan ko tadamaanay pidotocan[31].
Pafalian a pa’atayan ngangan: Pan
Roma pa’atayan ngangan: Chen, Liu, Huang, Dai, Lai.
Tadamaan pa’atayan ngangan: Bing, Yue, Bang, Yi, Ji, Yi, Li, Mao, Mao, Tong, Nian, Dong, Yan, Ai, He, Cheng, Mai, Hou, Biao, Hong, Shuang, Jiao, Feng, Shi, Zhang, Zhui, Chu, Nai, Wei, Du, Zhen, Yu, Jie, Zhao, Yong, Hu, Zhen, Xie, Mai, Zhang, Xi, Yong, Yi, Jie, Bei, Liu, Shui, Li, Gang, Kun, Zhuo, Ya, Tuo, Mi, Wu, Xin, Kang, Zhang, Chang, Shuang, Gan, Zhuang.
=== Lisin (祭祀) ===
Itini i ka’oripan to romi’ami’adan ko kaira no lisin no Pinpu finacadan, ano sowalen, patodongan no lisin oya serayan a kinaira ko nito’ongan, o pakayraan no pidemak o nikaira no to’asan a pingodo. Siikeden, malitoloay ko pita’ong no Pinpu finacadan to tato’asan:
Comikayay to’asan lisin, mararid ko itiraay tenokan no Taywan a Pazeh finacadan, Papora finacadan,Taokas finacadan, pangangan no lisin itiyaay a lisin a kacomikayan ko todong, mahaenay a lisin roma matiyaay no kaemangay licekah kakomodan sakaira.
Katimolay Siraya finacadan, Makatao finacadan a to’asan lisin oya koreng ko todong tireng no to’asan a mita’ong, matiniay a pita’ong a lekakawa ato ’okak no to’asan pita’ong. Nika ngataay a Taivoan finacadan caay pita’ong to koreng, caay paso’elin t okaitira no to’asan i koreng, o paso’elinan tato’asan itiraay i kapolongan pita’omngan ko pipasayraan mipacakat to kawas.
Ka’amisan no Taywan a Pinpu finacadan Ketagalan finacadan, Kavalan finacadan ano eca Luilang finacadan, pita’ong to to’asan awaay ko todong kaitiraan a mita’ong.
=== Palowasd to serayan (文化復振) ===
Nawhani masaso’otay to ko kacacofel to Payrang, o lakakawa no Pinpu finacadan, sowal to ko kalaswadan. Aniniay hakasi ato teloc no Pinpu finacadan misa’icelay, mikadkad mikilim to lekakawa ato sowal no niyah. Oya Kavalan finacadan mahamon to no Conghuaminko a sifo, palao cecay no finacadan yincuminco no Taywan, oya Siraya finacadan o nano Taynansi a telekan a cecay finawlan a yincumin, itiraay Kompo no Kalingko a Taivoan finacadan, Makatao finacadan, Siraya finacadan o setekan no kofa a yincuminco, nanay masarocod ko pihayda no takarawan sifo no Conghuaminko a mihaydaan.
O Pinpu yincumin a Ketagalan finacadan, Pazih finacadan, Kahawu finacadan, Makatao finacadan, Hoanya finacadan, Papora finacadan, Taokas finacadan a kasafinacadan, nai 1990 miheca miteka palowad to kacingangan onto no Pinpu, mingitangit pihamon no sifo to sakacingangan to yincuminco a Pinpu finacadan[32].
O congtong ci Tsai Ingwen nai 2016 miheca 8 folad 1 romi’ad yicuminco romi’ad pasiyincuminco a mili’ay, miketon mipangalat kacitodong no lekakawa, o kacingangan no Pinpu finacadan citodong to sakacisalongoc ato sakatadamaan. Tangasa i 2016 miheca 10 folad 7 romi’ad misetek k oSincenyin misalof to kacingangan to yincumin, pa’ayaw fa’elohay pihayda t oPinpu finacadan o “Pinpu yincumin” [33], saan i 2017 miheca 8 folad 17 romi’ad mihayda to nipifalic a lalowadan no rikec[34].
=== Finawlan ato kaliposak (人口與分佈) ===
O todong no Pinpu finacadan no Taywan a pipolong to tamdaw, sa’ayaway manengneng to no Netherland pikowan a pipalita to kika, o pisa’osi salongan 4 tangasa 6 ’ofadan itiya. Oya Makatao finacadan itini i Fongsan faloay niyaro’ mata’elifay ko ’ofadan satata’akay finacadan, saka tosa ’alomanay o itiniay i Tansui cepo’ a Kavalan finacadan[35]. O halafinay pikowan no Mancin mapalaPayrang to, pikowan to no Dipong kinapinapinaay mipalita, salongan i 4 tangasa 6 ’ofadan ko ka’aloman[36].
I 1915 miheca a pipalitaan pahapinang, o Pinpu finacadan tamdaw o i Akao sakowan (aniniay Takaosi, Pintong sa’etal) ko sa’alomanay, makilatosaay no maecakay Fan finacadan ko tamdaw, saheto o aniniay Makatao ato Taivoan pa’atayan a finawlan. Kadadoedo o Taynan sakowan, Nanto sakowan, Kalingko sakowan, macalap ko 30% Pinpu finacadan tamdaw. Manengneng to itiniay tenokan ka’amisay sa’etal no Taywan, dengan o Yilan, Nanto i, kaitiraan no Pinpu finacadan caay toka’aloman[37].
{| class="wikitable"
| valign="top" |1905 miheca
| valign="top" |1915 miheca
| valign="top" |1920 miheca
| valign="top" |1925 miheca
| valign="top" |1930 miheca
| valign="top" |1935 miheca
| valign="top" |1943 miheca
|-
| valign="top" |46,432
| valign="top" |47,676
| valign="top" |48,894
| valign="top" |51,009
| valign="top" |53,947
| valign="top" |57,812
| valign="top" |62,119
|}
{| class="wikitable"
| valign="top" |Kasasiiked no sakadademak
| valign="top" |1915 mihecaabn tamdaw no finacadan
| valign="top" |Polong no finacadan % i Taywan
|-
| valign="top" |
|47,676
|100%
|-
| valign="top" |Taypi sakowan
|884
|1.85%
|-
| valign="top" |Yilan sakowan
|2,240
|4.7%
|-
| valign="top" |Taoyin sakowan
|438
|0.92%
|-
| valign="top" |Sinco sakowan
|1,939
|4.07%
|-
| valign="top" |Taycong sakowan
|589
|1.24%
|-
| valign="top" |Nanto sakowan
|5,338
|11.2%
|-
| valign="top" |Ciayi sakowan
|1,729
|3.63%
|-
| valign="top" |Taynan sakowan
|5,920
|12.54%
|-
| valign="top" |Akao sakowan
|21,697
|45.51%
|-
| valign="top" |Posong sakowan
|2,318
|4.86%
|-
| valign="top" |Kalingko sakowan
|4,584
|9.61%
|-
| valign="top" |Penho sakowan
|0
|0%
|}
Midotoc to no Taisho 14 miheca (1925) ato Showa 10 miheca (1935) a pipalita no kitakit, sakowannay to Pinpu finacadan tamdaw ato %. 1925 mihecaan pipalita no kitakit o “maecakay” sanay ho ko sowal a pitahidang.
{| class="wikitable"
| valign="top" |Kasa’etal no pikowan
| valign="top" |1925 mihecaan kapolongan no tamdaw
| valign="top" |1925 maecakay tamdaw
| valign="top" |1925 miheca micalapay tamdaw %
| valign="top" |1935 polong no tamdaw
| valign="top" |1935 Pinpu finacadan tamdaw
| valign="top" |1935 miheca polong tamdaw %
|-
| valign="top" |Polong no Taywan
|3,993,408
|51,009
|1.3%
|5,212,426
|57,812
|1.1%
|-
| valign="top" |Taypi sakowan
|814,778
|2,622
|0.3%
|1,024,546
|2,358
|0.2%
|-
| valign="top" |Sinco sakowan
|597,576
|2,460
|0.4%
|712,309
|2,551
|0.4%
|-
| valign="top" |Taycong sakowan
|865,829
|6,519
|0.8%
|1,162,247
|7,210
|0.6%
|-
| valign="top" |Taynan sakowan
|1,029,361
|8,177
|0.8%
|1,332,187
|9,422
|0.7%
|-
| valign="top" |Takao sakowan
|584,259
|23,319
|4.0%
|732,819
|26,562
|3.6%
|-
| valign="top" |Posong sakowan
|42,671
|2,804
|6.6%
|70,710
|3,700
|5.2%
|-
| valign="top" |Kalingko sakowan
|58,934
|5,108
|8.7%
|111,497
|6,009
|5.4%
|}
Midotoc to Showa 10 (1935) mihecaan pipalita no kitakit, saka 1 sakowan ato saka 2 sakowan sa’etal Pinpu finacadan tamdaw ato %. Halo salongan saka 3 sakowan ato saka 4 sakowan kadademakan sa’etal (ano Pinpu finacadan tamdaw ira ko 100 tamdawan ano eca fafaeday no calap 5%):
Ikoray no kalaloodan awaayto ko pitoki sa’osi to Pinpu finacadan tamdaw. Pidotocan ni Lin Xiuche to kacomahad mo tamdaw, itira sa I 2000 mihecaan tamdaw no Pinpu finacadan i 10 ’ofad tangasa 20 ’ofad ko ka’aloman no tamdaw[38].
Midotoc to no Taynansi sakowa (2009[39]), Kompo no Kalingko sakowan (2013[40]), Takaosi (2009[41]), Pintong sakowan (2016[42]) a kasaniyaro’ a sifo kadadoedo mafohat “maecakay (Fan)” ko pipasinalit, tangasa 2018 mihecaan, o kasasikowan no niyaro’ makika to Pinpu finacadan a tamdaw:
{| class="wikitable"
| valign="top" |
| valign="top" |Siraya finacadan
| valign="top" |Taivoan finacadan
| valign="top" |Makatao finacadan
| valign="top" |Roma/caayay ka sapinang finacadan
| valign="top" |Polongan
|-
| valign="top" |Taynansi
| valign="top" |11,830
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |11,830
|-
| valign="top" |Takaosi
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |14,099
| valign="top" |14,099
|-
| valign="top" |Pintungsien
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |1,803
| valign="top" |205
| valign="top" |2,008
|-
| valign="top" |Kompo kalingko
| valign="top" |1,000
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |-
| valign="top" |1,000
|-
| valign="top" |Polongan
| valign="top" |12,937
| valign="top" |129
| valign="top" |1,803
| valign="top" |14,304
| valign="top" |28,937
|}
=== Pahapinangan (參見) ===
•Cisingkong
•Daduwangkuo
•Sinkang wenshu
•Pinpu tunting
•Tongfanci
•Alizu
•Taicu (Tato’asan pitooran)
•Kongsie (Yincuminco)
•Wangyi (Silaya finacadan)
•Taivoan dadaya lisin
•Cipisuasiao sacepo’
•Pitouyang patireng to tapang
•Longpen fosingkong
•Touse kongsie
•Payrang no Taywan
•Yincumin no Taywan
•Notimolan kalokanatal a finacadan sowal
•Yincuminco no Taywan
•Notimolan kalokanatal a sowalan i Taywan
•Caayay ho kasapinang finawlan no Taywan
•Sakacingangan onto no Pinpu finacadan
•Romi’ad no Yincuminco i Taywan
•Sowal no Pinpu
•Sapala Fan (Pinpu) finacadan
=== Pinengnengan (參考資料) ===
1.東アジア・ミクロネシア古写真資料画像データベース:写真番号 7042. 東京大學総合研究博物館.
2.行政院原住民委員會. [2020-05-21]. (原始內容存檔於2020-05-25).
3.段洪坤. 《阿立祖信仰研究》. 臺南市政府文化局. 2013年12月. <nowiki>ISBN 978-986-03-9416-0</nowiki>.
4.John Thomson. Illustrations of China and its People. 1873.
5.「平埔族」名詞淺說. 原住民族委員會. (原始內容存檔於2016-06-11).
6.年長的平埔族婦女 Old Pepohoan Women, La-lung, Formosa. 高雄市立美術館. (原始內容存檔於2016-06-04).
7.臺灣閩南語常用詞辭典. 中華民國教育部. (原始內容存檔於2013-06-21).
8.詹素娟. 熟番身份論─以日本時期的身份登錄為中心 (PDF). 中央研究院台灣史研究所. 2008. (原始內容存檔 (PDF)於2016-10-12).
9.西拉雅族正名案 憲法法庭判原住民身分法違憲3年內應修法 (頁面存檔備份,存於網際網路檔案館),中央社,2022-10-28
10.鄭景雯. 循著湯姆生腳步 走訪近150年前早期台灣. 中央通訊社. 2020-12-19 [2022-10-11].
中央研究院平埔文化資訊網
11.臺灣原住民族與世界南島語系民族的關係 (頁面存檔備份,存於網際網路檔案館), 中華民國行政院原住民族委員會
12.李壬癸. 珍惜台灣南島語言. 台灣本鋪:前衛出版. 2010: 159–182. <nowiki>ISBN 978-957-801-635-4</nowiki>.
13.李壬癸. 新港文書研究. 中央研究院語言學研究所. 2010: 1–10. <nowiki>ISBN 978-986-02-3342-1</nowiki>.
14.胡家瑜. 大武壠平埔的衣飾收藏與刺繡工藝. 高雄市立歷史博物館. 2014: 2–10. <nowiki>ISBN 978-986-04-1415-8</nowiki>.
15.Tsuchida Shigeru, Yamada Yukihiro, Moriguchi Tsunekazu. Linguistic Materials of the Formosan Sinicized Populations I: Siraya and Basai. Department of Linguistics, The University of Tokyo: University of Tokyo. 1991: 8, 29.
16.劉益昌、顏廷伃. 臺灣史前史專論. 中央研究院、聯經出版公司. 2015: 258. <nowiki>ISBN 978-986-04-6324-8</nowiki>.
17.日光小林. 陳菊,我們也是原住民!小林村大武壠歌舞文化節籲早日正名. Mata Taiwan. 2016-04-12 [2016-06-16]. (原始內容存檔於2016-07-30).
18凃順從. 《南瀛公廨誌》. 臺南縣文化局. 2002年1月. <nowiki>ISBN 957-01-0250-0</nowiki>.
19.Tsuchida Shigeru, Yamada Yukihiro, Moriguchi Tsunekazu. Linguistic Materials of the Formosan Sinicized Populations I: Siraya and Basai. Department of Linguistics, The University of Tokyo: University of Tokyo. 1991: 8, 29.
20.Paul Jen-kuei, Li. 珍惜台灣南島語言. Taipei: Avanguard Publishing House. 2010: 139–208. <nowiki>ISBN 978-957-801-635-4</nowiki>.
21.臺灣原住民平埔族群百年分類史系列地圖. hqq~青刊社地圖工作室. 2009-08-06 [2018-01-10]. (原始內容存檔於2018-02-11).
22.林江義. 台東海岸加走灣馬卡道族的研究. Taipei: 國立政治大學民族研究所. 2004.
23.佟振國. 巴宰語不死 83歲嬤自編辭典. 自由時報. 2016年11月6日 [2019年1月17日]. (原始內容存檔於2019年1月17日).
24.吳象元. 聯合國列為「語言已失傳」?台灣巴宰族回應:致力於復興傳統但有繁衍危機. 關鍵評論網. 2015年9月18日 [2019年1月17日]. (原始內容存檔於2019年1月17日).
25.噶哈巫語復振. 噶哈巫語全球資訊網. [2019年1月17日].[永久失效連結]
26.原住民族青年陣線. 【認同我們的語言】#齊莉莎老師發言逐字稿 -原住民族青年陣線. 原住民族委員會. 2017年6月22日 [2019年1月17日]. (原始內容存檔於2021年8月16日).
27.林家鴻. 耆老全力搶救 經費需要支持. 台灣教會公報.
28.劉秋雲. 道卡斯族語復振的困難與展望. 原住民族文獻. 2013年12月, (12期) [2019-02-18]. (原始內容存檔於2019-02-19).
29.[1] (頁面存檔備份,存於網際網路檔案館)凱達格蘭族文化會議 今年著重巴賽語復振
中部平埔族群青年聯盟. 是不是平埔原住民該看DNA還是手臂那條線?3分鐘懶人包出爐,讓我們立刻尋根去!. Mata Taiwan. 2016年7月29日 [2017年10月1日]. (原始內容存檔於2017年10月1日).
30.〈數千平埔原住民上街頭 要求正名〉,2009年5月2日
31.〈政院:修正原住民身分法,正名平埔原住民身分 (頁面存檔備份,存於網際網路檔案館)〉,2016年10月7日
32.行政院會通過「原住民身分法」修正草案. [2019-12-25]. (原始內容存檔於2019-12-25).
33.存档副本. [2020-06-28]. (原始內容存檔於2020-06-29).
34.原住民族委員會全球資訊網. [2020-05-15]. (原始內容存檔於2020-05-25).
35.存档副本 (PDF). [2016-05-11]. (原始內容存檔 (PDF)於2016-10-12).
36.林修澈,〈平埔族的分佈與人口〉,收於:潘朝成、劉益昌、施正鋒合編,《臺灣平埔族》。臺北:前衛,2003,頁25-41。
37.臺南市各區族群人口統計-西拉雅人口最新登記數據(2009年1月至4月資料). 台南市政府原住民族事務委員會. 2021-04-19 [2021-04-19]. 原始內容存檔於2021-04-19.
38.呼應蔡英文平埔政策!花蓮富里首開「鄉定原民」先例,2年過去卻不滿百人登記是發生啥事呢?. Mata Taiwan. 2016-08-25 [2018-05-29]. (原始內容存檔於2018-11-06).
39.西拉雅平埔族註記、高市熟男266人.熟女207人. Kaohsiung City Government. 2016-09-13 [2018-05-29]. (原始內容存檔於2018-05-29).
40.部落大小聲節目 加蚋埔部落錄製平埔議題. TITV. 2017-11-10 [2018-05-29]. (原始內容存檔於2017-12-05).
=== Pacefadan (註釋) ===
1.化番指的是受清國政府掌控,但不用輸賦納徭的原住民,熟番則是完全受清國政府掌控差遣的原住民[3]:13。
2.除了過去學者的分類外,也有平埔族群原住民自己主張另成一族。例如原本歸類於巴宰族的牛眠山、守城、大湳、蜈蚣崙四莊居民主張他們是「噶哈巫族」[3]:15。
3.日治時期改作「蕃」。
4.例如,《噶瑪蘭廳志》(1851)就有「平埔番」一詞。
5.下分:巴賽(Basay)、雷朗(Luilang)、多囉美遠(Trobian)等3支
6.下分:道卡斯(Taokas)、巴布拉(Papora)、巴布薩(Babuza)、虎尾壟(Favorlan)等4支
按土田滋、李壬癸等語言學家的研究結果,現復振中的「西拉雅語」若以荷蘭人所留的《馬太福音》及《The Formulary of Christianity in Formosan Siraya Dialect》為基礎,則該語言應為「大滿語」。
=== Pinayaran misa’osi (延伸閱讀) ===
1.陳炎正編,1979,岸裡社史料集成。臺中:豐原一週雜誌社。
2.村上直次郎編,1995,新港文書。臺北:捷幼。
3.杜正勝,1998,景印解說番社采風圖。臺北:中央研究院歷史語言研究所。
4.洪麗完,2002,臺灣中部平埔族群古文書研究與導讀:道卡斯族崩山八社與拍瀑拉族4社(3冊)。臺中縣豐原市:臺中縣立文化中心。
5.胡家瑜主編,1999,道卡斯新港社古文書。臺北:國立臺灣大學人類學系。
6.岸裡大社文書出版編輯委員會編輯,1988,國立臺灣大學藏岸裡大社文書(5冊)。臺北:國立臺灣大學。
7.劉澤民編著,2000,大肚社古文書。南投市:臺灣省文獻委員會。
8.劉澤民編著,2002,平埔百社古文書專輯。南投市:國史館臺灣文獻館。
9.劉澤民編著,2003,大甲東西社古文書(2冊)。南投市:臺灣文獻館。
10.劉澤民、陳文添、顏義芳編譯,2001,臺灣總督府檔案平埔族關係文獻選輯。南投市:臺灣省文獻委員會。
11.三田裕次藏,1988,臺灣古文書集,張炎憲編。臺北:南天。
12.謝繼昌主編,1999,凱達格蘭古文書。臺北:國立臺灣大學人類學系。
13.宜蘭縣立文化中心編,1994,宜蘭古文書·第壹輯。宜蘭:宜蘭縣立文化中心。
14.伊能嘉矩,1996,平埔族調查旅行:伊能嘉矩<臺灣通信>選集,楊南郡譯註。臺北:遠流。
15.曾振名、童元昭主編,1999,噶瑪蘭西拉雅古文書。臺北:國立臺灣大學人類學系。
16.張炎憲、王世慶、李季樺主編,1993,臺灣平埔族文獻資料選集:竹塹社(上、下)。臺北:中央研究院臺灣史田野研究室。
17.莊英章主編,1988,臺灣平埔族群研究書目彙編,潘英海、翁佳音、詹素娟編輯。臺北:中研院民族學研究所。
18.李壬癸,1996,臺灣平埔族群的種類及其相互關係,見張炎憲、李筱峰、戴寶村編,臺灣史論文精選(上),頁43-68。臺北:玉山社。
19.Tsuchida, Shigeru. 1985. Kulon: Yet Another Austronesian Language in Taiwan? Bulletin of the Institute of Ethnology 60: 1-59.
20.伊能嘉矩,1904,臺灣蕃政志。臺北:臺灣總督府民政部殖產局。
21.伊能嘉矩、粟野傳之丞,1900,臺灣蕃人事情。臺北:臺灣總督府民政局文書課。
22.中央研究院平埔文化資訊網,nd, a,平埔族?平埔族群?,見平埔族群的基本認識[online]。臺北:中央研究院平埔文化資訊網。[引用於2004年11月3日]。全球資訊網網址:[2] (頁面存檔備份,存於網際網路檔案館)。
=== Papotalay calay (外部連結) ===
5rn8labu8q6oj4vymejux26r6650txy