ውክፔዲያ amwiki https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%8B%E1%8A%93%E1%8B%8D_%E1%8C%88%E1%8C%BD MediaWiki 1.45.0-wmf.4 first-letter ፋይል ልዩ ውይይት አባል አባል ውይይት ውክፔዲያ ውክፔዲያ ውይይት ስዕል ስዕል ውይይት መልዕክት መልዕክት ውይይት መለጠፊያ መለጠፊያ ውይይት እርዳታ እርዳታ ውይይት መደብ መደብ ውይይት በር በር ውይይት TimedText TimedText talk Module Module talk ጦር መሳሪያ 0 11602 385797 378308 2025-06-14T18:40:57Z Eyu07 37572 Created by translating the section "Types" from the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1294696525|Firearm]]" 385797 wikitext text/x-wiki [[File:USAS12shotgun4104.jpg|thumb|]] '''ጠመንጃ''' በ[[አማርኛ]] [[ሰዋስው]] ስም ነው። ነፍጥ ወይም ጦር መሳሪያ ማለት ነው። ቃሉ ጠብ (አምባጓሮ) መንጃ (ማቆሚያ) ከሚሉት ቃላት የተጣመረ ቃል ነው። ቃሉን ፕ/ር ጌታቸው ኃይሌ ስለ አባ ባህርይ የጻፉት መፅሃፍ ላይ ከቱርክ ቋንቋ የወሰድነው ነው ይላሉ። https://en.m.wiktionary.org/wiki/tabanca {{መዋቅር}} [[መደብ:ጠመንጃ]] == አይነቶች == ጠመንጃ ማለት አንድ ወይም ከዚያ በላይ ጥይቶችን በማስወንጨፍ በዒላማዎች ላይ ጉዳት የሚያደርስ ባለ አፈሙዝ የጦር መሣሪያ ነው። ጥይቶቹ የሚንቀሳቀሱት ኬሚካላዊ አጸግብሮት በሚያደርገው ከፍተኛ ሙቀት ሰጪ ቃጠሎ (ዲፍላግሬሽን) አማካኝነት በሚፈጠር፣ በፍጥነት የሚፈነዳ ከፍተኛ ግፊት ባለው ጋዝ ነው። በታሪክ ይህ ገፊ ጥቁር ባሩድ የነበረ ሲሆን፣ በአሁኑ ጊዜ ግን ጭስ አልባ ባሩድ ነው።<ref name="Cole">{{Cite book|url=https://www.amazon.com/dp/B0188S1QXU/|title=Association of Firearm Instructors – Glossary of Firearm Terms|date=November 19, 2016|publisher=Association of Firearm Instructors|access-date=April 29, 2017}}</ref> <ref name="Merriam-webster.com">{{Cite web|url=http://www.merriam-webster.com/dictionary/firearm|title=Merriam-Webster Dictionary, "Firearm"|publisher=Merriam-webster.com|date=2012-08-31}}</ref> በወታደራዊው ዘርፍ፣ የጦር መሣሪያዎች በእግረኛ ወታደሮች የመሸከም አቅማቸው ላይ ተመስርተው በከባድ እና በቀላል የጦር መሣሪያዎች ይመደባሉ። '''ቀላል የጦር መሣሪያዎች''' አንድ እግረኛ ወታደር በቀላሉ ሊሸከማቸው የሚችላቸው ናቸው፤ ሆኖም ለየውጊያ ብቃት ከአንድ በላይ ሰው (በቡድን የሚተኮሱ) መሆን ሊያስፈልጋቸው ይችላል። '''ከባድ የጦር መሣሪያዎች''' በእግር ለማጓጓዝ በጣም ግዙፍ እና ከባድ በመሆናቸው ወይም ከሚያመነጩት እርግጫ (recoil) አንጻር በጣም ያልተረጋጉ በመሆናቸው፣ በታክቲክ ደረጃ ተንቀሳቃሽና ጠቃሚ ለመሆን የመሣሪያ መደገፊያ (ለምሳሌ፦ ቋሚ ማስቀመጫ፣ ተሽከርካሪ ጋሪ፣ ተሽከርካሪ አውሮፕላን ወይም የውሃ ላይ መጓጓዣ) ድጋፍ ያስፈልጋቸዋል። '''ትናንሽ የጦር መሳሪያዎች''' ማለት አንድ ወታደር ብቻውን በቀላሉ ሊይዛቸውና ሊተኩስባቸው የሚችሉ ቀላል የጦር መሳሪያዎች ናቸው። እነዚህ መሳሪያዎች የሚተኩሱት እንደ ፈንጂ ያሉ ነገሮችን ሳይሆን ተራ ጥይቶችን ነው። እነዚህ መሳሪያዎች በሁለት ይከፈላሉ፦ በእጅ የሚያዙ ሽጉጦች እና ረጅም ጠመንጃዎች። * '''የእጅ ሽጉጦች ምሳሌ፦''' ፒስቶል እና ሪቮልቨር (ሽክርክሪት)። * '''የረጅም ጠመንጃዎች ምሳሌ፦''' ክላሽንኮቭ አይነት ጠመንጃዎች፣ የምንጃር ጠመንጃ (ሾትገን) እና መትረየስ። በዓለም ላይ ካሉ የጦር መሳሪያ አምራቾች መካከል ዋና ዋናዎቹ ብራውኒንግ፣ ሬሚንግተን፣ ኮልት፣ ሩገር፣ ስሚዝ ኤንድ ዌሰን፣ ሳቫጅ፣ ሞስበርግ (አሜሪካ)፤ ሄክለር እና ኮክ፣ ሲግ ሳወር፣ ዋልተር (ጀርመን)፤ ሲዜድዩቢ (ቼክ ሪፐብሊክ)፤ ግሎክ፣ ስቴር አርምስ (ኦስትሪያ)፤ ኤፍ ኤን ሄርስታል (ቤልጂየም)፤ በሬታ (ጣሊያን)፤ ኖሪንኮ (ቻይና)፤ እንዲሁም ሮስቴክ እና ክላሽንኮቭ (ሩሲያ) ናቸው። ቀደም ሲል ከነበሩት ታላላቅ አምራቾች መካከል ደግሞ ስፕሪንግፊልድ አርመሪ (አሜሪካ)፣ ሮያል ስሞል አርምስ ፋክተሪ (እንግሊዝ)፣ ማውዘር (ጀርመን)፣ ስቴር-ዳይምለር-ፑክ (ኦስትሪያ) እና በአርምስኮር ስር የሚገኘው ሮክ አይላንድ አርመሪ (ፊሊፒንስ) ይገኙበታል።  <sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''<nowiki><span title="This claim needs references to reliable sources. (July 2020)">መጥቀስ ያስፈልጋል</span></nowiki>'' &#x5D;</sup> እ.ኤ.አ. በ2018 የወጣው የትናንሽ የጦር መሳሪያዎች ዳሰሳ (Small Arms Survey) ሪፖርት እንዳመለከተው፣ በዓለም ዙሪያ ከአንድ ቢሊዮን በላይ የጦር መሳሪያዎች የተሰራጩ ሲሆን ከእነዚህም ውስጥ 857 ሚሊዮን (85 በመቶ ገደማ) የሚሆኑት በሰላማዊ ሰዎች እጅ ይገኛሉ። የአሜሪካ ሰላማዊ ዜጎች ብቻቸውን 393 ሚሊዮን (ከዓለም አቀፉ የሲቪሎች የጦር መሳሪያ ድርሻ 46 በመቶ ገደማ) ይይዛሉ። ይህ አሃዝ "ለእያንዳንዱ 100 ነዋሪዎች 120.5 የጦር መሳሪያዎች" መኖሩን ያመለክታል። የዓለም የጦር ኃይሎች 133 ሚሊዮን (ከዓለም አቀፉ አጠቃላይ የጦር መሳሪያዎች 13 በመቶ ገደማ) ይቆጣጠራሉ። ከዚህም ውስጥ ከ43 በመቶ በላይ የሚሆኑት የሁለት ሀገራት ናቸው፦ የሩሲያ ፌዴሬሽን (30.3 ሚሊዮን) እና ቻይና (27.5 ሚሊዮን)። የሕግ አስከባሪ ተቋማት 23 ሚሊዮን (2 በመቶ ገደማ) የሚሆኑትን የዓለም አቀፉን አጠቃላይ የትናንሽ የጦር መሣሪያዎች ይቆጣጠራሉ። c0q6qhe3zrz4b0pfn27w98g3e3r2m4r 385798 385797 2025-06-14T18:50:36Z Eyu07 37572 Eyu07 moved page [[ጠመንጃ]] to [[ጦር መሳሪያ]]: Misspelled title: ጠመንጃ is rifle not firearm 385797 wikitext text/x-wiki [[File:USAS12shotgun4104.jpg|thumb|]] '''ጠመንጃ''' በ[[አማርኛ]] [[ሰዋስው]] ስም ነው። ነፍጥ ወይም ጦር መሳሪያ ማለት ነው። ቃሉ ጠብ (አምባጓሮ) መንጃ (ማቆሚያ) ከሚሉት ቃላት የተጣመረ ቃል ነው። ቃሉን ፕ/ር ጌታቸው ኃይሌ ስለ አባ ባህርይ የጻፉት መፅሃፍ ላይ ከቱርክ ቋንቋ የወሰድነው ነው ይላሉ። https://en.m.wiktionary.org/wiki/tabanca {{መዋቅር}} [[መደብ:ጠመንጃ]] == አይነቶች == ጠመንጃ ማለት አንድ ወይም ከዚያ በላይ ጥይቶችን በማስወንጨፍ በዒላማዎች ላይ ጉዳት የሚያደርስ ባለ አፈሙዝ የጦር መሣሪያ ነው። ጥይቶቹ የሚንቀሳቀሱት ኬሚካላዊ አጸግብሮት በሚያደርገው ከፍተኛ ሙቀት ሰጪ ቃጠሎ (ዲፍላግሬሽን) አማካኝነት በሚፈጠር፣ በፍጥነት የሚፈነዳ ከፍተኛ ግፊት ባለው ጋዝ ነው። በታሪክ ይህ ገፊ ጥቁር ባሩድ የነበረ ሲሆን፣ በአሁኑ ጊዜ ግን ጭስ አልባ ባሩድ ነው።<ref name="Cole">{{Cite book|url=https://www.amazon.com/dp/B0188S1QXU/|title=Association of Firearm Instructors – Glossary of Firearm Terms|date=November 19, 2016|publisher=Association of Firearm Instructors|access-date=April 29, 2017}}</ref> <ref name="Merriam-webster.com">{{Cite web|url=http://www.merriam-webster.com/dictionary/firearm|title=Merriam-Webster Dictionary, "Firearm"|publisher=Merriam-webster.com|date=2012-08-31}}</ref> በወታደራዊው ዘርፍ፣ የጦር መሣሪያዎች በእግረኛ ወታደሮች የመሸከም አቅማቸው ላይ ተመስርተው በከባድ እና በቀላል የጦር መሣሪያዎች ይመደባሉ። '''ቀላል የጦር መሣሪያዎች''' አንድ እግረኛ ወታደር በቀላሉ ሊሸከማቸው የሚችላቸው ናቸው፤ ሆኖም ለየውጊያ ብቃት ከአንድ በላይ ሰው (በቡድን የሚተኮሱ) መሆን ሊያስፈልጋቸው ይችላል። '''ከባድ የጦር መሣሪያዎች''' በእግር ለማጓጓዝ በጣም ግዙፍ እና ከባድ በመሆናቸው ወይም ከሚያመነጩት እርግጫ (recoil) አንጻር በጣም ያልተረጋጉ በመሆናቸው፣ በታክቲክ ደረጃ ተንቀሳቃሽና ጠቃሚ ለመሆን የመሣሪያ መደገፊያ (ለምሳሌ፦ ቋሚ ማስቀመጫ፣ ተሽከርካሪ ጋሪ፣ ተሽከርካሪ አውሮፕላን ወይም የውሃ ላይ መጓጓዣ) ድጋፍ ያስፈልጋቸዋል። '''ትናንሽ የጦር መሳሪያዎች''' ማለት አንድ ወታደር ብቻውን በቀላሉ ሊይዛቸውና ሊተኩስባቸው የሚችሉ ቀላል የጦር መሳሪያዎች ናቸው። እነዚህ መሳሪያዎች የሚተኩሱት እንደ ፈንጂ ያሉ ነገሮችን ሳይሆን ተራ ጥይቶችን ነው። እነዚህ መሳሪያዎች በሁለት ይከፈላሉ፦ በእጅ የሚያዙ ሽጉጦች እና ረጅም ጠመንጃዎች። * '''የእጅ ሽጉጦች ምሳሌ፦''' ፒስቶል እና ሪቮልቨር (ሽክርክሪት)። * '''የረጅም ጠመንጃዎች ምሳሌ፦''' ክላሽንኮቭ አይነት ጠመንጃዎች፣ የምንጃር ጠመንጃ (ሾትገን) እና መትረየስ። በዓለም ላይ ካሉ የጦር መሳሪያ አምራቾች መካከል ዋና ዋናዎቹ ብራውኒንግ፣ ሬሚንግተን፣ ኮልት፣ ሩገር፣ ስሚዝ ኤንድ ዌሰን፣ ሳቫጅ፣ ሞስበርግ (አሜሪካ)፤ ሄክለር እና ኮክ፣ ሲግ ሳወር፣ ዋልተር (ጀርመን)፤ ሲዜድዩቢ (ቼክ ሪፐብሊክ)፤ ግሎክ፣ ስቴር አርምስ (ኦስትሪያ)፤ ኤፍ ኤን ሄርስታል (ቤልጂየም)፤ በሬታ (ጣሊያን)፤ ኖሪንኮ (ቻይና)፤ እንዲሁም ሮስቴክ እና ክላሽንኮቭ (ሩሲያ) ናቸው። ቀደም ሲል ከነበሩት ታላላቅ አምራቾች መካከል ደግሞ ስፕሪንግፊልድ አርመሪ (አሜሪካ)፣ ሮያል ስሞል አርምስ ፋክተሪ (እንግሊዝ)፣ ማውዘር (ጀርመን)፣ ስቴር-ዳይምለር-ፑክ (ኦስትሪያ) እና በአርምስኮር ስር የሚገኘው ሮክ አይላንድ አርመሪ (ፊሊፒንስ) ይገኙበታል።  <sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''<nowiki><span title="This claim needs references to reliable sources. (July 2020)">መጥቀስ ያስፈልጋል</span></nowiki>'' &#x5D;</sup> እ.ኤ.አ. በ2018 የወጣው የትናንሽ የጦር መሳሪያዎች ዳሰሳ (Small Arms Survey) ሪፖርት እንዳመለከተው፣ በዓለም ዙሪያ ከአንድ ቢሊዮን በላይ የጦር መሳሪያዎች የተሰራጩ ሲሆን ከእነዚህም ውስጥ 857 ሚሊዮን (85 በመቶ ገደማ) የሚሆኑት በሰላማዊ ሰዎች እጅ ይገኛሉ። የአሜሪካ ሰላማዊ ዜጎች ብቻቸውን 393 ሚሊዮን (ከዓለም አቀፉ የሲቪሎች የጦር መሳሪያ ድርሻ 46 በመቶ ገደማ) ይይዛሉ። ይህ አሃዝ "ለእያንዳንዱ 100 ነዋሪዎች 120.5 የጦር መሳሪያዎች" መኖሩን ያመለክታል። የዓለም የጦር ኃይሎች 133 ሚሊዮን (ከዓለም አቀፉ አጠቃላይ የጦር መሳሪያዎች 13 በመቶ ገደማ) ይቆጣጠራሉ። ከዚህም ውስጥ ከ43 በመቶ በላይ የሚሆኑት የሁለት ሀገራት ናቸው፦ የሩሲያ ፌዴሬሽን (30.3 ሚሊዮን) እና ቻይና (27.5 ሚሊዮን)። የሕግ አስከባሪ ተቋማት 23 ሚሊዮን (2 በመቶ ገደማ) የሚሆኑትን የዓለም አቀፉን አጠቃላይ የትናንሽ የጦር መሣሪያዎች ይቆጣጠራሉ። c0q6qhe3zrz4b0pfn27w98g3e3r2m4r 385800 385798 2025-06-14T19:23:01Z Eyu07 37572 full rewrite 385800 wikitext text/x-wiki [[መደብ:ጠመንጃ]] [[ስዕል:AK-47 and SKS DD-ST-85-01268.jpg|thumb|439x439px|በምስሉ ላይ የሚታዩት ሁለቱ የጦር መሳሪያዎች የሶቭየት ህብረት የአሰራር ንድፍ ውጤቶች ናቸው። ከላይ የሚታየው ክላሽንኮቭ (AK-47) በአስተማማኝነቱና በቀላል አጠቃቀሙ በዓለም ዙሪያ ዝናን ሲያተርፍ፣ ከታች ያለው ኤስኬኤስ (SKS) ደግሞ ከፊል-አውቶማቲክ አቅሙና በትክክለኝነቱ ይታወቃል።]] '''ጦር መሳሪያ''' ማለት አፈሙዝ ያለው መሳሪያ አይነት ሲሆን፣ በውስጡ የያዘውን ጥይት በባሩድ ፈንጂ ኃይል ተጠቅሞ በከፍተኛ ፍጥነት የሚያስወነጭፍ ነው። የአሰራር መርሁ የተመሰረተው ባሩድ ሲቀጣጠል በሚፈጥረው ከፍተኛ የጋዝ ግፊት ላይ ነው፤ ይህ ግፊት ጥይቱን ከአፈሙዙ እንዲወጣ ያስገድደዋል። የመጀመሪያዎቹ የጦር መሳሪያዎች በ10ኛው ክፍለ ዘመን ቻይና ውስጥ የተሰሩ ሲሆን፣ ጥቁር ባሩድ እንደ ገፊ ኃይል ይጠቀሙ ነበር። ዘመናዊ የጦር መሳሪያዎች በአብዛኛው ጭስ አልባ ባሩድን ይጠቀማሉ እንዲሁም አብዛኛዎቹ (ከምንጃር ጠመንጃ በስተቀር) ስርስር አፈሙዝ አላቸው። ይህ ስርስር ጥይቱ በሚወነጨፍበት ጊዜ እንዲሽከረከር በማድረግ አቅጣጫውን ጠብቆ እንዲጓዝና ሩቅ ዒላማ በትክክል እንዲመታ ያስችለዋል። == የጦር መሳሪያዎች ምደባ == የጦር መሳሪያዎች በተለያዩ መስፈርቶች ይመደባሉ። ዋና ዋናዎቹ መስፈርቶች የሚከተሉት ናቸው፦ === በመጠን እና በአጠቃቀም === ይህ ምደባ የጦር መሳሪያዎቹን አንድ ወታደር በቀላሉ ሊሸከማቸው ይችላል ወይ የሚለው ላይ ይመሰረታል። * '''ቀላል የጦር መሳሪያዎች፦''' አንድ እግረኛ ወታደር ብቻውን በቀላሉ ሊሸከማቸውና ሊጠቀምባቸው የሚችሉ ናቸው። እነዚህም "ትናንሽ የጦር መሳሪያዎች" በመባል ይታወቃሉ። * '''ከባድ የጦር መሳሪያዎች፦''' በመጠን በጣም ግዙፍና ከባድ በመሆናቸው አንድ ሰው ብቻውን ሊሸከማቸው አይችልም። በሚተኩሱበት ጊዜ የሚያስከትሉት የመመለስ ኃይል (እርግጫ) ከፍተኛ ስለሆነ፣ ተንቀሳቃሽና ውጤታማ ለመሆን እንደ ተሽከርካሪ፣ ቋሚ ማስቀመጫ ወይም አውሮፕላን ያሉ ድጋፎችን ይፈልጋሉ። === በማቀባበያ === ይህ ምደባ አንድ መሳሪያ ጥይቶችን እንዴት ወደ አፈሙዙ እንደሚያስገባና እንደሚተኩስ ላይ ያተኩራል። * '''አንድባንድ የሚሰራ(ቁመህ ጠብቀኝ)፦''' ተጠቃሚው እያንዳንዱን ጥይት ከተኮሰ በኋላ ያገለገለውን ጥይት አስወጥቶ አዲስ ጥይት በእጅ ማስገባት አለበት። * '''ከፊል-አውቶማቲክ፦''' ቃታው አንድ ጊዜ ሲሳብ አንድ ጥይት ብቻ ይተኩሳል፣ ነገር ግን መሳሪያው በራሱ አዲስ ጥይት ወደ አፈሙዙ ያስገባል። * '''ሙሉ-አውቶማቲክ፦''' ተጠቃሚው ቃታውን እስካለቀቀ ድረስ መሳሪያው ያለማቋረጥ እሩምታ መተኮሱን ይቀጥላል። == ዋና ዋና የጦር መሳሪያ ዓይነቶች == === የእጅ ሽጉጦች === [[ስዕል:DesertEagle 50AE.jpg|thumb|356x356px|'''ዲዘርት ኢግል''' የእጅ ሽጉጥ : በዋናነት የሚታወቀው በመጠኑ ግዝፈትና እጅግ በጣም ኃይለኛ የሆኑ 50 '''ካሊበር''' ጥይቶችን የመተኮስ አቅሙ ነው።]] በአንድ እጅ ለመያዝና ለመተኮስ የተሰሩ አጫጭር የጦር መሳሪያዎች ናቸው። * '''ፒስቶል፦''' ጥይቶቹ በመጋዘን (ካዝና) ውስጥ ተደርድረው የሚቀመጡ ሲሆን፣ እያንዳንዱ ጥይት ከተተኮሰ በኋላ ቀጣዩ በራሱ ጊዜ ወደ መተኮሻው ቦታ ይገባል። * [[ስዕል:SVD Dragunov.jpg|thumb|471x471px|ኤስቪዲ ድራጉኖቭ : የሶቭየት ህብረት ውጤት የሆነው ይህ ከፊል-አውቶማቲክ ጠመንጃ፣ የእግረኛ ጦርን የውጊያ ርቀት ለማስፋት የተሰራ የአነጣጥሮ ተኳሽ ጠመንጃ ነው። ]]'''ሽክርክሪት ሽጉጥ (ሪቮልቨር)፦''' ጥይቶቹ በሚሽከረከር ከበሮ መሰል ክፍል ውስጥ ይቀመጣሉ። ቃታው ሲሳብ ከበሮው እየዞረ አዲስ ጥይት ወደ መተኮሻው ቦታ ያመጣል። === ረጅም የጦር መሳሪያዎች === በትከሻ ላይ ተደግፈው የሚተኮሱ እና ረጅም አፈሙዝ ያላቸው መሳሪያዎች ናቸው። * '''ጠመንጃ፦''' አፈሙዙ ውስጡ ስርስር ነው፤ ይህም ጥይቱ እየተሽከረከረ እንዲወጣ በማድረግ ርቀት ላይ ያለን ዒላማ በትክክል ለመምታት ያስችላል። * '''አነጣጥሮ ተኳሽ ጠመንጃ''' ''':-''' እነዚህ ጠመንጃዎች የተሰሩት ለረጅም ርቀት ተኩስ ከፍተኛ ትክክለኝነት እንዲኖራቸው ተደርገው ነው * '''የምንጃር ጠመንጃ:'''- ከሌሎች የጦር መሳሪያዎች የሚለየው ዋነኛ ባህሪው የአፈሙዙ ውስጣዊ ክፍል ልስልስ ያለ መሆኑ ነው።ይህ መሳሪያ የሚተኩሰው "የምንጃር ጥይት" ሲሆን፣ ይህ ጥይት በውስጡ በርካታ ትናንሽ የብረት ፍንጣሪዎችን (በአማርኛ '''ሽሮ''') በአንድ ላይ የያዘ ነው። እነዚህ "ሽሮዎች" ከአፈሙዙ ከወጡ በኋላ ስለሚበተኑ፣ በአጭር ርቀት ላይ ተንቀሳቃሽ ዒላማዎችን ለመምታት ከፍተኛ ውጤታማነት አላቸው። * '''ንዑስ-መትረየስ፦''' አነስተኛ እና ቀላል ሆኖ ነገር ግን እንደ መትረየስ በፍጥነት መተኮስ የሚችል መሳሪያ ነው። የሚጠቀመው የሽጉጥ ጥይቶችን ነው። * '''መትረየስ፦''' ለረጅም ጊዜ ያለማቋረጥ መተኮስ የሚችል፣ ሙሉ-አውቶማቲክ መሳሪያ ነው። ብዙውን ጊዜ በቡድን ድጋፍ ይፈልጋል። ---- == ዓለም አቀፍ አምራቾች እና ስርጭት == === ታዋቂ አምራቾች === በዓለም ላይ ካሉ የጦር መሳሪያ አምራቾች መካከል ዋና ዋናዎቹ ብራውኒንግ፣ ሬሚንግተን፣ ኮልት፣ ሩገር፣ ስሚዝ ኤንድ ዌሰን (አሜሪካ)፤ ሄክለር እና ኮክ፣ ዋልተር (ጀርመን)፤ ግሎክ (ኦስትሪያ)፤ በሬታ (ጣሊያን)፤ ኖሪንኮ (ቻይና)፤ እንዲሁም ክላሽንኮቭ (ሩሲያ) ናቸው። === የጦር መሳሪያዎች ስርጭት === እ.ኤ.አ. በ2018 የወጣ አንድ ጥናት እንዳመለከተው፣ በዓለም ዙሪያ ከአንድ ቢሊዮን በላይ የጦር መሳሪያዎች ይገኛሉ። * '''857 ሚሊዮን''' (85%) የሚሆኑት በሰላማዊ ሰዎች እጅ ይገኛሉ። ከዚህ ውስጥ 393 ሚሊዮኑ የአሜሪካ ዜጎች እጅ ላይ ነው። * '''133 ሚሊዮን''' (13%) የሚሆኑት በዓለም የጦር ኃይሎች ቁጥጥር ስር ናቸው። * '''23 ሚሊዮን''' (2%) የሚሆኑት በሕግ አስከባሪ ተቋማት እጅ ይገኛሉ። lqvvle8g904fig2drvs9yyb2mg7bnds ብርሃን 0 12795 385795 385788 2025-06-14T17:24:48Z 71.246.144.137 አንድ ለውጥ [[Special:Diff/385788|385788]] ከ[[Special:Contributions/Afaan oromoo guddisii|Afaan oromoo guddisii]] ([[User talk:Afaan oromoo guddisii|ውይይት]]) ገለበጠ language 385795 wikitext text/x-wiki [[ስዕል:Light_beams_in_smoke03.jpg|thumb|400px|right|የ[[ፀሐይ]] ብርሃን ጨረሮች ከምድር በሚተን የውሃ እንፋሎት እንደሚንፀባረቁና በዛፍ ቅርንጫፎች እንደሚሽሎኮለኩ]] '''ብርሃን''' ነገሮች በ[[ዓይን]] እንዲታዩ የሚያደርግ የተፈጥሮ [[ሞገድ]] ነው። የብርሃን ሞገድ ከኤሌክትሪክ እና ከመግነጢስ የተሰራ ስለሆነ ሞገዱ የ [[ኤሌክትሮመግነጢስ ጨረራ]] ይባላል። ይሁንና፣ የኤሌክትሮመግነጢስ ጨረራ ብርሃንን ብቻ ሳይሆን የብርሃንን ታናናሽና ታላላቅ ወንድሞች ሳይቀር ያፈልቃል። ከብርሃን ታናናሽ ወንድሞች፣ [[ራዲዮ ሞገድ|ሬዲዮ]]፣ [[ራዳር]] እና [[ታህታይ ቀይ]] ይገኙበታል። ታላላቅ ወንድሞቹ ቢባል፣ [[ላዕላይ ወይን ጠጅ]]፣ [[ኤክስ ጨረር|ኤክስ ሬይ]]፣ [[ጋማ ጨረር]] ይገኛሉ። እነዚህ የብርሃን ወንድሞች በተፈጥሯቸው ከብርሃን ጋር አንድ ቢሆኑም ፣ የሰው [[ዓይን]] ሊያያቸው ስለማይችል ብርሃን አይባሉም። ሆኖም ግን አንድ አንድ እንስሳት እነዚህን ሞገዶች መመልከት ይችላላሉ። ለምሳሌ ታህታይ ቀይ የሚባለው የብርሃን ታናሽ ወንድም፣ ለሰዎች እንደ ሙቀት ሆኖ ይሰማል። ለምሳሌ የፀሐይ መሞቅ ከምትተፋው የታህታይ ቀይ ጨረራ ይመነጫል። በበረሃ የሚንከላዎሱ እባቦች ይህን ሞገድ በአይናቸው መመልከት ስለሚችሉ፣ ሙቀት ያለውን ማንኛውንም ነገር በጭለማ ሳይቀር ማየት ይችላሉ። ንቦች በተቃራኒ፣ የሰው ልጅ እማያየውን [[ላዕላይ ወይን ጠጅ]] ሞገድ በዓይናቸው ማየት ስለሚችሉ፣ አበቦች ለንቦች ከሰው ልጅ የተለየ መልክና መልዕክት ያስተላልፋሉ። ብርሃን ሞገድ ብቻ ሳይሆን፣ እንደሌሎቹ ጨረራዎች የ[[ሞገድና እኑስ ሁለትዮሽ]]ተፈጥሮን አዋህዶ የያዘ ነው። ስለዚህና ስለመሳሰሉት መሰረታዊ የብርሃን ባህርያት የሚያጠናው የዕውቀት ዘርፍ [[ሥነ ብርሃን]] (ኦፕቲክስ) በመባል ይታወቃል። [[የተፈጥሮ ህግጋት ጥናት]] (ፊዚክስ) ምርምር ዋና ክፍል ነው። == የብርሃን ጸባዮች፣ ምንጮችና ፋይዳዎች == === የብርሃን ፍጥነት === <small>''[[የብርሃን ፍጥነት]]''</small><br /> ብርሃን በመቅጽበት ከአንድ ቦታ ወደ ሌላ ቦታ አይጓዝም። ይልቁኑ ብርሃን የሚጓዘው በከፍተኛ፣ ነገር ግን ውሱን [[ፍጥነት]] ነው። ለመጀመሪያ ጊዜ የብርሃንን ፍጥነት በተሳካ ሁኔታ የለካው [[ሮመር]] የተባለ የ[[ዴንማርክ]] ሰው ሲሆን ይህም በ1676 ዓ.ም. ነበር። ከርሱ በኋላ የተነሱ ሳይንቲስቶች፣ በተሻሻለ መንገድ ፍጥነቱን ለክተዋል። በአሁኑ ዘመን የሚሰራበት የብርሃን የ[[ኦና]] ውስጥ ፍጥነት 299,792,458 ሜትር በሰከንድ ነው<ref >[http://projecteuclid.org/DPubS/Repository/1.0/Disseminate?view=body&id=pdf_1&handle=euclid.ss/1009212817 Scientific Method, Statistical Method and the Speed of Light]''. Statistical Science 2000, Vol. 15, No. 3, 254–278</ref>። በሌላ አነጋገር አንድ የብርሃን ጨረር በያንዳንዷ ሰከንድ ወደ ሶስት መቶ ሚሊዮን [[ሜትር]] የሚጠጋ ርቀት ይጓዛል። ይህ የጠፈር ውስጥ ፍጥነት በ '''''c''''' ምልከት ሲወከል፣ ለ[[ተፈጥሮ ህግጋት ጥናት]] ከፍተኛ ፋይዳ ያለው የተፈጥሮ ቋሚ ቁጥር ነው። [[ስዕል:Speed of light from Earth to Moon.gif|thumb|center|600px|[[ቢጫ]]ው መስመር አንድ የብርሃን ጨረር ከ[[መሬት]] ተነስቶ [[ጨረቃ]] ለመድረስ ከመቅጽበት ሳይሆን 1.29 ሴኮንድ እንደሚወስድ በትክክል ያሳያል]] ብርሃን፣ ከኦና ወጥቶ በቁስ አካል ውስጥ (ለምሳሌ በአየር ውስጥ) ሲጓዝ ፍጥነቱ ይቀንሳል። የዚህ ቀስተኛ ፍጥነት መጠን በቁሱ [[ዳይኤሌክትሪክ]] ባህርይና በብርሃኑ [[አቅም]] ይወሰናል። ብርሃን ኦና ውስጥ ያለው ፍጥነት '''c'''በአንድ ቁስ ውስጥ ላለው ፍጥነቱ ሲካፈል ውጤቱ የዚያ ቁስ የ[[ስብራት ውድር]] ይባላል። በሒሳብ ቋንቋ ሲጻፍ፦ :<math>n = \frac{c}{v}</math> እዚህ ላይ n = የቁሱ የስብራት ውድር ሲሆን፣ v ደግሞ በቁሱ ውስጥ ያለው የብርሃን ፍጥነት ነው። === የብርሃን የጉዞ አቅጣጫ መ'''ቀ'''የር === ብርሃን በቀጥተኛ መንገድ እንደሚጓዝ ከጥንት ጀምሮ የታዎቀ ሃቅ ነው። ደግሞም የብርሃን ቀጥተኛ ጉዞ አልፎ አልፎ ሊስተጓጎል እንደሚችል ሌላው የሚታዎቅ ሃቅ ነው። ብርሃን የሚጓዝበትን አቅጣጫ በሦስት መንገዶች ይቀይራል፦ እነርሱም [[የብርሃን ነጸብራል|በመንጸባረቅ]]፣ [[የብርሃን ስብረት|በመሰበር]] እና [[የብርሃን መወላገድ|በመወላገድ]] ናቸው። [[ስዕል:Fényvisszaverődés.jpg|thumb|right|200 px|ብርሃን በመስታወት ሲንጸባረቅ። የብርሃኑን መግቢያ ማዕዘንና መውጫ ማዕዘን ያስተውሉ]] ==== መንጸባረቅ (ሪፍሌክሽን) ==== <small>''[[የብርሃን ነጸብራቅ]]''</small><br /> ብርሃን አንድ ቁስን ሲመታ የቁሱ አተሞች የተወሰነውን ብርሃን ውጠው የተቀረውን መልሰው በተለያየ አቅጣጫ ወደ ውጭ ይረጫሉ። ይህ ጉዳይ [[የብርሃን መበተን]] ይሰኛል። ቁስ ነገሮች የመታየታቸው ምስጢር ከዚህ የብርሃናዊ መፍካት አንጻር ነው። ከነዚህ ቁሶች በተለየ መልኩ፣ እንደ መስታውት ያሉ፣ ገጽታቸው ልስልስ የሆኑ አካላት፣ ብርሃን ከገጽታቸው ሲንጸባረቅ በሚነሳው የ[[ሞገድ መጠላለፍ]] ምክንያት አብዛኛው የሚፈካው ጨረራ እርስ በርሱ ይጣፋል። በዚህ መጠፋፋት ወቅት ጸንቶ የሚቀረው፣ ብርሃኑ በአረፈበት ማዕዘን ትክክል ተገልብጦ ያለው የሞገድ ስብስብ ብቻ ነው፣ ይኸውም [[የብርሃን ነፀብራቅ]] ይሰኛል። በሌላ አባባል፣ ብርሃን አንድ ገጽታ ላይ ሲያርፍ እና ሲንጸባረቅ በነጸብራቁና በመጤው ጨረር መካከል ያለው ማዕዘን ከሁለት እኩል ቦታ ይከፈላል፣ የሚያካፍላቸውም የገጽታው [[ቀጤ ነክ]] ነው። ከዚህ በተጨማሪ በ[[የብርሃን ስብረት|ብርሃን ስ'''ብ'''ረት]] አማካይነት ብርሃን ሊንጸባረቅ ይችላል። ይህ የሚሆነው አንድ የብርሃን ጨረር ያለበትን አካል ለማምለጥ ያለው ፍጥነት በቂ ሆኖ ሳይገኝ ሲቀር ነው። ጨረሩ የቁሱን ድንበር ከተወሰነ ማዕዘን በላይ በሆነ አቅጣጫ ሲመታ በጣም ከመሰበሩ የተነሳ ተመልሶ ወደ ቁሱ ይንጸባረቃል። ይህም [[አጠቃላይ ውስጣዊ ነጸብራቅ]] እሚባለው ነው። የ[[አልማዝ]] ፈርጦች መጭለቅለቅ ከዚህ የተነሳ ነው። ብርሃን በዘፈቀደ ሲንጸባረቅ [[የብርሃን መበተን|ተበተነ]]ይባላል። እንደ መስታዎት ነጸብራቅ አቅጣጫን የተከተለ ሳይሆን እንደ ግድግዳ መፍካት ወይንም እንደብርሃን ጸዳል በሚተን ውሃ ውስጥ መፍካት ነው። የ[[ሰማይ]] [[ሰማያዊ]] ቀለም የሚመነጨው ብርሃን በከባቢ አየር ስለሚበተን ነው። የ[[ደመና]] እና [[ወተት]] ነጭነት እንዲሁ ብርሃን በ[[ውሃ]] እና በ[[ካልሲየም]] ስለተበተነ ነው። [[ስዕል:Fénytörés.jpg|thumb|left|200 px|ብርሃን ከአየር ወደ ብርጭቆ ስባሪ ሲገባ መሰበሩን የሚያሳይ ተመክሮ። ከብርጭቆው ወደ አየር ሲመለስ አለመሰበሩ፣ የአየሩን ድንበር ገጽታ በቀጤ ነክ ስለሚሰነጥቅ ነው]] ==== ስብረት (ሬፍራክሽን) ==== <small>''[[የብርሃን ስብረት]]''</small><br /> [[የብርሃን ስብረት]] እምንለው የብርሃን ጨረር ካንድ ብርሃን አሳላፊ ወደ ሌላ አሳላፊ አካል ሲጓዝ የሚገጥመውን ፈጣን የአቅጣጫ መቀየር ሁኔታ ነው። ይህ የመጉበጥ ሁናቴ በ[[ስኔል ህግ]] እንዲህ ሲባል በሒሳብ ቋንቋ ይገለጻል፦ :<math>n_1\sin\theta_1 = n_2\sin\theta_2\ .</math> እዚህ ላይ <math>\theta_1</math> በብርሃኑ ጨረርና በአንደኛው ብርሃን አስተላላፊ አካል [[ቀጤ ነክ]] መካከል ያለውን [[ማዕዘን]] ሲዎክል <math>\theta_2</math> ደግሞ በሁለተኛው አካል ቀጤ ነክና በብርሃኑ ጨረር መካከል ያለውን ማዕዘን ይወክላል። n<sub>1</sub> እና n<sub>2</sub> የብርሃን አስተላላፊዎቹ የ[[ስብራት ውድር]] ናቸው፣ ''n'' = 1 ለ[[ጠፈር]] ሲሆን ''n'' > 1 ደግሞ ለማናቸው ብርሃን አስተላላፊና በከፊል አስተላላፊ ቁስ አካሎች የሚሆን ነው። አንድ ጨረር ከአንድ አካል ወጥቶ ወደሌላ አካል ሲገባ የጨረሩ [[የሞገድ ርዝመት]]ና [[የብርሃን ፍጥነት|ፍጥነት]] ይቀየራል። ሆኖም ግን [[ድግግሞሹ]] ባለበት ይጸናል። ያ ጨረር ለሚገባበት አካል ገላ [[ቀጤ ነክ]] ካልሆነ የሞገድ ርዝመቱ ወይም ፍጥነቱ መቀየር ብርሃኑ እንዲጎብጥ ወይም አቅጣጭ እንዲቀይር ያደርገዋል። አንድ መኪና አንድ ጎን ጎማዎቹ ቀጥ ቢሉና ሌሎች ጎን ጎማዎቹ ቢሽከረከሩ ሳይወድ በግድ እንደሚታጠፍ ነው። የብርሃን አቅጣጫ መቀየር የብርሃን ስብረት በመባል ይታወቃል። የተለያዩ የብርሃን [[ቀለም|ቀለማት]] እኩል አይሰበሩም። [[ቀይ]] ብርሃን ቀስ ብሎ ሲሰበር [[ወይን ጸጅ]] ደግሞ በከፍተኛ ሁናቴ ይሰበራል። ስለሆነም ከሁሉም ቀለም የተሰራ [[ነጭ]] ብርሃን በብርሃን ሰባሪ አካላት፣ ለምሳሌ [[ፕሪዝም]] ወይንም የ[[እስክርፒቶ]] ቀፎ ውስጥ ሲያልፍ ይበተንና ኅብረ ቀለማትን ይፈጥራል። የ[[ቀስተ ደመና]] መፈጠር ብርሃን በከባቢ አየር ባሉ የውሃ ሞለኪሎች መሰበር ምክንያት ነው። [[ስዕል:Diffraction through Pinhole.svg|right|thumb|140px| ብርሃን ትንሽ ቀዳዳ ውስጥ ሲያልፍ እንደሚወላገድ እሚያሳይ]] ==== መወላገድ (ዲፍራክሽን) ==== <small>''[[የብርሃን መወላገድ]]''</small><br /> [[ሞገድ|ሞገዶች]] እንቅፋት ወይም ጠባብ ክፍተት ሲያጋጥማቸው በእንቅፋቱ ዙርያ የመጠምዘም ባህርይ ያሳያሉ። ለምሳሌ ከአንድ ክፍል ሆኖ ከሌላ ክፍል የሚወራን ወሬ ማዳመጥ መቻሉ የድምጽ ሞገድ በግድግዳወችና በሮች ዙሪያ መጠማዘዝ በመቻሉ ነው። ከዚህ በተጻራሪ የዕለት ተለት ተመክሯችን እንደሚያረጋግጥልን ብርሃን በቀጥተኛ መንገድ እንደሚጓዝ ነው፣ ሰሆነም አንድ ክፍል ሆነን ሌላ ክፍል የሚሆነውን ማየት አንችልም። ነገር ግን በጥንቃቄ ስናስተውል ይሄ ሙሉ በሙሉ እውነት ሆኖ አናገኘውም። ለምሳሌ በጣም ስል የሆኑ ጠርዞች የሚያሳርፉትን ጥላ በጥንቃቄ ስንመረምር አንድ ወጥ ከመሆን ይልቅ በፈርጅ በፈርጁ የደመቀና የጨለመ ሆኖ እናገኛለን። ብርሃን በቀጥታ እሚጓዝ ከሆነ ለምን ይሄ ሆነ? አንድ ክፍል ሆነን ሌላ ክፍል የሚሆነውን የማናይበት ምክንያት የብርሃን ሞገድ ርዝመት ከድምጽ ሞገድ ርዝመት በጣም ስለሚያን የድምጽን ያህል መጠማዘዝ ስለማይችል ነው። ብርሃን ሁል ጊዜ በቀጥታ መንገድ አይጓዝም። ይልቁኑ የብርሃን ጨረር እንቅፋት ሲያጋጥመው ወይም ጠባብ ክፍተት ውስጥ ሲገባ ይጎብጣል። ይህ ኩነት [[የብርሃን መወላገድ]] ይሰኛል። በጠባብ ቀዳዳዎች አጮልቀን ስንመለከት ነገሮች ተንጋደው የሚታዩት ስለዚህ ምክንያት ነው። ከብርሃን መንጸባረቅና መሰበር ውጭ የብርሃንን አቅጣጫ የሚቀይረው ይሄ መወላገድ ነው። [[ስዕል:Ebohr1.svg|left|thumb|200px| [[ቶማስ ያንግ]] የ[[ብርሃን ውልግደት]]ን በሁለት በተሸነተሩ ካርዶች አማካይነት ለማሳየት ያደረገው ሙከራ። ይህ የያንግ [[ሙከራ]] ብርሃን ሞገድ እንዳለው ያረጋገጠ ነበር።]] === መጠላለፍ (ኢንተርፌረንስ) === <small>''[[የብርሃን መጠላለፍ]]''</small><br /> [[የብርሃን መጠላለፍ]] እንደማንኛውም [[ሞገድ]] መጠላለፍ ነው እንጂ ልዩ አይደለም። ለምሳሌ አንድ የረጋ ውሃ ላይ ሁለት ልጆች የተለያየ ቦታ ላይ ጠጠር ቢጥሉ፣ ከጠጠሮቹ እየከበቡ የሚሰፉት ሞገዶች የሚሰሩት መጠላለፍ አንድ ቦታ በሃይል እንዲጎብጡ፣ ሌላ ቦታ እንዲያንሱ እያደረገ ለአይን የሚስብ የመጠላለፍ ቅርጾች በውሃው ገጽታ ላይ ይሰራሉ። ብርሃንም እንዲህ አይነት የመጠላለፍ ባህርይ ያሳያል። ጉዳዩን በቀላሉ ለማየት የ[[ያንግን ሙከራ]] ማካሄድ ይረዳል። የያንግ ሙከራ ምንድን ነው፣ አንድ አይነት ቀለም ያለው ብርሃን አንድ በቀጭኑ የተሸነተረ ካርድ ላይ ይበራል። ከዚህ ሽንትር ካርድ ብርሃኑ [[የብርሃን መወላገድ|እየተወላገደ]] ይሄድና ሌላ ሁለት ቦታ ላይ የተሸነተረ ካርድ ላይ እንዲያርፍ ይደረጋል። ከኒህ ሁለት ሽንትሮች ያመለጠው ሁለት ጊዜ የተወላገደ ብርሃን ንጹህ ግድግዳ ላይ እንዲያርፍ ይደረጋል። የብርሃንን መጠላለፍ በደንብ በሚያሳይ መልኩ ይህ የሚያርፈው ብርሃን ብዙ ደማቅና ጨለማ ሸንተረሮች በግድግዳው ላይ ይፈጥራል። ከዚህ በተረፈ የብርሃን መጠላለፍ በተፈጥሮም እንዳለ ለማስተዋል ይቻልል። ለምሳሌ ሥሥ የዘይት ወይም ቤንዚን እድፍ በውሃ ላይ ተንጣሎ ሲገኝ የሚፈጥረው ኅብረ ቀለም ከብርሃን መጠላለፍ የሚመጣ ነው። የ[[ሲዲ]] ገጽታም ኅብረ ቀለም ማሳየቱ ብርሃን መጠላለፍ የሚመነጭ ነው። [[ስዕል:Animation polariseur 2.gif|right|thumb|200px| የብርሃን መዋልት]] === መዋልት (ፖላራይዜሽን) === <small>''[[የብርሃን ዋለታ|የብርሃን መዋልት]]''</small><br /> የብርሃን ሞገድ ልከ አንድን ገመደ ወደላይ ወደታች ስናደርግ እንደምናገኘው ሞገድ ነው። ማለት የሞገዱ ጉዞ ወደፊት ሲሆን ሞገዱ የሚርገበገበው ወደ ላይ-ወደ ታች ነው። ሞገዱ የሚርገበገብበት አቅጣጫ የሞገዱ ዋልታ ይሰኛል። የሞገዱ የጉዞ አቅጣጫና የሞገዱ ዋልታ አንድ ወጥ አይደሉም። ይልቁኑ ሞገዱ በአንድ አቅጣጫ እየተጓዘ እያለ የሞገዱ ዋልታ ሊቀየር ይችላል። ለምሳሌ የአንድ ሞገድ ዋልታ ወደ ላይ ወደታች ከሆነ፣ ይህን ቀይሮ ወ ጎንና ወደ ጎን ሊርገበገብ ይችላል። ይህ የብርሃን ባህርይ [[የብርሃን መዋለታ|መዋልት]] ይባላል። ጉዳዩን በገሃዱ አለም ማየት ይቻላል። ብዙ የ[[ፀሐይ መነጽር|ጸሐይ መነጽሮች]] የሚሰሩት ብርሃንን ዋልታ ከሚለዩ ንጥር ነገሮች ነው። ስለሆነም የመነጽሮቹ መስታወቶች የሚያሳልፉት ከነርሱ ዋልታ ጋር የሚስማማውን ክፍል ብቻ ነው። ስለዚህ ሁለት የጸሓይ መነጽሮችን በተለያየ ማዕዘን በማስቀመጥ ከአንዱ ያለፈውን የዋለታ ብርሃን በሌላው መነጽር እንደገና በማጥራት የተለያየ የብርሃን መጠን እንዲያልፍ ማድረግ ይቻላል። በርግጥ ሁለቱ መነጽሮች ደርቦ በማስቀመጥና አንዱን ከሌላው አንጻር በማዞር ከከፍተኛ ብርሃን እስከ ሙሉ በሙሉ ጨለማ እንዲያስተላልፉ ማድረግ ይቻላል። [[ስዕል:Wire-grid-polarizer.svg|right|thumb|200px| የመጀመሪያው ብርሃን አሳላፊ (መነጽር) እንዴት ዋልታቸው ከላይ ወደታች የሆኑ ብርሃኖችን ብቻ እንደሚያሳልፍ እና የተቀሩትን እንደሚያስቀር የሚያሳይ]] === የብርሃን ግፊት === ብርሃን በተጨባጭ ግፊት ማድረግ ይችላል። ይህን የሚያደርገው [[ፎቶን|ፎቶኖች]] የተሰኙት የብርሃን [[እኑስ|እኑሶች]] የቁስን ገጽታ በመደብደብ ግፊታቸውን በማሳረፍ ነው። የብርሃን ግፊት እሚለካው የአንድን ብርሃን ጨረር ሃይል ለብርሃን ፍጥነት በማካፈል ነው። የብርሃን ፍጥነት እጅግ ግዙፍ ስለሆነ ክብርሃን የሚገኘው ግፊት በጣም አንስተኛ ነው። ስለዚህ አንዲት ሳንቲም በብርሃን ለማንሳት 30 ቢሊዮን የ1 ዋት ሌዘር ፖይነተሮች በአንድ ላይ መሳተፍ አለባቸው፡፡ <ref>{{Citation|last=Tang|first=Hong X.|date=October 2009|title=May the Force of Light Be with You|periodical=IEEE Spectrum|pages=pp. 41{{ndash}}45|url=http://www.spectrum.ieee.org/semiconductors/devices/photonics-breakthrough-for-silicon-chips|accessdate=7 September 2010}}.</ref> የሆኖ ሆኖ የብርሃን ግፊት በናኖ ሜትር ደረጃ ባለው አንስተኛው አለም ውስጥ የማይናቅ ሚና ይቻወታል። ስለሆነም ጥቃቅን የናኖ ሜትር ማብሪያ ማጥፊያወችን በብርሃን ግፊት ለመቆጣጠር ጥናት ይካሄዳል<ref>See, for example, [http://www.eng.yale.edu/tanglab/research.htm nano-opto-mechanical systems research at Yale University].</ref>። === ብርሃንና የኬሚካል ፋይዳው === <small>''[[ፎቶኬሚስትሪ]]''</small><br /> አንድ አንድ ቅመሞች (ኬሚካልስ) ብርሃን ሲያርፍባቸው ጠባያቸው ይቀየራል። ግማሾቹ የብርሃኑን [[አቅም]] ገንዘብ በማድረግ ከፍተኛ አቅም ገዝተው ከሌላ ቁስ ጋር የኬሚካል ግንኙነት ያደርጋሉ፣ ገሚሶቹ ያላቸውን ግንኙነት አቋርጠው ለብቻቸው ይሆናሉ። [[የተክሎች ምግብ ዝግጅት]] (ፎቶ ሲንቴሲስ) ከዚህ ወገን ነው። እፅዋት የተለያዩ የ[[ስኳር]] አይነቶች የሚሰሩት ከ[[ውሃ]]፣ [[የተቃጠለ አየር]]ና ከብርሃን ነው። የሰው ልጅ ቆዳ እንዲሁ [[ቫይታሚን ዲ]] የሚፈጥረው የብርሃንን [[አቅም]] በመጠቀም ነው። [[ዓይን]]ም ብርሃንን የሚመለከተው ከአይን ውስጥ ያሉ ኬሚካሎችን በብርሃን የመቀየር ጠባይ በመጠቀም ነው። የ[[ፎቶ ፊልም]] እንዲሁ ከብርና-ናይትሮጅን ኬሚካል የተሰራ ሲሆን ብርሃን ሲያርፍበት ጠባዩን ስለሚቀያይር ፎቶ ለማንሳት ያስችላል። === የብርሃን ምንጮች === ብዙ [[የብርሃን ምንጮች]] በአለም ላይ ይገኛሉ። ብዙ ጊዜ የብርሃን ምንጮች በመ'''ጋል''' የፋሙ ነገሮች ናቸው። ማናቸውም ሙቀት ያላቸው ነገሮች የ[[ጥቁር አካል]] ጨረራ ያመነጫል። ለምሳሌ የ[[ፀሐይ]] አካል ገጽታ ሙቀት መጠን 6,000&nbsp;[[ኬልቪን]] ሲደሰርስ በዚህ ምክንያት ከገጽታው የሚመነጨው [[የፀሐይ ጨረራ]] ለአይን የሚታይ ብርሃንንም ይጨምራል<ref>{{Cite web |title=Archive copy |url=http://thulescientific.com/LYNCH%20%26%20Soffer%20OPN%201999.pdf |accessdate=2011-04-10 |archivedate=2010-07-05 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100705070506/http://thulescientific.com/LYNCH%20%26%20Soffer%20OPN%201999.pdf }}</ref>። ብስሌት እንደተደረሰበት ከፀሐይ ጨራራ ወደ 40% ይሚጠጋው በአይን የሚታይ ብርሃን ነው። በዚህ ትይዩ የቤት [[አምፑል]] ከሚወስደው [[የኤሌክትሪክ አቅም]] በብርሃን መልኩ የሚረጨው 10% ብቻ ነው፣ የተቀረውን ወደ [[ግለት]] ቀይሮ በ[[ታህታይ ቀይ]] ጨረራ ይረጫል። የሚግም የፋመ ብረትም ብርሃን ክሚያመነጩ ወገን ነው። መለስተኛ ሙቀት ያላቸው ነገሮች፣ ለምሳሌ የሰው ልጅ፣ ለአይን የማይታይ የ[[ጥቁር አካል]] ጨረራ በአካባቢው ይረጫል፣ ሆኖም ይሄ በ[[ታህታይ ቀይ]] ደረጃ ስለሆነ ለአይን አይታይም። ሙቀቱ እየጨመረ ሲሄድ ከታህታይ ቀይ የሞገድ ርዘመቱ ቀንሶ ወደ [[ቀይ]] ቀለም እያደላ ይሄዳል። የጋመው ቀይ የበለጠ ሲግል ወደ [[ነጭ]] ቀለም ይቀየርና ሙቀቱ እየባሰ ሲሄድ ወደ በጣም አጭር የሞገድ እርዝመተ እያደላ ይሄዳል፣ ይሄውም ወደ [[ሰማያዊ]] [[ቀለም]] መሆኑ ነው። ከዚህ ይብስ ከጋለ አንድኛውን ላይን ይሰወርና የ[[ላዕላይ ወይነ ጸጅ]] ጨረር ባህሪን ይይዛል። እኒህን ቀለማት በሚንቀለቀል [[እሳት]] ውስጥ የሚፍሙ [[ብረታ ብረት|ብረታ ብርቶችም]] ሊስተዋሉ ይችላሉ። [[አተም|አተሞች]] ብርሃንን አመንጭተው መርጨት ወይም ውጠው ማስቀረት ይችላሉ። ይህን እሚያረጉት እንዲሁ በደፈናው ሳይሆን ለጠባያቸው በሚስማማ [[አቅም]] ውስጥ ያለን ብርሃን ነው። ይህ ሲሆን አተሞቹ የ[[መርጨት መስመር]] በአተሞቹ ብትን ላይ እንዲፈጥር ያደርጋል። ሁለት አይነት የኤሌክትሮማግኔቲክ ምርጨት አለ። ፩ኛው [[ድንገተኛ መርጨት]] ሲባል ይህ አይነት ብርሃን በ[[ብርሃን ረጪ ዳዮድ]]፣ [[ጋዝ ርጭት]]፣ [[ኒዖን አምፑል]]፣ [[ሜርኩሪ አምፑል]]ና በ እሳት[[ነበልባል]] ለሚመነጨው ብርሃን ተጠያቂ ነው። ፪ኛው [[የተነሳሳ መርጨት]] ሲባል በ[[ሌዘር]] እና [[ሜዘር]] ለሚመነጨው ብርሃን ተጠያቂ ነው። [[ስዕል:Refraction-with-soda-straw.jpg|right|200px|thumb| የመጠጫው ቱቦ የታጠፈ መምስሉ ከርሱ የሚንጸባረቀው ብርሃን ከውሃው ወጥቶ አየር ውስጥ [[#ስብረት(ሬፍራክሽን)|ስለሚሰበር]] ነው]] የኤሌክትሪክ [[ቻርጅ]] ተሸካሚ አካላት (ለምሳሌ [[ኤሌክትሮን]] )፣ የሚጓዙበት ፍጥነት ሲቀንስ ጨረራ ይረጫሉ፣ በዚህ አኳኋን የምታይ ብርሃን ሊፈጥሩ ይችላሉ፡ [[ሳይክሎትሮን ጨራራ]]፣ [[ሲንክሮትሮን ጨራራ]] እና [[ብሬምስትራንግ ጨራራ]] የዚህ ምሳሌወች ናቸው። አንድ አንድ [[እኑስ|እኑሶች]] (ፓርቲክልስ) በቁስ አካል ውስጥ ከብርሃን ፍጥነት በላይ ከተጓዙ [[ቼርንኮቭ ጨረራ]] የተሰኘን በአይን ሊታይ የሚጭል ጨረር ይፈጥራሉ። አንድ አንድ ቅመሞች (ኬሚካሎች) ብርሃን የመፍጠር ችሎታ አላቸው። ህይወት ባላቸው ነገሮች፣ በተለይ በአንድ አንድ [[ትንኝ|ትንኞች]]፣ ዘንድ ብልጭ-ድርግም የሚል ብርሃን እንዲያመነጩ የሚያግዛቸው ይሄው ነው። አንድ አንድ ቁስ አካላት ከፍተኛ አቅም ባለው ጨረራ ሲደበደቡ የመጋምና የመፍካት ሁኔታ ያሳያሉ። ይህ ጉዳይ [[ፍሎሮሰንስ]] ይሰኛል፣ የ[[ሸምበቆ መብራት]] የዚህ አይነት ነው። ሌሎች ደግሞ ቶሎ ከመፍካት ይልቅ ቀስ ብለው ብርሃን መርጨት ያደርጋሉ፣ እኒህ [[ፎስፎረሰንስ]] ይሰኛል። [[ስዕል:Diffraction Halo at Sunset.jpg|right|200px|thumb| በዛፎች ቅርንጫፍ በተነሳ [[የብርሃን መወላገድ]] የተፈጠረ [[የቀስተ ደመና ክትረት]] (የቀስተ ደመና ክብ) ]] ፎስፎረሰንስ ቁሶች በጥቃቅን የአተም ንዑስ አካላት ሲደበደብ እንዲሁ ብርሃን ይሰጣል። በዚህ መንገድ ብርሃን ከሚሰጡት ውገን ፣ የ[[ቴሌቪዥን]]፣ [[ኮምፒውተር]] እና [[ካቶድ ጨረር ቱቦ]] ይገኙበታል። ከዚህ በተጨማሪ ሌሎች የብርሃን ማመንጫ መንገዶች አሉ ግን ከላይ የተጠቀሱት ዋና ዋናወቹ ናቸው። == <big>'''ለመሆኑ ብርሃን ምንድን ነው??'''</big> ስለብርሃን የተሰነዘሩ ኅልዮቶች በየዘመኑ == === ጥንታዊት ሕንድ === ከክርስቶስ ልደት በፊት በ6-5ኛ ክፍለ ዝመን የነበሩ ህንዶች ስለብርሃን ብዙ ተፈላስፈዋል። አንድ አንዶቹ ብርሃን ያልተቆራረጠ ነገር ነው ሲሉ ሌሎች ደግሞ የተቆራረጠ [[እኑስ]] ነገር ሲሆን ከከፍተኛ ፍጥነት ካላቸው የእሳት እኑሶች የሚፈጠር ነው ብለው አስፍረዋል። ሌሎች በተራቸው ብርሃን የ[[አቅም]] አይነት ነው ሲሉ የአሁኑን አይነት የ[[ፎቶን]] ግንዛቤ አስፍረዋል። === ጥንታዊት ግሪክ === ከክርስቶስ ልደት በፊት በ5ኛው ክፍለ ዝመን ይኖር የነበር [[ኢምፐዶክልስ]] እንዳስተማረ የሰው ልጅ አይን ከአራቱ [[ንጥረ ነገሮች]] ([[እሳት፣ አየር፣ መሬትና ውሃ]]) የተሰራ ሲሆን ጣዖቷ [[አፍሮዳይት]] የሰውን ልጅ እሳት በአይኑ ውስጥ እንዳቀጣጠለች፣ ስለዚህም የሰው ልጅ አይን የብርሃን ምንጭ እንደንበር አስተምሯል። ሆኖም የሰው ልጅ ማታ ላይ ስለማያይ ይህ አስተሳሰቡ እንደማያዋጣው በመገንዘብ በርግጥም የሰው ልጅ እሚያየው ከራሱ በሚያመነጨው ብርሃንና ከጸሃይ በሚያገኘው ጨረር ግንኙነት ነው ለማለት ችሏል። [[ዩክሊድ]] በበኩሉ የኢምፐዶክልስን ኅልዮት ጥያቄ ውስጥ በመጣል ብርሃን ከአይን ይመነጫል የሚለውን ሃሳብ አልተቀበለም። በተጨማሪ ብርሃን በቀጥተኛ መስመር እንደሚጓዝና ከገጽታ ላይ [[የብርሃን ነጸብራቅ|ሲንጸባረቅ]] የሚከተለውን የጂዎሜትሪ ህግ አስቀምጧል። [[ሉክሪተስ]] በበኩሉ ብርሃን የ[[እኑስ]] አካላት ውጤት ነው የሚለውን ሃሳብ አስተጋብቷል። ቶሎሚ ደግሞ ስለ [[ብርሃን መሳበር]] ጽፏል። <ref>{{Citation | title = Ptolemy's Theory of Visual Perception: An English Translation of the Optics with Introduction and Commentary | author = Ptolemy and A. Mark Smith | publisher = Diane Publishing | year = 1996 | page = 23 | isbn = 0-871-69862-5}}</ref> === አካላዊ ኅልዮት (ዘመናዊ) === ከጥንቶቹ በኋላ የአረቡ [[አል ሃዘን]]፣ ፈረንሳዩ [[ደካርት]] እንዲሁም እንግሊዙ [[ቤከን]] እርስ በርሳቸው በሂደት እየተተራረሙ የብርሃንን ምንነት ለማወቅ ሞክረዋል። ሆኖም [[ደካርት]] የብርሃንን ጸባይ በ[[አካላዊ]] መንገድ (ያለ መንፈሳዊ መንገድ) ለመግልጽ ስለቻለ የዘመናዊ የብርሃን ትምህርት አባት በመባል ይታወቃል። <ref>'Theories of light, from Descartes to Newton'' A. I. Sabra CUP Archive,1981 pg 48 ISBN 0-521-28436-8, 9780521284363''</ref> የዘመናዊው የብርሃን ኅልዮት ከሁለት የብርሃን ተፈጥሮ ደጋፊወች ቅራኔ ያደገ ነው። አንደኛው ወገን ብርሃን [[እኑስ]] (ጠጣር፣ ደቂቅ፣ ፓርቲክል) ነው ሲል፣ ሌላኛው ደግሞ ብርሃን [[ሞገድ]] (ዌቭ፣ ፈሳሽ ዓይነት፣ የማይቆራረጥ) ነው የሚል ነበር። ==== እኑስ ኅልዮት ==== እኑስ ስንል እዚህ ላይ '''ደቂቅ''' '''ጠጣር''' '''አንስተኛ ነገር''' እንደማለት ነው። ከነደካርት ቀጥሎ ከፍተኛውን እርምጃ ወደፊት የወሰደው [[ፒር ጋሲንዲ]] (1592–1655) ብርሃን በጣም ጥቃቅን እኑሶች ክምችት ነው በማለት አስረዳ። [[ኢሳቅ ኒውተን]] ገና በወጣትነቱ የጋሲንዲን ጥናት በማንበቡ እርሱም የብራሃንን እኑስነት መሰረት በማድረግ ጥናት አቅርቧል። ለዚህ ምክንያቱን ሲያቀርብ ሞገዶች፣ ለምሳሌ የድምጽ ሞገድ በቀጥታ ከመሄድ ይልቅ በእንቅፋት ዙሪያ መጓዝ ይችላሉ። ነገር ግን ብርሃን በቀጥታ እንጂ እንቅፋትን የመዞር ችሎታ የለውም። ኒውተን [[የብርሃን ነጸብራቅ]]ንና [[ጥላ]]ን በዚሁ ኅልዮቱ ለመግለጽ ችሏል። የ[[ብርሃን ስብረት]]ንም በተሳሳተ መልኩ በዚሁ ኅልዮቱ ገልጿል። ኢሳቅ ኒውተን በነበረው የገነነ ክብር ምክንያት 18ኛው ክፍለ ዘመን የርሱን የብርሃን እኑስ ኅልዮት በመከተል ተጠናቀቀ። ይሁንና በ19ኛው ክፍለ ዘመን ይህን አስተሳሰብ የሚቃወሙና የብርሃንን ሞገደኝነት የሚያስተምሩ ጥናቶች መታየት ጀመሩ። ==== ሞገዳዊ ኅልዮት ==== በኒውተን ዘመን የተነሱት [[ሮበርት ሁክ]] እና [[ክርስቲያን ሁይገንስ]] የብርሃንን ሞገዳዊነት የሚያስረግጡ ጥናቶችን አሳተመው ነበር። ነገር ግን ኒውተን ከነበረው ክብር አኳያ ብዙወች ችላ ብለዋቸው ነበር። የብርሃን ሞገዳዊ ኅልዮት ብርሃን ልክ እንደ [[ድምፅ]] እንደሚጠላለፍ የተነበየ ነበር። በ19ኛው ክፍለ ዘመን የተነሳው [[ቶማስ ያንግ]] ይህን ጉዳይ በሙከራ ለማሳየት ቻለ። በተረፈ እንደማንኛውም [[ተራማጅ ሞገድ]] እንደሚ[[ዋለታ|ዋልት]] በዚህ ወቅት በሙከራ ተረጋገጠ። ያንግ በዚህ ሳይወሰን [[ብርሃን ውልግደት|ብርሃን እንደሚወላገድ]] በ[[ሁለትዮሽ ሽንትር ካርድ]] ሙከራ ለማሳየት ቻለ። የተለያዩ [[ቀለም|ቀለማት]] መፈጠር ምክንያቱ በተለያዩት የብርሃን ሞገዶች ውስጥ ባለ የሞገድ ርዝመት ምክንያት እንደሆነ በጥናቱ አቀረበ። ይህ ሁሉ የብርሃንን ሞገዳዊነት ያጠናከረ ጥናትና የብርሃንን እኑስ አለመሆን ለጊዜው ሳይንቲስቶች ያሳመነ ነበር። [[ላዮናርድ ኦይለር]]፣ [[ኦግስቲን ፍሬስነል]]፣ [[ሲሞን ፖይሰን]] የብርሃንን ሞገድ የሂሳብ ቀመሮች ሊጠረጠር በማይችል ሁኔታ መሰረት ሰጡት። ፍሬስነል በ1821 የብርሃን ዋልታዊነት በ[[ሞገድ]] ኅልዮት ብቻና ብቻ የሚገለጽ እና እንዲሁም ብርሃን ተራማጅ ሞገድ እንጂ ፊት-ኋላ የሚል ሞገድ ቅንብር እንዳልሆነ በሂሳብ ቀመሩ ለማስረገጥ ቻለ። ይህ እንግዲህ የኒውተንን የእኑስ ኅልዮት ጥያቄ ውስጥ የጣለ ሂደት ነበር። እንደ ኒውተን ኅልዮት፣ የብርሃን ጨረር ከቀላል ነገር ወደ ጭፍግ (ዴንስ) ያለ ነገር ሲሻገር በ[[ግስበት]] ምክንያት ፍጥነቱ ይጨምራል። ሆኖም ግን [[ላዮን ፎካልት]] በ1850 ባደረገው ጥንቃቄ የተመላበት የፍጥነት ልኬት፣ ብርሃን እንዲያውም ጭፍግ ያለ አካል ውስጥ ሲጓዝ ቀስ እንደሚል አረጋገጠ<ref>{{Citation | title = Understanding Physics | author = David Cassidy, Gerald Holton, James Rutherford | publisher = Birkhäuser | year = 2002 | isbn = 0387987568 | url = http://books.google.com/?id=rpQo7f9F1xUC&pg=PA382 }}</ref> ። ይህ እንግዲህ የኒውተን እኑስ ኅልዮት ሙሉ በሙሎ እንዲጣልና የሞገድ ኅልዮቱ ተቀባይነት እንዲያገኝ ያደረገ ሁናቴ ነበር። የሞገድ ኅልዮት በራሱ ድክመት ነበረው። [[ድምጽ]] ከአንድ ቦታ ወደ ሌላ ለመጓዝ በመሃከሉ ሞግዱን ተሸካሚ አካል ያስፈልገዋል። ለምሳሌ አንድ ሰው በጠፈር ውስጥ ቢናገር በሌሎች አይሰማም ምክንያቱም የድምጹን ሞገድ የሚያስተላልፍ አየር የለምና። ልክ እንዲሁ ብርሃንን አስተላላፊ አካል ያስፈልጋል። ነገር ግን ብርሃን በባዶ [[ጠፈር]] ውስጥ ከፀሐይ መንጭቶ መሬት ይደርሳል። ስለሆነም የጥንቶቹ ሳይንቲስቶች ጠፈር ውስጥ የሚኖር [[ኤተር]] የተባለ በአይን የማይታይ ነገር ሞገዱን እንደሚያስተላልፍ መላ ምት አደርጉ። [[ስዕል:Onde_electromagnetique.svg|center|500px|thumb| በግራ የምናየው የ[[ኮረንቲናመግነጢስ ሞገድ]] ከጎን በኩል ሲታይ ሲሆን፣ በቀኝ በኩል የምናየው ደግሞ ይሄው ሞገድ ከፊት ለፊት ስናየው ነው። ቀዩ፣ [[የመግነጢስ መስክ]]ን ሲያመላክት፣ ሰማያዊ ደግሞ [[የኤሌክትሪክ መስክ]]ን ያመላክታል።]] ==== ኮረንቲና መግነጢስ (ኤሌክትሮማግኔቲክ) ኅልዮት ==== [[ስዕል:James Clerk Maxwell big.jpg|left|thumb|150px|[[ጄምስ ክልረክ ማክስዌል]]]] [[ሚካኤል ፋራዳይ]] በ1845 ዓ.ም. የብርሃንን ዋልታ በ[[መግነጢስ መስክ|መግነጢስ]] መቀየር እንደሚቻል አስተዋለ። <ref>Longair, Malcolm. ''Theoretical Concepts in Physics'' (2003) p. 87.</ref>። ይህ እንግዲህ ብርሃን ከ[[ኮረንቲ]]ና [[መግነጢስ]] ጋር ግንኙነት እንዳለው ያሳየ የመጀመሪያው መረጃ ነበር። ይሄው ፋራዳይ ከ2 አመት በኋላ ብርሃን በጣም ከፍተኛ [[ድግግሞሽ]] ያለው ኤሌክትሮመግነጢሳዊ ረብሻ እንደሆነ ጻፈ። በፋራዳይ ስራ ተመስጦ ቀጣዩን ጥናት ያካሄደው [[ጄምስ ክላርክ ማክስዌውል]] በ1862 ዓ.ም. ባወጣው ጥናቱ፣ የኤሌክትሮማግኔቲክ ሞገዶች (ማዕበሎች) አንዴ ከተፈጠሩ በኋላ ያለምንም እርዳታ በ[[ኅዋ]] ውስጥ በቋሚ [[ፍጥነት]] መጓዝ እንዲችሉ አሳየ። በሂሳብ ቀመሩ እንዳሰላ ይህ የኤሌክትሮመግነጢሳዊ ሞገድ ፍጥነት ሌሎች ሳይንቲስቶች በሙከራ ካገኙት የብርሃን ፍጥነት ጋር አንድ ሆነ። ከዚህ ተነስቶ፣ ማክስዌል፣ ብርሃን የ[[ኤሌክትሮማግኔቲክ ሞገድ]] እንደሆነ አስረዳ። በ1873ዓ.ም. ማክስዌል የብርሃንና የኤሌክትሮማግኔትን ባህርይ እንዲሁም የ[[መግነጢስ መስክ]]ንና የ[[ኤሌክትሪክ መስክ]]ን ጠባይ በሂሳብ ቀመር ግልጽ አድርጎ አስቀመጠ። [[ሄኔሪክ ኸርዝ]] በበኩሎ የማክስዌልን ሂሳብ በመጠቀም የ[[ራዲዮ ሞገድ]]ን ላብሯረተሩ ውስጥ በመፍጠርና በመጥለፍ እንዲሁም ልክ እንደ ብርሃን ሞገዶቹ የ[[ነጸብራቅ|መንጸባረቅ]]፣ [[መሳበር]]፣ [[መወላገድ]]ና [[መጠላለፍ]] ባህርያትን እንደሚያሳዩ በተጨባጭ በማረጋገጥ የብርሃንን ኤሌክትሮመግነጢሳዊ ሞገድነት ሙሉ በሙሉ አሳማኝ በሆነ መልኩ አረጋገጠ። በአውሁኑ ወቅት እንደሚታወቀው የኤሌክትሮመግነጢሳዊ ማዕበል ከ[[ኤሌክትሪክ]]ና [[መግነጢስ]]መስኮች የተሰራ ሲሆን እኒህ መስኮች እርስ በርሳቸው [[ቀጤ ነክ]] ናቸው። የማክስዌል ኅልዮትና የኸርዝ ሙከራወች [[ራዲዮ]]፣ [[ራዳር]]፣ [[ቴሌቪዥን]]፣ [[ገመድ አልባ ግንኙነት]] እንዲፈጠሩ አደርጉ። ==== ልዩ አንጻርዊ ኅልዮት ==== <small>''[[ልዩ አንጻርዊ ኅልዮት]]''</small><br /> [[ስዕል:Albert_Einstein_(Nobel).png|thumb|[[አልበርት አይንስታይን]] የ[[ልዩ አንጻራዊነት]] ደራሲ]] የሞገድ ኅልዮቱ በጣም የተሳካ ከመሆኑ የተነሳ አብዛኛውን የብርሃን እይታዊና ኤሌክትሮመግነጢሳዊ ባህርይ ለመተንተን ያስቻለ ነበር። ይህም የ19ኛው ክፍለ ዘመን [[ፊዚክስ]] ታላቁ ድል ተደርጎ ይቆጠራል። ነገር ግን በክፍለ ዘመኑ መዝጊያ ወራት ልዩ ልዩ፣ በሙከራ የተጋለጡ ተቃርኖወችና በኅልዮቱ አጥጋቢ ሁናቴ ሊተነተኑ የማይችሉ የብርሃን ክስተቶች ብቅ ማለት ጀመሩ። አንደኛውና ዋና እራስ ምታት የነበረው የ[[ብርሃን ፍጥነት]] ነበር። የጥንቱ ሳይንቲስት [[ጋሊልዮ ጋሊሊ]] እንዳስረዳ ማናቸውም [[ፍጥነት]] አንጻራዊ ነው። ስለሆነም አንድ ሰው የሚንቀሳቀስ መኪና ላይ ቢረማመድ ፍጥነቱ የርሱ የመራመድ ፍጥነት ሲደመር የመኪናው ፍጥነት ነው። ነገር ግን የ[[ማክስዌል]] ቀመር ያስረዳ እንደነበር የብርሃን ፍጥነት ምንጊዜም ቋሚና አንድ ነው። ለምሳሌ በሚነዳ መኪና ፊት ያሉ መብራቶች የሚያመነጩት ብርሃን ፍጥነት ከቆመ መኪና ብርሃን ጋር እኩል ነው። ይህ እንግዳ ውጤት በ[[ሚኬልሰን ሞርሌ ሙከራ]] የተረጋገጠ የውኑ አለም ባህርይ ነበር። በ1905 [[አልበርት አይንስታይን]] ይህን እንቆቅልሽ እስከፈታ ድረስ እንቆቅልሽ ሆኖ ቆይቶ ነብር። አይንስታይን እንዳስረዳ፣ [[ኅዋ]]ና [[ጊዜ]] ቋሚ ነገር ሳይሆኑ የሚለጠጡና የሚኮማተሩ ነገሮች ናቸው። ስለዚህ የ[[ብርሃን ፍጥነት]] (በጠፈር) ምንጊዜም ቋሚ የመሆኑ ምስጢር የኅዋና ጊዜ መኮማተር እንደሆነ አስረዳ። በዚያውም አይንስትያን ከዚይ በፊት የማይታወቀውን የ[[ግዝፈት]] እና የ[[አቅም]]ን ተመጣጣኘት በሚከተለው ቀመሩ አስረገጠ ፡ : <math>E = mc^2 \, </math> ማለቱ ''E'' [[አቅም]] ሲሆን፣ ''m'' [[የዕረፍት ግዝፈት]] እና ''c'' ደግሞ የ[[ብርሃን ፍጥነት]] በ[[ጠፈር]] ውስጥ ናቸው። === የእኑስ ኅልዮት እንደገና ማንሰራራት === በሙከራ ከተደረሰበት ሌላ እንግዳ ጠባይ በአሁኑ ዘመን [[የፎቶኤሌክትሪክ ተጽዕኖ]] የሚባለው የብርሃን ፀባይ ነበር። ብርሃን ከብረታ ብረቶች ገጽታ ጋር ሲገናኝ የገጽታውን [[ኤሌክትሮን|ኤሌክትሮኖች]] ከአተሞቻቸው በማፈናጠር [[የኤሌክትሪክ ጅረት]](ከረንት) እንዲፈጠር ያደርጋል። በጥንቃቄ በተደረጉ ሙከራወች መሰረት የተፈናጣሪወቹ ኤሌክትሮኖች [[አቅም]] በሚያርፍባቸው [[የብርሃን ድምቀት]] (ኢንተንስቲ) ሳይሆን የሚወሰነው በብርሃኑ [[ድግግሞሽ]] መጠን ነበር። እያንዳንዱ አይነት ብረታብረት ከተወሰነ የ[[ድግግሞሽ]] መጠን በታች ያለ ብርሃን ካረፈበት ከነጭርሱኑ ኤሌክትሮኖቹ አይንቀሳቀሱም (የፈለገ ብርሃኑ የደመቀ ቢሆንም)። እኒህ ተስተውሎወች (የሙከራ ውጤቶች) የብርሃንን የሞገድነት ተፈጥሮ የሚቃረኑ ነበሩ። ለብዙ አመታት ሳይንቲስቶች እኒህን ተቃርኖወች ከሞገድ ኅልዮት ጋር ለማስታረቅ ሞክረዋል፣ ነገር ግን አልተሳካላቸውም። [[አልበርት አይንስታይን]] በ1905 ዓ.ም. ለችግሩ መፍትሔ አቀረበ። ይህን ያደረገው የብርሃንን [[እኑስ]] ኅልዮት እንደገና እንዲንሰራራ በማድረግ ነበር። ሆኖም ግን ለ[[ሞገድ ኅልዮት]] እጅግ ብዙ መረጃ ስለነበር በመጀመሪያ የአይንስታይን መፍትሔ በዘመኑ በነበሩ ሳይንቲስቶች ዘንድ ተቀባይነት አልነበረውም። ነገር ግን የ [[የፎቶኤሌክትሪክ ተጽዕኖ]]ን የአይንስታን ትንታኔ በ[[በቂ]] ሁኔታ ስለገለጸ ቀስ በቀስ ተቀባይነትን አገኘ፣ ስለሆነም አይንትስታን ለዚህ ስራው የ[[ኖቤል ሽልማት]]ን አገኘ። ይህ የአንስታይን የፎቶኤሌክትሪክ ኅልዮት ለቀጣዩ የ[[ኳንተም ኅልዮት]] መሰረትና አሁን ተቀባይነት ላለው የብርሃን ሁለት ጸባይነት መሰረት የጣለ ነበር። === ኳንተም ኅልዮት === <small>''[[ኳንተም ኅልዮት]]''</small><br /> በ19ኛው ክፍለ ዘመን ከተደረጉ ሙከራወች የተነሳ ሌላ ቀውስ ተፈጠረ፣ ይኸውም የኤሌክትሮማግኔቲክ ኅልዮት በሚለውና በተጨባጭ ሙከራወች ውጤት መካከል የነበር ልዩነት ነው። ማናቸውም ሙቀት ያላቸው ቁሶች የ[[ሙቀት ጨረራ]] ይረጫሉ፣ ነገር ግን ጨረራቸው ያልተቆራረጠ አልነበርም። በ1900፣ [[ማክስ ፕላንክ]] የተሰኘው ጀርመናዊ ተማሪ የዚህን ጉዳይ ስረ መሰረት ለማወቅ ባደረገው ጥናት ማናቸውም ነገሮች ([[ጥቁር አካላት]]) ኤሌክትሮማግኔት ጨረራ የሚረጩት በ[[ጠጣር]] በጠጣር ቁርጥራጭ እንጂ በተቀጣጣይ እንደፈሳሽ አለነበረም። እኒህ ጠጣር የኤሌክትሮማግኔት ጨረራ ቁራጭ መሰረቶች [[ፎቶን]] ተባሉ። የሚይዙት ጠጣር ቁራጭ [[አቅም]] [[ኳንታ]] እንዲባል አንስታይን አሳወቀ። ፎቶን መባሉ በዚሁ ዘመን ኤሌክትሮኖች እና [[ፕሮቶን|ፕሮቶኖች]] የታወቁበት ዘመን ስለነበር ለመለየት ነበር። ፎቶን አቅም ''E'' ሲኖረው, መጠኑም ከአለው [[ድግግሞሽ]], ''f'',ጋር [[ቀጥተኛ ውድር]] አለው። በሒሳብ ሲቀመጥ : <math>E = hf = \frac{hc}{\lambda} \,\! </math> ማለቱ፦ ''h'' የ [[ፕላንክ ቋሚ ቁጥር]], <math>\lambda</math> [[የሞገድ ርዝመት]]፣ እና ''c'' ደግሞ [[የብርሃን ፍጥነት]] ናቸው። ልክ እንዲሁ፣ የፎቶን [[እንድርድሪት]] (ሞመንተም) ''p'' ከሞገዱ ድግግሞሽና ጋር ቀጥተኛ ውድር ሲኖረው ከ[[የሞገዱ ርዝመት]] ጋር ግን [[ተገልባጭ ውድር]] አለው። ወደሒሳብ ቋንቋ ሲተረጎም፦ : <math>p = { E \over c } = { hf \over c } = { h \over \lambda }. </math> ይሁንና ይህ የፕላንክ ጥናት የፎቶንን ጠጣር የሚመስል ባህርይ በአጥጋቢ ሁኔታ የገለጸ አልነበረም። === የእኑስ ሞገድ ሁለትዮሽ === የብርሃንን ተፈጥሮ የሚገልጸው የአሁኑ ዘመናዊ ኅልዮት በ[[አልበርት አይንስታይን]] የ[[ፎቶኤሌክትሪክ ተጽዕኖ]] ኅልዮትና በ[[ማክስ ፕላንክ]] የፎቶን ጥናት ላይ የተመሰረት ነው። የአይንስታን ትንታኔ በ[[እኑስ]]ነት ላይ ያተኮረ ሲሆን የፕላንክ ደግሞ በ[[ሞገድ]]ነት ላይ ያተኮረ ነበር። የዘመናዊው ኅልዮት እሚለው ብርሃን የ[[ሞገድ-እኑስ ሁለትዮሽ]] ተፈጥሮ አለው ይላል። ማለቱ ብርሃን፣ ሞገድም፣ እኑስም ነው። አይንስታይን እንዳስተማረ፡ የ[[ፎቶን]] [[አቅም]] ከፎቶኑ [[ድግግሞሽ]] ጋር ቀጥተኛ ውድር አለው ( ማለት ድግግሞሹ ሲበዛ፣ አቅሙም ይበዛል፣ ሲያንስ ያንሳል)። ይህ ሃልዮት ሲሰፋ ማናቸውም የአለም አካላት እኑስም ሞገድም ናቸው ብሎ ያስቀምጣል። ብርሃን ብቻ ሳይሆን፣ ማንኛውም ነገር የእኑስነቱን ወይም ደግሞ የሞገድነቱን ባህርይ ለይቶ ሊያወጣ የሚችል ሙከራ ሊካሄድበት ይችላል። አንድ ነገር [[ግዝፈት|ግዝፈቱ]] ትልቅ ከሆነ የእኑስነቱ ባህርይ ገኖ ይወጣል። ስለሆነም የአለምን ሞገዳዊነት በዘልማድ ለማወቅ አስቸጋሪ ነው። [[ሉዊ ደ ብሮይ]] በ1924 አፍረጥርጦ የ[[ኤሌክትሮን]]ን የእኑስና ሞገድ ሁለትዮሽ ፀባይን እስከተነተነ የሁለቱ ጸባይን የያዘ ብርሃን ብቻ ነው ብሎ ሳይንቲስቶች ያስቡ ነበር። የ[[ኤሌክትሮን]] ሞገዳዊ ባህርይ በ1927 ዓ.ም. በዳቪሰንና ገርመር በተጨባጭ ተመክሮ ተረጋገጠ። === ኳንተም ሥነ ኤሌክትሮ-እንቅስቃሴ (ኤሌክትሮዳይናሚክስ) === የኳንተም መካኒካል ኅልዮት በብርሃንና [[ኤሌክትሮማግኔቲካዊ ጨረራ]] ያለው አስተሳሰብ ቀስ በቀስ እየተቀየረ 1920ወቹ አልቀው 1930ዎቹ ተደግሙ። በ1940ወቹ ይህ ኅልዮት አብቦ አሁን የሚታወቀውን የ[[ኳንተም ኤለክትሮዳይናሚክስ]] (QED) ወይንም በሌላ ስሙ [[የኳንተም መስክ ኅልዮት]] ወለደ። ይህ አዲሱ ኅልዮት በብዙ ሙከራወች የተፈተነና ጸንቶ የቆመ ሲሆን በሌላ ጎን ስፋት ያላቸውን የተፈጥሮ ክስተቶች በአጥጋቢ ሁኔታ መተንተን የሚያስች ሆኖ እስካሁን ጸንቶ ይገኛል። ኳንተም ኤሌክትሮዲናሚክስን ያቋቋሙት ሳይንቲስቶች [[ሪቻርድ ፌይማን]]፣ [[ፍሪማን ዴይሰን]]፣ [[ጁሊያን ሽዊንገር]]፣ እና [[ሽን-ኢችሮ ቶሞናጋ]] ናቸው። ፌይማን፣ ሽዊንገር እና ቶሞናጋ የ1965 [[ኖቤል ሽልማት]] ስለዚህ ስራቸው አሸንፈዋል። == ማጣቀሻ == {{Reflist|30em}} [[መደብ:ብርሃን|*]] kw6cwl1epom07295hz6pu3a3pd6wbna ጠበንጃ 0 16111 385802 177893 2025-06-14T23:39:36Z Xqbot 2038 Bot: Fixing double redirect from [[ጠመንጃ]] to [[ጦር መሳሪያ]] 385802 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ጦር መሳሪያ]] s2x7ln586mhpdmylktxxqs65bw9h8zs ጠብ መንጃ 0 16820 385803 181365 2025-06-14T23:39:41Z Xqbot 2038 Bot: Fixing double redirect from [[ጠመንጃ]] to [[ጦር መሳሪያ]] 385803 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ጦር መሳሪያ]] s2x7ln586mhpdmylktxxqs65bw9h8zs መለጠፊያ:እንኳን ደህና መጡ 10 18553 385796 378080 2025-06-14T18:23:36Z Eyu07 37572 385796 wikitext text/x-wiki {| style="width:100%; background:#F2F5FD; border:1px solid #C7D0F8; font-size:127%; -moz-border-radius:1em; -webkit-border-radius:1em;border-radius:1em;" | valign="top" style="padding:12px 17px 5px 17px" | |class="fundologo" style="background-repeat:no-repeat; background-position: -10px 17px 40px -15px; width:100%; border:1px solid #a7d7f9; vertical-align:top; -moz-border-radius: 10px; -webkit-border-radius: 10px; border-radius:10px;" style="text-align:center; font-size:127%; padding: 12px 17px 0px 0px;font-weight:bold;" | <br/> <big>'''ወደ''' [[ውክፔዲያ|'''ውክፔዲያ''']] [[ውክፔዲያ:Welcome, newcomers!|'''እንኳን ደህና መጡ!''']] </big><br/>ማንኛውም ሰው ሊያዘጋጀው የሚችለው ነጻ መዝገበ እውቀት <br/>'''</font> '''''<small> ዛሬ [[{{CURRENTDAYNAME}}]]፣ [[{{ውክፔዲያ:የቀን መለወጫ/{{LY{{CURRENTDAY}}}}_{{Month{{CURRENTMONTH}}}}}}]] ቀን [[2016]] ዓ.ም. <br/>({{CURRENTDAY}} [[{{CURRENTMONTHNAME}}]], [[{{CURRENTYEAR}} እ.ኤ.አ.]]) ነዉ። '' </small> <!-- <div style="top:+0.2em; font-weight:100; font-size:105%;text-align:center; "> {{ማውጫ}} </div> </div> --><br/> |} 3xnxoi8ie0dnp7ya5ofg801agavfi73 ጠብመንጃ 0 46072 385804 331333 2025-06-14T23:39:46Z Xqbot 2038 Bot: Fixing double redirect from [[ጠመንጃ]] to [[ጦር መሳሪያ]] 385804 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ጦር መሳሪያ]] s2x7ln586mhpdmylktxxqs65bw9h8zs የኢንፎርሜሽን ሳይንስ 0 54141 385793 385789 2025-06-14T12:25:06Z InternetArchiveBot 35471 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 385793 wikitext text/x-wiki [[ስዕል:Bibliometrics definition.svg|thumb|426x426px]] '''የኢንፎርሜሽን ሳይንስ''' (የመረጃ ጥናቶች በመባልም ይታወቃል) በዋነኛነት በመተንተን፣ በመሰብሰብ፣ በመመደብ፣ በማታለል፣ በማከማቸት፣ በማንሳት፣ በመንቀሳቀስ፣ በማሰራጨት እና በ[[የመረጃ ኅብረተሠብ|መረጃ]] ጥበቃ ላይ የሚያተኩር የ[[ትምህርት]] መስክ ነው።[1] በመስክ ውስጥ እና ከውጪ ያሉ ባለሙያዎች የመረጃ ስርአቶችን የመፍጠር፣ የመተካት፣ የማሻሻል ወይም የመረዳት አላማ በሰዎች፣ በድርጅቶች እና በማናቸውም ነባር የመረጃ ስርዓቶች መካከል ካለው መስተጋብር በተጨማሪ በድርጅቶች ውስጥ የ[[እውቀት]] አተገባበር እና አጠቃቀም ያጠናል። ከታሪክ አኳያ [[የመረጃ ሳይንስ]] (ኢንፎርማቲክስ) ከ[[ኮምፒዩተር ሳይንስ]]፣ ከዳታ ሳይንስ፣ ከ[[ሥነ-ልቦና|ሥነ ልቦና፣]] ከ[[ቴክኖዎሎጂ|ቴክኖሎጂ]]፣ ከቤተመፃህፍት ሳይንስ፣ ከጤና አጠባበቅ እና ከስለላ ኤጀንሲዎች ጋር የተያያዘ ነው።[2] ሆኖም፣ የመረጃ ሳይንስ እንደ አርኪቫል ሳይንስ፣ የግንዛቤ ሳይንስ፣ [[ንግድ]]፣ [[ህግ]]፣ የቋንቋ ሳይንስ፣ ሙዚዮሎጂ፣ አስተዳደር፣ [[ሂሳብ]]፣ [[ፍልስፍና]]፣ የህዝብ ፖሊሲ ​​እና ማህበራዊ ሳይንሶች ያሉ የተለያዩ ዘርፎችን ያካትታል። == መሠረቶች == '''ወሰን እና ቅርብ''' የኢንፎርሜሽን ሳይንስ ችግሮችን ከሚመለከታቸው ባለድርሻ አካላት አንፃር በመረዳት መረጃን እና ሌሎች ቴክኖሎጂዎችን እንደ አስፈላጊነቱ በመተግበር ላይ ያተኩራል። በሌላ አገላለጽ፣ በዚያ ሥርዓት ውስጥ ካሉ የ[[ቴክኖሎጂ]] ክፍሎች ይልቅ በመጀመሪያ የስርዓት ችግሮችን ይፈታል ማለት ነው። በዚህ ረገድ አንድ ሰው የመረጃ ሳይንስን ለቴክኖሎጂ ቆራጥነት ምላሽ አድርጎ ማየት ይችላል, ቴክኖሎጂ "በራሱ ህጎች ያድጋል, የራሱን እምቅ ችሎታ የሚገነዘበው, በሚገኙ ቁሳዊ ሀብቶች እና በገንቢዎቹ ፈጠራ ብቻ የተገደበ ነው. ስለዚህ ሁሉንም ሌሎች የህብረተሰብ ስርአቶችን የሚቆጣጠር እና የሚያሰራጭ ራሱን የቻለ ስርዓት ተደርጎ ይወሰድ።"[3] '''ፍቺዎች''' የመጀመሪያው የታወቀው "የመረጃ ሳይንስ" ቃል አጠቃቀም በ1955 ነበር።[4] የኢንፎርሜሽን ሳይንስ ቀደምት ፍቺ (ወደ 1968 የአሜሪካ ሰነድ ኢንስቲትዩት እራሱን የአሜሪካ የመረጃ ሳይንስ እና ቴክኖሎጂ ማህበር ብሎ የሰየመበት አመት) እንዲህ ይላል። "የኢንፎርሜሽን ሳይንስ የመረጃ ባህሪ እና ባህሪን ፣ የመረጃ ፍሰትን የሚቆጣጠሩ ሀይሎችን እና የመረጃ አያያዝ ዘዴዎችን ለተመቻቸ ተደራሽነት እና አጠቃቀም የሚመረምር ዲሲፕሊን ነው ። አመጣጡን ፣ አሰባሰብን በሚመለከት የእውቀት አካልን ይመለከታል። አደረጃጀት፣ ማከማቻ፣ ሰርስሮ ማውጣት፣ አተረጓጎም፣ ማስተላለፍ፣ መለወጥ እና መረጃን መጠቀም ይህ በተፈጥሮም ሆነ በአርቴፊሻል ሲስተም ውስጥ ያሉ የመረጃ ውክልናዎች ትክክለኛነት፣ የተቀላጠፈ መልእክት ለማስተላለፍ ኮዶችን መጠቀም እና የመረጃ ማቀነባበሪያ መሳሪያዎችን እና ቴክኒኮችን ማጥናትን ያጠቃልላል። እንደ ኮምፒውተር እና የፕሮግራም አወጣጥ ስርዓታቸው፡ ከሂሳብ፣ ከሎጂክ፣ ከቋንቋ፣ ከስነ ልቦና፣ ከኮምፒዩተር ቴክኖሎጂ፣ ከኦፕሬሽን ምርምር፣ ከግራፊክ ጥበብ፣ ከግንኙነት፣ ከማኔጅመንት እና ከሌሎች ተመሳሳይ ዘርፎች የተገኘ እና ተያያዥነት ያለው ኢንተርዲሲፕሊናዊ ሳይንስ ነው። አፕሊኬሽኑን ሳይመለከት ጉዳዩን የሚጠይቅ ንጹህ የሳይንስ ክፍል እና አገልግሎቶችን እና ምርቶችን የሚያዳብር ተግባራዊ ሳይንስ አካል። (ቦርኮ 1968፣ ገጽ 3) [5] '''የመረጃ ፍልስፍና''' የመረጃ ፍልስፍና በ[[ስነ-ልቦና]]፣ በ[[ኮምፒውተር ሳይንስ]]፣ በኢንፎርሜሽን ቴክኖሎጂ እና በ[[ፍልስፍና]] መገናኛ ላይ የሚነሱ ፅንሰ-ሀሳባዊ ጉዳዮችን ያጠናል። ተለዋዋጭ ሁኔታዎችን ፣ አጠቃቀሙን እና ሳይንሶችን እንዲሁም የመረጃ-ንድፈ-ሀሳባዊ እና ስሌት ዘዴዎችን በፍልስፍና ችግሮቹ ላይ ማብራራት እና መተግበርን ጨምሮ የፅንሰ-ሀሳባዊ ተፈጥሮ እና የመረጃ መሰረታዊ መርሆችን መመርመርን ያጠቃልላል።[10] == ሙያዎች == '''የመረጃ ሳይንቲስት''' የኢንፎርሜሽን ሳይንቲስት ግለሰብ ነው፣ ብዙውን ጊዜ ተዛማጅነት ያለው የትምህርት አይነት ዲግሪ ወይም ከፍተኛ የትምህርት ደረጃ ያለው፣ በኢንዱስትሪ ውስጥ ላሉ ሳይንሳዊ እና ቴክኒካል ምርምር ሰራተኞች ወይም መምህራንን እና ተማሪዎችን በአካዳሚ ትምህርት የሚሰጥ መረጃ የሚሰጥ ነው። የኢንደስትሪው *የመረጃ ስፔሻሊስት/ሳይንቲስት* እና የአካዳሚክ መረጃ ርዕሰ ጉዳይ ስፔሻሊስት/ላይብረሪያን በአጠቃላይ ተመሳሳይ የርእሰ-ጉዳይ ዳራ ስልጠና አላቸው፣ነገር ግን የአካዳሚክ ቦታ ያዡ ሁለተኛ ዲግሪ (MLS/MI/MA in IS, e.g.) እንዲይዝ ይጠበቅበታል። ከርዕሰ ጉዳይ ማስተር በተጨማሪ በመረጃ እና በቤተመጻሕፍት ጥናቶች። ርዕሱ በኢንፎርሜሽን ሳይንስ ላይ ምርምር የሚያደርግ ግለሰብንም ይመለከታል። '''የስርዓት ተንታኝ''' የስርዓት ተንታኝ ለአንድ የተወሰነ ፍላጎት የመረጃ ስርዓቶችን በመፍጠር፣ በመንደፍ እና በማሻሻል ላይ ይሰራል። ብዙ ጊዜ የስርዓት ተንታኞች በድርጅቱ (ዎች) ውስጥ ቅልጥፍናን እና [[ምርታማነት]]ን ለማሻሻል ድርጅታዊ ሂደቶችን እና መረጃን የማግኘት ቴክኒኮችን ለመገምገም እና ለመተግበር ከአንድ ወይም ከዚያ በላይ ከሆኑ ንግዶች ጋር ይሰራሉ። '''የመረጃ ባለሙያ''' የመረጃ ባለሙያ ማለት መረጃን የሚጠብቅ፣ የሚያደራጅ እና የሚያሰራጭ ግለሰብ ነው። የመረጃ ባለሙያዎች የተቀዳ እውቀትን በማደራጀት እና በማንሳት የተካኑ ናቸው። በተለምዶ ሥራቸው ከሕትመት ዕቃዎች ጋር ነው, ነገር ግን እነዚህ ችሎታዎች በኤሌክትሮኒክስ, ምስላዊ, ኦዲዮ እና ዲጂታል ቁሳቁሶች እየጨመሩ መጥተዋል. የመረጃ ባለሙያዎች በተለያዩ የህዝብ፣ የግል፣ ለትርፍ ያልተቋቋሙ እና የትምህርት ተቋማት ውስጥ ይሰራሉ። የመረጃ ባለሙያዎችም በድርጅታዊ እና በኢንዱስትሪ ሁኔታዎች ውስጥ ሊገኙ ይችላሉ. የስርዓት ንድፍ እና ልማት እና የስርዓት ትንተና የሚያካትቱ ሚናዎችን ማከናወን። == ታሪክ == '''ቀደምት ጅምር''' የኢንፎርሜሽን ሳይንስ መረጃን መሰብሰብ፣ መመደብ፣ ማጭበርበር፣ ማከማቻ፣ ሰርስሮ ማውጣት እና ማሰራጨት በማጥናት የሰው ልጅ የ[[እውቀት]] ክምችት ውስጥ ነው። የመረጃ ትንተና የተካሄደው ቢያንስ በአሦር ኢምፓየር ዘመን ባሁኑ ጊዜ [[ቤተ መጻሕፍት]] እና መዛግብት በመባል የሚታወቁት የ[[ባህል]] ማስቀመጫዎች ብቅ እያሉ ነው።[14] በተቋም ደረጃ የኢንፎርሜሽን ሳይንስ በ19ኛው ክፍለ ዘመን ከሌሎች በርካታ የማህበራዊ ሳይንስ ዘርፎች ጋር ብቅ አለ። እንደ ሳይንስ ግን በሳይንስ [[ታሪክ]] ውስጥ ተቋማዊ ሥረ መሰረቱን ያገኘው በ1665 በሮያል ሶሳይቲ ([[ለንደን|ሎንዶን]]) የ[[ፍልስፍና]] ግብይቶች የመጀመሪያ እትሞችን ባጠቃላይ እንደ መጀመሪያው ሳይንሳዊ መጽሔት ከታተመ ጀምሮ ነው። የሳይንስ ተቋማዊነት በ [[18ኛው ምዕተ ዓመት|18 ኛው ክፍለ ዘመን]] ውስጥ ተከስቷል. እ.ኤ.አ. በ1731 [[ቤንጃሚን ፍራንክሊን]] በሕዝባዊ ዜጎች ቡድን ባለቤትነት የተያዘውን የ[[ፊላዴልፊያ]] ላይብረሪ ካምፓኒ አቋቋመ፣ እሱም በፍጥነት ከመጻሕፍት ግዛት አልፎ የሳይንሳዊ ሙከራ ማዕከል የሆነው እና የህዝብ ሳይንሳዊ ሙከራዎችን ያቀረበ።[15] ] ቤንጃሚን ፍራንክሊን በ[[ማሣቹሰትስ|ማሳቹሴትስ]] ከተማ ለሁሉም በነጻ እንዲገኝ ድምጽ የሰጠችውን የመፅሃፍ ስብስብ በ[[ማሣቹሰትስ|ማሳቹሴትስ]] ላይ ኢንቨስት አድርጓል።[16] አካዳሚ ደ ቺሩርጊያ ([[ፓሪስ]]) በ1736 የመጀመሪያው የ[[ሕክምና]] መጽሔት ተብሎ የሚታሰበውን Memoires pour les Chirurgiens አሳተመ። በሮያል ሶሳይቲ ([[ለንደን|ሎንዶን]]) ላይ የተቀረጸው የ[[አሜሪካ]] የፍልስፍና ማህበር በ1743 በ[[ፊላዴልፊያ|ፊላደልፊያ]] ተቋቋመ። እንደ ሌሎች በርካታ ሳይንሳዊ መጽሔቶች እና ማህበረሰቦች ተመስርተው፣ አሎይስ ሴኔፌልደር በ1796 በ[[ጀርመን]] ውስጥ በጅምላ ማተሚያ ስራ ላይ የሚውል የሊቶግራፊን ፅንሰ-ሀሳብ አዳብረዋል። == ማህበራዊ ሚዲያ በሰዎች እና በኢንዱስትሪ ላይ የሚያሳድረው ተጽዕኖ == የማህበራዊ ሚዲያ ኔትወርኮች ብዙ ጊዜ ወይም ባህላዊ የመረጃ ስርጭት መዳረሻ ላላቸው ሰዎች ክፍት የመረጃ አካባቢን ይሰጣሉ፣ "[26] የማህበራዊ ሚዲያ ውህደት እንደ የመዳረሻ ነጥብ ለተጠቃሚዎች እና አቅራቢዎች በጣም ጠቃሚ እና ሁለገብ ጠቃሚ መሳሪያ ነው። ሁሉም ዋና ዋና የዜና አቅራቢዎች ታይነት እና እንደ [[ፌስቡክ]] እና [[ትዊተር]] ባሉ አውታረ መረቦች በኩል የተመልካቾችን ስፋት ከፍ በማድረግ የመድረሻ ነጥብ አላቸው። በማህበራዊ ሚዲያ ሰዎች መረጃን በሚያውቁት ሰዎች ይመራሉ ወይም ይሰጣሉ። "በ...ይዘት ላይ ማጋራት፣ ላይክ እና አስተያየት የመስጠት" [28] መቻል ተደራሽነቱን ከባህላዊ ዘዴዎች የበለጠ እና ሰፊ ያደርገዋል። ሰዎች ከመረጃ ጋር መገናኘት ይወዳሉ፣ የሚያውቋቸውን ሰዎች በእውቀት ክበባቸው ውስጥ ማካተት ያስደስታቸዋል። በማህበራዊ ሚዲያ ማጋራት በጣም ተደማጭነት ስላለው አሳታሚዎች ስኬታማ ለመሆን ከፈለጉ "በጥሩ መጫወት" አለባቸው። ምንም እንኳን ሁለቱንም የተጠቃሚ መሰረት ተሞክሮዎች ለማሻሻል ብዙ ጊዜ ለአሳታሚዎች እና ፌስቡክ "አዲስ ይዘትን ማጋራት፣ ማስተዋወቅ እና ይፋ ማድረግ"[28] በጋራ ይጠቅማል። የብዙዎች አስተያየት ተጽእኖ ሊታሰብ በማይቻል መንገድ ሊሰራጭ ይችላል. ማህበራዊ ሚዲያ በቀላሉ ለመማር እና በመሳሪያዎች ተደራሽነት መስተጋብር ይፈቅዳል። ዎል ስትሪት ጆርናል በፌስቡክ በኩል መተግበሪያን ያቀርባል፣ እና ዋሽንግተን ፖስት አንድ እርምጃ ወደ ፊት ሄዶ በ6 ወራት ውስጥ በ19.5 ሚሊዮን ተጠቃሚዎች የወረደ ራሱን የቻለ ማህበራዊ መተግበሪያ ያቀርባል፣ መረጃ. == የምርምር ዘርፎች እና መተግበሪያዎች == የኢንፎርሜሽን ሳይንስ የሚመረምረው እና የሚያዳብርባቸው የሚከተሉት ዘርፎች ናቸው። '''የመረጃ ተደራሽነት''' የመረጃ ተደራሽነት የኢንፎርማቲክስ፣ የኢንፎርሜሽን ሳይንስ፣ የኢንፎርሜሽን ደህንነት፣ የቋንቋ ቴክኖሎጂ እና የ[[ኮምፒውተር ሳይንስ]] መገናኛ ላይ የምርምር መስክ ነው። የመረጃ ተደራሽነት [[ጥናት]] ዓላማዎች ብዙ እና ያልተጠቀሙ መረጃዎችን በራስ ሰር ማቀናበር እና የተጠቃሚዎችን ተደራሽነት ቀላል ማድረግ ነው። መብቶችን ስለመስጠት እና ያልተፈቀዱ ተጠቃሚዎችን መዳረሻ ስለመገደብስ? የተደራሽነት መጠን ለመረጃው በተሰጠው የማረጋገጫ ደረጃ መገለጽ አለበት። ተፈፃሚነት ያላቸው ቴክኖሎጂዎች መረጃን ማግኘት፣ የጽሑፍ ማዕድን ማውጣት፣ የጽሑፍ ማረም፣ የማሽን ትርጉም እና የጽሑፍ ምድብ ያካትታሉ። በውይይት ውስጥ፣ የመረጃ ተደራሽነት ብዙውን ጊዜ የነጻ እና የተዘጋ ወይም የህዝብ የመረጃ ተደራሽነት መድንን በሚመለከት ይገለጻል እና በቅጂ መብት፣ በፓተንት [[ሕግ|ህግ]] እና በህዝባዊ አገልግሎት ላይ በሚደረጉ ውይይቶች ይነሳል። የህዝብ ቤተ መፃህፍት የመረጃ ማረጋገጫ [[እውቀት]]ን ለመስጠት ግብዓቶችን ይፈልጋሉ። '''መረጃ መፈለግ''' መረጃ መፈለግ በ[[ሰው]] እና በ[[ቴክኖዎሎጂ|ቴክኖሎጂ]] ሁኔታዎች ውስጥ መረጃን ለማግኘት የመሞከር ሂደት ወይም እንቅስቃሴ ነው። መረጃ መፈለግ ከመረጃ ማግኛ (IR) ጋር የተያያዘ ነው ነገር ግን የተለየ ነው። ብዙ የቤተ-መጻህፍት እና የመረጃ ሳይንስ (LIS) ምርምር በተለያዩ የሙያ ስራዎች መስክ ውስጥ ባሉ ባለሙያዎች መረጃ ፍለጋ ልምዶች ላይ ያተኮረ ነው. የቤተ-መጻህፍት ባለሙያዎች፣[35] ምሁራን፣[36] የህክምና ባለሙያዎች፣ [37] መሐንዲሶች [38] እና ጠበቆች [39] (ሌሎችም መካከል) መረጃ የመፈለግ ባህሪ ላይ ጥናቶች ተካሂደዋል። አብዛኛው ይህ ጥናት በሌኪ፣ ፔትግሪው (አሁን ፊሸር) እና ሲልቫን በ1996 የኤልአይኤስን ስነ-ጽሁፍ (እንዲሁም የሌሎች አካዳሚያዊ መስኮች ስነ-ጽሁፍ) የባለሙያዎችን መረጃ በመፈለግ ላይ ሰፊ ግምገማ ባደረጉት ስራ ላይ ተወስዷል። '''የእውቀት ውክልና እና ምክንያታዊነት''' የእውቀት ውክልና (KR) እውቀትን በምልክቶች ውስጥ ለመወከል የታለመ የሰው ሰራሽ ኢንተለጀንስ ጥናት አካባቢ ሲሆን ከእነዚህ የ[[እውቀት]] ክፍሎች መረዳትን ለማመቻቸት እና አዳዲስ የእውቀት ክፍሎችን መፍጠር። KR ከስር የእውቀት ሞዴል ወይም የእውቀት መሰረት ስርዓት (KBS) እንደ የትርጉም አውታረመረብ ነጻ እንዲሆን ማድረግ ይቻላል።[42]የ[[እውቀት]] ውክልና (KR) ምርምር እንዴት በትክክል እና በትክክል ማመዛዘን እንደሚቻል እና በእውቀት ጎራ ውስጥ ያሉ የእውነታዎችን ስብስብ ለመወከል የምልክት ስብስቦችን እንዴት መጠቀም እንደሚቻል ላይ ትንተናን ያካትታል። የምልክት መዝገበ ቃላት እና የአመክንዮ ስርዓት አንድ ላይ ተጣምረው በKR ውስጥ ስላሉት ንጥረ ነገሮች ግምቶችን ለማስቻል አዲስ የKR ዓረፍተ ነገሮችን ለመፍጠር። አመክንዮ የማመዛዘን ተግባራት በKR ስርዓት ውስጥ ባሉ ምልክቶች ላይ እንዴት መተግበር እንዳለባቸው መደበኛ ትርጓሜዎችን ለማቅረብ ይጠቅማል። አመክንዮ ኦፕሬተሮች እንዴት እውቀቱን እንደሚያስኬዱ እና እንደሚያሻሽሉ ለመግለጽ ጥቅም ላይ ይውላል። የኦፕሬተሮች እና ኦፕሬሽኖች ምሳሌዎች፣ አሉታዊነት፣ ትስስር፣ ተውላጠ-ቃላት፣ ቅጽሎች፣ ኳንቲፊየሮች እና ሞዳል ኦፕሬተሮችን ያካትታሉ። [[ስነ አምክንዮ|አመክንዮ]]ው የትርጓሜ ቲዎሪ ነው። እነዚህ ንጥረ ነገሮች-ምልክቶች፣ ኦፕሬተሮች እና የትርጓሜ ፅንሰ-ሀሳብ በKR ውስጥ የምልክቶችን ቅደም ተከተል የሚሰጡ ናቸው። == ዋቢዎች == # Stock, W.G., & Stock, M. (2013) https://books.google.com/books?id=d1PnBQAAQBAJ&q=%22information+science%22 Berlin, Boston, MA: De Gruyter Saur. # Yan, Xue-Shan (2011-07-23) https://doi.org/10.3390%2Finfo2030510 ''Information''. '''2''' (3): 510–527. https://doi.org/10.3390%2Finfo2030510 # https://web.archive.org/web/20111112233108/http://pespmc1.vub.ac.be/ASC/TECHNO_DETER.html Principia Cibernetica Web. Archived from http://pespmc1.vub.ac.be/ASC/Techno_deter.html {{Wayback|url=http://pespmc1.vub.ac.be/ASC/Techno_deter.html |date=20111112233108 }} on 2011-11-12. Retrieved 2011-11-28. # https://www.merriam-webster.com/dictionary/information%20science ''www.merriam-webster.com''. Archived from the original on 2017-09-25. Retrieved 2017-09-25. # Borko, H. (1968). Information science: What is it? ''American Documentation'' 19(1), 3¬5. # Luciano Floridi, http://www.blackwellpublishing.com/pci/downloads/introduction.pdf {{Wayback|url=http://www.blackwellpublishing.com/pci/downloads/introduction.pdf |date=20121009171740 }} 2012-03-16 at the https://en.wikipedia.org/wiki/Wayback_Machine ''Metaphilosophy'', 2002, (33), 1/2 # Garshol, L. M. (2004)https://web.archive.org/web/20081017174807/http://www.ontopia.net/topicmaps/materials/tm-vs-thesauri.html#N773 ''Archived from'' http://www.ontopia.net/topicmaps/materials/tm-vs-thesauri.html#N773 ''on 17 October 2008. Retrieved 13 October 2008.'' # https://en.wikipedia.org/wiki/Tom_Gruber (June 1993). http://tomgruber.org/writing/ontolingua-kaj-1993.pdf https://en.wikipedia.org/wiki/Knowledge_Acquisition'''5''' (2): 199–220 https://en.wikipedia.org/wiki/CiteSeerX_(identifier) https://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/summary?doi=10.1.1.101.7493 from the original on 2008-12-17. Retrieved 2012-04-29. # Arvidsson, F.; Flycht-Eriksson, A.https://web.archive.org/web/20081217030507/http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }} Archived from http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf<nowiki/>PDF) on 17 December 2008. Retrieved 26 November 2008 # Reichman, F. (1961). Notched Cards. In R. Shaw (Ed.), The state of the library art (Volume 4, Part 1, pp. 11–55). New Brunswick, NJ: Rutgers, The State University, Graduate School of Library Service # Emard, J. P. (1976). "An information science chronology in perspective". ''Bulletin of the American Society for Information Science''. '''2''' (8): 51–56. # Smith, E. S. (1993). "On the shoulders of giants: From Boole to Shannon to Taube: The origins and development of computerized information from the mid-19th century to the present". ''Information Technology and Libraries''. '''12''' (2): 217–226. # Skolnik, H (1976). "Milestones in chemical information science: Award symposium on contributions of the Division of Chemical Literature (Information) to the Chemical Society". ''Journal of Chemical Information and Computer Sciences''. '''16''' (4): 187–193. https://en.wikipedia.org/wiki/Doi_(identifier) https://doi.org/10.1021%2Fci60008a001 == ምንጮች == * Borko, H. (1968)."የመረጃ ሳይንስ: ምንድን ነው?". የአሜሪካ ሰነድ. ዊሊ. 19 (1)፡ 3–5.https://en.wikipedia.org/wiki/Doi_(identifier) https://doi.org/10.1002%2Fasi.5090190103 https://en.wikipedia.org/wiki/ISSN_(identifier) https://www.worldcat.org/issn/0096-946X * Leckie, Gloria J.; Pettigrew, Karen E.; Sylvain, Christian (1996).https://semanticscholar.org/paper/4a6306d8d099966ffde9f3a0e4d11272727be601''Library Quarterly''. '''66''' (2): 161–193.https://en.wikipedia.org/wiki/Doi_(identifier) https://doi.org/10.1086%2F602864 * Wark, McKenzie (1997). ''The Virtual Republic''. Allen & Unwin, St Leonards * Wilkinson, Margaret A (2001). "ችግርን ለመፍታት በጠበቆች የሚጠቀሙባቸው የመረጃ ምንጮች፡ ተጨባጭ ዳሰሳ". ''Library & Information Science Research''. '''23''' (3): 257–276 https://en.wikipedia.org/wiki/Doi_(identifier) https://doi.org/10.1016%2Fs0740-8188%2801%2900082-2 https://en.wikipedia.org/wiki/S2CID_(identifier) https://api.semanticscholar.org/CorpusID:59067811 == ተጨማሪ ንባብ == * Khosrow-Pour, Mehdi (2005-03-22). የመረጃ ሳይንስ እና ቴክኖሎጂ ኢንሳይክሎፔዲያ. የሃሳብ ቡድን ማጣቀሻ. https://en.wikipedia.org/wiki/ISBN_(identifier) https://en.wikipedia.org/wiki/Special:BookSources/978-1-59140-553-5 == ውጫዊ አገናኞች == * https://www.asist.org/ "በኢንፎርሜሽን ሳይንስ ልምምድ እና በምርምር መካከል ያለውን ልዩነት የሚያጠናቅቅ የባለሙያ ማህበር። ASIS & T አባላት የኢንፎርሜሽን ሳይንስ፣ ኮምፒውተር ሳይንስ፣ ሊንጉስቲክስ፣ አስተዳደር፣ ላይብረሪያንሺፕ፣ ምህንድስና፣ የውሂብ ሳይንስ፣ የመረጃ አርክቴክቸር፣ ህግ፣ ህክምና፣ ኬሚስትሪ፣ ትምህርት እና ተዛማጅ ጉዳዮችን ይወክላሉ። ቴክኖሎጂ". * https://www.ischools.org/ * http://www.success.co.il/is/index.html * http://jis.sagepub.com/ * http://dlist.sir.arizona.edu/ * https://web.archive.org/web/20120521123701/http://www.mesc.usgs.gov/ISB/Science.asp * https://web.archive.org/web/20110319220648/http://www.twu.edu/library/Nitecki/ * https://web.archive.org/web/20110319220648/http://www.twu.edu/library/Nitecki/ * https://web.archive.org/web/20110221054829/http://gseis.ucla.edu/faculty/bates/articles/Berkeley.html * http://www.libsci.sc.edu/bob/istchron/ISCNET/ISCHRON.HTM {{Wayback|url=http://www.libsci.sc.edu/bob/istchron/ISCNET/ISCHRON.HTM |date=20110514235219 }} * https://web.archive.org/web/20140605070024/http://libres.curtin.edu.au/ * https://en.wikipedia.org/wiki/Shared_decision-making 1kmv0n3efxr50mb8yz89ssr7lm1bpgv 385794 385793 2025-06-14T15:43:27Z InternetArchiveBot 35471 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 385794 wikitext text/x-wiki [[ስዕል:Bibliometrics definition.svg|thumb|426x426px]] '''የኢንፎርሜሽን ሳይንስ''' (የመረጃ ጥናቶች በመባልም ይታወቃል) በዋነኛነት በመተንተን፣ በመሰብሰብ፣ በመመደብ፣ በማታለል፣ በማከማቸት፣ በማንሳት፣ በመንቀሳቀስ፣ በማሰራጨት እና በ[[የመረጃ ኅብረተሠብ|መረጃ]] ጥበቃ ላይ የሚያተኩር የ[[ትምህርት]] መስክ ነው።[1] በመስክ ውስጥ እና ከውጪ ያሉ ባለሙያዎች የመረጃ ስርአቶችን የመፍጠር፣ የመተካት፣ የማሻሻል ወይም የመረዳት አላማ በሰዎች፣ በድርጅቶች እና በማናቸውም ነባር የመረጃ ስርዓቶች መካከል ካለው መስተጋብር በተጨማሪ በድርጅቶች ውስጥ የ[[እውቀት]] አተገባበር እና አጠቃቀም ያጠናል። ከታሪክ አኳያ [[የመረጃ ሳይንስ]] (ኢንፎርማቲክስ) ከ[[ኮምፒዩተር ሳይንስ]]፣ ከዳታ ሳይንስ፣ ከ[[ሥነ-ልቦና|ሥነ ልቦና፣]] ከ[[ቴክኖዎሎጂ|ቴክኖሎጂ]]፣ ከቤተመፃህፍት ሳይንስ፣ ከጤና አጠባበቅ እና ከስለላ ኤጀንሲዎች ጋር የተያያዘ ነው።[2] ሆኖም፣ የመረጃ ሳይንስ እንደ አርኪቫል ሳይንስ፣ የግንዛቤ ሳይንስ፣ [[ንግድ]]፣ [[ህግ]]፣ የቋንቋ ሳይንስ፣ ሙዚዮሎጂ፣ አስተዳደር፣ [[ሂሳብ]]፣ [[ፍልስፍና]]፣ የህዝብ ፖሊሲ ​​እና ማህበራዊ ሳይንሶች ያሉ የተለያዩ ዘርፎችን ያካትታል። == መሠረቶች == '''ወሰን እና ቅርብ''' የኢንፎርሜሽን ሳይንስ ችግሮችን ከሚመለከታቸው ባለድርሻ አካላት አንፃር በመረዳት መረጃን እና ሌሎች ቴክኖሎጂዎችን እንደ አስፈላጊነቱ በመተግበር ላይ ያተኩራል። በሌላ አገላለጽ፣ በዚያ ሥርዓት ውስጥ ካሉ የ[[ቴክኖሎጂ]] ክፍሎች ይልቅ በመጀመሪያ የስርዓት ችግሮችን ይፈታል ማለት ነው። በዚህ ረገድ አንድ ሰው የመረጃ ሳይንስን ለቴክኖሎጂ ቆራጥነት ምላሽ አድርጎ ማየት ይችላል, ቴክኖሎጂ "በራሱ ህጎች ያድጋል, የራሱን እምቅ ችሎታ የሚገነዘበው, በሚገኙ ቁሳዊ ሀብቶች እና በገንቢዎቹ ፈጠራ ብቻ የተገደበ ነው. ስለዚህ ሁሉንም ሌሎች የህብረተሰብ ስርአቶችን የሚቆጣጠር እና የሚያሰራጭ ራሱን የቻለ ስርዓት ተደርጎ ይወሰድ።"[3] '''ፍቺዎች''' የመጀመሪያው የታወቀው "የመረጃ ሳይንስ" ቃል አጠቃቀም በ1955 ነበር።[4] የኢንፎርሜሽን ሳይንስ ቀደምት ፍቺ (ወደ 1968 የአሜሪካ ሰነድ ኢንስቲትዩት እራሱን የአሜሪካ የመረጃ ሳይንስ እና ቴክኖሎጂ ማህበር ብሎ የሰየመበት አመት) እንዲህ ይላል። "የኢንፎርሜሽን ሳይንስ የመረጃ ባህሪ እና ባህሪን ፣ የመረጃ ፍሰትን የሚቆጣጠሩ ሀይሎችን እና የመረጃ አያያዝ ዘዴዎችን ለተመቻቸ ተደራሽነት እና አጠቃቀም የሚመረምር ዲሲፕሊን ነው ። አመጣጡን ፣ አሰባሰብን በሚመለከት የእውቀት አካልን ይመለከታል። አደረጃጀት፣ ማከማቻ፣ ሰርስሮ ማውጣት፣ አተረጓጎም፣ ማስተላለፍ፣ መለወጥ እና መረጃን መጠቀም ይህ በተፈጥሮም ሆነ በአርቴፊሻል ሲስተም ውስጥ ያሉ የመረጃ ውክልናዎች ትክክለኛነት፣ የተቀላጠፈ መልእክት ለማስተላለፍ ኮዶችን መጠቀም እና የመረጃ ማቀነባበሪያ መሳሪያዎችን እና ቴክኒኮችን ማጥናትን ያጠቃልላል። እንደ ኮምፒውተር እና የፕሮግራም አወጣጥ ስርዓታቸው፡ ከሂሳብ፣ ከሎጂክ፣ ከቋንቋ፣ ከስነ ልቦና፣ ከኮምፒዩተር ቴክኖሎጂ፣ ከኦፕሬሽን ምርምር፣ ከግራፊክ ጥበብ፣ ከግንኙነት፣ ከማኔጅመንት እና ከሌሎች ተመሳሳይ ዘርፎች የተገኘ እና ተያያዥነት ያለው ኢንተርዲሲፕሊናዊ ሳይንስ ነው። አፕሊኬሽኑን ሳይመለከት ጉዳዩን የሚጠይቅ ንጹህ የሳይንስ ክፍል እና አገልግሎቶችን እና ምርቶችን የሚያዳብር ተግባራዊ ሳይንስ አካል። (ቦርኮ 1968፣ ገጽ 3) [5] '''የመረጃ ፍልስፍና''' የመረጃ ፍልስፍና በ[[ስነ-ልቦና]]፣ በ[[ኮምፒውተር ሳይንስ]]፣ በኢንፎርሜሽን ቴክኖሎጂ እና በ[[ፍልስፍና]] መገናኛ ላይ የሚነሱ ፅንሰ-ሀሳባዊ ጉዳዮችን ያጠናል። ተለዋዋጭ ሁኔታዎችን ፣ አጠቃቀሙን እና ሳይንሶችን እንዲሁም የመረጃ-ንድፈ-ሀሳባዊ እና ስሌት ዘዴዎችን በፍልስፍና ችግሮቹ ላይ ማብራራት እና መተግበርን ጨምሮ የፅንሰ-ሀሳባዊ ተፈጥሮ እና የመረጃ መሰረታዊ መርሆችን መመርመርን ያጠቃልላል።[10] == ሙያዎች == '''የመረጃ ሳይንቲስት''' የኢንፎርሜሽን ሳይንቲስት ግለሰብ ነው፣ ብዙውን ጊዜ ተዛማጅነት ያለው የትምህርት አይነት ዲግሪ ወይም ከፍተኛ የትምህርት ደረጃ ያለው፣ በኢንዱስትሪ ውስጥ ላሉ ሳይንሳዊ እና ቴክኒካል ምርምር ሰራተኞች ወይም መምህራንን እና ተማሪዎችን በአካዳሚ ትምህርት የሚሰጥ መረጃ የሚሰጥ ነው። የኢንደስትሪው *የመረጃ ስፔሻሊስት/ሳይንቲስት* እና የአካዳሚክ መረጃ ርዕሰ ጉዳይ ስፔሻሊስት/ላይብረሪያን በአጠቃላይ ተመሳሳይ የርእሰ-ጉዳይ ዳራ ስልጠና አላቸው፣ነገር ግን የአካዳሚክ ቦታ ያዡ ሁለተኛ ዲግሪ (MLS/MI/MA in IS, e.g.) እንዲይዝ ይጠበቅበታል። ከርዕሰ ጉዳይ ማስተር በተጨማሪ በመረጃ እና በቤተመጻሕፍት ጥናቶች። ርዕሱ በኢንፎርሜሽን ሳይንስ ላይ ምርምር የሚያደርግ ግለሰብንም ይመለከታል። '''የስርዓት ተንታኝ''' የስርዓት ተንታኝ ለአንድ የተወሰነ ፍላጎት የመረጃ ስርዓቶችን በመፍጠር፣ በመንደፍ እና በማሻሻል ላይ ይሰራል። ብዙ ጊዜ የስርዓት ተንታኞች በድርጅቱ (ዎች) ውስጥ ቅልጥፍናን እና [[ምርታማነት]]ን ለማሻሻል ድርጅታዊ ሂደቶችን እና መረጃን የማግኘት ቴክኒኮችን ለመገምገም እና ለመተግበር ከአንድ ወይም ከዚያ በላይ ከሆኑ ንግዶች ጋር ይሰራሉ። '''የመረጃ ባለሙያ''' የመረጃ ባለሙያ ማለት መረጃን የሚጠብቅ፣ የሚያደራጅ እና የሚያሰራጭ ግለሰብ ነው። የመረጃ ባለሙያዎች የተቀዳ እውቀትን በማደራጀት እና በማንሳት የተካኑ ናቸው። በተለምዶ ሥራቸው ከሕትመት ዕቃዎች ጋር ነው, ነገር ግን እነዚህ ችሎታዎች በኤሌክትሮኒክስ, ምስላዊ, ኦዲዮ እና ዲጂታል ቁሳቁሶች እየጨመሩ መጥተዋል. የመረጃ ባለሙያዎች በተለያዩ የህዝብ፣ የግል፣ ለትርፍ ያልተቋቋሙ እና የትምህርት ተቋማት ውስጥ ይሰራሉ። የመረጃ ባለሙያዎችም በድርጅታዊ እና በኢንዱስትሪ ሁኔታዎች ውስጥ ሊገኙ ይችላሉ. የስርዓት ንድፍ እና ልማት እና የስርዓት ትንተና የሚያካትቱ ሚናዎችን ማከናወን። == ታሪክ == '''ቀደምት ጅምር''' የኢንፎርሜሽን ሳይንስ መረጃን መሰብሰብ፣ መመደብ፣ ማጭበርበር፣ ማከማቻ፣ ሰርስሮ ማውጣት እና ማሰራጨት በማጥናት የሰው ልጅ የ[[እውቀት]] ክምችት ውስጥ ነው። የመረጃ ትንተና የተካሄደው ቢያንስ በአሦር ኢምፓየር ዘመን ባሁኑ ጊዜ [[ቤተ መጻሕፍት]] እና መዛግብት በመባል የሚታወቁት የ[[ባህል]] ማስቀመጫዎች ብቅ እያሉ ነው።[14] በተቋም ደረጃ የኢንፎርሜሽን ሳይንስ በ19ኛው ክፍለ ዘመን ከሌሎች በርካታ የማህበራዊ ሳይንስ ዘርፎች ጋር ብቅ አለ። እንደ ሳይንስ ግን በሳይንስ [[ታሪክ]] ውስጥ ተቋማዊ ሥረ መሰረቱን ያገኘው በ1665 በሮያል ሶሳይቲ ([[ለንደን|ሎንዶን]]) የ[[ፍልስፍና]] ግብይቶች የመጀመሪያ እትሞችን ባጠቃላይ እንደ መጀመሪያው ሳይንሳዊ መጽሔት ከታተመ ጀምሮ ነው። የሳይንስ ተቋማዊነት በ [[18ኛው ምዕተ ዓመት|18 ኛው ክፍለ ዘመን]] ውስጥ ተከስቷል. እ.ኤ.አ. በ1731 [[ቤንጃሚን ፍራንክሊን]] በሕዝባዊ ዜጎች ቡድን ባለቤትነት የተያዘውን የ[[ፊላዴልፊያ]] ላይብረሪ ካምፓኒ አቋቋመ፣ እሱም በፍጥነት ከመጻሕፍት ግዛት አልፎ የሳይንሳዊ ሙከራ ማዕከል የሆነው እና የህዝብ ሳይንሳዊ ሙከራዎችን ያቀረበ።[15] ] ቤንጃሚን ፍራንክሊን በ[[ማሣቹሰትስ|ማሳቹሴትስ]] ከተማ ለሁሉም በነጻ እንዲገኝ ድምጽ የሰጠችውን የመፅሃፍ ስብስብ በ[[ማሣቹሰትስ|ማሳቹሴትስ]] ላይ ኢንቨስት አድርጓል።[16] አካዳሚ ደ ቺሩርጊያ ([[ፓሪስ]]) በ1736 የመጀመሪያው የ[[ሕክምና]] መጽሔት ተብሎ የሚታሰበውን Memoires pour les Chirurgiens አሳተመ። በሮያል ሶሳይቲ ([[ለንደን|ሎንዶን]]) ላይ የተቀረጸው የ[[አሜሪካ]] የፍልስፍና ማህበር በ1743 በ[[ፊላዴልፊያ|ፊላደልፊያ]] ተቋቋመ። እንደ ሌሎች በርካታ ሳይንሳዊ መጽሔቶች እና ማህበረሰቦች ተመስርተው፣ አሎይስ ሴኔፌልደር በ1796 በ[[ጀርመን]] ውስጥ በጅምላ ማተሚያ ስራ ላይ የሚውል የሊቶግራፊን ፅንሰ-ሀሳብ አዳብረዋል። == ማህበራዊ ሚዲያ በሰዎች እና በኢንዱስትሪ ላይ የሚያሳድረው ተጽዕኖ == የማህበራዊ ሚዲያ ኔትወርኮች ብዙ ጊዜ ወይም ባህላዊ የመረጃ ስርጭት መዳረሻ ላላቸው ሰዎች ክፍት የመረጃ አካባቢን ይሰጣሉ፣ "[26] የማህበራዊ ሚዲያ ውህደት እንደ የመዳረሻ ነጥብ ለተጠቃሚዎች እና አቅራቢዎች በጣም ጠቃሚ እና ሁለገብ ጠቃሚ መሳሪያ ነው። ሁሉም ዋና ዋና የዜና አቅራቢዎች ታይነት እና እንደ [[ፌስቡክ]] እና [[ትዊተር]] ባሉ አውታረ መረቦች በኩል የተመልካቾችን ስፋት ከፍ በማድረግ የመድረሻ ነጥብ አላቸው። በማህበራዊ ሚዲያ ሰዎች መረጃን በሚያውቁት ሰዎች ይመራሉ ወይም ይሰጣሉ። "በ...ይዘት ላይ ማጋራት፣ ላይክ እና አስተያየት የመስጠት" [28] መቻል ተደራሽነቱን ከባህላዊ ዘዴዎች የበለጠ እና ሰፊ ያደርገዋል። ሰዎች ከመረጃ ጋር መገናኘት ይወዳሉ፣ የሚያውቋቸውን ሰዎች በእውቀት ክበባቸው ውስጥ ማካተት ያስደስታቸዋል። በማህበራዊ ሚዲያ ማጋራት በጣም ተደማጭነት ስላለው አሳታሚዎች ስኬታማ ለመሆን ከፈለጉ "በጥሩ መጫወት" አለባቸው። ምንም እንኳን ሁለቱንም የተጠቃሚ መሰረት ተሞክሮዎች ለማሻሻል ብዙ ጊዜ ለአሳታሚዎች እና ፌስቡክ "አዲስ ይዘትን ማጋራት፣ ማስተዋወቅ እና ይፋ ማድረግ"[28] በጋራ ይጠቅማል። የብዙዎች አስተያየት ተጽእኖ ሊታሰብ በማይቻል መንገድ ሊሰራጭ ይችላል. ማህበራዊ ሚዲያ በቀላሉ ለመማር እና በመሳሪያዎች ተደራሽነት መስተጋብር ይፈቅዳል። ዎል ስትሪት ጆርናል በፌስቡክ በኩል መተግበሪያን ያቀርባል፣ እና ዋሽንግተን ፖስት አንድ እርምጃ ወደ ፊት ሄዶ በ6 ወራት ውስጥ በ19.5 ሚሊዮን ተጠቃሚዎች የወረደ ራሱን የቻለ ማህበራዊ መተግበሪያ ያቀርባል፣ መረጃ. == የምርምር ዘርፎች እና መተግበሪያዎች == የኢንፎርሜሽን ሳይንስ የሚመረምረው እና የሚያዳብርባቸው የሚከተሉት ዘርፎች ናቸው። '''የመረጃ ተደራሽነት''' የመረጃ ተደራሽነት የኢንፎርማቲክስ፣ የኢንፎርሜሽን ሳይንስ፣ የኢንፎርሜሽን ደህንነት፣ የቋንቋ ቴክኖሎጂ እና የ[[ኮምፒውተር ሳይንስ]] መገናኛ ላይ የምርምር መስክ ነው። የመረጃ ተደራሽነት [[ጥናት]] ዓላማዎች ብዙ እና ያልተጠቀሙ መረጃዎችን በራስ ሰር ማቀናበር እና የተጠቃሚዎችን ተደራሽነት ቀላል ማድረግ ነው። መብቶችን ስለመስጠት እና ያልተፈቀዱ ተጠቃሚዎችን መዳረሻ ስለመገደብስ? የተደራሽነት መጠን ለመረጃው በተሰጠው የማረጋገጫ ደረጃ መገለጽ አለበት። ተፈፃሚነት ያላቸው ቴክኖሎጂዎች መረጃን ማግኘት፣ የጽሑፍ ማዕድን ማውጣት፣ የጽሑፍ ማረም፣ የማሽን ትርጉም እና የጽሑፍ ምድብ ያካትታሉ። በውይይት ውስጥ፣ የመረጃ ተደራሽነት ብዙውን ጊዜ የነጻ እና የተዘጋ ወይም የህዝብ የመረጃ ተደራሽነት መድንን በሚመለከት ይገለጻል እና በቅጂ መብት፣ በፓተንት [[ሕግ|ህግ]] እና በህዝባዊ አገልግሎት ላይ በሚደረጉ ውይይቶች ይነሳል። የህዝብ ቤተ መፃህፍት የመረጃ ማረጋገጫ [[እውቀት]]ን ለመስጠት ግብዓቶችን ይፈልጋሉ። '''መረጃ መፈለግ''' መረጃ መፈለግ በ[[ሰው]] እና በ[[ቴክኖዎሎጂ|ቴክኖሎጂ]] ሁኔታዎች ውስጥ መረጃን ለማግኘት የመሞከር ሂደት ወይም እንቅስቃሴ ነው። መረጃ መፈለግ ከመረጃ ማግኛ (IR) ጋር የተያያዘ ነው ነገር ግን የተለየ ነው። ብዙ የቤተ-መጻህፍት እና የመረጃ ሳይንስ (LIS) ምርምር በተለያዩ የሙያ ስራዎች መስክ ውስጥ ባሉ ባለሙያዎች መረጃ ፍለጋ ልምዶች ላይ ያተኮረ ነው. የቤተ-መጻህፍት ባለሙያዎች፣[35] ምሁራን፣[36] የህክምና ባለሙያዎች፣ [37] መሐንዲሶች [38] እና ጠበቆች [39] (ሌሎችም መካከል) መረጃ የመፈለግ ባህሪ ላይ ጥናቶች ተካሂደዋል። አብዛኛው ይህ ጥናት በሌኪ፣ ፔትግሪው (አሁን ፊሸር) እና ሲልቫን በ1996 የኤልአይኤስን ስነ-ጽሁፍ (እንዲሁም የሌሎች አካዳሚያዊ መስኮች ስነ-ጽሁፍ) የባለሙያዎችን መረጃ በመፈለግ ላይ ሰፊ ግምገማ ባደረጉት ስራ ላይ ተወስዷል። '''የእውቀት ውክልና እና ምክንያታዊነት''' የእውቀት ውክልና (KR) እውቀትን በምልክቶች ውስጥ ለመወከል የታለመ የሰው ሰራሽ ኢንተለጀንስ ጥናት አካባቢ ሲሆን ከእነዚህ የ[[እውቀት]] ክፍሎች መረዳትን ለማመቻቸት እና አዳዲስ የእውቀት ክፍሎችን መፍጠር። KR ከስር የእውቀት ሞዴል ወይም የእውቀት መሰረት ስርዓት (KBS) እንደ የትርጉም አውታረመረብ ነጻ እንዲሆን ማድረግ ይቻላል።[42]የ[[እውቀት]] ውክልና (KR) ምርምር እንዴት በትክክል እና በትክክል ማመዛዘን እንደሚቻል እና በእውቀት ጎራ ውስጥ ያሉ የእውነታዎችን ስብስብ ለመወከል የምልክት ስብስቦችን እንዴት መጠቀም እንደሚቻል ላይ ትንተናን ያካትታል። የምልክት መዝገበ ቃላት እና የአመክንዮ ስርዓት አንድ ላይ ተጣምረው በKR ውስጥ ስላሉት ንጥረ ነገሮች ግምቶችን ለማስቻል አዲስ የKR ዓረፍተ ነገሮችን ለመፍጠር። አመክንዮ የማመዛዘን ተግባራት በKR ስርዓት ውስጥ ባሉ ምልክቶች ላይ እንዴት መተግበር እንዳለባቸው መደበኛ ትርጓሜዎችን ለማቅረብ ይጠቅማል። አመክንዮ ኦፕሬተሮች እንዴት እውቀቱን እንደሚያስኬዱ እና እንደሚያሻሽሉ ለመግለጽ ጥቅም ላይ ይውላል። የኦፕሬተሮች እና ኦፕሬሽኖች ምሳሌዎች፣ አሉታዊነት፣ ትስስር፣ ተውላጠ-ቃላት፣ ቅጽሎች፣ ኳንቲፊየሮች እና ሞዳል ኦፕሬተሮችን ያካትታሉ። [[ስነ አምክንዮ|አመክንዮ]]ው የትርጓሜ ቲዎሪ ነው። እነዚህ ንጥረ ነገሮች-ምልክቶች፣ ኦፕሬተሮች እና የትርጓሜ ፅንሰ-ሀሳብ በKR ውስጥ የምልክቶችን ቅደም ተከተል የሚሰጡ ናቸው። == ዋቢዎች == # Stock, W.G., & Stock, M. (2013) https://books.google.com/books?id=d1PnBQAAQBAJ&q=%22information+science%22 Berlin, Boston, MA: De Gruyter Saur. # Yan, Xue-Shan (2011-07-23) https://doi.org/10.3390%2Finfo2030510 ''Information''. '''2''' (3): 510–527. https://doi.org/10.3390%2Finfo2030510 # https://web.archive.org/web/20111112233108/http://pespmc1.vub.ac.be/ASC/TECHNO_DETER.html Principia Cibernetica Web. Archived from http://pespmc1.vub.ac.be/ASC/Techno_deter.html {{Wayback|url=http://pespmc1.vub.ac.be/ASC/Techno_deter.html |date=20111112233108 }} on 2011-11-12. Retrieved 2011-11-28. # https://www.merriam-webster.com/dictionary/information%20science ''www.merriam-webster.com''. Archived from the original on 2017-09-25. Retrieved 2017-09-25. # Borko, H. (1968). Information science: What is it? ''American Documentation'' 19(1), 3¬5. # Luciano Floridi, http://www.blackwellpublishing.com/pci/downloads/introduction.pdf {{Wayback|url=http://www.blackwellpublishing.com/pci/downloads/introduction.pdf |date=20121009171740 }} 2012-03-16 at the https://en.wikipedia.org/wiki/Wayback_Machine ''Metaphilosophy'', 2002, (33), 1/2 # Garshol, L. M. (2004)https://web.archive.org/web/20081017174807/http://www.ontopia.net/topicmaps/materials/tm-vs-thesauri.html#N773 ''Archived from'' http://www.ontopia.net/topicmaps/materials/tm-vs-thesauri.html#N773 ''on 17 October 2008. Retrieved 13 October 2008.'' # https://en.wikipedia.org/wiki/Tom_Gruber (June 1993). http://tomgruber.org/writing/ontolingua-kaj-1993.pdf https://en.wikipedia.org/wiki/Knowledge_Acquisition'''5''' (2): 199–220 https://en.wikipedia.org/wiki/CiteSeerX_(identifier) https://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/summary?doi=10.1.1.101.7493 from the original on 2008-12-17. Retrieved 2012-04-29. # Arvidsson, F.; Flycht-Eriksson, A.https://web.archive.org/web/20081217030507/http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }} Archived from http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf<nowiki/>PDF) on 17 December 2008. Retrieved 26 November 2008 # Reichman, F. (1961). Notched Cards. In R. Shaw (Ed.), The state of the library art (Volume 4, Part 1, pp. 11–55). New Brunswick, NJ: Rutgers, The State University, Graduate School of Library Service # Emard, J. P. (1976). "An information science chronology in perspective". ''Bulletin of the American Society for Information Science''. '''2''' (8): 51–56. # Smith, E. S. (1993). "On the shoulders of giants: From Boole to Shannon to Taube: The origins and development of computerized information from the mid-19th century to the present". ''Information Technology and Libraries''. '''12''' (2): 217–226. # Skolnik, H (1976). "Milestones in chemical information science: Award symposium on contributions of the Division of Chemical Literature (Information) to the Chemical Society". ''Journal of Chemical Information and Computer Sciences''. '''16''' (4): 187–193. https://en.wikipedia.org/wiki/Doi_(identifier) https://doi.org/10.1021%2Fci60008a001 == ምንጮች == * Borko, H. (1968)."የመረጃ ሳይንስ: ምንድን ነው?". የአሜሪካ ሰነድ. ዊሊ. 19 (1)፡ 3–5.https://en.wikipedia.org/wiki/Doi_(identifier) https://doi.org/10.1002%2Fasi.5090190103 https://en.wikipedia.org/wiki/ISSN_(identifier) https://www.worldcat.org/issn/0096-946X * Leckie, Gloria J.; Pettigrew, Karen E.; Sylvain, Christian (1996).https://semanticscholar.org/paper/4a6306d8d099966ffde9f3a0e4d11272727be601''Library Quarterly''. '''66''' (2): 161–193.https://en.wikipedia.org/wiki/Doi_(identifier) https://doi.org/10.1086%2F602864 * Wark, McKenzie (1997). ''The Virtual Republic''. Allen & Unwin, St Leonards * Wilkinson, Margaret A (2001). "ችግርን ለመፍታት በጠበቆች የሚጠቀሙባቸው የመረጃ ምንጮች፡ ተጨባጭ ዳሰሳ". ''Library & Information Science Research''. '''23''' (3): 257–276 https://en.wikipedia.org/wiki/Doi_(identifier) https://doi.org/10.1016%2Fs0740-8188%2801%2900082-2 https://en.wikipedia.org/wiki/S2CID_(identifier) https://api.semanticscholar.org/CorpusID:59067811 == ተጨማሪ ንባብ == * Khosrow-Pour, Mehdi (2005-03-22). የመረጃ ሳይንስ እና ቴክኖሎጂ ኢንሳይክሎፔዲያ. የሃሳብ ቡድን ማጣቀሻ. https://en.wikipedia.org/wiki/ISBN_(identifier) https://en.wikipedia.org/wiki/Special:BookSources/978-1-59140-553-5 == ውጫዊ አገናኞች == * https://www.asist.org/ "በኢንፎርሜሽን ሳይንስ ልምምድ እና በምርምር መካከል ያለውን ልዩነት የሚያጠናቅቅ የባለሙያ ማህበር። ASIS & T አባላት የኢንፎርሜሽን ሳይንስ፣ ኮምፒውተር ሳይንስ፣ ሊንጉስቲክስ፣ አስተዳደር፣ ላይብረሪያንሺፕ፣ ምህንድስና፣ የውሂብ ሳይንስ፣ የመረጃ አርክቴክቸር፣ ህግ፣ ህክምና፣ ኬሚስትሪ፣ ትምህርት እና ተዛማጅ ጉዳዮችን ይወክላሉ። ቴክኖሎጂ". * https://www.ischools.org/ * http://www.success.co.il/is/index.html * http://jis.sagepub.com/ * http://dlist.sir.arizona.edu/ * https://web.archive.org/web/20120521123701/http://www.mesc.usgs.gov/ISB/Science.asp * https://web.archive.org/web/20110319220648/http://www.twu.edu/library/Nitecki/ * https://web.archive.org/web/20110319220648/http://www.twu.edu/library/Nitecki/ * https://web.archive.org/web/20110221054829/http://gseis.ucla.edu/faculty/bates/articles/Berkeley.html * http://www.libsci.sc.edu/bob/istchron/ISCNET/ISCHRON.HTM {{Wayback|url=http://www.libsci.sc.edu/bob/istchron/ISCNET/ISCHRON.HTM |date=20110514235219 }} * https://web.archive.org/web/20140605070024/http://libres.curtin.edu.au/ * https://en.wikipedia.org/wiki/Shared_decision-making 3hoqjutg8h1xjxmzqaxx0bkd7bd3qs2 385801 385794 2025-06-14T21:06:43Z InternetArchiveBot 35471 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 385801 wikitext text/x-wiki [[ስዕል:Bibliometrics definition.svg|thumb|426x426px]] '''የኢንፎርሜሽን ሳይንስ''' (የመረጃ ጥናቶች በመባልም ይታወቃል) በዋነኛነት በመተንተን፣ በመሰብሰብ፣ በመመደብ፣ በማታለል፣ በማከማቸት፣ በማንሳት፣ በመንቀሳቀስ፣ በማሰራጨት እና በ[[የመረጃ ኅብረተሠብ|መረጃ]] ጥበቃ ላይ የሚያተኩር የ[[ትምህርት]] መስክ ነው።[1] በመስክ ውስጥ እና ከውጪ ያሉ ባለሙያዎች የመረጃ ስርአቶችን የመፍጠር፣ የመተካት፣ የማሻሻል ወይም የመረዳት አላማ በሰዎች፣ በድርጅቶች እና በማናቸውም ነባር የመረጃ ስርዓቶች መካከል ካለው መስተጋብር በተጨማሪ በድርጅቶች ውስጥ የ[[እውቀት]] አተገባበር እና አጠቃቀም ያጠናል። ከታሪክ አኳያ [[የመረጃ ሳይንስ]] (ኢንፎርማቲክስ) ከ[[ኮምፒዩተር ሳይንስ]]፣ ከዳታ ሳይንስ፣ ከ[[ሥነ-ልቦና|ሥነ ልቦና፣]] ከ[[ቴክኖዎሎጂ|ቴክኖሎጂ]]፣ ከቤተመፃህፍት ሳይንስ፣ ከጤና አጠባበቅ እና ከስለላ ኤጀንሲዎች ጋር የተያያዘ ነው።[2] ሆኖም፣ የመረጃ ሳይንስ እንደ አርኪቫል ሳይንስ፣ የግንዛቤ ሳይንስ፣ [[ንግድ]]፣ [[ህግ]]፣ የቋንቋ ሳይንስ፣ ሙዚዮሎጂ፣ አስተዳደር፣ [[ሂሳብ]]፣ [[ፍልስፍና]]፣ የህዝብ ፖሊሲ ​​እና ማህበራዊ ሳይንሶች ያሉ የተለያዩ ዘርፎችን ያካትታል። == መሠረቶች == '''ወሰን እና ቅርብ''' የኢንፎርሜሽን ሳይንስ ችግሮችን ከሚመለከታቸው ባለድርሻ አካላት አንፃር በመረዳት መረጃን እና ሌሎች ቴክኖሎጂዎችን እንደ አስፈላጊነቱ በመተግበር ላይ ያተኩራል። በሌላ አገላለጽ፣ በዚያ ሥርዓት ውስጥ ካሉ የ[[ቴክኖሎጂ]] ክፍሎች ይልቅ በመጀመሪያ የስርዓት ችግሮችን ይፈታል ማለት ነው። በዚህ ረገድ አንድ ሰው የመረጃ ሳይንስን ለቴክኖሎጂ ቆራጥነት ምላሽ አድርጎ ማየት ይችላል, ቴክኖሎጂ "በራሱ ህጎች ያድጋል, የራሱን እምቅ ችሎታ የሚገነዘበው, በሚገኙ ቁሳዊ ሀብቶች እና በገንቢዎቹ ፈጠራ ብቻ የተገደበ ነው. ስለዚህ ሁሉንም ሌሎች የህብረተሰብ ስርአቶችን የሚቆጣጠር እና የሚያሰራጭ ራሱን የቻለ ስርዓት ተደርጎ ይወሰድ።"[3] '''ፍቺዎች''' የመጀመሪያው የታወቀው "የመረጃ ሳይንስ" ቃል አጠቃቀም በ1955 ነበር።[4] የኢንፎርሜሽን ሳይንስ ቀደምት ፍቺ (ወደ 1968 የአሜሪካ ሰነድ ኢንስቲትዩት እራሱን የአሜሪካ የመረጃ ሳይንስ እና ቴክኖሎጂ ማህበር ብሎ የሰየመበት አመት) እንዲህ ይላል። "የኢንፎርሜሽን ሳይንስ የመረጃ ባህሪ እና ባህሪን ፣ የመረጃ ፍሰትን የሚቆጣጠሩ ሀይሎችን እና የመረጃ አያያዝ ዘዴዎችን ለተመቻቸ ተደራሽነት እና አጠቃቀም የሚመረምር ዲሲፕሊን ነው ። አመጣጡን ፣ አሰባሰብን በሚመለከት የእውቀት አካልን ይመለከታል። አደረጃጀት፣ ማከማቻ፣ ሰርስሮ ማውጣት፣ አተረጓጎም፣ ማስተላለፍ፣ መለወጥ እና መረጃን መጠቀም ይህ በተፈጥሮም ሆነ በአርቴፊሻል ሲስተም ውስጥ ያሉ የመረጃ ውክልናዎች ትክክለኛነት፣ የተቀላጠፈ መልእክት ለማስተላለፍ ኮዶችን መጠቀም እና የመረጃ ማቀነባበሪያ መሳሪያዎችን እና ቴክኒኮችን ማጥናትን ያጠቃልላል። እንደ ኮምፒውተር እና የፕሮግራም አወጣጥ ስርዓታቸው፡ ከሂሳብ፣ ከሎጂክ፣ ከቋንቋ፣ ከስነ ልቦና፣ ከኮምፒዩተር ቴክኖሎጂ፣ ከኦፕሬሽን ምርምር፣ ከግራፊክ ጥበብ፣ ከግንኙነት፣ ከማኔጅመንት እና ከሌሎች ተመሳሳይ ዘርፎች የተገኘ እና ተያያዥነት ያለው ኢንተርዲሲፕሊናዊ ሳይንስ ነው። አፕሊኬሽኑን ሳይመለከት ጉዳዩን የሚጠይቅ ንጹህ የሳይንስ ክፍል እና አገልግሎቶችን እና ምርቶችን የሚያዳብር ተግባራዊ ሳይንስ አካል። (ቦርኮ 1968፣ ገጽ 3) [5] '''የመረጃ ፍልስፍና''' የመረጃ ፍልስፍና በ[[ስነ-ልቦና]]፣ በ[[ኮምፒውተር ሳይንስ]]፣ በኢንፎርሜሽን ቴክኖሎጂ እና በ[[ፍልስፍና]] መገናኛ ላይ የሚነሱ ፅንሰ-ሀሳባዊ ጉዳዮችን ያጠናል። ተለዋዋጭ ሁኔታዎችን ፣ አጠቃቀሙን እና ሳይንሶችን እንዲሁም የመረጃ-ንድፈ-ሀሳባዊ እና ስሌት ዘዴዎችን በፍልስፍና ችግሮቹ ላይ ማብራራት እና መተግበርን ጨምሮ የፅንሰ-ሀሳባዊ ተፈጥሮ እና የመረጃ መሰረታዊ መርሆችን መመርመርን ያጠቃልላል።[10] == ሙያዎች == '''የመረጃ ሳይንቲስት''' የኢንፎርሜሽን ሳይንቲስት ግለሰብ ነው፣ ብዙውን ጊዜ ተዛማጅነት ያለው የትምህርት አይነት ዲግሪ ወይም ከፍተኛ የትምህርት ደረጃ ያለው፣ በኢንዱስትሪ ውስጥ ላሉ ሳይንሳዊ እና ቴክኒካል ምርምር ሰራተኞች ወይም መምህራንን እና ተማሪዎችን በአካዳሚ ትምህርት የሚሰጥ መረጃ የሚሰጥ ነው። የኢንደስትሪው *የመረጃ ስፔሻሊስት/ሳይንቲስት* እና የአካዳሚክ መረጃ ርዕሰ ጉዳይ ስፔሻሊስት/ላይብረሪያን በአጠቃላይ ተመሳሳይ የርእሰ-ጉዳይ ዳራ ስልጠና አላቸው፣ነገር ግን የአካዳሚክ ቦታ ያዡ ሁለተኛ ዲግሪ (MLS/MI/MA in IS, e.g.) እንዲይዝ ይጠበቅበታል። ከርዕሰ ጉዳይ ማስተር በተጨማሪ በመረጃ እና በቤተመጻሕፍት ጥናቶች። ርዕሱ በኢንፎርሜሽን ሳይንስ ላይ ምርምር የሚያደርግ ግለሰብንም ይመለከታል። '''የስርዓት ተንታኝ''' የስርዓት ተንታኝ ለአንድ የተወሰነ ፍላጎት የመረጃ ስርዓቶችን በመፍጠር፣ በመንደፍ እና በማሻሻል ላይ ይሰራል። ብዙ ጊዜ የስርዓት ተንታኞች በድርጅቱ (ዎች) ውስጥ ቅልጥፍናን እና [[ምርታማነት]]ን ለማሻሻል ድርጅታዊ ሂደቶችን እና መረጃን የማግኘት ቴክኒኮችን ለመገምገም እና ለመተግበር ከአንድ ወይም ከዚያ በላይ ከሆኑ ንግዶች ጋር ይሰራሉ። '''የመረጃ ባለሙያ''' የመረጃ ባለሙያ ማለት መረጃን የሚጠብቅ፣ የሚያደራጅ እና የሚያሰራጭ ግለሰብ ነው። የመረጃ ባለሙያዎች የተቀዳ እውቀትን በማደራጀት እና በማንሳት የተካኑ ናቸው። በተለምዶ ሥራቸው ከሕትመት ዕቃዎች ጋር ነው, ነገር ግን እነዚህ ችሎታዎች በኤሌክትሮኒክስ, ምስላዊ, ኦዲዮ እና ዲጂታል ቁሳቁሶች እየጨመሩ መጥተዋል. የመረጃ ባለሙያዎች በተለያዩ የህዝብ፣ የግል፣ ለትርፍ ያልተቋቋሙ እና የትምህርት ተቋማት ውስጥ ይሰራሉ። የመረጃ ባለሙያዎችም በድርጅታዊ እና በኢንዱስትሪ ሁኔታዎች ውስጥ ሊገኙ ይችላሉ. የስርዓት ንድፍ እና ልማት እና የስርዓት ትንተና የሚያካትቱ ሚናዎችን ማከናወን። == ታሪክ == '''ቀደምት ጅምር''' የኢንፎርሜሽን ሳይንስ መረጃን መሰብሰብ፣ መመደብ፣ ማጭበርበር፣ ማከማቻ፣ ሰርስሮ ማውጣት እና ማሰራጨት በማጥናት የሰው ልጅ የ[[እውቀት]] ክምችት ውስጥ ነው። የመረጃ ትንተና የተካሄደው ቢያንስ በአሦር ኢምፓየር ዘመን ባሁኑ ጊዜ [[ቤተ መጻሕፍት]] እና መዛግብት በመባል የሚታወቁት የ[[ባህል]] ማስቀመጫዎች ብቅ እያሉ ነው።[14] በተቋም ደረጃ የኢንፎርሜሽን ሳይንስ በ19ኛው ክፍለ ዘመን ከሌሎች በርካታ የማህበራዊ ሳይንስ ዘርፎች ጋር ብቅ አለ። እንደ ሳይንስ ግን በሳይንስ [[ታሪክ]] ውስጥ ተቋማዊ ሥረ መሰረቱን ያገኘው በ1665 በሮያል ሶሳይቲ ([[ለንደን|ሎንዶን]]) የ[[ፍልስፍና]] ግብይቶች የመጀመሪያ እትሞችን ባጠቃላይ እንደ መጀመሪያው ሳይንሳዊ መጽሔት ከታተመ ጀምሮ ነው። የሳይንስ ተቋማዊነት በ [[18ኛው ምዕተ ዓመት|18 ኛው ክፍለ ዘመን]] ውስጥ ተከስቷል. እ.ኤ.አ. በ1731 [[ቤንጃሚን ፍራንክሊን]] በሕዝባዊ ዜጎች ቡድን ባለቤትነት የተያዘውን የ[[ፊላዴልፊያ]] ላይብረሪ ካምፓኒ አቋቋመ፣ እሱም በፍጥነት ከመጻሕፍት ግዛት አልፎ የሳይንሳዊ ሙከራ ማዕከል የሆነው እና የህዝብ ሳይንሳዊ ሙከራዎችን ያቀረበ።[15] ] ቤንጃሚን ፍራንክሊን በ[[ማሣቹሰትስ|ማሳቹሴትስ]] ከተማ ለሁሉም በነጻ እንዲገኝ ድምጽ የሰጠችውን የመፅሃፍ ስብስብ በ[[ማሣቹሰትስ|ማሳቹሴትስ]] ላይ ኢንቨስት አድርጓል።[16] አካዳሚ ደ ቺሩርጊያ ([[ፓሪስ]]) በ1736 የመጀመሪያው የ[[ሕክምና]] መጽሔት ተብሎ የሚታሰበውን Memoires pour les Chirurgiens አሳተመ። በሮያል ሶሳይቲ ([[ለንደን|ሎንዶን]]) ላይ የተቀረጸው የ[[አሜሪካ]] የፍልስፍና ማህበር በ1743 በ[[ፊላዴልፊያ|ፊላደልፊያ]] ተቋቋመ። እንደ ሌሎች በርካታ ሳይንሳዊ መጽሔቶች እና ማህበረሰቦች ተመስርተው፣ አሎይስ ሴኔፌልደር በ1796 በ[[ጀርመን]] ውስጥ በጅምላ ማተሚያ ስራ ላይ የሚውል የሊቶግራፊን ፅንሰ-ሀሳብ አዳብረዋል። == ማህበራዊ ሚዲያ በሰዎች እና በኢንዱስትሪ ላይ የሚያሳድረው ተጽዕኖ == የማህበራዊ ሚዲያ ኔትወርኮች ብዙ ጊዜ ወይም ባህላዊ የመረጃ ስርጭት መዳረሻ ላላቸው ሰዎች ክፍት የመረጃ አካባቢን ይሰጣሉ፣ "[26] የማህበራዊ ሚዲያ ውህደት እንደ የመዳረሻ ነጥብ ለተጠቃሚዎች እና አቅራቢዎች በጣም ጠቃሚ እና ሁለገብ ጠቃሚ መሳሪያ ነው። ሁሉም ዋና ዋና የዜና አቅራቢዎች ታይነት እና እንደ [[ፌስቡክ]] እና [[ትዊተር]] ባሉ አውታረ መረቦች በኩል የተመልካቾችን ስፋት ከፍ በማድረግ የመድረሻ ነጥብ አላቸው። በማህበራዊ ሚዲያ ሰዎች መረጃን በሚያውቁት ሰዎች ይመራሉ ወይም ይሰጣሉ። "በ...ይዘት ላይ ማጋራት፣ ላይክ እና አስተያየት የመስጠት" [28] መቻል ተደራሽነቱን ከባህላዊ ዘዴዎች የበለጠ እና ሰፊ ያደርገዋል። ሰዎች ከመረጃ ጋር መገናኘት ይወዳሉ፣ የሚያውቋቸውን ሰዎች በእውቀት ክበባቸው ውስጥ ማካተት ያስደስታቸዋል። በማህበራዊ ሚዲያ ማጋራት በጣም ተደማጭነት ስላለው አሳታሚዎች ስኬታማ ለመሆን ከፈለጉ "በጥሩ መጫወት" አለባቸው። ምንም እንኳን ሁለቱንም የተጠቃሚ መሰረት ተሞክሮዎች ለማሻሻል ብዙ ጊዜ ለአሳታሚዎች እና ፌስቡክ "አዲስ ይዘትን ማጋራት፣ ማስተዋወቅ እና ይፋ ማድረግ"[28] በጋራ ይጠቅማል። የብዙዎች አስተያየት ተጽእኖ ሊታሰብ በማይቻል መንገድ ሊሰራጭ ይችላል. ማህበራዊ ሚዲያ በቀላሉ ለመማር እና በመሳሪያዎች ተደራሽነት መስተጋብር ይፈቅዳል። ዎል ስትሪት ጆርናል በፌስቡክ በኩል መተግበሪያን ያቀርባል፣ እና ዋሽንግተን ፖስት አንድ እርምጃ ወደ ፊት ሄዶ በ6 ወራት ውስጥ በ19.5 ሚሊዮን ተጠቃሚዎች የወረደ ራሱን የቻለ ማህበራዊ መተግበሪያ ያቀርባል፣ መረጃ. == የምርምር ዘርፎች እና መተግበሪያዎች == የኢንፎርሜሽን ሳይንስ የሚመረምረው እና የሚያዳብርባቸው የሚከተሉት ዘርፎች ናቸው። '''የመረጃ ተደራሽነት''' የመረጃ ተደራሽነት የኢንፎርማቲክስ፣ የኢንፎርሜሽን ሳይንስ፣ የኢንፎርሜሽን ደህንነት፣ የቋንቋ ቴክኖሎጂ እና የ[[ኮምፒውተር ሳይንስ]] መገናኛ ላይ የምርምር መስክ ነው። የመረጃ ተደራሽነት [[ጥናት]] ዓላማዎች ብዙ እና ያልተጠቀሙ መረጃዎችን በራስ ሰር ማቀናበር እና የተጠቃሚዎችን ተደራሽነት ቀላል ማድረግ ነው። መብቶችን ስለመስጠት እና ያልተፈቀዱ ተጠቃሚዎችን መዳረሻ ስለመገደብስ? የተደራሽነት መጠን ለመረጃው በተሰጠው የማረጋገጫ ደረጃ መገለጽ አለበት። ተፈፃሚነት ያላቸው ቴክኖሎጂዎች መረጃን ማግኘት፣ የጽሑፍ ማዕድን ማውጣት፣ የጽሑፍ ማረም፣ የማሽን ትርጉም እና የጽሑፍ ምድብ ያካትታሉ። በውይይት ውስጥ፣ የመረጃ ተደራሽነት ብዙውን ጊዜ የነጻ እና የተዘጋ ወይም የህዝብ የመረጃ ተደራሽነት መድንን በሚመለከት ይገለጻል እና በቅጂ መብት፣ በፓተንት [[ሕግ|ህግ]] እና በህዝባዊ አገልግሎት ላይ በሚደረጉ ውይይቶች ይነሳል። የህዝብ ቤተ መፃህፍት የመረጃ ማረጋገጫ [[እውቀት]]ን ለመስጠት ግብዓቶችን ይፈልጋሉ። '''መረጃ መፈለግ''' መረጃ መፈለግ በ[[ሰው]] እና በ[[ቴክኖዎሎጂ|ቴክኖሎጂ]] ሁኔታዎች ውስጥ መረጃን ለማግኘት የመሞከር ሂደት ወይም እንቅስቃሴ ነው። መረጃ መፈለግ ከመረጃ ማግኛ (IR) ጋር የተያያዘ ነው ነገር ግን የተለየ ነው። ብዙ የቤተ-መጻህፍት እና የመረጃ ሳይንስ (LIS) ምርምር በተለያዩ የሙያ ስራዎች መስክ ውስጥ ባሉ ባለሙያዎች መረጃ ፍለጋ ልምዶች ላይ ያተኮረ ነው. የቤተ-መጻህፍት ባለሙያዎች፣[35] ምሁራን፣[36] የህክምና ባለሙያዎች፣ [37] መሐንዲሶች [38] እና ጠበቆች [39] (ሌሎችም መካከል) መረጃ የመፈለግ ባህሪ ላይ ጥናቶች ተካሂደዋል። አብዛኛው ይህ ጥናት በሌኪ፣ ፔትግሪው (አሁን ፊሸር) እና ሲልቫን በ1996 የኤልአይኤስን ስነ-ጽሁፍ (እንዲሁም የሌሎች አካዳሚያዊ መስኮች ስነ-ጽሁፍ) የባለሙያዎችን መረጃ በመፈለግ ላይ ሰፊ ግምገማ ባደረጉት ስራ ላይ ተወስዷል። '''የእውቀት ውክልና እና ምክንያታዊነት''' የእውቀት ውክልና (KR) እውቀትን በምልክቶች ውስጥ ለመወከል የታለመ የሰው ሰራሽ ኢንተለጀንስ ጥናት አካባቢ ሲሆን ከእነዚህ የ[[እውቀት]] ክፍሎች መረዳትን ለማመቻቸት እና አዳዲስ የእውቀት ክፍሎችን መፍጠር። KR ከስር የእውቀት ሞዴል ወይም የእውቀት መሰረት ስርዓት (KBS) እንደ የትርጉም አውታረመረብ ነጻ እንዲሆን ማድረግ ይቻላል።[42]የ[[እውቀት]] ውክልና (KR) ምርምር እንዴት በትክክል እና በትክክል ማመዛዘን እንደሚቻል እና በእውቀት ጎራ ውስጥ ያሉ የእውነታዎችን ስብስብ ለመወከል የምልክት ስብስቦችን እንዴት መጠቀም እንደሚቻል ላይ ትንተናን ያካትታል። የምልክት መዝገበ ቃላት እና የአመክንዮ ስርዓት አንድ ላይ ተጣምረው በKR ውስጥ ስላሉት ንጥረ ነገሮች ግምቶችን ለማስቻል አዲስ የKR ዓረፍተ ነገሮችን ለመፍጠር። አመክንዮ የማመዛዘን ተግባራት በKR ስርዓት ውስጥ ባሉ ምልክቶች ላይ እንዴት መተግበር እንዳለባቸው መደበኛ ትርጓሜዎችን ለማቅረብ ይጠቅማል። አመክንዮ ኦፕሬተሮች እንዴት እውቀቱን እንደሚያስኬዱ እና እንደሚያሻሽሉ ለመግለጽ ጥቅም ላይ ይውላል። የኦፕሬተሮች እና ኦፕሬሽኖች ምሳሌዎች፣ አሉታዊነት፣ ትስስር፣ ተውላጠ-ቃላት፣ ቅጽሎች፣ ኳንቲፊየሮች እና ሞዳል ኦፕሬተሮችን ያካትታሉ። [[ስነ አምክንዮ|አመክንዮ]]ው የትርጓሜ ቲዎሪ ነው። እነዚህ ንጥረ ነገሮች-ምልክቶች፣ ኦፕሬተሮች እና የትርጓሜ ፅንሰ-ሀሳብ በKR ውስጥ የምልክቶችን ቅደም ተከተል የሚሰጡ ናቸው። == ዋቢዎች == # Stock, W.G., & Stock, M. (2013) https://books.google.com/books?id=d1PnBQAAQBAJ&q=%22information+science%22 Berlin, Boston, MA: De Gruyter Saur. # Yan, Xue-Shan (2011-07-23) https://doi.org/10.3390%2Finfo2030510 ''Information''. '''2''' (3): 510–527. https://doi.org/10.3390%2Finfo2030510 # https://web.archive.org/web/20111112233108/http://pespmc1.vub.ac.be/ASC/TECHNO_DETER.html Principia Cibernetica Web. Archived from http://pespmc1.vub.ac.be/ASC/Techno_deter.html {{Wayback|url=http://pespmc1.vub.ac.be/ASC/Techno_deter.html |date=20111112233108 }} on 2011-11-12. Retrieved 2011-11-28. # https://www.merriam-webster.com/dictionary/information%20science ''www.merriam-webster.com''. Archived from the original on 2017-09-25. Retrieved 2017-09-25. # Borko, H. (1968). Information science: What is it? ''American Documentation'' 19(1), 3¬5. # Luciano Floridi, http://www.blackwellpublishing.com/pci/downloads/introduction.pdf {{Wayback|url=http://www.blackwellpublishing.com/pci/downloads/introduction.pdf |date=20121009171740 }} 2012-03-16 at the https://en.wikipedia.org/wiki/Wayback_Machine ''Metaphilosophy'', 2002, (33), 1/2 # Garshol, L. M. (2004)https://web.archive.org/web/20081017174807/http://www.ontopia.net/topicmaps/materials/tm-vs-thesauri.html#N773 ''Archived from'' http://www.ontopia.net/topicmaps/materials/tm-vs-thesauri.html#N773 ''on 17 October 2008. Retrieved 13 October 2008.'' # https://en.wikipedia.org/wiki/Tom_Gruber (June 1993). http://tomgruber.org/writing/ontolingua-kaj-1993.pdf https://en.wikipedia.org/wiki/Knowledge_Acquisition'''5''' (2): 199–220 https://en.wikipedia.org/wiki/CiteSeerX_(identifier) https://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/summary?doi=10.1.1.101.7493 from the original on 2008-12-17. Retrieved 2012-04-29. # Arvidsson, F.; Flycht-Eriksson, A.https://web.archive.org/web/20081217030507/http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }}{{Wayback|url=http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf |date=20081217030507 }} Archived from http://www.ida.liu.se/~janma/SemWeb/Slides/ontologies1.pdf<nowiki/>PDF) on 17 December 2008. Retrieved 26 November 2008 # Reichman, F. (1961). Notched Cards. In R. Shaw (Ed.), The state of the library art (Volume 4, Part 1, pp. 11–55). New Brunswick, NJ: Rutgers, The State University, Graduate School of Library Service # Emard, J. P. (1976). "An information science chronology in perspective". ''Bulletin of the American Society for Information Science''. '''2''' (8): 51–56. # Smith, E. S. (1993). "On the shoulders of giants: From Boole to Shannon to Taube: The origins and development of computerized information from the mid-19th century to the present". ''Information Technology and Libraries''. '''12''' (2): 217–226. # Skolnik, H (1976). "Milestones in chemical information science: Award symposium on contributions of the Division of Chemical Literature (Information) to the Chemical Society". ''Journal of Chemical Information and Computer Sciences''. '''16''' (4): 187–193. https://en.wikipedia.org/wiki/Doi_(identifier) https://doi.org/10.1021%2Fci60008a001 == ምንጮች == * Borko, H. (1968)."የመረጃ ሳይንስ: ምንድን ነው?". የአሜሪካ ሰነድ. ዊሊ. 19 (1)፡ 3–5.https://en.wikipedia.org/wiki/Doi_(identifier) https://doi.org/10.1002%2Fasi.5090190103 https://en.wikipedia.org/wiki/ISSN_(identifier) https://www.worldcat.org/issn/0096-946X * Leckie, Gloria J.; Pettigrew, Karen E.; Sylvain, Christian (1996).https://semanticscholar.org/paper/4a6306d8d099966ffde9f3a0e4d11272727be601''Library Quarterly''. '''66''' (2): 161–193.https://en.wikipedia.org/wiki/Doi_(identifier) https://doi.org/10.1086%2F602864 * Wark, McKenzie (1997). ''The Virtual Republic''. Allen & Unwin, St Leonards * Wilkinson, Margaret A (2001). "ችግርን ለመፍታት በጠበቆች የሚጠቀሙባቸው የመረጃ ምንጮች፡ ተጨባጭ ዳሰሳ". ''Library & Information Science Research''. '''23''' (3): 257–276 https://en.wikipedia.org/wiki/Doi_(identifier) https://doi.org/10.1016%2Fs0740-8188%2801%2900082-2 https://en.wikipedia.org/wiki/S2CID_(identifier) https://api.semanticscholar.org/CorpusID:59067811 == ተጨማሪ ንባብ == * Khosrow-Pour, Mehdi (2005-03-22). የመረጃ ሳይንስ እና ቴክኖሎጂ ኢንሳይክሎፔዲያ. የሃሳብ ቡድን ማጣቀሻ. https://en.wikipedia.org/wiki/ISBN_(identifier) https://en.wikipedia.org/wiki/Special:BookSources/978-1-59140-553-5 == ውጫዊ አገናኞች == * https://www.asist.org/ "በኢንፎርሜሽን ሳይንስ ልምምድ እና በምርምር መካከል ያለውን ልዩነት የሚያጠናቅቅ የባለሙያ ማህበር። ASIS & T አባላት የኢንፎርሜሽን ሳይንስ፣ ኮምፒውተር ሳይንስ፣ ሊንጉስቲክስ፣ አስተዳደር፣ ላይብረሪያንሺፕ፣ ምህንድስና፣ የውሂብ ሳይንስ፣ የመረጃ አርክቴክቸር፣ ህግ፣ ህክምና፣ ኬሚስትሪ፣ ትምህርት እና ተዛማጅ ጉዳዮችን ይወክላሉ። ቴክኖሎጂ". * https://www.ischools.org/ * http://www.success.co.il/is/index.html * http://jis.sagepub.com/ * http://dlist.sir.arizona.edu/ * https://web.archive.org/web/20120521123701/http://www.mesc.usgs.gov/ISB/Science.asp * https://web.archive.org/web/20110319220648/http://www.twu.edu/library/Nitecki/ * https://web.archive.org/web/20110319220648/http://www.twu.edu/library/Nitecki/ * https://web.archive.org/web/20110221054829/http://gseis.ucla.edu/faculty/bates/articles/Berkeley.html * http://www.libsci.sc.edu/bob/istchron/ISCNET/ISCHRON.HTM {{Wayback|url=http://www.libsci.sc.edu/bob/istchron/ISCNET/ISCHRON.HTM |date=20110514235219 }} * https://web.archive.org/web/20140605070024/http://libres.curtin.edu.au/ * https://en.wikipedia.org/wiki/Shared_decision-making 0bhw5z7u9t8z6otisklata6udi62a26 ጠመንጃ 0 54978 385799 2025-06-14T18:50:36Z Eyu07 37572 Eyu07 moved page [[ጠመንጃ]] to [[ጦር መሳሪያ]]: Misspelled title: ጠመንጃ is rifle not firearm 385799 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ጦር መሳሪያ]] s2x7ln586mhpdmylktxxqs65bw9h8zs